หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน

ชนมธยมศกษาปท ๒

สงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม

รองศาสตราจารย ดร.ศโรจน ผลพนธนผชวยศาสตราจารยสมนก ปฏปทานนทผชวยศาสตราจารยศรชย ทาวมตร

ผเรยบเรยง

ผตรวจ

บรรณาธการ

ผชวยศาสตราจารยกว วรกวนอาจารยณทธนท เลยวไพโรจนพระมหามนส กตตสาโร

ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม หนาทพลเมอง วฒนธรรมและการดำาเนนชวตในสงคม เศรษฐศาสตร และภมศาสตรตามมาตรฐานการเรยนรและตวชวด สาระภมศาสตร (ฉบบปรบปรง พ.ศ. ๒๕๖๐)

กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑

รองศาสตราจารยอมรา รอดดาราผชวยศาสตราจารยอรรถพล อนนตวรสกลผชวยศาสตราจารยวภา สประดษฐ ณ อยธยาดร.ศรมาลย วฒนาอาจารยสรพร สวานโชอาจารยนราธร สายเสง

คำ�นำ�

หนงสอเรยนรายวชาพนฐานสงคมศกษาศาสนาและวฒนธรรมศาสนาศลธรรมจรยธรรม

หนาทพลเมองวฒนธรรมและการดำาเนนชวตในสงคมเศรษฐศาสตรและภมศาสตรชนมธยมศกษาปท๒

ตามมาตรฐานการเรยนรและตวชวดสาระภมศาสตร(ฉบบปรบปรงพ.ศ.๒๕๖๐)กลมสาระการเรยนร

สงคมศกษาศาสนาและวฒนธรรมตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานพทธศกราช๒๕๕๑

เขยนขนโดยมเปาหมายเพอใหผเรยนเกดความรความเขาใจในสาระการเรยนรตางๆดงน

ศาสนาศลธรรมจรยธรรมแนวคดพนฐานเกยวกบศาสนาศลธรรมจรยธรรมหลกธรรม

ของพระพทธศาสนาหรอศาสนาทตนนบถอการนำาหลกธรรมคำาสอนไปปฏบตในการพฒนาตนเอง

และการอยรวมกนอยางสนตสข เปนผกระทำาความด มคานยมทดงาม พฒนาตนเองอยเสมอ

รวมทงบำาเพญประโยชนตอสงคมและสวนรวม

หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการดำาเนนชวตในสงคม ระบบการเมองการปกครอง

ระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข ลกษณะและความสำาคญ การเปน

พลเมองด ความแตกตางและความหลากหลายทางวฒนธรรมคานยมความเชอ ปลกฝงคานยม

ดานประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข สทธ หนาท เสรภาพ การดำาเนนชวต

อยางสนตสขในสงคมไทยและสงคมโลก

เศรษฐศาสตรการผลตการแจกจายและการบรโภคสนคาและบรการการบรหารจดการ

ทรพยากรทมอยอยางจำากดอยางมประสทธภาพ การดำารงชวตอยางมดลยภาพ และการนำา

หลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปใชในชวตประจำาวน

ภมศาสตร ลกษณะทางกายภาพของโลก ปฏสมพนธระหวางมนษยกบสงแวดลอม

ทกอใหเกดการสรางสรรควถการดำาเนนชวต เพอใหรเทาทน ปรบตวตามการเปลยนแปลงของ

สงแวดลอมตลอดจนสามารถใชทกษะกระบวนการความสามารถทางภมศาสตรและเครองมอทาง

ภมศาสตรจดการทรพยากรและสงแวดลอมตามสาเหตและปจจย อนจะนำาไปสการปรบใช

ในการดำาเนนชวต

สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ (พว.) หวงวา หนงสอเลมนจะเปนประโยชนตอผใชและ

ผหมนฝกปญญาจากการอานอยางตงใจ

สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ (พว.)

สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ (พว.)

๑๒๕๖/๙ ถนนนครไชยศร แขวงถนนนครไชยศร เขตดสต กรงเทพฯ ๑๐๓๐๐

โทร. ๐-๒๒๔๓-๘๐๐๐ (อตโนมต ๑๕ สาย), ๐-๒๒๔๑-๘๙๙๙

แฟกซ : ทกหมายเลข, แฟกซอตโนมต : ๐-๒๒๔๑-๔๑๓๑, ๐-๒๒๔๓-๗๖๖๖

สงวนลขสทธ

สำานกพมพ บรษทพฒนาคณภาพวชาการ (พว.) จำากด

พ.ศ. ๒๕๖๒

พมพครงท ๑ จำานวน ๒๐,๐๐๐ เลม

website : www.iadth.com

หนา

หนวยการเรยนรท ๓พระสงฆ ๕๔

• ประวตพทธสาวกพทธสาวกาชาดกและพทธศาสนกชนตวอยาง ๕๕

• ศาสนพธ ๖๕

• มรรยาทของพทธศาสนกชน ๗๒

• ทศ๖ ๗๕

หนวยการเรยนรท ๔ศาสนพธพธกรรมตามแนวปฏบตของศาสนาอนๆ ๗๙

• ศาสนาอสลาม ๘๐

• ศาสนาครสต ๘๑

• ศาสนาพราหมณ-ฮนด ๘๓

• ศาสนาสกข ๘๔

สาระการเรยนรหนาทพลเมอง วฒนธรรม และการด�าเนนชวตในสงคม ๘๗

หนวยการเรยนรท ๑สถาบนทางสงคม ๘๘

• บทบาทและความส�าคญของสถาบนทางสงคม ๘๙

• ความสมพนธของสถาบนทางสงคม ๙๕

หนวยการเรยนรท ๒กฎหมายกบตวเรา ๙๘

• ความหมายของกฎหมาย ๙๙

• กระบวนการในการตรากฎหมาย ๑๐๐

• กฎหมายทเกยวของกบตนเองและครอบครว ๑๐๗

• กฎหมายทเกยวกบชมชนและประเทศโดยสงเขป ๑๑๑

หนวยการเรยนรท ๓พลเมองดตามวถประชาธปไตย ๑๒๔

• สถานภาพบทบาทสทธเสรภาพหนาทในฐานะพลเมองดตามวถประชาธปไตย ๑๒๕

• แนวทางสงเสรมการปฏบตตนเปนพลเมองดตามวถประชาธปไตย ๑๓๐

หนา

สาระการเรยนรศาสนา ศลธรรม จรยธรรม ๙

หนวยการเรยนรท ๑ พระพทธ ๑๐

• การเผยแผพระพทธศาสนาเขาสประเทศเพอนบานและการนบถอพระพทธศาสนา

ของประเทศเพอนบาน ๑๑

• ความส�าคญของพระพทธศาสนาทชวยเสรมสรางความเขาใจอนดกบประเทศเพอนบาน ๑๖

• ความส�าคญของพระพทธศาสนาตอสงคมไทยในฐานะทเปนรากฐานของวฒนธรรม

เอกลกษณและมรดกของชาต ๑๗

• ความส�าคญของพระพทธศาสนากบการพฒนาชมชนและการจดระเบยบสงคม ๑๙

• สรปและวเคราะหพทธประวต ๒๑

• หลกธรรมและการปฏบตตนในวนส�าคญทางพระพทธศาสนา ๒๕

หนวยการเรยนรท ๒พระธรรม ๓๒

• โครงสรางและสาระโดยสงเขปของพระไตรปฎก ๓๓

• พระรตนตรย ๓๖

• ธรรมคณ๖ ๓๖

• อรยสจ๔ ๓๗

• พทธศาสนสภาษต ๔๔

• การพฒนาจตเพอการเรยนรและด�าเนนชวตดวยวธคดแบบโยนโสมนสการ

คอวธคดแบบอบายปลกเราคณธรรมและวธคดแบบอรรถธรรมสมพนธ ๔๕

• สวดมนตแปลแผเมตตาบรหารจตและเจรญปญญาดวยอานาปานสต ๔๖

• การปฏบตตนตามหลกธรรมทางพระพทธศาสนาเพอการด�ารงตนอยางเหมาะสม

ในกระแสความเปลยนแปลงของโลกและการอยรวมกนอยางสนตสข ๕๐

สารบญ

หนา

หนวยการเรยนรท ๔การคมครองสทธของตนเองในฐานะผบรโภค ๑๙๕

• การรกษาและคมครองสทธประโยชนของผบรโภค ๑๙๖

• กฎหมายคมครองสทธผบรโภคและหนวยงานทเกยวของ ๑๙๗

• การด�าเนนกจกรรมพทกษสทธและผลประโยชนตามกฎหมายในฐานะผบรโภค ๒๐๒

• แนวทางการปกปองสทธของผบรโภค ๒๐๓

หนวยการเรยนรท ๕ระบบเศรษฐกจและความสมพนธทางเศรษฐกจระหวางประเทศ ๒๐๖

• ระบบเศรษฐกจแบบตางๆ ๒๐๗

• หลกการและผลกระทบการพงพาอาศยกนและการแขงขนทางเศรษฐกจ

ในภมภาคเอเชย ๒๐๙

• การกระจายของทรพยากรในโลกทสงผลตอความสมพนธทางเศรษฐกจระหวางประเทศ ๒๑๒

• การแขงขนทางการคาในประเทศและตางประเทศทสงผลตอคณภาพสนคา

ปรมาณการผลตและราคาสนคา ๒๑๕

สาระการเรยนรภมศาสตร ๒๑๙

หนวยการเรยนรท ๑มาตราสวนทศและสญลกษณในแผนท ๒๒๐

• มาตราสวนทศและสญลกษณในแผนท ๒๒๒

หนวยการเรยนรท ๒ทวปยโรป ๒๓๒

• ลกษณะทางกายภาพ ๒๓๔

• ลกษณะภมอากาศ ๒๔๑

• ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ๒๔๕

• ลกษณะทางประชากรสงคมและวฒนธรรม ๒๕๐

หนา

หนวยการเรยนรท ๔ ขอมลขาวสารทางการเมองการปกครองไทยสมยปจจบน ๑๓๔

• เหตการณและการเปลยนแปลงส�าคญของระบอบการปกครองของไทย ๑๓๕

• หลกการเลอกรบขอมลขาวสารทางการเมอง ๑๓๙

หนวยการเรยนรท ๕เรยนรวฒนธรรมเอเชย ๑๔๓

• ความคลายคลงและความแตกตางของวฒนธรรมไทยและวฒนธรรม

ของประเทศในภมภาคเอเชย ๑๔๔

• วฒนธรรมทเปนปจจยส�าคญในการสรางความเขาใจอนดระหวางกน ๑๕๑

สาระการเรยนรเศรษฐศาสตร ๑๕๕

หนวยการเรยนรท ๑ การออมและการลงทน ๑๕๖

• ความหมายและความส�าคญของการออมและการลงทนตอระบบเศรษฐกจ ๑๕๗

• การบรหารจดการเงนออมและการลงทนภาคครวเรอน ๑๕๙

• ปจจยของการออมและการลงทน ๑๖๔

• ปญหาของการออมและการลงทนในสงคมไทย ๑๖๕

หนวยการเรยนรท ๒การผลตสนคาและบรการ ๑๖๙

• ความหมายความส�าคญและหลกการผลตสนคาและบรการอยางมประสทธภาพ ๑๗๐

• การผลตสนคาและบรการในทองถน ๑๗๔

หนวยการเรยนรท ๓การพฒนาการผลตในทองถนตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ๑๘๑

• หลกการและเปาหมายปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ๑๘๒

• ปญหาการผลตสนคาและบรการในทองถน ๑๘๗

• การประยกตใชปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในการผลตสนคาและบรการในทองถน ๑๘๘

สาระการเรยนรศาสนา ศลธรรม จรยธรรม

หนวยการเรยนรท ๑

พระพทธ

หนวยการเรยนรท ๒

พระธรรม

หนวยการเรยนรท ๓พระสงฆ

หนวยการเรยนรท ๔ศาสนพธ พธกรรม ตามแนวปฏบต

ของศาสนาอน ๆ

๑๒

๓๔

หนา

• ลกษณะทางกายภาพทสงผลตอเศรษฐกจ ๒๕๓

• ปจจยทางกายภาพทมผลตอการกระจายของประชากร ๒๗๐

• ทำาเลทตงและกจกรรมทางเศรษฐกจทสำาคญ ๒๗๓

หนวยการเรยนรท ๓ ทวปแอฟรกา ๒๗๘

• ลกษณะทางกายภาพ ๒๘๐

• ลกษณะภมอากาศ ๒๘๕

• ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ๒๘๘

• ลกษณะทางประชากรสงคมและวฒนธรรม ๒๙๓

• ลกษณะทางกายภาพทสงผลตอเศรษฐกจ ๒๙๙

• ปจจยทางกายภาพทมผลตอการกระจายของประชากร ๓๑๙

• ทำาเลทตงและกจกรรมทางเศรษฐกจทสำาคญ ๓๒๑

หนวยการเรยนรท ๔ภยพบตทางธรรมชาตและการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ๓๒๖

• ภยพบตและการจดการภยพบต ๓๒๘

• ปญหาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทเกดจากปฏสมพนธระหวางมนษย

กบสงแวดลอมในทวปยโรปและแนวทางในการจดการทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอมอยางยงยน ๓๔๒

• ปญหาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทเกดจากปฏสมพนธระหวางมนษย

กบสงแวดลอมในทวปแอฟรกาและแนวทางในการจดการทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอมอยางยงยน ๓๔๗

บรรณานกรม ๓๕๓

สออเลกทรอนกส ๓๕๖

๑

หนวยการเรยนรท พระพทธ

๑. อธบายการเผยแผพระพทธ- ศาสนาหรอศาสนาทตนนบถอ สประเทศเพอนบาน (ส ๑.๑ ม.๒/๑)๒. วเคราะหความสำาคญของ พระพทธศาสนาหรอศาสนา ทตนนบถอ ทชวยเสรมสราง ความเขาใจอนดกบ ประเทศเพอนบาน (ส ๑.๑ ม.๒/๒)๓. วเคราะหความสำาคญของ พระพทธศาสนาหรอศาสนา ทตนนบถอในฐานะทเปน รากฐานของวฒนธรรม เอกลกษณของชาต และมรดกของชาต (ส ๑.๑ ม.๒/๓)๔. อภปรายความสำาคญของ พระพทธศาสนาหรอศาสนา ทตนนบถอกบการพฒนา ชมชนและการจดระเบยบ สงคม (ส ๑.๑ ม.๒/๔)๕. วเคราะหพทธประวตหรอ ประวตศาสดาของศาสนา ทตนนบถอตามทกำาหนด (ส ๑.๑ ม.๒/๕)๖. อธบายคำาสอนทเกยวเนองกบ วนสำาคญทางศาสนาและ ปฏบตตนไดถกตอง (ส ๑.๒ ม.๒/๔)

ผงสาระการเรยนร ตวชวด

พระเจาอโศกมหาราชทรงสงสมณทตเขามาเผยแผพระพทธศาสนาในดนแดนสวรรณภมและเจรญรงเรอง

สบเนองตอมา โดยประเทศไทย เมยนมา ลาว กมพชา สงคโปร เวยดนาม เปนประเทศทมประชากรสวนใหญ

นบถอพระพทธศาสนา ดงนน พระพทธศาสนาจงเปนรากฐานสำาคญในการดำาเนนชวต วฒนธรรม ตลอดจน

ความคด ความเชอของผคนในภมภาคน

สาระสำาคญ

การเผยแผพระพทธศาสนาเขาสประเทศเพอนบาน

และการนบถอพระพทธศาสนาของประเทศเพอนบาน

ความสำาคญของพระพทธศาสนาตอสงคมไทยในฐานะทเปนรากฐาน

ของวฒนธรรม เอกลกษณและมรดกของชาต

ความสำาคญของพระพทธศาสนาทชวยเสรมสรางความเขาใจอนด

กบประเทศเพอนบาน

ความสำาคญของพระพทธศาสนากบการพฒนาชมชนและ

การจดระเบยบสงคม

หลกธรรมและการปฏบตตนในวนสำาคญ

ทางพระพทธศาสนา

สรปและวเคราะหพทธประวต

พระพทธ

๑.การเผยแผพระพทธศาสนาเขาสประเทศเพอนบานและการนบถอ พระพทธศาสนาของประเทศเพอนบาน

๑.๑ประเทศเมยนมา ๑) การเผยแผพระพทธศาสนาเขาสประเทศเมยนมา

พระพทธศาสนาทเผยแผเขาสประเทศเมยนมาในระยะแรกเปนแบบเถรวาท โดยเขามา

ทางเมองสะเทมหรอเมองสธรรมวด ซงเปนเมองหลวงของมอญมากอน หลงจากนนคอย ๆ แผขยาย

ขนไปทางตอนกลางและตอนเหนอของประเทศ ใน พ.ศ. ๑๕๘๗ พระเจาอนรทธมหาราช (อโนรธามงชอ)

ทรงรวบรวมดนแดนพมาใหเปนปกแผนไดสำาเรจ และสถาปนาเมองพกามเปนราชธาน ในชวงนพระพทธศาสนา

นกายมหายานไดแผขยายจากแควนเบงกอลของอนเดยเขาสเมองพกาม แตพระเจาอนรทธมหาราช

ไมทรงศรทธานกายมหายาน กลบทรงเลอมใสนกายเถรวาท ครนเมอพระองคทรงทราบวาพระพทธศาสนา

นกายเถรวาทมความเจรญรงเรองมากในอาณาจกรของมอญ จงทรงสงพระราชสาสนไปถงพระเจามนหะ

ผครองเมองสธรรมวด เพอทลขอพระไตรปฎกจำานวนหนงขนไปยงเมองพกาม แตพระเจามนหะไมยนยอม

จงเปนชนวนทำาใหเกดการสรบกนขน ปรากฏวาพมาเปนฝายชนะจงสงใหทำาลายเมองสธรรมวดและ

ไดนำาพระภกษและพระไตรปฎกขนไปยงเมองพกาม สงผลใหพระพทธศาสนานกายเถรวาทไดแผขยาย

ไปทวอาณาจกรพมาตงแตนนเปนตนมา

ตอมาเมอพมาตกเปนเมองขนขององกฤษใน พ.ศ. ๒๓๖๘ สถาบนกษตรยถกโคนลง

สงผลใหพระพทธศาสนาไดรบความกระทบกระเทอนไปดวย แตชาวพมากยงคงศรทธาในพระพทธศาสนา

ภายหลงจากไดรบเอกราชจากองกฤษแลว พระพทธศาสนาจงไดรบการฟนฟขนอกครง

พระพทธศาสนา

มความส�าคญตอสงคมไทย

อยางไรบาง

จดประกายความคด

พระพทธ 11

๒) การนบถอพระพทธศาสนาในประเทศเมยนมา

หลงจากพมาเปนอสระจาก

การครอบครองของประเทศองกฤษ รฐบาล

ไดพยายามฟนฟพระพทธศาสนาใหเจรญรงเรอง

ม า จ น ถ ง ป จ จ บ น โ ด ย ม ก า ร ส ง ค า ย น า

พระไตรปฎกขนเมอ พ.ศ. ๒๔๙๗ มการนมนต

พระเถระผ เช ยวชาญพระไตรปฎกจาก

ประเทศไทย ศรลงกา ลาว และกมพชา

ให เดนทางมารวมงาน และไดจดพมพ

พระไตรปฎก พรอมคมภรอรรถกถาและ

ปกรณพเศษเปนจำานวนมาก ปจจบนประชาชน

ชาวพมามความศรทธาในพระพทธศาสนา

อยางยง และมวถการดำาเนนชวตแบบชาวพทธ

เชนเดยวกบประชากรในประเทศเพอนบาน

เชน ไทย ลาว

๑.๒ประเทศลาว ๑) การเผยแผพระพทธศาสนาเขาสประเทศลาว

พระพทธศาสนาเผยแผเขาสประเทศลาวในรชสมยของพระเจาฟางม (พ.ศ. ๑๘๙๖-๑๙๑๔)

