กฎหมายธรกจ ว าดวยสญญา - 1 - นายตรเนตร สาระพงษ

เอกสารประกอบการบรรยายกฎหมายธรกจ วาดวยสญญา

นายตรเนตร สาระพงษ1

จากการศกษาในเรองนตกรรมมาแลวจะเหนไดวานตกรรมเปนเรองของการกระทำาของบคคลเพอจะกอใหเกดการเคลอนใหวในสทธภายใตหลกเกณฑและขอบเขตในเรองเสรภาพของการแสดงเจตนา ดงนนในการศกษาถงเรองกฎหมายวาดวยสญญา(Law of Contracts) ซงเปนนตกรรม2อนเกดจากการแสดงเจตนาของบคคลตงแตสองฝายขนไป จะตองคำานงถงหลกกฎหมายในเรองนตกรรมดวย กลาวคอตองพจารณาวาในเรองสญญานน ถามกฎหมายเรองสญญาบญญตเอาไวเปนการเฉพาะแลวกไมตองนำาเรองนตกรรมซงเปนบทบญญตทวไปมาปรบใชอก เชน ตามมาตรา 169 วรรคสอง อนเปนเรองนตกรรมบญญตใหคำาเสนอทไดสงออกไปแลวแมผเสนอตายคำาเสนอนนกยงคงผกพนกองมรดกของผเสนอ แตอยางไรกตาม มาตรา 360 อนเปนบทบญญตวาดวยสญญาไดบญญตยกเวนหลกในเรองนตกรรมเอาไว

1 นบ.(รามคำาแหง), เนตบณฑตไทย., น.ม.(กฎหมายเพอการพฒนา), อาจารยประจำาโปรแกรมวชานตศาสตร สถาบนราชภฏสวนดสต.

ผเขยนขอขอบคณ คณนพรตน ธรวด นกศกษาสถาบนราช ทชวยใหขอมลทางดานพาณชยอเลกทรอนกส.

ในเอกสารชดน การอางถงบทมาตราใดหากมไดระบเอาไวเปนประการอนใหหมายถงบทมาตราในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย.

2 จด เศรษฐบตร, หลกกฎหมายแพงลกษณะนตกรรมและหน (กรงเทพมหานคร: เอราวณการพมพ, 2522), หนา 247-248.

จะเหนไดวาสญญาเปนนตกรรมเสมอ แตนตกรรมบางชนดกลบไมใชสญญา เชน การทำาพนยกรรม หรอการบอกลางหรอการใหสตยาบนนตกรรมทเปนโมฆยกรรม คำาเสนอ หรอคำาสนอง ถอวาเปนนตกรรมแตไมใชเปนสญญา

R A J A B H A T S O U N D U S I T U N I V E R S I T Y

กฎหมายธรกจ ว าดวยสญญา - 2 - นายตรเนตร สาระพงษ

วาคำาเสนอจะไมผกพนกองมรดก ถาฝายผรบคำาเสนอ ไดร กอนแลว“ ”วาผเสนอตาย เปนตน

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยไดบญญตเรองสญญา เอาไวในบรรพ 2 ลกษณะ 2 ซงประกอบไปดวยเรองการกอใหเกดสญญา เมอสญญาเกดขนแลวผลจะเปนอยางไร กจะมเรองผลแหงสญญาบญญตเอาไว และเพอสรางความมนใจวาสญญาไดเกดขนอยางสมบรณกจะมบทบญญตในสวนของมดจำาไดกำาหนดเอาไว และเมอสญญาเกดขนแลวแตไมสามารถปฏบตตามสญญาไดกจะมบทบญญตในเรองของเบยปรบวางหลกเอาไววาใหกำาหนดปรบกนอยางไร ดงจะกลาวในรายละเอยดในหวขอตอไป

1.ความหมายและลกษณะของของสญญา1.1 ความหมายของสญญาสญญา หมายถง นตกรรมสองฝายทเกดจากการแสดงเจตนา

สอดคลองตองกนของบคคลตงแต 2 ฝาย3ขนไป โดยฝายหนงเปนผเสนอ และอกฝายหนงเปนผสนองรบเมอคำาเสนอ คำาสนองถกตองตรงกนสญญากเกดขนมา และมผลผกพนคสญญา4

3 จะสงเกตไดวา ตามความหมายขางตน จะใชคำาวา “ ”ฝาย ซงในแตละฝายกอาจจะมบคคลหลายคนกได เชนนายแดง นายดำา นายขาวรวมกนกเงนนายฟา จะเหนไดวามคสญญา 2 ฝาย โดยในฝายผกมคนจำานวน 3 คน สวนฝายผกมคน จำานวน 1 คน จะเหนวาตามความหมายดงกลาวใชคำาวา “ ”คน แทนคำาวา “ ”ฝาย แลวความหมายของสญญากจะถกจำากดไปดวยจำานวนคนในทนท.

4 ดวยเหตนสญญาจงเปนมลหรอบอเกดแหง “ ”หน อยางหนง ซงคำาวา “ ”หน (Obligation) หมายถง การทบคคลฝายหนงผกพนใหกระทำาการ หรอไมกระทำาการใด และบคคลอกฝายหนงมสทธตามกฎหมายในการทจะบงคบใหบคคลฝายแรกกระทำา หรอการละเวนกระทำาการตามทผกพนตามกฎหมาย ใน ไชยยศ เหมะรชตะ, กฎหมายวาดวยสญญา(กรงเทพมหานคร: สำานกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2539), หนา 11.

R A J A B H A T S O U N D U S I T U N I V E R S I T Y

กฎหมายธรกจ ว าดวยสญญา - 3 - นายตรเนตร สาระพงษ

1.2 ลกษณะของสญญาจงประกอบไปดวยสาระสำาคญดงน1.ตองมคสญญา คอตองมบคคลผเปนคสญญาอยางนอย

สองฝายขนไป5แสดงเจตนาทำาคำาเสนอ และคำาสนองทถกตองตรงกน ดงนนสญญาจงมลกษณะของนตกรรมหลายฝาย จะมบคคลเพยงฝายเดยวไมไดเพราะการแสดงเจตนาฝายเดยวจะไมเปนสญญา แตอาจจะเปนไดกแคเพยงนตกรรมอยางหนงเทานน

2.ตองมคำาเสนอและคำาสนองสอดคลองตองกน กลาวคอ ทง 2 ฝายจะตองมการแสดงเจตนาทำาคำาเสนอ คำาสนองทถกตองตรงกนจงจะเกดเปนสญญาขน ในทางกลบกนถาหากคำาเสนอคำาสนองไมถกตองตรงกนแลวสญญากไมอาจเกดขนได เชน นายแดงตองการขายปากกาหมกนำาเงน จงทำาคำาเสนอขายไปยงนายดำา แตปรากฏวานายดำาตองการซอปากกาหมกแดง หากนายดำาทำาคำาสนองกลบมาวาตองการซอปากกาแตเปนปากกาหมกแดง สญญากไมเกดเพราะคำาสนองทตอบกลบมาไมตรงกบคำาเสนอ

3.ตองมวตถประสงค หรอตองมประโยชนสดทายของการทำาสญญา ถาหากไมมวตถประสงคของการทำาสญญาแลวสญญากไมอาจเกดขนได เชน นายแดงบอกกบนายดำาวา อยากทำาสญญาจงเลย“ ” เชนนสญญากไมอาจเกดขนไดเพราะไมมวตถประสงควาจะทำาสญญาอะไรตอกน

อยางไรกตามสำาหรบวตถประสงคของสญญาอาจจะอยในรปของทรพยสนเงนทอง เชน การทำาสญญาซอขาย หรออาจจะไมมตวตนกได เชนสญญาจางแรงงาน เปนตน6

5 คำาวาคสญญาอยางนอยสองฝายหมายถงตองมคสญญาตงแต 2 ฝายขนไป เชน สญญาตวแลกเงนซงมบคคลอย 3 ฝาย คอ ผสงจาย ผจาย และผรบเงน เปนตน

6 พวงผกา บญโสภาคย และประสาน บญโสภาคย, เรองเดม, หนา 244.

R A J A B H A T S O U N D U S I T U N I V E R S I T Y

กฎหมายธรกจ ว าดวยสญญา - 4 - นายตรเนตร สาระพงษ

จะสงเกตเหนไดวา ในเรองวตถประสงคจะตองอยในบงคบของบทบญญตวาดวยนตกรรมดวย กลาวคอ จะตองไมมวตถประสงคทตองหามชดแจงโดยกฎหมาย หรอมวตถประสงคทเปนการพนวสย หรอตองไมมวตถประสงคทขดตอความสงบเรยบรอย หรอศลธรรมอนดของประชาชนดวย เชนนายแดงทำาคำาเสนอไปยงนายดำา เพอเสนอขายยาบา 200 เมด นายดำาตกลงซอ หากพจารณาตามหลกการขางตนแลวจะเหนไดวา เขาเกณฑขอท 1 แลวคอ มคสญญา ทงยงมคำาเสนอ คำาสนองถกตองตรงกนตามหลกเกณฑขอ 2 แลว และมวตถประสงค ตามขอ 3 แลวดวย แตเมอกลบไปพจารณาในเรองนตกรรมแลวพบวาสญญานมวตถประสงคเปนการตองหามชดแจงโดยกฎหมายจงมผลเปนโมฆะตามมาตรา 150 นนเอง

2.การกอใหเกดสญญาโดยปกตหลกการกอใหเกดสญญาจะตองประกอบไปดวยหลก

เกณฑเบองตนตางๆ ไมวาจะเปนเรองความสามารถของบคคลผเปนคสญญา หรอเรองความสามารถตามกรอบวตถประสงคของนตบคคล หรอเรองวตถประสงคของสญญาอนเปนพนฐานในการทำานตกรรม จากนนจงจะพจารณาในเรองการทำาทำาเสนอ คำาสนองอนเปนหลกกฎหมายในเรองสญญา กลาวคอ

2.1 คำาเสนอคำาเสนอ หมายถง นตกรรมฝายเดยวชนดทตองมผรบการแสดง

เจตนา อนเกดขนจากการทบคคลฝายหนงแจงใหบคคลอกฝายหนงโดยเฉพาะเจาะจง หรอตอสาธารณะเพอใหทราบวาตนมความประสงคจะผกพนตนตามสญญา และขอใหอกฝายหนงสนองรบความประสงคนนโดยการเขารวมทำาสญญาดวย

2.1.1 ลกษณะของคำาเสนอ

R A J A B H A T S O U N D U S I T U N I V E R S I T Y

กฎหมายธรกจ ว าดวยสญญา - 5 - นายตรเนตร สาระพงษ

การแสดงเจตนาใดจะเปนคำาเสนอหรอไมนนยอมมความสำาคญมากเพราะเหตทวาหากการแสดงเจตนาใดไมเปนคำาเสนอเสยแลว กจะมผลตอการเกดขนของสญญา หรออาจกอใหเกดความผกพนในลกษณะอนๆ ตามกฎหมายได ในการพจารณาวาการแสดงเจตนาใดเปนคำาเสนอหรอไมสามารถพจารณาไดจากหลก 5 ประการดงน7

