ทเรยกวา ‘แตจว’

ทเรยกวา ‘แตจว’เสยวจว

ราคา ๑๕๐ บาท

บรษท มตชน จำกด (มหาชน) : ๑๒ ถนนเทศบาลนฤมาลประชานเวศน ๑ เขตจตจกร กรงเทพฯ ๑๐๙๐๐โทรศพท ๐-๒๕๘๐-๐๐๒๑ ตอ ๑๒๓๕โทรสาร ๐-๒๕๘๙-๕๘๑๘แมพมพส-ขาวดำ : กองพมพส บรษท มตชน จำกด (มหาชน)๑๒ ถนนเทศบาลนฤมาล ประชานเวศน ๑ เขตจตจกร กรงเทพฯ ๑๐๙๐๐ โทรศพท ๐-๒๕๘๐-๐๐๒๑ ตอ ๒๔๐๐-๒๔๐๒พมพท : โรงพมพมตชนปากเกรด ๒๗/๑ หม ๕ ถนนสขาประชาสรรค ๒ ตำบลบางพด อำเภอปากเกรด นนทบร ๑๑๑๒๐โทรศพท ๐-๒๕๘๔-๒๑๓๓, ๐-๒๕๘๒-๐๕๙๖โทรสาร ๐-๒๕๘๒-๐๕๙๗จดจำหนายโดย : บรษท งานด จำกด (ในเครอมตชน) ๑๒ ถนนเทศบาลนฤมาล ประชานเวศน ๑ เขตจตจกร กรงเทพฯ ๑๐๙๐๐โทรศพท ๐-๒๕๘๐-๐๐๒๑ ตอ ๓๓๕๐, ๓๓๕๑โทรสาร ๐-๒๕๙๑-๙๐๑๒Matichon Publishing House a division of Matichon Public Co., Ltd.12 Tethsabannarueman Rd, Prachanivate 1, Chatuchak, Bangkok 10900Thailand

• ทปรกษาสำนกพมพ : สพจน แจงเรว, จฬาลกษณ ภเกด,นงนช สงหเดชะ• ผจดการสำนกพมพ : กตตวรรณ เทงวเศษ• รองผจดการสำนกพมพ : รจรตน ทมวฒน• บรรณาธการบรหาร : สลกษณ บนปาน• หวหนากองบรรณาธการ : อพสทธ ธระจารวรรณ• พสจนอกษร : โชตชวง ระวน I พทนนลน อนทรหอม• ศลปกรรม : นสรา สมบรณรตน• ออกแบบปก : สลกษณ บนปาน• ประชาสมพนธ : ดงฤด ศรไพโรจน

หนงสอเลมนพมพดวยหมกทเปนมตรกบสงแวดลอมเพอปกปองธรรมชาตและสขภาพของผอาน

ทเรยกวา ‘แตจว’

พมพครงแรก : มนาคม ๒๕๕๖

ราคา ๑๕๐ บาท

ขอมลทางบรรณานกรมเสยวจว, นามแฝง. ทเรยกวา ‘แตจว’. กรงเทพฯ : มตชน, ๒๕๕๖.๑๘๐ หนา : ภาพประกอบ.๑. ชาวจนแตจว- -ไทย ๒. วฒนธรรมจนแตจว- -ประวตI. ชอเรอง325.51ISBN 978 - 974 - 02 - 1097 - 9

“จยอมกมซวย” ภาพปนปนระบายส

แสดงการตอสระหวางคนกบง ท�าใหน�าทวม

วดกมซว เมองหงจว (หงโจว) ผหญง ๒ คน

คอ งเขยวงขาวทแปลงรางเปนคน

ภาพนเปนฉากหนงจากเรอง “นางพญา

งขาว” วรรณกรรรมชอดงของจน (สถานท

โรงเจบญสมาคม ถนนราชวงศ)

ภาพจากปก

ค�ำน�ำเสนอ (๖)