แหงอาณาจกรลานชาง เนองจากมเหสของพระองค คอ พระนางแกวกลยา ซงเปนพระธดาของพระเจา-

ศรจลราชแหงเมองอนทปตยในอาณาจกรกมพชา ทรงเคารพนบถอพระพทธศาสนานกายเถรวาทมากอน

เมอพระนางเสดจมาประทบทอาณาจกรลานชาง ทรงรสกไมสบายพระทยจากการพบเหนชาวเมอง

เคารพผสางเทวดา จงกราบทลใหพระเจาฟางมแตงคณะราชทตไปทลขอพระสงฆจากพระเจาศรจลราช

เพอมาชวยเผยแผพระพทธศาสนา นบตงแตนนเปนตนมาพระพทธศาสนานกายเถรวาทกเจรญรงเรอง

ในประเทศลาว และไดกลายเปนศาสนาประจำาชาตไปในทสด

๒) การนบถอพระพทธศาสนาในประเทศลาว

พระพทธศาสนาในประเทศลาวเปนนกายเถรวาท แตหลงจากทถกครอบงำาดวย

การปกครองระบอบคอมมวนสต พระพทธศาสนาในประเทศลาวกเสอมลง เมอสถานการณทางการเมอง

คลคลาย ประเทศลาวไดมความพยายามทจะฟนฟพระพทธศาสนาขนมาอก โดยการสงพระสงฆลาว

และคฤหสถมาประเทศไทยเพอศกษาแนวทางฟนฟพระพทธศาสนาจากสมเดจพระสงฆราชและพระเถระ

ชนผใหญของประเทศไทย

๑.๓ประเทศกมพชา ๑) การเผยแผพระพทธศาสนาเขาสประเทศกมพชา

พระพทธศาสนาเผยแผเขาสประเทศกมพชาราวพทธศตวรรษท ๘ ซงเปนชวงท

อาณาจกรฟนนเจรญรงเรอง อยทางทศใตของดนแดนทเปนประเทศกมพชาในปจจบน อาณาจกรฟนน

เปนอาณาจกรใหญซงมสมพนธไมตรอนดกบประเทศจนและอนเดย จงไดรบอทธพลพระพทธศาสนา

นกายมหายานจากประเทศทงสอง แตพระพทธศาสนากตองเสอมลงเมออาณาจกรกมพชายายเมองหลวง

มาอยทกรงพนมเปญ และตองทำาสงครามกบประเทศเพอนบานตลอดเวลา รวมถงปญหาการตอส

แยงชงราชสมบตภายในราชวงศกมพชาดวย

พระพทธศาสนาในประเทศกมพชาไดรบการฟนฟขนมาอกครงในรชสมยของพระเจา-

หรรกษรามาธบด พระภกษไดรบการสงเสรมใหมาศกษาพระพทธศาสนาในกรงเทพฯ แลวกลบไปฟนฟ

พระพทธศาสนาใหเจรญรงเรองขน ทสำาคญคอมการจดตงโรงเรยนสอนพระปรยตธรรมชนสงในกรงพนมเปญ

มชอเรยกวา “ศาลาบาลชนสง„ และยงนำานกายธรรมยตจากประเทศไทยเขามาเผยแผทประเทศกมพชา

เปนครงแรกอกดวย

๒) การนบถอพระพทธศาสนาในประเทศกมพชา

ดวยเหตทสภาพทางการเมองของกมพชาขาดความมนคง โดยเฉพาะการสรบ

ทำาสงครามกลางเมองระหวางชาวเขมรดวยกน ทำาใหพระพทธศาสนาไมเจรญถงขนสงสด ภายหลง

สงครามกลางเมองเรมสงบลงใน พ.ศ. ๒๕๔๓ รฐบาลเขมรรวมทงพทธศาสนกชนชาวเขมรมความพยายาม

ทจะฟนฟพระพทธศาสนาในประเทศกมพชาขนมาใหมพรอม ๆ กบการบรณะฟนฟประเทศ

๑.๔ประเทศเวยดนาม ๑) การเผยแผพระพทธศาสนาเขาสประเทศเวยดนาม

ประเทศเวยดนามเปนประเทศทมความสมพนธกบประเทศจนมาแตสมยโบราณ โดยจน

เขามายดเวยดนามเปนเมองขนและปกครองเวยดนามอยหลายรอยป จนเวยดนามเกอบกลายเปนรฐหนง

ของจน ดงนน เมอจนนบถอศาสนาใด ศาสนานนกจะเผยแผเขามาในเวยดนามดวย เรมแรกอทธพล

ของลทธเตาและลทธขงจอไดเผยแผเขามาสประเทศเวยดนาม จนถง พ.ศ. ๗๓๒ คณะธรรมทตจากจน

หลายคณะจงไดเขามาเผยแผพระพทธศาสนานกายมหายานในเวยดนาม พระพทธศาสนาในสมยเรมแรก

ยงไมเปนทนยมนบถอกนมากนก จนกระทง พ.ศ. ๑๕๑๒ เมอราชวงศดนหไดขนมามอำานาจปกครอง

เวยดนาม พระพทธศาสนานกายมหายานจงไดรบการฟนฟและนบถอกนอยางแพรหลายมากขน

เวยดนามตกเปนอาณานคมของฝรงเศสใน พ.ศ. ๒๔๒๖ สงผลใหพระพทธศาสนาไดรบ

ผลกระทบอยางหนก เนองจากรฐบาลฝรงเศสควบคมการเผยแผพระพทธศาสนาอยางใกลชด ชาวเวยดนาม

ทตองการสมครเขาทำางานกบรฐบาลฝรงเศสจะตองโอนสญชาตเปนชาวฝรงเศส และตองเขารต

นบถอศาสนาครสตนกายโรมนคาทอลกดวยจงจะมสทธสมบรณ

พระมหาเจดยชเวดากอง ในประเทศเมยนมา สญลกษณทางพระพทธศาสนาทส�าคญของประเทศ

สงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ม.๒12 พระพทธ 13

๒) การนบถอพระพทธศาสนาในประเทศเวยดนาม

ตงแต พ.ศ. ๒๔๓๐ เปนตนมา เมอสงครามในคาบสมทรอนโดจนสงบลง และมสนตภาพ

มากขน ชาวพทธบางกลมจงมความพยายามฟนฟพระพทธศาสนาในเวยดนามขนมาใหม แตไมประสบ

ผลสำาเรจมากนก ทงนเพราะมพระสงฆนกายมหายานเหลอเพยงไมกรป และชาวเวยดนามรนใหมสวนใหญ

กนยมเขารตเพอนบถอศาสนาครสต

๑.๕ประเทศมาเลเซย ๑) การเผยแผพระพทธศาสนาเขาสประเทศมาเลเซย

ดนแดนประเทศมาเลเซยแบงออกเปน ๒ สวน สวนหนงอยบนแหลมมลายและอกสวนหนง

อยบนเกาะบอรเนยว นกประวตศาสตรสนนษฐานวา พระพทธศาสนาเผยแผเขาสประเทศมาเลเซย

เมอประมาณพทธศตวรรษท ๓ โดยระยะแรกเปนแบบเถรวาท แตมผนบถอไมมากนก จนกระทง

พทธศตวรรษท ๑๒ เมอแหลมมลายตกอยภายใตการปกครองของอาณาจกรศรวชย พระพทธศาสนานกาย

มหายานจงไดเผยแผเขามาสบรเวณน แตกตองไดรบผลกระทบอยางหนกในรชสมยของพระเจาปรเมศวร

แหงอาณาจกรมะละกา เมอพระองคเปลยนไปนบถอศาสนาอสลาม แมประชาชนสวนใหญยงคงนบถอ

พระพทธศาสนานกายมหายานอยเชนเดม จนถงสมยของสลตานมลโมชาห พระองคทรงเลอมใสใน

ศาสนาอสลามมากจนศาสนาอสลามไดกลายเปนศาสนาประจำาชาตของประเทศมาเลเซยไปในทสด

ในชวงทมาเลเซยตกเปนอาณานคมขององกฤษ มชาวจนนำาพระพทธศาสนานกายมหายาน

จากประเทศจนเขามาเผยแผในประเทศมาเลเซยแตไมประสบผลสำาเรจมากนก จนกระทงเมอมาเลเซย

ไดรบเอกราชจากองกฤษเมอ พ.ศ. ๒๕๐๐ มคณะพระธรรมทตจากประเทศไทย ศรลงกา พมา

หลายคณะ เดนทางเขามาเผยแผพระพทธศาสนานกายเถรวาทในประเทศมาเลเซย จงทำาใหพระพทธศาสนา

ไดรบการฟนฟขนมาบาง

๒) การนบถอพระพทธศาสนาในประเทศมาเลเซย

ประชาชนสวนใหญในประเทศมาเลเซยนบถอศาสนาอสลาม แตมประชาชนจำานวนหนง

ซงเปนชาวจนนบถอพระพทธศาสนาทงนกายมหายานและนกายเถรวาท ปจจบนมองคกรทางพระพทธศาสนา

มากมาย เชน สมาคมผสอนพระพทธศาสนา ทวดพระพทธศาสนาในกวลาลมเปอร ยวพทธกสมาคม

แหงมาเลเซย สมาคมชาวพทธแหงมาเลเซย ศนยสมาธวปสสนาแหงชาวพทธมาเลเซย และพทธสมาคม

ในมหาวทยาลยตาง ๆ

๑.๖ประเทศสงคโปร ๑) การเผยแผพระพทธศาสนาเขาสประเทศสงคโปร

สงคโปรเปนเกาะเลก ๆ อยทางทศใตของประเทศมาเลเซย ซงในอดตเคยอยรวมกน

เปนสมาพนธรฐมลายเชนเดยวกบประเทศมาเลเซยมากอน แตไดแยกตวออกมาเปนอสระเมอ พ.ศ. ๒๕๐๘

ดงนน การเผยแผพระพทธศาสนาเขาสประเทศสงคโปรมลกษณะเดยวกบประเทศมาเลเซย โดยพลเมอง

สวนใหญของสงคโปรเปนชาวจน นกายทไดรบการนบถอมาก คอ นกายมหายาน

๒) การนบถอพระพทธศาสนาในประเทศสงคโปร

ชาวพทธในสงคโปรอาศยวดเปนทสวดมนต ทำาสมาธวปสสนา สนทนาธรรม ตลอดจน

จดกจกรรมสงคมสงเคราะห การปฏบตตนของชาวพทธในสงคโปรสวนใหญสะทอนออกมาในรปของ

การสงคมสงเคราะห การชวยเหลอเกอกลเพอนมนษยไมเฉพาะในหมชาวพทธเทานน หากแตเผอแผไปยง

ศาสนกชนทนบถอศาสนาอนดวย ทงนแสดงใหเหนวาชาวสงคโปรไมไดนบถอพระพทธศาสนาตามธรรมเนยม

ประเพณเทานน แตยงไดนำาหลกธรรมทางพระพทธศาสนามาปฏบตในชวตประจำาวนดวย

๑.๗ประเทศอนโดนเซย ๑) การเผยแผพระพทธศาสนาเขาสประเทศอนโดนเซย

พระพทธศาสนาเผยแผเขาสประเทศอนโดนเซยในชวงพทธศตวรรษท ๓ คราวทพระเจา-

อโศกมหาราชทรงสงพระโสณะและพระอตตระเดนทางมาเผยแผพระพทธศาสนาในแถบน เรองราวของ

ประเทศอนโดนเซยปรากฏหลกฐานอยางชดเจนขนในชวงพทธศตวรรษท ๑๒ เพราะไดเกดอาณาจกร

