ข้อมูลบรรณานุกรม - mju · 2012-06-14 · 2.1...

~ ก ~ แนวทางการออกแบบระบบกกเกบน าดวยพชพรรณ(Bioretention Design Guideline)

แนวทางการออกแบบระบบกกเกบน าดวยพชพรรณ พมพครงท 1 : กมภาพนธ 2555 จ านวน 100 เลม ส านกพมพมหาวทยาลยแมโจ ต.หนองหาร อ.สนทราย จ.เชยงใหม 50290

ผศกษา และจดท า ผชวยศาสตราจารยดารณ ดานวนด หวหนาโครงการ/ นกวจยดานนนทนาการ

และออกแบบภมทศน ม. แมโจ อาจารย ดร. มจลนทร ผลจนทร นกวจยดานสงแวดลอม ม. แมโจ อาจารย ดร. พรกานต บรรเจดกจ นกวจยดานสงแวดลอม ม. เกษตรศาสตร

ส ารวจ จดท าแผนท เขยนแบบกอสราง ทศนยภาพ และพฒนาพนทตามแบบ ศนยออกแบบนเวศชมชน นายสรยา เรยบรอย นกศกษาสาขาเทคโนโลยภมทศน

การอางอง ดารณ ดานวนด, มจลนทร ผลจนทร และพรกานต บรรเจดกจ . 2555. แนวทางการออกแบบระบบกกเกบน าดวยพชพรรณ. คณะสถาปตยกรรมศาสตรและการออกแบบสงแวดลอม มหาวทยาลยแมโจ เชยงใหม. 41 หนา

ขอมลบรรณานกรม

~ ข ~ แนวทางการออกแบบระบบกกเกบน าดวยพชพรรณ(Bioretention Design Guideline)

คมอแนวทางการออกแบบระบบกกเกบนาดวยพชพรรณ เปนสวนหนงของงานวจย เรอง การพฒนาระบบการลดมลพษ-กกเกบนาดวยการใชพชพรรณ เพอบรรเทาปญหาภาวะโลกรอน โดยมงเนนกระบวนการวเคราะหและประเมนพนทกอนการพฒนา หรอปรบปรงภมทศนชมชน เมอง เพอใหสามารถพฒนาเพอเพมพนทสเขยว และพนทนนทนาการใหกบชมชนอยางคมคา โดยแนวทางการออกแบบภมทศนตามหลกการน จะใหความสาคญกบพนททมปญหาสงแวดลอม หรออาจกอใหเกดมลภาวะอยางใดอยางหนงทอาจเกดขนไดในอนาคตควบคกบการพฒนาความเจรญของทกพนท การใชระบบกกเกบนาดวยพชพรรณ มองคประกอบทตองพจารณาไดแก ประเภทของพช ประเภทของดน การจดวางและการเลอกใชวสดรองดนเพอการปลกพช มประโยชนตอการดารงอยของมนษยชาตอยางมาก โดยการชวยลดมลภาวะทางนา และลดอตราไหลบาของนาฝน (Runoff) ดวยการกกเกบนาไว ซงสงผลใหงบประมาณการกอสรางระบบระบายนาและระบบบาบดนาเสยรวมของเมองลดลง เปนการบรหารจดการนาอยางเปนระบบ และยงยน การสรางสมดลของระบบนเวศเมอง และชวยลดปรากฏการณโดมความรอนในเมอง (Urban Heat Islands)

นอกจากน การออกแบบระบบกกเกบนาของพช ยงเปนแนวทางหนงทสามารถสงเสรมการกกเกบนา(Bioretention) และลดมลภาวะทางนา(Bioreme diation) โดยเฉพาะนาฝน พรอมทงปรบปรง คณภาพสงแวดลอมของเมอง การใชพชพรรณในการออกแบบ สามารถชวยกรองสารพษจากอากาศไดเปนอยางด เชน กาซเรอนกระจก ทเปนกลมกาซทกอใหเกดปญหาโลกรอน ลดความรอนในบรรยากาศโดยพชจะคายนาในชวงกลางวนทาใหอณหภมลดลง สามารถลดการใช เครองปรบอากาศไดประมาณ 40% สามารถสรางทศนยภาพทสวยงามตามหลกการทางภมทศนอยางยงยน

คณะผศกษา

คานา

~ ค ~ แนวทางการออกแบบระบบกกเกบน าดวยพชพรรณ(Bioretention Design Guideline)

1. ระบบกกเกบน าดวยพชพรรณคออะไร

1.1 ระบบกกเกบน าดวยพชพรรณ 1 1.2 ความส าคญของพฒนาระบบกกเกบน าดวยพชพรรณ 1

2. การออกแบบระบบกกเกบน า 2.1 พนทพฒนาระบบกกเกบน าดวยพชพรรณ 6 2.2 หลกเกณฑทวไปในการออกแบบ 7 2.3 การออกแบบภมทศน 9 2.4 การคดเลอกพนท 10 2.5 ขนตอนการออกแบบระบบกกเกบน าดวยพชพรรณ 12 2.6 ปจจยพจารณาคดเลอกพนท 14

3. กรณศกษา 3.1 พนทนนทนาการ (หนาศนยพฒนาเดกเลกฯแมโจ)

3.2 การออกแบบระบบกกเกบน าดวยพชพรรณ 20 30

3.3 การพฒนาตามแบบ 35 4. บทสรป และขอเสนอแนะ

4.1 การสรางเมองนาอยตามหลกการออกแบบระบบกกเกบน าดวยพชพรรณ

36

4.2 ขอเสนอแนะเชงนโยบาย 38 บรรณานกรม

สารบญ

~ ค ~ แนวทางการออกแบบระบบกกเกบน าดวยพชพรรณ(Bioretention Design Guideline)

1. ระบบกกเกบน าดวยพชพรรณคออะไร

1.1 ระบบกกเกบน าดวยพชพรรณ 1 1.2 ความส าคญของพฒนาระบบกกเกบน าดวยพชพรรณ 1

2. การออกแบบระบบกกเกบน า 2.1 พนทพฒนาระบบกกเกบน าดวยพชพรรณ 6 2.2 หลกเกณฑทวไปในการออกแบบ 7 2.3 การออกแบบภมทศน 9 2.4 การคดเลอกพนท 10 2.5 ขนตอนการออกแบบระบบกกเกบน าดวยพชพรรณ 12 2.6 ปจจยพจารณาคดเลอกพนท 14

3. กรณศกษา 3.1 พนทนนทนาการ (หนาศนยพฒนาเดกเลกฯแมโจ)

3.2 การออกแบบระบบกกเกบน าดวยพชพรรณ 20 30

3.3 การพฒนาตามแบบ 35 4. บทสรป และขอเสนอแนะ

4.1 การสรางเมองนาอยตามหลกการออกแบบระบบกกเกบน าดวยพชพรรณ

36

4.2 ขอเสนอแนะเชงนโยบาย 38 บรรณานกรม

สารบญ

~ 1 ~ แนวทางการออกแบบระบบกกเกบน าดวยพชพรรณ(Bioretention Design Guideline)

1.1 ระบบกกเกบนาดวยพชพรรณ (Bioretention) การออกแบบระบบกกเกบนาดวยพชพรรณ หมายถง บรบทหนงของการออกแบบภมทศน หรอการออกแบบทางกายภาพทคานงถงระบบระบายนา และระบบกรองนาเสยโดยชนกรอง จากนาไหลบา หรอนาเสย ภายใตการออกแบบวางผงพชพรรณ ตามหลกการทางภมทศนทเหมาะสมกบสภาพแวดลอมของพนทเปนสาคญ

1.2 ความสาคญของการพฒนาระบบกกเกบนาของพช ระบบกกเกบนาดวยพชพรรณ เปนการปลกตนไมตาม

พนทตาง ๆ เชน ทางเทา เกาะกลางถนน สวนสาธารณะ สวนหยอม สนามออกกาลงกาย ในเขตเมองทมอย ยงขาดการศกษาการวางรปแบบของการปลกตนไมทสามารถเออประโยชนในดานตาง ๆ ของการแกไขปญหาสงแวดลอมของเมองอยางถกหลกการ เชน การวางวสดรองพนดน โดยคานงถงความสามารถในการชวยกรองความสกปรกของนาและการระบายนา การเลอกพรรณไมใหเหมาะสมกบการลดมลภาวะทางนาพรอมปรบปรงคณภาพอากาศทาหนาทเสมอนปอดของเมองและสรางทศนยภาพใหสวยงาม (ภาพท 1 และ 2) เปนตน

1. ระบบกกเกบน าดวยพชพรรณคออะไร What is Bioretention?

~ 2 ~ แนวทางการออกแบบระบบกกเกบน าดวยพชพรรณ (Bioretention Design Guideline)

ภาพท 1 การออกแบบระบบกกเกบนาดวยพชพรรณ

ภาพท 2 ผงและรปตดการออกแบบระบบกกเกบนาดวยพชพรรณ [16]


การออกแบบระบบกกเกบนาดวยพชพรรณเพอฟนฟคณภาพสงแวดลอมเมอง ไดแก

1.2.1 การเพมพนทรบนา ลดอตราและปรมาณนาไหลบา (Storage Increasing and Runoff Reducing) การปรบเปลยนพนทโลงโดยใชระบบพชพรรณทาใหเกดการเพมสมประสทธการไหลบนผวดน (Coefficient of runoff; C) ถาพนทใดมคา C ตา แสดงวามความสามารถในการลด อตราปรมาณนาไหลบาบนผวดนไดสง ซงคา C โดยทวไปของพนปคอนกรตหรอลาดยางมะตอยมคาเทากบ 0.95 ในขณะทพนสนามหญามคา C อยระหวาง 0.05-0.35 ขนอยกบความลาดชนของพนท[8] ดงนน พนทสนามหญาจงมความสามารถในการรบนาและลดอตรานาไหลบาไดดกวา พนทปคอนกรตหรอลาดยางประมาณกวา 2 เทา จากการศกษาของ Pitt and Voorhess [11] ไดคานวณปรมาณนาฝนไหลบาประจาปพบวาปรมาณนาไหลจากสวนบนหลงคานอยกวาหลงคาทวไป 30-35% ตอป เชนเดยวกบการศกษาของ NRCA[10] สถาบนการศกษาคณภาพดนในรฐนวเจอรซ สหรฐอเมรกาไดทาการศกษาโดยการใชโปรแกรมการจาลอง (Source Loading and Management Model; SLAMN) ในการปรบเปลยนพนทโลงบนหลงคาทพกอาศยเปนสวนบนหลงคา พบวาสามารถลดอตราการไหลของนาบนหลงคาไดเกอบ 50% ซงเมอคดเทยบเปนมลคาการกอสรางระบบระบายนา สามารถลดงบประมาณในการกอสรางไดประมาณ 40% ของมลคาการกอสรางระบบระบายนา

1.2.2 การลดมลภาวะทางนา (Reduction of Water Pollutants) ระบบพชพรรณชวยสงเสรมการลดภาระบรรทกของเสย (Organic loading) และคามลพษอน ๆ เชน การชวยกรองเศษขยะและการ


