ประวัติศาสตร จากการบอกเล า...

ประวตศาสตรจากการบอกเลา:ทฤษฎและประสบการณ

รองศาสตราจารย ดร. พรรณ บวเลก

หวขอบรรยายมทงหมด 5 หวขอ

1. ความหมายของประวตศาสตรบอกเลา2. ประโยชนของประวตศาสตรบอกเลา3. ขอจากดของประวตศาสตรบอกเลา4. ลกษณะเชงกลยทธและวธการทาประวตศาสตรบอกเลา5. การใชประโยชนขอมลจากประวตศาสตรบอกเลา

1. ความหมายของประวตศาสตรจากการบอกเลา

การหาขอมลทางประวตศาสตรจากการสมภาษณ เปนหลกฐานประเภทหนงนอกเหนอจากหลกฐานโบราณคด ตวเขยน หลกฐานประเภทสงของ และภาพบนทกตางๆ

เปนการสรางขอมลทเกดจากปฏสมพนธระหวางผสมภาษณกบผถก

สมภาษณ ไมใชหลกฐานทมอยแลวตามธรรมชาต เปนการสมภาษณเรองราวเกยวกบเหตการณในอดตทผถกสมภาษณไดผาน

ประสบการณนนโดยตรง หรอเปนเรองราวชวตของผถกสมภาษณเอง

1.ความหมายของประวตศาสตรจาการบอกเลา(ตอ)

การสมภาษณจะสอบถามผสงอายโดยสวนใหญ

ประวตศาสตรบอกเลาเปนการสมภาษณเชงลก(in-depth interview)

ขอมลทตองการเปนขอมลพรรณนา เปนงานวจยเชงคณภาพ(Qualitative

Research) ประเภทหนง ซงตองการตอบคาถามวาอะไร(what) อยางไร

(how) เปนสาคญ ความพยายามตอบคาถามวาทาไม(why) นนงานวจย

ประเภทนกตองการศกษาแตสาเหตบางครงมนซบซอนเกนกวาทจะระบ

อยางแนชด ดงนนจงยากทจะหาคาตอบทแนนอน สวนคาวาเมอไร

(when) เปนมตทางประวตศาสตรทตองใชในการควบคมขอมลตลอด

การศกษา

2. ประโยชนของประวตศาสตรบอกเลา

2.1 ทาใหเรองราวของสามญชนถกเปดเผยประวตศาสตรจากการบอกเลามประโยชนในการเลาเรองทขาดหายไป ทไมไดถกบนทกไวในเอกสารราชการ โดยเฉพาะเรองราวของสามญชน คนชนลาง ชวตเหลานถกมองขามไป เปนเรองของความยากลาบากทาใหประวตศาสตรบางเรองเปนไปไดทจะศกษา ไดแก ประวตศาสตรทองถน ประวตศาสตรชมชน ประวตศาสตรสามญชน รวมทงประวตศาสตรผหญงคนใชแรงงาน และประวตศาสตรครอบครว วงศตระกล เปนตน

2. ประโยชนของประวตศาสตรบอกเลา (ตอ)

2.2 ชวยเปดเผยเรองราวทถกซอนเรนมานาน และชวยเตมชองวางทขาดหายไปจากบนทกเอกสาร

ในชวงทเกดเหตการณในประวตศาสตร หลกฐานทจดบนทกจะถกกระท าจากผ มอ านาจ ด งนน เร องราวท กระทบกระเทอนกบผลประโยชนผมอานาจจงถกปดบง

บางเรองทถกปดบงซอนเรนดวยเหตผลบางประการ ความจรงสามารถกลบมาอกครงหนงโดยการสมภาษณ

2. ประโยชนของประวตศาสตรบอกเลา (ตอ)

