Pro Competitive Environment  

 

Smart Enterprise  

Value Creation Economy   

ASEAN One 

New Trade Infrastructure  

Asian Century    

  Global/Regional value chain 

Global new demand Resource 

Scarcity   Climate Change  

Labor and talent migration  Regional Integration 

รายงานการศกษาเชงลก เลมท 2

การคาระหวางประเทศ: แนวโนมและมาตรการ ภายใตโครงการจดทาแผนแมบทกระทรวงพาณชย พ.ศ. 2555-2564

เสนอตอ กระทรวงพาณชย โดย Sasin Institute for Global Affairs สถาบนบณฑตบรหารธรกจ ศศนทร แหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย

สถาบนนานาชาตเพอเอเชย-แปซฟกศกษา มหาวทยาลยกรงเทพ และ บรษท เบเคอร แอนด แมคเคนซ จากด

ตลาคม 2554

คณะผจดทา

ดร. สวทย เมษนทรย ผอานวยการโครงการ นางอภรด ตนตราภรณ ท�ปรกษาโครงการ นายคณสสร นาวานเคราะห ท�ปรกษาโครงการ นายวนจฉย แจมแจง ท�ปรกษาโครงการ นายสรชน บญสอง ท�ปรกษาโครงการ

นายธราธร รตนนฤมตศร หวหนาโครงการ

นายทวชย เจรญเศรษฐศลป นกวจยหลก

นางสาวอกษราภค วงศเจรญ นกวจยหลก

นางสาววภาพร เอ�ยมศลา นกวจยหลก

นางสาวอมพกา กมาร นกวจยหลก

นางไปยดา เพญพฒน ณ อยธยา นกวจยหลก

นางวภาดา ตจนดา นกวจยหลก

นางสาวทพยวด วมตสนทร นกวจยหลก

นายอคร ปทปวณช นกวจยหลก นายชวน สรโยทย นกวจยหลก นางสาวปณฑร จนทรเวคน นกวจย นางสาวสทธพร กรตเสถยร นกวจย นางสาวเจนพชา ชวะอสระกล นกวจย นางสาวกญญารตน ชระวานชผล นกวจย นายกวน เทพปฏพธน นกวจย นายธต กอเจรญพาณชย นกวจย นางสาวเนทตา โสวรรณวณชกล นกวจย

สารบญ

หนา

บทสรปสาหรบผบรหาร

บทท 1 ววฒนาการการคาระหวางประเทศ…………………………………………….. 1

1.1 ววฒนาการการคาโลก……………………………………………………..

1.2 ววฒนาการการคาไทย…………………………………………………….

1

5

บทท 2 จากการคาระดบพหภาค...สการคาระดบภมภาค...สการคาระดบทวภาค... 8

2.1 การเจรจาการคาพหภาคและประเทศไทย………………………………..

2.1.1 ความตกลงแกตต…………………………………………………..

2.1.2 การเจรจาการคารอบอรกวย……………………………………….

2.1.3 การเจรจารอบโดฮา………………………………………………...

2.2 การเจรจาการคาระดบภมภาคและระดบทวภาค: ทมา ประโยชน

และรปแบบ..........................................................................................

2.2.1 ความตกลงการคาระหวางประเทศในทวปยโรป……………….

2.2.2 ความตกลงการคาระหวางประเทศในทวปอเมรกา...................

2.2.3 ความตกลงการคาระหวางประเทศในภมภาคเอเชย.................

2.2.3.1 อาเซยน……………………………………………

2.2.3.2 อาเซยน+3 และอาเซยน+6…………………….…

2.2.3.3 ความตกลงทางการคาภายใตกรอบเอเปค............

2.2.3.4 การประชมภายใตกรอบ BIMSTEC.....................

2.3 ความตกลงการคาเสรในระดบทวภาคของไทย.......................................

8

9

12

17

21

27

31

33

33

41

42

46

48

บทท 3 มาตรการทมผลตอการคาระหวางประเทศ……………………………………. 59

3.1 มาตรการทางการคาภายใตกรอบองคการการคาโลก…………………….

3.1.1 มาตรการสขอนามยและสขอนามยพช…………………………...

3.1.2 มาตรการอปสรรคทางเทคนคตอการคา.....................................

3.1.3 มาตรการตอบโตการทมตลาดและมาตรการตอบโตการ

อดหนนการคา ........................................................................

59

60

63

66

หนา

3.1.4 มาตรการปกปองทางการคา………………………………………..

3.2 มาตรการใหมๆ ทมผลตอการคาระหวางประเทศ…………………………..

3.2.1 สนคาอตสาหกรรม…………………………………………………..

3.2.2 สนคาเกษตร…………………………………………………………

3.2.3 มาตรการดานสงแวดลอม…………………………………………...

3.2.4 ประเดนทรพยสนทางปญญากบการคาระหวางประเทศ.................

3.2.5 ประเดนแรงงานกบการคาระหวางประเทศ…………………………

3.2.6 ประเดนความปลอดภยกบการคาระหวางประเทศ…………………

3.3 นยเชงนโยบายตอประเทศไทย.................................................................

70

73

73

74

75

86

93

96

97

บทท 4 แนวโนมอนๆ ทมผลตอการคาระหวางประเทศ………………………………… 99

4.1 กระแสเอเชยภวตน…………………………………………………………..

4.2 สงคมผสงอาย………………………………………………………………...

4.3 ความมนคงดานอาหาร……………………………………………………….

4.4 ความมนคงดานพลงงาน……………………………………………………..

4.5 ภยพบตทางธรรมชาต………………………………………………………..

99

104

108

114

120

บทท 5 โอกาสและความทาทายและบทบาทของกระทรวงพาณชย............................. 123

สารบญตาราง

หนา

ตารางท 1-1 มลคาการคาระหวางประเทศรายสนคา (1980-2009) 1

ตารางท 1-2 มลคาการสงออกสนคาและบรการรายประเทศ (1980-2009) 3

ตารางท 1-3 โครงสรางการสงออกรายประเทศในป 2009 4

ตารางท 1-4 การคาดการณเศรษฐกจเอเชยในอนาคต 5 ตารางท 1-5 มลคาการสงออกของไทยรายสนคา 5 ตารางท 2-1 การใชเวทของ WTO โดยประเทศไทยในการระงบขอพพาททางการคา 14

ตารางท 2-2 เปรยบเทยบการเจรจาภายใตกรอบพหภาคกบกรอบภมภาคหรอทวภาค 22

ตารางท 2-3 ความตกลงทางการคาของสหภาพยโรป 30

ตารางท 2-4 กรอบการลดภาษภายใต CEPT 38 ตารางท 2-5 ทาทของประเทศตาง ๆ ในการเจรจาความตกลง TPP 46 ตารางท 2-6 สถานะการเจรจา FTA ตางๆ ของไทย 56

ตารางท 3-1 การใชมาตรการ anti-dumping duties ระหวางป 1995-2008 68 ตารางท 3-2 การใชมาตรการ countervailing duties ระหวางป 1995-2008 68 ตารางท 3-3 การใชมาตรการ safeguard ระหวางป 1995-2008 71 ตารางท 4-1 การขยายตวของเศรษฐกจในภมภาคเอเชยและเศรษฐกจโลก 99 ตารางท 4-2 การคาดการณเศรษฐกจเอเชยในอนาคต 100 ตารางท 4-3 การคาดการณการเพมขนของชนชนกลางในภมภาคเอเชย 103 ตารางท 5-1 โอกาสและความทาทายทางการคาระหวางประเทศของไทย 123

สารบญแผนภม

หนา

แผนภมท 1-1 อตราการขยายตวของมลคาการคาสนคาและเศรษฐกจโลก (2000-2009) 2

แผนภมท 1-2 สดสวนการคาของไทยกบประเทศตางๆ 7

แผนภมท 2.1 อตราการขยายตวของเศรษฐกจไทยกอนและหลงการเขาเปนภาค

ความตกลง GATT

12

แผนภมท 2.2 การยนขอหารอภายใตกระบวนการระงบขอพพาทของ WTO 13

แผนภมท 2.3 สถตประเดนทเขาสกระบวนการระงบขอพพาทของ WTO (1 ม.ค.1995 - 24 ต.ค. 2008)

13

แผนภมท 2.4 ประเทศสมาชก WTO ทใชกระบวนการยตขอพพาท 14

แผนภมท 2-5 จานวนการเจรจาการคาในกรอบภมภาคและทวภาค 22

แผนภมท 2-6 การคาสนคาในแตละทวปและตลาดสงออกสาคญ 26 แผนภมท 2-7 การสงออกและการนาเขาของไทยกบออสเตรเลยระหวางป 2000-2010 50 แผนภมท 2-8 การสงออกและการนาเขาของไทยกบนวซแลนดระหวางป 2000-2010 51 แผนภมท 2-9 การสงออกและการนาเขาของไทยกบญปนระหวางป 2000-2010 52 แผนภมท 2-10 การสงออกและการนาเขาของไทยกบจนระหวางป 2000-2010 54 แผนภมท 2-11 การสงออกและการนาเขาของไทยกบอนเดยระหวางป 2000-2010 55 แผนภมท 3-1 การใชมาตรการ Anti-dumping duties โดยสมาชก WTO 67 แผนภมท 3-2 การใชมาตรการ Countervailing duties โดยสมาชก WTO 67

แผนภมท 3-3 การใชมาตรการ Safeguard โดยสมาชก WTO 71

แผนภมท 4-1 สดสวนของเศรษฐกจเอเชยตอเศรษฐกจโลก 100

แผนภมท 4-2 ประสทธภาพการผลตของประเทศตางๆ 102 แผนภมท 4-3 สดสวนของประชากรในวยแรงงานของภมภาคตาง ๆ 102 แผนภมท 4-4 สดสวนของผสงอายตอประชากรทงหมด 105

แผนภมท 4-5 ดชนราคาอาหารโลกของธนาคารโลก 109

แผนภมท 4-6 แนวโนมราคาสนคาโภคภณฑสาคญ 109

แผนภมท 4-7 การเปลยนแปลงราคาสนคาอาหารในป 2030 111

แผนภมท 4-8 การนาเขาพลงงานเชงพาณชยของไทยจากอดต-ปจจบน 116

สารบญรปภาพ

หนา รปภาพท 2–1 เศรษฐกจโลกและการคาสนคาระหวางประเทศ 10 รปภาพท 2–2 Spaghetti Bowl Effect 23 รปภาพท 2-3 แนวโนมการรวมกลมทางเศรษฐกจในภมภาคตางๆ 25 รปภาพท 2–4 ความตกลงการคาของสหภาพยโรป 30 รปภาพท 2–5 ความตกลงการคาของสหรฐอเมรกา 33 รปภาพท 2–6 ประเทศสมาชกอาเซยน 34 รปภาพท 2-7 ความเชอมโยงระหวางอาเซยนและกลมเศรษฐกจตาง ๆ 41 รปภาพท 3-1 นโยบาย Go Green ของจน 82 รปภาพท 4-1 ความเสยงดานความมนคงดานอาหารในประเทศตางๆ 112

รปภาพท 4-2: นโยบายภาพรวมของพลงงานไทย 118

i‐1  

บทสรปสาหรบผบรหาร

1. ในกระแสโลกาภวตน การคาระหวางประเทศมบทบาทสาคญตอการขยายตวของเศรษฐกจ โดยเฉพาะสาหรบประเทศขนาดเลกทมระบบเศรษฐกจแบบเปด เชน ประเทศไทย โดยในชวงหลายทศวรรษทผานมาการคาระหวางประเทศไดขยายตวอยางกาวกระโดดอกทงไดมการปรบเปลยนเชงโครงสรางอยางมนยสาคญ อาท การเพมขนของสดสวนการคาสนคาอตสาหกรรมและการคาบรการ การลดลงของสดสวนการคาสนคาเกษตรและสนคาแร และการเพมขนของสดสวนการคาระหวางประเทศของประเทศในภมภาคเอเชย โดยเฉพาะจนซงมสดสวนการสงออกทเพมขนจากรอยละ 0.9 ในป 1980 มาอยทรอยละ 8.8 ในปจจบน

2. ในสวนของประเทศไทย การเพมขนของการคาระหวางประเทศอยางกาวกระโดด สวนหนงเปนผลมาจากนโยบายสงเสรมการสงออกเพอทดแทนการนาเขา และนโยบายขบเคลอนเศรษฐกจดวยการสงออก ทงน โครงสรางสนคาการสงออกทสาคญของไทยไดปรบเปลยนอยางมนยสาคญ จากสดสวนการสงออกสนคาเกษตรทสงถงรอยละ 48.8 ในป 1980 ทลดลงอยางตอเนองมาอยทรอยละ 15.9 ในปจจบน และสดสวนการสงออกสนคาอตสาหกรรมไดเพมขนอยางตอเนองจากรอยละ 21.4 ในป 1980 มาอยทรอยละ 62.0 อกทงการสงออกไปยงประเทศในภมภาคเอเชย โดยเฉพาะจนและอาเซยนทวความสาคญยงขนอยางตอเนองดวย

3. เชนเดยวกน ในชวงหลายทศวรรษทผานมา การเจรจาการคาระหวางประเทศไดมการววฒนาการอยางตอเนอง นบตงแตการจดทา ขอตกลงทวไปวาดวยพกดอตราภาษศลกากรและการคา หรอ GATT ในป 1947 และการจดตงองคการการคาระหวางประเทศ หรอ WTO ในป 1995 ทไดสงผลใหการคาระหวางประเทศของโลกและประเทศไทยไดขยายตวอยางรวดเรว ซงนอกจากจะเปนผลโดยตรงจากกาแพงทางภาษทลดลงและกฎเกณฑทางการคาระหวางประเทศทมความแนนอนมากขนแลว แตยงไดรบอานสงสจากการปฏรปปรบเปลยนระบบทางการคาของประเทศไทย อาท การปรบเปลยนจากระบบภาษการคาซงมความซาซอนสงและไมเออตอการคาระหวางประเทศมาเปนระบบภาษมลคาเพม และการปฏรปกระบวน การประเมนมลคาทางศลกากร ใหเปนสากลมากขน

4. นอกจากน ประเทศกาลงพฒนา รวมทงประเทศไทย ยงไดรบประโยชนจากกระบวนการระงบขอพพาททางการคาภายใต WTO เพราะทาใหประเทศกาลงพฒนาซงมไดมอานาจตอรองมากนกหากมขอพพาททางการคากบประเทศมหาอานาจทางเศรษฐกจ สามารถนาเอาขอพพาทดงกลาวเขาสกระบวนการของ WTO ได โดยทผานมาประเทศไทยไดนาเรองเขาสกระบวนการระงบขอพพาทของ WTO โดยเปนประเทศผฟอง 13 กรณ ประเทศผถกฟอง 3 กรณ เปนไดเขารวมในฐานะประเทศทสาม (Third Party) 37 กรณ

5. การเจรจาการคารอบโดฮาในป 2001 จนถงปจจบนยงไมสามารถหาขอสรปได เนองจากทาทการเจรจาระหวางประเทศพฒนาแลวและประเทศกาลงพฒนามความแตกตางกนมาก ทงในเรองการเปด

i‐2  

ตลาดสนคาเกษตรอยางมนยสาคญมากขน การลดการอดหนนสนคาเกษตรภายในประเทศ การลดการอดหนนการสงออกสนคาเกษตร รวมทงการเปดตลาดสนคาอตสาหกรรม และการคาบรการ

6. ความลาชาของการเจรจารอบโดฮาทาใหหลายๆ ประเทศหนมาใหความสนใจทจะเจรจาจดทาความตกลงการคาเสรระหวางกนทงในระดบทวภาคและระดบภมภาค เพราะสามารถทาไดรวดเรวกวาและเจรจาเปดตลาดไดอยางมนยสาคญ (ลกและกวาง) มากกวาการเจรจาในกรอบพหภาค อกทง การไมเขารวมความตกลงในระดบทวภาคและระดบภมภาค จะสงผลใหผประกอบการจากประเทศทไมเขารวมเสยเปรยบผประกอบการจากประเทศทเขารวมความตกลง (Trade Diversion) อนสงผลใหจานวนความ ตกลงการคาทมการเจรจาในกรอบภมภาคและทวภาคไดขยายตวเพมขนมากในชวงทศวรรษทผานมาจากประมาณ 125 ความตกลงในชวงตนทศวรรษท 20 มาอยทประมาณ 260 ความตกลงในปจจบน โดยในปจจบน กลมการคาทสาคญไดแก สหภาพยโรป (European Union) เขตการคาเสรอเมรกาเหนอ (NAFTA) ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (ASEAN Economic Community: AEC) และเอเปค (Asia-Pacific Economic Cooperation: APEC)

7. ในสวนของประเทศไทย กไดมการเจรจาการคากบประเทศตางๆ รวมแลว 12 ความตกลง แบงเปนความตกลงในระดบทวภาค 5 ฉบบ ไดแก ไทย-ออสเตรเลย ไทย-นวซแลนด ไทย-ญปน ไทย-อนเดย (82 รายการ) และไทย-เปร (Early Harvest ยงไมไดเรมบงคบใช) และความตกลงในระดบภมภาค 7 ฉบบ ไดแก อาเซยน อาเซยน-จน อาเซยน-ญปน อาเซยน-เกาหล อาเซยน-ออสเตรเลย/นวซแลนด อาเซยน-อนเดย และ BIMSTEC สาหรบความตกลง FTA ทยงอยระหวางการหารอ/การเจรจา ไดแก ไทย-สหภาพยโรป (ยงไมเรมเจรจา) ไทย-ชล ไทย-เปร (เพมเตม) ไทย-อนเดย (เพมเตม) และอาเซยน-GCC (ยงไมเรมเจรจา) เปนตน

8. แมวาในกรอบของทวภาคและกรอบอาเซยนกบคเจรจาไดเนนการทาความตกลงการคาเสรกบประเทศในภมภาคเอเชยซงจะกลายเปนศนยกลางการเตบโตทางเศรษฐกจของโลกแลวกตาม ไทยควร พยายายามดาเนนการเพมขดความสามารถในการแขงขนในดานการคาและการลงทนเพอใชโอกาสทไดรบอยางเตมท นอกจากนนไทยไมควรละเลยตลาดดงเดม เชน สหรฐฯ และสหภาพยโรปเพอมใหเสยเปรยบประเทศคแขงในภมภาคทไดจดทาความตกลงการคาเสรกบเขตเศรษฐกจทงสอง โดยเฉพาะสหรฐฯ ทไดเขารวมเจรจาเขารวมความตกลงเขตการคาเสร Trans Pacific Partnership (TPP) และในกรอบอาเซยนควรไดผลกดน ASEAN + 6 เพอใหมการรวมตวทางเศรษฐกจในทวปเอเชย-แปซฟกอยางแขงแกรงและแนนแฟนมากยงขน

9. โดยเมอพจารณาการดาเนนการของไทยภายใต FTA และแนวทางการดาเนนการตอไปพบวา สงทไทยตองกาหนดนโยบายการเจรจาใหชดเจน คอ นโยบายการเปดเสรภาคบรการและการลงทน ซงเปนประเดนทมความออนไหวของไทย เทาทผานมา ไทยดาเนนการเจรจาโดยยดหลกการไมเปดเสรเกนไปกวาทกฎหมายภายในประเทศกาหนดซงอาจไมเหมาะสมกบกระแสการคาของโลกในปจจบนทม

i‐3  

การเปลยน แปลงไปอยางมากทงโครงสรางพนฐานทางเศรษฐกจของประเทศ และขดความสามารถในการแขงขนของประเทศในภาพรวม

10. กระแสการเปลยนแปลงทางการคาของโลก และความคบหนาในการเจรจาการคาในกรอบตางๆ ทงในกรอบพหภาค กรอบภมภาค และกรอบทวภาค ไดสงผลใหระดบอตราภาษการคาระหวางประเทศไดลดลงตามลาดบ ประกอบกบการใหความสาคญในประเดนทางสงคมและสงแวดลอมตางๆ อาท 1) ประเดนดานสขอนามย โดยเฉพาะภายหลงเหตการณโรคระบาดตาง ๆ อาท เชอววบา (Mad Cow Disease) ไขหวดนก (Avian Flu) โรคตดเชอทางเดนหายใจอยางฉบพลน (Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS)) หรอลาสดการระบาดของเชออโคไล (E.Coli) 2) ประเดนดานสงแวดลอม โดยเฉพาะภายหลงเหตการณนามนของบรษทบพรวในอาวเมกซโก และ 3) ประเดนดานความมนคง โดยเฉพาะภายหลงเหตการณกอการราย 9/11 ไดสงผลใหนานาประเทศหนออกมาตรการทมผลตอการคาระหวางประเทศมากยงขน

11. มาตรการทมผลตอการคาระหวางประเทศดงกลาว สามารถแบงออกเปน 1) มาตรการทางการคาภายใตกรอบองคการการคาโลก (Traditional Non-Tariff Measures) อาท มาตรการดานสขอนามย มาตรการตอบโตการทมตลาด และมาตรฐานตาง ๆ เปนตน และ 2) มาตรการทางการคาทมใชภาษแบบใหม (New Non-Tariff Measures) ซงเปนมาตรการทกาหนดทงโดยภาครฐหรอภาคเอกชน เพอวตถประสงคดานสงแวดลอม แรงงาน ความมนคง หรอเพอวตถประสงคอน ๆ ซงลวนสงผลตอการคาระหวางประเทศและการสงออกสนคาของไทยอยางหลกเลยงไมได

12. มาตรการทางการคาภายใตกรอบองคการการคาโลก ไดแกขอยกเวนจากการพนธกรณตาม WTO และ GATT โดยแบงออกเปน 1) มาตรการสขอนามยและสขอนามยพช 2) มาตรการอปสรรคทางเทคนคตอการคา 3) มาตรการตอบโตการทมตลาดและมาตรการตอบโตการอดหนนการคา และ 4) มาตรการปกปองทางการคา โดยมาตรการทางการคาภายใตกรอบองคการการคาโลกดงกลาว มแนวโนมทจะถกนามาใชบอยครงขน ทงจากประเทศพฒนาแลวและประเทศกาลงพฒนา โดยเฉพาะในภาวะเศรษฐกจถดถอยในชวงวกฤตเศรษฐกจโลกกผานมา นอกเหนอจากมาตรการการคาภายใตกรอบองคการการคาโลกแลว ประเทศตาง ๆ ไดหนมาใชมาตรการใหม ๆ ทมผลตอการคาระหวางประเทศในสวนนจะเปนการรวบรวมกฎระเบยบและมาตรฐานใหมๆ เหลาน โดยแบงออกเปนดานสนคาอตสาหกรรม ดานการประมง ดานสงแวดลอม ดานแรงงาน และดานความปลอดภย

13. แนวโนมการใชมาตรการทางการคาภายใตกรอบองคการการคาโลก ประกอบการมาตรการทางการคาใหม ๆ เปนทงความทาทายและโอกาสของประเทศไทย กลาวคอมาตรการเหลานมผลกดกนทางการคา อนเปนความทาทายและเปนตนทนทเพมขนสาหรบผประกอบการไทยในการปรบเปลยนกระบวน การผลตของตนใหเปนไปตามมาตรการนน

14. อยางไรกตามแนวโนมการใชมาตรการทางการคาดงกลาวกเปนโอกาสในเชงรบ เพราะหากภาครฐ และผประกอบการไทยสามารถปรบกระบวนการผลตและกระบวนการตรวจสอบสนคาและ

i‐4  

บรการของตนใหเปนไปตามมาตรการนน ๆ กจะทาใหสามารถเพมสดสวนทางการตลาดของไทยไปยงประเทศทบงคบใชมาตรการเหลานน

15. นอกจากนยงเปนโอกาสในเชงรกหากภาครฐหรอกลมผประกอบการไทยสามารถกาหนดมาตรฐานของสนคาและบรการทเปนทยอมรบในสากล อนเปนการยกระดบคณภาพสนคาและบรการของไทย และปองกนมใหสนคาและบรการทมคณภาพตากวามาตรฐานเขามาในประเทศดวย ทงน ตองคานงถงความพรอมของผประกอบการภาคเอกชนของไทยดวย โดยอาจแบงเปนมาตรฐานขนตาทใชบงคบ (Minimum Required Standards) เพอปองกนสนคาและบรการทมคณภาพตา และมาตรฐานโดยสมครใจ (Voluntary Standards) เพอยกระดบคณภาพสนคาของไทย

16. การปรบตวตอมาตรการทางการคาดงกลาว ตองอาศยความเขาใจและความรวมมอรวมใจของทกภาคสวนทเกยวของ ดงนน การบรณาการขอมลขาวสารระหวางหนวยงานภาครฐและผประกอบการภาคเอกชน รวมทงการเตรยมความพรอมของบคลากรภาครฐและภาคเอกชน เปนประเดนสาคญทจะสนบสนนใหประเทศไทยพรอมตอแนวโนมการใชมาตรการกดกนทางการคาทเพมขน

1

บทท 1

ววฒนาการการคาระหวางประเทศ

ในกระแสโลกาภวตน การคาระหวางประเทศมบทบาทสาคญตอการขยายตวของเศรษฐกจ

โดยเฉพาะสาหรบประเทศขนาดเลกทมระบบเศรษฐกจแบบเปด (Small Open Economy) เชน ประเทศ

ไทย ทพงพาการคาระหวางประเทศในขบเคลอนเศรษฐกจ ในบทน จะสรปแนวโนมการคาระหวาง

ประเทศ โดยแบงออกเปนววฒนาการการคาโลกและววฒนาการการคาไทย โดยมรายละเอยดดงน

1.1 ววฒนาการการคาโลก

ในชวงหลายทศวรรษทผานมา การคาระหวางประเทศไดขยายตวอยางกาวกระโดด จาก

2.32 ลานลานดอลลารสหรฐในป 1980 มาอยท 15.2 ลานลานดอลลารสหรฐ ในป 2009 กวา 6.6 เทา

ในชวง 30 ป หรอคดเปนอตราเฉลยการขยายตวทรอยละ 6.47 ตอป (ตารางท 1-1)

ตารางท 1-1: มลคาการคาระหวางประเทศรายสนคา (1980-2009)

1980 1990 2000 2005 2009 การสงออกสนคาและบรการ (ลานลานดอลลารสหรฐ) 2.32 4.08 7.58 12.4 15.2 - สนคาเกษตร 12.9% 10.2% 7.3% 6.8% 7.7% - สนคาแร 24.1% 12.0% 11.3% 14.5% 14.9% - สนคาอตสาหกรรม 47.1% 58.7% 62.0% 58.7% 55.1% - การคาบรการ 15.8% 19.2% 19.5% 20.1% 22.3% ทมา: ฐานขอมลขององคการการคาโลก คานวณโดยผวจย

ทงน การคาระหวางประเทศมบทบาทสาคญตอการขยายตวของเศรษฐกจโลก โดยเหนได

จากอตราการขยายตวของมลคาการคาสนคาและอตราการขยายตวของเศรษฐกจโลกระหวางป 2000-

2009 ในแผนภมท 1-1 ซงเคลอนไหวในทศทางเดยวกน กลาวคอ ในชวงระหวางป 2002-2007 ท

เศรษฐกจโลกขยายตวไดด การคาระหวางประเทศกขยายตวไดดเชนกน และในชวงวกฤตเศรษฐกจโลก

ระหวางป 2008-2009 การคาระหวางประเทศกเกดภาวะถดถอยเชนกน ทงน ยงมขอสงเกตอกวา

การคาระหวางประเทศมความผนผวนมากกวาการขยายตวของเศรษฐกจ กลาวคอ ในชวงทเศรษฐกจ

ขยายตวไดด การคาระหวางประเทศขยายตวในอตราทสงกวาการขยายตวของเศรษฐกจ และในชวงท

เศรษฐกจโลกถดถอย การคาระหวางประเทศหดตวในอตราทรนแรงกวาการหดตวของการหดตวของ

เศรษฐกจ

2

แผนภมท 1-1: อตราการขยายตวของมลคาการคาสนคาและเศรษฐกจโลก (2000-2009)

ทมา: องคการการคาโลก

หากพจารณามลคาการคาระหวางประเทศรายสนคาแลว จะพบวาการคาระหวางประเทศ

สวนใหญเปนการคาสนคา โดยในป 2009 การสงออกสนคาคดเปนรอยละ 77.7 ในขณะทรายรบจาก

การคาบรการคดเปนเพยงรอยละ 22.3 (ตารางท 1-1)

อยางไรกตาม หากเปรยบเทยบสดสวนดงกลาวในชวงสามทศวรรษทผานมา จะพบวา

สดสวนของรายรบจากการคาบรการและการสงออกสนคาอตสาหกรรมมแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง

โดยสดสวนของรายรบจากการคาบรการไดปรบเพมขนจากรอยละ 15.8 ในป 1980 มาอยทรอยละ 22.3

ในป 2009 และสดสวนของการคาสนคาอตสาหกรรมไดปรบเพมขนจากรอยละ 47.1 ในป 1980 มาอยท

รอยละ 55.1 ในป 2009

ในทางตรงขาม สดสวนของการสงออกการคาสนคาเกษตรและสนคาแรมแนวโนมลดลง

โดยสดสวนของการสงออกสนคาเกษตรไดปรบลดลงจากรอยละ 12.9 ในป 1980 มาอยทรอยละ 6.8 ใน

ป 2005 แตไดปรบเพมขนเลกนอยในป 2009 ทรอยละ 7.7 จากการปรบเพมขนของราคาสนคาโภค

ภณฑ เชนเดยวกน สดสวนของการสงออกสนคาแรไดปรบลดลงจากรอยละ 24.1 ในป 1980 มาอยท

รอยละ 22.3 ในป 2009

หากพจารณามลคาการคาระหวางประเทศรายประเทศแลว จะพบวาประเทศตะวนตก

กลาวคอ สหภาพยโรปและสหรฐอเมรกา ครองสวนการคาระหวางประเทศในระดบทสงถงรอยละ 40.7

และรอยละ 9.8 ตามลาดบ (ตารางท1-2)

3

อยางไรกตาม หากเปรยบเทยบสดสวนดงกลาวในชวงสามทศวรรษทผานมา จะพบวา

สดสวนของประเทศตะวนออก โดยเฉพาะประเทศจนไดปรบเพมขนอยางมนยสาคญ โดยสดสวนของ

การสงออกสนคาและบรการของจนไดเพมขนจากรอยละ 0.9 ในป 1980 มาอยทรอยละ 8.8 ในป 2009

ตารางท 1-2: มลคาสงออกสนคาและบรการรายประเทศ (1980-2009)

1980 1990 2000 2005 2009 การสงออกสนคาและบรการ (ลานลานดอลลารสหรฐ) 2.32 4.08 7.58 12.4 15.2 - สหภาพยโรป 41.1% 42.4% 40.7% - สหรฐอเมรกา 10.8% 12.4% 13.5% 9.8% 9.8% - ญปน 6.3% 7.9% 7.0% 5.4% 4.4% - จน 0.9% 1.6% 3.7% 6.7% 8.8% - อนเดย 0.5% 0.5% 0.7% 1.2% 1.6% - ไทย 0.3% 0.7% 1.1% 1.0% 1.2% ทมา: ฐานขอมลขององคการการคาโลก คานวณโดยผวจย

นอกจากน หากพจารณาโครงสรางการสงออกรายประเทศในตารางท 1-3 แลว จะพบวา

ในดานสนคาเกษตร ไทย สหรฐอเมรกา และสหภาพยโรป มสดสวนการสงออกสนคาเกษตรสงกวา

สดสวนการสงออกสนคาการเกษตรของโลก ทรอยละ 15.9 รอยละ 8.1 และรอยละ 8.0 ตามลาดบ ใน

ดานสนคาอตสาหกรรม พบวา จน ญปน ไทย และสหภาพยโรป มสดสวนการสงออกสนคาอตสาหกรรม

ทสงถงรอยละ 84.7 รอยละ 76.1 รอยละ 62.0 และรอยละ 58.4 ตามลาดบ และในดานการคาบรการ

พบวา อนเดย สหรฐอเมรกา และสหภาพยโรป มสดสวนการสงออกสนคาบรการทสงถงรอยละ 36.4

รอยละ 32.1 และรอยละ 27.5 ตามลาดบ

4

ตารางท 1-3: โครงสรางการสงออกรายประเทศในป 2009

สนคาเกษตร สนคาแร สนคาอตสาหกรรม การคาบรการ โลก 7.7% 14.9% 55.1% 22.3% - สหภาพยโรป 8.0%* 6.1% 58.4%* 27.5%* - สหรฐอเมรกา 8.1%* 6.0% 53.9% 32.1%* - ญปน 1.2% 3.8% 76.1%* 18.9% - จน 3.1% 2.6% 84.7%* 9.7% - อนเดย 6.7% 13.5% 43.3% 36.4%* - ไทย 15.9%* 5.3% 62.0%* 16.8% ทมา: ฐานขอมลขององคการการคาโลก คานวณโดยผวจย

หมายเหต: * = สดสวนของการสงออกสงกวาสดสวนเฉลยของโลก

โดยสรป จากการวเคราะหขางตน จะเหนไดวา การคาระหวางประเทศในชวงสามทศวรรษ

ทผานมา มววฒนาการและแนวโนม ดงน

(1) การคาระหวางประเทศมการขยายตวอยางกาวกระโดดและตอเนอง โดยมอตราการ

ขยายตวเฉลยสงถงรอยละ 6.47

(2) การคาระหวางประเทศมความสมพนธอยางมนยสาคญตอการขยายตวของเศรษฐกจ

(3) การคาสนคาอตสาหกรรมและการคาบรการมแนวโนมทจะเพมขนอยางตอเนอง ในขณะ

ทการคาสนคาเกษตรมแนวโนมเพมขนในชวงหลงจากแนวโนมของราคาสนคาโภคภณฑทเรมปรบตว

ขน

(4) กลมประเทศทางซกโลกตะวนตก โดยเฉพาะสหภาพยโรป ยงคงครองสดสวนการคา

ระหวางประเทศทใหญ อยางไรกตาม กลมประเทศทางซกโลกตะวนออก โดยเฉพาะจน มแนวโนม

การสงออกในสดสวนทเพมขนอยางตอเนอง โดยลาสด ในป 2010 จนไดแซงเยอรมนในการเปนผ

สงออกสนคาอนดบท 1 แลว อนเปนการสอดคลองกบกระแสเอเชยภวตน ซงธนาคารเพอการพฒนา

เอเชย (Asian Development Bank) ไดคาดการณวาเศรษฐกจของเอเชยจะเพมขนจากรอยละ 25 ของ

เศรษฐกจโลกในปจจบนเปนรอยละ 50 ในป 2050 (ตารางท 1-4)

(5) อนเดย สหภาพยโรป และสหรฐอเมรกา เปนประเทศทเนนการสงออกการคาบรการ

ในขณะท จน ญปน และไทย เปนประเทศทมสดสวนการสงออกสนคาอตสาหกรรม

5

ตารางท 1-4: การคาดการณเศรษฐกจเอเชยในอนาคต

ทมา: ADB และ Centennial Group

1.2 ววฒนาการการคาไทย

เชนเดยวกน ในชวงหลายทศวรรษทผานมา การคาระหวางประเทศของไทยไดขยายตว

อยางกาวกระโดด จาก 8 หมนลานดอลลารสหรฐในป 1980 มาอยท 1.77 แสนลานดอลลารสหรฐ ในป

2009 กวา 22 เทาในชวง 30 ป หรอคดเปนอตราเฉลยการขยายตวทรอยละ 10.87 ตอป (ตารางท 1-5)

การเพมขนของการคาระหวางประเทศของไทย สวนหนงเปนผลมาจากนโยบายสงเสรม

การสงออกเพอทดแทนการนาเขา (Import Substitution) ของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ฉบบท พ.ศ. 2520 – 2524 ซงตองการเรงรดการสงออกของไทยใหเพมขน เพอทดแทนการขาด

ดลการคาทไดเพมขนกวา 4 เทาตวตงแตแผนพฒนาฯ ฉบบท 1 พ.ศ. 2506 – 2509 เปนตนมา และ

นโยบาย “เปลยนสนามรบเปนสนามการคา” ในสมยนายกรฐมนตร ชาตชาย ชณหะวณ

ตารางท 1-5: มลคาการสงออกของไทยรายสนคา

1980 1990 2000 2005 2009 การสงออกสนคาและบรการ (แสนลานดอลลารสหรฐ) 0.08 0.29 0.81 1.28 1.77 - สนคาเกษตร 48.8% 26.8% 15.1% 13.9% 15.9% - สนคาแร 11.9% 1.5% 3.7% 4.8% 5.3% - สนคาอตสาหกรรม 21.4% 50.1% 64.0% 65.7% 62.0% - การคาบรการ 17.9% 21.6% 17.1% 15.6% 16.8% ทมา: ฐานขอมลขององคการการคาโลก คานวณโดยผวจย