ลดปรมาณโลหะหนกทปนเปอนในนาฝนจาก บรเวณพนผวการจราจรเละเขตทางเทา ซงพบวาการใชพชเพอชวยในการลดมลภาวะทางนาสามารถ ลดคาใชจายได 50-80% เมอเทยบกบคาใชจายในการบาบดนาเสยดวยกระบวนการทางกายภาพ (ตะแกรงดกขยะ) และกระบวนการทางเคม (สารเคมเพอกาจดโลหะหนก)[18] ความสามารถในการกาจดมลพษในนาดวยระบบพชพรรณ คอ ปรมาณ องคประกอบของไนโตรเจน 30-80%, องคประกอบของฟอสฟอรส 20-80%, โลหะหนก (Cu, Zn, Pb, Cd, Fe, Cr Al) 20-90%, คาความสกปรกของนาในรป BOD 35% และในรป COD 60-90% คาสารแขวนลอยและความขนมากกวา 90% [1-7] การใชระบบพชพรรณซงเกยวโยงกบสงมชวตและไมมชวตของดนและนา โดยทางานรวมกนดวยกระบวนการทางฟสกส เคม และชววทยาในการลดมลภาวะทางนา ซงมกระบวนการหลกในการลดมลภาวะทางนา คอ 1. การใชพชบาบด(Phytoremediation) เปนกระบวนการทอาศยพชชวยในการดดซบมลภาวะ โดยเฉพาะสารพษตางๆ และโลหะหนก 2. การใชจลนทรยในดนทงแบคทเรยและรา ในการลดกลมสารพษเฉพาะ เชน สารประกอบไฮโดรคารบอน และ 3. การหมนเวยนธาตไนโตรเจนและฟอสฟอรส (Nutrient Assimilation) เปนกระบวนการทเกดโดยการทางานระหวางแบคทเรยและพชในการแลกเปลยน และใชประโยชนจากธาตอาหารทงสอง

1.2.3 การจดการปญหานาทวมขง (Flood Management)ระบบพชพรรณชวยสงเสรมการชะลอนากอนเขาสระบบทอระบายนาของเมอง เปนการกกเกบนาชวคราว หรออาจกลาวไดวา ระบบพชพรรณชวยเพมอตราการระบายนาผวดนเปน การบรรเทาปญหานาทวมขงบนผวดนไดเปนอยางด จาก brownfieldstsc และepa [19-20] ไดประมาณการคาใชจาย


ลดปรมาณโลหะหนกทปนเปอนในนาฝนจาก บรเวณพนผวการจราจรเละเขตทางเทา ซงพบวาการใชพชเพอชวยในการลดมลภาวะทางนาสามารถ ลดคาใชจายได 50-80% เมอเทยบกบคาใชจายในการบาบดนาเสยดวยกระบวนการทางกายภาพ (ตะแกรงดกขยะ) และกระบวนการทางเคม (สารเคมเพอกาจดโลหะหนก)[18] ความสามารถในการกาจดมลพษในนาดวยระบบพชพรรณ คอ ปรมาณ องคประกอบของไนโตรเจน 30-80%, องคประกอบของฟอสฟอรส 20-80%, โลหะหนก (Cu, Zn, Pb, Cd, Fe, Cr Al) 20-90%, คาความสกปรกของนาในรป BOD 35% และในรป COD 60-90% คาสารแขวนลอยและความขนมากกวา 90% [1-7] การใชระบบพชพรรณซงเกยวโยงกบสงมชวตและไมมชวตของดนและนา โดยทางานรวมกนดวยกระบวนการทางฟสกส เคม และชววทยาในการลดมลภาวะทางนา ซงมกระบวนการหลกในการลดมลภาวะทางนา คอ 1. การใชพชบาบด(Phytoremediation) เปนกระบวนการทอาศยพชชวยในการดดซบมลภาวะ โดยเฉพาะสารพษตางๆ และโลหะหนก 2. การใชจลนทรยในดนทงแบคทเรยและรา ในการลดกลมสารพษเฉพาะ เชน สารประกอบไฮโดรคารบอน และ 3. การหมนเวยนธาตไนโตรเจนและฟอสฟอรส (Nutrient Assimilation) เปนกระบวนการทเกดโดยการทางานระหวางแบคทเรยและพชในการแลกเปลยน และใชประโยชนจากธาตอาหารทงสอง

1.2.3 การจดการปญหานาทวมขง (Flood Management)ระบบพชพรรณชวยสงเสรมการชะลอนากอนเขาสระบบทอระบายนาของเมอง เปนการกกเกบนาชวคราว หรออาจกลาวไดวา ระบบพชพรรณชวยเพมอตราการระบายนาผวดนเปน การบรรเทาปญหานาทวมขงบนผวดนไดเปนอยางด จาก brownfieldstsc และepa [19-20] ไดประมาณการคาใชจาย


ในการควบคมการระบายนาทา (Hydraulic cost) เมอใชพชชวยในการชะลอนาคดเปนมลคาทลดลงประมาณ 60%

1.2.4 การเพมปรมาณระดบนาใตดน (Enhancement of Potable Water) จากการทระบบพชพรรณชวยสงเสรมการชะลอนาโดยการกกเกบนาชวคราวสงผลใหนาทถกกกขงมโอกาสซมลงสใตดนมากขน ทาใหปรมาณนาใตดนเพมขน ลดภาวะการเกดปญหาดนทรดในบางพนททประชาชนนยมใชนาใตดนเปนแหลงนาเพอการอปโภคและบรโภค

1.2.5 การลดมลภาวะทางอากาศ (Reduction of Air Pollution) ตนไมจากระบบพชพรรณสามารถชวยกรองสารพษจากอากาศไดเปนอยางด โดยเฉพาะอยางยง กาซเรอนกระจก ทเปนกลมกาซทกอใหเกดปญหาโลกรอน ลดความรอนในบรรยากาศโดยพชจะคายนาในชวงกลางวนทาใหอณหภมลดลง สามารถลดการใชเครองปรบอากาศ ไดประมาณ 40%

1.2.6 การเพมมลคาทางสนทรยภาพ (Value add of Aesthetic) นอกจากระบบพชพรรณจะชวยฟนฟคณภาพสงแวดลอมดงกลาวขางตน การมพชในเขตเมองทมากขนเกดความรมรน เปนการสรางความรสกดานสนทรยภาพทดของประชาชนทาใหคณภาพชวตโดยเฉพาะดานสขภาพจตทดขน สงผลตอประสทธภาพการทางานของคนเมองและตอเนองไปยงประสทธภาพการพฒนาเมองใหสวยงานและดขน ซงการสรางสนทรยภาพของเมองดวยการเลอกใชระบบพชพรรณตองคานงถงหลกการออกแบบใหถกตองตามหลกการทางภมทศนเพอใหเกดประโยชนทางดานสนทรยภาพอยางแทจรง โดยเฉพาะชมชนทมรายไดจากการทองเทยวสามารถใชระบบพชพรรณของเมองสรางเมองใหสวยงาม นอกจากนนระบบพชพรรณยงมสวนสงเสรมสรางสมดลระบบนเวศเมองโดยเปนทอยอาศยของนก ปลา แมลง และสตวอน ๆ


การออกแบบระบบกกเกบนาดวยพชพรรณมความ

หลากหลาย ด ง นนการออกแบบจ ง ต องยดหยนตามขนาด และสภาพแวดลอม และสมรรถนะของแตละพนท การออกแบบเพอพฒนาระบบกกเกบนาทเออตอการลดปรมาณการไหลบาของนาผวดน ใหสามารถบรณาการสงอานวยความสะดวกของพนทโดยรวม และการปรบพนท(Grading plan) เพอปองกนการพงทลายของพนท การปลกพชพรรณควรใหสอดคลองกบลกษณะของพนท และปจจยแวดลอมทพชแตละชนดจะสามารถอยได

2.1 พนทในการพฒนาระบบการกกเกบนาดวยพชพรรณ แนวทางทจะชวยนกออกแบบ จดทาระบบการกกเกบนาด วยพชพรรณให เ กดประ โยช นต อการจดการ น า ไหลบ า [12] ประกอบดวย

1) วางสงอานวยความสะดวกบรเวณพนททกอใหเกดการไหลบาของนา

2) พนททนาสามารถกระจายออก และสงอานวยความสะดวกของระบบกกเกบทสามารถชวยกระจายนาออกไปได

3) พนทอนๆทใชระบายนาตองมพนทไมนอยกวา 2.53 ไร

2. การออกแบบระบบกกเกบน าดวยพชพรรณ Bioretention Design


การออกแบบระบบกกเกบนาดวยพชพรรณมความ

หลากหลาย ด ง นนการออกแบบจ ง ต องยดหยนตามขนาด และสภาพแวดลอม และสมรรถนะของแตละพนท การออกแบบเพอพฒนาระบบกกเกบนาทเออตอการลดปรมาณการไหลบาของนาผวดน ใหสามารถบรณาการสงอานวยความสะดวกของพนทโดยรวม และการปรบพนท(Grading plan) เพอปองกนการพงทลายของพนท การปลกพชพรรณควรใหสอดคลองกบลกษณะของพนท และปจจยแวดลอมทพชแตละชนดจะสามารถอยได

2.1 พนทในการพฒนาระบบการกกเกบนาดวยพชพรรณ แนวทางทจะชวยนกออกแบบ จดทาระบบการกกเกบนาด วยพชพรรณให เ กดประ โยช นต อการจดการ น า ไหลบ า [12] ประกอบดวย

1) วางสงอานวยความสะดวกบรเวณพนททกอใหเกดการไหลบาของนา

2) พนททนาสามารถกระจายออก และสงอานวยความสะดวกของระบบกกเกบทสามารถชวยกระจายนาออกไปได

3) พนทอนๆทใชระบายนาตองมพนทไมนอยกวา 2.53 ไร

2. การออกแบบระบบกกเกบน าดวยพชพรรณ Bioretention Design


4) การบรณาการพนท เพอการจดการ การไหลบาของนาเพอทนาไปสจดบรรจบของทอททาการออกแบบระบบกกเกบนาดวยพชพรรณ

5) สภาพดนทเหมาะสมในการพฒนาระบบกกเกบนาดวยพชพรรณ

2.2 หลกเกณฑทวไปในการออกแบบ ในการออกแบบระบบพชพรรณมเกณฑการออกแบบ (Design

Criteria) ทควรพจารณาดงน [9] 1) ปรมาตรการกกเกบนา, ความลกของนาทกกเกบเหนอ

พนดน และระยะเวลาการกกเกบปรมาตรทใชในการกกเกบนาขนอยกบคณภาพการลดความสกปรกของนา โดยทวไประบบพชพรรณควรใหนาอยในระบบอยางนอย 72 ชม (3 วน) และความลกของระดบนากกเกบไมควรเกน 12 นว สาหรบระบบพชพรรณทเปนบอ (Basin) และไมเกน 8 นวสาหรบระบบพชพรรณทเปนรองยาว (Swale)

2) อตราการซมนา การออกแบบระบบพชพรรณควรใหมอตราการซมนาทสามารถใหนาอยในระบบไดไมนอยกวา 72 ชม. และ ถาในการทดสอบอตราการซมนาจากระบบจาลองได 4 นวตอชม. ในการออกแบบจรงตองใชอตราการซมนาท 2 นวตอชม. เนองจากในการนาไปใชจรงคาอตราการซมนาจะ ลดลงเพราะเกดการอดตนจากสงสกปรกตามชองวางของนาและอากาศของระบบพชพรรณ

3) ประเภทของดนทใชในระบบพชพรรณ ดนในระบบพชพรรณเปนแหลงอาหารและนาของพช การเลอกใชดนแตละประเภทมผล ตอการเจรญเตบโตของพช และมบทบาทในการดดซบความสกปรก


ประเภทของดนทแนะนาใหใชความมองคประกอบของดนเหนยว 10-15% ทราย 65% และ pH ควรอยระหวาง 5.5-6.5 และระดบความลกของดนนไมควรนอยกวา 3 ฟต ดงนนจะเหนไดวา ระยะเวลากกเกบนาและอตราการซมผาน ทตองการนนขนอยกบประเภทของดนเปนสาคญ