1) คำาเสนอเปนการแสดงเจตนาทำานตกรรมฝายเดยวซงตองมผรบการแสดงเจตนา การแสดงเจตนาจะมผลเปนคำาเสนอตอเมอมผรบการแสดงเจตนา ดงนน จงตองพจารณาวาไดมการทำาคำาเสนอไปยงบคคลซงอยเฉพาะหนา หรอทำาคำาเสนอไปยงบคคลซงอยหางกนโดยระยะทาง และอกฝายไดรบคำาเสนอและตองตอบคำาสนองกลบมาภายในระยะเวลาทกำาหนดแลวจงจะมผลเปนสญญา

2) คำาเสนอตองเปนการแสดงเจตนาโดยวธทชดแจง สำาหรบวธการแสดงเจตนาอาจทำาโดยการแสดงเจตนาโดยชดแจง ซงอาจทำาดวยวาจาหรอลายลกอกษรกได ทงนเพราะคำาเสนอคอคำาขอใหทำาสญญา ดงนนคำาเสนอ จงไมอาจแสดงเจตนาโดยปรยาย หรอโดยการนงไมได

3) คำาเสนอตองมขอความชดแจง และแนนอน กลาวคอ ผทำาคำาเสนอจะตองแสดงเจตนาทำาคำาเสนอโดยมความชดเจนและแนนอน เชน คำาเสนอขายสนคา กตองกลาวอยางชดแจงในคำาเสนอวาเปนสนคาประเภทไหน ราคา ขนาด ชนด ปรมาณเทาใด เปนตน และเมอคำาเสนอนนถาไปถงผรบคำาเสนอ และถาฝายนนพอใจจะทำาสญญากเพยงแตทำาคำาสนองกลบมากจะเกดเปนสญญาขนไดในทนท

เชน แดง บอกกบชมพวา ตนตองการทจะขายนำาหอมจำานวน 1 ขวดทอยในมอในราคา 500 บาท ชมพจะซอหรอไม คำาพดของแดงม

7 อครวทย สมาวงศ, เรองเดม, หนา 170-173.

R A J A B H A T S O U N D U S I T U N I V E R S I T Y

กฎหมายธรกจ ว าดวยสญญา - 6 - นายตรเนตร สาระพงษ

ลกษณะชดเจนแนนอนพอทจะเปนผลใหผกพนเปนสญญากนได ถอวาเปนคำาเสนอ ถาหาก ชมพตอบตกลง (เรยกวา คำาสนอง) กจะเกดเปนสญญาซอขายหนงสอขน

แตถาขอความในคำาเสนอไมชดเจนเพยงพอแลว ขอความนนกจะไมมผลเปนคำาเสนอ แตจะเปนเพยง คำาปรารภ“ ”8 หรอ คำา“ทาบทาม”9 หรอ คำาเชอเชญ“ ”10 เพอใหอกฝายทำาคำาเสนอมาเทานน11

4) คำาเสนออาจจะแสดงเจตนาตอบคคลโดยเจาะจง หรอตอสาธารณชนกได เชน นายแดง เสนอขายรถยนตของตนตอ นายดำา ในราคา 500,000 บาท ซงมลกษณะเปนการเสนอตอนายดำา เปนการเฉพาะเจาะจง แตถานายแดง ประกาศขายรถยนตของตนในหนงสอพมพกเปนลกษณะของการทำาเสนอทไมเจาะจงวาจะเสนอขาย

8 “ ”คำาปรารภ คอ การแสดงความประสงคจะทำาสญญา เชน นายแดงไดมคำาเสนอไปยงนายดำาโดยการสงจดหมายวานายแดงตองการซอแรจากนายดำา เพอสงไปขายในตางประเทศ จำานวนประมาณ 60 ตน จะขอซอในวนนกอน 10 ตน ทเหลอจะมาซอในคราวตอๆ ไปจนกวาจะหมด เชนนจดหมายของนายแดงเปนคำาเสนอ เพยงแค 10 ตน สวนทวาจะซออก 50 ตนนนเปนเพยงคำา “ ”ปรารภ ของนายแดงเทานน ใน คำาพพากษาฎกาท 411/2490.

9 “ ”คำาทาบทาม คอ การหยงดวาประโยชนในการทจะขอใหเขาทำาสญญาดวยจะเปนประการใด เชน นายแดง เหนวาทดนแปลงหนงของนายดำา ตงอยในทำาเลดเหมาะแกการสรางอาคารพาณชย นายแดงจงสง E-mail ไปสอบถามนายดำาวาจะขายทดนใหตนหรอไม หากจะขายจะขายราคาเทาใด เชนนเปนแคเพยงคำาทาบทามอนเปนการหยงดประโยชนในการทนายดำาจะเขาทำาสญญาดวยวาเปนประการใด.

10 “ ”คำาเชอเชญ คอ คำาขอใหอกฝายหนงทำาคำาเสนอมา เชน หางแมคกระบอ ไดสงรายการสนคา(Cataloque) โดยบอกรปลกษณะคณคาของสนคา และราคาออกแจกจายแกประชาชน เชนนเปนแคคำาเชอเชญไมถอวาเปนคำาเสนอ.

11 พวงผกา บญโสภาคย และประสาน บญโสภาคย, เรองเดม, หนา 247-248.

R A J A B H A T S O U N D U S I T U N I V E R S I T Y

กฎหมายธรกจ ว าดวยสญญา - 7 - นายตรเนตร สาระพงษ

ตอใครคนใดคนหนงเปนการเฉพาะจงเขาลกษณะของการทำาคำาเสนอตอสารธารณชน 12

5) เมอมคำาเสนอไปแลว ผเสนอไมมสทธปฏเสธ หรอเลอกปฏบต กรณนถาเปนการเสนอตอบคคลโดยเฉพาะเจาะจงกไมเปนปญหาเพราะเมอผเสนอทำาคำาเสนอไปยงบคคลโดยเฉพาะเจาะจงแลวบคคลผไดรบคำาเสนอเทานนทจะทำาคำาสนองกลบมาได แตถาเปนการทำาคำาเสนอตอสารธารณชนแลวไมวาจะเปนบคคลใดสนองกลบมาผเสนอกจะปฏเสธไมเขาทำาสญญาไมได

2.3 การกอใหเกดสญญาพาณชยอเลกทรอนกสปจจบนระบบเครอขายสารสนเทศหรอ(Internet) เขามาม

บทบาทในชวตประจำาวนไดมการตดตอสอสารผานเครอขาย (Network) ทเชอมถงกบทวโลก การทำาธรกจในปจจบนจงมการนำาเทคโนโลยสารสนเทศมาประยกตใชอยางกวางขวาง การทำาธรกรรมทางธรกจจากการใชกระดาษจงเปลยนมาเปนธรกรรมทางอเลกทรอนกส (Electronic Commerce) หรอทเรยกวา พาณชยอเลกทรอนกส (E – Commerce)13 ประเทศทพฒนาแลวหลายตอหลายประเทศม

12 กรณคดในประเทศองกฤษบรษทขายยาแหงหนงไดโฆษณาขายยา โดยประกาศสรรพคณของยาวาสามารถแกโรคหวดใหญไดในทนท และรบรองวาหากกนยาแลวยงเปนหวดอยกจะยอมชดใชเงนให ตอมามยายแกคนหนงมาซอยาไปกนแลว แตในไมชากเปนไขหวดใหญอกเชนนใน คด Carlill V. Carbolic Smoke Ball Co.

13 E-Commerce หมายถง การคาขายแบบพาณชยอเลกทรอนกสโดยผานเครอขายสารสนเทศ (Internet) อนมลกษณะการคาแบบ “ ”ซอมาขายไป ในแบบของหนาราน อนมหลายรปแบบคอ

1. ผบรโภคกบผบรโภค (Consumer-to-Consumer)2. องคกรธรกจกบผบรโภค (Business-to-Consumer)3. องคกรธรกจกบองคกรธรกจ (Business-to-Business)

R A J A B H A T S O U N D U S I T U N I V E R S I T Y

กฎหมายธรกจ ว าดวยสญญา - 8 - นายตรเนตร สาระพงษ

การพฒนาไปไกลถง E – Business14แลวกาวไปถง E- Conomy 15 มมลคาของสนคา Digital หรอสนคาทจบตองไมไดอยในสดสวนเกนกวารอยละ 80 ในขณะทการดำาเนนการมตนทนทตำาลง

เมอสงคมเปลยนกฎหมายกตองเปลยน (Social Chang law Chang) และเพอไมใหระบบกฎหมายของประเทศตางๆ เกดความแตกตางกนมาก อนจะเกดปญหาในการทำาธรกรรมทางการคาทจะใชวตถดบกบปญหาทเกดขน (Applicable law) หรอปญหาเรองเขตอำานาจ (Jurisdiction of Court) องคการสห-ประชาต (United Nation) จงไดจดทำากฎหมายตนแบบ (Model Law) ขน โดยองคการของสหประชาตเพอความรวมมอเกยวกบกฎหมายการคาระหวางประเทศ (United Nation for Co-operation of International Trade Law: UNCITRAL) ไดมการรบรองผลในทางการกอใหเกดสญญา

14Nutta wut Sroidokson.Using Information Technology to Engage in Electronic Commerce (Bangkok: Computer and Information Seieuce Department; Faculty of Applied Seismce, King onglecit Institcils of Technology North Bangkok,2003,m P.3-4- P3 - 5

? E-Business หมายถง การดำาเนนธรกจโดยอาศยเทคโนโลยดานอเลกทรอนกส (Internet) มาประยกตใชกบทกกจกรรมทางธรกจ ทงในสวนหนารานและหลงราน รวมทงมการเชอมตอกบองคกรภายนอก เชน ธนาคาร โดยใชระบบ Banking หรอกบตวแทนจำาหนาย โดยระบบ e-Supply Chain15 E-Conomy หมายถงเศรษฐกจยคใหมหรอธรกจ digital อนเกดจากกจกรรมดาน E-Business และ E-Commerce ททำาการซอขายผานเครอขายสารสนเทศ (Internet) จนทำาให GDD ของประเทศทพฒนาแลวมมลคาของสนคาทจบตองไมได (Digital) มสดสวนเพมมากขน

วชรพงศ ยะไวทย “E- Commerce” in www.grocities.com/nfecenter2001/tcehno/computer/e-com1.htul.