6

ทงน หากพจารณามลคาการสงออกของไทยรายสนคาในตารางท 1-5 แลว จะพบวา

สดสวนการสงออกของประเทศไทยไดมปรบเปลยนอยางมนยสาคญ จากเดมทมงเนนการสงออกสนคา

เกษตร สนคาแรและอตสาหกรรมขนพนฐาน มาเปนการมงเนนการสงออกสนคาอตสาหกรรมและการคา

บรการในปจจบน

โดยในป 1980 มลคาการสงออกสนคาเกษตรสงถงรอยละ 48.8 ของมลคาการสงออก

ทงหมด โดยสนคาเกษตรทสาคญของไทย ไดแก ขาว ขาวโพด ยางพารา และมนสาปะหลง มลคาการ

สงออกสนคาอตสาหกรรมมสดสวนกวารอยละ 21.4 ของมลคาการสงออกทงหมด โดยสนคา

อตสาหกรรมทสาคญ ไดแก สบปะรดกระปอง อปกรณเครองอเลกทรอนกส เสอผาสาเรจรป ชนสวน

นาฬกา และชนสวนเฟอรนเจอร และมลคาการสงออกสนคาแรมสดสวนกวารอยละ 11.9 โดยสนคาแรท

สาคญไดแก ดบก ฟลออไรท แบไรท ทงสเตน และแมงกานส

ในขณะทในป 2009 มลคาการสงออกสนคาเกษตรไดลดเหลอเพยงรอยละ 15.9 ของมลคา

การสงออกทงหมด ในขณะทมลคาการสงออกสนคาอตสาหกรรมและการคาบรการไดเพมขนมาอยทรอย

ละ 62.0 และรอยละ 16.8 ตามลาดบ ทงน สนคาสงออกสาคญของไทยในปจจบนไดแก

เครองอเลกทรอนกส (รอยละ 21.7) ชนสวนอเลกทรอนกส (รอยละ 10.3%) ยานยนตและชนสวนยาน

ยนต(รอยละ 10.1) และสงทอ (รอยละ 4.48)

นอกจากน หากพจารณาสดสวนการคาระหวางประเทศของไทยกบคคาตาง ๆ ในแผนภมท

1-2 จะเหนวาสดสวนการคาระหวางประเทศของไทยกบประเทศในภมภาคเอเชย โดยเฉพาะจนและ

อาเซยนไดเพมขนในชวงทศวรรษทผานมา ในขณะทสดสวนการคาระหวางประเทศของไทยกบประเทศ

มหาอานาจทางเศรษฐกจเดม (สหรฐฯ สหภาพยโรป และญปน) ไดลดลงตามลาดบ ซงสอดคลองกบ

กระแสเอเชยภวตน

7

แผนภมท 1-2: สดสวนการคาของไทยกบประเทศตาง ๆ (รอยละ)

ทมา: ขอมลกระทรวงพาณชย

โดยสรป จากการวเคราะหขางตน จะเหนไดวา การคาระหวางประเทศของประเทศไทย

ในชวงสามทศวรรษทผานมา มววฒนาการและแนวโนม ดงน

(1) การคาระหวางประเทศของประเทศไทยมการขยายตวอยางกาวกระโดดและตอเนอง

โดยมอตราการขยายตวเฉลยสงถงรอยละ 10.87

(2) การคาระหวางประเทศมความสมพนธอยางมนยสาคญตอการขยายตวของเศรษฐกจ

ไทย โดยมลคาการคาระหวางประเทศและจดพมคาสมประสทธสหสมพนธ (correlation) ทสงถง 0.98

(3) การคาสนคาอตสาหกรรมมแนวโนมทจะเพมขนอยางตอเนอง ในขณะทการคาสนคา

เกษตรไดปรบลดลงอยางมนยสาคญ

(4) การสงออกของไทยไปยงตลาดเอเชยไดทวความสาคญมากขนอยางมนยสาคญ

ซงสอดคลองกบกระแสเอเชยภวตน

0.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

US EU CN JP ASEAN‐9 AU+NZ

 

 

8

 

บทท 2

จากการคาระดบพหภาค...สการคาระดบภมภาค...สการคาระดบทวภาค

การคาของโลกในปจจบนมอยหลากหลายมต และมววฒนาการมาอยางตอเนองยาวนาน สวน

หนงการคาถกขบเคลอนดวยการเจรจาการคาตงแตการคาระดบพหภาค การคาในระดบภมภาค และ

การคาระดบทวภาค ซงในแตละระดบมความแตกตางกนไป ไมวาจะเปนจานวนประเทศ

ทเกยวของ ประเดนเจรจาทางการคา อานาจตอรอง และนยยะของผลกระทบทเกดขนตอนโยบาย

เศรษฐกจการคาระหวางประเทศของแตละประเทศและของโลก การเจรจาการคาพหภาคมความสาคญ

สาหรบการจดทากฎระเบยบขอบงคบทางการคาของโลกทประเทศสมาชกกวา 153 ประเทศตองปฏบต

ตาม เพอใหเกดการแขงขน ความโปรงใส และระบบการคาโลกทคาดการณได แตกมความลาชา

เนองจากจานวนประเทศสมาชกและประเดนเจรจาทซบซอน ในขณะทการเจรจารวมกลมทางเศรษฐกจ

ในระดบภมภาคและระดบทวภาคจะเนนการเขาถงตลาดเปนหลก สรางพนธมตรทางเศรษฐกจ มงขยาย

การคาและการลงทน ชวยเสรมสรางขดความสามารถในการแขงขนระหวางกน การเจรจาสามารถม

ขอสรปในเวลาจากด ผลกระทบทเกดขนตอระบบเศรษฐกจรวดเรวและรนแรงกวา ทงน ความสาเรจใน

การเจรจาขนกบอานาจตอรองของประเทศทเขารวมเจรจาเปนหลก

อาจมคนตงขอสงสยวา ประเทศไทยมความพรอมในการเจรจาหรอไม ทาไมตองดาเนน

นโยบายตามกระแสดวย คาตอบกคอ ในโลกยคปจจบน ไมมใครสามารถตานกระแสโลกาภวตนได การร

เขารเราเปนวถทางทดทสด ถาไทยไมเปดประเทศกจะเสยโอกาสในการคาขายกบประเทศอนๆ ในเมอ

ประเทศเหลานนมโอกาสเลอกทาการคากบอกหลายประเทศทมสนคาคลายคลงกบไทยโดยไมตองเจอ

ปญหากาแพงภาษ และกฎระเบยบขอหามตางๆ อกมากมาย ซงจะทาใหไทยกจะถกโดดเดยวและ

ประสบความลมเหลวทางเศรษฐกจในทสด แมไทยไมปดประเทศแตอยเฉย กเทากบถอยหลงแลว

เนองจากประเทศอนๆ ไดเดนไปขางหนากนหมดแลว ดงนนไทยจงควรใชโอกาสทมอยเพอเขาไปม

บทบาทในการกาหนดทศทางและแสดงจดยนทชดเจน เพอใหสามารถเปดเสรการคาและการลงทนได

โดยมผลกระทบทางลบนอยทสด ในขณะเดยวกนกไดรบประโยชนสงสดดวย

จงอาจสรปไดวา เราคงไมสามารถเลอกดาเนนนโยบายแนวทางใดแนวทางหนงจาก 3 แนวทาง

ขางตนได เนองจากมความเชอมโยงและสงผลกระทบตอกนและกน นอกจากนน ยงมนยยะสาคญตอ

 

 

9

 

มตการเมองและสงคมทงในประเทศและระหวางประเทศ จงมความจาเปนตองดาเนนนโยบายทง 3

ระดบไปพรอมๆ กน แตการดาเนนนโยบายในแตละกรอบจะตองมการกาหนดเปาหมายและ

ผลประโยชนของประเทศทจะไดรบใหชดเจน และจะตองมการเตรยมการรองรบปรบตวใหกบกลมทอาจ

ไดรบผลกระทบจากการเปดเสรภายใตกรอบตางๆ ดวย

การดาเนนนโยบายการคาเสรของไทยในชวงทผานมา ทาไดดในระดบหนง คอ ทาใหไทย

สามารถเขารวมการเจรจาในระดบพหภาค ระดบภมภาค และระดบทวภาคไดในเวลาเดยวกน สงผลให

ไทยสามารถปรบตวตอกระแสการเปลยนแปลงภมทศนการเจรจาไดอยางมประสทธภาพ แตการรองรบ

ปรบตวภายในประเทศยงไมมทศทางและนโยบายทชดเจนมากนก อยางไรกด รปแบบของการเปดเสร

ทางการคาในศตวรรษท 21 ทมงเนนการเปดเสรในระดบภมภาค จะมความเกยวของกบประเทศสมาชก

หลายประเทศ ประกอบกบใหความสาคญกบการเปดตลาดเชงลกและเชงกวางสาหรบสนคาและบรการ

ตลอดจนการลงทน และเนนกาหนดกฎระเบยบ/กฎเกณฑทางการคาทเปนไปในทศทางเดยวกน ดงเชน

ในกรณของการเจรจาจดทาความตกลง Trans-Pacific Partnership (TPP) และการทาความตกลง

การคาเสรระหวางอาเซยนกบประเทศคเจรจา (ASEAN+3 และ ASEAN+6) ซงหากไทยตองการเขา

รวมการเจรจาในกรอบดงกลาว ประเทศในภาพรวมและกระทรวงพาณชยในฐานะทเปนหนวยงานหลก

ในการกากบดแลดานเศรษฐกจการคาของประเทศจาเปนจะตองมนโยบายและยทธศาสตรการเจรจาท

ชดเจนและบรณาการรวมกบหนวยงานทเกยวของเพอใหนโยบายออกมาในทศทางเดยวกน เนองจาก

ผลกระทบทงดานบวกและดานลบตอเศรษฐกจและสงคมทจะเกดขนทวคณมากกวาการเปดเสรภายใต

กรอบตางๆ ทผานมา และจะสงผลใหเกดการปรบเปลยนกฎระเบยบและกฎหมายภายในประเทศอยาง

มนยสาคญ

2.1 การเจรจาการคาพหภาคและประเทศไทย

2.1.1 ความตกลงแกตต

กฎเกณฑและกตกาการคาของโลกในปจจบนมตนกาเนดมาจาก “ขอตกลงทวไปวาดวยพกด

อตราภาษศลกากรและการคา” หรอ General Agreement on Tariffs and Trade (GATT) ซงไดถอ

กาเนดขนในป 1947 ภายหลงสงครามโลกครงทสอง ซงสงผลใหขอกดกนทางการคาระหวางประเทศ ทง

ภาษศลกากร และมาตรการทมใชภาษ ไดปรบลดลงตามลาดบ อนเปนการสนบสนนใหการคาระหวาง

 

 

10

 

ประเทศไดขยายตวอยางรวดเรวและเปนกาลงสาคญในการขบเคลอนการขยายตวของเศรษฐกจโลก ดง

เหนไดจากมลคาการคาสนคาระหวางประเทศและจดพโลกทไดปรบเพมขนอยางมากหลงจากการกอตง

GATT (รปภาพท 2-1)

รปภาพท 2-1: เศรษฐกจโลกและการคาสนคาระหวางประเทศ (1950 = 100 log scale)

ในสวนของประเทศไทย นบตงแตทไดเขาเปนภาคความตกลง GATT เมอป 1982 การคา

ระหวางประเทศของไทยไดขยายตวอยางรวดเรว ตอเนอง และเปนแรงขบเคลอนทสาคญของเศรษฐกจ

ไทย การขยายตวของการคาระหวางประเทศน นอกจากจะเปนผลโดยตรงจากกาแพงทางภาษทลดลง

แลวแตยงไดรบอานสงสจากการปฏรปปรบเปลยนระบบ (Regime)การคาระหวางประเทศของไทยให

เปนสากลมากยงขน อาทเชน การปรบเปลยนจากระบบภาษการคา (Sale and Use Tax) ซงมความ

ซาซอนสงและไมเออตอการคาระหวางประเทศ มาเปนระบบภาษมลคาเพม (Value Added Tax)1 การ

                                                            1 ความซาซอนของระบบภาษการคาเกดขนจากการทภาษการคาเกบบนฐานของสนคาและบรการในขนตอนของการซอขายตาง ๆ ทาใหการซอขายสนคาทน (Intermediate Goods) ซงจะถกใชในการผลตสนคาสดทาย (Final Goods) ทาใหในราคาซอขายสนคาสดทายทผบรโภคตองจายนน ถกเกบภาษในทกขนตอนการผลต อนเปนการเกบภาษทซาซอนและอาจสงผลใหสนคาทผลตในประเทศทถกเกบภาษซาซอนนน เสยเปรยบสนคานาเขาซงถกเกบภาษศลกากรทมแนวโนมลดลงเพยงครงเดยว ดวยเหตน ประเทศไทยจงไดปรบใชระบบภาษมลคาเพม ซงเกบบนฐานของมลคาทเพมเตมในแตละขนตอน เพอลดความซาซอนของการจดเกบภาษดงกลาว

ทมา: องคการการคาโลก

 

 

11

 

ปฏรปกระบวนการประเมนมลคาทางศลกากร (Customs Valuation) ใหเปนสากลมากขน2 รวมทงการ

ออกกฎหมายและแกไขเพมเตมกฎหมายตางๆ ใหสอดคลองกบกฎระเบยบของแกตตและองคการ

การคาโลก เชน การยกรางพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 (1994) ทาขนในระหวางทมการเจรจา

เรองทรพยสนทางปญญาในสวนทเกยวกบการคา (TRIPs) โดยคณะกรรมการยกรางคาดเดาผลสรปของ

TRIPs ในสวนทเกยวกบลขสทธซงประเทศสมาชกขององคการการคาโลกจะตองผกพนตามในไมชาเพอ

ปองกนมใหประเทศไทยถกกลาวหาจากประเทศคคาวาขาดมาตรฐานการคมครองลขสทธทไดรบการ

ยอมรบในระดบระหวางประเทศ อนอาจทาใหประเทศไทยไดรบการตอบโตทางการคาเชนทเคยประสบ

มา การแกไขเพมเตมพระราชบญญตการตอบโตการทมตลาดและการอดหนนซงสนคาจากตางประเทศ

พ.ศ. 2542 (1999) การออกพระราชบญญตมาตรการปกปองจากการนาเขาสนคาเพมขน พ.ศ. 2550

(2007) และการออกพระราชบญญตมาตรฐานสนคาเกษตร พ.ศ. 2551 (2008) เพอกาหนด ตรวจสอบ

และรบรองมาตรฐานสนคาเกษตร โดยมการจดตงสานกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหาร

แหงชาตกากบดแลและเปนหนวยงานกลางในการประสานงานกบองคการมาตรฐานระหวางประเทศ

ความตกลงดานสขอนามยและสขอนามยพชภายใตองคการการคาโลก

อตราภาษศลกากรทลดลง รวมทงการปรบเปลยนระบบการคาระหวางประเทศของไทยให

เปนสากลมากยงขน เปนปจจยสาคญทสงผลใหการคาระหวางประเทศและจดพของไทยขยายตวไดดใน

ระยะตอมา ดงเหนไดจากอตราการขยายตวทางเศรษฐกจของประเทศไทยภายหลงการเขาเปนภาค

ความตกลง GATT ทเรงตวขนจากเฉลยรอยละ 6.6 ในชวงป 1971-1981 เปนเฉลยรอยละ 8.1 ในชวงป

1982-1996 (แผนภมท 2-1) และหากพจารณาจากคาสมประสทธสหสมพนธ (correlation) ทสงถง 0.98

ซงแสดงใหเหนวาการสงออกทเพมขนเปนปจจยสาคญทผลกดนการขยายตวทางเศรษฐกจ

                                                            2 รงสฤษฎ เหมบญ (1996) เหนวาการปรบการประเมนราคาศลกากรภายใตกรอบของ GATT เพอแกไขความหลากหลายของระบบประเมนศลกากรทแตกตางกนในแตละประเทศ เปนการลดอปสรรคตอการคาระหวางประเทศ อนเปนการสนบสนนการคาระหวางประเทศของไทย

 

 

12

 

100,000 

600,000 

1,100,000 

1,600,000 

2,100,000 

2,600,000 

3,100,000 

3,600,000 

4,100,000 

4,600,000 

5,100,000 1971

1972

1973

1974

1975

1976

1977

1978

1979

1980

1981

1982

1983

1984

1985

1986

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

mn Baht Real GDP (Level) Real Export (Level)

Avg. Growth=6.6 %  (1971‐1981)

Avg. Growth=8.1 %  (1982‐1996)

Avg. Growth=4.4 %  (1999‐2010)

Financial Crisis 

1997‐1998

แผนภมท 2-1: อตราการขยายตวของเศรษฐกจไทยกอนและหลงการเขาเปนภาคความตกลง

GATT

ทมา: ฐานขอมล CEIC

2.1.2 การเจรจาการคารอบอรกวย

การเจรจารอบอรกวยภายใต GATT ระหวางป 1986-1993 ไดประสบความสาเรจในการขยาย

ขอบเขตของ GATT ใหครอบคลมประเดนการคาดานอน ๆ มากยงขน อาท การปฎรปการคาสนคา

เกษตร (Agricultural Trade Reforms) การคาบรการ (Trade in Services) มาตรการดานการลงทนท

เกยวของกบการคา (Trade-Related Investment Measures: TRIMs) และทรพยสนทางปญญาท

เกยวของกบการคา (Trade-Related Aspects of Intellectual Property Right) รวมทงไดปรบปรง

กฎระเบยบทางการคาทสาคญ อาท กฎระเบยบการคาดานสขอนามย (Sanitary and Phytosanitary

Measures) การตอบโตการทมตลาด (Antidumping) การตอบโตการอดหนน (Countervailing Duties:

CVD) และมาตรการปกปองทางการคา (Safeguard) ซงจะไดกลาวถงในรายละเอยดในบทท 3

นอกจากน การเจรจารอบอรกวยดงกลาว ยงไดจดตง “องคการการคาโลก” หรอ World Trade Organization (WTO) อนเปนการยกระดบสถานะของ GATT ใหเปนองคกรระหวางประเทศภายใตสหประชาชาตซงมอานาจและหนาทหลกในการกากบดแลการปฏบตตามความตกลง และเปนเวทระงบขอพพาททางการคา และเวทสาหรบการเจรจาเพอลดอปสรรคทางการคาระหวางประเทศอยางตอเนองดวยทงน กลไกการระงบขอพพาททางการคาระหวางประเทศสมาชกของ WTO เปนผลดตอการคาโลก

 

 

13

 

และไทย เพราะทาใหประเทศกาลงพฒนาซงมไดมอานาจตอรองมากนกหากมขอพพาททางการคากบประเทศมหาอานาจทางเศรษฐกจสามารถนาเอาขอพพาทดงกลาวเขาสกระบวนการของ WTO ได

ในจานวนการยนคาขอหารอภายใตกระบวนการระงบขอพพาทของ WTO รวม 412 เรอง มกรณทหารอกนแลวไมสามารถตกลงกนไดจงนาไปสการพจารณาตดสนของคณะผพจารณาจานวน 154 คด

แผนภมท 2-2: การยนขอหารอภายใตกระบวนการระงบขอพพาทของ WTO

ทมา: องคการการคาโลก

แผนภมท 2-3 สถตประเดนทเขาสกระบวนการระงบขอพพาทของ WTO (1 ม.ค.1995 - 24 ต.ค. 2008)

ทมา: องคการการคาโลก

 

 

14

 

สาหรบผใชกระบวนการยตขอพพาทภายใต WTO ทสาคญ คอ สหรฐฯ สหภาพยโรป แคนาดา

บราซล อนเดย เมกซโก ญปนและออสเตรเลย ทงนพบวาประเทศกาลงพฒนาเขามาใชกระบวนการยต

ขอพพาทเพมมากขนกวาเดม

แผนภมท 2-4 ประเทศสมาชก WTO ทใชกระบวนการยตขอพพาท

ทมา: องคการการคาโลก

โดยทผานมาประเทศไทยไดนาเรองเขาสกระบวนการระงบขอพพาทของ WTO โดยเปน

ประเทศผฟอง 13 กรณ ประเทศผถกฟอง 3 กรณรวมถงกรณการเขารวมในฐานะประเทศทสาม (Third

Party) 37 กรณ

ตารางท 2-1: การใชเวทของ WTO โดยประเทศไทยในการระงบขอพพาททางการคา

คกรณ ระยะเวลา ประเดนพพาท กระบวนการพจารณา สหภาพยโรป

5 Oct 1995 - ไทยขอหารอกบสหภาพยโรปเรองการเกบภาษนาเขาขาว (WT/DS 17)

ไมมความคบหนา

ฮงการ 27 Mar 1996 – 30 July 1997

- ไทยขอหารอกบเรองมาตรการอดหนนสงออกสนคาเกษตร (รวมกบอารเจนตนา ออสเตรเลย แคนาดา นวซแลนด และสหรฐอเมรกา) (WT/DS 35)

สามารถตกลงกนได โดยใหฮงการขอ Waiver พนธกรณบางรายการ

ตรก 20 June 1996 - ไทยขอหารอกบตรกเรองการจากดการนาเขาสนคาสงทอและเครองนงหมจากไทย (WT/DS 47)

ไมมความคบหนา

สหภาพยโรป

24 Feb 1997 – 13 July 1998

- บราซลฟองสหภาพยโรปเรองการใชมาตรการจากด สองฝายสามารถตกลงกนได ณ วนท 23 July 1998

US23%

EC19%

Brazil6%

Canada7%

Japan3%

Other developed countries

6%

Other developing countries

25%

Australia2%

India5%

Mexico4%

 

 

15

 

คกรณ ระยะเวลา ประเดนพพาท กระบวนการพจารณา การนาเขาผลตภณฑไก (WT/DS 69)

- ไทยใชสทธเปนประเทศทสาม รวมกบสหรฐอเมรกา

สหรฐอเมรกา 25 Feb 1977 – 6 Nov 1988

- มาตรการหามนาเขากงทะเลจากประเทศทไมมการคมครองเตาทะเลของสหรฐอเมรกา (ไทยเปนผฟองรวมกบ มาเลเซย อนเดย ปากสถาน) (WT/DS 58)

ไทยชนะ คดสนสดในชนอทธรณ

แคนาดา

19 Dec 1997 – 18 Aug 2000

- สหภาพยโรป ฟองแคนาดาเรองการคมครองสทธบตรยาของแคนาดา (WT/DS 114)

- ไทยใชสทธเปนประเทศทสาม รวมกบออสเตรเลย บราซล โคลมเบย ควบา อนเดย อสราเอล ญปน โปแลนด สวตเซอรแลนด และสหรฐอเมรกา

สหภาพยโรป ชนะ คดสนสดในขนตอน Panel

สหภาพยโรป 25 Nov 1998 – 22 Dec 1999

- สหภาพยโรป ฟองสหรฐอเมรกา เรองกฎหมาย Section 301-310 (Title III, Chapter 1) ของ Trade Act 1974 ของสหรฐอเมรกา ขดตอพนธกรณของสหรฐอเมรกา ภายใตความตกลง WTO (WT/DS 152)

- ไทยใชสทธเปนประเทศทสาม รวมกบบราซล แคนาดา โคลมเบย คอสตารกา ควบา โดมนกน เอกวาดอร ฮองกง จน อนเดย อสราเอล จาไมกา ญปน เกาหล และเซนตลเซย

Panel ตดสนวากฎหมายของสหรฐอเมรกา ไมขดตอพนธกรณทสหรฐอเมรกา มภายใต WTO คดสนสด ณ วนท 27 Jan 2000

โคลอมเบย 7 Sept 1999 – 27 Oct 1999

- มาตรการปกปองทใชกบการนาเขาสนคา Plain Polyester Filaments (WT/DS 181)

สามารถตกลงกนได เนองจากโคลมเบยยกเลกมาตรการปกปอง

โปแลนด 19 Nov 1999 – 5 April 2001

- ไทยใชมาตรการ AD กบสนคาเหลก H-Beam จากโปแลนด (WT/DS 122)

ไทยแพ คดสนสดในชนอทธรณ

สหรฐอเมรกา 12 July 2001 – 27 Jan 2003

- สหรฐอเมรกาใชกฎหมาย “Continued Dumping and Subsidy offset Act of 2000” (BYRD Amendment) (ไทยเปนผฟองรวมกบสมาชกอนของ WTO อก 10 ประเทศ ไดแก ออสเตรเลย บราซล ชล สหภาพยโรป อนเดย อนโดนเซย ญปน เกาหล แคนาดา และเมกซโก) (WT/DS 234)

ไทยชนะ คดสนสดในชนอทธรณ

 

 

16

 

คกรณ ระยะเวลา ประเดนพพาท กระบวนการพจารณา สหภาพยโรป 7 Dec 2001 - ไทยขอหารอกบสหภาพยโรปเรองระบบการใหสทธ

พเศษ (GSP) ของสหภาพยโรป (WT/DS 242)

ไมมความคบหนา

สหรฐอเมรกา 21 May 2002 – 10 Nov 2003

- บราซลฟองสหรฐอเมรกา เรอง การใชมาตรการปกปอง (Safeguards) กบสนคาเหลก (WT/DS 259)

- ไทยใชสทธเปนประเทศทสาม รวมกบแคนาดา ไตหวน ควบา เมกซโก ตรก เวเนซเอลา โบลเวย

บราซลชนะ คดสนสดในชนอทธรณ

ออสเตรเลย

18 Oct 2002 – 29 Aug 2003

- ไทยรวมกบฟลปปนส ในฐานะ Third Party (รวมกบชล จน สหภาพยโรป เอกวาดอร อนเดย และสหรฐอเมรกา) ขอหารอออสเตรเลย กรณออสเตรเลยใชมาตรการทมผลตอการนาเขาผลไมสดและผกของออสเตรเลย (WT/DS 270)

- ไทยรวมกบฟลปปนส ขอหารอกบออสเตรเลย-มาตรการทมผลตอการนาเขาสบปะรดของออสเตรเลย (WT/DS 271)

- คดยงไมมความคบหนาตงแต 29 Aug 2003

- ไทย ชล จน สหภาพยโรป เอกวาดอร อนเดย และสหรฐอเมรกา ยงคงสงวนสทธในการเปน Third Parties

- ไทยและออสเตรเลยตกลงทจะแกไขปญหาภายใต FTA

สหภาพยโรป 29 Aug 2003 – 19 May 2005

- สหภาพยโรป อดหนนสงออกน าตาล (WT/DS 283) (รวมกบบราซล)

ไทยชนะ คดสนสดในชนอทธรณ

สหภาพยโรป 21 Nov 2003 – 27 Sept 2005

- การเปลยนพกดศลกากรสนคาไกหมกเกลอ (WT/DS 286) (ไทยรวมกบบราซล)

ไทยชนะ คดสนสดในชนอทธรณ

อยปต 22 Sept 2005 - ไทยขอหารอกบอยปตเรองการใชมาตรการหามนาเขาปลาทนากระปองจากไทย (WT/DS 205)

ไมมความคบหนา

ฟลปปนส 15 Nov 2005 – 17 June 2011

- ฟลปปนสยนฟองไทยเรองสนคาบหรนาเขาจากฟลปปนส (WT/DS 371)

ไทยแพ คดสนสดในชนอทธรณ

สหรฐอเมรกา 26 Oct 2006 – 1 Aug 2008

- สหรฐอเมรกา ใชมาตรการ AD กบสนคากงจากไทย (รวมกบอนเดย) (WT/DS 324)

ไทยชนะ คดสนสดในชนอทธรณ

สหรฐอเมรกา 26 Nov 2006 – 22 Jan 2010

- สหรฐอเมรกา ใชมาตรการตอบโตการทมตลาดทไมเปนธรรม (Zeroing) กบสนคาถงพลาสตกจากไทย (DS383)

ไทยชนะ คดสนสดในชนอทธรณ

จน 10 Arp 2007 – 26 Jan 2009

- กรณพพาทดานทรพยสนทางปญญาระหวางสหรฐอเมรกา และจน (WT/DS 362)

- ไทยใชสทธเปนประเทศทสาม รวมกนอารเจนตนา

สหรฐอเมรกา ชนะ คดสนสดในชน Panel

 

 

17

 

คกรณ ระยะเวลา ประเดนพพาท กระบวนการพจารณา ออสเตรเลย บราซล แคนาดา สหภาพยโรป อนเดย ญปน เกาหล เมกซโก ไตหวน และตรก

สหภาพยโรป 25 Jan 2008

- สหภาพยโรปขอหารอกบไทยเรองสนคาเครองดมแอลกอฮอลนาเขาสหภาพยโรป (ฟลปปนสและสหรฐอเมรกา ขอเขารวมการหารอ) (WT/DS370)

สามารถตกลงกนได (ไมไดแจงผลตอ WTO)

ทมา: องคการการคาโลก

การใชประโยชนจากกลไกการระงบขอพพาทภายใตองคการการคาโลกทาใหประเทศสมาชก

สามารถปกปองผลประโยชนทางการคาได และทาใหประเทศสมาชกทกประเทศตองระมดระวงการออก

มาตรการทางการคาทอาจขดตอพนธกรณภายใตความตกลงแกตตและความตกลงอนๆ ภายใตองคการ

การคาโลก อยางไรกด กระบวนการระงบขอพพาทเปนกระบวนการทใชเวลาคอนขางนาน คาใชจายใน

การจางทนายสง ตลอดจนใช ทรพยากรบคคลจานวนมาก นอกจากนน กระบวนการระงบขอพพาทจะ

สนสดในชนอทธรณ โดยจะกาหนดใหประเทศสมาชกไปปรบแกไขมาตรการใหสอดคลองกบพนธกรณ

แตไมมการชดเชยความเสยหายทไดเกดขนจากการดาเนนมาตรการของประเทศสมาชกทไดกระทาผด

และการปรบแกกฎใหสอดคลองไมมกรอบระยะเวลาตายตว เนองจากกาหนดกรอบกวางไวเพยงวา

จะตองดาเนนการ “ภายในเวลาทสมควร” (Reasonable Period of Time) ทงนทผานมามบางประเทศ

สมาชกไมปฏบตตามคาตดสนของ Appellate Body และในทสดประเทศผเสยหายตองหาทางออก ดวย

การตอบโตทางการคา (Retaliation)

2.1.3 การเจรจารอบโดฮา

การเจรจารอบโดฮาทเรมตงแตป 2001 ถอเปนเจตนารมยของประเทศสมาชกในการเปดศกราช

ใหมของการเจรจาการคาพหภาค โดยเนนใหความสาคญตอประเดนทประเทศกาลงพฒนาสนใจมาก

ยงขน โดยการเจรจารอบโดฮาครอบคลมประเดนทางการคา 8 เรอง ไดแก 1) สนคาเกษตร 2) สนคา

อตสาหกรรมและการประมง 3) การคาบรการ 4) การคาและสงแวดลอม 5) ทรพยสนทางปญญา 6)

การปรบปรงกฎเกณฑทางการคา (อาท การตอบโตการทมตลาด การอดหนน การอดหนนสนคาประมง

และการรวมกลมภมภาค เปนตน) 7) การปรบปรงกลไกระงบขอพพาท และ 8) การแกไขปญหาท

เกดขนจากการปฏบตตามพนธกรณรอบอรกวย การเจรจาไดดาเนนมาเปนเวลาเกอบ 10 ป แตกยงไม

สามารถสรปผลการเจรจาได ประเทศสมาชกจงไดตกลงกนทจะมงเนนเจรจาและแกปญหาความขดแยง

ใน 3 ประเดนหลก ไดแก 1) สนคาเกษตร 2) สนคาอตสาหกรรมและการประมง และ 3) การคาบรการ

 

 

18

 

การเจรจารอบโดฮาสามารถแบงไดเปน 2 สวนหลก คอ

1) การเปดตลาดสนคาและบรการ นนคอ การเจรจาลด/เลกมาตรการตางๆ ทจากดการเขาส

ตลาดสนคาและบรการของประเทศสมาชก ซงในภาพรวมพบวา การเจรจาเปดตลาดสนคาและบรการ

อาจไมมความเขมขนเทากบการเจรจาภายใตกรอบทวภาค เนองจากเปนการเจรจาแลกเปลยน

ผลประโยชนของประเทศสมาชก 153 ประเทศ ประกอบกบประเดนเจรจาเทคนคมจานวนมากและม

ความซบซอน นอกจากนน การเจรจาเปดตลาดยงมความเชอมโยงกบการเจรจาจดทากฎระเบยบ

ทางการคาและประเดนการเจรจาเรองอนๆ อกดวย สงผลใหการเจรจารอบโดฮาไมสามารถมขอสรปได

ตามกาหนด

2) การเจรจาดานกฎระเบยบทางการคาสนคาและบรการ อาท การจดทากฎเกณฑการลด

การอดหนนการผลตทบดเบอนตลาดอยางมนยสาคญและการยกเลกการอดหนนการสงออกสาหรบ

สนคาเกษตร การจดทากฎเกณฑสาหรบมาตรการทางการคาทมใชภาษสาหรบสนคาอตสาหกรรม และ

มาตรการ Emergency Safeguard Measures (ESMs) ของบรการ เปนตน ประเดนเหลานถอวาม

ความสาคญมาก เนองจากเมอมขอสรปการเจรจาแลว ประเทศสมาชกองคการการคาโลก 153 ประเทศ

จะมพนธกรณตองปฏบตตาม สงผลการคาของโลกมการแขงขนทเปนธรรม มความโปรงใส และ

สามารถคาดการณได เนองจากอยภายใตกฎระเบยบเดยวกนนนเอง อยางไรกด

ความสาเรจของการเจรจารอบโดฮา

ทงน ความสาเรจของการเจรจารอบโดฮานนมความสาคญ เพราะไมเพยงแตจะเปนความ

คบหนาของการเจรจาในกรอบพหภาคแลว แตยงเปนประเดนทจะบงชในเหนถงความสาคญและความ

นาเชอถอ (Credibility) ของ WTO ในวงการการคาโลก ดวยเหตน ความลมเหลวของการเจรจารอบโด

ฮาจงเปนสงทประเทศสมาชก ทงประเทศพฒนาแลวและประเทศกาลงพฒนาตางกไมตองการใหเกดขน

อยางไรกด ความหวงในการไดขอสรปการเจรจาภายในป 2011 ดจะเลอนลาง เพราะประเทศสมาชกยง

ไมสามารถยดหยนทาทระหวางกนได และยงการเจรจาลาชาออกไปกจะยงทาใหผลประโยชนทประเทศ

สมาชกจะไดรบยงลดนอยถอยลง นอกจากนน ทสาคญ คอ การขาดเจตนารมยในการปดรอบโดฮาอยาง

จรงจงจากประเทศสมาชกสาคญอยางสหรฐอเมรกา ซงยงคงใหความสาคญกบการจดการกบภาวะ

เศรษฐกจตกตาภายในประเทศ และการจดทาความตกลง Trans-Pacific Partnership (TPP)

 

 

19

 

แมรอบโดฮาจะไมสามารถมขอสรปไดตามเปาหมาย แตความเปนองคกรทดแลดานกฎเกณฑ

ทางการคาและกลไกการระงบขอพพาทสาหรบประเทศสมาชกยงคงจะดาเนนตอไป แตอาจจะถงเวลาท

องคการการคาโลกจะตองทบทวนรปแบบการเจรจาในลกษณะของ single undertaking หรอ การเจรจา

ทกเรองใหมขอสรปพรอมกน เพอใหสามารถสรางสมดลใน Package การเจรจาไดนน นนหมายถง จะ

ไมมการตกลงใดๆ จนกวาจะตกลงกนไดในทกเรอง (nothing is agreed until everything is agreed)

ยงคงเปนรปแบบการเจรจาทเหมาะสมในศตวรรษท 21 หรอไม เมอการเจรจามประเดนและความ

ซบซอนกวาเมอกอนหลายเทาตว นอกจากนน องคการการคาโลกอาจจาเปนตองพจารณาประเดนอนๆ

ทมความเชอมโยงกบการคาระหวางประเทศ อาท สงแวดลอม การแกไขปญหาการเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศ แรงงาน ฯลฯ ซงปจจบนอยภายใตความรบผดชอบของความตกลงหรอองคการระหวาง