ทยงใหญขนอาณาจกรหนงชอวา “อาณาจกรศรวชย„ ซงมอทธพลครอบคลมตงแตภาคใตของประเทศไทย

ประเทศมาเลเซย และประเทศอนโดนเซยทงหมด อาณาจกรศรวชยนบถอพระพทธศาสนานกายมหายาน

อนโดนเซยจงรบอทธพลของพระพทธศาสนามาดวย แตพระพทธศาสนาในอนโดนเซยถงจดเสอม

ในสมยพทธศตวรรษท ๑๙ เมออาณาจกรมชปาหตขนมามอำานาจแทน และมกษตรยพระนามวา ระเดนปาทา

ทรงมศรทธาในศาสนาอสลามมาก ทรงประกาศหามการเผยแผพระพทธศาสนาในอาณาจกรน และ

ทรงยกยองใหศาสนาอสลามเปนศาสนาประจำาชาต นบตงแตนนมาศาสนาอสลามจงกลายเปนศาสนา

ทชาวอนโดนเซยสวนใหญนบถอ สวนชาวอนโดนเซยทยงมความศรทธาเลอมใสในพระพทธศาสนา

นกายมหายาน กยงคงมอยประปรายในเกาะชวา สมาตรา และบาหล

๒) การนบถอพระพทธศาสนาในประเทศอนโดนเซย

พระพทธศาสนานกายมหายานเจรญรงเรองในประเทศอนโดนเซยมาตงแตพทธศตวรรษ

ท ๑๒-๑๓ หลกฐานทแสดงใหเหนวาพระพทธศาสนานกายมหายานเคยเจรญรงเรองในประเทศอนโดนเซย

คอ ศาสนสถานหลายแหงในประเทศอนโดนเซย เชน มหาสถปบโรพทโธ ถกคนพบทเกาะชวา ปจจบนน

มชาวบานประมาณรอยละ ๑ ทยงนบถอพระพทธศาสนา เชน ชาวอนโดนเซยสวนใหญบนเกาะบาหล นบถอ

พระพทธศาสนานกายมหายานควบคไปกบศาสนาพราหมณ-ฮนด และชาวจนจำานวนหนงบนเกาะชวา

ทประกาศตนเปนพทธศาสนกชน

มหาสถปบโรพทโธ ในประเทศอนโดนเซย

สงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ม.๒14 พระพทธ 15

๒.๒สงคหวตถ๔ คอ หลกธรรมอนเปนเครองยดเหนยวนำ�ใจของผอน เปนการผกไมตร เออเฟอเกอกลกน

รวมทงเปนการสรางความรก ความเปนมตรตอประเทศเพอนบาน หลกสงคหวตถ ๔ ไดแก

๑) ทาน แปลวา การให หมายถง

การชวยเหลอเกอกลกน เชน มตรประเทศประสบ

ภยพบตตาง ๆ ประเทศอน ๆ กควรจดสงอาหาร

เวชภณฑ เครองอปโภคบรโภคไปชวยเหลอ

ตามกำาลงความสามารถ

๒) ปยวาจา แปลวา มวาจาอนเปนทรก

ไดแก การเจรจาดวยถอยคำาไพเราะ ออนหวาน

นอบนอม สภาพ เหมาะสมกบกาลเทศะ เปนประโยชน

ไมเพอเจอเหลวไหล ไมหยาบคาย

๓) อตถจรยา แปลวา การประพฤตตน

ใหเปนประโยชนแกผอน หมายถง การไมสรางความเดอดรอนใหแกประเทศตาง ๆ และหากมตรประเทศ

ไดรบความทกขหรอประสบภยกควรใหความชวยเหลอ ไมนงดดาย

๔) สมานตตตา แปลวา การวางตวใหเหมาะสมกบภาวะของตน หมายถง ใหความนบถอ

ประเทศตาง ๆ วามฐานะศกดศรเทาเทยมกบประเทศของเรา ไมดถกดหมนวาประเทศนนเลกกวาหรอ

ดอยความเจรญกวา

จากหลกธรรมดงกลาวจงเหนไดวา พระพทธศาสนามสวนสำาคญอยางยงทจะชวยเสรมสราง

ความเขาใจอนดใหเกดขนระหวางประเทศ และหากทกประเทศไดนำาหลกธรรมเหลานไปใช กจะทำาใหโลก

เกดความสงบสข

นกด�าน�าในถ�าและผเชยวชาญจากประเทศตาง ๆ ทวโลกวางแผนชวยเหลอ ๑๓ เยาวชนทตดอยในถ�าหลวง

จงหวดเชยงราย

๓.ความส�าคญของพระพทธศาสนาตอสงคมไทยในฐานะทเปนรากฐาน ของวฒนธรรมเอกลกษณและมรดกของชาต

วฒนธรรมไทย คอ ระเบยบแบบแผนอนดงามทชนชาวไทยประพฤตปฏบตสบตอกนมาจนกลายเปน

สวนหนงของการดำาเนนชวตของคนไทย เชน วฒนธรรมการแตงกาย วฒนธรรมในการบำาเพญกศล

ซงสวนใหญเปนวฒนธรรมทสบทอดมาจากบรรพบรษ วฒนธรรมทมทมาจากพระพทธศาสนานน ไดแก

๓.๑ภาษา วฒนธรรมทางดานภาษาทมบอเกดมาจากพระพทธศาสนา เกดขนตงแตชวงทมการเผยแผ

พระพทธศาสนาเขาสประเทศไทย ทงพระพทธศาสนาฝายเถรวาทหรอหนยาน ทไดนำาภาษาบาลเขามา

และพระพทธศาสนาฝายอาจรยวาทหรอมหายานทนำาภาษาสนสกฤตเขามา พรอมกบคมภร บทสวด

และคำาสอนตาง ๆ ประเทศไทยไดนำาวฒนธรรมภาษาบาลและสนสกฤตมาใชรวมกบภาษาไทย

คอ มการกระทำาทางวาจาท

แสดงออกถงความปรารถนาด

ตอมตรประเทศ เชน ไมกลาว

ตเตยน ใหรายตอมตรประเทศ

ถามปญหาขอพพาทเกดขน

กควรหาทางยตดวยการเจรจา

ทางการทต

คอ การมจตใจปรารถนาด

กบมตรประเทศโดยปราศจาก

อกศลจต คอ ไมหวาดระแวง

ตอกน

คอ แบงปนผลประโยชนทเกดขน

หรอ ไดมา โดยชอบธรรมแก

มตรประเทศ เชน ประเทศทม

ท ร พ ย � ก ร ม � ก ค ว ร แ บ ง ป น

ทรพยากรแกประเทศทขาดแคลน

ประเทศทมแหลงกำา เนดของ

ตนนำาทไหลผานประเทศอนดวย

ควรดแลรกษาแหลงตนนำาและ

แบงปนนำาใหแกประเทศอน ๆ

๒. เมตตาวจกรรม ๓. เมตตามโนกรรม

๕. สลสามญญตา๔. สาธารณโภค

๑. เมตตากายกรรมคอ การแสดงออกซ ง

ความเปนมตรทางกาย

ตอประเทศเพอนบาน เชน

การสงสงของไปชวยเหลอ

แกประเทศทประสบภย

พบตหรอบรจาคเงนตาม

กำาลงความสามารถ

๖. ทฏฐสามญญตา

สาราณยธรรม ๖

คอ มหลกความประพฤต (ศล)

เสมอกบมตรประเทศ ดำาเนน

นโยบายตางประเทศใหสอดคลอง

กบมตสากล หรอสอดคลอง

กบหลกการของสหประชาชาต

เชน การแกไขปญหาระหวาง

ประเทศดวยวธทางการทต

ชวยผดงสนตภาพของโลก

เคารพอธปไตยของประเทศอน ๆ

คอ มความเหนชอบรวมกน

การอยรวมกนกบประเทศอน ๆ

นน เราตองยอมรบกฎเกณฑ

หรอกตกาทนานาชาตกำาหนดไว

รบฟงความคดเหนทแตกตาง

และเคารพผลการลงมตของ

เสยงสวนใหญ

๒.ความส�าคญของพระพทธศาสนาทชวยเสรมสรางความเขาใจอนด กบประเทศเพอนบาน

พระพทธศาสนาเปนศาสนาทมงเนนใหมนษยอยรวมกนอยางสนตสข ดงจะเหนไดจากหลกธรรม

คำาสอนตาง ๆ เชน สาราณยธรรม ๖ และสงคหวตถ ๔ ซงเปนหลกธรรมทสามารถนำามาเปนแนวทาง

ในการปฏบตตนเพอการอยรวมกนอยางสนต

หลกธรรมของพระพทธศาสนาทชวยเสรมสรางความเขาใจอนดกบประเทศเพอนบาน ไดแก

๒.๑สาราณยธรรม๖ คอ ความปรารถนาดตอกน เออเฟอเกอกลกน สามารถประยกตใหเปนแนวทางสราง

สมพนธไมตรระหวางประเทศ ไดดงน

สงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ม.๒16 พระพทธ 17

จนถงปจจบน เชนคำาวา ศาสนา ศลธรรม ปญญา ปรชญา ตลอดจนชอคน ชอเมอง ชอสถานทราชการกเปน

ภาษาบาลและสนสกฤตเปนสวนใหญ เชน วนดา สนทร วจตร ประภสสร นครศรธรรมราช ศกษาธการ เกษตร

นอกจากนวรรณกรรมไทยหลายเรองกมทมาจากความเชอทางพระพทธศาสนา เชน ไตรภมพระรวง

ปฐมสมโพธกถา มหาชาตคำาหลวง และการสอดแทรกหลกธรรมคำาสอนทางพระพทธศาสนาในผลงาน

วรรณกรรมของไทย

๓.๒ศลปะ อทธพลของพระพทธศาสนา

ทมตอศลปะ เชน จตรกรรม การเขยนภาพ

ลวดลายไทย ประตมากรรม การปน

การแกะสลก สถาปตยกรรม ศลปะเหลาน

เกดจากความเชอทางพระพทธศาสนา

ทเรยกวา พทธศลป เชน การเขยนภาพ

จตรกรรมฝาผนงในโบสถ วหาร การหลอ

พระพทธรป ลกษณะรปทรงเจดยตาง ๆ

๓.๓ประเพณ ประเพณ คอ แบบแผนทปฏบตสบตอกนมาเปนเวลานาน จนเปนเอกลกษณของชาต ประเพณ

ทสำาคญ ๆ ของไทย สวนใหญสบเนองมาจากพระพทธศาสนา เชน ประเพณในวนสำาคญทางพระพทธศาสนา

ไดแก วนมาฆบชา วนวสาขบชา และวนอาสาฬหบชา หรอประเพณอน ๆ เชน การบวช การทำาบญในงาน

มงคล เชน งานแตงงาน งานขนบานใหม และงานอวมงคล เชน งานฌาปนกจ (การเผาศพ)

๓.๔จตใจ พระพทธศาสนามอทธพลในการหลอหลอมและขดเกลาบคลกลกษณะหรออปนสยของ

คนไทยใหมลกษณะเฉพาะ ดงน

๑) ความโอบออมอาร คนไทยมกมนสยเออเฟอเผอแผ เมตตากรณา ชวยเหลอผไดรบ

ความเดอดรอน ไมนงดดาย รจกใหอภยแกผอน ซงบคลกหรอลกษณะนสยเหลานลวนไดรบการปลกฝง

มาจากหลกธรรมคำาสอนทางพระพทธศาสนาทงสน เชน หลกพรหมวหาร ๔ (เมตตา กรณา มทตา อเบกขา)