4) ชนดของพชพรรณ พชพรรณมสวนสาคญในการลดธาตอาหารและสงสกปรกออกจากนา จงควร พจารณาเลอกชนดของตนไมใหมประสทธภาพในการลดสงสกปรก โดยทวไปควรปลกตนไมประมาณ 1,000 ตนตอเอเคอร และระยะหางระหวางตนไมควรนอยกวา 12 ฟตสาหรบไมยนตน และ 8 ฟตสาหรบไมพม

5) ประเภทและความหนาของวสดรองพน โดยทวไปใชวสดรองพนดวยกรวดและทรายซงมความหนาไมนอยกวา 3 นวและ 12 นว ตามลาดบ โดยเทไวเหนอทอรวบรวมนา การใชวสดรองพนเพอเปนการปองกนสารแขวนลอยขนาด เลกจากดนอดตนทอรวบรวมนา

6) ปรมาณนาเขาและนาออกจากระบบพชพรรณปรมาณนาเขามผลตอการชะหนาดน ควรมการออกแบบการชะลอความแรงของนากอน เขาสระบบพชพรรณ รวมทงปรมาณนาไหลเขาและออกจากระบบมผลตอระยะเวลากกเกบ

7) อตรานาลนออก อตรานาลนออกจากระบบพชพรรณ ตองมการพจารณาและออกแบบทอรองรบไว เนองจากการเกดปรมาณนาไหลเขาระบบเกนคาการออกแบบไวอาจเกดขนได นอกเหนอประโยชนของการเลอกใชและออกแบบระบบพชพรรณเพอการฟนฟคณภาพสงแวดลอมของเมองแลว การออกแบบตามหลกภมทศนเพอใหเกดการใชประโยชนของพนทอยางมศกยภาพสงเปน


ประเภทของดนทแนะนาใหใชความมองคประกอบของดนเหนยว 10-15% ทราย 65% และ pH ควรอยระหวาง 5.5-6.5 และระดบความลกของดนนไมควรนอยกวา 3 ฟต ดงนนจะเหนไดวา ระยะเวลากกเกบนาและอตราการซมผาน ทตองการนนขนอยกบประเภทของดนเปนสาคญ

4) ชนดของพชพรรณ พชพรรณมสวนสาคญในการลดธาตอาหารและสงสกปรกออกจากนา จงควร พจารณาเลอกชนดของตนไมใหมประสทธภาพในการลดสงสกปรก โดยทวไปควรปลกตนไมประมาณ 1,000 ตนตอเอเคอร และระยะหางระหวางตนไมควรนอยกวา 12 ฟตสาหรบไมยนตน และ 8 ฟตสาหรบไมพม

5) ประเภทและความหนาของวสดรองพน โดยทวไปใชวสดรองพนดวยกรวดและทรายซงมความหนาไมนอยกวา 3 นวและ 12 นว ตามลาดบ โดยเทไวเหนอทอรวบรวมนา การใชวสดรองพนเพอเปนการปองกนสารแขวนลอยขนาด เลกจากดนอดตนทอรวบรวมนา

6) ปรมาณนาเขาและนาออกจากระบบพชพรรณปรมาณนาเขามผลตอการชะหนาดน ควรมการออกแบบการชะลอความแรงของนากอน เขาสระบบพชพรรณ รวมทงปรมาณนาไหลเขาและออกจากระบบมผลตอระยะเวลากกเกบ

7) อตรานาลนออก อตรานาลนออกจากระบบพชพรรณ ตองมการพจารณาและออกแบบทอรองรบไว เนองจากการเกดปรมาณนาไหลเขาระบบเกนคาการออกแบบไวอาจเกดขนได นอกเหนอประโยชนของการเลอกใชและออกแบบระบบพชพรรณเพอการฟนฟคณภาพสงแวดลอมของเมองแลว การออกแบบตามหลกภมทศนเพอใหเกดการใชประโยชนของพนทอยางมศกยภาพสงเปน


สวนทสาคญ เนองจากทาใหเกดการสรางสนทรยภาพของเมอง และเปนการนาขอมลการวจยไปประยกตใชใหเหนเปนรปธรรมอยางแทจรง

2.3 การออกแบบภมทศน ในการออกแบบทางภมทศนเปนการเลอกใชวสดพชพรรณ

ความงาม สนทรยภาพและประโยชนใชสอยของพนท ผสมผสานกบองคความรทางดานพชพรรณ ดานวศวกรรม และ สงแวดลอม ซงมหลกการและขนตอนการออกแบบโดยเนนถงการนาระบบพชพรรณไปประยกต ใชกบพนทศกษา[13] ดงน 1) ความลาดชนของพนท ความลาดชนของพนทมความสาคญตอการออกแบบและการระบายนาในพนท ซงจะมผลตอการวางพนทใชสอย และการออกแบบพชพรรณ รวมทงการถกกดเซาะของพนทศกษา 2) ขนาดของพนท การออกแบบภมทศน จาเปนจะตองทราบขนาดของพนท ซงประกอบดวย ความกวาง ยาว ทศทางตางๆของพนท เพอพจารณาความเพยงพอตอการกกเกบนา ชวคราวของระบบพชพรรณ 3) ทศทางของแสง เปนประโยชนในการเลอกขนาดและชนดของพรรณไมและปลกไมบงแสงแดด/ไมใหรมเงา สามารถเลอกตาแหนงทพกผอนไดอยางเหมาะสม หรอเลอกวสดปพนผวทางเดน หรอวสดประกอบอน ๆ ไดอยางเหมาะสมซงจะชวยลดความรอนของแสง และมลภาวะตางๆได 4) ทศทางลม การสารวจทศทางของลม เพราะลมจะมผ ล ต อ ค ว า ม ช น แ ล ะ คว า ม เ ย น ส บ า ย ข อ ง ผ ใ ช ป ร ะ โ ย ช นพ น ท


5) ดน การทราบขอมลเกยวกบลกษณะของดนวาเปนดนเหนยว ดนรวน หรอดนทราย ดความอดมสมบรณของดน สภาพของดน ชนหนาดน และระดบนาใตดน เพอใชในการ เลอกใชวสดรองพนดนและชนดพรรณไมใหเหมาะสมกบชนดของดน เพอใหไดประสทธภาพสงสดในการบาบดมลภาวะทางนา

6) สภาพภมอากาศ การทราบขอมลเกยวกบสภาพภมอากาศ เชน อยในเขตรอน อากาศแหงแลง เขตหนาว หรอเขตฝนชก เปนขอมลทจะนามาใชพจารณาเลอกชนดพชพรรณ หญาชนดตางๆ ลกษณะการเจรญเตบโต และสภาวะทเหมาะสมกบสภาพภมอากาศของพนท 7) พรรณไมเดม การออกแบบจะคานงถงการใชพรรณไมเดมทมอยแลวเปนสาคญ แตมการเพมเตมระบบพชพรรณในตาแหนงทเหมาะสมเพอการลดมลภาวะทางนา โดยควรใหม อตราสวนไมพมตอไมยนตน ในพนทออกแบบมคา 2:1 ถง 3:1 8. ส งแวดลอมอน ๆ การพจารณาเกยวกบสภาพแวดลอมในพนทและพนทขางเคยง ใหมความเชอมโยงตอเนอง เกดความสวยงามใหกบผใชประโยชนในพนทขางเคยง เพอเสรมสรางสภาพแวดลอมทดใหกบชมชนโดยรอบ

2.4 การคดเลอกพนท ในการคดเลอกพนท เพอพฒนาระบบพชพรรณ ตาม

พจารณาตามหลกการออกแบบทางภมทศน และศกยภาพของพนท โดยแบงพนทตนแบบศกษาออกเปนพนทสเขยว 3 กลมหลก ทคาดวามปญหา และหรอ ผลกระทบสงแวดลอม โดยการพฒนาระบบพชพรรณจะสามารถเพมพนทสเขยวลดปญหาสงแวดลอมของชมชนไดในอนาคต ไดแก


5) ดน การทราบขอมลเกยวกบลกษณะของดนวาเปนดนเหนยว ดนรวน หรอดนทราย ดความอดมสมบรณของดน สภาพของดน ชนหนาดน และระดบนาใตดน เพอใชในการ เลอกใชวสดรองพนดนและชนดพรรณไมใหเหมาะสมกบชนดของดน เพอใหไดประสทธภาพสงสดในการบาบดมลภาวะทางนา

6) สภาพภมอากาศ การทราบขอมลเกยวกบสภาพภมอากาศ เชน อยในเขตรอน อากาศแหงแลง เขตหนาว หรอเขตฝนชก เปนขอมลทจะนามาใชพจารณาเลอกชนดพชพรรณ หญาชนดตางๆ ลกษณะการเจรญเตบโต และสภาวะทเหมาะสมกบสภาพภมอากาศของพนท 7) พรรณไมเดม การออกแบบจะคานงถงการใชพรรณไมเดมทมอยแลวเปนสาคญ แตมการเพมเตมระบบพชพรรณในตาแหนงทเหมาะสมเพอการลดมลภาวะทางนา โดยควรใหม อตราสวนไมพมตอไมยนตน ในพนทออกแบบมคา 2:1 ถง 3:1 8. ส งแวดลอมอน ๆ การพจารณาเกยวกบสภาพแวดลอมในพนทและพนทขางเคยง ใหมความเชอมโยงตอเนอง เกดความสวยงามใหกบผใชประโยชนในพนทขางเคยง เพอเสรมสรางสภาพแวดลอมทดใหกบชมชนโดยรอบ

2.4 การคดเลอกพนท ในการคดเลอกพนท เพอพฒนาระบบพชพรรณ ตาม

พจารณาตามหลกการออกแบบทางภมทศน และศกยภาพของพนท โดยแบงพนทตนแบบศกษาออกเปนพนทสเขยว 3 กลมหลก ทคาดวามปญหา และหรอ ผลกระทบสงแวดลอม โดยการพฒนาระบบพชพรรณจะสามารถเพมพนทสเขยวลดปญหาสงแวดลอมของชมชนไดในอนาคต ไดแก


1) พนท เพอนนทนาการ เชน สวนสาธารณะทพฒนาขนเพอการพกผอนหยอนใจ มความเปนธรรมชาต และ รมรน มงเนนเพอการประกอบกจกรรมนนทนาการทตองการสมผสธรรมชาตอยางใกลชดทกประเภท ทงทเปนกจกรรมนนทนาการแบบใชกาลงกายนอย (Passive recreation activity) เชน นง/เดนพกผอนในบรรยากาศทสงบ ปกนก ตกปลา และศกษาเรยนรเ กยวกบพชพรรณ ระบบนเวศ และกจกรรมทตองใชกาลงกายมาก (Active recreation activity) เชน การวงออกกาลงกาย ปนจกรยาน เลนกฬา และ แอโรบค ของผใชประโยชนทก ตงอย ในบรเวณทสามารถเดนทางเขาถงไดสะดวก และปลอดภย ควรเปนพนทของทางราชการ ในการบรหารจดการและบารงรกษา

2) พนทรวยาว หรอพนทโลงเปนแนวยาวทมพนททสามารถพฒนาพนทสเขยวได ควรเปนพนทของทางราชการ โดยมงเพอการปรบปรงสภาพ และสงเสรมคณภาพสงแวดลอมของพนท ชมชน/เมอง มพนทและระยะตามทกฎหมายกาหนดไวในรายละเอยดของพนทรวยาวแตละประเภท เชน พนทสเขยวรวยาวฝงแมนาและลาคลอง รวแนวทางเดน /เขตทางเทา แนวระยะถอยรนอาคาร เสนทางจกรยาน เสนทางธรรมชาต /เสนทางทวทศน และเขตสาธารณปโภคของเมอง เชน ทางเดนเทา ทางเชอมระหวางอาคาร หรอเกาะกลางถนน ลกษณะของพนททควรนามาพจารณา พนทสเขยวรวยาว เปนตน