ประเทศอนๆ ประเดนเหลานควรนามาพจารณาหารอภายใตองคการการคาโลก หรอไม อยางไร และ

บทบาทขององคการการโลกตอประเดนเหลานนควรเปนไปในทศทางใด เพราะในปจจบนมประเดน

อนๆ ทมความเชอมโยงและสงผลกระทบตอการคาระหวางประเทศอยางมนยสาคญและไมสามารถ

หลกเลยงได และความไมชดเจนตางๆ อาจสงผลใหเกดการตความทแตกตางกนระหวางองคการการคา

โลกและองคการระหวางประเทศอนๆ เนองจากแตละหนวยงานมกรอบการทางานและเปาหมายท

ตางกน และอาจสงผลใหมกรณพพาทระหวางประเทศสมาชกเพมมากขนได

ประเทศไทยกบการเจรจาภายใตกรอบองคการการคาโลก

ในสวนของไทยไดเขารวมการเจรจาอยางสรางสรรคมาโดยตลอด ไทยในฐานะผผลตสนคา

เกษตรและสนคาอตสาหกรรมสาคญรายหนงของโลกมทาททชดเจนทตองการใหผลการเจรจารอบโดฮา

สงผลทาใหมการเปดตลาดอยางแทจรง (real and meaningful market access) และมการกาหนด

กฎเกณฑทางการคาทเหมาะสมและเปนธรรมสาหรบสนคาเกษตรและสนคาอตสาหกรรม ทผานมา

ไทยไดใชประโยชนจากการเขารวมการเจรจากบกลมตางๆ และผลกดนขอเสนอการเจรจาทเปน

ประโยชนกบไทย กลมเจรจาสาคญทไทยเขาเปนสมาชก ไดแก กลมเครนส3และกลม G204 ในการเจรจา

                                                            3 กลมเครนส คอ การรวมตวของกลมประเทศพฒนาแลวและประเทศกาลงพฒนาผสงออกสนคาเกษตร 19 ประเทศมการสงออกสนคาเกษตรมากกวารอยละ 25 ของการสงออกสนคาเกษตรของโลก สมาชกประกอบดวย ออสเตรเลย อารเจนตนา โบลเวย บราซล แคนาดา ชล โคลมเบย คอสตารกา กวเตมาลา อนโดนเซย มาเลเซย นวซแลนด ปากสถาน ปารากวย เปร ฟลปปนส อรกวย แอฟรกาใต และไทย โดยมออสเตรเลยเปนแกนนาและผประสานงานของกลม 4 กลม G-20 คอ การรวมตวกนของประเทศกาลงพฒนาจานวนหนงทเปนสมาชกองคการการคาโลกและมแนวคดเดยวกนทจะแกปญหาการคาสนคาเกษตรของโลก ประกอบดวยสมาชกจานวน 23 ประเทศ ไดแก อารเจนตนา โบลเวย บราซล ชล จน ควบา อยปต กวเตมาลา อนเดย อนโดนเซย เมกซโก ไนจเรย ปากสถาน ปารากวย ฟลปปนส แอฟรกาใต แทนซาเนย ไทย เวเนซเอลา อรกวย ซมบบเว

 

 

20

 

ปฏรปภาคเกษตร และเขารวม Middle Ground Group5 และ Friends of Sector6 ในการเจรจาเปด

ตลาดสนคาอตสาหกรรม เปนตน

ในทางกลบกน การเจรจากาหนดกฎเกณฑทางการคาบางอยางกอาจกระทบตอการใชนโยบาย

ภายในประเทศของไทย อาท การลดการอดหนนการผลตสนคาเกษตรลงอยางมนยสาคญ จะสงผลให

ไทยตองลดระดบเพดานการใหการอดหนนการผลตของไทยดวย โดยจะตองลดระดบการผกพนปละ

19,028.48 ลานบาท เหลอ 13,319.93 ลานบาท ภายใน 9 ป เปนตน ทงน ความลาชาในการสรปผล

การเจรจาจะสงผลใหประเทศตางๆ โดยเฉพาะประเทศพฒนาแลวอยางสหภาพยโรป และสหรฐอเมรกา

ซงเปนประเทศทมการใหการอดหนนการผลตสนคาเกษตรสงและสงผลตอราคาสนคาตกตาในตลาดโลก

ยงคงดาเนนมาตรการทเกยวของตอไปโดยไมมขอจากดดานเวลา และทาใหการคาสนคาเกษตรโลก

ยงคงบดเบอนและไมเปนธรรมตอไป

อยางไรกด ไมวาการเจรจารอบโดฮาจะปดรอบไดหรอไม หนวยงานทเกยวของจาเปนจะตอง

วางแผนการปรบตวลวงหนา เพอใหกระบวนการปรบตวภายในประเทศเปนไปอยางมประสทธภาพและ

กระทบตอผมสวนเกยวของทกภาคสวนใหนอยทสด ทงน ประเทศไทยจาเปนตองมนโยบายปฏรปภาค

การผลตทงเกษตรและอตสาหกรรมภายในประเทศทชดเจนและมความตอเนอง เพอใหหนวยงานท

เกยวของกบภาคการผลต การแปรรป การสงออก และการคา สามารถดาเนนนโยบายไปในทศทาง

เดยวกน และเพอใหการเปดเสรภายใตองคการการคาโลกกอใหเกดประโยชนสงสดตอประชาชนและการ

พฒนาประเทศอยางยงยนตอไป

                                                                                                                                                                                         เอกวาดอร และเปร เพอเพมอานาจในการเจรจาตอรองกบประเทศพฒนาแลว อาท สหภาพยโรป สหรฐอเมรกา และญปน ทยงคงตองการปกปองภาคการเกษตรของตนอยใหเปดเสรสนคาเกษตรมากขน แกนนาหลก ไดแก บราซลและอนเดย 5 กลมประเทศทมทาทเปนกลาง (Middle Ground Group) อาท ชล เมกซโก ฮองกง สงคโปร มาเลเซย และไทย 6 Friends of Sector คอ กลมประเทศทสนบสนนการเจรจาเปดตลาดรายสาขา (Sectoral Negotiations)

 

 

21

 

2.2 การเจรจาการคาระดบภมภาคและระดบทวภาค: ทมา ประโยชน และรปแบบ

ความลาชาของการเจรจารอบโดฮาดงทไดกลาวในหวขอท 2.1 ทาใหหลายๆ ประเทศหนมาใหความสนใจทจะเจรจาจดทาความตกลงการคาเสรระหวางกนทงในระดบทวภาคและระดบภมภาค โดยธร ปตดล (2008) ไดใหเหตผลวา การเตบโตอยางรวดเรวของความตกลงการคาระหวางประเทศในกรอบภมภาคและทวภาคนน เปนผลมาจากทการเจรจาการคาในระดบพหภาคไมตอบสนองความตองการของประเทศสมาชกไดอยางเพยงพอ ดวยสาเหตหลก 3 ประการ คอ

(1) ตนทนของการเจรจา (Negotiation Cost) บนเวทระดบพหภาคสงขน อนเปนผลจากการเพมขนของจานวนประเทศสมาชกองคการการคาโลกซงในปจจบนมกวา 153 ประเทศ และระบบการเจรจาการคาแบบ “ฉนทามต” ขององคการการคาโลก ซงตองอาศยความเหนชอบของประเทศสมาชกทกประเทศ อนทใหการหาขอสรปรวมกนเปนไปไดยาก

(2) การขาดความเชอมนของประเทศสมาชกตอระบบการคาแบบพหภาคนยม เนองจากในอดตสวนใหญเปนการเจรจาเพอลดภาษนาเขาสนคาทไมมความออนไหวตอเศรษฐกจของประเทศสมาชกมากนก ทาใหการเจรจาการคาระหวางประเทศในอดตบรรลผลสาเรจไดโดยงาย แตในปจจบน เมอประเดนทงายไดบรรลผลสาเรจไปแลว ประเดนการคาทเจรจาในปจจบน จงกลายเปนประเดนทมความละเอยดออนและยากตอการเจรจามากขน ทาใหการเจรจาลาชาและขาดความกาวหนา และความลาชาของการเจรจาดงกลาวสงผลตอความเชอมนของประเทศสมาชกตอประสทธภาพและประสทธผลของการเจรจาภายใตระบบการคาแบบพหนยม และ

(3) ตนทนของการไมมสวนรวม (Cost of Non-Participation) กบขอตกลงการคาเสรแบบภมภาคและทวภาค จากการทผลประโยชนจากการเจรจาการคาในกรอบภมภาคและทวภาคจะตกตอประเทศในกลม (Trade Creation) แตไมตกกบประเทศนอกกลม (Trade Diversion) ยอมสงผลใหประเทศตาง ๆ แขงขนกนหาพนธมตรทางการคากน

ดวยเหตน ประเทศตาง ๆ จงไดเรงเจรจาความตกลงในกรอบภมภาคและทวภาค ดงเหนไดจากจานวนความตกลงการคาทมการเจรจาในกรอบภมภาคและทวภาคทประเทศสมาชกไดแจงตอ WTO7 ไดขยายตวเพมขนมากในชวงทศวรรษทผานมาจากประมาณ 125 ความตกลง (Cumulative Active Regional Trade Agreement) ในชวงตนทศวรรษท 20 มาอยทประมาณ 260 ความตกลงในปจจบน (แผนภมท 2-5)

                                                            7 Article 24 ของความตกลง GATT อนญาตใหประเทศสมาชก WTO ทไดเขารวมความตกลงในกรอบภมภาคและทวภาคทมการเปดเสรอยางมนยสาคญ (significant ไดรบการยกเวนจากหลกปฏบตเยยงชาตทไดรบการอนเคราะหอยางยง (Most Favoured Nation) โดยตองแจง (notify) ความตกลงดงกลาวกบ WTO

 

 

22

 

แผนภมท 2-5 จานวนการเจรจาการคาในกรอบภมภาคและทวภาค

ทมา: องคการการคาโลก

เมอเปรยบเทยบกบการเจรจาการคาเสรในกรอบพหภาคแลว การเจรจาภายใตกรอบภมภาคและทวภาคสามารถทาไดอยางรวดเรว รวมทงครอบคลมประเดนการเจรจาทลกและกวางกวา

ตารางท 2-2 เปรยบเทยบการเจรจาภายใตกรอบพหภาคกบกรอบภมภาคหรอทวภาค

กรอบพหภาค กรอบภมภาค/ทวภาค ขอด คาใชจายนอยกวาเพราะไมตองไปเจรจาเปนราย

ประเทศใหครบ 153 ประเทศ ผลการเจรจาโดยฉนทามตเปนทยอมรบและบงคบ

ใชกบสมาชกทเดยวทงหมด 153 ประเทศ จานวนประเทศกาลงพฒนามมากกวาสามารถ

รวมกลมสรางอานาจตอรอง มแนวทางปฎบตใหแตมตอกบประเทศกาลงพฒนา

ทชดเจน กฎระเบยบอนเปนผลจากการเจรจาปกตจะใชเปน

พนฐานอางองสาหรบความตกลงระดบภมภาคและระดบทวภาค

กอใหเกดการเปดตลาดอยางมนยสาคญ (ลกและกวางกวา) เนองจากภาษนาเขาสวนใหญจะลดเปนศนยและมจานวนสนคาออนไหวนอยกวาเพราะจานวนประเทศเขารวมในความตกลงนอยกวา

การเจรจาสามารถทาไดรวดเรว เนองจากจานวนประเทศทเขารวมเจรจามนอย สามารถประสานประโยชนไดงายกวา

สามารถเจรจาทาความตกลงประเดนใหมไดงายกวา เชน การลงทน นโยบายการแขงขน การจดซอโดยรฐ การอานวยความสะดวกทางการคา สงแวดลอม แรงงาน สงบงชทางภมศาสตร ขยะพษ ฯลฯ

 

 

23

 

กรอบพหภาค กรอบภมภาค/ทวภาค ขอเสย การเจรจาใชเวลานานกวามากเพราะสมาชกมจานวน

มากกวากบทงมประเดนและขนตอนการเจรจามากกวา

ผลการเจรจาสนองตอบตอความตองการของเรานอยกวาเพราะตองประสานผลประโยชนและทาทของสมาชกทหลากหลายอก 152 ประเทศ

สมาชกแตละประเทศมเสยง 1 เสยงเทากนและการตกลงในเรองใดๆ จะตองไดรบฉนทามตหากมเสยงคดคานจากสมาชกเพยง 1 เสยงกไมจะสามารถตกลงอะไรกนได

ไมสามารถนาเรองกฎเกณฑมาเจรจาได อาท การอดหนนการผลต/การอดหนนการสงออกสนคาเกษตร

มแรงกดดนใหเปดการเจรจาบางประเดนหรอมาตรฐานทมากกวา WTO และประเดนทไมเกยวของกบการคาโดยตรง อาท ทรพยสนทางปญญา สงบงชทางภมศาสตร สงแวดลอม แรงงาน ฯลฯ

อยางไรกตาม ธร ปตดล (2008) ไดวเคราะหตออกวา การเจรจาการคาในกรอบภมภาคและทวภาคนน จะกอใหเกดตนทนในการบรหารจดการทางการคากบประเทศทเขารวม เพราะประเทศเหลานตองเผชญกบระเบยบการคาทแตกตางกนภายใตขอตกลงการคาเสรตางๆ อาท ระดบภาษสนคานาเขาทแตกตางกน และ กฎวาดวยถนกาเนดสนคา (Rules of Origin) ทแตกตางกน เปนตน ความยงเหยงของการคาทมกฎระเบยบแตกตางกนมากมายทาใหระบบการคาของประเทศตางๆ มความเชอมโยง สลบซบซอน ดงเปรยบไดกบ Spaghetti Bowl (รปภาพภาพท 2-2) อนเปนตนทนทางการคาอยางมหาศาลของระบบการคาโลก

รปภาพท 2-2: Spaghetti Bowl Effect

ทมา: UNESCAP

 

 

24

 

กลองท 1: ประเภทของการรวมกลมเศรษฐกจ การรวมกลมเศรษฐกจสามารถทาไดหลากหลายรปภาพแบบและมววฒนาการแตกตางกน ขนอยกบ

ความตองการและความเขมขนของความสมพนธทางเศรษฐกจของประเทศสมาชก ซงอาจมเปาหมายและความตองการทแตกตางกนไป โดยสามารถแบงออกเปน 7 ประเภท8 ดงน

1. ขอตกลงการใหสทธพเศษทางศลกากร (Preferential Tariff Agreement) เปนขอตกลงเพอลดภาษใหแกกนและกน โดยอตราภาษทเรยกเกบจะนอยกวาอตราภาษทเรยกเกบจากประเทศทสาม เชน การรวมตวกนของกลม LAIA (Latin American Integration Association), ASEAN และ Trade Expansion and Cooperation Agreement เปนตน

2. สหภาพศลกากรบางสวน (Partial Customs Union) การรวมตวทางเศรษฐกจในรปภาพแบบนประเทศททาขอตกลงกนยงคงอตราภาษไวในระดบเดม แตมการกาหนดอตราภาษศลกากรในการคากบประเทศภายนอกกลมรวมกน (Common external tariff)

3. เขตการคาเสร (Free Trade Areas) ในเขตการคาเสร การซอขายสนคาและบรการระหวางประเทศภาคสามารถทาไดอยางเสรปราศจากขอกดกนทางการคา ทงมาตรการทางภาษ และมาตรการกดกนทางการคาทมใชภาษ ในขณะเดยวกน แตละประเทศสมาชกยงคงสามารถดาเนนนโยบายกดกนทางการคากบประเทศนอกกลมไดอยางอสระ เชน การรวมตวกนของกลม EFTA, NAFTA และ CER เปนตน

4. สหภาพศลกากร (Customs Union) เปนรปภาพแบบของการรวมกลมทางเศรษฐกจทมระดบความเขมขนสงขนมาอกระดบหนง โดยการรวมกลมในลกษณะนนอกจากจะขจดขอกดกนทางการคาออกไปแลว ยงมการกาหนดพกดอตราภาษศลกากรในการคากบประเทศภายนอกกลมรวมกน และใหมอตราเดยวกนดวย (Common external tariff) เชน การรวมตวกนของกลม MERCOSUR, Equatorial Customs Union and Cameroon และ African Common Market เปนตน

5. ตลาดรวม (Common Market) รปภาพแบบของการรวมกลมประเภทนนอกจากจะมลกษณะเหมอนกบสหภาพศลกากรแลว การเคลอนยายปจจยการผลต (แรงงาน ทน และเทคโนโลย) สามารถทาไดอยางเสร เชน การรวมตวกนของกลม EU กอนป 1992

6. สหภาพทางเศรษฐกจ (Economic Union) นอกจากจะมการคาเสร การเคลอนยาย ปจจย การผลตอยางเสร และนโยบายการคารวมแลว ยงมการประสานความรวมมอกนในการดาเนนนโยบายทางเศรษฐกจ ทงนโยบายการเงน และการคลงอกดวย เชน การรวมตวของกลม EU ในปจจบน

7. สหภาพทางเศรษฐกจแบบสมบรณ (Total Economic Union) เปนการรวมตวทางเศรษฐกจทมความเขมขนมากทสด จะมการจดตงรฐบาลเหนอชาต (Supranational government) และมนโยบายทางเศรษฐกจเดยวกน

                                                            8 ภายใตมาตรา 24 ของ WTO จะมระบเพยง Regional Trade Agreements ซงอาจจะอยในรปภาพแบบของ Free Trade Agreements, Customs Unions, Partial Scope Agreements and Economic Integration Agreement ไมวาจะเปนทวภาค (Bilateral) หรอหลายฝาย (Plurilateral)

 

 

25

 

ทงน เมอพจารณาแนวโนมการรวมกลมทางเศรษฐกจทงในระดบภมภาคและระดบทวภาคท

ผานมาแลว จะพบวาการรวมกลมทางเศรษฐกจจะกระจกตวอยในแตละภมภาคทสาคญ ดงปรากฏตาม

รปภาพท 2-3 อาท สหภาพยโรป (European Union) ในทวปยโรป ความตกลงการคาเสรอเมรกาเหนอ

(NAFTA) ในทวปอเมรกา ความตกลง Trans-Pacific Partnership (TPP) ในทวปเอเชย-แปซฟก และ

ความตกลงอาเซยนในทวปเอเชย เปนตน

รปภาพท 2-3: แนวโนมการรวมกลมทางเศรษฐกจในภมภาคตางๆ

ทมา: กรมเจรจากาคาระหวางประเทศ

แนวโนมการรวมกลมทางเศรษฐกจในแตละภมภาคสงผลใหเกดการขยายตวทางการคาและการ

ลงทน ตลอดจนการเคลอนยายของประชากรภายในกลมประเทศ และอาจเปนปจจยหลกประการหนงท

ทาใหการคากระจกตวในแตละภมภาคเปนหลก ดงจะเหนไดจากสถตการคาสนคาขององคการการคา

โลกในป 2009 ประเทศในทวปยโรปมการคาขายสนคาระหวางกนคดเปนสดสวนกวารอยละ 72 ของ

การคารวม สาหรบประเทศในภมภาคเอเชยคาขายกนเปนสดสวนรอยละ 52 ของการคารวม และ

ประเทศในทวปอเมรกาเหนอคาขายระหวางกนคดเปนสดสวนประมาณรอยละ 48 ของการคารวมของ

อเมรกาเหนอ เปนตน หากเมอพจารณาในภาพรวมจะพบวา ตลาดสงออกขนาดใหญของโลกททก

ภมภาคใหความสาคญ คอ ตลาดยโรปและตลาดเอเชย ดงปรากฏตามแผนภมท 2.6

 

 

26

 

แผนภมท 2.6 การคาสนคาในแตละทวปและตลาดสงออกสาคญ

ทมา: World Trade Development, องคการการคาโลก

 

 

27

 

2.2.1 ความตกลงการคาระหวางประเทศในทวปยโรป

ความสมพนธทางเศรษฐกจระหวางประเทศในทวปยโรป เรมมาจากความพยายามทจะหยดยง

ความเสยงทจะเกดความขดแยงทางการเมอง อนจะนามาสสงครามระหวางกน ภายหลงสงครามโลก

ครงทสอง นายโรเบรต ชแมน (Robert Schuman) รฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศของ

ฝรงเศส ในขณะนนเหนวาความสมพนธทางเศรษฐกจทแนนแฟนระหวางประเทศในทวปยโรปจะชวยลด

โอกาสการทาสงครามระหวางฝรงเศสและเยอรมนซงกอนหนานน 80 ปไดมการสรบมาถง 3 ครง โดยใน

เรมแรก เยอรมน ฝรงเศส และประเทศยโรปอน ๆ ไดเขารวมเปนภาคในการกอตงประชาคมถานหนและ

เหลกกลายโรป (European Coal and Steel Community) เมอป 1951 ซงตอมาไดพฒนาเปนประชาคม

เศรษฐกจยโรป (European Economic Community) เมอป 1957 และสหภาพยโรป (European Union)

เมอป 1992 ตามลาดบ

ทงน ในชวงเรมแรก สหราชอาณาจกรมไดเขารวมเปนภาคกอตงประชาคมถานหนและ

เหลกกลายโรปและประชาคมเศรษฐกจยโรป เนองจากเศรษฐกจของสหราชอาณาจกรในขณะนน ม

ความสมพนธใกลชดกบสหรฐฯ และประเทศในเครอสหราชอาณาจกร (Commonwealth of Nations)

มากกวากบประเทศอน ๆ ในทวปยโรป อยางไรกตาม เมอการคาระหวางสหราชอาณาจกรและประเทศ

อนๆ ในทวปยโรปไดเรมมความสาคญมากขน สหราชอาณาจกรจงไดเขารวมเปนสวนหนงของ

ประชาคมเศรษฐกจยโรปเมอป 1973 อยางไรกตาม ในขณะทประเทศสมาชกสหภาพยโรปหลาย

ประเทศเลอกทจะใชเงนสกลยโรเดยวกน สหราชอาณาจกร เลอกทจะคงความเปนอสระของนโยบาย

การเงนและคาเงนปอนด

ในภาพรวม สหภาพยโรปเปนกลมประเทศทมบทบาทสาคญยงตอทศทางการเมอง ความมนคง

เศรษฐกจและสงคมระดบโลก โดยในดานเศรษฐกจ สหภาพยโรปเปน 1 ใน 3 ศนยกลางเศรษฐกจโลก

และเปนมหาอานาจทางเศรษฐกจ “Economic Heavyweight” ทม GDP ใหญทสดในโลก เปนตลาด

สนคาและบรการ ตลาดการเงน และแหลงทมาของการลงทนทสาคญทสด และเปนผใหความชวยเหลอ

แกตางประเทศทใหญทสด รวมทงมบรรษทขามชาตระดบโลกเปนจานวนมากทสด พลงทางเศรษฐกจ

ของสหภาพยโรปมแนวโนมเพมสงขน อนเปนผลมาจากการขยายสมาชกภาพอยางตอเนอง รวมกบการ

 

 

28

 

พฒนาในกรอบสหภาพเศรษฐกจและการเงน การพฒนานโยบายรวมในดานตางๆ และการปฏรป

โครงสรางสถาบนและการบรหาร

ปจ จบนสหภาพย โรปมประเทศสมาชกรวมท งส นกว า 27 ประเทศ ประกอบดวย

ออสเตรย เบลเยยม เดนมารก ฟนแลนด ฝรงเศส เยอรมน กรซ ไอรแลนด อตาล ลกเซมเบรก

เนเธอรแลนด โปรตเกส สเปน สวเดน สหราชอาณาจกร ไซปรส เชก เอสโตเนย ฮงการ ลตเวย

ลทวเนย มอลตา โปแลนด สโลวเนย สโลวาเกย โรมาเนย และบลแกเรย สงผลใหสหภาพยโรปม

ประชากรรวม 500 ลานคน และมภาษาทางการกวา 22 ภาษา ทงน สหภาพยโรปมนโยบายขยาย

ประเทศสมาชก(EU Enlargement) เพมเตมอก โดยประเทศทมศกยภาพในการเขารวมเปนสมาชก

ภาพของสหภาพยโรป ไดแก โครเอเชย ไอซแลนด ตรก มาเซโดเนย อลเบเนย บอสเนย มอนเตนโกร

เซอเบย และโคโซโว อยางไรกด ประเทศเหลานจะตองปรบเปลยนกฎหมายและขอบงคบในประเทศ

ตามเงอนไขใหมความสอดคลองกบนโยบายของสหภาพยโรปกอน ซงประเทศทอยระหวางการเจรจา

กบสหภาพยโรปลาสด ไดแก โครเอเชยและตรก (เจรจาตงแตป 2005) และไอซแลนด (เรมเจรจา

กรกฎาคม 2010)

เมอพจารณาประเทศสมาชกของสหภาพยโรปแลวพบวา มความหลากหลายอยางมาก โดย

ประกอบดวยประเทศพฒนาแลวทมการเตบโตทางเศรษฐกจสง ภาคการผลตสนคาและบรการทเขมแขง

มเงนทน ศกยภาพดานเทคโนโลย และนวตกรรม แตอาจมตนทนการผลตสง และประเทศกาลงพฒนาท

มขดความสามารถในการแขงขนในภาคเกษตรและมตนทนการผลตตา สงผลใหมการยายฐานการผลต

สนคาเกษตรแปรรปและสนคาอตสาหกรรมเขาไปในประเทศสมาชกกาลงพฒนา ซงสงผลใหการคาและ

การลงทนระหวางประเทศสมาชกภาพขยายตวอยางมาก เกดประสทธภาพและประสทธผลในภาคการ

ผลตและการบรโภคอยางครบวงจร ดงจะเหนไดวาสหภาพยโรปมสดสวนการสงออกและนาเขาระหวาง

ประเทศสมาชก (Intra-Trade) กวารอยละ 65 อยางไรกด การขยายสมาชกภาพรบประเทศสมาชก

กาลงพฒนาเขามาเปนสมาชกใหมกมไดราบรนนก เนองจากปญหาระดบการพฒนาทแตกตางกน

คอนขางมากระหวางประเทศสมาชก การจดสรรงบประมาณดานตางๆ ใหเพยงพอสาหรบแตละประเทศ

สมาชก การปรบตวดานกฎหมาย กฎระเบยบ ตลอดจนการเปลยนแปลงดานสงคมภายในประเทศของ

ประเทศสมาชกใหม และความเชอมโยงทางเศรษฐกจระหวางประเทศสมาชกอยางแนนแฟนสงผลให

เศรษฐกจของสหภาพยโรปมความเสยงดานเสถยรภาพการเมอง เศรษฐกจ และสงคม เพมมากขน ดง

เหนไดจากกรณวกฤตการเงนในกลมประเทศ PIIGS (โปรตเกส อตาล ไอรแลนด กรซ และสเปน)

 

 

29

 

นอกเหนอจากการรวมกลมทางเศรษฐกจระหวางประเทศสมาชกสหภาพยโรปแลว ยโรปนบเปน

ทวปทมจานวนความตกลงการคาในกรอบภมภาคและทวภาคมากทสด โดยเฉพาะกบกลมประเทศยโรป

ตะวนออก และกลมประเทศแอฟรกาทเคยเปนอาณานคมของยโรป โดยมความตกลงการคาเสรกบ

ประเทศในภมภาคยโรปอน ๆ 8 ฉบบ (หมเกาะฟาโร นอรเวย ไอซแลนด สหพนธรฐสวส มาซโดเนย

โครเอเชย อลบาเนย มอนเตนโกร บอรเนย และเซอรเบย) ภมภาคเมดเตอเรเนยน 8 ฉบบ (อลบาเนย

อยปต อสราเอล จอรแดน เลบานอน มอรอคโก ปาเลสไตน ซเรย และตนเซย) และภมภาคอน ๆ (ชล

แอฟรกาใต เมกซโก กลม Cariforum ไอวอรโคสต และ คามารน) นอกจากน สหภาพยโรปอยระหวาง

การเจรจาความตกลงการคาเสรกบหลากหลายประเทศ โดยมรายละเอยดในตารางท 2-5 และรปภาพท

2-4

 

 

30

 

ตารางท 2-3: ความตกลงทางการคาของสหภาพยโรป

ประเทศคเจรจา FTA สถานะลาสด อนเดย เรมเจรจาเดอนมถนายน 2007 กลม Mercosur เรมเจรจาเดอนพฤษภาคม 2009 แคนาดา เรมเจรจาเดอนพฤษภาคม 2009 อาเซยน การเจรจาหยดชะงกและสหภาพยโรปตกลงทจะเจรจาตอในรปภาพแบบทวภาคกบสมาชก

อาเซยนทมความพรอมกอน เชน สงคโปร มาเลเซย ไทย เวยดนาม ฯลฯ สงคโปร เรมเจรจาเดอนธนวาคม 2009 มาเลเซย เรมเจรจาเดอนตลาคม 2010 จน เรมเจรจาเดอนมนาคม 2010 กลม Andean สามารถสรปความตกลงกบโคลมเบยและเปรแลว อยระหวางการพจารณารวม Ecuador เขา

รวมความตกลง อเมรกากลาง อยระหวางการเตรยมการเพอลงนามความตกลง เกาหลใต มผลบงคบใชป 2011 ทมา: http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2006/december/tradoc_118238.pdf

รปภาพท 2-4: ความตกลงการคาของสหภาพยโรป

 

 

31

 

2.2.2 ความตกลงการคาระหวางประเทศในทวปอเมรกา

สหรฐอเมรกาและแคนาดา ซงเปนประเทศขนาดใหญในทวปอเมรกาเหนอ ไดจดทาความตกลง

การคาเสรระหวางกน หรอทเรยกวา Canada-US FTA เมอป 1989 ซงตอมาเมกซโกไดเขารวมเปน

สมาชกความตกลงการคาเสรดงกลาวเมอป 1994 อนเปนการกอตง “ความตกลงการคาเสรอเมรกา

เหนอ” หรอ “North American Free Trade Agreement” (NAFTA) โดยมวตถประสงคเพอกาจด

อปสรรคทางการคาสนคา บรการและการลงทนระหวางประเทศสมาชก รวมทงปรบปรงกฎแหลงกาเนด

สนคาและกลไกการยตขอพพาทระหวางกน อนสงผลให NAFTA ซงมประชากรกวา 360 ลานคน

นบเปนความตกลงการคาในกรอบภมภาคทใหญทสดในขณะนน

สาหรบผลกระทบจากการทาความตกลงการคาเสรของ NAFTA ตอประเทศอนๆ นน มผล

การศกษามากมายระบวา NAFTA ทาใหเกดการเปลยนแปลงโครงสรางการคาของโลก เนองจากสงผล

ใหมการคาและการลงทนระหวางประเทศสมาชก NAFTA 3 ประเทศ เพมมากขน (Trade Creation) แต

สงผลใหมการคากบประเทศนอกกลมลดลง (Trade Diversion) โดยสหรฐอเมรกาและแคนาดาไดขยาย

การคา การลงทน ตลอดจนฐานการผลตหลายอตสาหกรรมไปทเมกซโก ซงมตนทนการผลตตาและ

ไดเปรยบดานระยะทางทใกลกวา ซงธนาคารโลกไดทาการศกษาในป 19949 และพบวา ความตกลง

NAFTA สงผลกระทบตอการสงออกของประเทศในเอเชยตะวนออก (รวมไทย) อยางมนยสาคญ โดยคด

เปนมลคกวา 380-700 ลานเหรยญสหรฐ หรอประมาณรอยละ 1 ของการสงออกของเอเชยตะวนออกไป

ยงตลาดสหรฐอเมรกา โดยอตสาหกรรมทไดรบกระทบอยางมาก ไดแก สงทอและเครองนงหม และ

ผลตภณฑเหลก ซงเปนกลมอตสาหกรรมทสหรฐอเมรกายงคงมการคมครองและมระดบการปกปองสง

อยางไรกด ผลกระทบดงกลาวอาจไมสงอยางทคาดการณไว เนองจากเปนชวงทเรมดาเนนการลดภาษ

นาเขาตามผลเจรจาการคารอบอรกวยภายใตองคการการคาโลก ซงสงผลใหสวนตางระหวางสทธ

ประโยชนทางภาษของ NAFTA และภาษทเกบจากประเทศนอกกลม (Preference of Margin) ไม

ตางกนมากจนเกนไป

เมอพจารณาผลกระทบดานการลงทนพบวา ความตกลง NAFTA สงผลกระทบตอแนวโนมการ

ลงทนทางตรงในตางประเทศของสหรฐอเมรกาและแคนาดาเนองจาก 2 ประเทศดงกลาวเลอกทจะเขาไป

                                                            9 NAFTA’s Implications for East Asian Exports, Carlos A. Primo Braga, Raed Safadi, Alexander Yeats, The World Bank, International Economics Department, International Trade Division, August 1994

 

 

32

 

ลงทนในเมกซโกแทนการไปลงทนในประเทศอนๆ ทาใหเมกซโกมโอกาสรบการถายทอดเทคโนโลย

และความรวทยาการ และพฒนาภาคการผลตและขดความสามารถในการแขงขนในหลายอตสาหกรรม

ซงเปนอตสาหกรรมสงออกสาคญของประเทศกาลงพฒนาอนๆ ในเอเชย อาท สงทอและเครองนงหม

เครองใชไฟฟาและอเลกทรอนกส และ ยานยนตและชนสวน เปนตน

สาหรบเมกซโกซงเปนประเทศสมาชกกาลงพฒนาของ NAFTA ผลกระทบจากการท NAFTA

ชวยดงดดการลงทนจากตางประเทศ สรางเสถยรภาพทางเศรษฐกจ และทาใหการคาของเมกซโก

ขยายตวรวดเรวแลว ยงสงผลกระทบตอเมกซโกในดานอนๆ อาท การพงพาเศรษฐกจสหรฐเปนปจจย

สาคญตอเศรษฐกจของเมกซโก (การสงออกเกอบ 90% ของเมกซโกเปนการสงออกไปยงสหรฐ) ทาให

เมอเศรษฐกจสหรฐถดถอย เมกซโกจงไดรบผลกระทบอยางรนแรง ในทางกลบกน NAFTA ไดปองกน

เมกซโกจากความไมมเสถยรภาพของระบบการเงนทเกดขนในภมภาคในป 2000 อยางไรกด ปญหา

การอพยพของแรงงานเมกซโกไปยงสหรฐอเมรกาและแคนาดา ปญหาความยากจนและความเหลอมลา

ในสงคม ตลอดจนปญหาสงแวดลอมเสอมโทรมจากการการใชสารเคมจานวนมากในภาคเกษตรเพอเรง

ผลผลตตอบสนองตอความตองการของตลาด NAFTA และการเตบโตของภาคอตสาหกรรมตางๆ ใน

พนทชายแดนเมกซโกทละเลยการรกษาสงแวดลอม นอกจากนน การบงคบใชกฎหมายดานสงแวดลอม

ในเมกซโกกยงขาดประสทธภาพ ปจจยทกลาวมา ลวนเปนสงทเมกซโกจะตองใหความสาคญและ

พจารณาหาทางแกไขปญหาเพอใหเกดการพฒนาเศรษฐกจเปนไปอยางยงยนตอไป

นอกเหนอจาก NAFTA แลว สหรฐอเมรกา ไดมความตกลงทวภาคกบประเทศตาง ๆ ทมผล

บงคบใชแลว 17 ฉบบ และอยในระหวางการพจารณาโดยรฐสภาอก 3 ฉบบ โดยแบงออกเปนความตกลง

กบประเทศในทวปอเมรกา 12 ฉบบ (แคนาดา แมกซโก คอสตารกา โดมนกนรพบลก กวเตมาลา

ฮอนดรส นคารากว เอลซลวาดอร ชล เปร โคลมเบย* และปานามา*) ทวปแอฟรกาและตะวนออกกลาง 5

ฉบบ (บาหเรน อสราเอล จอรแดน มอรอคโก และโอมาน) ทวปเอเชยและโอเชยเนย 3 ฉบบ (ออสเตรเลย

สงคโปร และเกาหลใต*) (* = อยระหวางการพจารณาโดยรฐสภา) ดงมรายละเอยดตามรปภาพท 2-5

นอกจากน สหรฐอเมรกายงไดเขารวมเจรจา FTA ในระดบภมภาค หรอ Trans-Pacific Partnership

(TPP) Agreement

 

 

33

 

รปภาพท 2-5: ความตกลงการคาของสหรฐอเมรกา

ทมา: http://en.wikipedia.org/wiki/File:US_FTA_Negotiations_as_of_May_2008.png

จากขอมลความตกลงทวภาคของสหรฐฯ ดงกลาว สามารถสรปไดวาทผานมา สหรฐฯ ไดม

ความพยายามทจะขยายขอตกลงการคาเสรอเมรกาเหนอ หรอทเรยกวา North America Free Trade

Agreement (NAFTA) ใหครอบคลมประเทศในทวปอเมรกากลางและอเมรกาใต รวมทงไดให

ความสาคญมากขนกบตะวนออกกลางและเอเชยดวย

2.2.3 ความตกลงการคาระหวางประเทศในภมภาคเอเชย

2.2.3.1 อาเซยน

อาเซยน หรอ สมาคมประชาชาตแหงเอเชยตะวนออกเฉยงใต (Association of Southeast

Asian Nations – ASEAN) เกดขนเมอป 1967ในยคแหงการเผชญหนาทางการเมองในเอเชยตะวนออก

เฉยงใตบนความแตกตางทางเชอชาตศาสนา วฒนธรรม และประวตศาสตรและมนโยบายแขงขนในการ

ผลต การสงออก การตลาด การหาแหลงทนเทคโนโลยทาใหการเจรญเตบโตขององคกรเปนไปอยาง

ชาๆ

อาเซยน ประกอบดวยประเทศสมาชก 10 ประเทศ ไดแก บรไน กมพชา อนโดนเซย เมยนมาร

ลาว มาเลเซย ฟลปปนส สงคโปร ไทย และเวยดนาม (รปภาพท 2-6)