๒) ความเคารพออนนอม เปนนสยของคนไทยทไดรบการอบรมมาจากครอบครว เชน

บตรเคารพออนนอมตอบดามารดา ศษยเคารพออนนอมตอครอาจารย ผนอยเคารพออนนอมตอผใหญ

ตามหลกคำาสอนเรอง ทศ ๖ ในพระพทธศาสนา

๓) ความอดทน เปนนสยทชวยใหมความมนคงและเจรญรงเรอง ไมวาจะเปนการอดทน

ตอความยากลำาบากทางการศกษา หรออดทนตอความยากลำาบากในการทำางาน ชาตไทยดำารงอยจนถง

ทกวนนเพราะอาศยความอดทนของบรรพบรษไทย ดงนน พระพทธศาสนาจงสอนใหเราอดทนจนเปนนสย

ตามหลกคำาสอนในฆราวาสธรรม ๔ (ธรรมสำาหรบการครองเรอน) วาดวยเรอง ขนต หรอความอดทน

๔.ความส�าคญของพระพทธศาสนากบการพฒนาชมชน และการจดระเบยบสงคม

๔.๑การพฒนาชมชน การพฒนาชมชน หมายถง การปรบปรงและเปลยนแปลงชมชนใหมความเจรญกาวหนา

เปนชมชนทด มความเปนระเบยบเรยบรอย มความสงบสข รมเยน พระพทธศาสนาเขามามบทบาท

ทางสงคมในแงของการเปนทพงทางใจแกคนในชมชน และการนำาหลกธรรมคำาสอนมาใชเพอการพฒนา

ชมชน ดงตอไปน

๑) นาถกรณธรรม๑๐ เปนคณธรรมททำาใหตนเปนทพงแหงตน เพราะเมอคนในชมชน

สามารถพงตนเองได ชมชนกจะเกดความเขมแขงขน ไดแก

(๑) ศล เปนผมความประพฤตดงามโดยสจรต รกษาระเบยบวนย และประกอบอาชพสจรต

(๒) พาหสจจะ เมอไดศกษาในเรองทสนใจ รจกศกษาและฟงใหมาก ทำาใหเกดการคนควา

ทเขาใจลกซงมากยงขน

(๓) กลยาณมตตตา รจกเลอกคบคนทดเปนมตร หาผทปรกษาหรอผแนะนำาสงสอนทด

ทำาใหรจกรบประโยชนในสงทด และไดรบสงแวดลอมทางสงคมทด

(๔) โสวจสสตา เปนผวานอนสอนงาย รจกรบฟงเหตผลและหาขอเทจจรง เพอปรบปรง

แกไขตนเองใหดยงขน

(๕) กงกรณเยส ทกขตา รจกขวนขวายกจธระของสวนรวม รจกพจารณาไตรตรอง

สามารถจดการกจธระใหสำาเรจเรยบรอย

(๖) ธมมกามตา เปนผรกธรรม ใฝความร ความจรง รจกพดและรบฟง ทำาใหผอน

อยากเขามาปรกษาและรวมสนทนาดวย

(๗) วรยารมภะ มความขยนหมนเพยร ละเวนความชว ประกอบคณงามความด ไมยอทอ

ตออปสรรค และไมละเลยในการปฏบตหนาทของตนเอง

(๘) สนตฏฐ มความพอใจในสงทตนเองม และสงทหามาไดดวยความเพยร

(๙) สต มสตทกำาหนดจดจำา ไมประมาท มความรอบคอบ รจกยบยงชงใจ

(๑๐) ปญญา มปญญาหยงรเหตผล รดและรชว มวจารณญาณ ไมใชอารมณอยเหนอเหตผล

๔) รกความเปนอสระ พระพทธศาสนาเปนศาสนาทสงเสรมสทธมนษยชน โดยสอนใหเลก

ระบบทาส ไมนำามนษยมาเปนสนคาสำาหรบซอขาย ดงปรากฏเปนขอหามมใหภกษมทาสไวรบใช ทงนกเพอ

ตองการใหมนษยมอสระ และยงถอวาการคาทาสหรอคามนษยเปนมจฉาวณชชา คอ เปนการคาทผดศลธรรม

วฒนธรรมไทยมรากฐานมาจากพระพทธศาสนา เปนวฒนธรรมทแสดงถงความเปน

เอกลกษณของชาต มลกษณะเดนเฉพาะ และเปนมรดกของชาตทควรแกการสบทอดตอไป

พระปรางควดอรณราชวรารามราชวรมหาวหารเปนสถาปตยกรรมไทยทมความสวยงาม

สงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ม.๒18 พระพทธ 19

๕.สรปและวเคราะหพทธประวต

ประวตของพระพทธเจา ตงแตประสต ตรสร เผยแผพระพทธศาสนา ตลอดจนเสดจ

ดบขนธปรนพพาน ลวนมความสำาคญแกการศกษา และสามารถนำามาวเคราะหขอคดทไดเพอใชเปนแนวทาง

ในการดำาเนนชวต

พทธประวตทนำามาวเคราะห มดงน

๕.๑การผจญมาร กอนทพระพทธเจาจะตรสรนน พระองคไดประทบบนบลลงกหญาคาทโสตถยะพราหมณ

นำามาถวายบรเวณใตตนพระศรมหาโพธ พรอมกบทรงตงปณธานแนวแนวา “แมเลอดและเนอใน

สรระนจะเหอดแหงไป เหลออยแตหนง เอน กระดกกตามทเถด ตราบใดทยงไมบรรลพระอนตร-

สมมาสมโพธญาณ เราจะไมยอมลกจากบลลงกน เปนอนขาด” เมอพญาวสวตตมาร ทราบ

พระปณธานอนแนวแนนน กระดมพลเสนามารทงหลายมาขดขวางการบำาเพญเพยรของพระองค เชน

บนดาลใหเกดพายพดรนแรง แตวาพระองคไดทรงระลกถงความดททรงบำาเพญมา คอ พระบารม

๑๐ ประการ จงทรงมพระทยมนคง ไมหวาดกลวตออำานาจมาร พญามารจงกลาวอางวา บลลงกทประทบนน

เปนของตน เพราะตนไดบำาเพญบารมตาง ๆ

มามากมายและอางเสนามารทงหลายเปนพยาน

แลวใหพระสทธตถะหาพยานมายนยนบาง

พระองคจงทรงเหยยดนวชลงทแผนดน เพราะ

ในการใหทานทกครงพระองคทรงหลงทกษโณทก

(นำาทหลงในเวลาทำาทาน) ลงบนแผนดน ฉะนน

แมพระธรณจงเปนพยานในการทรงบรจาคทาน

แมพระธรณจงบบมวยผม ซงชมดวยนำาหลง

ออกมามากมายกลายเปนทะเลทวมพญามาร

และเสนามารทงหลายจนแตกพาย

บารม ๑๐ หรอ ทศบารม คอ คณธรรม หรอคณความดทประพฤตปฏบตมาอยางยงยวด เพอบรรล

ถงจดหมายอนสงสด คอ ความเปนพระพทธเจา และความเปนมหาสาวก ไดแก ๑. ทาน (การให

การเสยสละ) ๒. ศล (ความประพฤตดงามถกตองตามระเบยบวนย) ๓. เนกขมมะ (การออกบวช) ๔. ปญญา

(ความรอบร) ๕. วรยะ (ความเพยร) ๖. ขนต (ความอดทน) ๗. สจจะ (พดจรง ทำาจรง และจรงใจ) ๘. อธษฐาน

(ความตงใจมน) ๙. เมตตา (ความรกใคร ความปรารถนาด) ๑๐. อเบกขา (ความวางใจเปนกลาง ความเทยงธรรม)

ความรเพมเตม

แมพระธรณบบมวยผม

๒) อปรหานยธรรม๗ เปนขอปฏบตทนำาความสขความเจรญมาสชมชน ดวยหลกของการ

มสวนรวมรบผดชอบ ความสามคค การยอมรบนบถอ และการใหความคมครอง ๗ ประการ ดงน

(๑) หมนประชมเนองนตย

(๒) เขาประชม เลกประชม และชวยกนทำากจทควรทำาอยางพรอมเพรยงกน

(๓) ไมบญญตสงทขดตอหลกการ แตปฏบตตามหลกการทไดบญญตไวแลว

(๔) เคารพนบถอและรบฟงความคดเหนของผใหญ

(๕) ไมขมเหงรงแก หรอลวงเกนผหญง

(๖) เคารพปชนยสถานและปชนยวตถ

(๗) ใหความอารกขาคมครองและปองกนพระสงฆผทรงศล ใหอยในถนนนอยางเปนสข

นอกจากหลกธรรมทางพระพทธศาสนาดงกลาวแลว ศาสนสถานอยางเชน วด ยงเปน

สถานททเหมาะแกการพฒนาชมชนอกดวย เพราะตงแตอดตถงปจจบน วดเปนแหลงศกษาหาความร

และปลกฝงคณธรรมศลธรรมแกคนในชมชน

ตลอดจนการจดกจกรรมตาง ๆ ทางศาสนา ซงเปน

กจกรรมทมผลตอวถชวตของคนในชมชน เชน

การเปดโรงเรยนพระพทธศาสนาวนอาทตย

การฝกสอนนงสมาธ การปฏบตวปสสนากรรมฐาน

อกทงพระสงฆกไดรบการแตงตงใหเปนทปรกษา

ในการจดกจกรรมบำาเพญประโยชนตาง ๆ ในชมชน

เรอยมา วดจงมสวนรวมในการพฒนาชมชนได

เปนอยางด

๔.๒การจดระเบยบสงคม ในทางพระพทธศาสนา สงคมจะมความเปนระเบยบเรยบรอยดงาม และสามารถอยรวมกนได