R A J A B H A T S O U N D U S I T U N I V E R S I T Y

กฎหมายธรกจ ว าดวยสญญา - 9 - นายตรเนตร สาระพงษ

ทางพาณชยอเลกทรอนกสในสวนของคำาเสนอ คำาสนองและการแสดงเจตนาในรปของขอมลอเลกทรอนกส

2.3.1 การใชอนเตอรเนตทำาสญญาพาณชยอเลกทรอนกสผประกอบการสามารถใชระบบเชอมโยงของคอมพวเตอรใน

World Wide Web เปนเครอขายธรกจทางอเลกทรอนกสเพอใหผใชอนเขาชมธรกจใน Websites ซงมการเชอมโยงขอมลเขาดวยกน(Hypertext language) เปนหนาเอกสาร ซงมทงหนาเอกสารทเชอมโยงกน (Hypertext documents) และเมอผใชอนตองการจะเขาไปตดตอทำาธรกรรมทางอเลกทรอนกสกสามารถคนไดโดยใช Web browser อนเปน Website ในการเชอมโยงเปนเครอขายระหวางผซอกบ Website ของผขาย เมอเขาส Website ของผขายแลว ผซอกสามารถ Click Mouse เลอกสนคาไดตามตองการ ซงผขายจะสราง Internet Store เอาไวเชอมโยงกบขอมลทเกบเอาไวในรปแบบตางๆ

2.3.2 การทำาสญญาพาณชยอเลกทรอนกสเมอผซอเขาไปดขอมลใน Internet Store ทผขายไดทำาเอาไว

ใน Website กจะมรายการสนคา (Catalogue) พรอมราคา และรายละเอยดของสนคาเอาไว ผซอกสามารถ Click Icon หรอ ตวอกษร ทตองการสงระบบ สำาหรบการตดสนใจซอผซอสามารถซอได 3 วธดงน16

2.3.2.1 การสงซอในระบบ On-Lineผขายจะทำาการซอขายกบผซอโดยตรง การใหผซอซง

เปนลกคากรอกแบบฟอรมระบสนคาทตองการซอรวมทงขอความ

16 ณฐพงศ โปษกะบตร, การกอใหเกดสญญาพาณชยอเลกทรอนกส: ศกษาเปรยบเทยบระบบคอมมอนลอวและซวล ลอว, เอกสารประกอบการบรรยายชนปรญญาโท วชาหลกกฎหมายแพงและพาณชย(LA602), บณฑตศกษา คณะนตศาสตร มหาวทยาลยรามคำาแหง, 2543.

R A J A B H A T S O U N D U S I T U N I V E R S I T Y

กฎหมายธรกจ ว าดวยสญญา - 10 - นายตรเนตร สาระพงษ

สญญา รายละเอยดในการชำาระเงน โดยใชบตรเครดต จากนนขอมลทางอเลกทรอนกส กจะเชอมโยงโดยตรงแบบ On-line กบผขายใน Website ของระบบอนเตอรเนท

2.3.2.2 เครอขายชอปป ง (Shopping network)การทำาสญญาซอขายระบบนจะมการรวมกลมกนเปน

เครอขายของ Internet stores เพอกระตนใหเกดการซอขาย โดยแบงออกไดเปน 2 แบบ คอ

1)แบบเครอขายซงอนญาตใหลกคาทซอขายผานทางอนเตอรเนทสามารถ

Browse เลอกซอสนคาไดตามตองการ2)แบบไมอนญาตใหผานเครอขายโดยตรง เพยงแตหาก

ผซอจะเขาสเครอขายจะตองลงทะเบยนเสยกอน ในทะเบยนจะประกอบไปดวยรายละเอยดสวนตวของผซอ เชน เลขทสญญา ทอย E-mail Address และเมอลงทะเบยนเสรจแลว กจะไดรบการจดสงลายมอชออเลกทรอนกส (Digital signature) ไปใหกบผซอเพอใหสามารถเขาไปยงเครอขาย Internet store หรอเพอดรายการสนคา

เมอผซอไดเลอกสนคาแลวกจะตองสงรายละเอยดเกยวกบบตรเครดต ไปยงเครอขายชอปป ง(Shopping network) จากนนเครอขายชอปป งกจะสงสญญามาใหด หากลกคาประสงคจะซอสนคา กจะตองตกลงไปตามสญญา ระบบขอมลของ Internet store กจะเกบขอมลเอาไว17

2.3.2.3 การสงซอทางโทรศพท(Toll free ordering)

17 กรณทลกคาใหรายละเอยดของบตรเครดตเอาไวแลวกการทำาสญญาซอขายกเสรจสมบรณทาง On-line แตถายงไมสงรายละเอยดบตรเครดตกจะตองชำาระโดยบตรเครดตอกในทหลง.

R A J A B H A T S O U N D U S I T U N I V E R S I T Y

กฎหมายธรกจ ว าดวยสญญา - 11 - นายตรเนตร สาระพงษ

การสงซอวธนจะใช Websites เอาไวเพอการโฆษณาสนคาโดยทหนาตาง Website จะใหเบอรโทรตดตอเอาไว เพอใหผซอสามารถโทรไปสงซอสนคาท Internet store สวนการชำาระเงนจะใชวธการชำาระดวยเชค หรอชำาระโดยการบอกหมายเลขบตรเครดต

2.3.3 การทำาคำาเสนอทางอนเตอรเนทการกอใหเกดสญญาทางพาณชยอเลกทรอนกส มลกษณะ

เหมอนกบการทำาสญญาทวไป อนเกดจากการทมคำาเสนอ คำาสนองถกตองตรงกน สญญาจงจะเกด แตในทางพาณชยอเลกทรอนกสมปญหาวาสญญาจะเกดขนเมอใด เพราะเราอยในยคของการทำาคำาเสนอ คำาสนองโดยผานเครอขาย Internet อนเปนยค Digital ซงตางกบการทำาคำาเสนอ คำาสนองในยคทใชกระดาษ หรอโทรศพท หรอโทรเลข อนเปนเทคโนโลยในยค Analog

2.3.3.1 วธการทำาคำาเสนอทางอนเตอรเนต

หากพจารณาตามหลกทวไปแลวจะเหนไดวาการทำาคำาเสนอทางพาณชยอเลกทรอนกสมลกษณะการทำาคำาเสนอตอสาธารณะ ซงมหลกการเชนเดยวกบการทำาคำาเสนอในเรองสญญาทวๆ ไป กลาวคอ การสงรปของสนคาทาง Websites เพยงอยางเดยวไมเปนการเพยงพอ จะตองมรายละเอยด เชน ขนาด ราคา ชนด ประเภท นำาหนก ฯ ของสนคาใหชดเจน อนสามารถแสดงใหเหนไดวาเจตนาทจะทำาคำาเสนอซงสามารถทำาได 3 วธดวยกน18

1)คำาเสนอทางไปรษณยอเลกทรอนกส(E-mail message of offer)ผซอสามารถทำาคำาเสนอไดโดยการสงไปรษณย

อเลกทรอนกส หรอ E-mail

18 ณฐพงศ โปษกะบตร, เรองเดยวกน.

R A J A B H A T S O U N D U S I T U N I V E R S I T Y

กฎหมายธรกจ ว าดวยสญญา - 12 - นายตรเนตร สาระพงษ

ไปยง Internet Store เพอขอรายละเอยดของสนคาทตองการซอ จากนน Internet Store กจะสงรายละเอยดของสนคา พรอมราคาทเสนอขายมาใหผซอ ซงรายการท Internet Store สงมานมลกษณะเปนคำาเสนอ19

2)คำาเสนอทาง WebPagesคำาเสนอทาง WebPages กเชนเดยวกนกจะตองมรายละเอยดทเพยงพอให

เกดการตกลง จงเปนเรองทางเทคนคททาง Internet store จะตองระมดระวงในการสราง WebPages ดวยวาตองการใหเกดผลในทางกฎหมายเปนประการใด หากตองการใหเปนคำาเสนอกกลาวรายละเอยดเอาไวอยางชดแจง ในทางกลบกนถาไมตองการใหเปนคำาเสนอกไมควรกลาวรายละเอยดเอาไว20

2.3.3.2 ผลของคำาเสนอในการทำาคำาเสนอทางสญญาพาณชยอเลกทรอนกสเปน

ลกษณะของการทำาคำาเสนอ คำาสนองของผทอยหางกนโดยระยะทาง เพยงแตใชระบบ Internet เปนตวกลางในการสงเจตนา อยางไรกตามทำาคำาเสนอไปยงลกคาของ Internet store หากมไดบงระยะเวลาใหทำาคำาสนองเอาไวกอาจถอนคำาเสนอของตนเสยได โดยการสงไปรษณยอเลกทรอนกส หรอการบอกถอนดวยวธการธรรมดากได21

2.3.4 การเกดสญญา เมอมการตดตอทำาสญญาทางพาณชยอเลกทรอนกส

มใชเปนแคการตดตอคาขายกนภายในประเทศเทานน แตเปนการตดตอ19 แตอยางไรกตามถาในคำาเสนอนนมรายละเอยดไมเพยงพอกจะกลายเปน

แคคำาเชอเชญเทานน ใน คด Harvey V. Faccy (1893) AC55220 คด Patridge V. Crittenden(1968)A.ER421,42421 ดการบอกถอนคำาสนองไดจากหวขอ.............ซงใชหลกการเดยวกบ

การบอกถอนคำาเสนอสญญาในทางพาณชยอเลกทรอนกส

R A J A B H A T S O U N D U S I T U N I V E R S I T Y

กฎหมายธรกจ ว าดวยสญญา - 13 - นายตรเนตร สาระพงษ

ทำาธรกรรมโดยมการตดตอกนระหวางประเทศ แตอยางไรกตามระบบกฎหมายของประเทศตางๆ มความแตกตางกน แตในทางทฤษฎการเกดสญญาของประเทศเทศตางๆ ในโลกมความแตกตางกน ซงทฤษฎทสำาคญมอย 4 ทฤษฎดวยกนคอ

1) ทฤษฎเจตนาเผยออก (Theory of Utterance) ทฤษฎนถอวาเมอผแสดงเจตนาเผยการแสดงเจตนาของเขาออกมาใหปรากฎกทำาใหการแสดงเจตนานนสมบรณ เชน ผใหเชาเขยนจดหมายแสดงเจตนาบอกเลกสญญาเชา เมอเขยนเสรจแลวการบอกเลกสญญาเชานนกสมบรณ ถงแมจดหมายฉบบนนจะยงไมถกสงออกไปกตาม

2) ทฤษฎสงเจตนา (Theory of Dispatch)โดยทฤษฎนถอวาเมอมการแสดงเจตนาออกมาแลว จะมผลสมบรณกตอเมอไดสงการแสดงเจตนาไปแลว เชน บอกเลกสญญาเชาทางไปรษณย เจตนาจะสมบรณเมอไดหยอนจดหมายบอกเลกสญญาลงในตไปรษณยแลว ทฤษฎนมาจากหลก “The Mailbox Rule” ประเทศทใชระบบนไดแก ประเทศองกฤษ และอเมรกา22

3) ทฤษฎรบเจตนา (Theory of Reception) ทฤษฎนถอวาผลสมบรณของการแสดงเจตนาจะมผลตอเมอการแสดงเจตนาไปถงมอผรบแลว เชน การบอกเลกสญญาเชาจะมผลสมบรณเมอจดหมายบอกเลกสญญาเชาไปถงบานผรบแลว(เพยงแคอยในตไปรษณยหนาบาน) แมจะยงไมเปดอานจดหมายกตาม ทฤษฎนตรงกบหลกกฎหมายของประเทศไทย รวมถงประเทศเยอรมน

4) ทฤษฎรบทราบเจตนา (Theory of perception) ทฤษฎนถอวาการแสดงเจตนามผลสมบรณเมอคกรณอกฝายหนงไดทราบถงการแสดงเจตนานน เชน การแสดงเจตนา

22 นฐจกร ปทมสงห ณ อยธยา “The Mailbox Rule” บทบณฑตย 37, 4 (2523): 631-639.