2.3 ขอมลจากการสมภาษณทาใหไดมมมองใหมโดยเฉพาะเรองทอยเบองหลงของเหตการณ ความรทถกมองขามในการศกษาประวตศาสตรมาตลอด อาจจะเปนขอมลทมาจากชนชนลาง ซงอาจทาใหเกดความรในประวตศาสตร บางเรองเปนการแกไขขอมลทมาจากหลกฐานเดมๆ

ประวตศาสตรบอกเลาเปนขอมลทมาจาก ปฏสมพนธระหวางผถามกบผเลา ดงนนเรองทถกเลาออกมาจงเกดจากการสรางของคนทง 2 สวน ทงตวผเลาและสมภาษณตางมประสบการณและอยภายใตบรบททาง

สงคมของตน ขอมลจากการสมภาษณจะเปนเรองตามทศนะ คานยม และผลประโยชนจากตวผเลา และบางสวนกมาจากตวผถาม

3 ขอจากดของประวตศาสตรบอกเลา

3.ขอจากดของประวตศาสตรบอกเลา (ตอ)

ประวตศาสตรบอกเลาไมใชสถานการณธรรมชาตทเดนทางไปพบขอมลโดยบงเอญ แตเปนขอมลหรอความจรงทถกสราง ดงนนผวจยจะตองระมดระวงในการควบคมทศทางของขอมล เพอใหไดขอมลตามทตงใจไวตงแตตน

ผเลาอาจมความตงใจเลาขอมลทผด หรอเลาขามบางเรองทไมยากเลา นกวจยตองใชขอมลอนมาประกอบดวย

การสมภาษณคอการมองจากปจจบนกลบไปหาอดต ดงทเรยกวา “the present tell the past” ความรสกนกคดของปจจบนอาจจะตางกบอดต เมอบรบทและประสบการณในชวตเปลยนไป

3. ขอจากดของประวตศาสตรบอกเลา (ตอ)

การสมภาษณเรองในอดตมกจะตองสมภาษณผสงอาย

ขอมลทไดอาจผดพลาดโดยไมตงใจ และมความสบสนในเรองลาดบของเหตการณในอดต โดยเฉพาะเรองของ พ.ศ. และจานวนผวจยจะตองชวยกระตนความทรงจาใหกลบคนมา โดยเปรยบเทยบกบเหตการณสาคญของชวตหรอสงคม เชน การแตงงาน การใหกาเนดบตร เหตการณครงใหญทเกดกบครอบครว เหตการณทางการเมอง ฯลฯ

4. ลกษณะเชงกลยทธ และวธการทาประวตศาสตรจากการบอกเลา

4.1 ประวตศาสตรจากการบอกเลาเปนงานวจยเชงคณภาพ นอกจากใหพรรณนาเรองราววาอะไร และ อยางไร แลวยงตองการหาขอมลทลกลงไปอก เปนการสมภาษณเชงลก (in-depth interview)(ความคดและความรสก เหตผลเบองหลงการกระทา)

นอกจากเกบขอมลจากการสมภาษณแลวยงตองเกบขอมลอนไปพรอมกน เชนหลกฐานอนทหลงเหลอ ไดแก รปภาพ หนงสอ รวมทงสงเกตดวย

4.2 การสมภาษณตองเรมตนจากการแนะนาตว บอกวตถประสงค เปนการแสดงความจรงใจ และลดความหวาดระแวง

4. ลกษณะเชงกลยทธ และวธการทาประวตศาสตรจากการบอกเลา(ตอ)

4.3 การเตรยมตวเพอการสมภาษณ(ตอ)

ผวจยตองระลกถงวตถประวตถสงคของการวจยและวตถประสงคการสมภาษณตลอดเวลา

ตองเตรยมคาถามเพอเปนแนวทางการสมภาษณ คาถามควรมทงคาถามหลกและคาถามทเปนขอยอยๆ เพอชวยใหไมตดขดระหวางการสมภาษณ