อยางสนตสข คนในสงคมจำาเปนตองประพฤตตามหลกเบญจศล (ศล ๕) เบญจธรรม (ธรรม ๕) ดงน

เบญจศล

๑. งดเวนจากการฆาสตว คกบเบญจธรรม คอ มความเมตตากรณา

๒. งดเวนจากการลกขโมย คกบเบญจธรรม คอ ประกอบอาชพสจรต

๓. งดเวนจากการประพฤตผดในกาม คกบเบญจธรรม คอ มความสำารวมในกาม

๔. งดเวนจากการพดเทจ คกบเบญจธรรม คอ มสจจะ

๕. งดเวนจากการดมสราและเมรย คกบเบญจธรรม คอ มสตสมปชญญะ

เมอคนในสงคมสามารถปฏบตตามหลกธรรมของพระพทธศาสนาดงกลาวแลว สมาชก

ในสงคมกจะอยรวมกนอยางมความสข

พทธศาสนกชนรวมกนปฏบตธรรมทวด

สงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ม.๒20 พระพทธ 21

บทวเคราะหพทธประวตตอนผจญมาร

  คำาวา “มาร” ในพระพทธศาสนา หมายถง สงทฆาบคคลใหตายจากคณความด สงทลางผลาญ

คณความด หรอเปนผกำาจด ขดขวางบคคลมใหบรรลผลสำาเรจอนดงาม ประกอบดวย

๑. กเลสมาร ไดแก ความโลภ ความโกรธ ความหลง ซงเปนตวขดขวางการทำาความดทงปวง

๒. ขนธมาร หมายถง มาร คอขนธ ไดแก รป เวทนา สญญา สงขาร เปนความหลง

ในสภาพทมการปรงแตงขน เชน หลงและยดตดในรปกายของตนเอง ทำาใหตดโอกาสในการบำาเพญ

คณความดตาง ๆ

๓. อภสงขารมาร หมายถง มารทขดขวางมใหหลดพนจากสงสารวฏ คอ การเวยนวาย

ตายเกด เชน การทำาบญแลวยงยดตดอยในผลแหงบญนน

๔. เทวปตตมาร หมายถง มารทคอยขดขวางเหนยวรงบคคลใหหวงพะวงอยในกามสข

จนไมอาจเสยสละออกไปบำาเพญคณความดทยงใหญได

๕. มจจมาร หมายถง มาร คอ ความตาย เพราะความตายเปนตวการตดโอกาส

ทจะไดทำาความดทงหลาย

ดงนน มารทพระพทธเจาทรงคนพบ สามารถวเคราะหไดวา เกดขนจากมารใน ๔ ขอแรก

คอ กเลสมาร ขนธมาร อภสงขารมาร และเทวปตตมาร แตมารททำาหนาทเดนทสด คอ กเลสมารทเกดขน

ในพระทยของพระองค ซงจะเปนตวขดขวางมใหพระองคตรสร อนไดแก การตอสทางความคดของ

พระองคเองระหวางกเลสกบธรรมะ ดานหนงมงบรรลเปนพระสมมาสมพทธเจา อกดานหนงยงคดถง

ความสะดวกสบายในอดตกาล กเลสมารทง ๒ ดาน คอ ดานทเปนอารมณนาปรารถนา ไดแก ความยนด

ความลมหลงเพลดเพลนอยกบความสขสบายในขณะเปนเจาชายสทธตถะ สวนอกดานหนงคออารมณ

ทไมนาปรารถนา ไดแก ความไมสบายใจ ความขดเคองใจ ความยอทอ ความทกขยากลำาบากในการ

บำาเพญเพยรตาง ๆ

การชนะมารของพระองคจงเปนชยชนะทยงใหญ นนคอชยชนะทมตอความคดของตนเอง

จนถงขนหลดพน เปนอสระจากกเลสทงปวงและบรรลพระสมมาสมโพธญาณในทสด พระพทธองค

ทรงแสดงเปนตวอยางใหเหนวามนษยสามารถเอาชนะกเลสทเกดขนในใจของตนได

๕.๒การตรสร หลงจากพญามารพายแพไปแลว พระสทธตถะกทรงบำาเพญเพยรตอไปจนบรรลญาณทง ๓

ตามลำาดบ ดงน

ปฐมยาม ทรงบรรล ปพเพนวาสานสตญาณ คอ ความหยงรในชาตภพกอน ๆ คอ

ทรงระลกชาตได มชฌมยาม ทรงบรรล จตปปาตญาณ คอ ทรงรการจตและการเกดของสรรพสตวทงหลาย

คอ มตาทพย หทพย ปจฉมยาม ทรงบรรล อาสวกขยญาณ คอ ตรสรอรยสจ ๔ (ความจรงอนประเสรฐ)

๔ ประการ ไดแก ทกข สมทย นโรธ มรรค

บทวเคราะหพทธประวตตอนการตรสร

          คำาสงสอนของพระพทธเจา คอ เรองของความจรงทมอยตามธรรมชาต แตพระพทธเจา

ทรงคนพบแลวนำามาชแจงเปดเผย พระพทธเจาเคยตรสวา สภาพธรรมหรอทำานองคลองธรรม

เปนของมอยแลว ไมวาจะมพระพทธเจาเกดขนหรอไม พระพทธเจาเปนผทตรสรสภาพธรรมนน ๆ

แลวนำามาบอกเลาใหเขาใจชดขน สจธรรมหรอความจรงทมอยแลวตามธรรมชาตทพระพทธเจาทรงคนพบ

คอ อรยสจ ๔ หรอ ความจรงอนประเสรฐ ๔ ประการ ไดแก ทกข สมทย นโรธ มรรค ซงอธบายไดดงน

๑. ทกข คอ ความทกข สภาพทบบคน ขดแยง บกพรอง ไมเทยงแท ไมใหความพงพอใจ

ทแทจรง เชน ความเจบ ความตาย การพบกบสงอนไมเปนทรก การพลดพรากจากสงทรก

๒. สมทย คอ สาเหตของทกข หรอสาเหตของปญหาชวต

๓. นโรธ คอ ความดบทกข ไดแก สภาวะหลดพน สงบ คอ นพพาน หรอภาวะหมดปญหา

๔. มรรค คอ ทางดบทกข ซงขอปฏบตใหถงความดบทกข ไดแก มชฌมาปฏปทา

แปลวา ทางสายกลาง ดงตวอยางทพระพทธองคทรงปฏบตขณะบำาเพญเพยร เมอแรกททรงเรม

บำาเพญเพยรนน ทรงบำาเพญทกรกรยาดวยการทรมานตนเอง เปนการปฏบตทเครงครดเกนไปในลกษณะ

“สดโตง„ และไมอาจนำาไปสความหลดพนได ตอมาพระพทธองคจงทรงเหนวา การดำาเนนทางสายกลาง

เทานนจงจะเปนหนทางสความพนทกขได ในกรณนจะเหนไดวา การดำาเนนกจกรรมใด ๆ กตามไมควร

ทำาอะไรทสดโตงเกนไป เชน ไมหกโหมทำาการงานมากเกนไป ควรมเวลาพกผอนบาง หรอไมปลอยตว

ตามสบายเกนไป ควรทำาแตพอด และมการวางแผนแบงเวลาใหเหมาะสม

๕.๓การสงสอน พระสทธตถะ ตรสรเปนพระพทธเจา เมอยำ�รงของคนวนเพญ เดอน ๖ กอนพทธศกราช ๔๕ ป

ขณะทพระองคมพระชนมาย ๓๕ พรรษา หลงจากตรสรแลว พระพทธเจาทรงพกผอนเปนเวลา ๗ สปดาห

แลวเสดจออกเผยแผพระพทธศาสนา ทรงนกถงพระอาจารยทงสอง คอ อาฬารดาบส และอททกดาบส

แตทานทงสองไดสนชพแลวจงเสดจไปโปรดปญจวคคย ณ อสปตนมฤคทายวน พระธรรมเทศนาทพระองค

ทรงแสดงครงแรกเรยกวา ปฐมเทศนา พระธรรมททรงแสดงเรยกวา ธมมจกกปปวตตนสตร หลงจากฟง

พระธรรมเทศนา โกณฑญญะไดดวงตาเหนธรรมจงทลขอบวช นบเปนพระสงฆองคแรกในพระพทธศาสนา

ตอจากนนทรงแสดงธรรมเทศนาโปรดอก ๔ ทาน จนเกดความเขาใจธรรมและทลขอบวช และสำาเรจเปน

พระอรหนต

บทวเคราะหพทธประวตตอนการเสดจออกเผยแผพระพทธศาสนา

ในการเผยแผหลกธรรมคำาสอนนน พระพทธเจาทรงมหลกการสอน ดงน

๑. ทรงคำานงถงความแตกตางระหวางบคคล คอ มวธการสอนบคคลแตกตางกนไป

ตามระดบของสตปญญา โดยเปรยบเทยบบคคลกบดอกบว ๔ เหลา ดงน

สงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ม.๒22 พระพทธ 23

ผมปญญาฉลาดเฉยบแหลม

เพยงแคยกหวขอขนแสดงกสามารถรและเขาใจได

ทนท เปรยบไดกบดอกบวทอยเหนอนำ� พออาทตย

ฉายแสง กเบงบานไดทนท

ผมปญญาอยในระดบปานกลาง

ตองอธบายขยายความ จงจะสามารถรและเขาใจได

เปรยบเหมอนดอกบวทอยเสมอผวนำ� พรอมจะบาน

ในวนรงขน

ผทพอจะแนะนำาได คอ พอจะ

ฝกสอนอบรมใหรและเขาใจได แตจะตองยกตวอยาง

ประกอบใหชดเจน เปรยบเหมอนดอกบวทยงโผล

ไมพนนำ� ซงจะบานในวนตอ ๆ ไป

ผดอยปญญา คอ สอนใหรตวอกษรหรอขอความได แตไมอาจเขาใจความหมาย

เปรยบเหมอนดอกบวทยงจมอยในโคลนตมใตนำ� ซงยอมตกเปนอาหารแกปลาและเตา

๒. สอนโดยคำานงถงเนอหาทสอน เชน

สอนจากเนอหาทงายไปสเนอหาทยาก โดยเรยงลำาดบเนอหาใหเขาใจอยางชดเจน

ตามลำาดบ เชน การสอนอรยสจ ๔ คอ ทกข เหตแหงทกข ความดบทกข หนทางปฏบตใหถงความดบทกข

สอนดวยวธการปฏบต เชน สอนวธการปฏบตวปสสนากรรมฐาน สอนขอปฏบต

ของพระภกษสงฆ

สอนใหมเหตผล ไมเชองาย เชน หลกการสอนในกาลามสตร ๑๐ ประการ หรอสอน

ใหเขาใจถงกฎธรรมชาตทเปนไปตามเหตปจจย

สอนใหรและเขาใจถงองคประกอบของสงมชวตในลกษณะองครวม เชน หลกของ

ขนธ ๕ คอ มนษย ประกอบดวย รป นาม

สอนใหประพฤตปฏบตตนอยในทางสายกลาง ไมสดโตงในดานใดดานหนง

เรยกวา มชฌมาปฏปทา

๓. สอนโดยคำานงถงลกษณะการสอน เชน

สอนโดยการยกตวอยางประกอบ เชน ยกเหตการณทเกดขนแตปางกอนทเรยกวา

ชาดก ประกอบการสอนใหเขาใจงายขน

สอนโดยการสรางบรรยากาศในการสอนใหปลอดโปรง เพลดเพลน ไมตงเครยด

สอนเรองยากใหเปนเรองงาย ๆ

สอนไดทกสถานการณ ทกสถานท และปรบตวใหเขากบสถานการณนน ๆ เชน

สอนองคลมาลในขณะทกำาลงหลงผดใหกลบใจได

พระพทธเจาทรงเปรยบเทยบบคคลกบดอกบว ๔ เหลา

สอนแบบรแจง จนผทไดฟงสามารถบรรลพระอรหนตได เชน สอนนางกสาโคตม

โดยใหสบหาเมลดพนธผกกาดเพอเปนสวนประกอบของยาชบชวตบตร จนนางกสาโคตมบรรลถงสจธรรม

ของความตาย

สอนโดยใชภาษาสภาพ นมนวล เหมาะสม เชน สอนคนไมดดวยความด สอนคนโกรธ

ดวยความไมโกรธ

ดวยวธการสอนดงกลาวน จงทำาใหหลกธรรมทางพระพทธศาสนาแผขยายออกไป

และเปนทเขาใจงายยงขน อกทงพระพทธองคยงทรงเปนตนแบบของครผมกลวธการสอนอนแยบคาย

ซงเราสามารถนำามาประยกตใชไดในทกยคทกสมย

๖.หลกธรรมและการปฏบตตนในวนส�าคญทางพระพทธศาสนา

๖.๑วนสำาคญทางพระพทธศาสนา เปนวนทเกดเหตการณสำาคญเกยวกบพระรตนตรย การกำาหนดใหมวนสำาคญทางพระพทธ-