ค�ำ(ยนยน)น�ำ (๑๐)

แตจวโดยสงเขป (๑๒)

ถวงกกเจงซง : จตวญญาณของความรวมมอ

“เพอน” คนส�ำคญในวฒนธรรมแตจว ๕

เรองเงนๆ ทองๆ ของจนโพนทะเล ๑๓

“โรงเจ” ทชมนมของคนจน แหลงเรยนรนอกหองเรยน ๒๑

“ตกลก” ถง “ไชนำทำวน” ผคน-ชมชน-น�ำใจ ๓๑

เตยจวอวย : พดจำภำษำแตจว ๔๑

แกฮวบวงสอเฮง : ในบานสามคคทกเรองราบรน, เปนมงคล

“แต” เครองดมแหงชวตและมตรไมตร ๕๓

ค�ำสอนในบำน มำตรฐำนสงคม ๖๓

คนแตจวกบ “หม” ๗๑

ตนไมบำนคนแตจว ๗๙

เจยงจว ตดกระดำษแบบจน งำนลำยสอศลปของผหญง ๘๗

เพลงแตจว เพลงเพอชวต ๙๕

ฮวกเอยงบงหวย : สบสานวฒนธรรม

เซยมซ : กำรสนทนำระหวำงพระ/เจำกบมนษย ๑๐๗

แหละยก-ต�ำรำสรรพสง คมอประจ�ำชมชน ๑๒๑

กำรละเลนพนบำนแตจว ศรทธำบนเทง ๑๓๓

กำรละเลนพนบำนแตจว พลงปญญำ ๑๔๓

เหลำเอยะ : ญำตผใหญ มำรยำท สมมำคำรวะ ๑๕๗

สารบญทเรยกวา ‘แตจว’

บรษท มตชน จำกด (มหาชน) : ๑๒ ถนนเทศบาลนฤมาลประชานเวศน ๑ เขตจตจกร กรงเทพฯ ๑๐๙๐๐โทรศพท ๐-๒๕๘๐-๐๐๒๑ ตอ ๑๒๓๕โทรสาร ๐-๒๕๘๙-๕๘๑๘แมพมพส-ขาวดำ : กองพมพส บรษท มตชน จำกด (มหาชน)๑๒ ถนนเทศบาลนฤมาล ประชานเวศน ๑ เขตจตจกร กรงเทพฯ ๑๐๙๐๐ โทรศพท ๐-๒๕๘๐-๐๐๒๑ ตอ ๒๔๐๐-๒๔๐๒พมพท : โรงพมพมตชนปากเกรด ๒๗/๑ หม ๕ ถนนสขาประชาสรรค ๒ ตำบลบางพด อำเภอปากเกรด นนทบร ๑๑๑๒๐โทรศพท ๐-๒๕๘๔-๒๑๓๓, ๐-๒๕๘๒-๐๕๙๖โทรสาร ๐-๒๕๘๒-๐๕๙๗จดจำหนายโดย : บรษท งานด จำกด (ในเครอมตชน) ๑๒ ถนนเทศบาลนฤมาล ประชานเวศน ๑ เขตจตจกร กรงเทพฯ ๑๐๙๐๐โทรศพท ๐-๒๕๘๐-๐๐๒๑ ตอ ๓๓๕๐, ๓๓๕๑โทรสาร ๐-๒๕๙๑-๙๐๑๒Matichon Publishing House a division of Matichon Public Co., Ltd.12 Tethsabannarueman Rd, Prachanivate 1, Chatuchak, Bangkok 10900Thailand

• ทปรกษาสำนกพมพ : สพจน แจงเรว, จฬาลกษณ ภเกด,นงนช สงหเดชะ• ผจดการสำนกพมพ : กตตวรรณ เทงวเศษ• รองผจดการสำนกพมพ : รจรตน ทมวฒน• บรรณาธการบรหาร : สลกษณ บนปาน• หวหนากองบรรณาธการ : อพสทธ ธระจารวรรณ• พสจนอกษร : โชตชวง ระวน I พทนนลน อนทรหอม• ศลปกรรม : นสรา สมบรณรตน• ออกแบบปก : สลกษณ บนปาน• ประชาสมพนธ : ดงฤด ศรไพโรจน