ลกษณะคาถามตองเปนคาถามทเหมาะแกการเลาเรองและอธบายเรองหลกของคาถาม คอ ถามสนตอบยาว ทสาคญคอใหผถกสมภาษณเปนผเลาเรอง

คาถามควรมาจากการสารวจวรรณกรรม (review literature) หากเปนสวนทมาจากทฤษฎตองแปลใหเปนรปธรรมหรอเปนคาพดธรรมดามากทสด


ถามคาถามหรอคาตอบทยงคลกเครอ ตองการการอธบายหรอการยนยน

คาถามทใชตองเปนคาถามปลายเปด (open – ended question) เพอเปดโอกาสใหแกขอมลหรอเรองราวทยงไมพด

ตองระมดระวงการยดเยยดขอมล หรอขอมลทเกดจากการวางแผนของผวจย

คาถามควรเรมตนจากคาถามทเปดกวางกอนแลวคอยตวงใหแคบลง

ควรเปดโอกาสใหมการสรางคาถามจากภาคสนาม คอ สรางคาถามจากขอมลทไดรบระหวางการสมภาษณ เพอใหขอมลทไดมามลกษณะเปนธรรมชาตไมไดถกกาหนดจากผวจย


ควรหลกเลยงคาถามทเกดความสะเทอนใจ

คาถามจะตองชดเจน ตรงประเดนทอยากร

ในระหวางถามจะตองแสดงความจรงใจทอยากร ดวยสหนาและทาท

การเลอกผใหขอมลจะตองเปนผทมประสบการณตรง หรอผทมความ

เกยวพนกบขอมล เปนการเลอกแบบเจาะจง ขอมลจากการสมภาษณ

ตองเปนขอมลชนตน (first hand information)

บคคลทถกคดเลอกจะตองเปนผทนาเชอถอ และตองเปนคนสาคญใน

เรองนนจรงๆ


4.4 การเตรยมตวสาหรบการสมภาษณขอมลบคคล ตองทาความเขาใจดงน1. ดานบทบาท ตองเขาใจบคคลนนมบทบาทตอเหตการณอยางไร อยฝาย

ไหน สนบสนนใคร2. ผใหขอมลแตละคน มผลประโยชนจากเหตการณในอดตและปจจบน

อยางไร

3. ทาความเขาใจการเปลยนแปลงทางความคด ทศนะ ผลประโยชน วามการเปลยนไปแตละชวงเวลา เราสามารถถามคาถามวาทาไมจงเปนเชนนน


5. ศกษา บคลกสวนตว รสนยม ลกษณะเฉพาะของแตละบคคล

6. กรณทไมรจกผใหสมภาษณดพอ อาจทาความรจกกอนทาการสมภาษณ เพอใหเกดความรสกเปนคนคนเคย

7. ในการสมภาษณใชเทคนค snowball sampling หาบคคลทควรสมภาษณเพมเตมตอ


4.5 ผถกสมภาษณตองเขาใจภาพรวม (Holistic Perception)

การสมภาษณใหภาพเฉพาะสวนจากบคคลคนเดยว

การทาความเขาใจภาพรวม จะทาใหเกดความเขาใจเหตการณตางๆ ทเกดขนในอดต

การเขาใจภาพรวมทาใหมองเหนความสมพนธของเหตการณและขอมลตางๆ ทไดรบ และยงชวยแกไขความสบสนทอาจเกดขน เชน เรองของเหตการณ บคคล หรอชวงระยะเวลาในประวตศาสตร


ขอมลจากการสมภาษณมลกษณะเปนชนสวน ขอมลเหลานนตองนาไปประกอบเปนภาพใหญ หากผสมภาษณรภาพรวมดกจะรวานาไปประกอบอยางไร


4.6 ตองเกบขอมลทเปนบรบท (context) นอกจากขอมลทเปนสาระ

โดยตรง (content)