ศาสนากเพอใหพทธศาสนกชนประกอบศาสนกจ เปนการบชาคณพระรตนตรย และตงใจประพฤต

ปฏบตตนตามหลกธรรมทเกดขนในวนสำาคญนน ๆ

วนสำาคญทางพระพทธศาสนา มดงน

๑) วนมาฆบชา

วนมาฆบชา หรอวนเพญเดอน ๓ เรยกอกอยางหนงวา “วนจาตรงคสนนบาต” เปนวนท

พระพทธเจาทรงแสดงหลกธรรม โอวาทปาตโมกข แกพระภกษทไดรบการบวชแบบเอหภกขอปสมปทา

ซงเปนพระอรหนตรวมทงสน ๑,๒๕๐ องค ทมาประชมพรอมกนโดยมไดนดหมาย ณ พระวหารเวฬวน

หลกธรรมโอวาทปาตโมกข เปนคำาสอนทเปนหวใจของพระพทธศาสนา ซงกลาวรวมไว ๓ ประการ คอ

ละเวนความชว ทำาแตความด ทำาจตใจใหผองใส

พทธโอวาท ๓ ประการทเรยกวา โอวาทปาตโมกขน เปนการประมวลคำาสอนทเปน

หลกการสำาคญ ถอกนวาเปนหวใจของพระพทธศาสนา ทผใดปฏบตตามแลวจะไดพบกบความสงบสข

ทแทจรงในชวต นอกจากนยงไดกลาวถงหลกธรรมขออน ๆ ไวดวย คอ ความอดทนอดกลน (ขนต)

ไมทำารายหรอเบยดเบยนผอนทงทางกาย วาจา และสำารวมใจไมใหความชวเขาครอบงำา รจกประมาณตน

และฝกจตใหเกดสมาธ

๒) วนวสาขบชา

วนวสาขบชา หรอวนเพญเดอน ๖ เปนวนทพระพทธเจาประสต ตรสร และปรนพพาน

หลกธรรมทเกยวเนองกบเหตการณในวนดงกลาว มดงน

ประสต

ในวนทพระพทธเจาประสต ไดทรงเปลงพระอาสภวาจา (วาจาอยางองอาจ) วา “เราคอ

ผเลศแหงโลก เราคอผเจรญทสดของโลก เราคอผประเสรฐทสดของโลก ชาตนเปนชาตสดทาย

บดนภพใหมไมมอก”สงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ม.๒24 พระพทธ 25

แมพระพทธเจาจะทรงกำาเนดในวรรณะกษตรยทพรงพรอมไปดวยสงปรนเปรอความสข

แตกทรงพบวาสงเหลานนมไดทำาใหชวตมความสขทแทจรง ชวตมนษยมแตความทกข จงทรงตง

ความปรารถนาอยางแรงกลาทจะแสวงหาทางพนทกขตามททรงตงพระทยไววาจะไมเกดอก ทรงดำาเนน

ทกวถทางดวยความเพยรพยายามอยางยงยวด และทรงใชสตปญญาพจารณา ในทสดกทรงคนพบ

ทางสายกลางจนไดตรสรความจรงของชวต และหนทางทจะหลดพนจากความทกขในชวต

ตรสร

กอนทจะถอกำาเนดในพระชาตสดทายเปนพระพทธเจานน พระพทธเจาไดทรงบำาเพญบารม

๑๐ ประการตอเนองยาวนานมาหลายชาต ไดแก ทาน ศล เนกขมมะ (การออกบวช) ปญญา วรยะ ขนต

สจจะ อธษฐาน (ตงใจมน) เมตตา และอเบกขา (วางใจเปนกลาง ไมยนดยนรายจากสงเยายวนใด ๆ)

พระพทธเจาทรงตรสรความจรงอนประเสรฐ ๔ ประการ คอ ทกข สมทย (สาเหตใหเกด

ทกข) นโรธ (ความดบทกข) และมรรค (ขอปฏบตใหถงความดบทกข ไดแก มรรคมองค ๘) นบเปน

หลกธรรมสำาคญของพระพทธศาสนา

ปรนพพาน

กอนจะปรนพพาน พระพทธเจาไดตรสพระวาจาครงสดทายวา “สงทงหลายทเกดจากปจจย

ปรงประกอบขนลวนมอนจะตองเสอมสลายไป เธอทงหลายจงยงความไมประมาทใหถงพรอม” เพอเปนการ

เตอนใจใหพทธศาสนกชนดำาเนนชวตดวยความดงาม ไมประมาท

การปรนพพานของพระพทธเจาใหขอคดเตอนใจวา ทกสงมการเกดขน ดำารงอย และ

ดบสลายไป เปนความจรง เปนกฎธรรมชาต ดงนน จงควรดำาเนนชวตดวยความไมประมาท ดวยการ

กระทำาแตความด และดำาเนนชวตอยางรเทาทนการเปลยนแปลงของสงตาง ๆ มงพฒนาตนเองและสงคม

เพอใหชวตดำาเนนไปดวยความสงบสข

๓) วนอฐมบชา

วนอฐมบชา คอ การบชาในวนแรม ๘ คำ� เดอน ๖ เปนวนถวายพระเพลงพระพทธสรระ

ซงถดจากวนวสาขบชา ๘ วน และเพอเปนการรำาลกถงพระคณของพระพทธเจา ๓ ประการ คอ พระปญญา

ในการตรสรของพระองค (พระปญญาธคณ) ความบรสทธ ปราศจากกเลสของพระองค (พระวสทธคณ)

และการแสดงพระธรรมคำาสอนแกชาวโลก (พระมหากรณาคณ) สงทเปนมรดกจากพระพทธเจา คอ

พระธรรมคำาสอนของพระองค นอกจากนการบชาในวนดงกลาว ยงเปนการเตอนสตใหดำารงตนตงมน

อยในความไมประมาท และใหเขาใจถงความจรงของสงทงหลายตามกฎไตรลกษณ คอ อนจจง ทกขง

อนตตา ทกสงทกอยางไมจรงยงยน มเกด ดำารงอย และดบสลายไปในทสด ไมมใครหรอสงใดหลกหน

ความจรงนได ไมเวนแมแตพระองคเอง

๔) วนอาสาฬหบชา

วนอาสาฬหบชา หรอวนเพญเดอน ๘ เปนวนท

พระพทธเจาทรงแสดงปฐมเทศนา คอ ธมมจกกปปวตตนสตร

ทำาใหเกดพระสงฆขนเปนครงแรกในโลก คอ พระอญญาโกณฑญญะ

เปนวนทมพระรตนตรยครบองคสาม คอ พระพทธ พระธรรม

และพระสงฆ

หลกธรรมท เกยวเนองกบวนดงกลาว คอ

ธมมจกกปปวตตนสตร เปนขอธรรมทควรละเวน ๒ ประการ คอ

๑. การหมกมนอยในกาม (กามสขลลกานโยค)

๒. การทำาตนใหลำาบาก (อตตกลมถานโยค)

อกทงยงทรงสอนใหเดนทางสายกลาง (มชฌมา-

ปฏปทา) คอ อรยมรรค หรอมรรคมองค ๘ ซงเปนขอปฏบต

ทไมหยอนหรอไมตงจนเกนไป

การดำาเนนชวตสายกลาง (มชฌมาปฏปทา) คอ มรรคมองค ๘ ไดแก สมมาทฏฐ

(ความเหนชอบ) สมมาสงกปปะ (ความดำารชอบ) สมมาวาจา (ความเจรจาชอบ) สมมากมมนตะ

(ความกระทำาชอบ) สมมาอาชวะ (ความเลยงชพชอบ) สมมาวายามะ (ความพยายามชอบ) สมมาสต

(ความระลกชอบ) และสมมาสมาธ (ความตงจตมนชอบ) มรรคมองค ๘ เปนขอปฏบตในการดำาเนนชวต

ทพอด อนจะนำาไปสความดบทกขทเกดจากการหมกมนดวยกาม และการทำาตนใหลำาบาก ดงนน

ในวนอาสาฬหบชา พทธศาสนกชนควรนอมนำามรรคมองค ๘ มาเปนหลกในการดำาเนนชวต

๕) วนธรรมสวนะ

วนธรรมสวนะ คอ วนกำาหนดประชมฟงธรรม หรอทเรยกวา “วนพระ„ เดอนหนง ๆ

มวนพระ ๔ วน คอ วนขน ๘ คำ� วนแรม ๘ คำ� วนขน ๑๕ คำ� และวนแรม ๑๕ คำ� หรอ ๑๔ คำ� ในเดอนขาด

ในวนธรรมสวนะพทธศาสนกชนมโอกาสไดฟงเทศน ฟงธรรม เพอชำาระจตใจใหบรสทธ

หลกธรรมทพทธศาสนกชนควรยดถอปฏบต คอ อฏฐศล หรอศล ๘ ไดแก

๑. เวนจากการฆาสตว

๒. เวนจากการลกทรพย และถอเอาของทเขามไดใหเปนของตน

๓. เวนจากการประพฤตผดพรหมจรรย คอรวมประเวณ

๔. เวนจากการพดเทจ

๕. เวนจากการดมสราและสารเสพตด

๖. เวนจากการบรโภคอาหารในยามวกาล คอ หลงเทยงไปแลวจนถงเชาวนใหม

๗. เวนจากการฟอนรำา ขบรอง บรรเลงดนตร ดการละเลน อนเปนขาศกตอพรหมจรรย

การทดทรงดอกไม ของหอม และเครองลบไล ซงใชเปนเครองประดบตกแตง

๘. เวนจากทนง ทนอน ทอนสงใหญและหรหราฟมเฟอย

พระพทธเจาทรงแสดง ธมมจกกปปวตตนสตรแกปญจวคคยทง ๕

จนบรรลอรหตผลเปนพระอรหนต

สงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ม.๒26 พระพทธ 27

๖.๒ระเบยบพธและการปฏบตตนในวนสำาคญทางพระพทธศาสนา ๑) วนเขาพรรษา เปนวนทพระภกษตองอยประจำา ณ วดใดวดหนงระหวางฤดฝน