หนงสอเลมนพมพดวยหมกทเปนมตรกบสงแวดลอมเพอปกปองธรรมชาตและสขภาพของผอาน

ทเรยกวา ‘แตจว’

พมพครงแรก : มนาคม ๒๕๕๖

ราคา ๑๕๐ บาท

ขอมลทางบรรณานกรมเสยวจว, นามแฝง. ทเรยกวา ‘แตจว’. กรงเทพฯ : มตชน, ๒๕๕๖.๑๘๐ หนา : ภาพประกอบ.๑. ชาวจนแตจว- -ไทย ๒. วฒนธรรมจนแตจว- -ประวตI. ชอเรอง325.51ISBN 978 - 974 - 02 - 1097 - 9

(6) ทเรยกวา ‘แตจว’

เรองทรกนเปนปกตเรองหนงคอ ในสยามประเทศของเรานมชาว

จนเขามาอาศยอยเปนจ�านวนมาก และเปนจนเฉพาะทองถนทมส�าเนยง

พดแตกตางกนไป คอจนแตจว จนกวางตง จนฮกเกยน จนไหหล�า และ

จนแคะ (ฮากกา) ในบรรดานจนแตจวถอเปนจนทมจ�านวนมากทสด

การทจนแตจวเปนจนสวนใหญในสยามนน ไดสงผลตอการด�ารง

อยในทางวฒนธรรมไมนอย ทเหนไดชดอาจดไดใน ๒ เรองดวยกน เรอง

หนงคอ อาหาร อกเรองหนงคอ ภาษา

ทงสองเรองดงกลาวแทบไมตองอธบายเลยกวาได วามอทธพล

ตอคนไทยเรามากนอยเพยงใด โดยหากเปนเรองอาหารแลว อาหารท

พนทสดอยางกวยเตยว ไปจนถงอาหารชนสงในภตตาคาร สวนใหญ

แลวกคออาหารทปรงกนบนรสชาตแบบแตจวทงสน และหากไมใชอาหาร

แตจว เจาของรานกมกจะบอกไวกอนวาอาหารของตนเปนอาหารของจน

ถนใด ซงกวากนเปนถนๆ ไป เชน กวยเตยวจนแคะ (ทมกเขยนผดๆ

เปน “แคระ” อยเสมอ) เปนตน

หรอถาเปนภาษา เรากเหนไดเชนกนวาภาษาจนทคนไทยยมมาใช

นน สวนใหญแลวกคอ ภาษาจนแตจว ไมวาจะเปนค�าวา กก เกยเซย

เขยม ขม เฮง ฯลฯ และท�านองเดยวกบเรองอาหาร ทวาภาษาทถกยม

มาใชนมภาษาจนถนอนทไมใชแตจวนอยมาก

แตดงไดกลาวไปแลววา เรองอาหารและเรองภาษาจนแตจวนน

เปนเพยงตวอยางทเหนไดชดเทานน ยงไมนบตวอยางอนทเหนไดชด

ไมแพกนอยอกมาก ไมวาจะเปนวดหรอศาลเจา การใชชวต อปนสย

คำานำาเสนอทเรยกวา ‘แตจว’

(7)เสยวจว

ใจคอ อาชพการงาน ฯลฯ และเมอน�าทงหลายทงปวงนมารวมกนแลว

สงทบอกเราตอไปกคอ นแหละแตจว กลาวอกอยาง จนแตจวมอาจ

อธบายผานเรองใดเรองหนงโดยละเลยอกเรองไปไดอยางเดดขาด และ

เกณฑเชนนยงสามารถใชศกษาจนถนอนๆ ไดดวยเชนกน

ปญหาจงอยตรงทวา ถาเชนนนใครกนเลาทจะเปนผศกษา?