ขอมลทเปนบรบทชวยใหเกดความเขาใจ การดารงอยของเรองราวและ

การเปลยนแปลงทเกดขน

ขอมลบรบทคอ ขอมลทแวดลอม ไดแก สงคม วฒนธรรม การเมอง การ

ปกครอง สงแวดลอมตางๆ ทเกดขนในแตละชวง

ขอมลเชงบรบทชวยอธบายเรองราวตางๆ


4.7 ใชหลกการยดหยนในการวจย

คาถามทเตรยมไปสมภาษณสามารถยดหยนได เมอพบสถานการณทคาถามทเตรยมไปไมเหมาะสม

หากเกดความไมพรอม หรอผถกสมภาษณไมตองการใหบนทกดวยเทปเสยงกตองปรบวธการบนทกขอมลใหม

4. ลกษณะเชงกลยทธและวธการทาประวตศาสตรจากการบอกเลา(ตอ)

4.8 การเตรยมอปกรณการสมภาษณอปกรณการอดเสยง กลองถายรป เครองบนทกภาพตางๆ ฯลฯตองมการทดสอบกอนใชจรงเสมอ

การจดบนทกดวยลายมอ เปนเครองปองกนความผดพลาดทงหมดทอาจเกดขนได

อปกรณ เทปบนทกเสยง ควรเตรยมใหเพยงพอ

4.9 ควรมผชวยวจย เพอชวยเตรยมอปกรณและชวยตงคาถาม การมผชวย วจยจะทาใหไมรสกประหมา และชวยตรวจสอบความสมบรณของขอมล4.10 ผสมภาษณตองแสดงความจรงใจ แสดงความสมพนธทมความไววางใจกนและ ใกลชด ผสมภาษณตองกระตอรอรนทจะรบฟงขอมล เพอใหสามารถเปดเผยเรองราว สวนตวและปดลบออกมา ผวจยตองเปดเผยเจตนาทบรสทธในการซกถามขอมล ประโยชนในการนาขอมลไปใช รวมทงแนะนาตวเองตงแตเบองตน พยายามหาคนรจกแนะนาไปหรอเลาเรองของตวเองบางในตอนตนเพอเชอมความสมพนธ



4.11 จดสงแวดลอมใหเหมาะสมแกการสมภาษณ ไมใหผถกสมภาษณอารมณเสย เวลาตองไมนอยหรอมากเกนไปโดยปกตจะใชเวลาประมาณ 2 ชวโมง แตทงหมดขนอยกบสภาพของสถานการณทเปนจรง

4.12 ตองยอยคาถามใหเปนคาถามยอย คาถามเปนรปธรรม เพอใหคนเลาสามารถเลาเรองไดสบาย ไมใชภาษาทเปนทางการเกนไป ตองเลอกภาษาทเหมาะสมกบผใหขอมล


4.13 ตองเปนนกฟงทด

ฟงดวยความอดทน แมมความเหนทขดแยง ตองคดเสมอวาเราตองการความคดของเขาไมใชของเรา

ระวงเรองของการแสดงสหนา หรอทาทตางๆ โดยเฉพาะเมอสมภาษณชาวบาน หรอคนสาคญในสงคมตองจบประเดนไดด และตดตามประเดนใหมทเกดขน อยาปลอยใหเกดการหลดลอยของขอมล ซงจะนาไปสขอมลเชงลก

5. การใชประโยชนขอมลจากประวตศาสตรบอกเลา

5.1 ใชประกอบกบหลกฐานประเภทอน ขอมลจากการสมภาษณอาจผดพลาด จงจาเปนตองตรวจสอบกบหลกฐานอน หรอสรางการสมภาษณคนอนๆ เพมเตมงานวจยเชงคณภาพ เนนความหลากหลายของขอมล เพอใหเกดความแมนตรงของขอมล

5.2 ขอมลจากการสมภาษณ เปนขอมลเฉพาะของปจเจกชน จงไมสามารถใชเปนตวแทนของขอมลทงหมด และอาจมผลประโยชนทซอนไวเบองหลง