R A J A B H A T S O U N D U S I T U N I V E R S I T Y

กฎหมายธรกจ ว าดวยสญญา - 14 - นายตรเนตร สาระพงษ

บอกเลกสญญาเชา การแสดงเจตนาจะสมบรณกตอเมอผรบจะตองไดอานและทราบขอความในจดหมายบอกเลกสญญาแลว การบอกเลกสญญาจงมผลสมบรณ

จากทฤษฎขางตนการเกดสญญาทางพาณชยอเลกทรอนกสในประเทศไทยจงตองใชทฤษฎรบเจตนา กลาวคอ พจารณาวาเมอมการตอบรบการสนองเจตนาไปถง Internet Store แมจะยงไมเปดอานขอมลจากฐานขอมลกตองถอวาสญญานนไดเกดขนแลว

นอกจากนนในการทำาธรกรรมทางพาณชยอเลกทรอนกสไดนำาไปใชในการซอขายระหวางประเทศดวย ดงนนการเกดสญญากตองพจารณาดวาประเทศทไดรบคำาสนองนนใชทฤษฎอะไร เชน หางแฮรอทซงอยในประเทศองกฤษไดทำาคำาเสนอขายสนคาผานทางพาณชยอเลกทรอนกส นายแดงซงอยในประเทศไทยเกดความสนใจอยากซอเสอจงไดทำาการตดตอซอสนคาจากหางแฮรอทในประเทศเทศองกฤษโดยทางทำาธรกรรมทางพาณชยอเลกทรอนกส ผานทาง Internet ดงนสญญาจะเกดขนเมอใด ผเขยนเหนวานาจะตองใชหลก “The Mailbox Rule” เพยงแคนายแดงสงขอมลการซอ(Enter) สญญากเกดขนแลวโดยไมตองพจารณาวาขอมลการซอนนไดเขาไปอยในระบบของหางแฮรอทแลวหรอไมกตาม หรอกรณคนองกฤษ ซอสนคาผานทางพาณชยอเลกทรอนกส หากซอสนคาในประเทศเยอรมนกตองใชทฤษฎรบเจตนา กลาวคอขอมลการตดสนใจซอ หรอการทำาคำาสนองนนจะตองเขาไปอยในระบบฐานขอมลของผเสนอกอนนนเอง23 แมจะยงไมไดเปดขอมลออกอานกตาม24 เปนตน

23 ปญหาขอนปจจบนยงมการถกเถยงกนอยพอสมควร และเพอเปนการหาทางออกในการตดตอซอขายผานทางเครอขายอเลกทรอนกสใหมผลทางกฎหมายแนนอนจงควรมการตกลงยกเวนหลก Mailbox Rule กนเอาไวกอนโดยอาจทำาการประกาศทาง Website.

R A J A B H A T S O U N D U S I T U N I V E R S I T Y

กฎหมายธรกจ ว าดวยสญญา - 15 - นายตรเนตร สาระพงษ

2.4 ผ ล ข อ ง ค ำา เ ส น อ2.4.1 เมอมการสนองรบคำาเสนอนนสญญากเกดขน เชน

นายแดง เสนอขายแหวนเพชรใหแกนายดำา เมอนายดำาตกลงรบซอ สญญาซอขายแหวนเพชรกเกดขน

2.4.2 เมอมการคำาเสนอออกไปแลวจะถอนคำาเสนอนนเสยไมได ซงแยกพจารณาดงน

2.4.2.1 คำาเสนออนบงระยะเวลาใหทำาคำาสนอง มาตรา 354 บญญตวา คำาเสนอจะทำา“

สญญาอนบงระยะเวลาใหทำาคำาสนองนน ทานวาไมอาจจะถอนไดภายในระยะเวลาทบงไว”

การทำาคำาเสนออนบงระยะเวลาใหทำาคำาสนองนนไมวาจะเสนอตอบคคลผอยเฉพาะหนา หรอตอบคคลทไมไดอยเฉพาะหนากไมอาจถอนคำาเสนอของตนเสยได

เชน นายแดง เสนอขายแหวนเพชรใหนายดำา ในราคา 70,000 บาท โดยแจงวาถานายดำาตองการจะซอแหวนเพชร ใหนายดำาทำาคำาสนองมาภายในวนท 1 สงหาคม 2546 เชนน คำาเสนอของนายแดงยอมผกพนนายแดง ในอนทจะตองรบคำาสนองของนายดำา จนกวาจะพนวนท 1 สงหาคม 2546 คำาเสนอจงสนความผกพน

24 แตอยางไรกตามการนำามาปรบใชอาจจะใชไดในกรณการตดตอแบบการแลกเปลยนขอมลระหวางกนทางอดเลกทรอนกส(Electronic Data Interchange: EDI) อนเปนระบบสอสารโดยใชรหสมาตรฐานในระหวางคสญญาทตกลงแลกเปลยนขอมลทางธรกจตามระบบทกำาหนดกนไว(Protocol) มกจะนยมใชในกรณทจำาเปนตองตดตอกนอยเสมอ เชนธรกจทองเทยว ธรกจธนาคาร และสถาบนการเงน อนเปนระบบ On-line กนโดยตรง แตในระบบการตดตอกนโดยทวไป ปจจบนกฎหมายไดใหการรบรองสถานของขอมลทางอเลกทรอนกสโดยการรบรองสถานของลายมอชออเลกทรอนกส ใน Chris Reed. There is no third party intermediary. Computer Law(2nd

ED 1990), P261. อางถงในณฐพงษ โปษกะบตร, เรองเดยวกน.

R A J A B H A T S O U N D U S I T U N I V E R S I T Y

กฎหมายธรกจ ว าดวยสญญา - 16 - นายตรเนตร สาระพงษ

2.4.2.2 คำาเสนออนมไดบงระยะเวลาใหทำาคำาสนอง1) คำาเสนออนมไดบงระยะเวลาใหทำาคำาสนองซงทำา

ไปยงบคคลซงอยหางกนโดยระยะทางมาตรา 355 บญญตวา บคคลทำาคำาเสนอไปยงผอน“

ซงอยหางกนโดยระยะทาง และมไดบงระยะเวลาใหทำาคำาสนอง จะถอนคำาเสนอของตนเสยภายในเวลาอนควรคาดหมายวาจะไดรบคำาบอกกลาวสนองนน ทานวาหาอาจจะถอนไดไม”

การทำาคำาเสนอไปยงบคคลซงอยหางกนโดยระยะทาง ถาไมไดบงระยะเวลาเอาไวผเสนอกไมอาจถอนคำาเสนอของตนเสยไดภายในเวลาอนควรคาดหมายวาอกฝายจะไดรบความบอกกลาวสนองไมไดเพราะถากฎหมายไมกำาหนดเอาไวเชนนแลว หากผเสนอถอนคำาเสนอของตนเสยผรบคำาเสนอ กอาจจะถอนเสยได เพราะอาจจะไดมการตระเตรยมการบางอยางในการทำาสญญาตามทมคำาเสนอมา25 ดงนนถามการบอกอนญาตใหบอกถอนคำาเสนอกนไดกอาจเกดผลเสยหายได26

25 จะเหนวากฎหมายกำาหนดหลกเกณฑหามถอนคำาเสนอซงมนยของเหตผลเพอปองกนความเสยหายจากการตระเตรยมการของบคคลผรบคำาเสนอ เชน นายแดง มคำาเสนอใหนายดำา มาทำาสญญาสรางตก 30 ชน ในราคา 200,000,000 บาท โดยตองทำาคำาสนองกลบมาภายในเวลา 45 วนนบจากวนสงคำาเสนอ นายดำากตองทำาการออกแบบตกพรอมทำาการคำานวณราคาวาคมทน ตองจดคนมาทำาการวเคราะหฯลฯ เชนนหากยอมใหนายแดงบอกถอนคำาเสนอเสยไดกจะทำาใหเกดความเสยหายแกนายแดงได อยางไรกตามในตางประเทศไดวางหลกกฎหมายไปไกลถงขนาดวา (ตอ) ถาการเจรจาตกลงกนนนตอมาไมไดเกดเปนสญญาขนอยางไมมเหตผลอนสมควร คกรณอกฝายหนงอาจฟองรองเรยกคาเสยหายตามหลกความรบผดกอนเกดสญญา หรอทเรยกวาหลก “Culpa in contrahendo”

26 อครวทย สมาวงศ, เรองเดม, หนา 174.

R A J A B H A T S O U N D U S I T U N I V E R S I T Y

กฎหมายธรกจ ว าดวยสญญา - 17 - นายตรเนตร สาระพงษ

สำาหรบเวลาอนควรคาดหมายได ตองพจารณาเปนเรองๆ ไป โดยจะตองพจารณาระยะทางวาผทำาคำาเสนอ กบผทำาคำาสนองมความไกลไกลกนเพยงใด รวมถงวธการตดตอดวย เชน นายแดง ซงอยกรงเทพสงจดหมายไปเสนอขายรถยนต 1 คนใหกบนายดำา ซงอยอำาเภอเกาะพงน ในราคา 500,000 บาท โดยมไดบงระยะเวลาวาหากนายดำาตองการจะซอจะตองสนองตอบมาภายในเวลาใด เชนน เมอนายแดง สงคำาเสนอไปถงนายดำา นายแดง จะถอนคำาเสนอของตนเสยภายในเวลาอนควรคาดหมายวานายดำาจะไดรบคำาเสนอนนไมได ซงตามปกตการสงจดหมายจากกรงเทพ ไปยงเกาะพงน ตองใชเวลาประมาณ 7 วน ใหเวลานายดำาในการคดตดสนใจอก 1 วน และเมอนายดำาสงจดหมายสนองตอบตองใชเวลาอก 7 วน จงจะถงกรงเทพ

ระยะเวลาอนควรคาดหมายวาจะไดรบคำาบอกกลาวสนองจงหมายถงระยะเวลาจากการทนายแดงสงไปถงนายดำา คอ ระยะเวลา 7 วนนบแตวนท นายแดง สงจดหมายทำาคำาเสนอไปยงนายดำา ดงนนนายแดงจงอาจบอกถอนคำาเสนอของตนเสยไดกอน 7 วน หรออยางชาทสดตองพรอมกบการแสดงเจตนาทนายแดงสงไปถงนายดำา คอในวนท 7

2) คำาสนองอนมไดบงระยะเวลาใหทำาคำาเสนอซงทำาแกบคคลผอยเฉพาะหนา

มาตรา 356 บญญตวา คำาเสนอทำาแกบคคลผอย“เฉพาะหนา โดยมไดบงระยะเวลาใหทำาคำาสนองนน เสนอ ณ ทใด เวลาใดกยอมจะสนองรบไดแต ณ ทนน เวลานน ความขอนทานใหใชตลอดถงการทบคคลหนงทำาคำาเสนอไปยงบคคลอกคนหนงทางโทรศพทดวย”

การทำาคำาเสนอแกบคคลผอยเฉพาะหนา หมายถง การทำาคำาเสนอตอคกรณอกฝายหนงซงสามารถตดตอทำาความเขาใจกนไดในทนท โดยไมจำาเปนตองอยเฉพาะหนากนจรงๆ แตอาจม