เปนเวลานบรวมสองทศวรรษเหนจะได ทการศกษาเรองจนแตจว

ในสยามไดด�าเนนมาอยางตอเนอง ซงมทงทศกษาอยางเปนทางการและ

ไมเปนทางการ ทเปนทางการกเชน งานวจยเรอง จนแตจวในประเทศไทย

และในภมล�ำเนำเดมทเฉำซน ของโครงการจนศกษา (ปจจบนคอศนยจน

ศกษา) สถาบนเอเชยศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย เปนตน

สวนทไมเปนทางการนนหมายถง การศกษาโดยไมมขอผกมด

ใดๆ แตอาจเพราะความสนใจหรอดวยความรกและผกพนเปนการ

สวนตว เปนตน เกดขนมาในชนหลงๆ หลายชนดวยกน และชนลาสด

กคอ ทเรยกวำ ‘แตจว’ ของ เสยวจว (นามแฝง) ทอยในมอของทาน

ณ ขณะน

เสยวจว ไดรวบรวมเอาสงละอนพนละนอยของจนแตจวมา

อธบายขยายความไดอยางมชวตชวา และสามารถสรางความเขาใจ

จนแตจวไดมากกวาทเราเคยสมผสจากภายนอก ทควรกลาวดวยกคอ

วา เรองของจนแตจวท เสยวจว ยกมาอธบายนโดยพนฐานแลวกคอ

วฒนธรรมจนทจนถนอนๆ กมอยเชนกน เชน จนแตจวมคณะงว จน

ถนอนกมคณะงว แตทตางกนคอ วธการสอสารในเชงวฒนธรรมทจน

(8) ทเรยกวา ‘แตจว’

แตละถนมไมเหมอนกน ดงนน งวของจนแตจวมความโดดเดนในเรอง

ใด งวของจนถนอนกยอมมความโดดเดนทตางไปจากงวของจนแตจว

เปนตน

ความแตกตางนเกดขนบนเงอนเวลา สถานการณ ประสบการณ

สภาพแวดลอมทางภมศาสตร ฯลฯ ทตางกน เหตดงนน การสรางสรรค

การแสดงออก ตลอดจนการพฒนาและการอนรกษหรอรกษาวฒนธรรม

เหลานเอาไวพลอยตางกนในจนแตละถนไปดวย

ความแตกตางดงกลาวอาจเหนไดชดยงขน ถาเราน�าเอาสงละอน

พนละนอยเหลานของจนแตจวไปเปรยบเทยบกบจนถนอนในสยาม และ

จะชดมากขนไปอกถาน�าไปเปรยบเทยบกบจนถนอนทเมองจน ดวยเหต

น ความเขาใจจนแตจวในแบบทเรยกวำ ‘แตจว’ จงน�าไปสการเรยนร

ซงกนและกนระหวางจนสยามกบชาวสยาม อยางนอยกเพอทจะไดอย

รวมกนบนพนฐานทตางกเคารพในกนและกน

แม เสยวจว จะไมไดบอกตรงๆ วานคอขอดของหนงสอเลมน

แตนคอขอดท “ค�าน�า” นมองเหน

ดวยความสมานฉนท

วรศกด มหทธโนบล

ศนยจนศกษำ สถำบนเอเชยศกษำ

จฬำลงกรณมหำวทยำลย

(9)เสยวจว

คณธรรม, วถชวต, วฒนธรรม, ประวตศาสตร และความรอกหลากหลาย

ทงวถายทอดสผชม

(10) ทเรยกวา ‘แตจว’

คำา (ยนยน) นำาทเรยกวา ‘แตจว’