5. การใชประโยชนขอมลจากประวตศาสตรบอกเลา(ตอ)

5.3 การนาไปใชควรถอดเทปบนทกดวยลายลกษณอกษรใหเรยบรอย เพอใหคนอนเขามาตรวจสอบได ในการบนทกควรระบรายละเอยด ไดแก ใคร อาย สถานะ สถานท วนเวลา เดอน ป ในการสมภาษณใหเรยบรอย ขอมลจากการสมภาษณเปนขอมลเชงคณภาพ ทตองพนจพเคราะหและตความหมาย ดงนนจงตองอยในรปเอกสารใหเรยบรอย

5. การใชประโยชนขอมลจากประวตศาสตรบอกเลา (ตอ)

5.4 การใชขอมลการสมภาษณควรแยกสวนในการนาเสนอ ไมควรใหปะปนกบการวเคราะหหรอความเหนของผวจย วธการทใช ไดแก การใสเครองหมายคาพดหรอระบใหชดเจนวาเปนสวนทไดจากการ

สมภาษณ

5.5 ตองใชอยางมจรยธรรม โดยเฉพาะขอมลทเปนความขดแยง ตองมการคดกรองไมใหขอมลถกนาไปใชในทางทเสยหายแกผใหขอมล ตองยดหลกคณธรรมและจรยธรรมในการใชขอมล

สรป

การสมภาษณทาไดทงขนตอนแรกและขนตอนหลงของการวจย การสมภาษณเปนวธการเกบขอมลทตองใชทกษะ และความรในการเกบขอมล ดงนนจงเปนวธการเกบขอมลทขนอยกบตวนกวจยสงนกวจยเปนผชความสาเรจในการเกบขอมลประเภทน สงสาคญทนกวจยตองมคอความอดทน นกวจยอาจเจอกบสงทไมคาดคดหรอถกปฏเสธหลายๆครง

การฝกฝนสามารถเรมจากเรองทใกลตว เชน เรองครอบครวทกษะในการพด การทาความเขาใจกบคนอน การวางตว การสรางความนาเชอถอ เปนเรองทตองฝกฝน

ปนม

ปเยอน

ยาแมน

ตนตระกลทองอรามตนตระกลทองอรามตนตระกลทองอราม

ยายสน และลกหลาน

พ.อ.สมบรณ ทองอราม กาลงชคลองภาษทบางคอแหลม

4 พนองตระกลวงศทองศข เปนตระกลทเขามาอยบางคอแหลม

ประมาณ 200 ปมาแลว จากขวาไปซาย

แมแฉลม บญยอยหยด แมเยอน เชดชนแมทองอย สขด แมบญนาค ชนรงโรจน

ร.อ.ทวศกด บญยอยหยด และคณเฉลยว เชดชน นองสาว

อาจารยปทมรตน เตมพทกษ ภาพถายคนในตระกลเตมพทกษ

ภาพถายคนในตระกลเตมพทกษ

คณยายสรนทร แขกมงคล อดตครอบครวชาวสวนทวดจนทรใน

ชาวจนฮกเกยนแซซมและแซตน ชาวสวนทบางคอแหลม

บานเปรมสมาน อายกวา 200 ป ทวดจนทรใน

ภาพวงบางคอแหลม :

ภาพรางจากความทรงจา

เปรยบเทยบกบภาพจรง

ภาพตและตง และลวดลายทประดบทเปนสมบตของวงบางคอแหลม มอบไวแกวดจนทรนอกเมอปดวง

หลมศพหมอบรดเลย ทสสานครสเตยน ขางโรงงานยาสบ 1

เจดย 2 องคทวดราชสงขร ระลกถงหมอมเจาลาดวนและหมอมเจาอนทรปต

พระโอรสของกรมพระราชวงบวรสรสงหนาท

ประวัติศาสตร จากการบอกเล า...

Documents