R A J A B H A T S O U N D U S I T U N I V E R S I T Y

กฎหมายธรกจ ว าดวยสญญา - 18 - นายตรเนตร สาระพงษ

เทคโนโลยเขามาชวยทำาใหสามารถเขาใจกนไดในทนท เชน การตดตอกนทางโทรศพท การตดตอ On-line ทางอนเตอรเนท หรอการตดตอสอสารแบบสองทางโดยใชระบบ VDO conference เปนตน

เชน นายแดง อยกรงเทพฯไดตดตอนายดำาซงอยพนมเปญ โดยผานทางระบบ VDO Coference โดยนายแดงไดพดเสนอขายมาสหมอก แกนายดำา ราคา 20,000 บาท จากนนจงปดระบบสอสารโดยนายดำาไมไดตอบตกลงแตอยางได เชนนคำาเสนอของนายแดงกยอมสนความผกพน

และเมอผรบคำาเสนอไดรบทราบเจตนาของผเสนอแลวหาก เจตนาทจะทำาสญญาดวยกตองทำาคำาสนองในเวลานน และสถานทนนในทนทจงจะผกพนเกดเปนสญญาขน เชน นางสาวชมพ เดนสวนทางกบ นางสาวฟา นางสาวชมพไดเสนอขายเสอจำานวน 1 ตวแกนางสาวฟา แตนางสาวฟาไมไดตอบแตอยางใด เชนนคำาเสนอของนางสาวชมพ ยอมสนผลไมผกพนนางสาวชมพอก

2.4.3 คำาเสนอสนความผกพนคำาเสนอทไดแสดงไปยงบคคลฝายผรบคำาเสนอแลวหากยง

ไมพนกำาหนดระยะเวบาตามทกฎหมายกำาหนดไว หรอมไดบอกถอนเสยกอน คำาเสนอนนกจะมผลผกพนผเสนอ แตกไมใชวาจะมผลอยตลอดไป ซงหลกกฎหมายในเรองคำาเสนอสนความผกพนนนม 3 กรณ คอ

2.4.3.1 บคคลผรบคำาเสนอบอกปดไปยงผเสนอ มาตรา 357 บญญตวา คำาเสนอใดเขาบอกปดไป“

ยงผเสนอแลว...คำาเสนอนนทานวาเปนอนสนความผกพนแตนนไป” เชน นายแดงเสนอขายรถยนตไปยงนายดำาโดยบง

ระยะเวลาใหทำาคำาสนองมาภายใน 20 วน เมอเวลาผานไป 7 วน นายดำากตอบปฏเสธกลบมาวาไมตองการซอรถยนต ดำาเสนอของนายแดงกยอมสนความผกพน

R A J A B H A T S O U N D U S I T U N I V E R S I T Y

กฎหมายธรกจ ว าดวยสญญา - 19 - นายตรเนตร สาระพงษ

2.4.3.2 บคคลผรบคำาเสนอมไดสนองรบภายในเวลาทกฎหมายกำาหนด

มาตรา 357 บญญตวา คำาเสนอใดเขา“ ...มไดสนองรบภายในเวลากำาหนดดงกลาวมาในมาตราทงสามกอนน(มาตรา 354 ถงมาตรา 356)กด คำาเสนอนนทานวาเปนอนสนความผกพนแตนนไป”

ในการทำาคำาสนองรบจะตองทำาภายในกำาหนดเวลาตามมาตรา 354, มาตรา 355 และมาตรา 356 ถาไมทำาคำาสนองมาภายในกำาหนดเวลาดงกลาวแลวคำาเสนอนนกจะสนความผกพน

ตวอยาง1) มไดสนองรบมาภายในเวลาทบงเอาไวตามมาตรา 354 เชน นายแดงทำาคำาเสนอ

ขายโทรศพทมอถอไปยงนายดำา โดยกำาหนดเวลาใหทำาคำาสนองมาภายในเวลา 15 วน เมอพนกำาหนดเวลาดงกลาวแลวคำาเสนอนนกจะสนผลไมผกพนนายแดงอกตอไป

2) มไดสนองรบมาภายในเวลาอนควรคาดหมายวาจะไดรบคำาบอกกลาวสนอง

ตามมาตรา 355 เชน นางสาวแดง ซงอยกรงเทพสงจดหมายไปเสนอขายกระเปาแฟชน 1 ใบใหกบนางสาวฟา ซงอยนครศรธรรมราช ในราคา 2,000 บาท โดยมไดบงระยะเวลาใหนางสาวฟาทำาคำาสนอง เชนน เมอนางสาวแดง สงคำาเสนอไปถงนางสาวฟา ถาพนกำาหนดเวลาอนควรคาดหมายวานางสาวฟาจะไดรบคำาเสนอแลว นางสาวฟากไมมคำาสนอง

3)กลบมานางสาวแดง กไมตองผกพนตามคำาเสนอ

R A J A B H A T S O U N D U S I T U N I V E R S I T Y

กฎหมายธรกจ ว าดวยสญญา - 20 - นายตรเนตร สาระพงษ

3) คำาเสนออนมไดสนองรบของบคคลผอยเฉพาะหนา ตามมาตรา 356 เชน นายแดงทำาคำาเสนอโดยทางโทรศพทไปยงนายดำา เสนอขายคอมพวเตอรหนงเครอง นายดำามไดสนองรบในขณะทคยทางโทรศพท เชนนคำาเสนอขายคอมพวเตอรนนกไมผกพนนายแดงแตอยางได

2..4.4 บคคลผทำาคำาเสนอตาย หรอตกเปนคนไรความสามารถ

มาตรา 360 บญญตวา บทบญญตแหงมาตรา “ 169 วรรคสองนน ทานมใหใชบงคบ ถาหากวาขดกบเจตนาอนผเสนอ หรอหากวากอนจะสนองรบนน คกรณฝายหนงไดรหรอควรรอยแลววาผเสนอตาย หรอตกเปนผไรความสามารถ”

มาตรา 169 วรรคสอง บญญตวา การแสดงเจตนาทไดสง“ออกไปแลวยอมไมเสอมเสยไป แมภายหลงการแสดงเจตนานนผแสดงเจตนาจะถงแกความตาย หรอถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ หรอคนเสมอนไรความสามารถ”

จากมาตรา 360 และมาตรา 169 วรรคสอง ทำาใหนตกรรมมผลดงน

1) โดยหลกตองบงคบกนไปตามมาตรา 169 วรรคสอง คอเมอคำาเสนอไดสงไปแลว แมผเสนอตาย หรอตกเปนคนไรความสามารถ คำาเสนอนนยงคงมผลสมบรณ ถาผรบคำาเสนอสนองรบกเกดเปนสญญาผกพนกองมรดกของผเสนอทถงแกความตาย หรอผกพนคนไรความสามารถ27

2) เวนแตจะเขาเกณฑตาม มาตรา 360 ทวา คำาเสนอนนเปนอนเสอมเสยไป ถาหากวา

27 คำาพพากษาฎกาท 532/2500.

R A J A B H A T S O U N D U S I T U N I V E R S I T Y

กฎหมายธรกจ ว าดวยสญญา - 21 - นายตรเนตร สาระพงษ

(1) ขดกบเจตนาอนผเสนอไดแสดงไว เชนเชน นายแดง ซงอยกรงเทพสงจดหมายไปเสนอขายรถยนต 1 คนใหกบนายดำา ซงอยจงหวดนครปฐม ในราคา 500,000 บาท โดยระบไวดวยวาถาหากตนตาย หรอตกเปนคนไรความสามารถกอนไดรบคำาสนอง นายแดงจะไมขายรถยนต เชนนถาหากนายแดงตาย หรอตกเปนคนไรความสามารถกอนไดรบคำาสนอง คำาเสนอนนกไมผกพนนายแดง

(2)คกรณอกฝายหนงไดรอยแลววาผเสนอตาย หรอถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ หรอคนเสมอนไรความสามารถ

สาระสำาคญอยทวาผรบคำาเสนอ ไดร แลวหรอไมวาผ“ ”เสนอไดถงแกความตาย หรอถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ หรอคนเสมอนไรความสามารถ ถารแลวยงขนทำาคำาสนองไป กจะไมผกพนกองมรดก หรอคนเสมอนฯ หรอคนไรความสามารถนน

2.2 ค ำา ส น อ งคำาสนอง หมายถง การทบคคลผรบคำาเสนอแสดงเจตนาคำา

ตอบรบทำาสญญาตามทผเสนอแสดงเจตนา28 ซงคำาสนองเปนนตกรรมฝายเดยวชนดทตองมผรบการแสดงเจตนาเชนเดยวกบคำาเสนอ

2.2.1 ค ำา ส น อ ง ม ล ก ษ ณ ะ 4 ป ร ะ ก า ร 29

(1) คำาสนองเปนนตกรรมฝายเดยวซงตองมผรบการแสดงเจตนา

(2) คำาสนองจะตองแสดงเจตนาตอบคคลโดยเฉพาะเจาะจง กลาวคอจะตองเจตนาไปยงผเสนอจะทำาคำาสนองไปยงบคคลอนไมได

28 เสรม วนจฉยกล, คำาอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชยลกษณะนตกรรมและหน(นครหลวงกรงเทพธนบร: โรงพมพกรมสรรพสามต, 2515), หนา 377.

29 อครวทย สมาวงศ, เรองเดม, หนา 185

R A J A B H A T S O U N D U S I T U N I V E R S I T Y

กฎหมายธรกจ ว าดวยสญญา - 22 - นายตรเนตร สาระพงษ

(3) คำาสนองจะตองมความความชดเจนแนนอนโดยไมมการแกไขเพมเตม ทงขอความของคำาเสนอจะตองมความถกตองตรงกนกบคำาเสนอ จะแกเปลยนแปลงใหแตกตางไปจากคำาเสนอไมได เพราะจะทำาใหคำาสนองนนกลายเปน ขอตอรอง ถอวาเปนการบอกปดไม“ ”รบคำาเสนอ

(4) คำาสนองนนอาจเปนการแสดงเจตนาโดยชดแจง โดยปรยาย หรอโดยการนงกได ซงแตกตางไปจากเรองของคำาเสนอเพราะคำาเสนอจะตองเปนการแสดงเจตนาโดยชดแจงเสมอ

2.2.2 ผลของคำาสนองเมอมการแสดงเจตนาทำาคำาสนอง กลบมายงผเสนอแลวก

ยอมสงผลในทางกฎหมายอย 3 ประการดงตอไปน30

1) เมอมการทำาคำาสนองกลบไปตามคำาเสนอกอนทคำาเสนอจะสนความผกพน

กจะทำาใหเกดสญญาขน2) คำาสนองจะถอนไมได เพราะเมอมคำาสนองแลวกจะเกด

เปนสญญาขน การถอนคำาสนองจงเทากบเปนการยอมใหมการเลกสญญา เวนแตคำาสนองซงทำาไปยงบคคลผอยหางกนโดยระยะทางจะเกดเปนสญญาขนเมอมการทำาคำาสนองนนไปถงผเสนอ ดงนนกอนทผเสนอจะไดรบคำาบอกกลาวสนองกอาจบอกถอนเสยได

3) คำาเสนอไมสนความผกพนเพราะเหตผสนองตาย หรอตกเปนคนไรความ

สามารถ หรอตกเปนคนเสมอนไรความสามารถ โดยไมมขอยกเวนใดๆ ซงตางกบกรณของคำาเสนอซงถาผทำาเสนอตาย หรอตกเปนคนไรความสามารถคำาเสนอนนกจะสนผล

30.เรองเดยวกน, หนา 186.