3) พนทอรรถประโยชน เปนพนทสเขยวทพฒนาขนเพอเพมคณคาของพนทและปรบปรงสภาพภมทศนทเออประโยชนทางดานการประกอบกจกรรมนนทนาการ และสงเสรมคณภาพสงแวดลอมตอสาธารณชนในภาพรวม อาจเปนพนทของทางราชการ หรอเอกชนทมประโยชนใชสอยในรปแบบตางๆ หรอเฉพาะดาน เชน ทจอดรถ พนทฝง


กลบขยะ บรเวณบาบดนาเสย พนทควบคมนาทวม และทางระบายนา หรอแนวกนชน/พนทสเขยวทปองกนการขยายตวของเมอง

2.5 ขนตอนการออกแบบระบบกกเกบนาดวยพชพรรณ ในการออกแบบวางผงภมทศนระดบตางๆ มหลกการ

พจารณาปจจยแวดลอมทงชว-กายภาพ และ สงคม/สงทมนษยสรางขน, ปจจยทางสนทรยภาพ และปจจยดานการจดการพนทของพนท ซงตองทาการเกบรวบรวมขอมลทมอยเดมของพนทกอน เพอนามาวเคราะหและสงเคราะหขอมลเพอใหสามารถวางผง และออกแบบจดวางภมทศนภายใตแนวคดการออกแบบทสอดคลองกบลกษณะสงคม วฒนธรรมของพนท ซงมวธการดงน

2.5.1 สารวจ และจดเกบขอมลสภาพพนททางดานกายภาพ เพอนามาวเคราะหเปนแนวทางในการออกแบบปรบปรงภมทศนในพนท ประกอบดวย

สารวจรงวดภาคสนามจดเกบขอมลผงบรเวณศกษาขอมลพนฐานตางๆ ทเกยวของกบการออกแบบภมทศน และนามาวเคราะหเพอทาการออกแบบ ซงประกอบดวย

เกบรวบรวมขอมลพนฐานทเกยวของกบการสารวจ และออกแบบภมทศน

ศกษาและรวบรวมขอมลทางดานกายภาพ-ชวภาพ ครอบคลมปจจยทางธรรมชาต และวฒนธรรม สนทรยภาพ และผใชโครงการทจาเปนตองานออกแบบภมทศน เชน

1) สภาพพนท(Topological Significance)


กลบขยะ บรเวณบาบดนาเสย พนทควบคมนาทวม และทางระบายนา หรอแนวกนชน/พนทสเขยวทปองกนการขยายตวของเมอง

2.5 ขนตอนการออกแบบระบบกกเกบนาดวยพชพรรณ ในการออกแบบวางผงภมทศนระดบตางๆ มหลกการ

พจารณาปจจยแวดลอมทงชว-กายภาพ และ สงคม/สงทมนษยสรางขน, ปจจยทางสนทรยภาพ และปจจยดานการจดการพนทของพนท ซงตองทาการเกบรวบรวมขอมลทมอยเดมของพนทกอน เพอนามาวเคราะหและสงเคราะหขอมลเพอใหสามารถวางผง และออกแบบจดวางภมทศนภายใตแนวคดการออกแบบทสอดคลองกบลกษณะสงคม วฒนธรรมของพนท ซงมวธการดงน

2.5.1 สารวจ และจดเกบขอมลสภาพพนททางดานกายภาพ เพอนามาวเคราะหเปนแนวทางในการออกแบบปรบปรงภมทศนในพนท ประกอบดวย

สารวจรงวดภาคสนามจดเกบขอมลผงบรเวณศกษาขอมลพนฐานตางๆ ทเกยวของกบการออกแบบภมทศน และนามาวเคราะหเพอทาการออกแบบ ซงประกอบดวย

เกบรวบรวมขอมลพนฐานทเกยวของกบการสารวจ และออกแบบภมทศน

ศกษาและรวบรวมขอมลทางดานกายภาพ-ชวภาพ ครอบคลมปจจยทางธรรมชาต และวฒนธรรม สนทรยภาพ และผใชโครงการทจาเปนตองานออกแบบภมทศน เชน

1) สภาพพนท(Topological Significance)


ทตงและขนาดของพนท อาณาเขตตดตอ ภมประเทศ ภมอากาศ ความสงตาของพนท การใชประโยชนทดนและอาคาร จดเดน และเอกลกษณของพนท เปนตน

2) สภาพสงคมและวฒนธรรมของชมชน ไดแก สภาพปญหา และขอจากดของพนทศกษา ความเชอและวถการใชประโยชนพนทในอดตและปจจบน การมสวนรวมของชมชนในการดแลรกษาภมทศน

2.5.2 ศกษา วเคราะห และประเมนศกยภาพในการพฒนาพนท เพอทราบระดบศกยภาพ และขอจากดของพนทจะสงผลตอการออกแบบปรบปรงภมทศน โดยพจารณาทงปจจยทางดานกายภาพ -ชวภาพ วฒนธรรม และ สนทรยภาพ สภาพเศรษฐกจ สงคมของชมชน ตลอดจนกฎหมาย และระเบยบตางๆ รวมถงความตองการการใชประโยชนของผใชประโยชน รวมถงประชาชนในชมชน

2.5.3 กาหนดรปแบบกจกรรม และโปรแกรมการออกแบบทเหมาะสมตามศกยภาพ-ของพนท ไดแก กาหนดภาพรวมแนวคดการออกแบบ (Main Concept) และแนวคดเฉพาะสวน และสวนกจกรรมตางๆใหสอดคลองกบเปาหมายของการศกษา และพฒนาแนวคด และออกแบบจดวางความสมพนธในแตละสวนของพนท

2.5.4 นาแนวคดมาพฒนา(Conceptual Development) และออกแบบผงราง เพอใหมการพจารณาเหนชอบรวมกน

2.5.5 กาหนดแนวทางการพฒนาสงอานวยความสะดวก เพอรองรบกจกรรมการใชประโยชน และ เสนอรปแบบการออกแบบวางผงบรเวณทสมบรณ (Master Plan)

2.5.6 จดทารายละเอยดการออกแบบเพอนาไปสการพฒนา (Detail Design)


2.6 ปจจยพจารณาคดเลอกพนท การกาหนดปจจยในการพจารณาคดเลอกพนทตนแบบตาม

หลกการออกแบบวางผงภมทศน ผสมผสานกบการพฒนาระบบกกเกบนาดวยพชพรรณ[12] เพอใหสามารถนาไปประยกตใชไดอยางเหมาะสมตามลกษณะสงคมวฒนธรรมของพนท ดงรายละเอยดในตารางท 1

ตารางท 1 การประเมนพนทเพอการพฒนาระบบกกเกบนาดวยพชพรรณ พนทสเขยวนนทนาการ กรณศกษา ลานคนเดนดานหนาศนยพฒนาเดกเลก เทศบาลเมองแมโจ

ตวชวด

ลกษณะบงช

คาถวงนาหนก

(W)

ระดบคะแนน(R) 5 4 3 2 1

ปจจยทางดานชว-กายภาพ(Bio-physical factors) 1. ทตงและ การเขาถง /เชอมโยงพนท

ทตงเหมาะสาหรบเปนพนทรบนา และสามารถเขาถงพนทไดสะดวก ปลอดภย เชอมโยงกบพนทอนๆได

5

2. ความลาดชนของพนท

พนทมความลาดชนโดยรวม รอยละ 0-10 หรอมากกวา มศกยภาพ และขดความสามารถในการรองรบการใชประโยชนในการประกอบกจกรรมนนทนาการ

5


2.6 ปจจยพจารณาคดเลอกพนท การกาหนดปจจยในการพจารณาคดเลอกพนทตนแบบตาม

หลกการออกแบบวางผงภมทศน ผสมผสานกบการพฒนาระบบกกเกบนาดวยพชพรรณ[12] เพอใหสามารถนาไปประยกตใชไดอยางเหมาะสมตามลกษณะสงคมวฒนธรรมของพนท ดงรายละเอยดในตารางท 1

ตารางท 1 การประเมนพนทเพอการพฒนาระบบกกเกบนาดวยพชพรรณ พนทสเขยวนนทนาการ กรณศกษา ลานคนเดนดานหนาศนยพฒนาเดกเลก เทศบาลเมองแมโจ

ตวชวด

ลกษณะบงช

คาถวงนาหนก

(W)

ระดบคะแนน(R) 5 4 3 2 1

ปจจยทางดานชว-กายภาพ(Bio-physical factors) 1. ทตงและ การเขาถง /เชอมโยงพนท

ทตงเหมาะสาหรบเปนพนทรบนา และสามารถเขาถงพนทไดสะดวก ปลอดภย เชอมโยงกบพนทอนๆได

5

2. ความลาดชนของพนท

พนทมความลาดชนโดยรวม รอยละ 0-10 หรอมากกวา มศกยภาพ และขดความสามารถในการรองรบการใชประโยชนในการประกอบกจกรรมนนทนาการ

5


3. สภาพภมอากาศ

มอณหภมสงกวา 26 องศาเซลเซยส อากาศถายเทด และบรเวณตางๆไดรบแสงแดด ลม ปรมาณนาฝน ความชน เพยงพอ

5

4. สภาพภมทศน พนทมสภาพภมทศนธรรมชาต กาลงเสอมโทรม และแหงแลง

5

5. ขนาดพนท มขนาดพนทคอนขางกวาง(ตงแต 800 ต.ร.ม หรอมากกวา) สามารถประกอบกจกรรมนนทนาการ/กจกรรมอนได หรอสามารถขยายตวในอนาคต

5

6. พนทระบายนา มพนทระบายนา มากกวา 2.5 ไรเปนอยางนอยมสดสวนของพนทผวทไมซมนา (ลาดคอนกรต, ลาด ยางมะตอย) มากกวาพนผวซมนา(ดน หญา กรวด ทราย ฯลฯ )

5

7. พชพรรณในพนท

พนทมพชพรรณปกคลม/มรมเงาจากตนไมใหญ หรอพรรณไมทม

5


ความสาคญทางประวตศาสตรนอยกวา รอยละ 50

8. ดนเหนยว มดนเหนยวนอยกวา รอยละ 5

5

9. มแหลงนาด มพนทควบคม/ดแลมากกวา 30 เมตร

5

10. ระบบบาบดนาเสย

มพนทควบคม/ดแลมากกวา 15 เมตร

5

11. วสดกรอง สามารถใชวสดกรองทเหมาะสมตามขนตอนการออกแบบระบบกกเกบนาดวยพชพรรณ

5

12. ปญหาสงแวดลอม

พนทตงอยในบรเวณทมนาเสย เสยง /กลน /ฝนละอองรบกวน หรอ ตดกบโรงงานอตสาหกรรม ทฝงกลบขยะ/พกขยะ/บาบดนาเสยอยางใดอยางหนง/หลายอยาง

5

ปจจยทางสงคม(Social factors) 13. สดสวน พนทสเขยวตอจานวนประชากรในชมชน

พนทอยในเขตชมชน ทยงไมมการพฒนาสวนสาธารณะ/ พนทสเขยวเพอการพกผอนหยอนใจ(ไมรวมพนท

5


ความสาคญทางประวตศาสตรนอยกวา รอยละ 50

8. ดนเหนยว มดนเหนยวนอยกวา รอยละ 5

5

9. มแหลงนาด มพนทควบคม/ดแลมากกวา 30 เมตร

5

10. ระบบบาบดนาเสย

มพนทควบคม/ดแลมากกวา 15 เมตร

5

11. วสดกรอง สามารถใชวสดกรองทเหมาะสมตามขนตอนการออกแบบระบบกกเกบนาดวยพชพรรณ

5

12. ปญหาสงแวดลอม

พนทตงอยในบรเวณทมนาเสย เสยง /กลน /ฝนละอองรบกวน หรอ ตดกบโรงงานอตสาหกรรม ทฝงกลบขยะ/พกขยะ/บาบดนาเสยอยางใดอยางหนง/หลายอยาง