เมอสนใจความเปนตวตนคนแตจว สงทเคยเหน เคยท�า เคย

กน เคย...ฯลฯ ในชวตหลายอยางกลบสรางค�าถามจ�านวนไมนอยให

เชน ท�าไมศาลเจาตองจางงวมาเลนทกป, จะมงานมการอะไรท�าไมตอง

ดแหละยก, บานใครๆ ท�าไมปลกแตตนทบทม, อากงบงคบใหพดภาษา

แตจวแตเดกไปท�าไม ฯลฯ

บางค�าถามพยายามท�าความเขาใจเองกพอได บางค�าถามกจน

ปญญา แตหลายค�าถามไดความอนเคราะหจากการชแนะของผใหญ

หลายทาน ใหเขาใจวถชวต ความคด และภมปญญาของบรรพชน

เชนนความร หรอประโยชนอนใดททานผอานไดจากหนงสอเลม

น คงตองยนยนวาทงหมดนนเปนความรของบรรพชนทผใหญแตละทาน

สงสมไวและบอกเลาผานผเขยนดวยเมตตา เพอใหเรองเลาของชาตพนธ

คงอยสบไป

งานชนนส�าเรจเปนรปเลมไดดวยทานทงหลายทผเขยนขอเอยชอ

“ขอบพระคณ-ก�าเสย”

รศ. พพฒน ไทยอาร อาจารยทปรกษานอก-ในชนเรยนทแนะน�า

ใหเขยนบทสรปสนของคนแตจว และขอทวงตงอนๆ

ผศ. ถาวร สกขโกศล และอาจารยลมองฮ ทกรณาใหขอมลและ

ค�าแนะน�าตางๆ

หลวงจนธรรมรกษจนประจต วดบ�าเพญจนพรต (ยงฮกย)-

อนเคราะหใหถายภาพภายในวดและสงของตางๆ

(11)เสยวจว

พสพจน แจงเรว โคชฝายไทยทคอยทวงตงเรองภาษาและความ

เขาใจเพอความชดเจนในเนอหา

อาปาอาแมะและพนอง ชวยเลาเรองตางๆ ใหเปนขอมล, เขยน

พกนจนชอหนงสอ คนหาภาพถายเกาและถายภาพมาใหประกอบ

บทความ

และลมเฮย เพอน พ และเหลาซอนอกชนเรยนทชวยอธบาย,

สอน, ทวงตงตอค�าถามหรอขอสงสยจ�านวนมากของผเขยน ทงชวยคด

ชวยเขยน (พกนจน) ค�าจนส�าหรบบทเปดของแตละตอน

ตลอดจนหลายทานทเอยนามและไมยอมใหออกนามในแตละ

บทความ รวมทงทานผอานหลายทานทสงขอเสนอแนะ, ตชมมาใหเปน

ระยะ

หากทานผอานพบขอผดพลาดใดๆ โปรดตกเตอนดวยเมตตา หรอ

ถาทานมขอชแนะ ขอมลทตองการแนะน�า ตลอดจนการพดคยทกทาย

โปรดอยาไดลงเล

เสยวจว

seawjew@yahoo.com

(12) ทเรยกวา ‘แตจว’