สนาเงน – สหรฐอเมรกา สเขยว – ประเทศทม FTA สสม – ประเทศทมการหารอ/อยระหวางเจรจา FTA ในระดบทวภาค/ภมภาค

 

 

34

 

ปฏญญาอาเซยน หรอปฏญญากรงเทพฯ ซงเปนปฏญญาในการกอตงอาเซยน ไดระบ

วตถประสงคของการรวมตวกน ดงน เรงรดความ เจรญกาวหนาทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมใน

ภมภาคโดยอาศยความรวมมอระหวางกนสงเสรม พนฐานและเสถยรภาพในภมภาค โดยยดหลก

ยตธรรมและกฎเกณฑของกฎบตสหประชาชาต รวมทงสงเสรมความรวมมอและความชวยเหลอซงกน

และกนในดานตาง ๆ ไดแก เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม วชาการ วทยาศาสตรและการบรหารชวยเหลอ

ซงกนและกนในรปภาพของการฝกอบรมวจยในดานการศกษา วชาชพ เทคนค และการบรหารรวมมอ

กนอยางมประสทธภาพมากขนในดานเกษตรกรรม อตสาหกรรม การขยายการคา การศกษา ปญหา

การคาโภคภณฑระหวางประเทศ การปรบปรงสงอานวยความสะดวก การขนสงและคมนาคม และการ

ยกระดบมาตรฐานการครองชพของประชาชนสงเสรมการศกษาของเอเชยตะวนออกเฉยงใตรกษาความ

รวมมอทใกลชดและเปนประโยชนกบองคการระหวางประเทศและภมภาคทมวตถประสงคคลายคลงกน

และหาแนวทางรวมมออยางใกลชดระหวางกนมากขน

รปภาพท 2-6 ประเทศสมาชกอาเซยน

ในชวง 10 ปแรก หลงจากการกอตง อาเซยนใหความสาคญตอการจดทากรอบงานอยางกวางๆ

และยดหยนไดเพอใหสอดรบกบ ความคด เหนอนหลากหลายของสมาชก และเพอใหเปนรากฐานอน

มนคงสาหรบจดมงหมายรวมกนตอไป ดงนน แมวาจะไมคอยมผลสาเรจเปนรปธรรมมากนกแตกเปน

 

 

35

 

ประโยชนตอการสานสมพนธในการทางานรวมกนระหวางรฐบาลอาเซยน ทาใหเกดคานยมทดและ

วางรากฐาน ความ สาเรจในอนาคต ทศทางในการดาเนนงานของอาเซยนเรมชดเจนขนในป 1977 เมอ

ผนาอาเซยนประชมสดยอดครงแรก ณ เกาะบาหลประเทศอนโดนเซย และไดลงนามในปฏญญา

สมานฉนทอาเซยน (Declaration of ASEAN Concord) และสนธสญญาไมตรและ ความรวมมอในเอเชย

ตะวนออกเฉยงใต (Treaty of Amity and Cooperation in Southeast Asia: TAC) ซงขยายความ

รวมมอทางเศรษฐกจ ของ อาเซยนไปอยางกวางขวาง ครอบคลมถงความรวมมอดานโภคภณฑพนฐาน

โดยเฉพาะอาหารและพลงงาน การจดตงอตสาหกรรมขนาดใหญ การขยายการคาระหวางประเทศ

สมาชก การจดตงระบบสทธพเศษทางการคาระยะยาว การปรบปรงการเขาสตลาดนอกอาเซยน และ

การแกไขปญหาโภคภณฑระหวางประเทศ และประเดนเศรษฐกจโลกอน ๆ

ความรวมมอทางเศรษฐกจของอาเซยนในระยะแรก

อาเซยนตระหนกดวา ความเจรญรงเรองทางเศรษฐกจเปนปจจยสาคญในการรกษาสนตภาพ

เสถยรภาพ และความมนคงของภมภาคดงนน นอกจากความรวมมอทางการเมอง สงคมการศกษา และ

วฒนธรรม แลวอาเซยนจง มงมนทจะขยายความรวมมอทางเศรษฐกจระหวางกนมาโดยตลอดอกดวย

ในป 1977 รฐมนตรตางประเทศอาเซยนไดลงนามในความตกลงวาดวยสทธพเศษทางการคา

อาเซยน หรอ ASEAN PTA (Preferential Trading Arrangements: PTA) ซงเปนการใหสทธพเศษโดย

สมครใจ และแลกเปลยนสนคากบสนคา สทธพเศษสวนใหญเปนการลดภาษศลกากรขาเขา และการ

ผกพนอตราอากรขาเขา ณ อตราทเรยกเกบอย หลงจากนนกมโครงการความรวมมอตางๆ ตามมา

โดยเฉพาะ ดานอตสาหกรรมมถง 4 โครงการ ไดแก โครงการอตสาหกรรมอาเซยน (ASEAN Industrial

Project: AIP) ป 1980 โครงการ แบงผลตทาง อตสาหกรรมอาเซยน (ASEAN Industrial

Complementation: AIC) ป 1981 โครงการรวมลงทนดานอตสาหกรรมของอาเซยน (ASEAN Industrial

Joint Ventures: AIJV) ป 1983 โครงการแบงผลตชนสวนยานยนต (Brand-to-Brand

Complementation: BBC) ป 1989

จนกระทงป 1990 องคประกอบสาคญของเขตการคาเสรอาเซยนหรอ “อาฟตา” เรมปรากฏให

เหนเปนครงแรก เมอรฐมนตรเศรษฐกจอาเซยนไดตกลงใชอตราภาษพเศษทเทากนสาหรบสนคา

อตสาหกรรมบางชนด รวมทง ซเมนต ปย และเยอกระดาษ อยางไรกตาม โครงการความรวมมอทาง

เศรษฐกจเกอบทงหมดของอาเซยนกอนการจดตงอาฟตาไมประสบความสาเรจเทาทควรซงอาจเกดจาก

 

 

36

 

การทประเทศสมาชกอาเซยนไมมความสมพนธใกลชด ทงดานการเมองและเศรษฐกจ แมจะอยใน

ภมภาคเดยวกน การรวมตวทผานมาเกดจากภยคกคามดานความมนคงจากภายนอก มใชจากสานก

แหงความเปนภมภาคเดยวกนระหวางประเทศสมาชก นอกจากน ประเทศสมาชกอาเซยนอยระหวาง

การพฒนา เกษตรกรรมและอตสาหกรรมภายในประเทศเหลานจงมความคลายคลงกน จงมองกนเปน

คแขงการสงออกและการระดมทนและเทคโนโลยจากประเทศภายนอกภมภาค อกทง สานกเลขาธการ

อาเซยนมงบประมาณจากด ไมมอานาจและความเปนอสระเพยงพอทจะกาหนดทศทางของความรวมมอ

ทางเศรษฐกจ

อาฟตา : ความสาเรจครงสาคญของอาเซยน

อาเซยนไดพยายามศกษาหาแนวทางและมาตรการทจะขยายการคาระหวางกนใหมากยงขน

โดยเฉพาะ การเปดเสรทางการคาระหวางกน โดยใชอตราภาษพเศษทเทากน (Common Effective

Preferential Tariff : CEPT) สาหรบสนคาของอาเซยน ทประชมสดยอดอาเซยน ครงท 4 เมอเดอน

มกราคม 1981 ณ ประเทศสงคโปร จงไดมมตเหนชอบขอเสนอของไทย โดยนายกรฐมนตรอานนท

ปนยารชน ในการเรมจดตงเขตการคาเสรอาเซยน (ASEAN Free Trade Area : AFTA) ตามกรอบ

ความตกลงแมบทวาดวยการขยายความรวมมอทางเศรษฐกจของอาเซยน (Framework Agreement on

Enhancing ASEAN Economic Cooperation) และความตกลงวาดวยการใชอตราภาษพเศษทเทากน

สาหรบเขตการคาเสรอาเซยน หรอ Agreement on the Common Effective Preferential Tariff

(CEPT) Scheme for the ASEAN Free Trade Area (AFTA)

ประเทศสมาชกอาเซยนซงไดรวมกอตงอาฟตาขนในขณะนน มเพยง 6 ประเทศ ไดแก บรไนดา

รสซาลาม อนโดนเซย มาเลเซย ฟลปปนส สงคโปร และไทย ตอมาภายหลงอาเซยนไดขยายจานวน

สมาชกเปน 10 ประเทศ โดยเวยดนามเขาเปนสมาชกอาเซยนลาดบท 7 ในป 1995 ลาวและพมาเปน

สมาชกลาดบท 8 และ 9 ในป 1997 และกมพชาเปนสมาชกลาดบท 10 ในป 1999 อาเซยนจงเปนกลม

เศรษฐกจทมขนาดใหญกลมหนงของโลก มประชากรรวมกนกวา 500 ลานคน

ความรวมมอทางเศรษฐกจอนๆ ของอาเซยน

เพยงเวลาไมถง 10 ปหลงจากการจดตงอาฟตาในป 1993 ความรวมมอทางเศรษฐกจอาเซยน

ไดมการขยายตวทงในเชงลกและเชงกวาง โดยมรายละเอยด ดงน

 

 

37

 

ป 1994

- เรงรดเขตการคาเสรอาเซยน (อาฟตา) จาก 15 ป เปน 10 ป

- นาสนคาซงเดมยกเวนลดภาษชวคราวเขามาลดภาษขยายขอบเขตสนคาทตองลดภาษให

ครอบคลมสนคาเกษตรไมแปรรป

- ขยายขอบเขตความรวมมออาเซยนไปสดานการขนสงและสอสารสาธารณปโภค บรการ

และทรพยสนทางปญญา

ป 1995

- เรงรดอาฟตาโดยขยายรายการสนคาทจะลดภาษเหลอรอยละ 0-5 ในป 2000 และใหม

รายการทลดภาษเหลอรอยละ 0 ใหมากทสด

- ใหเรมเจรจาเปดเสรบรการ

- ใหพจารณาการจดตงเขตการลงทนอาเซยน และ

- ใหมโครงการความรวมมอดานอตสาหกรรม เพอเสรมสรางอตสาหกรรมทใชเทคโนโลย

เปนพนฐานและสรางมลคาเพมโดยเนนการใหสทธประโยชนสวนลดภาษเหลอรอยละ 0-5

ป 1999

- ประกาศใหอาฟตาเปนเขตการคาเสรทแทจรงโดยจะลดภาษสนคาทกรายการลงเหลอรอย

ละ 0 ในป 2010 และป 2015 สาหรบสมาชกเดมและสมาชกใหม ตามลาดบ

การขยายความรวมมอทางเศรษฐกจในเชงกวางของอาเซยนอน ๆ นอกจากอาฟตา เชน

นอกจากความรวมมอทางเศรษฐกจการคาดงทกลาวขางตน อาเซยนไดขยายความรวมมอครอบคลม

สาขาตางๆ อยางกวางขวาง อาท การคลง เทคโนโลยและการสอสาร โทรคมนาคม เกษตรและปาไม

การขนสง พลงงาน แรธาต และการทองเทยว

 

 

38

 

ววฒนาการความรวมมอทางเศรษฐกจทสาคญของอาเซยนจนถงแผนการเปน

ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน

อาเซยนมการเจรญเตบโตอยางคอยเปนคอยไป ใหความสาคญตอการจดทากรอบงานอยาง กวางๆ และยดหยนไดเพอใหสอดรบกบความคดเหนอนหลากหลายของสมาชก และเพอใหเปนรากฐานอนมนคงสาหรบจดมงหมายรวมกนตอไป รวมทงทาใหเกดคานยมทดและวางรากฐานความสาเรจในอนาคต

ความคบหนาการดาเนนงานดานเศรษฐกจทสาคญของอาเซยน

การจดทาความตกลงดานเศรษฐกจทสาคญของอาเซยนเพอเปนพนฐานไปสการจดตงประชาคมเศรษฐกจอาเซยนมความคบหนา ดงน

(1) ความตกลงการคาสนคาของอาเซยน (ASEAN Trade in Goods Agreement: ATIGA) เปนความตกลงทไดปรบปรงจากความตกลงวาดวยการใชมาตรการกาหนดอตราอากรรวมเพอจดตงเขตการคาเสรอาเซยน (CEPT) ภายใตเขตการคาเสรอาเซยน โดยความตกลงฉบบนมการปรบปรงกฎเกณฑทางการคาทงดานภาษและไมใชภาษใหชดเจนสอดคลองกนมากขน เชน การลดภาษภายใต CEPT (ตารางท 2-4) กระบวนการศลกากร มาตรการสขอนามย เปนตน ซงจะชวยจดระบบการคาของอาเซยนใหโปรงใส และมความสอดคลองกบความตกลงการคาในกรอบอนๆ

ตารางท 2-4 กรอบการลดภาษภายใต CEPT

กลมสนคา ประเทศสมาชกอาเซยน สนคาปกต

(ลดภาษเปนศนย) ป 2010 สาหรบประเทศสมาชกอาเซยนเกา (6 ประเทศ) ป 2015 สาหรบประเทศสมาชกอาเซยนใหม (4 ประเทศ)

สนคาออนไหว (ภาษไมเปน 0% แตไมเกน 5%)

ประเทศสมาชกทมสนคาออนไหวจะตองลดภาษเหลอ 5% ในป 2010 สาหรบประเทศสมาชกเกาและป 2015 สาหรบสมาชกใหม

ประเทศสมาชก (ยกเวนสงคโปรและอนโดนเซย) กาหนดรายการสนคาเกษตรเปนสนคาออนไหว สวนใหญเปนสนคาปศสตวและพชบางชนด ทงน ไมมประเทศใดกาหนดสนคาอตสาหกรรมเปนสนคาออนไหว สนคาออนไหวของไทย ไดแก เมลดกาแฟสด มนฝรง ไมตดดอก และมะพราวแหง

สนคาออนไหวสง (กาหนดภาษเปนกรณพเศษ แตตองไดรบการยอมรบจากสมาชก)

มาเลเซย: ขาว ลดภาษเปน 20% ในป 2010 อนโดนเซย: ขาวลดภาษเปน 25% ในป 2015 นาตาลลดภาษจาก 40% เหลอ 5-10% ป 2015 ฟลปปนส: ขาว คงอตราภาษ 40% จนถงป 2011 และลดเปน 35% ในป 2015 นาตาล คงอตราภาษ 38% จนถงป 2011 และลดเปน 5% ในป 2015

 

 

39

 

ทงน ความตกลง ATIGA เรมมผลใชบงคบตงแตวนท 17 พฤษภาคม 2010 หลงจากประเทศสมาชกอาเซยนครบทง 10 ประเทศใหสตยาบนตอความตกลงดงกลาว

(2) ความตกลงวาดวยการคาบรการของอาเซยน (ASEAN Framework Agreement on Service: AFAS) เปนความตกลงระหวางประเทศสมาชกอาเซยนเพอลดเงอนไขหรอกฎระเบยบทเปนอปสรรคตอการคาบรการ ทงน AEC Blueprint ไดกาหนดเปาหมายในการเปดเสรการคาบรการในสาขาบรการเรงรด (Priority Sectors) ไดแก สาขา e-ASEAN (โทรคมนาคมและคอมพวเตอร) สาขาสขภาพ สาขาทองเทยว และสาขาการบน วาตองอนญาตใหผใหบรการมสดสวนการถอหนของนกลงทนอาเซยนไมนอยกวารอยละ 70 ภายในป 2010 และสาขาโลจสตกสภายในป 2013 สวนสาขาบรการอน ๆ ภายในป 2015 (Mode 3) โดยไมมขอจากดในการคาบรการผานอนเตอรเนต (Mode 1) และการเดนทางไปรบบรการยงประเทศผใหบรการ (Mode 2) รวมทงใหเจรจากาหนดการเปดเสรสาหรบการเคลอนยายบคคลธรรมดา(Mode 4) ขอจากดการปฏบตเยยงคนชาต (National Treatment Limitations) และขอผกพนในภาพรวม (Horizontal Commitments) ทงนอาเซยนประสบกบปญหาความลาชาในการดาเนนการตามกาหนดเวลาใน AEC Blueprint ในการเพมสดสวนของผถอหนตางชาตอาเซยนและยงไมสามารถ ตกลงกนไดในการกาหนดตวแปรสาหรบการเปดเสรการเคลอนยายแรงงานฝมอภายในป 2009 ตามทกาหนดไว อยางไรกตามอาเซยนไดเจรจาบรรลความตกลงวาดวยการยอมรบรวมดานวชาชพสาหรบวชาชพทกาหนด คอ วศวกร สถาปตย แพทย ทนตแพทย พยาบาล บญชและชางสารวจไปแลว ประเทศสมาชกอาเซยนอยระหวางการดาเนนการผกพนการเปดตลาดการคาบรการชดท 8 (ผกพนเพมเตมสาขาบรการยอยอยางนอยอก 15 สาขา) ภายในป 2011 ทลาชามาจากป 2510 โดยมกาหนดใหยนผกพนการคาบรการเพมเตมในรอบตอไปอก 20 สาขายอยในป 2012 และ 20 สาขายอยในป 2014 และ 7 สาขายอยในป 2015

ขอผกพนในการเพมสดสวนการถอหนโดยตางชาตอาเซยนใน AEC Blueprint สาขาบรการ 2008 2010 2013 2015 การทองเทยว การบน สขภาพ เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร

51% 70% 70% 70%

โลจสตกส 49% 51% 70% 70% สาขาอนๆ 49% 51% 51% 70%

(3)ความตกลงดานการลงทนของอาเซยน (ASEAN Comprehensive Investment Agreement: ACIA) เปนความตกลงทไดปรบปรงจากการรวมความตกลงดานการลงทน (AIA) และความตกลงดานการคมครองการลงทน (IGA) ฉบบเดมของอาเซยน เพอใหมขอบเขตครอบคลมไวภายใตความตกลง

 

 

40

 

ฉบบเดยว ซงจะครอบคลมเรองการเปดเสรดานการลงทน การคมครองการลงทน รวมทงการสงเสรมและอานวยความสะดวกดานการลงทน โดยมการปรบปรงความตกลงใหนาสนใจสาหรบนกลงทนตางชาตทจะเขามาลงทนในภมภาคอาเซยน ทงน ประเทศสมาชกอาเซยนไดลงนามในความตกลง ACIA แลวในป 2010 และอยระหวางการปรบเปลยนกฎหมายภายในใหสอดคลองกบความตกลงดงกลาว

นอกจากการรวมกลมระหวางประเทศสมาชกอาเซยนแลว อาเซยนยงไดจดทาความตกลงการคาเสรกบประเทศนอกกลม อาท จน ญปน เกาหล ออสเตรเลย นวซแลนด และอนเดย และอยระหวางการศกษาเพอจดทาความตกลงกบกลมประเทศตะวนออกกลางและอเมรกาใตดวย ดงปรากฏตามรปภาพภาพท 2-7

 

 

41

 

รปภาพท 2-7 ความเชอมโยงระหวางอาเซยนและกลมเศรษฐกจตางๆ

ทมา: กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ กระทรวงพาณชย

2.2.3.2 อาเซยน+3 และอาเซยน+6

ในเดอนสงหาคม 2009 รฐมนตรเศรษฐกจอาเซยนไดหารอกบรฐมนตรการคาของประเทศค

เจรจาในกรอบการประชมสดยอดเอเชยตะวนออก (อาเซยน + จน ญปน สาธารณรฐเกาหล อนเดย

ออสเตรเลย และนวซแลนด) และรบทราบผลการศกษาความเปนไปไดในการพฒนาความเปนหนสวน

ทางเศรษฐกจอยางกวางขวางระหวางประเทศสมาชก 16 ประเทศ (Comprehensive Economic

Partnership for East Asia: CEPEA) และเหนชอบใหมการตงคณะทางาน 4 ชด ไดแก

1) คณะทางานกฎวาดวยถนกาเนดสนคา

2) คณะทางานการจาแนกพกดศลกากร

3) คณะทางานพธการศลกากร และ

4) คณะทางานความรวมมอทางเศรษฐกจ เพอศกษาความเปนไปไดและแนวทางในการ

รวมกลมทางเศรษฐกจ 2 รปภาพแบบ โดยมกาหนดสรปผลการศกษาและรายงานผลตอทประชม

 

 

42

 

รฐมนตรเศรษฐกจอาเซยน ครงท 43 ในเดอนสงหาคม 2011 ไว 2 แนวทางอยางไรกด ปจจบนประเทศ

คคาสาคญของอาเซยนกลบมทาทตอแนวทางดงกลาวดวยเหตผลทแตกตางกนไป คอ

จน ใหความสาคญกบอาเซยน+3 เนองจากเหนวา การรวมกลมทางเศรษฐกจควรทา

อยางคอยเปนคอยไป โดยเรมจากอาเซยน+3 กอน นอกจากนน จนยงไมตองการใหอนเดยเขามาม

บทบาท/อานาจในภมภาคอาเซยนมากนก และตองการคงบทบาทนาของตนตอไป

ญปน ใหการสนบสนนการทา CEPEA มากกวา EAFTA และตองการเนนความ

เชอมโยงทางดานโครงสรางพนฐานในภมภาค และตองการคานอานาจของจนในการรวมกลมอาเซยน+3

สาธารณรฐเกาหล ใหความสาคญกบความรวมมอระดบอาเซยน+1 อาเซยน+3 และ

อาเซยน+6 ตามลาดบ

ทงน ในการประชมรฐมนตรเศรษฐกจอาเซยนอยางไมเปนทางการ (AEM Retreat) ครงท 17 ใน

เดอนกมภาพนธ 2011 ณ กรงเวยงจนทน รฐมนตรเศรษฐกจอาเซยนไดหารอถงโครงสราง

สถาปตยกรรมภมภาค (Regional Architecture) ในเอเชยตะวนออก ตลอดจนแลกเปลยนขอคดเหน

เกยวกบแนวทางการรวมกลมภายในภมภาค ทจะสงผลกระทบตออาเซยนและการขยายการรวมกลม

อาเซยน+3 และอาเซยน+6 โดยเหนวา กลมการรวมตวทางเศรษฐกจทจะกระทบตอแนวทางการ

รวมกลมทางเศรษฐกจของอาเซยนมากทสด คอ TransPacific Partnership: TPP เนองจากมประเทศ

สมาชกอาเซยนเขารวมแลว 4 ประเทศ ไดแก บรไน มาเลเซย สงคโปร และเวยดนาม รวมถงประเทศใน

กลมอาเซยน+3 และอาเซยน+6 คอ ออสเตรเลย นวซแลนด และญปน (อยระหวางการพจารณา) เขา

รวมในการเจรจา TPP ดวย

2.2.3.3 ความตกลงทางการคาภายใตกรอบเอเปค

“เอเปค (APEC)” เปนกรอบความรวมมอทางเศรษฐกจระหวางเขตเศรษฐกจ10 (economy) ใน

ภมภาคเอเชย-แปซฟกกอตงขนเมอป พ.ศ. 2532 (ค.ศ. 1989) โดยนาย Bob Hawke นายกรฐมนตร

ออสเตรเลยในขณะนน ทมองวา ออสเตรเลยจาเปนตองเกาะเกยวกบเศรษฐกจในภมภาค โดยเฉพาะใน

                                                            10

ในบรบทของเอเปคจะใชคาวา “เขตเศรษฐกจ (economy)” แทนคาวา “ประเทศ” เนองจากสมาชกของเอเปคสองราย คอ เขตบรหาร

พเศษฮองกง และจนไทเป มไดมสถานะเปนประเทศ แตไดรบการยอมรบใหเขาเปนสมาชกในฐานะทเปนเขตเศรษฐกจทมความสาคญใน

ภมภาคเอเชย-แปซฟก

 

 

43

 

เอเชยตะวนออกและทวปอเมรกาเหนอ ทามกลางแนวโนมของการขยายกลมความรวมมอทางเศรษฐกจ

ในยโรปและอเมรกาเหนอ และความไมแนนอนของการเจรจาการคาระหวางประเทศภายใต WTO

ไทยอยในสมาชกแรกเรมของเอเปคตงแตตน ซงม 12 เขตเศรษฐกจ คอ ออสเตรเลย บรไน

แคนาดา อนโดนเซย ญปน เกาหลใต มาเลเซย นวซแลนด ฟลปปนส สงคโปร ไทย และสหรฐอเมรกา

ตอมาเอเปคไดรบสมาชกเพมในปตาง ๆ รวมเปน 21 เขตเศรษฐกจ ดงน สาธารณรฐประชาชนจน

(2534) เขตบรหารพเศษฮองกง (2534) จนไทเป (2534) เมกซโก (2536) ปาปวนวกน (2536) ชล

(2537) เปร (2540) เวยดนาม (2540) และรสเซย (2540)

เอเปคเปนกลมความรวมมอทางเศรษฐกจทมพลงและพลวตรของการเจรญเตบโตสงสดของโลก

กลมสมาชกเอเปคมผลตภณฑมวลรวมประชาชาต (GDP) รวมกนกวา 19 ลานลานดอลลารสหรฐ หรอ

รอยละ 50 ของผลตภณฑมวลรวมประชาชาต (GDP) ของโลก มสดสวนการคากวารอยละ 41 ของมลคา

การคาโลก และสดสวนการคาระหวางไทยกบสมาชกเอเปคสงถงรอยละ 70 ของมลคาการคาระหวาง

ประเทศของไทยทงหมด

เอเปคสนบสนนการรวมกลมทางเศรษฐกจในภมภาคแบบเปดกวาง (open regionalism) โดย

สทธประโยชนทสมาชกเอเปคใหแกกนจะมผลใหผทมไดเปนสมาชกเอเปคไดรบประโยชนดวย เอเปคม

เปาหมายสนบสนนระบบการคาพหภาค (multilateral trading system) โดยการดาเนนการของเอเปคจะ

เปนการหารออยางตรงไปตรงมา มใชการเจรจา แตยดหลกการฉนทามต (consensus) และความสมคร

ใจ (voluntarism) ของทกฝาย ความเทาเทยมกนและผลประโยชนรวมกนของสมาชก โดยคานงถงความ

แตกตางของระบบเศรษฐกจและสงคม และระดบการพฒนาของสมาชก ทงน เอเปคมความแตกตางจาก

กรอบเจรจาอนๆ คอ ไมมผลผกพนทางกฎหมาย (No Legal Binding Commitment)

เอเปคมเปาหมายทจะเดนไปสการเปนเขตการคาเสรในภมภาคเอเชยแปซฟก (FTAAP) ตามท

สมาชกเอเปคเหนชอบในระหวางการประชมผนาฯ ทเมองโบกอร ประเทศอนโดนเซยเมอป 2537 ทจะ

ใหมการเปดเสรดานการคาและการลงทนในภมภาคเอเชย - แปซฟก โดยเรมจากสมาชกทพฒนาแลว

ภายในป 2553 (ค.ศ. 2010) และสมาชกกาลงพฒนาทเหลอภายในป 2563 (ค.ศ. 2020)

 

 

44

 

ในชวงระยะเวลา 20 ปทผานมา ไทยไดรบประโยชนอยางยงในจากการเปนสมาชกเอเปค โดย

ไดเขาไปมสวนรวมในการประชมทกระดบ ตงแตระดบผนา รฐมนตร เจาหนาทอาวโส ตลอดจนการ

ประชมระหวางผเชยวชาญในกรอบความรวมมอสาขาตางๆ ซงลวนแลวแตเปนโอกาสใหไทยเขาไป

ผลกดนและรวมกาหนดทศทางความรวมมอของเอเปคใหสอดคลองกบนโยบายของไทย นอกจากน ไทย

ยงไดรบการสนบสนนทางการเงนจากเอเปคในการนาไปจดทาโครงการความรวมมอตางๆ และโครงการ

เสรมสรางขดความสามารถในดานตางๆ โดยเฉพาะดานการอานวยความสะดวกทางการคา ซง

นอกจากจะเปนประโยชนตอไทยแลว ยงเปนประโยชนตอภมภาคเอเชย – แปซฟกโดยรวมอกดวย

ความตกลงการคาเสรภายใตเอเปค (FTAAP)

ในป 2006 เอเปคมการหารอถงความเปนไปไดในการเจรจาเขตการคาเสรในเอเชย-แปซฟค

(Free Trade Area of the Asia – Pacific : FTAAP) ทามกลางกระแสการวพากษวจารณจากกลม

ประเทศสมาชกทมความเหนแตกตางกนไป อาท ไทยและอาเซยนตางมทาทเหมอนกน คอ ไมตองการ

ใหเอเปคมงความสนใจไปในเรองการทา FTA ระหวางกน เพราะจะทาใหเปาหมายโบกอรซงเปนการ

เปดเสรดานการคาการลงทนระหวางกนภายในป 53 ถกลดความสาคญลง และอาจทาใหสมาชกเอเปค

ไมยอมดาเนนการเพอใหเปาหมายโบกอรบรรลผลสาเรจได สวนจนกไมตองการใหทา FTAAP เชนกน

เพราะจนลดภาษนาเขาสนคาตางๆ ลงในอตราสงแลว กอนทจะเขาเปนสมาชกขององคการการคาโลก

(WTO) แตทงนยงมหลายประเทศทอยากใหมการเจรจาดงกลาวขน เชน สหรฐฯ, สงคโปร, บราซล, ชล,

ไตหวน และญปน ซงตอมาม 4 ประเทศสมาชก ไดแก สงคโปร บรไน นวซแลนด และ ชล หรอทเรยก

กนวา “P4” ตกลงเขารวมการเจรจาเปดเสรทางการคาสนคา บรการ และการลงทนระหวางกน และตอมา

สหรฐอเมรกา ออสเตรเลย เปร เวยดนาม และมาเลเซย ไดเขารวมการเจรจาและมการพฒนาเปนความ

ตกลง Trans-Pacific Partnership (TPP) ในป 2009

สาหรบการดาเนนการ FTAAP ภายใตเอเปค หลายประเทศเหนวา ปจจบนภมภาคนมการ

รวมตวใกลชดกนมากขน ผานการเจรจา FTA ของหลายประเทศ และการดาเนนการในเอเปคภายใตเวท

สาคญกมงานทเกยวกบ FTAAP อยแลว จงนาจะยงคง FTAAP ไวเปนเปาหมายในระยะยาว (long-term

goal) ของเอเปคตอไป

 

 

45

 

ความตกลง Trans-Pacific Partnership (TPP)

ความตกลง Trans-Pacific Partnership (TPP) เปนความตกลงทอยระหวางการเจรจาของ

ประเทศสมาชกเอเปค 9 ประเทศ ไดแก สหรฐฯ ออสเตรเลย นวซแลนด ชล เปร สงคโปร บรไน

เวยดนาม และมาเลเซย ซงมประชากรรวมกนประมาณ 500 ลานคน และม GDP รวมกนถงประมาณ

16.4 ลานลานเหรยญสหรฐฯ

เปนทนาสงเกตวาประเทศทเขารวมการเจรจา TPP ทง 9 ประเทศ ตางมความสมพนธทาง

เศรษฐกจเชอมโยงระหวางกนดวยความตกลง FTAs ระดบทวภาคและระดบกลมประเทศอยแลว ดงนน

ประโยชนทแทจรงของการเขารวมเจรจาจดทาความตกลง TPP จงหมายถงการบรณาการพนธกรณใน

การเปดตลาดและการดาเนนการอนๆ ทเกยวของใหเปนมาตรฐานเดยวกนและขยายเพมนาหนกในการ

เปดเสรทงในเชงกวางและเชงลก ซงจะเปนการผนกพลงทางเศรษฐกจ Economic Partnership และ

ขยายโอกาสในการเพมพนการคาและการลงทนระหวางกน

การเจรจา TPP ไดดาเนนมาตงแต รอบแรกในเดอนมนาคม 2010 ณ ประเทศออสเตรเลย และ

มการเจรจาครงลาสด ครงท 5 ทประเทศชล ระหวางวนท 14-18 กมภาพนธ 2011 หลงจากนน กม

กาหนดทจะเจรจาอก 4 รอบ และมเปาหมายในการสรปผลการเจรจาในสาระสาคญ Substantive

Negotiations ในเดอนพฤศจกายน 2011

ทงน หากการเจรจา TPP สรปผลไดกอาจจะทาให TPP เปนตนแบบสาหรบการเจรจาทาความ

ตกลงเปดเสรทางเศรษฐกจระหวางประเทศสมาชกเอเปค (Free Trade Agreement for Asia-Pacific -

FTAAP) และอาจสงผลเปลยนแปลง World Economic Architecture และอาจจะกระทบตอการทา East

Asia FTA (EAFTA) หรอ ASEAN+3 และ Comprehensive Economic Partnership for East Asia

(CEPEA) หรอ ASEAN+6 เพราะ TPP มสมาชกอาเซยนเขารวม 4 ประเทศ ทงน ยงมญปน เกาหลและ

ประเทศอนๆ ทเปนสมาชก APEC ไดแสดงความสนใจทจะเขารวมดวยในภายหนา

ทงน ในการเจรจาความตกลง TPP ทผานมา ยงคงมประเดนทประเทศสมาชก TPP ยงไม

สามารถหาขอสรปรวมกนได โดยมรายละเอยดตามตารางท 2-5

 

 

46

 

ตารางท 2-5 ทาทของประเทศตาง ๆ ในการเจรจาความตกลง TPP

ประเดนเจรจา ทาทประเทศตางๆ รปภาพแบบการจดทาขอผกพนการเปดตลาด

สหรฐฯ ยนยนทจะใชรปภาพแบบการเจรจาสองฝาย (Bilateral Market Access) ในการเสนอรางขอผกพนการเปดตลาดกบประเทศทสหรฐฯ ไมมความตกลง FTA ดวย ไดแก นวซแลนด บรไน เวยดนามและมาเลเซย (โดยคงระดบขอผกพนเดยวกบทใหไวภายใต FTA ทสหรฐฯ มอยกบประเทศสมาชก TPP ทเหลอ ไดแก ออสเตรเลย เปร ชล และสงคโปร) ออสเตรเลย นวซแลนด และสงคโปร ตองการใหมการเจรจาตารางขอผกพนการเปดตลาดเดยว (Single Market Access)

การลงทน สหรฐฯ สนบสนนการใชกลไกระงบขอพพาทระหวางภาครฐและเอกชน (Investor-State Dispute Settlement Mechanism) ออสเตรเลยและนวซแลนด คดคานทจะใหมกลไกระงบขอพพาทระหวางภาครฐและเอกชน

ทรพยสนทางปญญา สหรฐฯ ตองการผลกดนมาตรฐานดานทรพยสนทางปญญาใหมากกวาความตกลง TRIPS (TRIPS Plus) ภายใต WTO นวซแลนด ตองการเพยงแคความตกลง TRIPs ภายใต WTO

แมวาจะเปนทยอมรบกนระหวางประเทศผเขารวมเจรจาแลววาจะไมสามารถสรปผลการเจรจา

TPPไดทนการประชมสดยอดเอเปคในเดอนพฤศจกายน ศกน แตจะขยายเวลาไปถงปหนา และเมอ

สามารถสรปผลการเจรจาได ฝายบรหารของสหรฐฯ ซงมบทบาทสาคญในกลมยงตองนาผลการเจรจาเขาส

การพจารณาของรฐสภาเพอขอความเหนชอบ กระบวนการดงกลาวนอาจตองใชเวลามากพอสมควรและไม

อาจคาดการณไดชดเจนในชนนวารฐสภาจะใหความเหนชอบโดยไมมเงอนไขหรอไมเพราะฝายบรหาร

สหรฐฯ ยงไมไดรบ Trade Promotion Authority หรอเดม Fast Track Authority จากรฐสภาและไมม

หลกประกนอะไรทรฐสภาซงพรรคฝายคาน (GOP) มเสยงขางมากในสภาลาง (House) จะยอมใหอานาจ

ดงกลาวกบฝายบรหาร อยางไรกด สถานการณการเจรจา TPP อาจเปลยนแปลงไป เนองจากคอนขาง

ชดเจนวาแนวโนมการเจรจารอบโดฮาไมมนยสาคญทางเศรษฐกจเทาทควร

2.2.3.4 การประชมภายใตกรอบ BIMSTEC

BIMSTEC หรอ ความรเรมแหงอาวเบงกอลสาหรบความรวมมอหลากหลายสาขาทางวชาการ

และเศรษฐกจ (Bay of Bengal Initiative for Multi-Sectoral Technical and Economic

Cooperation) เปนกรอบความรวมมอระหวาง 7 ประเทศในภมภาคอาวเบงกอล ประกอบดวย

บงกลาเทศ ภฏาน อนเดย พมา เนปาล ศรลงกา และไทย โดยประเทศสมาชกจะตองมภมประเทศตด

อาวเบงกอล หรอพงพงอาวเบงกอลเปนหลก BIMSTEC เรมกอตงขนครงแรกจากสมาชก 4 ประเทศ

 