5

ปจจยทางสงคม(Social factors) 13. สดสวน พนทสเขยวตอจานวนประชากรในชมชน

พนทอยในเขตชมชน ทยงไมมการพฒนาสวนสาธารณะ/ พนทสเขยวเพอการพกผอนหยอนใจ(ไมรวมพนท

5


เกษตรกรรม) 14. ปรมาณการใชประโยชนพนท

พนทไมมกจกรรมการใชประโยชนดานนนทนาการ เชน เลนกฬา ปกนก หรอพกผอน และมพนทจากด

5

15. ประโยชนตอสงคม/ชมชน

สามารถพฒนาเปนพนทสเขยวทกอใหเกดประโยชนตอคนทกกลมในปจจบนและอนาคต

5

ปจจยดานความงาม(Aesthetic factors) 16. มมมอง/ทศนยภาพ

มมมมองทสามารถมองไดหลากหลายรปแบบ และงดงาม หรอมภมลกษณทหลากหลาย รปลกษณของทวาง/มมมองเปดกวาง และนาสนใจ

5

17. มเอกลกษณเฉพาะตวดานการใชพนท

มพนทประกอบกจกรรมทเปนเอกลกษณเฉพาะพนทมความสวยงามตามลกษณะภมทศนวฒนธรรม

5

ปจจยดานการจดการพนท(Management factors) 18. การบรหาร จดการพนท

พนทมผดแล และบรหารจดการพนท หรอการดแลรกษาภมทศน

5


สภาพโดยรวมของพนทมความเสอมโทรม เชน ขาดการดแลภมทศน ตนไม อาคารสงกอสรางและอนๆ

5

19. แผนพฒนาพนท

พนทอยในแผนยทธศาสตรการพฒนาของเทศบาล หรอ อ.บ.ต หรอ อ.บ.จ

5

คาถวงนาหนก 105 475 / 105 4.52

โดยกาหนดคาถวงนาหนก (Weighted Score – W) ใหกบปจจยชวดศกยภาพแตละตว ซงในการกาหนดคาถวงนาหนก 5 คะแนนเทากนทกปจจย จากนนนาไปวเคราะหในพนทจรง เพอประเมนคาระดบศกยภาพ (Rated Score – R) ของแตละปจจย แลวจงทาการคานวณหาคาศกยภาพของพนทตนแบบ เพอพฒนาระบบกกเกบนาดวยพชพรรณ แตละแหลงดวยสมการถวงนาหนก (Weighting Score Equation) [17] ดงน

โดย BMP = ระดบศกยภาพทเหมาะสมในการพฒนระบบกกเกบนาดวยพชพรรณ (Bioretention Management Practice)

BMP = W1R1 + W2R2 + W3R3 …… WnRn

W1 + W2 + W3 ….. Wn


สภาพโดยรวมของพนทมความเสอมโทรม เชน ขาดการดแลภมทศน ตนไม อาคารสงกอสรางและอนๆ

5

19. แผนพฒนาพนท

พนทอยในแผนยทธศาสตรการพฒนาของเทศบาล หรอ อ.บ.ต หรอ อ.บ.จ

5

คาถวงนาหนก 105 475 / 105 4.52

โดยกาหนดคาถวงนาหนก (Weighted Score – W) ใหกบปจจยชวดศกยภาพแตละตว ซงในการกาหนดคาถวงนาหนก 5 คะแนนเทากนทกปจจย จากนนนาไปวเคราะหในพนทจรง เพอประเมนคาระดบศกยภาพ (Rated Score – R) ของแตละปจจย แลวจงทาการคานวณหาคาศกยภาพของพนทตนแบบ เพอพฒนาระบบกกเกบนาดวยพชพรรณ แตละแหลงดวยสมการถวงนาหนก (Weighting Score Equation) [17] ดงน

โดย BMP = ระดบศกยภาพทเหมาะสมในการพฒนระบบกกเกบนาดวยพชพรรณ (Bioretention Management Practice)

BMP = W1R1 + W2R2 + W3R3 …… WnRn

W1 + W2 + W3 ….. Wn


W1…n = คาถวงนาหนกของตวชวดท 1 ถง n (ตงแต 1-5 โดย 1 หมายถง ศกยภาพตาสด และ 5 หมายถง ศกยภาพสงสด)

R1….n = คาคะแนนศกยภาพของตวชวดท 1 ถง n (ตงแต 1-5 โดย 1 หมายถง มความเหมาะสมนอยทสด และ 5 หมายถง มเหมาะสมมากทสด)

นาคาคะแนนทประเมนจากการแทนคาในสตร มาจดคาระดบโดยใชเกณฑดงน

คาคะแนนสงสด(5)-คาคะแนนตาสด(1) 3

โดยสามารถกาหนดชวงชนระดบศกยภาพ ได 3 ระดบ คอ 3.67 – 5.00 ศกยภาพสง 2.34 – 3.66 ศกยภาพปานกลาง 1.00 - 2.33 ศกยภาพตา

เมอได คาทประเมนนามาเทยบเคยงกบคาระดบศกยภาพ จากตวอยางการประเมนเพอเลอกพนท สรปไดวา พนทนนทนาการ /ลานคนเดน ดานหนาศนยพฒนาเดกเลก ไดคาคะแนน 4.52 มศกยภาพสงในการเลอกพนทแหงนเปนพนทตนแบบตามปจจยชวดขางตน เพอการพฒนาระบบกกเกบนาดวยพชพรรณ ทงนควรใชผประเมนหลากหลายสาขา และใชคาเฉลยจากจานวนผประเมนทงหมด ซงเปนผเชยวชาญทางดานภมทศน/ภมสถาปนก, นกนนทนาการ, นกผงเมอง, วศวกรสงแวดลอม หรอผมประสบการณในการพฒนาทางกายภาพ ไมนอยกวา 3 คน เปนตน


การออกแบบระบบกกเกบนาดวยพชพรรณ ตามศกยภาพของพนท เพอทาทางเลอกในการพฒนาระบบกกเกบนาดวยพชพรรณ สามารถดาเนนการไดโดยการคดเลอกพนททตองการพฒนาอยางนอย 2 หรอ 3 พนท(site) เพอทาการศกษาขอมลทางกายภาพ ชวภาพ สงคม และการจดการพนท โดยเฉพาะอยางยง ใหเปรยบเทยบวาพนทใดม หรอ อาจกอใหเกดมลภาวะทางสงแวดลอมมากทสด โดยจดลาดบความสาคญจากคาคะแนนเฉลยของผประเมนทงหมด เมอนามาเปรยบเทยบกบเกณฑแลว ตามลาดบ จากนนจงลงพนทเพอเกบรวบรวมขอมล ตามปจจยตางๆ ดงน

3.1 พนทนนทนาการ (ดานหนาศนยพฒนาเดกเลกฯ) การออกแบบพนทบรเวณน ไดพจารณารวมกบเกณฑในการ

เลอกพนทตนแบบ ซงพบวาพนทแหงน สภาพเดมเปนพนททมการลาดผวพนท (Hardening) โดยนาไมสามารถซมผานพนทนได จากการสงเกตพบวานาฝนจะไหลบาลงสทอระบายในพนทอยางรวดเรวตามลกษณะของพนทผวทไมเปนธรรมชาต อกทงพนท นตงอยตดกบทางหลวงซงมการจราจรคบคง รวมถงตงอยตดทางแยกไฟแดงซงทาใหบรเวณนไดรบมลภาวะทางเสยง ฝนละออง จากไอเสยรถยนต ไดแก คารบอนมอนนอกไซด (CO) และคารบอนไดออกไซด ( CO2) ฯลฯซงเปนสารทกอใหเกดอนตรายตอสขภาพของเดก ในศนยพฒนาเดกเลก และประชาชนทเขามาใชพนทเพอการออกกาลงกาย พกผอนหยอนใจ ตลาดนด /ลานคนเดนทก

3. กรณศกษา Case Study


การออกแบบระบบกกเกบนาดวยพชพรรณ ตามศกยภาพของพนท เพอทาทางเลอกในการพฒนาระบบกกเกบนาดวยพชพรรณ สามารถดาเนนการไดโดยการคดเลอกพนททตองการพฒนาอยางนอย 2 หรอ 3 พนท(site) เพอทาการศกษาขอมลทางกายภาพ ชวภาพ สงคม และการจดการพนท โดยเฉพาะอยางยง ใหเปรยบเทยบวาพนทใดม หรอ อาจกอใหเกดมลภาวะทางสงแวดลอมมากทสด โดยจดลาดบความสาคญจากคาคะแนนเฉลยของผประเมนทงหมด เมอนามาเปรยบเทยบกบเกณฑแลว ตามลาดบ จากนนจงลงพนทเพอเกบรวบรวมขอมล ตามปจจยตางๆ ดงน

3.1 พนทนนทนาการ (ดานหนาศนยพฒนาเดกเลกฯ) การออกแบบพนทบรเวณน ไดพจารณารวมกบเกณฑในการ

เลอกพนทตนแบบ ซงพบวาพนทแหงน สภาพเดมเปนพนททมการลาดผวพนท (Hardening) โดยนาไมสามารถซมผานพนทนได จากการสงเกตพบวานาฝนจะไหลบาลงสทอระบายในพนทอยางรวดเรวตามลกษณะของพนทผวทไมเปนธรรมชาต อกทงพนท นตงอยตดกบทางหลวงซงมการจราจรคบคง รวมถงตงอยตดทางแยกไฟแดงซงทาใหบรเวณนไดรบมลภาวะทางเสยง ฝนละออง จากไอเสยรถยนต ไดแก คารบอนมอนนอกไซด (CO) และคารบอนไดออกไซด ( CO2) ฯลฯซงเปนสารทกอใหเกดอนตรายตอสขภาพของเดก ในศนยพฒนาเดกเลก และประชาชนทเขามาใชพนทเพอการออกกาลงกาย พกผอนหยอนใจ ตลาดนด /ลานคนเดนทก

3. กรณศกษา Case Study


วนศกร ดงนนการออกแบบพนทนจงออกแบบระบบพชพรรณใหผสมผสานกบการใชประโยชนเพอประกอบกจกรรมนนทนาการรวมดวย

1) สภาพทวไป เปนพนทดานหนาดานหนาศนยเดกเลก เทศบาลเมองแมโจ เพอใชประโยชนอเนกประสงค และพฒนาเปนลานคนเดน พนท เปนลานโลง พนผวลาดยางมะตอย รอยละ 90 ของพนท และพนททตดกบทางหลวงแผนดนพฒนาเปนสวนหยอม รอยละ 10 เพอการใชเปนการพกผอนหยอนใจของประชาชน และปดลอมมลภาวะแวดลอมจากถนนทลอมรอบพนท การระบายนาฝนตามพนท ไหลลงสทอระบายนาสาธารณะของชมชน

ภาพท 3 สวนหยอมเพอการพกผอน

2) อาณาเขตตดตอ ศนยพฒนาเดกเลกตงอยรมทางหลวงแผนดนหมายเลข 1001

เชยงใหม-พราว ดานหนา และดานขาของพนทตดกบทางแยกเขาชมชน ทศเหนอ ตดกบ อซอมรถยนต และทางแยกเขาหมบาน ทศใต ตดกบ ถนนชมชน และบานพกอาศย ทศตะวนออก ตดกบ ทางหลวง หมายเลข 1001