แตจวเปนค�าไทย ในภาษาแตจวใชค�าวา “เตยจว” อาจารยถาวร

สกขโกศล อธบายวาหมายถงเมองทกระแสน�าเออทนกลบไปมาอยเสมอ

เมองแตจวทวาหรอจงหวดแตจวอยในมณฑลกวางตง สาธารณ

รฐประชาชนจน มณฑลทางใตของจน สวนเมองแตจวอยทางตะวนออก

ของมณฑลกวางตง

สมยคนรนปรนตาทออกมาโพนทะเลเมอเกอบรอยปทแลว จะ

บอกวา “เตยจวจบกย-แตจวม ๑๐ อ�าเภอ” คอ ๑. เตยอง ๒. เตยเอย

๓. กกเอย ๔. โผวเลง ๕. เถงไห ๖. หน�าออ ๗. หยไล ๘. เหยยว

เพง ๙. ไตโปว ๑๐. ฮงสน

หากเมอประมาณ พ.ศ. ๒๕๐๐ ซวเถาหรอซวเทากลายเปนเขต

เศรษฐกจพเศษ ท�าใหซวเทาขนมาเปนศนยกลางแทนแตจว พรอมศพท

ใหม “เตยซว” (เตยจว+ซวเทา) หรอแตซว ซงประกอบดวย ๓ จงหวด

๙ อ�าเภอ ไดแก

๑. จงหวดซวเทา ประกอบดวย ๓ อ�าเภอ คอ อ�าเภอหน�าออ,

อ�าเภอเถงไห และอ�าเภอเตยเอย ๒. จงหวดแตจว ประกอบดวย ๒

อ�าเภอ คอ อ�าเภอเตยอง และอ�าเภอเหยยวเพง ๓. จงหวดกกเอย

ประกอบดวย ๔ อ�าเภอ คอ อ�าเภอกกตง, อ�าเภอกกไซ, อ�าเภอโผวเลง

และอ�าเภอหยไล

ภาษาแตจวเปนภาษาถนหนงของจน มความเหมอนและความ

ตางจากภาษาจนกลาง ขอจะสรปสนๆ ดงน

แตจวโดยสงเขปทเรยกวา ‘แตจว’

(13)เสยวจว

๑. ศพทสวนใหญจะใชตวหนงสอเดยวกน แตออกเสยงตางกน

เชน ค�าวา “ฉน, ขาพเจา” ตวอกษรคอ จนกลางออกเสยงวา-หวอ,

แตจววา-อว, ค�าวา “เธอ, คณ” ใช จนกลาง-หน, จนแตจว-ลอ

๒. ศพทบางตวใชตวหนงสอและออกเสยงตางกน เชน ค�าวา

“พวกเรา” จนกลางใช หวอเมน แตจวแยกใชเปน ๒ ค�า คอ

หนง -อวง แปลวา พวกเราแตไมรวมคณ (จนกลางค�านออกเสยง

วา หรวน-นามสกลหนงของคนจน ) สอง -นง พวกเรานบรวมคณ

(จนกลางออกเสยงวา อง-พวกเรา, ผม, ขาพเจา, ฉน)

๓. ศพทบางค�าในภาษาแตจวไมมตวหนงสอ เชน ค�าวา “ไป

เทยว” จนกลางใช ออกเสยงวา “หวาน” แตจวพดวา “ทกทอ”

แตไมมตวหนงสอ ภายหลงมการคดอกษรดดแปลง เขยนวา

ทงมหลกไวยากรณทแตกตางกนอก (ขอไมอธบายในทน ทาน

ผสนใจโปรดอานเพมเตมจากหนงสอ “แตจว : จนกลมนอยทยงใหญ”

ของอาจารยถาวร สกขโกศล)

นอกจากนภาษาแตจวยงมหลายส�าเนยงแตกตางกนไป เหมอน

กบภาษาใตหรอภาษาอสานของไทยทแตละจงหวดออกเสยงไมเหมอน

กน จนถงบางค�าอาจจะตางกนไปเลยกม

ปจจบนทวโลกมผใชภาษาแตจวอยประมาณ ๒๖-๒๗ ลานคน

(14) ทเรยกวา ‘แตจว’

คณธรรมคำาสอนและประสบการณชวตของคนแตละรนทถายทอดบอกเลา

ใหลกหลานตรงๆดวยการอบรมสงสอนหรอแบบออมๆผานประเพณวฒนธรรม

และวถชวตประจำาวน(เออเฟอภาพโดยเนาวรตนเหลองรตนเจรญ)

(15)เสยวจว

ชมชนคนจนในไทยเมอ๕๐กวาปกอนทผคนยงใชภาษาจนเปนหลกปาย

ผาในภาพเปนโฆษณาขายขนมไหวพระจนทร

ทเรยกวา ‘แตจว’