Gnathostoma spinigerum

(พยาธิตัวจี๊ด)

โดย…..นาถยา 443180018-6

น้ําผี้ง 443180019-4

Gnathostoma spinigerum

Gnathostoma spinigerum• Phylum Nematheiminthes • Chass Nematoda• Order Eunematoda• Superorder Spiruroidea• Family Gnathostominae• Genus Ganthostoma

Morphology• พยาธิขณะมีชีวิตจะมีสีขาวปนแดงเล็กนอย ตวัคอนขางใส สามารถมมองเห็นอวัยวะภายในได

• ตัวเตม็วัยของพยาธิจะอาศัยอยูในดโพรงของกอนเนื้องอกในกระเพาะอาหารของสุนัขและแมว

Morphology• พยาธจิะมีสวนหัวแยกจากลําตัวโดยรอยคอดตรงคอ (

cervical constriction )ซึ่งทําใหแยกไดเดนชัด• สวนหัวจะโปงเปนกระเปาะขนาดใหญ เรียกวา head bulb• ภายใน head bulb ประกอบไปดวยของเหลว มีขนาดเล็กใส เรียกวา ballonets

• ปลายดานหนึ่งของ ballonets จะเปดที่ lip สวนอีกดานหนึ่งจะเปนทอตอกับ cervical sac

Morphology• ภายใน cervical sac จะมีของเหลวซึ่งเปนอวัยวะชวยบีบไลของเหลวใหเขาไปอยูใน ballonets ทําให head bulb ขยายตัวอกชวยในการยึดเกาะหรือเคลื่อนตัวของพยาธิ

• ผิวดานนอกของ head bulb จะมีหนาม ( cephalic hooklets )เรียงอยูตามขวางจํานวน 8 แถว

• สวนของลําตัวของพยาธิมีรอยยน ( transverse striation ) ตลอดลําตัวจนกระทั่งสวนหาง

Morphology• ลําตัวจะมีผนังหนา แตคอนขางจะโปรงใส• ครึ่งแรกของลําตัวมีหนามแหลมเรียงอยูตามแนวขวาง • สวนทายของลําตัวพยาธิ ในพยาธิเพศผู สวนทายจะแผออกมีลักษณะคลาย bursa ( Pseudobursa )ทางดาน ventral จะมีปุมคลายปุมหัวนม ( nipple shaped papillae )ขนาดใหญ4 คู

• บริเวณรูเปดของ cloaca จะไมมีหนามปกคลุมและมีลักษณะคลายรูปตัว Y มี spicules 2อัน มีขนาดยาวไมเทากัน

Morphology• ในพยาธิตัวเมีย สวนทายจะเรยีวแหลม มี spine อยูเปนจํานวนมากจัดตัวอยูในแนวขวางตอนปลาย

• รูเปดของ valva จะอยูเลยกึ่งกลางตัวลงมา จะพบ vagina คอนขางยาว

• uterus จะมี2ขาง กอนที่จะเปดรวมเปนสวนของ vagina• anus ของตวัเมียจะเปดออกบริเวณ subterminal ของสวนทาย ซึ่งตางจากตัวผผูที่เปนรูเปดรวม (cloaca)

Gnathostoma spinigerum

ลักษณะตวัออนระยะทีห่นึ่ง (first stage larva)

• รูปรางจะเรียกยาวจากหัวไปทาย ทีห่ัวมีหนามสั้นๆ 1 แถว มีปลอกหุมรอบ

• ตัวขนาดประมาณ 15.8 x 265.3 ไมครอน

ตัวออนระยะที่สอง (second stage larva)

• ตัวออนระยะนี้ ไมมีปลอกหุม มีริมฝปาก 1 คู ขนาดเทากนั

• บริเวณหัวมีหนาม 4 แถว มีหลอดอาหารและลําไส

• มีรอยยนของนามที่ลําตัวชัดปลายหางมนมีขนาดประมาณ 61.6 x 372.5 ไมครอน

ตัวออนระยะที่สาม (third stage larva)