 

47

 

เมอวนท 6 มถนายน 2540 ภายใตชอ BIST-EC (Bangladesh-India-Sri Lanka-Thailand Economic

Cooperation) ภายใตการรเรมและผลกดนของไทย และเปลยนชอเปน BIMST-EC (Bangladesh-

India-Myanmar-Sri Lanka-Thailand Economic Cooperation) เมอพมาเขารวมเปนสมาชกเมอ

วนท 22 ธนวาคม 2540 ตอมาในเดอนธนวาคม 2546 เนปาลและภฏานไดเขารวมประชมในฐานะ

สมาชกใหม

สาหรบความสาคญของ BIMSTEC ถอไดวา BIMSTEC เปนตลาดทมศกยภาพทางเศรษฐกจ

สงตลาดหนง โดยมประชากรรวมถง 1,300 ลานคน แตปจจบนยงมการคา การลงทน และการเดนทาง

ตดตอระหวางกนคอนขางนอย ทาใหยงมโอกาสและลทางในการทจะสงเสรมความรวมมอระหวางกนได

อกมาก โดยเฉพาะอยางยงทางดานการคาการลงทนนน สาหรบความสาคญตอประเทศไทย

BIMSTEC จะชวยประสานนโยบาย Look West ของไทย เขากบนโยบาย Look East ของอนเดย และ

ชวยเนนจดยนนโยบายตางประเทศแบบ Forward Engagement ทมงเนนกระชบความสมพนธกบ

ประเทศพนธมตรเดม และบกเบกความสมพนธกบพนธมตรใหมๆ นอกจากน ความรวมมอภายใต

BIMSTEC จะชวยประสานจดแขงของแตละประเทศเขาดวยกนและเปนการสงเสรมความรเรมของไทยท

นามาใชไดผลเปนทยอมรบในหลายเวท ซงความสาเรจในเวทน กจะเปนตวอยางของความรวมมอ

ระหวางประเทศกาลงพฒนา (south-south cooperation) ทจะทาใหไทยมบทบาทสรางสรรคในเวท

ระหวางประเทศตอไป

สาหรบความสมพนธทางการคา เมอวนท 8 กมภาพนธ 2004 รฐมนตรเศรษฐกจ/การคาของ

ประเทศสมาชก BIMSTEC ไดรวมลงนามกรอบความตกลงเขตการคาเสร BIMSTEC (Framework

Agreement on BIMSTEC FTA) ณ จงหวดภเกต ประเทศไทย โดยสาระสาคญของกรอบความตกลง

ครอบคลมดานการคาสนคา การคาบรการ การลงทน และความรวมมอทางเศรษฐกจ ภายหลงการลง

นามกรอบความตกลงฯ ไดมการจดตงคณะกรรมการเจรจาการคา BIMSTEC (BIMSTEC TNC) โดย

ตงแตเดอนกนยายน 2004 - มถนายน 2009 มการประชม BIMSTEC TNC ไปแลว 18 ครง ซงทประชม

สามารถหาขอสรปการจดทาความตกลงการคาสนคา รวมถงแนวทางและรปภาพแบบการลด/ยกเลก

ภาษศลกากรของสนคาระหวางกนไดแลว คงเหลอเพยงการจดทาตารางขอผกพนภาษ และการ

ตรวจสอบถอยคาดานกฎหมายของความตกลงฯ เทานน

อยางไรกตาม การประชม BIMSTEC TNC ครงท 19 ถกเลอนออกไปหลายครง เนองจากความ

ไมพรอมของประเทศสมาชก และการทประเทศสมาชกไดรบสทธประโยชนทางภาษระหวางกนภายใต

 

 

48

 

กรอบอนๆ ไปแลว จงไมมแรงจงใจหรอความจาเปนในการหาขอสรปผลการเจรจาสาหรบการลดภาษใน

กรอบ BIMSTEC ทาใหการเจรจาเวนวางไปกวา 1 ป ครง ซงในระหวางการหารอสองฝายกบประเทศ

สมาชก BIMSTEC ทงอนเดย ศรลงกา บงกลาเทศ และภฏาน ในโอกาสตางๆ ผบรหารระดบสงของ

กระทรวงพาณชยไดพยายามผลกดนใหประเทศสมาชก BIMSTEC สนบสนนใหการเจรจาเปดเสรการคา

สนคาภายใต BIMSTEC FTA บรรลผลสาเรจโดยเรว จนในทสดไทยไดรบความรวมมอจากประเทศ

สมาชกทกประเทศ เขารวมการประชม BIMSTEC TNC ครงท 19 ทจดในเดอนกมภาพนธ ป 2011 ณ

กรงเทพฯ

ลาสดประเทศสมาชก BIMSTEC บรรลผลการจดทาความตกลงการคาสนคา รปภาพแบบการ

เปดเสรสนคาระหวางกน โดยอยระหวางการจดทาตารางขอผกพนภาษของสนคา เพอแนบทายความตก

ลงฯ และไดตงเปาหมายสรปผลการจดทาความตกลงการคาสนคาฉบบสมบรณ และการลงนามความตก

ลงฯ ภายในการประชมรฐมนตรดานการคา/เศรษฐกจ ซงบงกลาเทศจะจดขนภายในสนป 2011 เพอใหม

การลดภาษสนคากลมแรกอยางเรวทสดตงแตวนท 1 กรกฎาคม 2012 ในสวนของการคาบรการ และ

การลงทน ประเทศสมาชกอยระหวางการเจรจาจดทาความตกลงดงกลาว

ทงน การประชม BIMSTEC TNC ครงตอไป มวตถประสงคเพอตรวจสอบถอยคาดานกฎหมาย

ของความตกลงฯ และภาคผนวกครงสดทาย และตรวจสอบความถกตองของตารางรายการสนคาทจะม

การเปดเสร เพอเตรยมใหมการลงนามความตกลงฯ ตอไป

2.3 ความตกลงการคาเสรในระดบทวภาคของไทย

กระแสการเจรจาเปดการคาเสร ทงในกรอบภมภาคและกรอบทวภาคดงทไดกลาวขางตนในสวน

ท 2.2 จาเปนใหประเทศตาง ๆ รวมทงประเทศไทยทมสดสวนพงพาการคาระหวางประเทศทสงกวารอย

ละ 110 ของผลผลตมวลรวมประชาชาต ตองขวนขวายหาประเทศพนธมตรทางการคาและการลงทน

อยางเรงดวน เพราะการเขารวมความตกลงการคาเสรนน นอกจากจะเปนการชวยรกษาตลาดการ

สงออกเดมแลว ยงเปนกลยทธหนงในการขยายแหลงการคาสตลาดใหม อนเปนการกระจายความเสยง

จากการกระจกตวของแหลงสงออก ในทางกลบกน การไมเขารวมความตกลงการคาเสร จะสงผลให

ประเทศเสยเปรยบประเทศคแขงอน ๆ ทเขารวมเปนสมาชก (Trade Diversion) ดวย

ดงนน นยสาคญเชงนโยบายสาหรบประเทศไทย จากกระแสการเจรจาเปดการคาเสรในกรอบ

ภมภาคและกรอบทวภาคดงกลาว คอการทประเทศไทยตองเรงเจรจาความตกลงการคาเสรกบคคา

 

 

49

 

สาคญของไทย เพอสรางโอกาสใหผประกอบการไทย และปองกนใหไทยไมเสยประโยชนจากการเจรจา

ความตกลงการคาเสรโดยประเทศคแขง ทงน ตองคานงถงความพรอมของผประกอบการทจะตองเผชญ

การแขงขนทสงขนจากการเปดเสรดงกลาวดวย

ทงน ในสวนของประเทศไทย กไดมการเจรจาการคากบประเทศตางๆ รวมแลว 12 ความตกลง

แบงเปน Bilateral FTA 5 ฉบบ ไดแก ไทย-ออสเตรเลย ไทย-นวซแลนด ไทย-ญปน ไทย-อนเดย (82

รายการ) และไทย-เปร (Early Harvest ยงไมไดเรมบงคบใช) และ Regional FTA 7 ฉบบ ไดแก

อาเซยน อาเซยน-จน อาเซยน-ญปน อาเซยน-เกาหล อาเซยน-ออสเตรเลย/นวซแลนด อาเซยน-อนเดย

และ BIMSTEC สาหรบความตกลง FTA ทยงอยระหวางการเจรจา ไดแก ไทย-อนเดย (เพมเตม) ไทย-

ชล ไทย-เปร (เพมเตม) และอาเซยน-GCC (ยงไมเรมเจรจา) เปนตน

ในชนน จะขอกลาวถงความสาคญของ FTA กบประเทศคคาหลก 5 ประเทศ ของไทย ดงน

1. ความตกลงการคาเสรไทย-ออสเตรเลย หรอ Thailand-Australia Free Trade

Agreement (TAFTA) มผลบงคบใชเมอวนท 1 มกราคม 2005 ภายใน 5 ป มลคาการสงออกของไทย

เพมขนกวา 5 เทาตว จาก 3,158 ลานเหรยญสหรฐฯ ในป 2005 เปน 15,265 ลานเหรยญสหรฐฯ ในป

2010 โดยไทยไดดลกวา 3,473 ลานเหรยญสหรฐ (แผนภมท 2-7 ) กลมสนคาทไทยสงออกไป

ออสเตรเลยมาก คอ สนคากลมยานยนต เครองเซนตรฟวจสาหรบแยกครม หรอทาใหเสอผาแหง

ทองคาและเครองเพชรพลอย สวนสนคาเกษตรทไทยไดประโยชน คอ ปลาทนากระปอง ขาว อาหาร

สตว กงแปรรป สบประรดและผลไม

 

 

50

 

แผนภมท 2-7 การสงออกและการนาเขาของไทยกบออสเตรเลยระหวางป 2000-2010

(ความตกลงมผลบงคบใช 1 มกราคม 2548)

ทมา: World Trade Atlas (2011)

การดาเนนการทผานมา การสงออกภายใต TAFTA มสดสวนการใชสทธมาก เนองจากไทย

ใชสทธในการสงออกรถยนตและสวนประกอบโดยเฉพาะรถปกอพไปออสเตรเลยเพมขนกวาเดมมาก

เมอเทยบกบกอนทา FTA สาหรบการนาเขาภายใต FTA มสดสวนการใชสทธนอย เนองจากมการ

ทยอยลดภาษซงจนถงปจจบนยงลดภาษไมมาก และสนคาทนาเขามาจากออสเตรเลยสวนใหญเปน

วตถดบซงภาษนาเขาปกตมอตราทตาอยแลว

อยางไรกด สนคาเกษตรทไดรบผลกระทบจาก TAFTA คอ นมและผลตภณฑ และเนอโค ทา

ใหมผประกอบการโคเนอโคนมมาขอใชเงนกองทน FTA ของกระทรวงพาณชย 5 โครงการ เปนเงน

35.29 ลานบาท และเงนกองทนปรบโครงสรางการผลตของกระทรวงเกษตรและสหกรณ 6 โครงการ

เปนเงน 144 ลานบาท เพอพฒนาและยกระดบขดความสามารถของผประกอบการไทย ซงมการ

ดาเนนการประสบความสาเรจดดงในกรณของเนอโคขนโพนยางคา

2. ความตกลงหนสวนเศรษฐกจทใกลชดยงขนไทย-นวซแลนด (Thailand - New

Zealand Closer Economic Partnership : TNZCEP) ไทยและนวซแลนดมการลงนามความตกลงฯ

ในเดอนเมษายน 2005 เพอใหความตกลงฯ มผลใชบงคบในวนท 1 กรกฎาคม 2005 การคาเรมเพม

มากอยางเหนไดชดทนททม FTA โดยมลคาการสงออกในป 2005 เพมถงรอยละ 50 ป 2010 ทผานมา

การคาสองฝายรวม 1,310 ลานเหรยญสหรฐ โดยไทยไดดล 289 ลานเหรยญสหรฐ กลมสนคาทไทย

1,610.151,355.05

1,636.862,161.60 2,453.51

3,252.66

4,382.77

6,135.86

7,987.438,537.78

9,367.52

1,156.45  1,377.39  1,503.11  1,581.96 

2,206.98 

3,158.00 3,439.02 

4,122.39 

5,198.70 

3,812.86 

5,970.40 

0

1,000

2,000

3,000

4,000

5,000

6,000

7,000

8,000

9,000

10,000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Export Import

 

 

51

 

สงออกไปนวซแลนดมากเปนสนคากลมยานยนต เครองปรบอากาศ เครองซกผา พลาสตกพวกโพล

เมอร และผลตภณฑพลาสตก สวนสนคาเกษตรทไทยไดประโยชน คอ กงแปรรป ปลาทนากระปอง

สบปะรด และผลไม

การดาเนนการทผานมา แผนภมท 2-8 แสดงใหเหนวา การคาไทย-นวซแลนดขยายตว

เพมขนอยางตอเนอง และไทยเปนฝายไดดลนวซแลนด ดานการสงออกภายใต FTA ไมมตวเลขการใช

สทธ เนองจากกระทรวงพาณชยไมตองออกหนงสอรบรอง สาหรบการนาเขาภายใต FTA มสดสวน

การใชสทธมาก เนองจากสวนใหญประมาณรอยละ 40 เปนการนาเขานมและผลตภณฑนม ซงไทยม

ความตองการนามาใชในประเทศ

แผนภมท 2-8 การสงออกและการนาเขาของไทยกบนวซแลนดระหวางป 2000-2010

(ความตกลงมผลบงคบใช 1 กรกฎาคม 2548)

ทมา:

World

Trade Atlas (2011)

สาหรบสนคาเกษตรทไดรบผลกระทบจาก TAFTA คอ นมและผลตภณฑ และเนอโค

เชนเดยวกนกบ TAFTA ซงผประกอบการไทยไดขอใหภาครฐเขาไปชวยเหลอดงทกลาวไปแลวภายใต

การดาเนนการของ TAFTA

3. ความตกลงหนสวนเศรษฐกจทใกลชดไทย-ญปน (Japan-Thailand Economic

Partnership Agreement: JTEPA) เรมลดภาษเมอวนท 1 พฤศจกายน 2007 แมตวเลขการคาจะมการ

ขยายตวจาก 50,000 ลานเหรยญสหรฐ ในป 2007 เปน 58,271 ลานเหรยญสหรฐ ในป 2010 แตยงไม

เหนผลประโยชนชดเจนนกเนองจากป 2009 มวกฤตเศรษฐกจ ทงน แผนภมท 2-9 แสดงใหเหนวา

181.24 181.86 204.54 262.60  328.57

518.67

658.41

742.7

541.80 539.53 

799.36 

195.60  209.92  189.08  211.17  238.35 252.65 

320.23 

449.31 

651.30 

313.57 

516.20 

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Export Import

 

 

52

 

10,081.14 9,942.009,979.66 11,410.11

13,475.4815,029.73

16,564.8019,289.71

20,085.13

15,656.00

20,416.5515,273.48 

13,857.60  14,877.43 18,235.19 

22,464.65 

26,041.57 

25,847.80 

30,763.59 33,765.69 

25,191.86 

38,305.87 

0

5,000

10,000

15,000

20,000

25,000

30,000

35,000

40,000

45,000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Export Import

ประเทศไทยยงคงขาดดลกบญปนหลงทา FTA เหมอนชวงกอนทา FTA โดยป 2010 ไทยขาดดลกวา

17,440 ลานเหรยญ เนองจากจาเปนตองมการนาเขาสนคาเครองจกร ผลตภณฑเหลก และยานยนต/

ชนสวนมลคาสงจากญปน สาหรบกลมสนคาทไทยสงออกไปญปนมาก เปนสนคาเนอสตว เชน เนอไก

ปรงสก กงแปรรป กงสดแชเยน ยางแผนรมควน เครองประมวลผลขอมล สวนประกอบและอปกรณของ

ยานยนต

การดาเนนการทผานมา การสงออกภายใต FTA มสดสวนการใชสทธมาก เนองจากสวน

ใหญภาษนาเขาภายใต FTA ของญปนลดเปน 0 แลว จงมการใชสทธประโยชนทางภาษภายใต FTA กน

มาก สาหรบดานการนาเขาภายใต FTA มสดสวนการใชสทธนอย เนองจากญปนไดยายฐานการผลต

มายงไทยในหลายอตสาหกรรม เชน รถยนต เครองใชไฟฟา อเลกทรอนกส เหลกและผลตภณฑ สงผล

ใหมการนาเขาโดยตรงจากญปนไมมากนก

แผนภมท 2-9 การสงออกและการนาเขาของไทยกบญปนระหวางป 2000-2010 (ความตกลงมผลบงคบใช 1 พฤศจกายน 2550)

ทมา: World Trade Atlas (2011)

สาหรบปญหาทพบหลงการทา FTA คอ ขอจากดในการสงออกสนคาบางรายการ อาท ไทยไม

สามารถใชโควตาสบปะรดสดทญปนใหได เนองจากมขอจากดดานนาหนกไมเกน 900 กรม/ผล และ

โควตาเนอสกรแปรรปทมปรมาณไมเพยงพอกบความตองการสงออก เปนตน นอกจากนน ญปนยงไม

เปดตลาดสนคาเกษตรสงออกสาคญของไทยหลายรายการ อาท ขาวและนาตาล ซงอยระหวางการเจรจา

เปดตลาดเพมเตมในชวงตอไป อยางไรกด ไทยอาจจะตองพจารณาเปดตลาดสนคาทญปนให

ความสาคญ อาท ยานยนตนงสวนบคคล เปนตน

 

 

53

 

4. เขตการคาเสรอาเซยน - จน (ASEAN - China Free Trade Agreement) การเปดเสร

ทางการคาระหวางไทย-จน เรมตนมาจากการลดภาษสนคาผก-ผลไมระหวางไทยและจนเมอเดอน

ตลาคม 2003 จากนนความตกลงอาเซยน-จนเรมมผลใชบงคบในเดอนมกราคม 2004 ทงน มลคาการคา

ระหวางไทย-จนเพมสงขนมากดงปรากฏตามแผนภมท 2-10 โดยมมลคากวา 45,712 ลานเหรยญสหรฐ

ในป 2010 สงผลใหจนกลายเปนคคาสาคญอนดบ 2 ของไทย รองจากญปน อยางไรกด ไทยยงคงขาด

ดลกบจนหลงทา FTA เหมอนชวงกอนทา FTA โดยในป 2010 ไทยขาดดลจนประมาณ 2,766 ลาน

เหรยญสหรฐ ทงน กลมสนคาทไทยสงออกไปจนมาก เปนสนคากลมอตสากรรมเครองจกร เครองใชกล

อปกรณไฟฟา สวนประกอบ พลาสตก ยางและของททาดวยยาง และกลมสนคาเกษตรทไทยได

ประโยชน เชน ผลตภณฑมนสาปะหลง สตารช ทเรยน ลาไย ปลาอนๆสดแชเยน

การดาเนนการทผานมา การสงออกไปจนภายใต FTA มสดสวนการใชสทธมาก เนองจาก

ภาษนาเขาในรายการสนคาปกตไดลดลงเหลอ 0 แลว การใชสทธประโยชนทางภาษภายใต FTA จง

ขยายตวอยางตอเนอง สาหรบในสวนของการนาเขาจากจนภายใต FTA มสดสวนการใชสทธนอย

เนองจากสนคานาเขาสาคญของไทยลดภาษเปนศนยแลว เชน เครองคอมพวเตอร อเลกทรอนกส

 

 

54

 

แผนภมท 2-10 การสงออกและการนาเขาของไทยกบจนระหวางป 2000-2010 (ความตกลงมผลบงคบใช 1 ตลาคม 2546)

ทมา: World Trade Atlas (2011)

สาหรบปญหาและผลกระทบทเกดจาก FTA ฉบบนอาจแบงไดเปน 2 สวน คอ 1) ผลกระทบท

เกดขนจรง เนองจากจนเปนผผลตสนคาเกษตรและอตสาหกรรมรายใหญของโลกและมตนทนการผลต

สนคาทตามาก ทาใหผประกอบการไทยเดอดรอนและไมสามารถแขงขนกบสนคานาเขาจากจนได

สนคาทไดรบผลกระทบคอนขางมาก ไดแก ผก ผลไม รองเทา กระเปา เสอผา และเครองใชไฟฟาและ

อเลกทรอนกส เปนตน และ 2) ผลกระทบทเกดจากการสอสารและขอมลไมทวถง อาท ขอรองเรยน

เกยวกบการลดภาษสาหรบสนคาหอมและกระเทยม ซงไทยยงไมไดลดภาษ สนคาหอมและกระเทยม

จากจนยงตองเสยภาษผานระบบโควตาภาษภายใต WTO และประเดนการเกบภาษมลคาเพมในแตละ

มณฑลไมเทากน ซงจนสามารถทาไดและภาษมลคาเพมมไดเปนประเดนเจรจาภายใต FTA

นอกจากนน กฎระเบยบทางการคาของจนในสวนกลางและในแตละมณฑลกมความแตกตางกนออกไป

สงผลใหผประกอบการไทยทเปนผสงออกและนกลงทนทยงขาดขอมลไดรบผลกระทบคอนขางมาก

มาตรการใหความชวยเหลอของภาครฐในชวงทผานมา กองทน FTA ของกระทรวงพาณชย ให

ความชวยเหลอสนคาเครองหนง 1 ลานบาท สนคาเครองใชไฟฟา 4.8 ลานบาท สนคาสม 22.6 ลาน

บาท สนคาลนจ 6.1 ลานบาท สนคาปลานาจด 13.0 ลานบาท และสนคาชา 5.3 ลานบาท และ

กองทน FTA ของกระทรวงเกษตรฯ ใหความชวยเหลอสนคาชา 6.8 ลานบาท

5. เขตการคาเสร ไทย-อนเดย (India-Thailand Free Trade Area: ITFTA) ไทยและอนเดย

มการตกลงเรงลดภาษ (Early Harvest) สนคาเพยง 82 รายการ กอนทจะเรมลดภาษเมอเดอนกนยายน

2004 และภาษเปน 0 เมอเดอนกนยายน 2006 จะเหนจากแผนภมท 2-11 วา จากทเคยขาดดล ปจจบน

2,794.89 2,850.34 3,544.12 5,632.84

7,085.44

9,104.3911,797.11

15,917.50 16,215.78 16,059.39

21,470.92

3,367.91 3,704.564,920.06 6,056.41

8,172.50

11,147.5813,642.11

17,589.51

20,270.56

17,148.74

24,518.73

0

5,000

10,000

15,000

20,000

25,000

30,000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Export Import

 

 

55

 

ไทยไดดลการคากบอนเดยเฉลยปละ 1,500 ลานเหรยญสหรฐ และเพมเปน 2,140 ลานเหรยญสหรฐ ใน

ป 2010 ทผานมา ทาใหอนเดยไมยอมลงนามความตกลงลดภาษสวนทเหลออย จนปจจบน FTA

อาเซยน-อนเดยมผลใชบงคบไปแลว กลมสนคาทไทยสงออกไปอนเดยมาก ไดแก นามนปโตรเลยม

เครองยนต เครองประมวลผลอตโนมต และ กลมสนคาเกษตร เชน ยางธรรมชาต มะขาม ลนจ ลาไย

การดาเนนการทผานมา การสงออกภายใต FTA มสดสวนการใชสทธมาก เนองจากภาษ

นาเขาปกตของอนเดยอยในระดบสงระหวางรอยละ 5-10 สาหรบการนาเขาภายใต FTA มสดสวนการ

ใชสทธนอย เนองจากภาษนาเขาปกตของสนคาบางชนดเหลอ 0 แลว ทงน ไทยอยระหวางการเจรจา

FTA กบอนเดยเพมเตม โดยทผานมา ไทยพยายามผลกดนใหมการเจรจา FTA ไทย-อนเดยอยาง

ตอเนอง แตอนเดยแสดงทาทไมสานตอการเจรจา FTA สองฝายกบไทย ทาใหขาดความตอเนองของ

การดาเนนการ และสงผลใหการเจรจามความลาชาและยดเยออยางมาก เนองจากอนเดยเปลยนแปลง

ทาทในการเจรจาหลายครง ทาใหตองทบทวนทาทการเจรจาบอยครง นอกจากนน อนเดยไมตองการ

ผกพนการเปดตลาดอยางมาก ทาใหมสนคาทไมนามาลดภาษซงเปนสนคาสงออกสาคญของไทยหลาย

รายการ

แผนภมท 2-11 การสงออกและการนาเขาของไทยกบอนเดยระหวางป 2000-2010 (ความตกลงมผลบงคบใช 1 กนยายน 2547)

ทมา: World Trade Atlas (2011)

ทงน การเจรจา FTA มไดมเฉพาะเรองการเปดเสรสาหรบสนคาเทานน หากแตยง

ครอบคลมถงการเปดเสรภาคบรการ การลงทน ตลอดจนประเดนเจรจาอนๆ อาท กฎวาดวยถนกาเนด

สนคา (Rule of Origin) การแกไขปญหาอปสรรคทางการคาทมใชภาษ (NTB) พาณชยอเลกทรอนกส

492.30 480.10 411.00 638.90905.30

1,518.501,815.20

2,850.10

3,394.12

3,212.63

4,392.80

559.40 666.40846.30 1,005.90

1,043.10

1,319.20 1,316.20

2,235.80

2,646.57

1,739.72

2,279.08

0

500

1,000

1,500

2,000

2,500

3,000

3,500

4,000

4,500

5,000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Export Import

 

 

56

 

การคมครองทรพยสนทางปญญา การจดซอจดจางโดยรฐ และนโยบายการแขงขน เปนตน รวมทง

ความรวมมอทางเศรษฐกจระหวางไทยกบประเทศคเจรจา FTA ดวย สาหรบสถานะการเจรจา FTA

ตางๆ ลาสดของไทยปรากฏตามตารางท 2-6

ตารางท 2-6 สถานะการเจรจา FTA ตางๆ ของไทย

FTA สนคา

บรการและการลงทน ลงนาม เรมลดภาษ ลดภาษเปน 0

ไทย-ออสเตรเลย

5 ก.ค. 2004

1 ม.ค. 2005

ออสเตรเลย 1 ม.ค. 2010 = 96.07% 1 ม.ค. 2015 = 100%

ไทย 1 ม.ค. 2010 = 93.28% 1 ม.ค. 2020 = 100%

- กาหนดใหเจรจาตอภายใน 3 ป (2008) - กรอบเจรจาผานรฐสภาแลว

ไทย-นวซแลนด

19 เม.ย. 2005

1 ก.ค. 2005

นวซแลนด 1 ม.ค. 2010 = 88.46% 1 ม.ค. 2015 = 100%

ไทย 1 ม.ค. 2010 = 89.72% 1 ม.ค. 2020 = 100%

- เจรจาบรการภายใน 3 ป (2008) - กรอบเจรจาผานรฐสภาแลว

ไทย-ญปน 3 เม.ย. 2007

1 พ.ย. 2007

ญปน 1 ม.ค. 2010 = 80.66% 1 เม.ย. 2010 = 80.66% 1 เม.ย.2022 = 88.49%

ไทย 1 ม.ค. 2010 = 44.87% 1 เม.ย. 2010 = 50.92% 1 เม.ย. 2017 = 97.86%

- เสนอกรอบเจรจาตอในสวนของบรการ (การเคลอนยายบคคลธรรมดา)

ไทย-เปร (Early

Harvest)

13 พ.ย.2009

เปร 2010 = 50% 2015 = 70%

ไทย 2010 = 50% 2015 = 70%

- อยระหวางเสนอกรอบการเจรจาตอเนอง

ไทย-อนเดย (82 รายการ)

9 ต.ค. 2003

1 ก.ย. 2004

อนเดย 1 ก.ย. 2006 = 100%

ไทย 1 ก.ย. 2006 = 100%

- อยระหวางการเจรจา

อาเซยน-จน 29 พ.ย. 2004

Early Harvest (พกด 01-08) 1 ม.ค. 2004 ผกผลไม (พกด 07-08) 1 ต.ค. 2003 สนคาทวไป 20 ก.ค. 2005

จน 1 ม.ค. 2010 = 86.4%

ไทย 1 ม.ค. 2010 = 83.0%

- รฐสภาใหความเหนชอบการเปดตลาดบรการชดท 2 แลว - การลงทน มผล 15 ก.พ. 2010

 

 

57

 

FTA สนคา

บรการและการลงทน ลงนาม เรมลดภาษ ลดภาษเปน 0

อาเซยน-ญปน 11 เม.ย.

2008

สาหรบไทย 1 ม.ย. 2009

ญปน 1 ม.ค. 2010 = 79.50% 1 เม.ย. 2010 = 79.50% 1 เม.ย. 2023= 85.80%

ไทย 1 ม.ค. 2010 = 32.00% 1 เม.ย. 2010 = 34.80% 1 เม.ย. 2018 = 97.85%

- อยระหวางการจดทาขอบทการคาบรการและลงทน

อาเซยน-เกาหล

27 ก.พ. 2009

1 ม.ค. 2010

เกาหล 1 ม.ค. 2010 = 92.3%

ไทย 1 ม.ค. 2010 = 89.2% 1 ม.ค. 2012 = 92.2% 1 ม.ค. 2017 = 95.4%

- บรการ มผล 1 ม.ค. 2010 - ลงทน มผล 31 ต.ค. 2009

อาเซยน-อนเดย

13 ส.ค. 2009

1 ม.ค. 2010 อนเดย 31 ธ.ค. 2013 = 70.18% 31 ธ.ค. 2016 = 79.35%

ไทย 31 ธ.ค. 2013 = 70.90% 31 ธ.ค. 2016 = 79.34%

- อยระหวางการเจรจา

อาเซยน-ออสเตรเลย-นวซแลนด

27 ก.พ. 2009

12 ม.ค. 2010

ออสเตรเลย 12 ม.ค. 2010 = 95.96%

1 ม.ค. 2020 = 100% นวซแลนด 12 ม.ค.2010 = 84.96%

1 ม.ค. 2012 = 90.13%

1 ม.ค. 2020 = 100%

ไทย 12 ม.ค. 2010 = 72.29%

1 ม.ค. 2015 = 89.77%

1 ม.ค. 2020 = 98.80%

- เจรจาเปดเสรบรการเพมขน ภายใน 3 ป - การลงทน จดทาตาราง ขอสงวนการเปดเสรภายใน 5 ป

BIMSTEC

อนเดย ศรลงกา ไทย (เปาหมาย) Fast Track 30 ม.ย. 2013 = 10% (ลดใหบงกลาเทศ ภฏาน เนปาล และพมา 30 ม.ย. 2011)

Normal Track 30

- อยระหวางเจรจาจดทา ขอบทการคาบรการและ การลงทน

 

 

58

 

FTA สนคา

บรการและการลงทน ลงนาม เรมลดภาษ ลดภาษเปน 0

ม.ย. 2016 = 50% (ลดใหบงกลาเทศ ภฏาน เนปาล และพมา 30 ม.ย. 2014)

ทมา: กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ กระทรวงพาณชย (มถนายน 2011)

เมอพจารณาการดาเนนการของไทยภายใต FTA และแนวทางการดาเนนการตอไปพบวา ไทย

อยระหวางการลดภาษนาเขาสนคาตามพนธกรณ และตองเตรยมความพรอมสาหรบการเจรจาในชวง

ตอไป ไมวาจะเปนการทบทวนการดาเนนการทผานมาสาหรบไทย-ออสเตรเลยและไทย-นวซแลนด

การเจรจาเปดตลาดสนคาเพมเตมสาหรบไทย-ญปน ไทย-อนเดย และไทย-เปร หรอการเปดตลาด

บรการและการลงทนในเกอบทก FTA ทงน สงทไทยตองกาหนดนโยบายการเจรจาใหชดเจน คอ

นโยบายการเปดเสรภาคบรการและการลงทน ซงเปนประเดนทมความออนไหวของไทย ทผานมา ไทย

ดาเนนการเจรจาโดยยดหลกการไมเปดเสรเกนไปกวาทกฎหมายภายในประเทศกาหนด ซงอาจไม

เหมาะสมกบกระแสการคาของโลกในปจจบนทมการเปลยนแปลงไปอยางมาก โครงสรางพนฐานทาง

เศรษฐกจของประเทศ และขดความสามารถในการแขงขนของประเทศในภาพรวม โอกาสและการ

เสรมสรางขดความสามารถใหกบผประกอบการไทยจากแนวทางการเปดเสรภาครบรการและการลงทน

ทผานมา ความพรอมของภาครฐและภาคเอกชน ตลอดจนโอกาสทผบรโภคจะไดรบประโยชนจากการ

เปดเสรภาคบรการและการลงทน ควรเปนปจจยทรฐบาลไทยตองนามาพจารณาและทบทวนอยาง

ละเอยดถถวน เนองจากการเจรจา FTA ในปจจบนไมสามารถแบงแยกประเดนการเจรจาทง 3 เรอง คอ

การเปดเสรสนคา การเปดเสรภาคบรการ และการเปดเสรการลงทนทมความเชอมโยงกนอยางใกลชด

ออกจากกนไดโดยเดดขาด ทงน นโยบายในการเลอกเปดหรอจากดการเขาถงสนคา/บรการ ยอมสงผล

กระทบตอการลงทนอยางหลกเลยงไมได

 59  

 

บทท 3

มาตรการทมผลตอการคาระหวางประเทศ

กระแสการเปลยนแปลงทางการคาของโลก และความคบหนาในการเจรจาการคาในกรอบ

ตาง ๆ ทงในกรอบพหภาค กรอบภมภาค และกรอบทวภาค ดงทไดกลาวในบทท 1 และ 2 ไดสงผลให

ระดบอตราภาษการคาระหวางประเทศไดลดลงตามลาดบ ประกอบกบการใหความสาคญในประเดนทาง

สงคมและสงแวดลอมตาง ๆ อาท 1) ประเดนดานสขอนามย โดยเฉพาะภายหลงเหตการณโรคระบาด

ตาง ๆ อาท เชอววบา (Mad Cow Disease) ไขหวดนก (Avian Flu) โรคตดเชอทางเดนหายใจอยาง

ฉบพลน (Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS)) หรอลาสดการระบาดของเชออโคไล

(E.Coli) 2) ประเดนดานสงแวดลอม โดยเฉพาะภายหลงเหตการณนามนของบรษทบพรวในอาวเมกซโก

และ 3) ประเดนดานความมนคง โดยเฉพาะภายหลงเหตการณกอการราย 9/11 ไดสงผลใหนานา

ประเทศหนออกมาตรการทมผลตอการคาระหวางประเทศมากยงขน

มาตรการทมผลตอการคาระหวางประเทศดงกลาว สามารถแบงออกเปน 1) มาตรการทาง

การคาภายใตกรอบองคการการคาโลก (Traditional Non-Tariff Measures) อาท มาตรการดาน

สขอนามย มาตรการตอบโตการทมตลาด และมาตรฐานตาง ๆ เปนตน และ 2) มาตรการทางการคาท

มใชภาษแบบใหม หรอ new non-tariff measures ซงเปนมาตรการทกาหนดทงโดยภาครฐหรอ

ภาคเอกชน เพอวตถประสงคดานสงแวดลอม แรงงาน ความมนคง หรอเพอวตถประสงคอน ๆ ซงลวน

สงผลตอการคาระหวางประเทศและการสงออกสนคาของไทยอยางหลกเลยงไมได ภาครฐและ

ภาคเอกชนจาเปนตองตนตว มความรความเขาใจและมการเตรยมมาตรการรองรบปรบตวใหสอดคลอง

กบววฒนาการของมาตรการทางการคาทเพมขนอยางมากในปจจบน

ในสวนตอไปจะเปนการสรปสถานะลาสดของมาตรการทางการคาภายใตกรอบองคการการคา

โลก มาตรการทางการคาทมใชภาษแบบใหม และนยเชงนโยบายตอประเทศไทย โดยมรายละเอยดดงน

3.1 มาตรการทางการคาภายใตกรอบองคการการคาโลก (Traditional Non-tariff Barriers)

มาตรการทางการคาภายใตกรอบองคการการคาโลก ไดแกขอยกเวนจากการพนธกรณตาม

WTO และ GATT โดยแบงออกเปน 1) มาตรการสขอนามยและสขอนามยพช 2) มาตรการอปสรรคทาง

เทคนคตอการคา 3) มาตรการตอบโตการทมตลาดและมาตรการตอบโตการอดหนนการคา และ

4) มาตรการปกปองทางการคา โดยมรายละเอยดดงตอไปน

 60  

 

3.1.1 มาตรการสขอนามยและสขอนามยพช (Sanitary and Phytosanitary: SPS)

มาตรการสขอนามยและสขอนามยพช หรอ Sanitary and Phytosanitary (SPS) เปนหนงใน

ขอยกเวนทวไปตามขอบทท 20 (b) ของความตกลง GATT (Article XX (b): General Exceptions)1 ท