R A J A B H A T S O U N D U S I T U N I V E R S I T Y

กฎหมายธรกจ ว าดวยสญญา - 23 - นายตรเนตร สาระพงษ

แตอยางไรกตาม การทำาคำาสนองกลบไปยงผเสนอนนมใชวาจะกอใหเกดสญญาในทกกรณเสมอไป ถาคำาสนองนนมาถงลวงเวลา หรอคำาสนองนนไมตรงกบคำาเสนอกไมอาจเกดสญญาขนได ดงรายละเอยดจะกลาวตอไปน

เ ร อ ง ค ำา ส น อ ง ม ข อ พ จ า ร ณ า 2 ป ร ะ ก า ร ค อ1) คำาสนองมาถงลวงเวลา คอ คำาตอบรบคำาสนองมาถง

ชากวากำาหนดเวลาตามมาตรา 354,355,356 1.1 คำาสนองมาถงลวงเวลา แตเปนทเหนไดชดวาคำา

สนองนนไดถกสงโดยทางการซงตามปกตควรจะมาถงภายในกำาหนด

มาตรา 358 บญญตวา ถาคำาบอกกลาวสนองมาถงลวง“เวลา แตเปนทเหนประจกษวาคำาบอกกลาวนนไดถกสงโดยทางการซงตามปกตควรจะมาถงภายในเวลากำาหนดไซร ผเสนอตองบอกกลาวแกคกรณอกฝายหนงโดยพลนวาคำาสนองนนมาถงเนนชา เวนแตจะไดบอกกลาวเชนนนกอนแลว”

จากมาตรา 358 สามารถแยกพจารณาไดดงตอไปน1.ตองเปนกรณการทำาคำาสนองซงอยหางกนโดยระยะทาง2.คำาสนองไดถกสงโดยทางการตามปกตควรจะมาถง

ภายในเวลากำาหนด เชน นายแดง อย กทม. ไดสงคำาเสนอขายทดนทางไปรษณยไปยง นายดำา ทอดรธาน ตามปกตจะถงภายใน 3 วน นายดำา ตดสนใจ 1 วน ตอบคำาสนองโดยสงทางไปรษณยกลบมาใชเวลา 3 วน ตามปกตคำาสนองควรจะมาถงภายใน 7 วน แต ปรากฏวาเจาหนาทไปรษณยบรรจจดหมายของนายดำา ใสถงซงตองสงไปยงจดหวดแมฮองสอน จดหมายจงถกสงไปจดหวดแมฮองสอนกอนแลวจงถกสงมาทกรงเทพมหานคร คำาสนองจงมาถงชากวากำาหนด

R A J A B H A T S O U N D U S I T U N I V E R S I T Y

กฎหมายธรกจ ว าดวยสญญา - 24 - นายตรเนตร สาระพงษ

จากตราไปรษณยทประทบบนซองจดหมายเหนไดชดเจนวาจดหมายบอกกลาวสนองของนายดำานนไดถกสงโดยทางการ(วถทาง) ซงตามปกตควรมาถง นายแดง ภายใน 7 วน อนเปนเวลาซงควรคาดหมายไดวาจะไดรบคำาบอกกลาวสนอง(มาตรา 354)

เมอจดหมาย(คำาสนอง) มาถงเนนชานายแดงจะตองรบแจงไปยงนายดำาในทนทวา คำาบอกกลาวสนองของนายดำา มาถงลวงเวลาอนจะทำาใหคำาสนองนนสนผลไป แตถานายแดงไมบอกกลาวนายแดงกตองผกพนตามคำาสนองนน จนเกดเปนสญญาขน(มาตรา 358 วรรค 2)

แตถาในตอนทำาคำาเสนอไดแจงมาแลววาถาหากไมสนองตอบมาภายใน 7 วนนบจากวนทสงคำาเสนอกใหคำาเสนอนนสนผลไป

หรอแมจะไมไดแจงไปพรอมกบคำาเสนอ แตเมอครบ 7 วนแลวไมมคำาสนองกลบมานายแดงไดสงจดหมายแจงไปวานายดำาไมไดสนองตอบมาภายในเวลา 7 วน จงไมขายให

2.2.3 ผ ล ข อ ง ค ำา ส น อ ง ท ม า ถ ง ล ว ง เ ว ล า2.2.3.1 ทำาใหคำาเสนอสนความผกพน

มาตรา 357 บญญตวา คำาเสนอใดเขา“ ...มไดสนองรบภายในกำาหนดดงกลาวมาในมาตราทงสามกอนนกด คำาเสนอนนทานวาเปนอนสนความผกพนแตนนไป”

ภายในกำาหนดดงกลาวมาในมาตราทงสาม คอ มาตรา 354,355 และ 356. ถาหากบคคลผรบคำาเสนอมไดทำาคำาสนองกลบมาภายในเวลาทกำาหนดเอาไว คำาสนองนนถา

2.ถอวาคำาสนองทลวงเวลานนเปนคำาเสนอขนใหม มาตรา 359 บญญตวา ถาคำาสนองมาถงลวงเวลา ทานให“

ถอวาคำาสนองนนกลายเปนคำาเสนอขนใหม”

R A J A B H A T S O U N D U S I T U N I V E R S I T Y

กฎหมายธรกจ ว าดวยสญญา - 25 - นายตรเนตร สาระพงษ

ผทเคยทำาเสนอกตองพจารณาวาจะทำาสญญาหรอไม ถาตองการกทำาคำาสนองกลบไป แตถาไมตองการก นงเสย บอกปด กไดไมมกฎหมายบงคบใหผเสนอตองตอบกลบไป

เชน จากตวอยางเดม ดำา ทำาคำาสนองซอทดนมาถงลวงเวลา 7 วน ถอวาคำาสนองนน กลายเปนคำาเสนอขนใหม หากแดงอยากขายทดนอยก ตอบตกลงทำาคำาสนองกลบไป

3. ป ร ะ เ ภ ท ข อ ง ส ญ ญ า1.สญญาตางตอบแทนกบสญญาไมตางตอบแทน2.สญญามคาตอบแทนกบสญญาไมมคาตอบแทน3.สญญาประธานกบสญญาอปกรณ4.เอกเทศสญญากบสญญาไมมชอ5.สญญาเพอประโยชนของบคคลภายนอก

4. ผลแหงสญญาเมอสญญาเกดขนแลวกจะเกดหนแกคกรณในการทจะใหอกฝาย

หนงปฏบตตามสญญา เชน นายแดงตกลงซอบานนายดำา ราคา 100,000 บาทจากนายดำา เชนนนายแดงมหนในการทจะตองสงมอบบานใหแกนายดำา สวนนายดำากมหนในการทจะจายเงนใหแกนายแดง เปนตน โดยในเรองผลแหงสญญาจะแยกทำาการศกษาดงตอไปน

4.1 สญญาตางตอบแทน คอ สญญาทกอใหเกดหนแกคสญญาทงสองฝายตางมหนซงจะตองชำาระแกกน หรอตางฝายตางเปนเจาหน และลกหนตอกนเชน นายแดง ตกลงทำาสญญาซอขายรถยนตใหแกนายดำา ราคา 300,000 บาท นายแดงเปนหนนายดำาในการสงมอบรถยนต สวนนายดำาเปนหนนายแดงในการชำาระเงน 300,000 บาท

R A J A B H A T S O U N D U S I T U N I V E R S I T Y

กฎหมายธรกจ ว าดวยสญญา - 26 - นายตรเนตร สาระพงษ

สญญาตางตอบแทนมหลายชนด เชน สญญาซอขาย สญญาแลกเปลยน สญญาเชาทรพย สญญาจางแรงงาน สญญาจางทำาของ เปนตน

สญญาไมตางตอบแทน มลกษณะตรงกนขามกบสญญาตางตอบแทน กลาวคอ เพยงฝายเดยวมหนทจะตองชำาระใหแกอกฝายหนง เชน สญญายม สญญาฝากทรพยโดยไมมบำาเหนจคาฝาก เปนตน

ผลแหงสญญาตางตอบแทน1) การชำาระหนตามสญญาตางตอบแทน มาตรา 369 บญญตวา ในสญญาตางตอบแทนนน คสญญา“

ฝายหนงจะไมยอมชำาระหนจนกวาอกฝายหนงจะชำาระหน หรอขอปฏบตการชำาระหนกได แตความขอนทานมใหใชบงคบ ถาหนของคสญญาอกฝายหนงยงไมถงกำาหนด”

จากมาตรา 369 แยกพจารณาไดดงน (1) คสญญาฝายหนงจะไมยอมจะไมยอมชำาระหนจนกวาอก

ฝายหนงจะชำาระหน หรอขอปฏบตการชำาระหนกได (โดยปกตจะตองชำาระหนพรอมกน) เชน นายแดง ตกลงซอแหวนเพชรจากนายดำา จำานวน 1 วง ราคา 30,000 บาท เมอตกลงกนแลว นายแดงเรยกใหนายดำา สงมอบแหวนเพชรใหแกตน แตตวนายแดงเองยงไมยอมชำาระเงนใหนายดำา เชนนนายดำากสามารถทจะปฏเสธไมยอมสงมอบแหวนเพชรได

ขอยกเวนตอนทายของมาตรา 369 ทวา “แตความขอนมใหใชบงคบถาหนของอกฝายหนงยงไมถงกำาหนด”

เชน จากตวอยางเดม ถามขอตกลงเพมขนอกวาในการซอแหวนเพชร นายแดงจะตองผอนชำาระ จำานวน 3 งวด โดยชำาระงวดละ 10,000 บาท เชนนเมอสญญาตางตอบแทนยงมเงอนไขในการชำาระเงนอย เชนน นายดำาตองชำาระหนของตน คอสงมอบแหวนเพชร ใหแก

R A J A B H A T S O U N D U S I T U N I V E R S I T Y

กฎหมายธรกจ ว าดวยสญญา - 27 - นายตรเนตร สาระพงษ

นายแดงในทนท แตนายแดงยงไมตองชำาระเงนในงวดตอไป เพราะถอวา หนของนายแดงในงวดตอไปยงไมถงกำาหนด“ ”

4.2 ความรบผดในผลแหงการชำาระหนตกเปนพนวสยมาตรา 372 บญญตวา “...ถาการชำาระหนตกเปนพนวสย

เพราะเหตอยางใดอยางหนงอนจะโทษฝายหนงฝายใดกไมไดไซร ทานวาลกหนหามสทธจะรบชำาระหนตอบแทนไม”

เชน นายแดง ทำาสญญาเชาอาคารพาณชยนายดำา หลงจากทตกลงกนเรยบรอยแลว ระหวางเวลาทตองปฏบตตามสญญา ปรากฏวานายดำา ไมสามารถสงมอบทดนใหนายแดงได เพราะเกดไฟไหมอาคารพาณชยทงหมดโดยไมใชความผดของฝายใด เชนนนายดำาไมสามารถชำาระหนใหแกนายแดงได ดงนนนายดำาจงไมตองชำาระหนในการสงมอบอาคารทเชาใหแกนายแดง เพราะความเสยหายดงกลาวไมอาจโทษนายดำา(เจาหน) ได แตนายดำากจะเรยกคาเชาจากนายแดงไมไดเชนกนขอยกเวน

4.2.1 การพนวสยทโทษเจาหนได มาตรา 372 วรรคสอง บญญตวา ถาการชำาระหนตก“

เปนพนวสยเพราะเหตอยางใดอยางหนงอนจะโทษเจาหนได ลกหนกหาเสยสทธทจะรบชำาระหนตอบแทนไม...”