ทศตะวนตก ตดกบ ศนยพฒนาเดกเลกเทศบาลเมองแมโจ


ภาพท 4 สภาพแวดลอมบรเวณพนทดานหนาศนยพฒนาเดกเลกฯ

3) พชพรรณในพนท พชพรรณทมอยเดมในพนทประกอบไปดวย ไมยนตน ไมพม

ไมคลมดนทมสภาพสมบรณ รอยละ 15 ของพนทสารวจทงหมด เชน ตะแบก ราชพฤกษ (คณ) พกล ปาลมหางกระรอก พรรณไมพม ไดแก ชาฮกเกยน เขมเชยงใหม ชาทอง ไทรยอดทอง ครสตนา และ พรรณไมคลมดน ไดแก หญานวลนอย เปนตน

4) กจกรรมนนทนาการ และสงอานวยความสะดวกในพนท กจกรรมนนทนาการในพนทปจจบน ไดแก ลานกฬากลางแจงชวคราว และลานคนเดนทกวนศกร โดยกจกรรมทพบเปนกจกรรมตลาดนดขายสนคา เปนตน สาหรบสงอานวยความสะดวกปจจบนทพบ ไดแก ศาลาควบคมการจราจร ปายโฆษณา ลานกลางแจงลาดยางมะตอย ทอ/ทางระบายนา เสาไฟฟา องคประกอบภมทศน เชน ศาลาพกรมทาง เครองปนดนเผา เปนตน


ภาพท 4 สภาพแวดลอมบรเวณพนทดานหนาศนยพฒนาเดกเลกฯ

3) พชพรรณในพนท พชพรรณทมอยเดมในพนทประกอบไปดวย ไมยนตน ไมพม

ไมคลมดนทมสภาพสมบรณ รอยละ 15 ของพนทสารวจทงหมด เชน ตะแบก ราชพฤกษ (คณ) พกล ปาลมหางกระรอก พรรณไมพม ไดแก ชาฮกเกยน เขมเชยงใหม ชาทอง ไทรยอดทอง ครสตนา และ พรรณไมคลมดน ไดแก หญานวลนอย เปนตน

4) กจกรรมนนทนาการ และสงอานวยความสะดวกในพนท กจกรรมนนทนาการในพนทปจจบน ไดแก ลานกฬากลางแจงชวคราว และลานคนเดนทกวนศกร โดยกจกรรมทพบเปนกจกรรมตลาดนดขายสนคา เปนตน สาหรบสงอานวยความสะดวกปจจบนทพบ ไดแก ศาลาควบคมการจราจร ปายโฆษณา ลานกลางแจงลาดยางมะตอย ทอ/ทางระบายนา เสาไฟฟา องคประกอบภมทศน เชน ศาลาพกรมทาง เครองปนดนเผา เปนตน


ภาพท 5 สงอานวยความสะดวกปจจบนทพบในพนท

5) ขนาดพนท และการใชประโยชนทดน ขนาดพนทสารวจทงหมด 1 ไร 78 ตารางวา การใชประโยชนพนทปจจบน เปนลานเอนกประสงค ทจอดรถ ลานคนเดนทกวนศกร และประกอบกจกรรมในชมชนซงเทศบาลเมองแมโจ เปนผดแล และบรหารจดการ

ภาพท 6 บรรยากาศตลาดนดทกวนศกร

6) ความลาดชน และสภาพดนในพนท จากผงการสารวจพนทสามารถอธบายไดวา ความลาด

ชนโดยรวมเปนพนทราบ และพนททมความลาดชนสงกวาพนทอนๆคอบรเวณรมทางหลวง และลดหลนลงมา พนททตาทสดจากผงสารวจคอ


บรเวณตดถนน ค.ส.ล เขาหมบานสหกรณนคม และเปนบรเวณทมทอระบายนาสาธารณะในบรเวณนน สาหรบทศทางการไหลของนาตามลกศรจากทสงลงสทตา(ภาพท 9) สภาพดนในพนทพบวาบรเวณนดนเปนดนรวนปนทราย เหมาะสมตอการปลกพชพรรณเพอการตกแตงสถานท

7) ศกยภาพของพนท และขอจากดการพฒนา

ศกยภาพในการพฒนาระบบการกกเกบนาดวยพชพรรณของพนทน คอ มขนาดพนทใกลเคยงกบมาตรฐานการพฒนาในการออกแบบระบบพชพรรณซงกาหนดไวประมาณ 2.53 ไร และตงอยตดกบทางหลวงซงมการจราจรคบคลง และมการลาดผวพนทดวยยางมะตอย รอยละ 90 ทาใหนาขงพนท และไหลบาไปตามทศทางของความลาดชน เหมาะสมในการดาเนนการออกแบบ พฒนาเปนระบบกกเกบนาดวยพชพรรณเพอรกษาสภาพแวดลอม และสขภาพของผใชประโยชนพนท สวนขอจากดของพนทนอยในความดแลของเทศบาลเมองแมโจ จงทาใหยากตอการพจารณาดาเนนการและดแลรกษาพนท ภายหลงการกอสราง รวมถง พนทบรเวณนไดจดใหมตลาดนด ซงตองการทวางในการเดน และวางสงของท จงตองการพนทผวททนทานตอการเหยยบยา อกทง บรเวณนยงใชเปนลานกฬากลางแจงของชมชนอกดวย


บรเวณตดถนน ค.ส.ล เขาหมบานสหกรณนคม และเปนบรเวณทมทอระบายนาสาธารณะในบรเวณนน สาหรบทศทางการไหลของนาตามลกศรจากทสงลงสทตา(ภาพท 9) สภาพดนในพนทพบวาบรเวณนดนเปนดนรวนปนทราย เหมาะสมตอการปลกพชพรรณเพอการตกแตงสถานท

7) ศกยภาพของพนท และขอจากดการพฒนา

ศกยภาพในการพฒนาระบบการกกเกบนาดวยพชพรรณของพนทน คอ มขนาดพนทใกลเคยงกบมาตรฐานการพฒนาในการออกแบบระบบพชพรรณซงกาหนดไวประมาณ 2.53 ไร และตงอยตดกบทางหลวงซงมการจราจรคบคลง และมการลาดผวพนทดวยยางมะตอย รอยละ 90 ทาใหนาขงพนท และไหลบาไปตามทศทางของความลาดชน เหมาะสมในการดาเนนการออกแบบ พฒนาเปนระบบกกเกบนาดวยพชพรรณเพอรกษาสภาพแวดลอม และสขภาพของผใชประโยชนพนท สวนขอจากดของพนทนอยในความดแลของเทศบาลเมองแมโจ จงทาใหยากตอการพจารณาดาเนนการและดแลรกษาพนท ภายหลงการกอสราง รวมถง พนทบรเวณนไดจดใหมตลาดนด ซงตองการทวางในการเดน และวางสงของท จงตองการพนทผวททนทานตอการเหยยบยา อกทง บรเวณนยงใชเปนลานกฬากลางแจงของชมชนอกดวย


ภาพท 7 ผงพนทดานหนาศนยพฒนาเดกเลกปจจบน


ภาพท 8 ผงการวเคราะหความลาดชน


ภาพท 8 ผงการวเคราะหความลาดชน


ภาพท 9 ผงการวเคราะหทศทางการระบายนา


ภาพท 10 ผงการวเคราะหทศทางการไหลของนาในพนท


ภาพท 10 ผงการวเคราะหทศทางการไหลของนาในพนท


ภาพท 11 รปแบบระบบกกเกบนาดวยพชพรรณ

บรเวณทออกแบบระบบกกเกบนาดวยพชพรรณ


3.2 การออกแบบระบบการกกเกบนาดวยพชพรรณ พนทนนทนาการ / ลานคนเดนแหงน มขนาดพนท 1 ไร 78 ตารางวา ใกลเคยงกบการออกแบบระบบพชพรรณท[12] ไดกาหนดไวประมาณ 2.5 ไร ในการออกแบบพนทใชการปรบความลาดชนของพนท และปรบปรงรองนาธรรมชาตเพมเตมเพอรบนาไหลบาจากนาฝนในพนท ลดหลนลงมาจนถงระบบบอรบนาเพอเกบนาไปตรวจวดคณภาพตามขนตอนทางวทยาศาสตร ซงมขอจากดในการขดเพอวางระบบทอและวสดกรองทงพนท เนองจากเปนพนทท มขนาดใหญทาให และบรหารจดการโดยเทศบาล จงมขอจากดในการจดทาระบบดงกลาว จงไดพฒนาใหเปนระบบธรรมชาต และใชวสดกรองวางในรองนาและปลกพชพรรณทตองการทดสอบ

3.2.1 การออกแบบพชพรรณ การออกแบบพชพรรณในพนท คานงถงกจกรรมการใชประโยชนในพนท และการออกแบบเพอเพมพนทสเขยว การใชบลอกปลกตนไม(Turf block) เพอลดการไหลบาของนา และปลกหญา เพอใหนาสามารถไหลซมลงดนได พชพรรณเดมในพนทและพชพรรณทเหมาะสมกบพนทนนทนาการทเลอกใช ประกอบดวย ไมยนตนไดแก พกล ราชพฤกษ ตะแบก โศกนา ปป หกระจง ปาลมหางจงจอก ไมพม ไดแก เขมเศรษฐ จงจน เอองหมายนา หมากเขยว พทธรกษา พลบพลงหน กกธป ครสตนา หปลาชอน ไมคลมดน ไดแก หญานวลนอย และหญามาเลเซย สวนพชพรรณจากการทดลองในหองปฏบตการ ไดแก ชาฮกเกยน พลบพลงตนเปด ลนมงกร ถวบลาซล รายละเอยดการออกแบบแสดงในทศนยภาพ และภาพตดดงภาพท 12-18


3.2 การออกแบบระบบการกกเกบนาดวยพชพรรณ พนทนนทนาการ / ลานคนเดนแหงน มขนาดพนท 1 ไร 78 ตารางวา ใกลเคยงกบการออกแบบระบบพชพรรณท[12] ไดกาหนดไวประมาณ 2.5 ไร ในการออกแบบพนทใชการปรบความลาดชนของพนท และปรบปรงรองนาธรรมชาตเพมเตมเพอรบนาไหลบาจากนาฝนในพนท ลดหลนลงมาจนถงระบบบอรบนาเพอเกบนาไปตรวจวดคณภาพตามขนตอนทางวทยาศาสตร ซงมขอจากดในการขดเพอวางระบบทอและวสดกรองทงพนท เนองจากเปนพนทท มขนาดใหญทาให และบรหารจดการโดยเทศบาล จงมขอจากดในการจดทาระบบดงกลาว จงไดพฒนาใหเปนระบบธรรมชาต และใชวสดกรองวางในรองนาและปลกพชพรรณทตองการทดสอบ

3.2.1 การออกแบบพชพรรณ การออกแบบพชพรรณในพนท คานงถงกจกรรมการใชประโยชนในพนท และการออกแบบเพอเพมพนทสเขยว การใชบลอกปลกตนไม(Turf block) เพอลดการไหลบาของนา และปลกหญา เพอใหนาสามารถไหลซมลงดนได พชพรรณเดมในพนทและพชพรรณทเหมาะสมกบพนทนนทนาการทเลอกใช ประกอบดวย ไมยนตนไดแก พกล ราชพฤกษ ตะแบก โศกนา ปป หกระจง ปาลมหางจงจอก ไมพม ไดแก เขมเศรษฐ จงจน เอองหมายนา หมากเขยว พทธรกษา พลบพลงหน กกธป ครสตนา หปลาชอน ไมคลมดน ไดแก หญานวลนอย และหญามาเลเซย สวนพชพรรณจากการทดลองในหองปฏบตการ ไดแก ชาฮกเกยน พลบพลงตนเปด ลนมงกร ถวบลาซล รายละเอยดการออกแบบแสดงในทศนยภาพ และภาพตดดงภาพท 12-18