ใหสทธประเทศสมาชก WTO ในการจากดการนาเขาสนคาเกษตรเพอปกปองและคมครองชวตและ

สขภาพของมนษย พช สตวภายในประเทศของตนเอง ในดานทเกยวของกบความเสยงในการบรโภค

หรอเสยงตอโรคทเกดจากสงมชวตทตดมากบพช สตวและผลตภณฑ รวมทงสารเจอปนในอาหาร

สารพษหรอจลนทรยทเปนพาหะของโรค

อยางไรกตาม เพอปองกนมใหประเทศสมาชกใชมาตรการ SPS โดยอาเภอใจ อนเปนการกด

กนทางการคา ความตกลงวาดวยสขอนามยและสขอนามยพช (Agreement on the Application of

Sanitary and Phytosanitary Measures) กาหนดใหการใชมาตรการ SPS นน จะตองมขอพสจนทาง

วทยาศาสตรรองรบ และสนบสนนใหประเทศสมาชกใชมาตรฐานระหวางประเทศหากมการกาหนดไว

โดย 3 องคการหลก ไดแก 1) Codex standards มาตรฐานวาดวยความปลอดภยของอาหาร 2) OIE

(World Organization for Animal Health) standards มาตรฐานวาดวยการควบคมโรคของสตว และ

3) IPPC (International Plant Protection Convention) standards มาตรฐานวาดวยการอารกขาพช

นอกจากน ประเทศสมาชกตองใชมาตรการ SPS โดยไมเลอกปฏบตหรอกอใหเกดการบดเบอนทาง

การคาและตองกาหนดจดสอบถามของประเทศ (National Enquiry Point) กรณสมาชกอนมขอสงสยตอ

การใชมาตรการ SPS ดวย

อยางไรกด ขอบทท 3.3 ของความตกลง SPS เปดชองใหประเทศสมาชกสามารถใชมาตรฐาน

SPS ทสงกวามาตรฐานสากลได หากเหนวามความเหมาะสม แตจะตองมหลกฐานทางวทยาศาสตร

สนบสนน เชน สเปนกาหนดมาตรฐานสารแคดเมยมในอาหารทะเลอยางเครงครดหรอตากวาประเทศ

สมาชกอยอนๆ โดยอางวาชาวสเปนรบประทานอาหารทะเลมากเปนอนดบสองของโลกทาใหมโอกาสท

จะไดรบสารแคดเมยมสะสมในรางกายมากกวาคนชาตอน ซงนอกเหนอจากการใชมาตรการ SPS โดย

รฐบาลตามกฎของ WTO แลว ปจจบนยงมมาตรการ SPS ทกาหนดโดยภาคเอกชนดวย ซงม

แนวโนมวาการใชมาตรการ SPS ของภาคเอกชนจะมเพมมากขนในอนาคต                                                             1 Subject to the requirement that such measures are not applied in a manner which would constitute a means of arbitrary or unjustifiable discrimination between countries where the same conditions prevail, or a disguised restriction on international trade, nothing in this Agreement shall be construed to prevent the adoption or enforcement by any contracting party of measures:

(b) necessary to protect human, animal or plant life or health

 61  

 

ผลกระทบตอประเทศไทย

ผลกระทบตอการสงออก ประเทศไทยเปนหนงในผสงออกสนคาเกษตรของโลก จงประสบ

ปญหากบการใชมาตรการ SPS โดยประเทศผนาเขาสนคาเกษตรคอนขางมาก แมไทยจะมการควบคม

การผลตและคณภาพสนคาเกษตรและประมงตามมาตรฐานสากลและเปนทยอมรบของผซอทวโลก แต

เนองจากบางประเทศผนาเขา โดยเฉพาะออสเตรเลยและสหภาพยโรป มการกาหนดมาตรการ SPS ท

สงกวามาตรฐานสากล นอกจากน นอกจากเหนอจากมาตรการของภาครฐแลว ผซอในบางประเทศมการ

ออกมาตรการในลกษณะของ Private Standards และ Voluntary Standards ทาใหผสงออกไทยตอง

ปรบตวใหสอดคลองกบความตองการของผซอในแตละตลาดซงมการกาหนดเงอนไขและความตองการท

แตกตางกนออกไป สงผลตอภาระตนทนของผประกอบการและถอเปนอปสรรคในการสงออกสนคา

เกษตรของไทยอยางมนยสาคญ อยางไรกด ผประกอบการรายใดทสามารถปรบตวและทามาตรฐานทผ

ซอกาหนดไดกจะไดเปรยบผประกอบการรายอนๆ และสามารถทาตลาดสงออกไดโดยงาย

กรณศกษา: การสงออกเนอไกสกไปออสเตรเลย ออสเตรเลยกาหนดอณหภมในการผลต

เนอไกตมสก ณ อณหภม 74 องศาเซลเซยส เปนระยะเวลา 165 นาท หรอ ณ อณหภม 80 องศา

เซลเซยส เปนระยะเวลา 125 นาท โดยอางผลการทดสอบทางวทยาศาสตรของผเชยวชาญจาก

Veterinary Laboratory Agencies ประเทศองกฤษวา ณ อณหภมดงกลาวจงจะสามารถฆาเชอ

Infectious Bursal Disease Virus (IBDV) ได ซงบรษทผสงออกของไทยไมสามารถปฏบตตามเงอนไข

ทออสเตรเลยกาหนดได เนองจากระยะเวลาในการตมนานมากจนทาใหเนอไกไมเหมาะสมในการบรโภค

กรณศกษา: การสงออกสมโอและสบปะรดไปออสเตรเลย ออสเตรเลยกาหนดใหนาเขาสมโอ

ในลกษณะแพคเปนกลบ และสบปะรดจะตองตดหว หรอแพคเปนชน ซงทาใหอายการเกบสน เนาเสยงาย

ทาใหผนาเขาในออสเตรเลยเหนวาไมคมคาทจะนาเขาสนคาดงกลาว และปดโอกาสในการสงออกของไทย

ไปโดยปรยาย

กรณศกษา: เปรหามนาเขาขาวไทยดวยเหตผลไขหวดนก เปรเคยออกประกาศหามนาเขา

ขาวจากไทย โดยอางวามเชอไขหวดนก จากการหารอทาใหทราบวา เปรมความกงวลวาขาวไทยจะมเชอ

ไขหวดนก เนองจากในกระบวนการตากขาวในลานตากของไทย มนกจานวนมากลงมาจกกนขาวเปลอกท

ตากไว ประกอบกบเปนชวงทมแพรระบาดของไขหวดนกในประเทศไทย แมจะมการหารอกบฝายเปร

และปรบปรงวธการตากขาวใหมความมดชดจากการรบกวนของสตวตางๆ และไทยสามารถสงขาวไปเปร

 62  

 

ไดตามปกต แตระยะเวลาทเสยไปกบการชะงกงนของการสงออกโดยไมจาเปนไดสรางความเสยหายแก

ผสงออกและภาพลกษณของประเทศ

กรณศกษา: การใชมาตรการของภาคเอกชน มาตรการของภาคเอกชนแมจะเปนไปตาม

ความสมครใจ แตมนยยะสาคญตอการสงออกสนคาเกษตรและประมงของไทยโดยตรง มาตรการของ

ภาคเอกชนทพบมากทสด คอ ตลาดสหภาพยโรป ซงเปนตลาดทมขนาดใหญ กาลงซอสง และผบรโภค

ใหความสาคญกบความปลอดภยของอาหาร สงแวดลอม และแรงงาน ตวอยางมาตรการภาคเอกชนท

สาคญ ไดแก

GLOBALGAP เปนมาตรฐานสนคาอาหารทมความสาคญทสดในสหภาพยโรป ซงเรมใชโดย

ผคาปลกในองกฤษและซปเปอรมารเกตในยโรป โดยเกดขนเพราะความตองการของผบรโภคทมความ

หวงใยในความปลอดภยของสนคา มาตรฐานสงแวดลอมและแรงงาน ทงน สมาชกของ GLOBALGAP

มสวนแบงตลาดถง 85% ของตลาดสนคาสดในยโรปตะวนตก มสมาชกมากกวา 30 รายใน 12 ประเทศ

เชน Tesco, Sainsbury’s, Delhaize, MacDonalds และ ASDA ทงน GLOBALGAP ประกอบดวย

กฎระเบยบทวไป วธปฏบตทวไปดานการเกษตร และระบบการตรวจสอบเปน checklist โดยแบง

ออกเปนจดควบคม 214 จด สงผลให GLOBALGAP มผลกระทบโดยตรงตอสนคาสงออกของไทย

ประเภทผกและผลไม เนอสตวปก ผลตภณฑประมง และขาว ซงผผลตทตองทาตามมาตรฐาน

GLOBALGAP จะตองลงทนในอปกรณและตดตงระบบตางๆ ตามทกาหนด ซงกอใหเกดภาระตนทนสง

สาหรบผผลตของไทย

British Retail Consortium (BRC) BRC เปนกลมของผประกอบกจการธรกจคาปลกทงหมด

ในองกฤษ ไดพฒนาและเรมใชมาตรฐานสนคาของตนเองกบสนคาภายใต brand ของผคาปลกตงแตป

1998 ขอกาหนดหลกของ BRC ครอบคลมหวขอตางๆ ทเกยวของกบกระบวนการผลต แปรรป และ

จาหนายสนคา ไดแก HACCP, การควบคมคณภาพ, การตรวจสอบภายใน, การแกไขขอผดพลาด, การ

ตรวจสอบได, ผงการจดวางและการแบงหมวดหมสนคา, ความสะอาดและปลอดเชอ, ขอกาหนดเฉพาะ

สาหรบสนคาแตละชนด, การควบคมการปฏบตการ และการฝกอบรมพนกงาน BRC มขอกาหนด

เกยวกบผผลตทผลตอาหารแปรรปรวมถงการจดเตรยมวตถดบปอนสาหรบผลตสนคาปลก อาหาร

เครองปรง ทเปน brand ของผคาปลกเหลาน ซงขอกาหนดเหลานเขมงวดกวากฎระเบยบของรฐบาล

สหภาพยโรป และมผลกระทบโดยตรงตอสนคาไทยทตองการสงมาขายในตลาดสหภาพยโรป

โดยเฉพาะอยางยงสนคาอาหารแปรรป

 63  

 

Tesco’s Nature’s Choice เปนมาตรฐานทใชผนวกเอาหลายสวนของ GLOBALGAP มา

รวมเขาไวดวยกน แตมเนอหาครอบคลมมากกวา ซงมาตรฐานของ Tesco นใชกบอาหารสดทก

ประเภททขายให Tesco โดยทวโลก ปจจบนมฟารมทเปนสมาชกมาตรฐานนอย 11400 ฟารม ใน 66

ประเทศ ทงน Tesco มสาขาอยใน 12 ประเทศทวโลกรวมทงประเทศไทย

มาตรฐานอนๆทสาคญ Marks & Spencer’s Field to Fork ถกพฒนาในป 2002 และมการ

ปรบปรงใหมอกครงในป 2007 มาตรฐานนบงคบใชกบผลไมและผก โดยเนนทระดบสารฆาแมลงท

ผผลตใช นอกจากนน มาตรฐานนมขอกาหนดเรองการบรรจผลตภณฑ การผลต มาตรฐานแรงงาน และ

แหลงทมาของวตถดบดวย ในขณะเดยวกน Carrefour กมการพฒนามาตรฐานของตนเองทเรยกวา

“Filiere Qualite” ซงใชกบอาหารสดทกประเภทรวมทงอาหารทะเลสดเชนกน

3.1.2 มาตรการอปสรรคทางเทคนคตอการคา (Technical Barriers to Trade: TBT)

มาตรการอปสรรคทางเทคนคตอการคา หรอ TBT เปนขอยกเวนขอผกพนการเปดเสรทางการ

คา ทใหสทธประเทศสมาชก WTO จากดการนาเขาสนคา เพอคมครองความปลอดภยของมนษยและ

สตว ปกปองสงแวดลอม ปองกนการหลวกลวง และควบคมคณภาพสนคา โดยมาตรการ TBT

ครอบคลมเกยวกบเรองมาตรฐาน (Standard) กฎระเบยบทางเทคนค (Technical Regulation) และ

ระบบการตรวจสอบรบรอง (Conformity Assessment) ซงมาตรฐานและกฎระเบยบทางเทคนคจะ

ครอบคลมในทกๆ เรองในตวสนคาไมเฉพาะแตคณลกษณะของสนคา แตรวมความถงนยาม

(Terminology) สญลกษณ (Symbol) หบหอ (Packaging) เครองหมายและฉลากสนคา (Marking &

Labeling)

อยางไรกตาม เพอปองกนมใหประเทศสมาชกใชมาตรการ TBT โดยอาเภอใจ อนเปนการกดกน

ทางการคา การกาหนดมาตรการ TBT จะตองมเหตผลหรอขอพสจนทางวทยาศาสตรจากองคการ

ระหวางประเทศรองรบ2 สาหรบการใชมาตรการ TBT ประเทศสมาชกตองไมเลอกปฏบต และการออก

กฎระเบยบทางเทคนคนนจะตองไมกอใหเกดอปสรรคทางการคาเกนความจาเปน รวมทงตองกาหนดจด

สอบถามของประเทศ (National Enquiry Point) กรณสมาชกอนมขอสงสยตอการใชมาตรการ TBT

ในปจจบน เฉกเชนเดยวกนกบมาตรฐาน SPS คอ นอกเหนอจากมาตรการของภาครฐแลว ผซอ

บางประเทศมการออกมาตรการในลกษณะของ Private Standard และ Voluntary Standard ทาใหผ

สงออกไทยตองปรบตวใหสอดคลองกบความตองการของผซอในแตละตลาดซงมการกาหนดเงอนไขและ

ความตองการทแตกตางกนออกไป

                                                            2 ทงน TBT ไมไดกาหนดองคการเฉพาะ ดงเชนในกรณของ SPS

 64  

 

ผลกระทบตอประเทศไทย

ผลกระทบตอการสงออก ประเทศไทยเปนหนงในผสงออกสนคาเกษตรแปรรปและสนคา

อตสาหกรรมของโลก โดยสนคาอตสาหกรรมทไทยสงออกจานวนมาก ไดแก ยานยนตและชนสวน

เครองใชไฟฟาอเลกทรอนกส และเครองนงหม เปนตน เชนเดยวกนกบปญหามาตรการ SPS สาหรบ

สนคาเกษตร สนคาเกษตรและอตสาหกรรมของไทยตองประสบปญหากบการใชมาตรการ TBT ของ

ประเทศผนาเขาคอนขางมาก เนองจากแตประเทศผนาเขามการกาหนดมาตรการทแตกตางกนในกลม

สนคาเดยวกน นอกจากนน มบางประเทศมกาหนดมาตรฐานสงกวามาตรฐานสากล

กรณศกษาตลาดสหรฐฯ มการกาหนดมาตรฐานในการนาเขาสนคาประเภทตางๆ เชน

ชนสวนยานยนต จกรยานยนตและหมวกทใชใสในการขบข ยางสาหรบยานพาหนะ ไฟแชคประเภทใช

แลวทง เปนตน ซงจะตองเปนไปตามมาตรฐานทกฎหมายของสหรฐฯ หรอหนวยงานของรฐกาหนด

ในทางปฏบต สหรฐฯ จะมการกาหนดใหสนคาในประเทศและสนคานาเขาไดมาตรฐานตามทกาหนด ซง

กฎหมายการคาป 1979 หนวยงานของรฐบาลจะตองพจารณามาตรฐานระหวางประเทศในการพฒนา

มาตรฐานเพอความเหมาะสม โดยยอมรบใหมความแตกตางจากมาตรฐานตางประเทศในกรณของความ

มนคงของประเทศ การปองกนการหลอกลวง การคมครองความปลอดภยของสขภาพและมนษย สตว

พช สงแวดลอม และปจจยทางดานระบบนเวศน นอกจากน ประธานาธบดจะตองดาเนนมาตรการเพอ

สนบสนนการตรวจตราของหนวยงานและเอกชนในการดาเนนกจกรรมทเกยวของกบมาตรฐานนนๆ ทง

ในเรองการแจงขอมล การมสวนรวม และการพมพเอกสาร

กฎหมาย Consumer Product Safety Improvement Act of 2008” (CPSIA) ซงเกยวของกบ

การกาหนดมาตรฐานสาหรบสนคาชนดตางๆ และเพมความเขมงวดของกฎระเบยบดานความปลอดภย

ของสนคาอปโภคบรโภคทจะนาเขาไปยงสหรฐฯ โดยเฉพาะสนคาประเภทของเลนและสนคาสาหรบเดก

ตวอยางสนคาอนๆ ไดแก

สนคาประมงและประมงแปรรป: มาตรการการตดฉลากไขมนไมอมตว มาตรการ

การตดฉลากอาหารกอใหเกดภมแพ และมาตรการตดฉลากแหลงกาเนดสนคา

ยานยนตและชนสวน: กาหนดใหมการปดฉลากสนคา เชน ชนสวนยานยนตการปด

ฉลากตองเปนไปตามมาตรฐานของ SAE (Society of Automotive Engineering) หรอ DOT

(Department of Transportation) การหามใชสารอนตรายในการผลตสนคา เชน สาร Asbestos ในผา

เบรก สาร Polycyclic Aromatic Hydrocarbons (PAHs) ในนามน Extender Oil ทใชผสมในยางรถยนต

 65  

 

ผลตภณฑสงทอและเครองนงหม: มาตรการทเกยวของกบสทใชยอมสงทอตางๆ ซงตอง

มการกาหนดปรมาณขนตาการตดฉลากแหลงผลต (Made in) และการปดฉลากอธบายคณภาพ เปนตน

เครองใชไฟฟาและอเลกทรอนกส: กาหนดใหตองมการแจงรายละเอยดสนคา การมใบรบรองมาตรฐาน

การจดทาเครองหมายหรอปายสนคาในสนคาเครองใชไฟฟาและอเลกทรอนกส นอกจากนอเมรกายงม

กฎหมายการรไซเคลขยะอเลกทรอนกสของรฐแคลฟอรเนย ทเรยกวา California RoHS ซงมขอกาหนด

หลก 2 ดาน คอ ขอกาหนดดานการรไซเคล และการหามใชสารอนตราย คลายคลงกบ WEEE และ

RoHS ของสหภาพยโรป

กรณศกษาตลาดสหภาพยโรป มาตรการ TBT ทมผลกระทบตอการสงออกผลตภณฑ

สงทอของไทยของสหภาพยโรป โดยมวตถประสงคหลก 2 สวน ไดแก

1. การคมครองผบรโภค อาท มาตรฐานผลตภณฑตามกฎระเบยบของสหภาพยโรป

(EU Legislation) โดยมาตรฐานผลตภณฑทเกยวของสนคาสงทอและเครองนงหม ไดแก Product

Liability and Product Safety ซงเปนกฎของสหภาพยโรปทระบใหผผลตตองรบผดชอบตอความ

เสยหายอนเกดจากความบกพรอง (Defect) ของผลตภณฑ The General Product Safety Directive

(GPSD) (2001/95/EEC)เปนขอบงคบแบบสมครใจ ซงหากผผลตเลอกทจะใชมาตรฐานดงกลาว

ผลตภณฑทผลตกจะถกพจารณาวามความปลอดภยและสอดคลองกบขอบงคบมจดประสงคเพอประกน

ความมนใจวาผลตภณฑทวางจาหนายมความปลอดภย รวมถงมาตรการ REACH ซงมจดประสงค

เพอใหภาคอตสาหกรรมแสดงความรบผดชอบมากขนตอการจดการความเสยงทเกดจากการใชสารเคม

2. สงแวดลอม มาตรการตดฉลากสงแวดลอมผลตภณฑแบบบงคบ เชน ฉลากแสดงชอ

ประเทศทเปนแหลงกาเนดผลตภณฑ และฉลากผลตภณฑแสดงองคประกอบเสนใยทใชในการผลต

เสอผาและสงทอ และมาตรการตดฉลากสงแวดลอมผลตภณฑแบบสมครใจ (eco-label) เพอแสดงวา

กระบวนการผลตและการกาจดของเหลอเปนมตรตอสงแวดลอม

กรณศกษาตลาดญปน สวนมาตรการ TBT ของญปนทมสงผลตอการสงออก

เครองใชไฟฟาและอเลกทรอนกสของไทยประกอบไปดวยกฎหมายตางๆ ตามการสงเสรมนโยบาย

“3Rs” ซงประกอบดวยการลดการสรางขยะ การนาชนสวนมาใชใหม และการรไซเคลผลตภณฑท

หมดอาย ทกาหนดใหผขายหรอผคาปลกตองรบคนซากผลตภณฑใชแลว ผบรโภคตองรบผดชอบคา

ขนสง คารไซเคล คาบาบดและกาจด โดยชาระเปนคปอง

ผลกระทบตอการนาเขา ประเทศไทยเปนหนงในผสงออกสนคาเกษตรแปรรปและสนคา

อตสาหกรรมของโลก โดยสนคาอตสาหกรรมทไทยสงออกจานวนมาก ไดแก ยานยนตและชนสวน และ

 66  

 

เครองใชไฟฟาอเลกทรอนกส มาตรการอปสรรคทางเทคนคเหลานจงเปนตนทนทเพมขนสาหรบผ

สงออกสนคาไทยทจะตองจดใหมกระบวนการจดการเพอใหเปนไปตามมาตรฐานนน ๆ

3.1.3 มาตรการตอบโตการทมตลาด (Anti Dumping Duty: AD) และมาตรการตอบโตการ

อดหนนการคา (Countervailing Duty: CVD)

มาตรการตอบโตการทมตลาดและมาตรการตอบโตการอดหนนการคา เปนมาตรการเยยวยา

ทางการคาทใหสทธประเทศผนาเขาในการปกปองอตสาหกรรมภายในของตนทไดรบหรอมแนวโนมทจะ

ไดรบความเสยหายจากการทมตลาด3 และการอดหนนจากตางประเทศ4 ทไมเปนธรรม

อยางไรกตาม เพอปองกนมใหประเทศสมาชกใชมาตรการ AD/CVD โดยอาเภอใจ อนเปนการ

กดกนทางการคา ในการใชมาตรการตอบโตการทมตลาด ประเทศผนาเขาจะตองสามารถพสจนไดวาม

การทมตลาด (dumping) จรง และไดกอใหเกดความเสยหายตออตสาหกรรมภายในประเทศ (Injury) 5

อนเปนผลโดยตรงมาจากการทมตลาด (Causal Link Between Dumping and Injury) และในทานอง

เดยวกนในการใชมาตรการตอบโตการอดหนน จะตองพจารณาวา เปนการอดหนนทใหแบบ

เฉพาะเจาะจงตอบรษท / อตสาหกรรม /ภมภาค อนกอใหเกดความเสยหายตออตสาหกรรม

ภายในประเทศจากการนาเขาสนคาทไดรบการอดหนน โดยจากแผนภมท 3-1 และแผนภมท 3-2 จะ

เหนไดวาแนวโนมการใชมาตรการ Anti-Dumping และ Countervailing Duties ทเพมขน โดยเฉพาะ

ในชวงตนศตวรรษท 20 และมแนวโนมในการใชเพมอกครงในชวงตนวกฤตเศรษฐกจโลกป 2007-2009

                                                            3 การทมตลาด คอ การสงออกสนคาจากประเทศหนงไปยงอกประเทศหนงเพอประโยชนในทางพาณชย โดยทราคาสงออกนนตากวาม ล ค า ป ก ต ข อ ง ส น ค า ช น ด เ ด ย ว ก น ท จ า ห น า ย เ พ อ ก า ร บ ร โ ภ ค ภ า ย ใ น ป ร ะ เ ท ศ ผ ส ง อ อ ก / ผ ผ ล ต เ อ ง โดย ราคาสงออก (export price) คอ ราคาสนคาทผสงออกขายใหแกผนาเขา หรอตวแทนจาหนายในตางประเทศ ซงไมมความสมพนธกน โดยราคานนตองเปนราคาทขายใหแกผซออสระทอดแรก (first independent buyer) และ มลคาปกต (normal value) คอ 1) ราคาของสนคาชนดเดยวกนทขายในประเทศผสงออก / ผผลต หรอ 2) ราคาสงออกไปยงประเทศทสาม (third countries) หรอ 3) ราคาทคานวณจากตนทนการผลต + คาใชจายอนๆ + กาไรทเหมาะสม 4 การอดหนน คอ การทรฐใหความชวยเหลอ / สนบสนนทงทางตรงและทางออมตอภาคเอกชน เพอเพมปรมาณการสงออกสนคาไปตางประเทศ หรอลดปรมาณการนาเขาสนคาจากตางประเทศ ลกษณะของการอดหนน ไดแก การใหความชวยเหลอทางการเงนจากภาครฐ หรอหนวยงานของรฐบาล (การใหการสนบสนนทางการเงนทงโดยตรง / โดยออม หรอ การจดหาสนคา / ใหบรการเกนกวาสาธารณปโภคขนพนฐาน) และการใหการสนบสนนดานรายไดหรอดานราคา 5 ความเสยหาย (Injury) คอ ผลกระทบทเกดขนกบอตสาหกรรมภายในประเทศผนาเขาทผลตสนคาชนดเดยวกนกบสนคาทมตลาดหรอสนคาทไดรบการอดหนน โดยพจารณาจากปจจยตางๆ เชน 1) สนคาในประเทศถกตดหรอกดราคาหรอไมสามารถขยบราคาใหสงขน 2) ปรมาณการผลตสนคาภายในประเทศลดลง 3) ปรมาณสนคาคงเหลอเพมขน 4) อตรากาไรลดลง 5) สวนแบงตลาดลดลง 6) การจางงานลดลง 7) อตราการนาเขาสนคาทมตลาดหรอสนคาทไดรบการอดหนนเพมขนอยางเหนไดชด 8) แนวโนมทผผลตสนคาทมตลาดหรอสนคาทไดรบการอดหนนจะสงสนคาไปยงประเทศผนาเขาสงขน เปนตน

 67  

 

แผนภมท 3-1: การใชมาตรการ Anti-Dumping Duties โดยสมาชก WTO

แผนภมท 3-2: การใชมาตรการ Countervailing Duties โดยสมาชก WTO

ทมา: องคการการคาโลก

ทงน ยงเปนทนาสนใจอกวา ประเทศกาลงพฒนา อาท อนเดย อาเจนตนา บราซล และจน

ยงเปนกลมทใชมาตรการกดกนทมใชภาษนในสดสวนทใกลเคยงกบประเทศทพฒนาแลว อาท สหรฐฯ

และสหภาพยโรป (ตารางท 3-1 และ 3-2)

 68  

 

ตารางท 3-1 การใชมาตรการ anti-dumping ตารางท 3-2 การใชมาตรการ countervailing duties ระหวางป 1995-2008 duties ระหวางป 1995-2008

ทมา: องคการการคาโลก

มาตรการ AD/ CVD กบประเทศไทย

การใชมาตรการตอบโตการทมตลาดสนคาทนาเขาของไทย และสนคาไทยทถกประเทศคคาใช

มาตรการตอบโตการทมตลาดและการอดหนน ณ เดอนมถนายน 2554 สรปได ดงน

1. กรณไทยใชมาตรการตอบโตการทมตลาดกบสนคานาเขา แบงเปน

1.1 สนคาทอยระหวางการเรยกเกบอากร AD ม 8 รายการ จาก 16 ประเทศ ไดแก

เหลกโครงสรางรปพรรณหนาตดรปตว H จากจน

กรดซทรกจากจน

บลอกแกวชนดใส จากจนและสาธารณรฐเชก

ผาทอททาดวยฝายและผาทอททาดวยเสนใยสนโพลเอสเตอร จากจน

เหลกกลาไรสนมรดเยน จาก ญปน ไตหวน และเกาหลใต

เหลกแผนรดรอน จาก 14 ประเทศ

โซเดยมไตรโพลฟอสเฟตหรอโซเดยมไตรฟอสเฟต จากจน

กระเบองปพน/ตดผนง จากจน

1.2 สนคาอยระหวางการทบทวนความจาเปนในการใชมาตรการตอไปและทบทวน

อตราอากร AD ม 1 รายการ คอ กรดซทรกจากจน

 69  

 

1.3 สนคาอยระหวางการไตสวน AD สนคา 1 รายการ จาก 2 ประเทศ คอ เหลกแผนรด

รอน จากจนและมาเลเซย (ใชมาตรการชวคราวเปนระยะเวลา 4 เดอน ตงแตวนท 17 ก.พ. 54)

2. กรณสนคาสงออกของไทยถกประเทศคคาใชมาตรการตอบโตการทมตลาด

2.1 มาตรการ AD รวม 64 กรณ (Cases) สนคา 58 รายการ จาก 16 ประเทศ

สนคาถกเรยกเกบอากร AD 58 กรณ สนคา 52 รายการ จาก 16 ประเทศ

ตวอยางเชน อนเดย (ใยสงเคราะห ยางรถยนต เสนใย เหลกกลาไรสนมรดเยน พลาสตก ) สหภาพ

ยโรป (ขอตอทอเหลก เมดพลาสตก ทอเหลก ถงพลาสตก ขาวโพดหวานกระปอง คมารน)

สหรฐอเมรกา (ขอตอทอเหลก ทอเหลก เหลกแผนรดรอน ลวดเหลกแรงดงสง ถงพลาสตกชนดใชหว

กงแชแขง) บราซล (แผนพลาสตกบาง เสนใยวสโคส เสนดายวสโคส) จน (Dimethyl Cyclosiloxane,

Nucleotide Type Food Additives (I+G), Terephthalic Acid) อนโดยนเซย (ฟลมพลากสตก และ

เหลกรดรอนชนดมวน) มาเลเซย (เมดพลาสตก) เปนตน

สนคาอยระหวางการไตสวน 6 กรณ สนคา 6 รายการ จาก 5 ประเทศ

2.2 สนคาถกเรยกเกบอากรตอบโตการอดหนน (CVD) 1 กรณ คอ สหรฐฯ ใชกบสนคาเหลก

แผนรดรอน

ผลกระทบตอประเทศไทย แมวาการใชมาตรการ AD/ CVD จะสามารถกระทาไดภายใตเงอนไขทกาหนดโดยองคการการคาโลก อยางไรกด มาตรการ AD/CVD อาจพจารณาไดเปน 2 สวน คอ เปนเครองมอในการแกไขปญหาการทมตลาดจรง กบเครองมอทางการคาทใชบดเบอน/กดกนทางการคา โดยทวไปนโยบายการใชมาตรการ AD/CVD ของรฐจะมาจากขอเรยกรองของผผลตภายในประเทศทไมมความสามารถในการแขงขนกบตางประเทศไดดวยสาเหตขอจากดดานการผลต ตนทน และเทคโนโลย ทงน เมอมการประกาศไตสวน AD/CVD ของรฐบาลประเทศผนาเขากสงผลกระทบตอผสงออกตงแตแรกเรม คอ สงผลใหการนาเขาสนคาดงกลาวปรบลดลงอยางมนยยะสาคญ และสงผลใหการผลตภายประเทศเพมมากขน และอาจเกดภาวะผกขาดตลาดในภายหลง โครงสรางการคาสนคาดงกลาวบดเบอนตลอดจนสงผลกระทบทางลบตออตสาหกรรมตอเนองทมความตองการนาเขาสนคานนๆ แมจะมกระบวนการไตสวนและพสจนความเสยหาย ซงเปนกระบวนการทสลบซบซอนและใชเวลายาวนาน หากพบวา สนคาของไทยไมไดทมตลาดดงทคาดไว สภาพตลาดของสนคานนๆ กไดถกบดเบอนไปแลว การจะเขาไปทาตลาดใหมไมใชสงทสามารถกระทาไดโดยงาย

 70  

 

นอกจากนน ภาครฐในประเทศผสงออกทถกมาตรการ AD/CVD กไมไดมบทบาทหรอขดความสามารถในการชวยผประกอบการแกไขปญหาทเกดขนไดอยางมประสทธภาพ สงผลใหผสงออกตองแกไขปญหาดวยการหนไปสงออกในตลาดอนแทน

ปจจบนมขอสงเกตวา ประเทศกาลงพฒนากลายเปนผใชมาตรการ AD/CVD เพมมากขน โดยเฉพาะในสนคาทมแนวโนมการนาเขาเพมมากขน ซงมาตรการดงกลาวนาจะกลายเปนอปสรรคทางการคาในอนาคตอนใกล

3.1.4 มาตรการปกปองทางการคา (Safeguard: SG)

มาตรการปกปองทางการคา หรอ Safeguard เปนมาตรการทางการคาทประเทศผนาเขาใชใน

การคมครองอตสาหกรรมภายในทไดรบความเสยหายหรอมแนวโนมทจะไดรบความเสยหายจากการ

นาเขาทเพมมากขนมากกวาปกต เพอเปดโอกาสใหอตสาหกรรมภายในของประเทศดงกลาวสามารถ

ปรบตวใหสามารถแขงขนกบสนคานาเขาได

ทงน ในการใชมาตรการ SG ตองพสจนไดวา 1) ปรมาณการนาเขาสนคาเพมขนอยางมาก

ไมวาจะเปนปรมาณเพมขนจรงอยางชดเจน (Absolute Increase) หรอ ปรมาณเพมขนโดยเปรยบเทยบ

(Relative Increase) ระหวางปรมาณนาเขากบปรมาณการผลตในประเทศ 2) การนาเขาทเพมขนนน

เปนผลจากเหตการณทไมอาจคาดการณลวงหนาได (Unforeseen Development) และ 3) การนาเขาท

เพมขนนนกอใหเกดหรอคกคามใหเกด “ความเสยหายอยางรายแรง” (Serious Injury or Threat

Thereof) ตออตสาหกรรมภายใน

นอกจากน การบงคบใชมาตรการ SG จะตองไมเลอกปฏบต กลาวคอจะใชบงคบกบสนคา

นาเขาจากทกประเทศโดยไมคานงถงแหลงทมาของสนคา ซงเปนไปตามหลกการปฏบตเยยงชาตท

ไดรบอนเคราะหยง (Most-Favored Nation: MFN)6 และใหใชมาตรการ SG เทาทจาเปนเพอปองกน

หรอบาบดความเสยหาย และเพอใหอตสาหกรรมภายในมระยะเวลาในการปรบตว เชนเดยวกนกบ AD

และ CVD จากแผนภมท 3-3 จะเหนไดวาแนวโนมการใชมาตรการ Safeguard โดยเฉพาะในชวงตน

ศตวรรษท 20 ทเพมขน

                                                            6 ยกเวนมาตรการ Bilateral SG และ Special SG ภายใตการคาเสร จะใชบงคบเฉพาะสนคาจากประเทศคภาค

 71  

 

แผนภมท 3-3 การใชมาตรการ Safeguard โดยสมาชก WTO

ทมา: องคการการคาโลก

ตารางท 3-3 การใชมาตรการ Safeguard ระหวางป 1995-2008

ทมา: องคการการคาโลก

 72  

 

สถานะการใชมาตรการปกปองจากการนาเขาสนคาทเพมขน (Safeguard Measure : SG)

การใชมาตรการปกปองจากการนาเขาสนคาทเพมขนของไทยและกรณสนคาไทยทถกประเทศค

คาใชมาตรการปกปองการนาเขาทเพมขน ณ มถนายน 2554 สรปได ดงน

1. กรณไทยใชมาตรการ SG 1 รายการ คอสนคาบลอกแกว

ตารางท 1 สนคาทอยระหวางการไตสวนการใชมาตรการปกปองจากการนาเขาสนคาทเพมขน

สนคา ประเทศ วนทเปดไต

สวน

หมายเหต

บลอกแกว ทกประเทศทนาเขายกเวน

ประเทศกาลงพฒนาตามบญช

แนบทายประกาศ (166

ประเทศ)

17 ก.ค.53 อยระหวางการใชมาตรการชวคราว

โดยใหเรยกเกบอากรชวคราวรอยละ

35 ของราคา ซ ไอ เอฟ บงคบใช

ตงแต 15 ม.ค.54 เปนระยะเวลาไม

เกน 200 วน

2. กรณสนคาไทยถกประเทศคคาใชมาตรการ SG รวม 7 กรณ (Cases) สนคา 7

รายการ จาก 3 ประเทศ

2.1.1 ถกเรยกเกบอากร SG 3 กรณ (Cases) สนคา 4 รายการ จาก 2 ประเทศ

2.1.2 อยระหวางการไตสวน 4 กรณ (Cases) สนคา 3 รายการ จาก 3 ประเทศ

ตารางท 2 สนคาไทยทถกใชมาตรการปกปองจากการนาเขาสนคาทเพมขน

ประเทศ จานวน (กรณ) ประเภทสนคา 1. ฟลปปนส 3 กระจกโฟลตใส (Clear Float glass)