4.2.2 กรณการชำาระหนตกเปนพนวสยเพราะเหตซงลกหนไมตองรบผดชอบ ในระหวางทเจาหนผดนด

มาตรา 372 วรรคสองตอนทาย บญญตวา วธเดยวกน“นทานใหใชตลอดถงกรณทการชำาระหนอนฝายหนงยงคางชำาระอยนน ตกเปนพนวสยเพราะพฤตการณอนใดอนหนงซงฝายนนมตองรบผดชอบ ในเวลาเมออกฝายหนงผดนดไมรบชำาระหน”

R A J A B H A T S O U N D U S I T U N I V E R S I T Y

กฎหมายธรกจ ว าดวยสญญา - 28 - นายตรเนตร สาระพงษ

ถาลกหนขอปฏบตการชำาระหน และเจาหนไมยอมรบชำาระหนโดยไมมเหตอนสมควร ถอวาเจาหนตกเปนผผดนด31

ระหวางเจาหนผดนดถาการชำาระหนตกเปนพนวสยเพราะพฤตการอนหนงซงลกหนไมตองรบผดชอบ ลกหนยอมหลดพนจากการชำาระหน(มาตรา 219 วรรคหนง) แตลกหนไมเสยสทธทจะไดรบชำาระหนตอบแทน

4.3 สญญาเพอประโยชนของบคคลภายนอก โดยหลก สญญายอมผกพนเฉพาะคกรณเทานน ตามหลก

สงททำาขนระหวางกนยอมไมสามารถกอความเสยหาย หรอผลดแกผ“อน ”

มาตรา 374 บญญตวา ถาคสญญาฝายหนงทำาสญญาตกลง“วาจะชำาระหนแกบคคลภายนอกไซร ทานวาบคคลภายนอกมสทธจะเรยกชำาระหนจากลกหนโดยตรงได

ในกรณดงกลาวมาในวรรคตนนน สทธของบคคลภายนอกยอมเกดมขนตงแตเวลาทแสดงเจตนาแกลกหนวาจะถอเอาประโยชนจากสญญานน

จากมาตรา 374 สญญาเพอบคคลภายนอกมลกษณะสำาคญดงตอไปน1.เปนสญญาทมขอตกลงวาคสญญาฝายหนงจะชำาระหนแก

บคคลภายนอก(บคคลอนอนไมใชคสญญา) 2.สทธของบคคลภายนอกเกดมขนตงแตเวลาทแสดงเจตนาแก

ลกหนวาจะถอเอาประโยชนจากสญญานนเชน นายแดง โอนทดนใหแกนายดำา โดยมขอตกลงกนวา นายดำา

ตองจายเงนเลยงชพเปนรายเดอนใหแกนายชมพ เดอนละ 10,000 บาท เปนการทำาสญญาเพอบคคลภายนอกเพราะนายชมพไมใชคสญญา

31 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย, มาตรา 207.

R A J A B H A T S O U N D U S I T U N I V E R S I T Y

กฎหมายธรกจ ว าดวยสญญา - 29 - นายตรเนตร สาระพงษ

เชนนสทธของนายชมพ เกดขนตงแตเวลาทนายชมพ แจงไปยงนายนายดำาวาตนจะถอเอาสทธทจะไดรบเงนนน

ผลแหงสญญาเพอประโยชนของบคคลภายนอก1.บคคลภายนอกมสทธเรยกชำาระหนจากลกหนไดโดยตรงมาตรา 374 บญญตวา ถาคสญญาฝายหนงทำาสญญาตกลง“

วาจะชำาระหนแกบคคลภายนอกไซร ทานวาบคคลภายนอกมสทธจะเรยกชำาระหนจากลกหนโดยตรงได”

2.คสญญาจะเปลยนแปลง หรอระงบสทธของบคคลภายนอกผถอเอาประโยชนจากสญญานนไมได

มาตรา 375 บญญตวา เมอสทธของบคคลภายนอกไดเกดม“ขน...คสญญาหาอาจจะเปลยนแปลง หรอระงบสทธนนในภายหลงไดไม”

5. ม ด จ ำา แ ล ะ เ บ ย ป ร บ5.1 มดจำา(Earnest)

มาตรา 377 บญญตวา เมอเขาทำาสญญา ถาไดสงใดไวเปน“มดจำา ทานใหถอวาการทใหมดจำานนยอมเปนพยานหลกฐานวา สญญานนไดทำากนขนแลว อนง มดจำานยอมเปนประกนการทจะปฏบตตามสญญา”

มดจำา หมายถง ราคาของสนคาสวนหนง หรอสนคาจำานวนหนงทสงมอบเอาไว เพอเปนการชวยแสดงถงความผกพนในสญญาทไดทำาเอาไว ทงมดจำาของคสญญานนยงเปนพยานหลกฐาน หรอรบรองวาสญญานนไดทำาขนแลว32มดจำา อาจเปนเงน หรอสงของมคาอนกได

5.1.1 ลกษณะทวไปของมดจำา33 32 Henry Campbell Black, Black’s Law Dictionary, P.

456.33 ไชยยศ เหมะรชตะ, เรองเดม, หนา 393-394.

R A J A B H A T S O U N D U S I T U N I V E R S I T Y

กฎหมายธรกจ ว าดวยสญญา - 30 - นายตรเนตร สาระพงษ

1) เปนสญญาซงเกดจากการตกลงระหวางคสญญา แตส ญ ญ า ม ด จ ำา เ ป น ส ญ ญ า

อปกรณ ดงนนจงตองมสญญาประธานเกดขนกอน แลวจงใหมดจำากนต า ม ส ญ ญ า ป ร ะ ธ า น

2)คสญญาฝายหนงไดสงมอบเงน หรอทรพยสนอนใหไวแ ก อ ก ฝ า ย ห น ง

3)มดจ ำา เป นพยานหล กฐานวาสญญาได ท ำาข นแล ว 4) มดจำานนตองเปนสงหารมทรพยซงอาจเปนเงน หรอ

ข อ ง ม ค า อ น ด ง น น โ ด ย ส ภ า พจงตองเปนสงหารมทรพย เพราะถาเปนอสงหารมทรพยโดยสภาพแลวไ ม อ า จ ส ง ม อ บ ห ร อ ร บ ก น ไ ด

5.1.2 ผ ล แ ห ง ก า ร ม ด จ ำา 1) ถาคสญญาเจตนาตกลงกนไวอยางไร กเปนไปตาม

เจตนาทตกลงกน เชน ใหเอามดจำาหกชำาระหนรายอน สวนอกครงหนงใหสงคน เปนตน

2) ถาไมไดตกลงกนไว กฎหมายกำาหนดใหมดจำานนมผลดงน

(1) ใหสงคน หรอจดเอาเปนการใชเงนบางสวน ในเมอชำาระหน

(2) ใหรบ ถา:-

ก. ฝายทวางมดจำา ละเลยไมชำาระหน หรอ ข. การชำาระหนตกเปนพนวสยเพราะพฤตการณอน

หนงซงฝายทวางมดจำาตองรบผดชอบ หรอ

R A J A B H A T S O U N D U S I T U N I V E R S I T Y

กฎหมายธรกจ ว าดวยสญญา - 31 - นายตรเนตร สาระพงษ

ค. ถามการเลกสญญาเพราะความผดของฝายนน(3) ใหสงคน ถา:-

ก. ฝายทรบมดจำาละเลยไมชำาระหน หรอข. การชำาระหนตกเปนพนวสยเพราะพฤตการณอนใด

อนหนงซงฝายนตองรบผดชอบ5.2 เบยปรบ(Penalty)

เบยปรบ หมายถง คาเสยหาย หรอคาสนไหมทดแทนความเสยหายซงคสญญาไดกำาหนดไวลวงหนา โดยทลกหนใหสญญาวาถาลกหนไมชำาระหน หรอไมชำาระหนใหถกตองสมควร ใหเจาหนรบ หรอเรยกเอาเบยปรบนนได กรณการชำาระหนโดยงดเวนอนใดอนหนง เมอลกหนฝาฝนกระทำาเมอใด เจาหนมสทธรบเบยปรบไดนบแตนน34

5.2.1 ลกษณะทวไปของเบยปรบมาตรา 379 บญญตวา ถาลกหนสญญาแกเจาหนวาจะ“

ใชเงนจำานวนหนงเปนเบยปรบ เมอตนไมชำาระหนกด หรอไมชำาระใหถกตองสมควรกด เมอลกหนผดนดกใหรบเบยปรบ ถาการชำาระหนอนจะพงทำานนไดแกงดเวนการอนใดอนหนง หากทำาการอนนนฝาฝนมลหนเมอใด กใหรบเบยปรบเมอนน”

มาตรา 382 บญญตวา ถาสญญาวาจะทำาการชำาระหน“อยางอนใหเปนเบยปรบ ไมใชเปนจำานวนเงนไซร ทานใหนำาบทบญญตแหงมาตรา 379 ถง มาตรา 381 มาใชบงคบ แตถาเจาหนเรยกเอาเบยปรบแลวสทธเรยกรองคาสนไหมทดแทนกเปนอนขาดไป”

34 ศกด สนองชาต, คำาอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยนตกรรมและหน เลม 1 ภาค 1-2(กรงเทพมหานคร: โรงพมพบพธการพมพ, 2523), หนา 443-444

R A J A B H A T S O U N D U S I T U N I V E R S I T Y

กฎหมายธรกจ ว าดวยสญญา - 32 - นายตรเนตร สาระพงษ

5.2.1 เกณฑของเบยปรบของเบยปรบ1.คสญญาจะกำาหนดเบยปรบหากไมมการชำาระหน หรอ

ชำาระหนไมถกตองสมควร2.เบยปรบอาจกำาหนดเปนเงน หรอการชำาระหนอยางอน

กได3.เบยปรบลกหนไมตองสงมอบเบยปรบไวแกเจาหน จง

เปนเรองทคสญญาตกลงกนไวเทานน แตถาลกหนจะสงมอบเบยปรบไวแกเจาหนกได

5.2.3 ผลแหงการทสญญามเบยปรบ1.เจาหนรบเบยปรบไดเมอใด

มาตรา 379 บญญตวา ถาลกหนสญญาแกเจาหนวาจะ“ใชเงนจำานวนหนงเปนเบยปรบ เมอตนไมชำาระหนกด หรอไมชำาระใหถกตองสมควรกด เมอลกหนผดนดกใหรบเบยปรบ ถาการชำาระหนอนจะพงทำานนไดแกงดเวนการอนใดอนหนง หากทำาการอนนนฝาฝนมลหนเมอใดกใหรบเบยปรบเมอนน”