ภาพท 12 การออกแบบพชพรรณในพนทสเขยวนนทนาการ/ลานคนเดน


ภาพท 13 แสดงรปตด A – A’

ภาพท 14 แสดงรปตด B – B’

จากภาพตด A-A’ จะเหนไดวา ระดบของพนทททาการพฒนาระบบกกเกบนาดวยพชพรรณจะตากวาระดบพนททเดม +0.00 ในบรเวณทตองการใหนาหลากทพนทรองรบไวในชวงฝนตก ไหลลงสบรเวณทมการออกแบบระบบกกเกบนาดวยพชพรรณ ซงมระดบทตากวา -0.10-1.00 ในบรเวณทออกแบบใหเปนพนทรบนา หรอลาเหมองสาธารณะ เพอปลอยใหนาทไดรบการกรองจากระบบกกเกบนาดวยพชพรรณแลว ไหลสพนท / ลาเหมองสาธารณะประโยชน ทงน จะทาใหนาสะอาดขน และสงเสรมใหสงแวดลอม และคณภาพชวตของคนในชมชนดขนอกดวย


ภาพท 13 แสดงรปตด A – A’

ภาพท 14 แสดงรปตด B – B’

จากภาพตด A-A’ จะเหนไดวา ระดบของพนทททาการพฒนาระบบกกเกบนาดวยพชพรรณจะตากวาระดบพนททเดม +0.00 ในบรเวณทตองการใหนาหลากทพนทรองรบไวในชวงฝนตก ไหลลงสบรเวณทมการออกแบบระบบกกเกบนาดวยพชพรรณ ซงมระดบทตากวา -0.10-1.00 ในบรเวณทออกแบบใหเปนพนทรบนา หรอลาเหมองสาธารณะ เพอปลอยใหนาทไดรบการกรองจากระบบกกเกบนาดวยพชพรรณแลว ไหลสพนท / ลาเหมองสาธารณะประโยชน ทงน จะทาใหนาสะอาดขน และสงเสรมใหสงแวดลอม และคณภาพชวตของคนในชมชนดขนอกดวย


ภาพท 15 ทศนยภาพ บรเวณท 1

ภาพท 16 ทศนยภาพบรเวณท 2





3.3 การพฒนาตามแบบ

การเลอกพนทนนทนาการ/ลานคนเดน เปนพนทตนแบบในการพฒนาระบบกกเกบนาดวยพชพรรณ จากคาคะแนนทประเมนไดตามปจจยตวชวดดานตางๆทกลาวแลว เมอเปรยบเทยบกบพนทอนๆทเลอกอก 2 แหง ไดแก พนทรวแนวทางเดนดานหนาอาคารคณะสถาปตยกรรม และสวนหยอมหนามหาวทยาลย (แยกไฟแดง) โดยในการออกแบบพนท ผออกแบบสามารถพฒนาแบบตามประโยชนใชสอยของพนท เพอพกผอนหยอนใจสามารถประยกตหลกการออกแบบระบบกกเกบนาดวยพชพรรณในพนทในการลดมลภาวะ ในบรเวณนนๆได โดยขนตอนการพฒนาระบบกกเกบนาดวยพชพรรณของทเลอกพฒนา ดงภาพท 19

ภาพท 19 ขนตอนการพฒนาภมทศนระบบกกเกบนาดวยพชพรรณ

1. ผงสมบรณของแบบกอสรางระบบกกเกบนาดวยพชพรรณ

2. เตรยมวสดกรอง/ชนกรอง

3. แชวสดกรองในนาใหอมตว

4. ตากวสดกรองใหแหง

5. เตรยมพนทตามแบบเพอพฒนาระบบกกเกบนาดวยพชพรรณ

6. เตรยมระบบระบายนา / บอดกนาเพอ

ตรวจสอบคาความสกปรก

7. ตดตงและทดสอบระบบระบายนา

8. วางชนกรอง/ตวกลางตาม

สดสวนทกาหนดทละชน

9. ปลกพชพรรณและจดภมทศนตามแบบ

10. ภมทศนทสมบรณตามหลกการออกแบบระบบกกเกบนาดวยพชพรรณ


การออกแบบระบบกกเกบนาดวยพชพรรณ มความหลากหลาย

และยากทจะกาหนดเกณฑมาตรฐานรวมกนได เนองจากมความแตกตางกนตามลกษณะภมสงคมของแตละพนท ดงจะเหนไดจากแตละพนทไดทาคมอการพฒนาระบบกกเกบนาดวยพชพรรณของตนเองขนมา เชนคมอการออกแบบระบบการกกเกบนาดวยพชพรรณของ Prince George’s country, Maryland [14] ซงไดพฒนากระบวนการพฒนา ขนาด ประเภทของพนท แนวคด และเคาโครงเรอง(theme)ของการออกแบบ โดยแตละพนทมปจจยแวดลอมและเงอนไขในการออกแบบเพอการพฒนาทแตกตางกน ทงนสงทเหนตรงกนคอการพฒนาพนทภายใตหลกการของการกกเกบนาดวยพชพรรณ จาเปนตองใหประชาชน และสาธารณชนเขามามสวนรวมในการรบร รวมคด รวมวางแผน รวมรบผลประโยชน และรวมรบผดชอบตอปญหาสงแวดลอมทเกดขนรวมกน การพฒนาดงกลาวจงจะสามารถพฒนาพนทใหบรรลวตถประสงคได

การประเมนศกยภาพพนทเพอพฒนา ควรเลอกทตง และขนาดของพนทใหเปนไปตามประเภทของพนทสเขยวทไดกาหนดไว[15] เพราะพนทสเขยวแตละประเภทจะใชขนาดพนท ความลาดชน กจกรรมการใชประโยชน และพชพรรณทเหมาะสมกบพนทแตกตางกนไป ทงน จะตองใหความสาคญในการเลอกพชพรรณในแตละพนทเปนสาคญ ซงปจจบนเปนททราบโดยทวไปวาพชพรรณตามธรรมชาตทกชนด และทกประเภทสามารถดดซบมลพษทางนาและอากาศไดในระดบทแตกตางกนตามลกษณะทางชวกายภาพของพชพรรณนน เชน ชนดของพรรณไมอวบนา หรอพชพรรณท

4. สรป และขอเสนอแนะ Conclusion and Recommendation


การออกแบบระบบกกเกบนาดวยพชพรรณ มความหลากหลาย

และยากทจะกาหนดเกณฑมาตรฐานรวมกนได เนองจากมความแตกตางกนตามลกษณะภมสงคมของแตละพนท ดงจะเหนไดจากแตละพนทไดทาคมอการพฒนาระบบกกเกบนาดวยพชพรรณของตนเองขนมา เชนคมอการออกแบบระบบการกกเกบนาดวยพชพรรณของ Prince George’s country, Maryland [14] ซงไดพฒนากระบวนการพฒนา ขนาด ประเภทของพนท แนวคด และเคาโครงเรอง(theme)ของการออกแบบ โดยแตละพนทมปจจยแวดลอมและเงอนไขในการออกแบบเพอการพฒนาทแตกตางกน ทงนสงทเหนตรงกนคอการพฒนาพนทภายใตหลกการของการกกเกบนาดวยพชพรรณ จาเปนตองใหประชาชน และสาธารณชนเขามามสวนรวมในการรบร รวมคด รวมวางแผน รวมรบผลประโยชน และรวมรบผดชอบตอปญหาสงแวดลอมทเกดขนรวมกน การพฒนาดงกลาวจงจะสามารถพฒนาพนทใหบรรลวตถประสงคได

การประเมนศกยภาพพนทเพอพฒนา ควรเลอกทตง และขนาดของพนทใหเปนไปตามประเภทของพนทสเขยวทไดกาหนดไว[15] เพราะพนทสเขยวแตละประเภทจะใชขนาดพนท ความลาดชน กจกรรมการใชประโยชน และพชพรรณทเหมาะสมกบพนทแตกตางกนไป ทงน จะตองใหความสาคญในการเลอกพชพรรณในแตละพนทเปนสาคญ ซงปจจบนเปนททราบโดยทวไปวาพชพรรณตามธรรมชาตทกชนด และทกประเภทสามารถดดซบมลพษทางนาและอากาศไดในระดบทแตกตางกนตามลกษณะทางชวกายภาพของพชพรรณนน เชน ชนดของพรรณไมอวบนา หรอพชพรรณท

4. สรป และขอเสนอแนะ Conclusion and Recommendation


มทรงพมใบหนาแนน พชพรรณทมใบเปนขน และหรอมระบบรากฝอย จะสามารถกรองเสยง ฝนละออง ดดซบนาและความชนเอาไว กอนทนาจะไหลลงสพนทธรรมชาต หรอ พนทสาธารณะประโยชน ดวยเหตน จงเปนเหตผลทสามารถบอกไดในเบองตนวา พชพรรณสามารถลดมลภาวะทางสงแวดลอมได โดยการปลกจะตองคานงถงปจจยแวดลอมอนรวมดวย เชน สภาพดน ชนดของดน สถานทตงของพนทททาการพฒนา ความลาดชน ปรมาณนาด และนาเสยทไหลผานพนท และความสมบรณของระบบนเวศโดยรอบเปนสาคญดวย

4.1 การสรางเมองนาอย ตามหลกการออกแบบระบบกกเกบนาดวยพชพรรณ แนวคดการออกแบบผสมผสานกบการจดการนาของเมอง ซงมการระบจานวนรวมของนาทใชหมนเวยนในการจดการนาอยางบรณาการ หรอ ใชหลกการ Water Sensitive Design ซงสามารถประยกตใชไดทกพนท โดยขอมลสนบสนนจากการศกษาของภาควชาภมทศนและอนรกษสงแวดลอม[15] มาพจารณากบการใชประโยชนนาในสงแวดลอม และการออกแบบระบบบรการสาธารณะ ประยกตกบวสยทศนการพฒนาของระดบ/ขนาดของพนท ขอบเขตของบาน หรอ ขนาดของเมอง โดยนามาเปนกลยทธในการวางแผนพฒนาพนทสเขยวของเมอง เพอการวางแผนการใชทดนในมมมองของการเพมพนทสเขยวเพอลดภาระการระบายนาของเมองมงสการจดการทรพยากรนา หลกการสามารถประยกตกบการออกแบบอาคาร หรอกบองคประกอบตางๆทางภมทศนไดอยางเหมาะสม ระบบการกกเกบนาดวยพชพรรณ (Bio retention Systems) เปนพนทกกเกบนาฝนทสามารถปลกพชไดหลากชนด เพอลดความเรวของนาและลดขนาดของทอระบายนา รวมทงบาบดความสกปรกของนาในระดบหนงดวย