ตลอดระยะเวลา ๓ เดอน คอ เรมตงแตวนแรม ๑ คำา เดอน ๘ ถาปใดมเดอน ๘ สองครง กเลอนมาเปน

วนแรม ๑ คำา เดอน ๘ หลง จนถงวนขน ๑๕ คำา เดอน ๑๑

หลกธรรมทพทธศาสนกชนควรยดถอปฏบต คอ วรต ๓ หมายถง การงดเวนจากความชว

ไดแก

๑. สมปตตวรต หมายถง เจตนาทเวนจากความชว ซงไมไดตงสตยปฏญาณไวกอนวา

ตนจะละเวนขอนน ๆ เชน เหนของมคาทผอนวางไว สามารถหยบมาไดโดยทไมมใครเหน แตกคดได

พจารณาไดวาเปนสงทผด ไมควรทำา

๒. สมาทานวรต หมายถง การงดเวนดวยการสมาทาน คอ ตงเจตนาไวกอนวาจะงดเวน

การสมาทานวรตจะตงใจถอตลอดชวต หรอปฏบตเพยงชวคราวกได เชน ในวนเขาพรรษา พทธศาสนกชน

เขารวมกจกรรมงดเหลาเขาพรรษา

๓. สมจเฉทวรต หมายถง การงดเวนดวยการตดขาด คอ การงดเวนความชว เปนคณธรรม

สำาหรบพระอรยะทงหลายทไมลวงละเมดบทบญญตใด อนประกอบดวย อรยมรรค ซงขจดกเลส

อนเปนเหตแหงความชวนน ๆ เสรจสนแลว ไมเกดแมแตความคดทจะประกอบกรรมชวนนเลย

ในวนเขาพรรษา พทธศาสนกชนจะนยมทำาบญตกบาตร ถอศล ฟงพระธรรมเทศนา

งดเวนจากอบายมขทงปวง และนยมนำาเครองสกการบชา เชน ดอกไม ธปเทยน ผาอาบนำาฝน ไปถวาย

พระภกษ นอกจากนยงมการหลอเทยนขนาดใหญ หรอทเรยกวา “เทยนพรรษา” เพอใหพระภกษไดใช

จดบชาพระประธานในพระอโบสถตลอดชวงเวลาเขาพรรษา โดยจะมการจดขบวนแหกอนนำาไปถวาย

เปนพทธบชา จนกลายเปนประเพณ “แหเทยนพรรษา” ซงจะมขนเปนประจำาทกป

๒) วนออกพรรษา เปนวนทพระภกษไดรบพระบรมพทธานญาต ใหจารกคางแรมทอนได

เพอนำาความรและหลกธรรมคำาสอนทไดรบระหวางเขาพรรษาไปเผยแผแกประชาชน นอกจากนน

ยงเปดโอกาสใหพระภกษวากลาวตกเตอนเรองความประพฤตระหวางพระภกษดวยกน เพอใหเกด

ความบรสทธ

สงทพทธศาสนกชนควรยดถอปฏบต คอ ปวารณา ทเปดโอกาสใหผอนวากลาวตกเตอน

ตนเองไดเพอประโยชนตอการพฒนาตนเอง การยอมตนใหผอนวากลาวตกเตอนได จะชวยปองกน

การประพฤตชว ใหประพฤตแตสงดงาม เชน ลกปวารณาตนตอพอแมใหวากลาวตกเตอนตนไดเมอทำาผด

พปวารณาตนใหนองวากลาวตกเตอนไดเมอเหนพทำาผด สามปวารณาตนใหภรรยาวากลาวตกเตอนตนได

เมอทำาความผด ภรรยากปวารณาตนใหสามวากลาวตกเตอนตนไดเมอทำาผด ถาสมาชกในครอบครวทกคน

ไมมทฏฐ ยอมใหวากลาวตกเตอนกนได ครอบครวกจะมแตความสงบสขรมเยน ไมมปญหาขดแยงกน

ในวนออกพรรษาพทธศาสนกชนจะทำาบญ รกษาศล และฟงธรรม นอกจากนยงมการ

ตกบาตร ทเรยกวา ตกบาตรเทโว ซงในบางทองถนจดขนเปนงานประจำาป

๓) วนเทโวโรหณะ

ระเบยบพธปฏบตในวนเทโวโรหณะ จะมการจดเตรยมขบวนแหพระพทธรป ซงมการ

ตกแตงอยางสวยงาม เพอใหพทธศาสนกชนไดมาทำาบญใสบาตร โดยอาหารทนยมนำามาทำาบญในวนน

คอ ขาวตมลกโยน บางทองถนอาจจำาลองสถานการณวนทพระพทธเจาเสดจลงมาจากสวรรคชนดาวดงส

จากนนจะมการอาราธนาศล สมาทานศล รกษาศล ฟงธรรม แผเมตตา และกรวดนำ�อทศสวนกศล

ใหผทลวงลบไปแลว

• ธรรมะไทย

http://www.dhammathai.org

เวบไซตแนะน�า

การถวายเทยนพรรษา นยมท�ากนในเทศกาลเขาพรรษาเพอเปนพทธบชา

ประเพณตกบาตรเทโวโรหณะของพทธศาสนกชน จงหวดอทยธาน

สงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ม.๒28 พระพทธ 29

พระพทธ

ผงสรปสาระส�าคญ

การเผยแผพระพทธศาสนาเขาสประเทศเพอนบาน และการนบถอพระพทธศาสนาของประเทศเพอนบาน

การเผยแผพระพทธศาสนาเกดจากอทธพลของอาณาจกรใกลเคยง โดยมชนชนปกครองเปนผกำาหนดเลอกศาสนาใหประชาชนนบถอ การเสอมลงของพระพทธศาสนาในแตละประเทศเปนผลมาจากปญหาการเมองภายในประเทศ การรบอทธพลมาจากภายนอก

ความสำาคญของพระพทธศาสนาทชวยเสรมสรางความเขาใจอนดกบประเทศเพอนบาน

พระพทธศาสนามหลกธรรมทชวยเสรมสรางความเขาใจอนดกบประเทศเพอนบาน ไดแก สาราณยธรรม ๖ คอ ความปรารถนาดตอกน และสงคหวตถ ๔ คอ หลกธรรมทเปนเครองยดเหนยวจตใจ ซงเปนหลกธรรมทสามารถนำามาใชเปนแนวทางในการปฏบตตนเพอการอยรวมกนอยางสนต

ความสำาคญของพระพทธศาสนาตอสงคมไทยในฐานะทเปนรากฐานของวฒนธรรม เอกลกษณ และมรดกของชาต พระพทธศาสนาเปนรากฐานของวฒนธรรมไทย เปนเอกลกษณและเปนมรดกของชาต ทมรากฐานมาจากพระพทธศาสนา เชน ภาษาไทย ศลปะ ประเพณและวฒนธรรม นอกจากนพระพทธศาสนายงหลอหลอมบคลกลกษณะและจตใจของคนไทยใหม ความเมตตากรณา มความออนนอมถอมตน

ความสำาคญของพระพทธศาสนากบการพฒนาชมชนและการจดระเบยบสงคม

หลกธรรมทสามารถนำามาประยกตใชเพอการพฒนาชมชน ไดแก นาถกรณธรรม ๑๐ คอคณธรรมททำาใหตนเปนทพงแหงตน ซงจะทำาใหสงคมเขมแขง และอปรหานยธรรม ๗ คอ หลกธรรมททำาใหมสวนรวมรบผดชอบ สามคค และยอมรบนบถอกนในสงคม หลกธรรมทสามารถนำามาประยกตใชเพอใหเกดความเปนระเบยบเรยบรอยในสงคม คอ หลกเบญจศลและเบญจธรรม

สรปและวเคราะหพทธประวต

พระพทธเจาทรงบำาเพญบารม ๑๐ ประการ กอนทพระพทธเจาจะตรสร พญาวสวตตมารไดมาขดขวางการบำาเพญเพยร แตพระพทธเจากสามารถเอาชนะกเลสจนตรสรอรยสจ ๔ จากนนจงเสดจออกเผยแผหลกธรรมคำาสอน โดยพจารณาถงความแตกตางระหวางบคคล โดยเปรยบเทยบกบดอกบว ๔ เหลา

หลกธรรมและการปฏบตตนในวนสำาคญทางพระพทธศาสนา

๑. วนมาฆบชา หลกธรรมโอวาทปาตโมกข ๒. วนวสาขบชา หลกอรยสจ ๔ ทศบารม และความไมประมาท ๓. วนอฐมบชา เตอนสตไมใหประมาท ๔. วนอาสาฬหบชา หลกธมมจกกปปวตตนสตร ๕. วนธรรมสวนะ เปดโอกาสใหฟงเทศน ฟงธรรม ในวนสำาคญทางพระพทธศาสนา พทธศาสนกชนจะไปทำาบญตกบาตร รกษาศล ฟงธรรม

กจกรรมการเรยนร

ค�าถามพฒนากระบวนการคด?

๑. นกเรยนแบงกลมสบคนขอมลการเผยแผพระพทธศาสนาเขาสประเทศเพอนบาน มากลมละ ๑ ประเทศ

โดยแสดงเปนแผนภาพความคดเสนเวลา จากนนรวมกนวเคราะหปจจยททำ าใหพระพทธศาสนาใน

ประเทศเพอนบานแตละประเทศมความเจรญรงเรองหรอเสอมลง

๒. นกเรยนชวยกนคนหาขาวหรอกจกรรมทประเทศตาง ๆ ชวยเหลอกน แลวนำาขาวนนมาเลาใหเพอน

ในชนเรยนฟง เพอรวมกนแสดงความคดเหนวาการกระทำาดงกลาวตรงกบหลกธรรมในพระพทธศาสนาขอใด

อยางไร

๓. นกเรยนรวมกนวเคราะหความสำาคญของพระพทธศาสนาในฐานะทเปนรากฐานของวฒนธรรม เอกลกษณ

ของชาต และมรดกของชาต

๔. นกเรยนวเคราะหความสำาคญของพระพทธศาสนากบการพฒนาชมชน โดยบอกเลาถงการรวมมอกนระหวาง

วดกบชมชน พรอมทงวาดภาพ หรอนำาภาพถายในเหตการณมาประกอบการเลาเรอง แลวออกมานำาเสนอ

หนาชนเรยน

๕. นกเรยนคนหาขาวหรอบคคลตวอยางทมลกษณะการแกปญหา หรอการดำาเนนชวตตามแนวทางของ

พระพทธองคมาเลาใหเพอน ๆ ฟง แลวรวมกนวเคราะหวาเปนการนำาพทธประวตในชวงใดมาเปนแบบอยาง

๖. นกเรยนเสนอแนวทางการนำาหลกธรรมคำาสอนทเกยวเนองกบวนสำาคญทางพระพทธศาสนามาปฏบต และ

วเคราะหผลทเกดขน

๑. จากการศกษาเรอง การเผยแผพระพทธศาสนาเขาสประเทศเพอนบาน และการนบถอพระพทธศาสนา

ของประเทศเพอนบาน นกเรยนคดวาอะไรบางทเปนสาเหตใหการเผยแผและการนบถอพระพทธศาสนาของ

ประเทศตาง ๆ เจรญรงเรอง หรอเสอมลง

๒. นกเรยนคดวาพระพทธศาสนามสวนชวยสงเสรมความเขาใจอนดกบประเทศเพอนบานอยางไร

๓. เหตใดจงกลาววา พระพทธศาสนามความสำาคญตอสงคมไทยในฐานะเปนรากฐานของวฒนธรรม เอกลกษณ

และมรดกของชาต

๔. นกเรยนสามารถนำาหลกธรรมทเกยวของกบการจดระเบยบสงคมมาใชในชวตประจำาวนไดอยางไรบาง

๕. นกเรยนสามารถนำาแนวทางทพระพทธเจาทรงปฏบตจนนำาไปสการตรสร มาเปนแบบอยางในการดำาเนนชวตได

อยางไรบาง

๖. นกเรยนคดวาพระพทธศาสนาในสงคมไทยปจจบนอยในสถานการณทเสยงตอความเสอมหรอไม อยางไร

๗. นกเรยนจะมสวนรวมในการดแลและสบทอดศลปะ ประเพณและวฒนธรรมไทยทไดรบอทธพลจาก

พระพทธศาสนาอยางไร

๘. นกเรยนจะนำาคตธรรมจากการเรยนรพทธประวตไปใชในการดำาเนนชวตอยางไร

สงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ม.๒30 พระพทธ 31