จากมาตรา 379 เจาหนสามารถเรยกเบยปรบไดเมอลกหนผดนดไมชำาระหน เชน นายแดง จางนายดำา กอสรางบาน กำาหนดสรางเสรจภายใน 10 เดอนนบแตวนททำาสญญา โดยมการตกลงกำาหนดเบยปรบเอาไววา ถานายดำาสรางบานไมเสรจตามทกำาหนดไวในสญญา นายดำาจะตองจายคาปรบเปนเงนวนละ 1,000 บาท เมอครบกำาหนด 10 เดอนถานายดำา สรางบานไมเสรจนายแดงกเรยกเอาเบยปรบได

5.3 ขอเปรยบเทยบระหวางมดจำากบเบยปรบจากการศกษามาในหวขอ 5.2 และ 5.3 จะพบวามดจำา กบเบย

ปรบนนมสวนทเหมอน และตางกนในหลายประการดวยกน ซงทาน

R A J A B H A T S O U N D U S I T U N I V E R S I T Y

กฎหมายธรกจ ว าดวยสญญา - 33 - นายตรเนตร สาระพงษ

ศาสตราจารย ม.ร.ว. เสนย ปราโมช ไดเปรยบเทยบมดจำากบเบยปรบเอาไวดงน35

1)มดจำานนเปนเปนการมงจะใหเปนพยานหลกฐานวาสญญาไดทำากนแลว หรอใหถอวา

เปนประกนในการทผใหมดจำาจะปฏบตตามสญญานน สวนเบยปรบเปนการมงหมายจะใหเปนคาเสยหายทคดเอาไวลวงหนาสำาหรบการชดใชการผดสญญา

2)มดจำาอาจเปนสงทไดทำาไว กอนทจะไดทำาสญญาประธาน โดยประสงคทจะใหเปน

หลกฐาน และเชอมนในการทจะไดไปทำาสญญาประธานนนตอกนในทสด และเมอสญญาประธานไดทำาขนแลวมดจำากไมจำาตองใหไวเปนหลกฐานกนตอไป โดยปกตกตองคนมดจำาแกกน

3)มดจำาตองมสงใดสงหนงมอบเอาไวใหแกกนในขณะทเขาทำาสญญา โดยมดจำาตองเปน

เงนหรอสงของ แตเบยปรบนนไมจำาเปนตองสงมอบเอาไวใหแกกนโดยสญญาวาจะใชเงน หรอชำาระหนอยางอนเปนเบยปรบ และไมจำาเปนตองทำาสญญาเบยปรบในขณะทำาสญญาประทาน อาจมาตกลงทำาสญญาเบยปรบกนทหลงกได

6. ก า ร เ ล ก ส ญ ญ า6.1 สทธในการเลกสญญาสทธในการเลกสญญา ม 2 ประเภท คอ 1.1 สทธเลกสญญาโดยขอสญญา

35 เสนย ปราโมช, ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยนตกรรมและหน เลม 1 ภาค 1-2 แกไขเพมเตม พ.ศ. 2505(กรงเทพมหานคร: โรงพมพแสวงสทธการพมพ, 2520), หนา 523-526.

R A J A B H A T S O U N D U S I T U N I V E R S I T Y

กฎหมายธรกจ ว าดวยสญญา - 34 - นายตรเนตร สาระพงษ

มาตรา 386 บญญตวา ถาคสญญาฝายหนงมสทธเลก“สญญาโดยขอสญญา หรอโดยบทบญญตแหงกฎหมายการเลกสญญาเชนนนยอมทำาดวยการแสดงเจตนาแกอกฝายหนง”

ตามมาตรา 386 เปนการเลกสญญาโดยขอสญญากำาหนดไวแตเดม ตองมใชการตกลงกนขนใหม

1.2 สทธเลกสญญาโดยบทบญญตของกฎหมาย 1.กรณคสญญาฝายหนงไมชำาระหน หรอไมชำาระหนให

ถกตองสมควร มาตรา 387 บญญตวา ถาคสญญาฝายหนงไมชำาระหน “

อกฝายหนงจะกำาหนดระยะเวลาพอสมควร แลวบอกกลาวใหฝายนนชำาระหนภายในระยะเวลานนกได ถาและฝายนนไมชำาระหนภายในระยะเวลาทกำาหนดไซร อกฝายหนงจะเลกสญญาเสยกได”

6.2 หลกเกณฑในการเลกสญญา 6.2.1 ถาระยะเวลาเปนสาระสำาคญแหงสญญาและลก

หนไมชำาระหนในระยะเวลานนเจาหนบอกเลกสญญาไดโดยไมตองบอกกลาวลวงหนา

มาตรา 388 บญญตวา ถาวตถทประสงคแหงสญญานน วา“โดยสภาพหรอโดยเจตนาทคสญญาไดแสดงไวจะเปนผลสำาเรจไดกแตดวยการชำาระหน ณ เวลามกำาหนดกด หรอภายในระยะเวลาอนใดอนหนงซงกำาหนดไวกด และกำาหนดเวลาหรอระยะเวลานนไดลวงพนไปโดยฝายใดฝายหนงมไดชำาระหนไซร ทานวาอกฝายหนงจะเลกสญญานนเสยกได มพกตองบอกกลาวดงวาในมาตรากอนนนเลย”

เชน เตา จางนายลวาย ตดเสอสทเพอใชในวนแตงงาน ในวนท 1 ธนวาคม 2546 แตปรากฎวานายลวาย ไมสามารถสงมอบเสอไดทนเวลา ดงนนเสอสทอนเปนวตถประสงคแหงสญญา วาโดยสภาพแลวจะสำาเรจเปนผลไดกตอเมอไดสงมอบกอนวนแตงงาน

R A J A B H A T S O U N D U S I T U N I V E R S I T Y

กฎหมายธรกจ ว าดวยสญญา - 35 - นายตรเนตร สาระพงษ

6.2.2 .กรณการชำาระหนกลายเปนพนวสยเพราะเหตอยางใดอยางหนงอนจะโทษลกหนได

มาตรา 389 บญญตวา ถาการชำาระหนทงหมด “หรอแตบางสวนกลายเปนพนวสยเพราะเหตอยางใดอยางหนงอนจะโทษลกหนไดไซร เจาหนจะเลกสญญานนเสยกได”

เชน นายไทยรฐซงเปนเจาของหนงสอพมพซดดมโพสต จางนายดสตเปนบรรณาธการหนงสอพมพซดดมโพสต มกำาหนดเวลา 2 ป และถาจะเลกสญญานายดสต จะตองบอกกลาวลวงหนาไมนอยกวา 3 เดอน ในระหวางอายสญญาจาง โรงพมพของหนงสอพมพซดดมโพสต ถกรฐบาลสงปด นายดสตจงไมสามารถทำางานใหนายไทยรฐได ซงไมใชความผดของนายดสต เชนนนายไทยรฐไมมสทธเลกสญญากอนครบกำาหนด 2 ป (คำาพพากษาฎกาท 462/2478)

6.3 ผลของการเลกสญญา 6.3.1 คสญญาแตละฝายจำาตองใหอกฝายหนงกลบคนส

ฐานะเดม มาตรา 391 บญญตวา เมอคสญญาฝายหนงไดใช“

สทธเลกสญญาแลว คสญญาแตละฝายจำาตองใหอกฝายหนงไดกลบคนสฐานะดงทเปนอยเดม แตทงนจะใหเปนทเสอมเสยแกสทธของบคคลภายนอกหาไดไม

สวนเงนอนจะตองใชคนในกรณดงกลาวมาในวรรคตนนน ทานใหบวกดอกเบยดวยคดตงแตเวลาทไดรบไว

สวนทเปนการงานอนไดกระทำาใหและเปนการยอมใหใชทรพยนน การทจะชดใชคนทานใหทำาดวยใชเงนตามควรคาแหงการนนๆ หรอถาในสญญามกำาหนดวาใหใชเงนตอบแทนกใหใชตามนน”

R A J A B H A T S O U N D U S I T U N I V E R S I T Y

กฎหมายธรกจ ว าดวยสญญา - 36 - นายตรเนตร สาระพงษ

จากมาตรา 391 มประเดนทจะตองพจารณา 3 ประการดงตอไปน1. คสญญาแตละฝายตองกลบคนสฐานะเดม กลาวคอ ได

อะไรจากสญญากตองคนใหอกฝายหนง แตถาคนไมไดกตองชดใชคาเสยหาย เชน นายศรราม เอาควายตวหนงไปแลกกบ ววจำานวน 2 ตวของนายวลล เมอมการเลกสญญากน นายศรรามกตองคนวว 2 ตวใหแกนายวลล และนายวลลกตองคนควายใหแกนายศรรามเชนกน

2. ถาทรพยทตองใชคนเปนเงน กตองคนเงนตนพรอมดอกเบยโดยคดนบตงแตวนทไดรบตนเงนนนไว ถาไมมการกำาหนดดอกเบยเอาไวกตองคดในอตรารอยละ 7 ตอป (มาตรา 7) เชน นายพานทองปลอม ไดวาจาง น.ส.แอน ใหสรางบานหลงหนง โดย น.ส.แอน ไดรบเงนคาจางจำานวน 1,000,000 บาท ไปจากนายพานทองปลอมแลว ตอมามการเลกสญญา น.ส.แอน กตองคนเงนจำานวน 1,000,000 บาทใหแกนายพานทองปลอม พรอมคดดอกเบยในอตรารอยละ 7 ตอป

3. ในสวนของการงานอนไดกระทำา หรอยอมใหใชทรพยสน ซงไมอาจคนกนไดแต กฎหมายกำาหนดใหใชคนดวยเงนตามควรคาแหงการนน เชน นายทกษณ ขายรถยนตคนหนงใหกบนายชวน ในราคา 600,000 บาท โดยใหนายชวนเอารถไปใชกอน ถาตอมามการเลกสญญา นายชวนตองคนรถยนตใหกบนายทกษณ และตองใชเงนตามสมควรทไดเอารถไปใช สวนนายทกษณกตองคนเงน 600,000 บาท พรอมดอกเบยใหแกนายชวน

6.3.2 การเลกสญญานนตองไมกระทบถงสทธของบคคลภ า ย น อ ก

มาตรา 391 บญญตวา เมอคสญญาฝายหนงไดใชสทธเลก“สญญาแลว...จะใหเปนทเสอมเสยแกสทธของบคคลภายนอกหาไดไม”

R A J A B H A T S O U N D U S I T U N I V E R S I T Y

กฎหมายธรกจ ว าดวยสญญา - 37 - นายตรเนตร สาระพงษ

จากตวอยางเดม กอนเลกสญญา ถาหากนายชวน ไดนำารถไปขายใหนายปลม ซงถอวาเปนบคคลภายนอก ถาตอมานายชวน เลกสญญากบนายทกษณ ปกตกตองใหทงคกลบคนสฐานะเดม คอคนเงนพรอมดอกเบยและคนรถพรอมคาใชรถใหแกกน แตปรากฏวาถาหากนายชวนตองคนรถจะกระทบตอสทธของนายปลม ดงนนการคนรถจงเปนการพนวสย นายชวนจงตองใชคาเสยหายใหแกนายทกษณแทน

R A J A B H A T S O U N D U S I T U N I V E R S I T Y