กระเบองปพนและผนง (Ceramic Floor and Wall Tiles) กระดาษ (Testliner Board) *

2. อนโดนเซย 3 นาตาลกลโคส (Dextrose Monohydrate) ดายฝาย (Cotton Yarn Other Than Sewing Thread) เมดพลาสตกโพลโพรไพลน (Polypropylene in Granule Form)*

3. มาเลเซย 1 เหลกแผนรดรอนชนดเปนมวน (Hot Rolled Coils)* หมายเหต * อยระหวางการไตสวน

 73  

 

3.2 มาตรการใหม ๆ ทมผลตอการคาระหวางประเทศ

นอกเหนอจากมาตรการการคาภายใตกรอบองคการการคาโลกแลว ประเทศตาง ๆ ไดหน

มาใชมาตรการใหม ๆ ทมผลตอการคาระหวางประเทศในสวนนจะเปนการรวบรวมกฎระเบยบและ

มาตรฐานใหมๆ เหลาน โดยแบงออกเปนดานสนคาอตสาหกรรม ดานการประมง ดานสงแวดลอม ดาน

แรงงาน และดานความปลอดภย

3.2.1 สนคาอตสาหกรรม

แนวโนม

สขอนามยของมนษยและการรกษาสงแวดลอมเปนประเดนทประเทศพฒนาแลวใหความสาคญ

ประเทศทพฒนาแลวเหลานจงไดออกกฎระเบยบเพอควบคมดแลการผลตสนคาอตสาหกรรมใหไม

กระทบตอสขอนามยของมนษยและสงแวดลอม ยกตวอยางเชน

1) ระเบยบวาดวยสารเคมแหงสหภาพยโรป (Registration, Evaluation,

Authorizations and Restriction of CHemical substance – REACH) คณะกรรมการธการสหภาพ

ยโรป (European Commission) ไดออกระเบยบ REACH โดยมผลบงคบใชตงแตวนท 1 มถนายน

2007 เพอควบคมการใชสารเคมทเปนอนตรายตอสขภาพและสงแวดลอม โดยกาหนดใหม 1) การจด

ทะเบยน (Registration) สารเคมโดยยนเสนอขอมลเกยวกบคณสมบตของสารเคม ความเปนอนตรายตอ

สขภาพและสงแวดลอม รวมถงการประเมนความเสยงของการใชสารเคมนนดวย 2) การตรวจสอบและ

ประเมน (Evaluation) รายงานการศกษาทผยนจดทะเบยนเสนอ 3) การขออนญาต (Authorization) การ

ผลตหรอใชสารเคมทอนตรายมากเพอลดความเสยงตอสขภาพและสงแวดลอม และ 4) การจากด

(Restriction) การผลต การใช หรอจาหนายสารเคมทอนตรายมาก เมอมความจาเปนตองใชสารเคมนน

ดวยเหตผลทางสงคมและเศรษฐกจ และผประกอบการไมสามารถหาสารเคมอนทเหมาะสมมาใชแทนได

2) ระเบยบวาดวยซากเครองใชไฟฟาและอปกรณอเลกทรอนกสแหงสหภาพยโรป

(Waste Electrical and Electronic Equipment – WEEE) คณะกรรมการธการสหภาพยโรปไดออก

ระเบยบ WEEE โดยมผลบงคบใชตงแตวนท 27 มกราคม 2003 เพอลดปรมาณซากเครองใชไฟฟาและ

อปกรณอเลกทรอนกส โดยกาหนดใหผผลตเครองใชไฟฟาและอปกรณอเลกทรอนกสตองออกแบบและ

ทาการผลตผลตภณฑของตนใหสะดวกและงายตอการถอดแยก (Dismantle) และนากลบมาใชประโยชน

ทงในรปของการใชซา (Reuse) และการแปรรปนามาใชใหม (Recycle) อกทงตองรบผดชอบคาใชจาย

 74  

 

สาหรบผลตภณฑทตนผลตดวยการวางเงนประกนเพอการบาบดซากเครองใชไฟฟาและอปกรณ

อเลกทรอนกสของตนดวย

โอกาสและความทาทาย

การทามาตรการดานความปลอดภยเพอสขอนามยของมนษยและการรกษาสงแวดลอมเหลาน

เปนตนทนทเพมขนตอผประกอบการไทย เพราะตองมคาใชจายในกระบวนการจดทะเบยน ตรวจสอบ

ขออนญาต และกาจดทาลายซากเครองใชไฟฟาตาง ๆ อยางไรกตาม หากผประกอบการไทยสามารถ

ปรบปรงกระบวนการของตนใหเปนไปตามมาตรการเหลานได กยอมจะเปนขอไดเปรยบผประกอบการ

อนๆ และสามารถใชเปนจดแขงและเปนการสรางโอกาสทางการคา

3.2.2 สนคาเกษตร

แนวโนม

การคาสนคาเกษตรในปจจบนจาเปนจะตองคานงถงการแขงขนในตลาด ความปลอดภย

คณภาพ และผลกระทบตอสงแวดลอม ควบคกนไป การสงออกสนคาเกษตรไปตลาดของประเทศ

พฒนาแลวจาเปนจะตองมการควบคมการผลตตลอดหวงโซอปทาน ตงแตการผลต การแปรรป การ

ขนสง การจดจาหนาย ตลอดจนการสงตอจนถงมอผบรโภค ปจจบนหลายประเทศมการใชระบบการ

ตรวจสอบยอนกลบ และมการตรวจสอบการใชสารเคมในกระบวนการผลตและแปรรปอยางเขมงวด

โดยเฉพาะในตลาดสหภาพยโรปและญปน ประเดนสนคาเกษตรหรอสนคาเกษตรแปรรปทมวตถดบ

ทมาจากการตดแตงพนธกรรม (Genetically Modified Organisms: GMO) กเปนอกประเดนทตองให

ความระมดระวง โดยเฉพาะในตลาดสหภาพยโรป ทยงไมยอมรบสนคาเกษตร GMO

นอกเหนอจากมาตรการของภาครฐแลว ทผสงออกไทยตองปฏบตตามอยางเครงครดแลว การ

สงออกสนคาเกษตรและผลตภณฑตองประสบกบการกาหนดมาตรการในลกษณะสมครใจของผซอ อาท

มาตรฐานของบรษทคาปลกขนาดใหญ อาท Wall Mart ทกาหนดใหสนคาตองมกระบวนการผลตทเปน

มตรตอสงแวดลอม และ Hyper Market ในองกฤษ อาท Mark and Spencer และ Sainsbury ทมการ

กาหนดมาตรฐานการควบคมการผลตสนคาอนทรยในลกษณะของ Farm to Fork เปนตน

โอกาสและความทาทาย

ในสวนของผประกอบการทอยอตสาหกรรมเกษตรแปรรปเปนภาคการผลตทมศกยภาพสง และ

สามารถสรางมลคาใหกบผผลตไดสง การทาตามมาตรฐานตางๆ ถอเปนการสรางมลคาเพมใหกบสนคา

และเปนการกาวออกไปควาโอกาสทางธรกจไดอยางมหาศาล อยางไรกด จาเปนจะตองใหความสาคญ

 75  

 

กบการควบคมคณภาพในกระบวนการผลต การเกบเกยว การแปรรป การขนสง และการจดจาหนาย

อยางครบวงจร เพอมใหมปญหาในการสงออกในภายหลง

อยางไรกด ความทาทายตกอยทของผประกอบการขนาดกลางและขนาดยอยทไมสามารถ

ยกระดบมาตรฐานการผลตใหสอดคลองกบความตองการของผซอได นอกจากนน ยงเปนความทาทาย

อยางมากสาหรบเกษตรกรสวนใหญของไทยซงเปนเกษตรกรรายยอย ทมประสทธภาพในกระบวนการ

ผลตตา มลคาเพมในกระบวนการผลตตา แตมตนทนการผลตสง ประกอบกบมความสามารถในการ

ปรบตวไดไมมากนก นอกจากนน ความทาทายยงเกดขนกบหนวยงานทเกยวของในภาครฐวาจะม

แนวทางในการกาหนดนโยบายใหความชวยเหลอแกเกษตรกรและผประกอบการปรบตวรองรบกระแส

ความเปลยนแปลงอยางไร เนองจากทผานมา หนวยงานทเกยวของยงไมสามารถทางานกนไดอยาง

บรณาการ ทเหนไดอยางเดนชด คอ นโยบายดานการตลาดซงมกระทรวงพาณชยเปนผดแล มความไม

สอดคลองกนกบนโยบายดานการผลตทกระทรวงเกษตรดแล รวมทง ประเทศไทยยงคงไมมนโยบายท

ชดเจนในเรองการผลตพชอาหารและการผลตพชพลงงาน

3.2.3 มาตรการดานสงแวดลอม

3.2.3.1 การทาประมงทผดกฎหมาย IUU (Illegal, Unreported and Unregulated Fishing)

แนวโนม

ทวโลกไดตระหนกและมความพยายามในการการอนรกษทรพยาประมงและสงแวดลอมของโลก

เพอใหเกดการบรหารจดการและใชประโยชนทรพยากรทางทะเลอยางยงยน อนจะมผลสบเนองไปถง

ความมนคงทางอาหารสาหรบประชากรของโลกในอนาคต องคการระหวางประเทศหลายหนวยงานจง

ไดเรมเรยกรองใหมการดาเนนการในเรองนอยางเปนรปธรรม องคการอาหารแหงสหประชาชาต (Food

and Agriculture Organization: FAO) เปนองคการหนงทเลงเหนความสาคญในเรองน โดยไดกาหนด

แผนปฏบตการระหวางประเทศ (International Plan of Action : IPOA) ในเรองตาง ๆ ทเหนวามความ

จาเปนเรงดวน รวมถง IPOA of Agreement for Fishing Capacity (IPOA-Capacity) และ IPOA to

prevent , Deter and Eliminate Illegal, Unreported and Unregulated Fishing (IPOA-IUU) กเปน

แผนปฏบตการหนงท FAO ไดกาหนดขนตงแตป 2001 ซงแผนปฏบตการเหลานใชเปนเครองมอใหแก

ทกประเทศในโลกไดนาไปใชปฏบตในประเทศและภมภาคของตน ซงหลายประเทศในภมภาคตาง ๆ ได

พจารณานาไปปรบใชในระดบภมภาคและประเทศของตนบางแลว โดย IPOA-IUU เปนแผนปฏบตการ

ใหแกทกรฐและทกประเทศนาไปปรบใช บนพนฐานความสมครใจ มวตถประสงคเพอปองกน ตอตาน

 76  

 

และขจดการทาประมงทผดกฎหมาย ขาดการรายงานและไรการควบคม โดยกาหนดมาตรการทม

ประสทธภาพ และโปรงใสใหแตละประเทศรวมทงองคการบรหารจดการประมงในภมภาคตาง ๆ นาไป

ปฏบต

ปญหาการทาประมง การประมงทผดกฎหมาย ขาดการรายงาน และไรการควบคม (Illegal,

Unreported and Unregulated Fishing – IUU) ไดแก การประมงในเขตนานนาของประเทศตาง ๆ โดย

ไมไดรบอนญาต นอกจากจะการคกคามตอความยงยนของทรพยากรประมงแลว ไดยงเปนการเอา

เปรยบชาวประมงททาการประมงอยางถกตอง ทงน FAO ไดประเมนวา ผลผลตการประมงทะเลเกอบ

รอยละ 30 มาจากการประมงทผดกฎหมายฯ ทาใหปลาทมคณคาทางเศรษฐกจสงบางชนดถกจบไปเกน

กวาระดบทอนญาตถง 3 เทา ดวยเหตน ประเทศตาง ๆ จงไดรวมกนหามาตรการขจดและตอตานการ

ประมงทผดกฎหมายฯ ดงกลาว โดยสหภาพยโรปเปนกลมประเทศแรกทไดกาหนดมาตรการเพอ

ปกปองและขจดการทาประมงทผดกฎหมายฯ ซงมผลบงคบใชตงแตวนท 1 มกราคม 2010 เปนตนมา

โดยเรอประมงทกประเภททคาขายกบสหภาพยโรปจะตองไดรบใบรบรองการจบสตวนา (European

Community catch certification) และหากพบวาเรอประมงดงกลาวมการประมงทผดกฎหมาย ขาดการ

รายงาน และไรการควบคม กจะเพกถอนใบรบรองและระงบการนาเขาสนคาประมงจากเรอลานน และ

หากประเทศทสามไมใหความรวมมออยางเตมทในการตอสกบการประมงทผดกฎหมาย ขาดการ

รายงาน และไรการควบคม สหภาพยโรปกอาจหามการคาสนคาประมงกบประเทศนนๆ รวมทงการซอ

ขายเรอประมงกบประเทศนนๆ ดวย

โอกาสและความทาทาย

ผประกอบการและผสงออกในอตสาหกรรมผลต/สงออกสนคาประมงและประมงแปรรปทมความ

พรอมและสามารถปฏบตตามกฎเกณฑของ IUU ได กยอมไดเปรยบในการสงออกไปตลาดสหภาพยโรป

ทงน จะตองมการตรวจสอบอยางเครงครดตลอดหวงโซอปทาน โดยเฉพาะอตสาหกรรมปลาทนา

กระปอง ซงไทยตองพงพาการนาเขาปลาทนาจากประเทศอนๆ อาท ไตหวน สหรฐอเมรกา และ เกาหล

ใต เปนตน อยางไรกด สาหรบประเทศผสงออกปลาทนาทเปนประเทศพฒนาแลวมกไมมปญหา

เนองจากมระบบบรหารจดการทครบวงจร นอกจากนน บางประเทศกใหความสาคญกบ IUU ในประเทศ

อยแลว แตสาหรบการนาเขาวตถดบจากประเทศผสงออกทเปนประเทศกาลงพฒนา อาท อนโดนเซย

และปาปวนวกน ทยงขาดความพรอมดานระบบและเปนประเทศทมปญหา IUU ผนาเขาไทยจะตองให

ความระมดระวงและควรมระบบตรวจสอบยอนกลบ เพอกนปญหาทจะเกดขนในภายหลง

 77  

 

ความทาทายยงคงตกอยทชาวประมงและผประกอบการธรกจประมงในประเทศ ทเปนสวนหนง

ของหวงโซอปทานการผลตสนคาประมงและผลตภณฑเพอการสงออกของไทย ในชวงทผานมา กรม

ประมงไดมการตดตามและประเมนสถานการณผลกระทบจากกฎระเบยบ IUU อยางตอเนอง ซง

คอนขางมปญหาในระยะแรก เนองจากจะตองมการจดทะเบยนเรอประมง จดทะเบยนสะพานปลา การ

เกบขอมลลงสมดบนทกการทาประมง การตรวจรบรองสตวนาขนทาและการออกใบรบรองการจบสตว

นา ซงมความละเอยดและเปนภาระแกผประกอบการและชาวประมงไทย ซงไมคนเคยและบางคนกไม

สามารถเขยนหนงสอได อยางไรกด แมในระยะแรกผประกอบการและชาวประมงจะยงขาดความรความ

เขาใจ แตตอมากสามารถปรบตวเขากบระบบการลงบนทกขอมลตางๆ ไดดขน เนองจากกรมประมงได

สง Mobile Unit ลงไปใหคาแนะนาและตดตามผลการดาเนนการอยางใกลชด

3.2.3.2 การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (Climate Change)

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ หมายถง การเปลยนแปลงสภาวะอากาศอนเปนผลจาก

กจกรรมของมนษยทเปลยนองคประกอบของบรรยากาศโลกโดยตรงหรอโดยออมและทเพมเตมจาก

ความแปรปรวนของสภาวะอากาศตามธรรมชาตทสงเกตไดในชวงระยะเวลาเดยวกน ไดแก อณหภม

ความชน ปรมาณนาฝน ฤดกาล ซงเปนปจจยสาคญในการดารงอยของสงมชวตทจะตองปรบตวใหเขา

กบสภาพภมอากาศในบรเวณทสงมชวตนนอาศยอย การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศสงผลใหภมภาค

ตางๆ ของโลกเกดการเปลยนแปลงไปสภาวะโลกรอน

แนวโนม

ปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศกาลงเปนประเดนรอนททกประเทศใหความสนใจและ

ถอเปนหนงใน Global Issues เนองจากปญหาทเกดขนสงผลกระทบตอเศรษฐกจ สงคมและความ

เปนอยของคนอยางมนยสาคญ เนองจากสภาพภมอากาศกาลงเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว

โดยนกวทยาศาสตรเชอวาการเผาผลาญเชอเพลงฟอสซล (fossil fuel) ซงเปนแหลงพลงงานสาคญ

ในการพฒนาอตสาหกรรมในชวง 200 ปทผานมา เปนสาเหตสาคญทใหความเขมขนของกาซเรอน

กระจก (greenhouse gas) ในบรรยากาศเพมขน กอใหเกดปรากฏการณเรอนกระจก (greenhouse

effect) หรอภาวะโลกรอน (Global Warming)

ภาวะโลกรอนนมผลตอการอยรอดของสงมชวต เนองจากอณหภมโดยรวมสงขน ทาใหฤดกาล

ตางๆ เปลยนแปลงไป สงมชวตทไมสามารถปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมทเปลยนไปได กจะคอยๆ

ตายลงและอาจสญพนธไปในทสด สาหรบผลกระทบตอมนษยนน อณหภมทเพมสงขนอาจทาใหบาง

พนทกลายเปนทะเลทราย ประชาชนขาดแคลนอาหารและนาดม บางพนทประสบปญหานาทวมหนก

 78  

 

เนองจากฝนตกรนแรงขน นาแขงขวโลกและบนยอดเขาสงละลาย ทาใหปรมาณนาทะเลเพมสงขน พนท

ชายฝงทะเลไดรบผลกระทบโดยตรง อาจทาใหบางพนทจมหายไปอยางถาวร ดงนน ปญหาดานการ

เปลยนแปลงสภาพภมอากาศจงเปนปญหาสาคญทกระทบตอความมนคงของมวลมนษยชาต ประเทศจง

ควรมนโยบายทจะรบมอกบความทาทายนทชดเจน ทกภาคสวนทเกยวของจะตองรวมมอกนปองกนและ

เสรมสรางความสามารถในการรองรบการเปลยนแปลงทจะเกดขนในระยะอนใกลน

ปจจบนการแกไขปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (Climate Change) มกรอบการเจรจา

พหภาคภายใต UNFCCC (United Nations Framework Convention on Climate Change) และพธสาร

เกยวโต (Kyoto Protocol : KP) ซงเปนอนสญญาลกภายใต UNFCCC โดยมพนธกรณทสาคญ คอ การ

กาหนดพนธกรณในการการปลอยกาซเรอนกระจก (Greenhouse Gas: GHG) สาหรบประเทศสมาชก

พฒนาแลว สวนประเทศกาลงพฒนา (Annex II countries) ยงไมมพนธกรณตองลดระดบ GHG ทงน

พนธกรณของพธสารเกยวโตรอบท 1 (First Commitment Period) จะหมดอายในป 2012 ประเทศตาง

ๆ จงไดเรงเจรจาเพอจดทาพธสารฉบบใหมใหเสรจทนกอนทฉบบเกาจะหมดอาย และเรงจดทาแนวทาง

ความรวมมอในการรบมอตอปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในระยะยาว (Long-term

Cooperative Action under the Convention: LCA)

ในสวนของประเทศไทย หนวยงานทรบผดชอบหลกเกยวกบการเจรจา UNFCCC/KP คอกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (สานกนโยบายและแผนฯ และองคการบรหารกาซเรอนกระจก) และกระทรวงการตางประเทศ (กรมองคการระหวางประเทศ) โดยในระดบนโยบายมคณะกรรมการทมนายกรฐมนตรเปนประธาน และมคณะทางาน 2 คณะ ซงไดใชเวลานานกวา 2 ป ทงนไมวาผลจากการเจรจาภายใตกรอบ UNFCC จะออกมาอยางไรกจะกระทบตอดานเศรษฐกจการคาของประเทศไมมากกนอย ดงนนในการกาหนดทาทและการเจรจาในแตละครงควรไดมขอมล ขอเสนอแนะและผแทนจากหนวยงานดานการคาประกอบการพจารณาตงแตเรมแรกทกครง"

ปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศกบการคา

สาหรบประเดนทเกยวของกบการคา คอ การทหลายประเทศตองการใชมาตรการการคามาเปน

เครองมอทางเศรษฐกจเพอชวยลดการปลอย GHG ในขณะทบางประเทศอาจตองการใชมาตรการทาง

การคามาแกไขปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ และเพอบงคบใชเงอนไขหรอกฎหมายดาน

สงแวดลอมภายในประเทศ อาท การบงคบซอคารบอนเครดต และการเกบภาษคารบอนจากสนคาท

ผลตในประเทศทมมาตรฐานดานสงแวดลอมตา เปนตน จงมการนาประเดน Economic and Social

 79  

 

Consequences เขามาเจรจาในกรอบ UNFCCC/KP ดวย เนองจากมาตรการตางๆ ทเกยวของกบการ

แกไขปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศจะสงผลกระทบตอการคาระหวางประเทศอยางมนยสาคญ

มาตรการทางเศรษฐกจทเกยวของกบการแกไขปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและลด

การปลอย GHG อาจอยในรปของการกาหนดเทคโนโลยการผลต การกาหนดมาตรฐานการปลอย GHG

การออกมาตรการ/ขอบงคบในการเปลยนแปลงพฤตกรรมผบรโภค อาท มาตรการทางการเงน/การคลง

(ภาษคารบอน) การกาหนดโควตาการปลอย GHG/การคาสทธในการปลอย GHG (Emission Trading

Scheme) และการจดตงตลาดคารบอน เปนตน

กรณศกษา: ระบบการซอขายการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดในสหภาพยโรป

ระบบการซอขายสทธในการปลอยกาซคารบอนไดออกไซด (EU Emission Trading

Scheme - EU ETS): สหภาพยโรปไดแนวคดตนแบบในการกอตง EU ETS มาจากตลาดคารบอน

เครดตของภาคเอกชนในประเทศสหรฐอเมรกา โดยระบบตลาดคารบอนนเปนตลาดแบบบงคบ

(Regulatory Market) ประกอบดวย การกาหนดจานวนผเขารวมตลาด (แหลงกาเนดกาซเรอนกระจก

รายใหญ) การกาหนดปรมาณกาซเรอนกระจกทควบคม (Total Emission Cap) และการจดสรรสทธการ

ปลอยกาซเรอนกระจกไปยงผเขารวมตลาด โดยใชระบบออกใบอนญาตทจะระบปรมาณกาซเรอนกระจก

ทอนญาตใหปลอยได ซงผเขารวมตลาดสามารถซอขายคารบอนเครดตหรอปรมาณกาซเรอนกระจกท

ลดลงได (จากทกาหนดไวหรอทไดรบจดสรรหรออนญาตใหปลอยได) และสามารถนาคารบอนเครดต

จากตางประเทศ (CERs และ ERUs) รวมทง Carbon Offset จากตลาดสมครใจ (เชน การปลกปา) มา

ใชได ดงนน ตลาดคารบอนจงเปนมาตรการหนงทชวยลดการปลอยกาซเรอนกระจก

EU ETS เรมเปดดาเนนการโครงการนารองในป 2005 และเปดดาเนนการจรงในป

2008 และจะใชตอไปจนถงป 2020 ปจจบนอาจถอไดวา EU ETS เปนตลาดคารบอนทใหญทสดในโลก

โดยสหภาพยโรปตองการผลกดนระบบ EU ETS ใหเปนเครองมอตอสกบโลกรอนในระดบสากล และม

แผนการจะขยายขอบขาย EU ETS ใหครอบคลมภาคสวนและสาขาอตสาหกรรมมากขน และเพมเตม

ชนดของกาซเรอนกระจกทซอขายได อกทงยงสนบสนนการกอตงตลาดคารบอนในประเทศอนๆ เพอ

กาวไปสตลาดคารบอนระดบโลก

ตวอยางผลกระทบทจะเกดจากการบงคบใช EU ETS ในภาคธรกจการบน เชน เรมจาก

ป 2012 เปนตนไป ทกเทยวบน (รวมถงสายการบนไทย) ทตองใชบรการของทาอากาศยานใดๆใน

สหภาพยโรป ซงนบเปนจานวนมากกวา 3,000 สายการบน จะถกจากดการปลอยกาซเรอนกระจก

(Emission Cap) 97 เปอรเซนต ในป 2012 และลดลงอกเปน 95 เปอรเซนตในป 2013 เมอเทยบจากป

 80  

 

2004-2006 โดยเฉลย หากสายการบนใดไมสามารถบรรลพนธกรณได กจะถกลงโทษโดยการลด

ปรมาณการปลอยกาซคารบอนไดออกไซด (Allowance) ในปถดไป

กรณศกษา: การจดเกบภาษนาเขาพเศษสาหรบสนคาทมการปลอยกาซเรอนกระจก

(border carbon tax adjustment):

แนวคดการจดเกบภาษนาเขาพเศษสาหรบสนคาทมการปลอยกาซเรอนกระจกไดรบ

การผลกดนจากกลมอตสาหกรรมของสหรฐอเมรกาทเหนวา ภาคการผลตของสหรฐอเมรกามภาระ

ตนทนในการปรบเปลยนกระบวนการผลตใหเปนมตรตอสงแวดลอม และตองปฏบตตามกฎเกณฑท

เกยวของกบสงแวดลอมอยางเครงครด สงผลใหขดความสามารถในการแขงขนและการสงออกไปขายใน

ตลาดโลกลดลง ในขณะท ตลาดสหรฐอเมรกาถกสนคานาเขาจากประเทศกาลงพฒนา โดยเฉพาะจน

เขาไปตตลาดดวยความไดเปรยบดานตนทนและราคา ซงสนคาเหลานนมไดมภาระตนทนดาน

สงแวดลอม จงนามาซงการออก Climate Bill ซงจะครอบคลมนโยบายดานพลงงานและการแกไขปญหา

สภาพการเปลยนแปลงทางภมอากาศของสหรฐอเมรกาอยางครบวงจร ลาสดยงคงอยระหวางการ

พจารณาของ US Congress ซงคาดวากฎหมายฉบบนอาจตองใชเวลาในการขอความเหนชอบ

เนองจากจะสงผลกระทบตอภาคการผลตสนคา ภาคพลงงาน และการคาระหวางประเทศของ

สหรฐอเมรกาอยางมนยสาคญ

มแนวโนมวาประเทศพฒนาแลวจะกาหนดใชตลาดคารบอนในลกษณะ Border Trade

Measure (Border Carbon Adjustment) เพอตอบโตสนคาทนาเขาจากประเทศทไมมการควบคมการ

ปลอยกาซเรอนกระจก เพอปกปองอตสาหกรรมภายในประเทศทมตนทนในการผลตเพมมากขนและม

ความสามารถในการแขงขนทางการคาระหวางประเทศลดลง โดยกลาวอางถงความจาเปนในการ

บรรเทาปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ โดยมาตรการน อาจสงผลใหผนาเขาจากประเทศทไมม

การควบคมการปลอยกาซเรอนกระจกตองซอใบอนญาตปลอยกาซเรอนกระจก (emission allowance)

สงผลตนทนในการประกอบธรกจของประเทศผสงออก โดยเฉพาะประเทศกาลงพฒนาจะเพมสงขน

และขดความสามารถในการแขงขนลดลงอยางมนยสาคญ

ในอนาคตอนใกล มแนวโนมวา ประเทศพฒนาแลวอนๆ จะพจารณาใชมาตรการใน

ลกษณะเดยวกน โดยใชวธเปรยบเทยบประเมน equivalent measures/comparable actions และนาเอา

มาตรฐานการลดการปลอยกาซเรอนกระจกดงกลาวมาใชอยางเขมงวดและกาหนดเปนมาตรการกดกน

ทางการคากเปนได

 81  

 

ปจจบนยงไมมความชดเจนวา การจดเกบภาษคารบอน โดยยกเหตผลดานสงแวดลอม

จะสามารถทาไดหรอไม เนองจากการเรยกเกบภาษคารบอนกบสนคานาเขาอาจขดตอหลกการของ

องคการการคาโลกขอบทท 3 ทกาหนดไมใหเลอกปฏบตระหวางสนคาทเหมอนกนทกประการ (Like

Products) ทผลตภายในประเทศและสนคานาเขา (National Treatment: NT) นอกจากนน มาตรการ

ดงกลาวอาจสงผลใหระดบการเรยกเกบภาษคารบอนจากแตละประเทศมความแตกตางกน ขนกบวา

ประเทศผสงออกมมาตรการคมครองสงแวดลอมและมกระบวนการผลตทเปนมตรตอสงแวดลอม/ปลอย

กาซคารบอนไดออกไซดมากนอยเพยงใด ซงอาจจะขดกบหลกการขององคการการคาโลกขอบทท 1

การปฏบตเยยงชาตทไดรบอนเคราะหยง (Most-Favoured Nation: MFN)

โอกาสและความทาทาย

โอกาส: แมประเทศไทยจะไมมพนธกรณในการลดกาซเรอนกระจก แตไมวาผลการเจรจา

ภายใต UNFCCC จะออกมาเปนอยางไร หากประเทศไทยมนโยบายในการแกไขปญหาการ

เปลยนแปลงสภาพภมอากาศทชดเจนและตอเนอง จะถอไดวาเปนโอกาสอยางมหาศาลในการพลกโฉม

เศรษฐกจไทยในอก 10 ปขางหนา กลาวคอ จะสงผลใหเกดการปฏรปในภาคการผลตสนคาและบรการท

จะตองใหความสาคญกบกระบวนการผลตทเปนมตรตอสงแวดลอม อยางไรกด การปรบตวในภาคการ

ผลตทเกยวของกบการเปลยนเครองจกรและเทคโนโลยการผลต จะสงผลตอตนทนการผลตและขด

ความสามารถในการแขงขนของประเทศ ซงเปนโจทยทภาครฐตองเขามาดาเนนการ โดยการดาเนนการ

จาเปนตองมนโยบายระดบประเทศทชดเจน และมการบรณาการนโยบายของหนวยงานภาครฐท

เกยวของเขาดวยกน ทงน การสรางกระแสความตนตวใหกบภาคการผลตและประชาชนทวไป

จาเปนตองมมาตรการจงใจและบทลงโทษทชดเจน นนคอ จะตองมการเตรยมความพรอมดานกฎหมาย

รองรบนโยบายการปรบตวดวยเชนกน การกาหนดนโยบายทชดเจนจะสงผลตอการดงดดการลงทน

โดยตรงจากตางประเทศในกลมอตสาหกรรมทเปนมตรตอสงแวดลอม ประโยชนทตามมา คอ การ

ถายทอดความรตลอดจนเทคโนโลยทเกยวของ และสงผลตอการพฒนาบคลากรของประเทศในระยะยาว

 82  

 

ตวอยางประเทศทมการกาหนดนโยบาย Go Green (รปภาพท 3-1) ทเหนไดชด คอ

แนวทางการกาหนดแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตระยะ 5 ป (2015) ฉบบท 12 ของจน ท

กาหนดแนวทางการพฒนาประเทศ โดยใหความสาคญกบการพฒนาพลงงานทดแทน การพฒนา

เทคโนโลยและนวตกรรมทเกยวของกบพลงงานทางเลอกและสนคาทเปนมตรตอสงแวดลอม โดยมการ

ตงเปาหมายในการลดกาซเรอนกระจกอยางชดเจนอยางไรกด

รปภาพท 3-1: นโยบาย Go Green ของจน

ความทาทาย ปจจบนประเทศพฒนาแลวไดรเรมมาตรการลดกาซเรอนกระจก (Mitigation)

เพอบรรเทาปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ซงมาตรการดงกลาวสงผลตอการคา อาท สงผลให

มการจดเกบภาษนาเขาพเศษสาหรบสนคาทมการปลอยกาซเรอนกระจก (Border Tax Adjustment) ซง

ทาใหตนทนในการประกอบธรกจของประเทศผสงออก โดยเฉพาะประเทศกาลงพฒนาเพมสงขน สงผล

กระทบตอความสามารถในการแขงขนและอาจมลกษณะเปนการกดกนทางการคา

ปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศไมใชเรองใหม แตมาตรการบรรเทาปญหาโลกรอนท

ออกมาในรปแบบตางๆ ถอเปนเรองใหมของผประกอบการและผสงออกของไทย มาตรการตางๆ ม

ความเกยวของกบหนวยงานตางๆ เปนจานวนมาก หนวยงานราชการและเอกชนจาเปนตองเปดรบ

แนวคดใหมๆ และรวมกาหนดนโยบายและการดาเนนงานเพอรองรบ/ปรบตวตอมาตรการดงกลาวใหม

ความสอดคลองกน เพอสรางโอากาสทางการคา/ความสามารถในการแขงขนแกผประกอบการไทย

 83  

 

นอกจากนน จาเปนจะตองทางานอยางบรณาการเพอใหนโยบายทเกยวของกบเศรษฐกจการคาของไทย

ทอยภายใตการกากบดแลของหลายหนวยงานไดรบการขบเคลอนไปในทศทางเดยวกน และกอใหเกด

ประโยชนตอการปรบตวของผประกอบการ นาไปสการพฒนาเศรษฐกจอยางยงยนในระยะยาว

3.2.3.3 ความหลากหลายทางชวภาพกบการคาและทรพยสนทางปญญา

ความหลากหลายทางชวภาพ (Bio-Diversity) มความหมายครอบคลมถงความหลากหลายของ

สงมชวตนานาชนด (species diversity) ไมวาจะเปนพวกจลนทรย พช สตว รวมทงมนษย ซงสงมชวต

แตละชนดลวนมองคประกอบทางพนธกรรมทแตกตางกนมากมาย (genetic diversity) เพอใหสอดคลอง

เหมาะสมกบสภาพทอยอาศยในแตละทองถนอนเปนระบบนเวศทซบซอนและหลากหลายในบรเวณ

ตางๆของโลก (ecological diversity)

แนวโนม

ประเดนความหลากหลายทางชวภาพมความเชอมโยงกบการคาระหวางประเทศ โดยเฉพาะการ

ทาความตกลงการคาเสรกบประเทศคคาตางๆ เนองจากภาคประชาสงคมมความกงวลและตนตว

เกยวกบการเขามาใชประโยชนและเขาถงความหลากหลายทางชวภาพทมอยในประเทศ ซงจะเกยวของ

กบการใหความคมครองทรพยสนทางปญญาทเกยวของกบพนธพชและเชอมโยงกบการผลกดนใหไทย

เปนภาคความตกลงภายใต The International Union for the Protection of New Varieties of Plants

(UPOV) 1991 ซงเปนองคกรภาครฐระหวางประเทศ มวตถประสงคหลกในการใชสทธทรพยสนทาง

ปญญาเพอคมครองพนธพช ไทยเปนสมาชกของ UPOV 1978 แตยงไมไดเปนสมาชก UPOV 1991 ซง

เปนความตกลงคมครองพนธพชทมความเขมงวดสงมาก อาท การใหการคมครองพนธพชโดยไมตองม

การประกาศคมครองกอน และมการอนญาตใหมการคมครองซอนกนดวยกฎหมายคมครองโดยเฉพาะ

และระบบสทธบตรควบคกน โดยมการขยายระยะเวลาในการคมครองจากเดมใน UPOV 1978 มการ

ขยายขอบเขตของสทธใหกวางขน โดยให “ผปรบปรงพนธ” มสทธผกขาดในการกดกนผอนมใหนาเอา

สวนทใชในการขยายพนธพช อาท เมลดพนธ กงตอน ไปใชประโยชนในทางพาณชยและในการ

เพาะปลก รวมทงใหมสทธผกขาดในการสงออก-นาเขา หรอ เกบรกษาสวนทใชในการขยายพนธพช

เพอจาหนายหรอเพาะปลก

 84  

 

โอกาสและความทาทาย

ขอเสยของการเขาเปนสมาชก UPOV 1991 ทาใหเกดขอจากด ขอยกเวนของเกษตรกร

(Farmers Privileges) ในการเกบรกษาและแลกเปลยนเมลดพนธ นนคอ เกษตรกรไมสามารถจะใช

วธการเพาะปลกตามวฒนธรรมดงเดม เชน การปลกขาวหอมมะลซงเปนพชพนเมองของไทยจะไมไดรบ

การคมครองหากประเทศอนสามารถใชประโยชนจากเมลดพนธขาว โดยใหเหตผลวาจะเปนการนาไป

พฒนาพนธตอยอดเพอใหเกดพนธใหม จากนนผพฒนาพนธใหมนนสามารถนามาจดสทธบตรและหา

ประโยชนจากการขายเมลดพนธเชงพาณชยขณะทเกษตรกรจะตองซอเมลดพนธดงกลาว และเมอนามา

ปลกไดผลผลตแลวจะไมสามารถเกบผลผลตเพอใชเพาะปลกในฤดกาลตอไปได ประเดนดงกลาวจง

กลายเปนประเดนรอนแรงและถกโจมตจากภาคประชาสงคมและเกษตรกร ภายใตการเจรจาจดความตก

ลงการคาเสรไทย-สหรฐอเมรกา และการเสวนาเวทสาธารณะการจดทาความตกลงการคาเสรไทย-

สหภาพยโรป

3.2.3.4 การคาระหวางประเทศทเกยวของกบสตวปาและพชปาทใกลสญพนธ

การคาระหวางประเทศทเกยวของกบสตวปาและพชปาทใกลสญพนธ อยภายใตอนสญญาวา

ดวยการคาระหวางประเทศซงชนดของสตวปา และพชปา ทใกลสญพนธ (Convention on International

Trade in Endangered Species of. Wild Fauna and Flora, 1973-CITES)7 ทมมาตงแตป 1973 ม