• เปนระยะติดตอลักษณะคลายตัวเต็มวัยแตขนาดเลก็กวา

• ลักษณะหนามไมชัดเจน • ความยาวประมาณ 4.5 - 6.31

มิลลิเมตร• สวนใหญจะขดตัวอยูในซีสต

(cyst) ซึ่งมีเสนผาศูนยกลางประมาณ 1 - 2 มิลลเิมตร

ลักษณะไขพยาธิ

• จะมีลักษณะเปลือกบางไมมีสี • ดานหนึ่งของไขจะมีลักษณะคลายฝา(mucoid plug)

• ภายในมี embryo 1 เซลลหรือระยะ 4 เซลล

• ขนาดประมาณ 69x37 ไมครอน

Life cycle• ตัวเต็มวัย อาศัยอยูที่กอนทูม (tumour) ในกระเพาะอาหารของสัตว

กินเนื้อ (carnivore) ซึ่งเปนผูใหอาศัยโดยแทจริง (definitive host) • เมื่อพยาธิตัวจี๊ดผสมพันธุภายในกอนทูมตัวเมียจะออกไขและปลอย

ออกทางรูติดตอของ กอนทูมไปตามลําไสของสัตวกินเนื้อออกมาพรอม กับอุจจาระ

• จากนั้นไขจะฟกเปนตัวออนระยะที่หนึ่งภายใน 7 วัน ที่อุณหภูมิประมาณ 27 0C

Life cycle

พยาธิสภาพ ( Pathogenesis ) • คนเปนผูใหอาศัยโดยบังเอิญ (accidental host) ไดรับพยาธิจากการ

บริโภคปลาหรือเนื้อสัตว ที่มีตัวออนพยาธิตัวจี๊ดระยะที่สามอยู • ตัวออนที่ขดอยูในซีสตและไชทะลุกระเพาะ อาหารแลวเคลื่อนตัว

ไปยังสวน ตาง ๆ ของรางกายทําใหเกิดอาการตาง ๆ ตามอวัยวะที่ตัวออนพยาธิเคลื่อนที่ไป

• ในรายที่ติดพยาธิอยางรุนแรงอาจจะทําใหอวัยวะเหลานี้ทาํงานผิดปกติได

Pathogenesis• พยาธิชอนไชเขาไปในกลามเนื้อใต

ผิวหนัง• จะมีการบบวมเคลื่อนทีไ่ดมี

ลักษณะบวมแดงและคัน มอีาการปวดเปนๆ หายๆ ตั้งแต 1 วันจนถึง 2 ป

• ลักษณะที่พยาธติัวจี๊ดเคลื่อนตวัไปเรื่อยๆเรยีกวา creeping eruption ซึ่งจะเห็นรองรอยที่ตัวพยาธิเคลือ่นที่ไป

Pathogenesis• พยาธิชอนไชในลูกตา• จะมีอาการปวดรุนแรงในลูกตาและการปวดศีรษะรวมกับการคลื่นไสอาเจียร บวมและคันที่เปลือกตา

• บางครั้งอาจพบลูกตาถลนออกมา

การควบและคุมปองกันโรคพยาธิตัวจีด๊

• ไมรับประทานอาหารที่ไมสุกจากสัตวที่เปนตัวกลางทั้งหลายเชนปลาน้ําจืด กบ เขียด นก งู ไก เปด

• กําจัดสุนัขจรจัดที่เปนตัวกักเก็บโรคถาเปนสุนัขและแมวที่เลี้ยงไวควรรีบทําการรักษา

• ผูที่ประกอบอาหารจากสัตวที่เปนพาหะของโรค ถาตองสัมผัสเปนเวลานานๆควรลางมือดวยสบูทุกครั้งที่ตองสัมผัสหรือใสถุงมือปองกนั

การรักษา• ปจจุบันมีการทดลองใชยารักษาพยาธติัวจี๊ดหลายชนิด • เชน Diethyl carbamazine, Pgreennidolone, Quinie sulfate,

Mebendazole และ Levamisole • จากรายงานพบวาไม มีตัวยาใดรักษาไดดเีทากับการผาตัวตัว

พยาธิออกจากรางกายของผูปวย

จบแลวจา