สามารถปรบใชไดกบพนทสวนสาธารณะ พนทธรรมชาต บรเวณทจอดรถกลางแจง พนทรวยาวตามแมนา ลาคลอง พนทสถาบนตางๆ รวแนวทางเดนและเขตทางเทา โดยปรบพนทใหตากวาพนทใชประโยชน ใหเปนรองเกบนา พรรณไมตามรวแนวรองนา ใชพรรณไมนา หรอไมทเจรญเตบโตไดดในพนทชมนา ปลกไมยนตนใหรมเงาเพอเออประโยชนใหกบกจกรรมนนทนาการ นาในรองนาควรใหไหลลงสทางระบายนาตามธรรมชาต /สาธารณะเพอปองกนไมใหนาขง เพราะอาจเปนทเพาะพนธยงและเชอโรคตางๆได การใชพชพรรณสามารถลดมลภาวะทางสงแวดลอม รวมทงยงชวยทาใหอากาศสะอาดขน จากความหนาของใบและทรงพม(สาคญมากกบพนทเมอง), รกษาความชมชนของดน, ลดการไหลบาของนาผวดน และใหถนทอยกบนก, แมลง, และสตวอนๆ พชพรรณแตละตนมรปทรง ลกษณะผวของใบหรอเปลอก ลกษณะดอก และสของผลทแตกตาง หลากหลาย และลกษณะอนๆ ของศลปะการออกแบบพชพรรณเปนการผสมผสานพรรณไมเหลานใหเหมาะสม การจาแนกคณภาพของพชพรรณควรเปนสงทตองทากอนและควรมการบารงรกษาอยางถกวธจะเปนการสงเสรมคณภาพสงแวดลอมของเมอง และชมชนใหดขนได

4.2 ขอเสนอแนะเชงนโยบาย การพฒนาภมทศนท คานงถงระบบการระบายนาของพนท

ชมชน เมอง และ ประเทศ เปนเรองสาคญในสถานการณปจจบน แนวทางหนงซงจะสามารถเรมตนได คอการพฒนาทางกายภาพของการปรบปรงภมทศน โดยใชการออกแบบระบบการกกเกบนาดวยพชพรรณมาพจารณาเลอกใชในการพฒนาพนท ทดแทนการลาดผวดวยคอนกรต ลาดยางมะตอย หรอพนปดาดแขง(Hardscape) อนๆ เพราะนอกจากจะชวยใหการระบายนาผวดนมประสทธภาพแลว ยงสามารถกรองใหนาสะอาดขนลดการปนเปอนของนากอนปลอยไปสพนทสาธารณะ สงผลใหเกดคณภาพ


สามารถปรบใชไดกบพนทสวนสาธารณะ พนทธรรมชาต บรเวณทจอดรถกลางแจง พนทรวยาวตามแมนา ลาคลอง พนทสถาบนตางๆ รวแนวทางเดนและเขตทางเทา โดยปรบพนทใหตากวาพนทใชประโยชน ใหเปนรองเกบนา พรรณไมตามรวแนวรองนา ใชพรรณไมนา หรอไมทเจรญเตบโตไดดในพนทชมนา ปลกไมยนตนใหรมเงาเพอเออประโยชนใหกบกจกรรมนนทนาการ นาในรองนาควรใหไหลลงสทางระบายนาตามธรรมชาต /สาธารณะเพอปองกนไมใหนาขง เพราะอาจเปนทเพาะพนธยงและเชอโรคตางๆได การใชพชพรรณสามารถลดมลภาวะทางสงแวดลอม รวมทงยงชวยทาใหอากาศสะอาดขน จากความหนาของใบและทรงพม(สาคญมากกบพนทเมอง), รกษาความชมชนของดน, ลดการไหลบาของนาผวดน และใหถนทอยกบนก, แมลง, และสตวอนๆ พชพรรณแตละตนมรปทรง ลกษณะผวของใบหรอเปลอก ลกษณะดอก และสของผลทแตกตาง หลากหลาย และลกษณะอนๆ ของศลปะการออกแบบพชพรรณเปนการผสมผสานพรรณไมเหลานใหเหมาะสม การจาแนกคณภาพของพชพรรณควรเปนสงทตองทากอนและควรมการบารงรกษาอยางถกวธจะเปนการสงเสรมคณภาพสงแวดลอมของเมอง และชมชนใหดขนได

4.2 ขอเสนอแนะเชงนโยบาย การพฒนาภมทศนท คานงถงระบบการระบายนาของพนท

ชมชน เมอง และ ประเทศ เปนเรองสาคญในสถานการณปจจบน แนวทางหนงซงจะสามารถเรมตนได คอการพฒนาทางกายภาพของการปรบปรงภมทศน โดยใชการออกแบบระบบการกกเกบนาดวยพชพรรณมาพจารณาเลอกใชในการพฒนาพนท ทดแทนการลาดผวดวยคอนกรต ลาดยางมะตอย หรอพนปดาดแขง(Hardscape) อนๆ เพราะนอกจากจะชวยใหการระบายนาผวดนมประสทธภาพแลว ยงสามารถกรองใหนาสะอาดขนลดการปนเปอนของนากอนปลอยไปสพนทสาธารณะ สงผลใหเกดคณภาพ


สงแวดลอมทด ทกภาคสวน โดยการนาของภาครฐ ควรมนโยบายและผลกดนใหเกดผลอยางเปนรปธรรมในการวางแผน การพฒนา และการบรหารจดการพนทสเขยวทมการจดการกบปญหาอยางบรณาการ โดยคานงถงการมสวนรวมของประชาชน ซงปจจบนยงอยในระดบตาและยงขาดแรงจงใจ ในการกระตนเตอนจตสานกในการนาแผนหรอนโยบายไปสการปฏบตทเปนจรงได การขาดการจดทาระบบฐานขอมลพนทสเขยว การตดตาม ประเมนสถานการณและปญหาทเกดขนในปจจบน ตลอดจนศกยภาพในการนาไปสการออกแบบปรบปรงพนทอยางเปนรปธรรม และผลกดนยทธศาสตรทเกยวของกบพนทสเขยวอยางจรงจง นาไปสการปรบปรงการเพมพนทสเขยวของชมชนเมองอยางยงยน

บรรณานกรม

[1] Barrett, M.E., Walsh, P.M., Malina, J.F., and Charbeneau, R.J.et al., Performance of Vegetative Controls for Treating Highway Runoff. Journal of Environmental Engineering, 124 (11) : 1121-1128, 1998.

[2] Davis, A.P., Shokouhian, M., Sharma, H., and Minami, C., Laboratory Study of Biological Retention for Urban Stormwater Management. Water Environ Res, Jan-Feb 73 (1):5-14. 2001.

[3] Davis, A.P., Shokouhian, M., Sharma, H., Minami, C., and Winogradoff, D.,Water Quality Improvement through Bioretention : Lead, Copper and Zinc Removal. Water Environ Res, Jan-Feb 73 (1): 73-82, 2003.

[4] Deletic, A. and Fletcher, T.D., Performance of Grass Filters Used for Stormwater Treatment-a field and modeling study. Journal of Hydrology, 2005: 1-15. (Article in Press; available on www.sciencedirect.com)


[5] Glass, C and Bissouma, S., Evaluation of a Parking Lot Bioretention Cell for Removal of Stormwater Pollutants. WIT Transaction of Ecology and the Environmental, Vol 8. ISSN 1743-3541 (online) www.witpress.com, 2005.

[6] Hsieh C.H. and Davis, A.P., Multiple-event Study of Bioretention for Treatment of Urban Stormwater Runoff., Water Sci Tech, 51 (3-4): 177-8, 2005.

[7] Kim H., Seagren, E.A., and Davis, A.P., Engineered Bioretention for Removal of Nitrate from Stormwater Runoff. Water Environ Res, Jul-Aug 75 (4): 355-67,2003.

[8] Gary, O.R., Plants/People/ and Environmental Quality: a study of plants and their environmental functions. Published by US department of Interior, Noational Park Science, Washing D.C., 1976.

[9] New Jersey Stormwater Best Practices Manual (NJS BMP), Chapter 9: Standard for Bioretention System, January 2004.

[10] NRCS. Soil Quality Institute 2000. Urban Technique Note 2, as report by Ocean Country Soil Conservation District, Forked River, NJ., 2001.

[11] Pitt, R. and J. Voorhees, Source loading and management model (SLAMM), Seminar Publication: Nation Conference on Urban Runoff Management: Enhancing Urban Watershed Management at the Local, Country, and State Levels. March 30-April 2, 1993. Center of Environmental Research Information, U.S. Environmental Protection Agency. EPA/625/R-95/003. pp. 225-243, April 1995.

[12] Prince George’s Country Department of Environmental Resources (PGDER), Design Manual for Use of Bioretention in Stormwater Management. Division of Environmental Management, Watershed Protection Branch,Landover, MD,1993.


[5] Glass, C and Bissouma, S., Evaluation of a Parking Lot Bioretention Cell for Removal of Stormwater Pollutants. WIT Transaction of Ecology and the Environmental, Vol 8. ISSN 1743-3541 (online) www.witpress.com, 2005.

[6] Hsieh C.H. and Davis, A.P., Multiple-event Study of Bioretention for Treatment of Urban Stormwater Runoff., Water Sci Tech, 51 (3-4): 177-8, 2005.

[7] Kim H., Seagren, E.A., and Davis, A.P., Engineered Bioretention for Removal of Nitrate from Stormwater Runoff. Water Environ Res, Jul-Aug 75 (4): 355-67,2003.

[8] Gary, O.R., Plants/People/ and Environmental Quality: a study of plants and their environmental functions. Published by US department of Interior, Noational Park Science, Washing D.C., 1976.

[9] New Jersey Stormwater Best Practices Manual (NJS BMP), Chapter 9: Standard for Bioretention System, January 2004.

[10] NRCS. Soil Quality Institute 2000. Urban Technique Note 2, as report by Ocean Country Soil Conservation District, Forked River, NJ., 2001.

[11] Pitt, R. and J. Voorhees, Source loading and management model (SLAMM), Seminar Publication: Nation Conference on Urban Runoff Management: Enhancing Urban Watershed Management at the Local, Country, and State Levels. March 30-April 2, 1993. Center of Environmental Research Information, U.S. Environmental Protection Agency. EPA/625/R-95/003. pp. 225-243, April 1995.

[12] Prince George’s Country Department of Environmental Resources (PGDER), Design Manual for Use of Bioretention in Stormwater Management. Division of Environmental Management, Watershed Protection Branch,Landover, MD,1993.


[13]Stromwater Technology Fact Sheet Bioretention , September 1999.

Published by the USEPA United States Environmental Protection

Agency, EPA 832-F-99-012. [14] Scholes. L, Revitt. M.D, Ellis B.J. 2007. A systematic approach for

the comparative assessment of stromwater pollutant removal potentials. ELSEVIER, Journal of Environmental Management 88(2008) 467-478.

[15] ภาควชาภมทศนและอนรกษสงแวดลอม. 2549. รายงานฉบบสมบรณ โครงการนารองแนวคดใหมสการเปนเมองสเขยว: เขตเทศบาลนครเชยงใหม และพนทเมองโดยรอบ. มหาวทยาลยแมโจ จงหวดเชยงใหม เสนอตอ สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. พมพครงท 1 โทนคลเลอร เชยงใหม. 271 หนา

[16] ดารณ ดานวนด และคณะ. 2554. รายงานวจยเรอง การพฒนาระบบการลดมลพษ-กกเกบนาดวยการใชพชพรรณ เพอบรรเทาปญหาภาวะโลกรอน. สานกวจยและสงเสรมวชาการ การเกษตร มหาวทยาลยแมโจ จงหวดเชยงใหม. 120 หนา

[17] ดรรชน เอมพนธ. 2543. แบบเกบขอมลโครงการสารวจ และวจยดานนนทนาการและการทองเทยวผนปาตะวนตก. เอกสารประกอบการสอนวชาหลกนนทนาการและการทองเทยวทางธรรมชาต. คณะวนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร กรงเทพฯ (อดสาเนา)

[18] www.treepeople.org (คนเมอ 7/09/2005)

[19] www.brownfieldstsc.org (คนเมอ 18/05/2005)

[20] www.epa.gov/TIO (คนเมอ 18/05/2005)

ข้อมูลบรรณานุกรม - mju · 2012-06-14 · 2.1...

Documents