ประเทศทลง นามรบรองและเหนดวยกบอนสญญาหลายประเทศ สาหรบประเทศไทยไดลงนามรบรอง

อนสญญาฉบบน เมอป 1975 และใหสตยาบนในวนท 21 มกราคม 1983 นบเปนสมาชกลาดบท 80

เปาหมายสาคญของอนสญญาฉบบนคอ การอนรกษทรพยากรสตวปาและพชปาในโลก เพอประโยชน

แหงมวลมนษยชาต โดยเนนทรพยกรสตวปาและพชปาทใกลสญพนธ หรอทมการคกคาม ทาใหปรมาณ

ลดลงจนอาจจะสญพนธไป วธการของการอนรกษทไดกลาวไวในอนสญญาไซเตสนน ทาโดยสราง

เครอขายขนทวโลกเพอควบคม การคาระหวางประเทศ ทงสตวปาพชปาและผลตภณฑ แตไซเตสจะไม

ควบคมการคาภายในประเทศสาหรบชนดพนธ ทองถน การคมครองตามอนสญญาฉบบน ครอบคลมทง

สตวปาและพชปา

                                                            7 บทบาทและหนาทของอนสญญาไซเตสทประเทศไทยเปนหนงในโลกทไดรวมลงนามรบรองในเงอนไข ทตกลงรวมกนนน มหนาทดงน 1) สมาชกมหนาทรกษาและบงคบใชอนสญญาไซเตส มใหมการคาสตวปา พชปาทผดระเบยบอนสญญาฯ และจะตองมมาตรการลงโทษผคา ผครอบครอง รบของกลาง และสงของกลางกลบแหลงกาเนด กรณททราบ แหลงกาเนด 2) ตองมการตงดานตรวจสตวปา พชปาระหวางประเทศ เพอควบคมและตรวจสอบการคาสตวปา พชปา และการขนสงทปลอดภยตามระเบยบในอนสญญาไซเตส 3) ตองสงรายงานประจาปเกยวกบสถตการคาสตวปา พชปาของประเทศตนแกสานกเลขาอนสญญา ไซเตส 4) ตองจดตงคณะทางานฝายปฎบตการ และคณะทางานฝายวทยาการประจาประเทศ เพอควบคม การคาสตวปา พชปา มสทธเสนอขอเปลยนแปลงชนดพนธในบญช Appendix 1. 2

 85  

 

โดยระบบใบอนญาต ซงหมายความ วา สตวปาทอยในการควบคมของอนสญญาไซเตส จะตอง

มใบอนญาตในการนาเขา สงออก นาผาน และสงกลบออก สาหรบชนดของสตวปาและพชปาท

ไซเตสควบคมจะระบไวในบญช หมายเลข 1, 2 และ 3 ของอนสญญาฯ โดยไดกาหนดหลกการไวดงน

ชนดพนธในบญชหมายเลข 1 เปนชนดพนธของสตวปาและพชปาทหามคาโดยเดดขาด

เนองจากใกล สญพนธ ยกเวนเพอการศกษาวจย หรอเพาะพนธ ซงจะตองไดรบความยนยอมจากประเทศ

ทนาเขาเสยกอน ประเทศ สงออกจงจะออกใบอนญาตสงออกได ทงนตองคานงถงความอยรอดของชนด

พนธนนๆ ดวย ชนดพนธของไทย เชน กระทง จระเขนาจด (Crocodylus Siamensis) จระเขนาเคม ชาง

เอเชย เสอโครง แรด หมควาย สมเสรจ เตาหลายชนด กลวยไมหายาก บางชนด และทวไป เชน อรงอตง

กอรลลา หมแพนดายกษ ปลาวาฬยกษ เสอซตาร เสอโครง เตาทะเล นกกระเรยน

ชนดพนธหมายเลข 2 เปนพนธของสตวปาและพชปาทยงไมถงกบใกลสญพนธ จงยง

อนญาตใหคาได แตตองมการควบคมไมใหเกดความเสยหายหรอลดปรมาณลงอยางรวดเรวจนถงจดใกล

สญพนธ โดยประเทศทสง ออกตองออกหนงสออนญาตใหสงออกและรบรองวาการสงออกแตละครงจะ

ไมกระทบกระเทอนตอการดารงชวต ของชนดพนธนน ๆในธรรมชาต เชน คางคาวแมไกทกชนด ลง

คาง นกหลายชนด ชะมด นาก ปลาโลมา งหลายชนด พชประเภทหมอขาวหมอแกงลง ฯลฯ

ชนดพนธหมายเลข 3 เปนชนดพนธทไดรบการคมครองตามกฎหมายของประเทศใด

ประเทศหนง แลว ขอความรวมมอประเทศภาค ชวยดแลในการนาเขา คอ จะตองมหนงสอรบรองการ

สงออกจากประเทศถนกาเนด เชน ควาย (เนปาล) นกขนทอง (ไทย)

ปญหาทางการคาทเชอมโยงกบอนสญญา CITES

ขอเทจจรง จระเขนาจดสายพนธไทย (Crocodylus Siamensis) อยในบญชหมายเลข 1

ซงหามคาขายอยางเดดขาด แตสามารถคาขายไดเนองจากมขอยกเวนในมาตรา 7 ขอ 4 ระบวา หาก

ชนดพนธสตวหรอพชทระบในบญชหมายเลข 1 ไดมาจากการเพาะพนธเพอการคา ใหถอวาเปนชนด

พนธในบญช 2 (อนญาตใหคาได)

ปญหา ไทยสามารถสงออกหนงจระเขไดทวโลก แตไมสามารถสงออกหนงจระเขนาจดไป

สหรฐฯ ได เนองจากอนสญญาฯ เปดโอกาสใหประเทศสมาชกสามารถกาหนดกฎเกณฑดานการ

อนรกษทมากกวาทกาหนดในอนสญญาระหวางประเทศได และจระเขนาจดสายพนธไทยกอยในบญช

พนธสตวทหามคาขายโดยเดดขาดภายใต Endangered Species Act of 1973 (as amended 16USC

 86  

 

1531-1544) ภายใตความรบผดชอบของ US Fish and Wildlife Services (FWS) แมสหรฐฯ จะไมม

จระเขสายพนธดงกลาวในประเทศ ปญหาทเกดขนสงผลใหความตองการหนงจระเขไทยทมชอเสยง

ดานความสวยงามและคณภาพทเปนทยอมรบในระดบสากลลดลงอยางมนยสาคญทงในตลาดสหรฐฯ

และตลาดทสาม โดยเฉพาะสหภาพยโรปซงเปนผผลตเครองหนงชนนาของโลก เนองจากสหรฐฯ คอ

ตลาดผบรโภคสนคาเครองหนงแบรนดเนมทสาคญ โดยเฉพาะตลาด Hollywood แตไมอนญาตให

นาเขาสนคาทมสวนประกอบของพนธสตวทอยภายใตการคมครอง ไมวาจะเพอการใชประโยชนสวนตว

หรอเชงพาณชย มาตรการดงกลาวจงสงผลใหมความตองการสนคาหนงจระเขจากสหรฐฯ เพมขนอยาง

ตอเนอง

แนวทางดาเนนการ หนวยงานทเกยวของ อาท กระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวง

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และกระทรวงพาณชย ไดประสานงานอยางใกลชด และไดแสดงขอ

กงวลของไทยตอสหรฐฯ อยางตอเนอง ลาสด สหรฐฯ ตองการใหไทยมแผนการอนรกษจระเขนาจด

อยางยงยนกอนพจารณาความเปนไปไดในการนาเขาและการถอดถอนสายพนธจระเขนาจดไทยออก

จากกฎหมายของสหรฐฯ แตการดาเนนการในเรองนมสามารถกระทาไดโดยงาย เนองจากพนทในการ

อนรกษ แนวทางการอนรกษทแตกตางกนระหวางไทยและสหรฐฯ ตลอดจนการประสานงานระหวาง

หนวยงานทเกยวของของไทยกยงไมบรณาการอยางทควร ทาใหหนงจระเขนาจดไทยและผลตภณฑท

เกยวของยงคงไมสามารถสงออกไปตลาดสหรฐฯ ไดในปจจบน

3.2.4 ประเดนทรพยสนทางปญญากบการคาระหวางประเทศ

แนวโนม

ทรพยสนทางปญญาเปนประเดนททกประเทศใหความสาคญมากขนหลงการเจรจาภายใต

องคการการคาโลก รอบอรกวย ความตกลงวาดวยการคาและทรพยสนทางปญญา (Trade Related

Aspects of Intellectual Property Rights: TRIPs) สงผลใหประเทศสมาชกตองปรบเปลยนกฎระเบยบ

ภายในประเทศใหสอดคลองกบความตกลงดงกลาว ทงน ความตกลง TRIPs มวตถประสงคหลกในการ

สรางความสมดลระหวางผลประโยชนในระยะยาวของสงคมกบการใหความคมครองผลประโยชนของ

ปจเจกชนผทาการประดษฐคดคน เนองจากการสรางสรรคและประดษฐคดคนกอใหเกดความกาวหนา

ทางเทคโนโลย หากปราศจากการใหความคมครองทเหมาะสมแลว นกประดษฐคดคนกจะขาดแรงจงใจ

ในการสรางสรรคสงใหมๆ ดงนนความตกลง TRIPs จงเปรยบเสมอนการสรางหลกประกนในการให

 87  

 

ความคมครองแกการประดษฐคดคนใหม ๆ ซงจะทาใหเกดแรงจงใจใหมการประดษฐคดคนสงตางๆ

เพมมากขน และสงผลใหเกดการพฒนาและเกดความกาวหนาทางเทคโนโลยตอไป

นอกเหนอจากการใหความคมครองแกการประดษฐคดคนและผลประโยชนของปจเจกชนแลว

ขอตกลง TRIPs ยงกอใหเกดการเรยนรและถายทอดเทคโนโลยสสาธารณะ เนองจากเงอนไขในการ

ขอรบความคมครองภายใตขอตกลง TRIPs นกาหนดใหผประดษฐคดคนตองเปดเผยรายละเอยด

วธการ กลไกของสงประดษฐและเทคนคในการประดษฐซงบคคลอนสามารถนาไปศกษาคนควาเพมเตม

ได แมยงอยในระหวางอายการใหความคมครองแกสงประดษฐนนกตาม และเมอสงประดษฐนนสนอาย

ในการคมครอง บคคลใด ๆ กสามารถทจะนาสงประดษฐนนไปใชประโยชนไดโดยไมตองเสย

คาตอบแทนใดๆ

อยางไรกด ความตกลง TRIPs เปนเพยงการกาหนดเกณฑการใหความคมครองทรพยสนทาง

ปญญาในลกษณะของมาตรฐานขนตาเทานน และมไดกาหนดวธการในการปฏบตตามมาตรฐานขนตา

ประเทศสมาชกตางๆ สามารถกาหนดวธการในการปฏบตตามพนธกรณของ TRIPs และมความยดหยน

ในการบงคบใชและตความ เพอใหเกดประโยชนสงสดแกสงคม นอกจากนน TRIPs ยงมความสมพนธ

กบอนสญญาระหวางประเทศอนๆ อาท อนสญญาปารส อนสญญากรงเบรน เพอใหการคมครอง

ทรพยสนทางปญญามความชดเจน มประสทธภาพมากขน

ประเดนทรพยสนทางปญญาทเกยวของกบการคาอาจแบงไดเปน 3 สวนหลก ดงน

การสรางบรรยากาศในการทาธรกจ ประเทศทมการบงคบใชกฎหมายการใหความ

คมครองทรพยสนทางปญญาทรดกมและมประสทธภาพยอมหมายถงการสรางสภาพแวดลอมในการ

ดาเนนธรกจทดและสามารถคาดการณได และถอเปนหนงในปจจยสาคญประการหนงทเปนแรงจงใจใน

การดงดดการเขามาประกอบธรกจและการลงทนของตางชาต

ประเดนในการเจรจาจดทาความตกลงการคาเสร ในเวทการเจรจาจดทาความตก

ลงการคาเสร ประเทศคเจรจาโดยเฉพาะประเทศทพฒนาแลวมกเรยกรองใหมการคมครองทรพยสนทาง

ปญญาทเขมขมกวาความตกลง TRIPs ดงทมกเรยกกนวา TRIPs Plus โดยขอเรยกรองหลกๆ ทมก

พบเหนไดจากขอเสนอของสหรฐอเมรกา ในการทา FTA กบประเทศตางๆ ไดแก

การขยายการคมครองสทธบตร มอย 3 ประเดน คอ

1) การคมครองการประดษฐทเปนสงมชวต ขอเรยกรองนทาใหประเทศท

ยอมรบตองสละประโยชนจากขอยกเวนตาม TRIPS การคมครองทรพยสนทางปญญาในทกสาขาของ

 88  

 

เทคโนโลยโดยไมมขอยกเวนเชนน จะกอใหเกดผลกระทบตอประเทศพฒนาเปนอยางมาก เพราะจะทา

ใหมการผกขาดและคมครองสทธบตรในทกๆ อยาง ประชากรไมสามารถเขาถงสนคาบางประเภท

เพราะวามราคาแพงจากการมคาการคมครองทรพยสนทางปญญา

2) การขยายอายการคมครองสทธบตร โดยจะเรยกรองใหขยายอายการ

คมครองสทธบตรออกไปมากกวาทความตกลง TRIPs กาหนดไว คอ 20 ป เปน 25 ป ซงจะสงผลให

เกดการผกขาดตลาดของสนคาและจากดการเขาถงสนคา เนองจากเจาของสทธบตรจะมสทธในการ

ผลตและขายสนคานนๆ ในราคาทกาหนดแตเพยงผเดยวจนกวาการคมครองจะหมดอาย ประเดนนเปน

ประโยชนแกประเทศทพฒนาแลวเปนอยางมาก เนองจากมเทคโนโลยในการผลตสงของตางๆได

รวดเรวกวาและมเงนทนสงกวาประเทศกาลงพฒนา ทงน ประเดนนเปนประเดนทภาคประชาสงคมให

ความสาคญอยางมาก เนองจากจะทาใหการเขาถงยารกษาโรคทมสทธบตรทาไดยากขน

3) การเขาถงขอมลผลการทดสอบเกยวกบยาและผลตภณฑเคม (Data

Exclusivity) เปนการใหสทธเดดขาดแกบรษทตนตารบ โดยการหามใหคนอนจาหนายเปน

เวลา 5 ป เปนการปดกนไมใหนาขอมลนไปใชพจารณาประเมนการขออนมตการขนทะเบยนยาของ

บรษทอนได หากไมไดรบการอนมตจากบรษททผลตยาตนแบบ (original) นอกจากนน ประเทศพฒนา

แลวยงมกเรยกรองใหจากดการใชมาตรการบงคบใชสทธหรอสทธเหนอสทธบตร (Compulsory

Licensing: CL) ซงเปนสงทสามารถทาไดตามความตกลง TRIPs การหามเพกถอนสทธบตร และ

จากดการนาเขาซอน ซงเทากบเปนการปกปองผลประโยชนของประเทศพฒนาแลวมากจนเกนไป ทา

ใหประเทศกาลงพฒนาไมเหลอมาตรการใดๆเลยในการในการควบคมสทธบตร ตลอดจนเปนการจากด

อานาจของรฐในการสงเสรมการแขงขนทางการคาและคมครองผบรโภค

การเรยกรองใหเขารวมในสนธสญญาวาดวยความรวมมอทางสทธบตร

นนคอสนธสญญา Patent Cooperation Treaty: PCT ซงเปนสนธสญญาทจดทาขนเพออานวยความ

สะดวกในการขอรบสทธบตร ประเทศสามารถยนขอเพยงครงเดยว แตจะไดรบการคมครองในทก

ประเทศทเปนภาคสนธสญญา

การคมครองพนธพชโดยอนสญญายปอฟ ในTRIPs กาหนดใหคมครอง

พนธพชกจรงแตไมไดกาหนดใหอยภายใตกฎหมายใด แตใน TRIPS-PLUS ตองอยภายใต อนสญญาย

ปอฟ ซงในอนสญญานจะใหการคมครองเฉพาะพนธพชใหมเทานน ไมสามารถคมครองพนธพชทเปน

พนธพนเมอง เปนการปดกนโอกาสในการสรางระบบกฎหมายทเออตอการคมครองพนธพชและ

ปกปองทรพยากรทางธรรมชาตใหสอดคลองกบสภาพเศรษฐกจของแตละประเทศ

 89  

 

การใหความคมครองเครองหมายการคาทไมสามารถมองเหนไดสายตาเปนการเปดโอกาสใหคมครองไดแมกระทง เสยง กลน กมาจะทะเบยนเครองหมายการคาได กอใหเกด

การผกขาดโดยเครองหมายการคาอยางถาวร

การคมครองลขสทธและเทคโนโลย เรยกรองใหมการขยายการคมครองลขสทธจาก 50 ป ภายใตความตกลง TRIPs เปน 70 ป ซงถอเปนสทธทผกขาดในงานของตนได

ตลอดไป ไมคานงถงอายการคมครอง กอใหเกดผลกระทบตอสทธของสาธารณชนในการเขาถงขอมล

ทางอนเตอรเนต จากดสทธการใชอยางเปนธรรม

การบงคบสทธในทรพยสนทางปญญา (IP Enforcement) เพมมาตรการใน

การปราบปรามการละเมดสทธในทางทรพยสนทางปญญา โดยใหเปนความผดอาญาแผนดน มใชเปน

ความผดทยอมความกนได

ทรพยสนทางปญญาทเปนมาตรการทางการคาทมใชภาษ

ตวอยางของประเดนทเกยวของกบทรพยสนทางปญญาแตมผลกระทบในลกษณะของ

การเปนมาตรการทางการคาทมใชภาษ ไดแก มาตรการ 301 พเศษของสหรฐอเมรกา (มาตรการฝาย

เดยว) และการใหความคมครองสงบงชทางภมศาสตรของสหภาพยโรป

มาตรา 301 พเศษ หรอ Special 301 Provision of the Trade Act of 1974

คอ บทบญญตหนงในกฎหมายการคาของประเทศสหรฐอเมรกาวาดวยเรองการคมครองทรพยสนทาง

ปญญา (Intellectual Property Rights: IPRs) โดยมสานกงานผแทนทางการคาของสหรฐอเมรกา (The

office of U.S. Trade Representative: USTR) จดทาบญชรายชอของประเทศคคาททาการละเมด

ทรพยสนทางปญญาของประเทศสหรฐอเมรกาเปนรายป โดยแบงระดบความรนแรงของการละเมด

ทรพยสนทางปญญาออกเปน 3 กลม ไดแก 1) Watch List (WL): กลมประเทศทตองมการจบตามอง 2)

Priority Watch List (PWL): กลมประเทศทตองมการจบตามองเปนพเศษ และ 3) Priority Foreign

Country (PFC): กลมประเทศทตองดาเนนการอยางเรงดวน ซงประเทศทถกจดอยในกลมทสาม

สหรฐอเมรกาสามารถใชมาตรทางการคาตอบโตกบประเทศทถกจดอยในกลมนได

มาตรการตอบโตของรฐบาลสหรฐฯ แบงออกเปน 5 มาตรการหลก ไดแก

1. ระงบการใหสทธพเศษภายใตขอตกลงทางการคาแกประเทศนนเปนการ

ชวคราว เชน การใหสทธพเศษทางภาษภายใตระบบ GSP (General System of Preference: GSP)

 90  

 

2. จดเกบภาษกบสนคานาเขา หรอดาเนนมาตรการดานการนาเขาอนๆ กบ

ประเทศนน

3. จดเกบคาธรรมเนยมหรอตงขอกาหนดอนๆ ตอภาคบรการ

4. จดทาขอตกลงกบประเทศทลวงละเมด เพอลดการคาทไมเปนธรรม หรอจาย

คาชดเชยแกรฐบาลสหรฐฯ

5. จากดการใชสทธและอานาจในการตดสนใจในภาคบรการ

ทงนการดาเนนมาตรการตอบโตของสหรฐอเมรกาตองขนกบการตดสนของ

องคการการคาโลก (World Trade Organization: WTO)

การใหความคมครองสงบงชทางภมศาสตรของสหภาพยโรป สงบงชทาง

ภมศาสตร (Geographical Indication: GI) คอ ชอหรอสญลกษณหรอสงอนใดทบอกแหลงผลตของ

สนคาโดยสามารถสอใหผบรโภคเขาใจไดวาสนคานนมคณภาพหรอคณลกษณะพเศษแตกตางจากสนคา

ทผลตในแหลงผลตอน โดยธรรมชาตนนสรางสงแวดลอมหรอวตถดบใหแกการผลตสนคา สวนมนษย

นนใชทกษะ ความชานาญ และภมปญญาในการผลตสนคานน ทงสองปจจยจงไดกอใหเกดสนคาทม

คณภาพหรอคณลกษณะพเศษเฉพาะ ดวยเหตน สทธในสงบงชทางภมศาสตรจงเปนสทธชมชน หรอ

สทธของกลมคนทอยในทองถนทผลตสนคานน การใหความคมครองสงบงชทางภมศาสตรโดยใช

กฎหมายมลกษณะคลายคลงกบการปกปองเครองหมายการคานนเอง โดยการบรองสงบงชทาง

ภมศาสตรจะจากดการขอระบชอสนคานนๆ วาจะตองผลตในททเหมาะสม และอาจตองมคณภาพถง

ระดบหนงจงจะสามารถใชชอดงกลาวได ความแตกตางระหวางเครองหมายการคากบสงบงชทาง

ภมศาสตร คอ เครองหมายการคาจะใชเปนเครองมอทางการคาทจะบงบอกผบรโภควาสนคาหรอบรการ

นน ใครเปนผผลตหรอผใหบรการในจานวนนน ๆ แตสงบงชทางภมศาสตรจะเปนสงทบอกวาสนคานน

มาจากแหลงใด หนาททเหมอนกนของเครองหมายการคาและสงบงชทางภมศาสตรคอ แสดงถงคณภาพ

ของสนคาท ผบรโภคไดคาดหวงวาสนคาทมเครองหมายการคานหรอสงบงชทางภมศาสตรนจะม

คณภาพหรอลกษณะอยางไร ดงนนจงมการใชเครองหมายการคาและสงบงชทางภมศาสตรสงบงชทาง

ภมศาสตรคกนไปในสนคาเดยวกน

สาหรบสหภาพยโรป มสงบงชทางภมศาสตรมากกวา 4,500 ชอ ซงหลายชอก

เปนชอทรจกกนทวไป เชน ไวนบอรโดซ ไวนเบอรกนด สกอตชวสก สราคอนยค ฯลฯ สงบงชทาง

ภมศาสตรเหลานไดชวยสรางความแขงแกรงทางเศรษฐกจใหกบชมชนในยโรป และชวยนาเงนตรา

ตางประเทศจานวนมหาศาลเขาสสหภาพยโรปในแตละป

 91  

 

โอกาส

ภาพรวม เมอพจารณาถงการเปลยนแปลงของโลกและววฒนาการทางการคาในปจจบน

ตองยอมรบทรพยสนทางปญญาไดกลายเปนปจจยสาคญปจจยหนงในการขบเคลอนเศรษฐกจของ

ประเทศ โดยเฉพาะประเทศทตองการกาวขามการพฒนาภาคการผลตทใชแรงงานเปนหลกไปสภาค

การผลตทเนนนวตกรรม เทคโนโลย และแนวทางการพฒนาเศรษฐกจอยางยงยนและการรกษา

สงแวดลอมของประเทศในภาพรวม การมกฎหมาย กฎระเบยบขอบงคบเกยวกบการคมครองทรพยสน

ทางปญญาทมประสทธภาพยอมดงดดการลงทนในภาคการผลตสนคาและบรการจากตางประเทศ

สภาพแวดลอมทางธรกจทสามารถคาดการณไดและสรางการแขงขนทเปนธรรมยอมสรางความเชอมน

ใหกบนกธรกจทวโลก

การใชประโยชนจากทรพยสนทางปญญาในการขบเคลอนเศรษฐกจและการสราง

ขดความสามารถในการแขงขน ในการสรางความเปลยนแปลงรองรบกบบรบททางการคาในยค

ปจจบนทเปลยนแปลงไป ไมวาจะเปนเรองของความปลอดภยของสนคาเกษตรและสนคาอตสาหกรรม

ความมนคงดานอาหาร การรกษาสงแวดลอม การสาธารณสข ความอยดกนดของประชาชน ตลอดจน

การแกไขปญหาสภาพการเปลยนแปลงของภมอากาศ จาเปนตองพงทรพยสนทางปญญา แมไทยจะ

ไมไดเปนเจาของทรพยสนทางปญญาโดยตรง แตกอยระหวางการพฒนาทรพยสนทางปญญาใหเปน

ปจจยในการขบเคลอนเศรษฐกจตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 11 ทเนนการพนา

ทนทางปญญา (Intellectual Capital) เพอสรางมลคาเพมใหกบสนคาและบรการ บนพนฐานของการใช

องคความร การสรางสรรคงานทเชอมโยงกบสงทไทยมเปนรากฐานในประเทศ ซงไดกลายเปน

Creative Thailand ทถอวาระแหงชาตไปแลวในปจจบน

ทผานมา ไทยเหนดวยกบแนวคดของสหภาพยโรปในการใหการคมครองสงบงชทางภมศาสตร

และตระหนกวาการใหการคมครองสงบงชทางภมศาสตรถอเปนอกแนวคดทจะชวยเพมพนมลคาและ

ความนาเชอถอของสนคา ซงสามารถนามาพฒนาใหกลายเปนมาตรฐานและลกษณะเฉพาะตวของ

สนคานนๆ เพอใชเปนขอไดเปรยบในการทาการตลาด นอกจากนแลวยงชวยสงเสรมอตสาหกรรมราก

หญา (SMEs) สรางความเขมแขงใหชมชน รกษาภมปญญาทองถน รวมถงสงเสรมการทองเทยว สนคา

ของไทยทมลกษณะเฉพาะและไดรบการจดทะเบยนเปนสงบงชทางภมศาสตร ไดแก ไหมไทย สมโอ

นครชยศร ขาวหอมมะลทงกลารองไห ไขเคมไชยา เปนตน ดงนน ไทยจงเขารวมกลม GI Friends

ผลกดนขอเสนอการขยายขอบเขตสนคาสงบงชทางภมศาสตรทจะไดรบการคมครองในระดบสง

นอกเหนอจากไวนและสราทมอยภายใตความตกลง TRIPs ในปจจบน

 92  

 

ความรวมมอดานทรพยสนทางปญญา การพฒนาทรพยสนทางปญญาสามารถกระทา

ไดผานชองทางความรวมมอทมอยภายใตกรอบพหภาคและกรอบทวภาค อาท การถายทอดเทคโนโลย

การคดคนและพฒนานวตกรรมรวมกน ตลอดจนการแลกเปลยนผเชยวชาญ และการอบรมเสรมสรางขด

ความสามารถและความรดานเทคนคตางๆ

ความทาทาย

ขอจากดภายในประเทศ ประเทศไทยยงมไดกาวขนสการเปนเจาของทรพยสนทางปญญา

ในระดบโลกอยางสหภาพยโรป สหรฐอเมรกา ญปน ไตหวน หรอจน งานวจยและการคนควาดาน

วทยาการตางๆ ยงคงมขอจากดโดยเฉพาะดานงบประมาณสนบสนนจากภาครฐ บรรยากาศโดยรวม

มไดเออใหเกดการลงทนในงานวจยและการพฒนาดานนวตกรรมและเทคโนโลย ขาดแรงจงใจในการ

คดคนสงประดษฐใหมๆ นอกจากนน ยงมปญหาในการนาความคดใหมๆ ไปใชประโยชนในเชงพาณชย

(Commercialisation) สาหรบประเดนการบงคบใชกฎหมายและการคมครองทรพยสนทางปญญา

ประเทศไทยถอวามความพรอมในระดบหนง แตยงคงมขอจากดในเรองของบคคลากรทมความรความ

เชยวชาญเฉพาะดานและการบงคบใชกฎหมายปองกนการละเมดทรพยสนทางปญญาใหเกด

ประสทธภาพสงสดดงเชนในประเทศทพฒนาแลว

มาตรการของประเทศคคา ปญหาการละเมดทรพยสนทางปญญาสงผลกระทบตอการคา

ระหวางประเทศอยางหลกเลยงไมได เนองจากประเทศคคาสาคญของไทย อาท สหรฐอเมรกาและ

สหภาพยโรปมกหยบยกประเดนปญหาดงกลาวมาเปนประเดนในการกดกนและตอบโตทางการคาแก

สนคาสงออกของไทย ตวอยางทเหนไดชดทสด คอ มาตรา 301 พเศษ ซงเปนมาตรการฝายเดยว

(Unilateral Measure) ของสหรฐอเมรกา ซงปจจบน USTR ไดจดใหประเทศไทยอยในกลมประเทศท

ถกจบตามองเปนพเศษ หรอ PWL ซงเปนการถกปรบสถานะใหรนแรงขนดานการละเมดทรพยสนทาง

ปญญาเมอเปรยบเทยบกบในอดต เนองจากสหรฐอเมรกาเหนวารฐบาลไทยใหการคมครองทรพยสน

ทางปญญาไมเพยงพอ อนไดแก การละเมดทรพยสนทางปญญาในผลตภณฑซดและ ซอฟตแวรทง

ทางดานบนเทงและธรกจเกดขนอยางแพรหลาย รวมถงการขโมยสญญาณรายการโทรทศนและ

สญญาณเคเบล โดยสหรฐอเมรกาใหเหตผลวาประเทศไทยไมมกฎหมายและบทลงโทษทเขมงวดเพยง

พอทจะรบมอกบการละเมดสทธบตรนอกจากน USTR ยงอางวามการละเมดเครองหมายการคา ใน

อตสาหกรรมเครองแตงกายและรองเทาอยางกวางขวาง รวมถงขาดความโปรงใสในการประกาศใช

สทธบตรยาของประเทศไทย และขาดความเขมแขงในการขนทะเบยนยา ทาใหมการนาขอมลยา (Data

Exclusivity) เหลานไปใชประโยชนเชงพาณชยอยางไมเปนธรรม ตวอยางเชน ในกรณของการทา

 93  

 

Compulsory License (CL) ของยารกษาโรค 4 รายการทกระทรวงสาธารณสขประกาศใชเปนไปอยาง

ไมโปรงใส และไมมการหารอกบเจาของสทธกอน ผลกระทบทสาคญของการละเมดทรพยสนทางปญญา

ตอการคาระหวางประเทศไทยและสหรฐอเมรกา สามารถแบงออกไดเปน 3 ดานหลก ไดแก

ดานการคา: ประเดนการคมครองทรพยสนทางปญญานบเปนปจจยสาคญ

สาหรบรฐบาลสหรฐอเมรกา ในการพจารณาให/ตด GSP ใหกบประเทศคคา ซงการคาของไทยกบ

สหรฐอเมรกาตองพงพาการสงออกภายใตระบบ GSP เปนสดสวนทสงมาก ครอบคลมสนคาเกษตรและ

สนคาอตสาหกรรมกวา 3,400 รายการ

ดานการลงทน: การทไทยถกจดใหอยในกลมประเทศ PWL อาจสงผลทาให

ความมนใจในการเขามาลงทนของนกลงทนตางชาตลดลง เนองจากเกรงวาจะไมมการคมครองสทธบตร

เครองหมายการคา และขอมลทางการคาทมประสทธภาพ

ดานกฎหมาย: รฐบาลสหรฐอเมรกาพยายามสรางแรงกดดนจากใหรฐบาลไทย

รบผดชอบและคมครองผประกอบการสหรฐฯ รวมถงลดปญหาและอปสรรคในการเขาสตลาดของสนคาท

มทรพยสนทางปญญา เชน การยนเวลาการผานรางแกไขกฎหมายทเกยวของกบทรพยสนทางปญญา

ไดแก พ.ร.บ.ลขสทธ พ.ร.บ.เครองหมายการคา และพ.ร.บ.สทธบตร

3.2.5 ประเดนแรงงานกบการคาระหวางประเทศ

แนวโนม

แรงงานกบการคาระหวางประเทศมความเกยวของอย 2 ประเดน กลาวคอ 1) การใชประเดน

แรงงานเปนมาตรการทางการคาและ 2) การเจรจาประเดนแรงงานภายใตความตกลงการคาเสร ซงจะ

ประกอบดวยการเจรจาคมครองแรงงานและการเจรจาเคลอนยายแรงงานภายใตการเปดเสรการคา

บรการ

เมอกลาวในบรบทของมาตรการทางการคาทเกยวของกบแรงงาน ปจจบนเงอนไขทเกยวของกบ

แรงงานไดกลายเปนหนงเงอนไขทเชอมโยงกบภาคการผลตสนคาและบรการ ซงสงผลกระทบตอแนว

ทางการผลตสนคาเพอสงออกของไทย ตลอดจนตนทนทสงขนของผประกอบการ ปจจบนผ ซอท

ปลายทาง โดยเฉพาะตลาดสหภาพยโรป และสหรฐฯ จะมการตรวจสอบหรอกาหนดใหผผลต/ผสงออกม

มาตรฐานดานแรงงาน อาท การใหความคมครอง สวสดการแรงงาน สหภาพแรงงาน ความปลอดภยใน

สถานททางาน การใชแรงงานเดก แรงงานนกโทษและแรงงานหญงตงครรภ เปนตน

ตวอยางเชน บรษท IKEA สงซอชดรบประทานอาหารเซรามคจากไทย แตกลบมขอกาหนด

ระยะเวลาในการทางาน และกาหนดใหโรงงานเซรามคมหองนาทเปนมาตรฐานสากล อกทงมการ

 94  

 

เดนทางมาตรวจสภาพความเปนอยและสวสดการคนงานไทยเปนระยะ หรอการทสหรฐฯ กดกนการ

นาเขากงจากไทย โดยอางวาไทยใชแรงงานเดกและแรงงานตางดาว เปนตน มาตรการทกลาวมาแมจะ

เปนมาตรฐานของเอกชน แตผประกอบการไทยกจาเปนตองปฏบตตาม เพอใหสามารถสงสนคาออกไป

ยงประเทศเหลานนได

โอกาสและความทาทาย

สาหรบประเดนความเชอมโยงระหวางประเดนดานการคาระหวางประเทศและแรงงาน

อาจแบงผลกระทบตอไทยไดเปน 2 สวน คอ

โอกาส คอ การผลกดนขอเสนอการเจรจาทเปนประโยชน อาท

1) การเคลอนยายบคลากรภายใตการเปดเสรการคาบรการ ซงเปนประเดนทจะประเทศ

กาลงพฒนารวมไทยตองการผลกดน โดยจะมความครอบคลมถงการคาสนคา การบรการ และการ

ลงทน การจดทาความตกลงการยอมรบรวมดานคณสมบตและการออกใบอนญาตพานกและทางานใน

ประเทศคภาค การอานวยความสะดวกในการเขาเมอง พานก และทางาน รวมถงการมหลกเกณฑท

ชดเจนและโปรงใส เปนตน

2) การผลกดนใหมการยอมรบมาตรฐานแรงงานกบประเทศภาค (Mutual Recognition

Agreement: MRA) ตวอยางเชน อาเซยนยอมรบใหมการเคลอนยายแรงงานใน 7 สาขา ไดแก แพทย

พยาบาล ทนตแพทย วศวกร สถาปนก นกสารวจ และ นกบญช อยางไรกด จะตองปฏบตตาม

กฎระเบยบขอบงคบและเงอนไขในแตละประเทศ ตวอยางกรณแพทยจากอาเซยนอนจะเขามาทางานใน

ไทยกจะตองสอบขอสอบใบอนญาตประกอบโรคศลปทเปนกาหนดใหเปนภาษาไทย เปนตน

ในการน หนวยงานภาครฐและภาคเอกชนทเกยวของจาเปนตองพฒนาบคลากรทกระดบตงแต

แรงงานฝมอเทคนค จนถงแรงงานระดบวชาชพ เพอใชโอกาสจากการเปดเสรภายใตความตกลงการคา

เสรอยางเตมท

ความทาทาย อาจแบงไดเปน 3 ประเดน คอ

1) การเตรยมความพรอมดานบคลากรของไทย แบงไดเปน 2 สวน คอ 1) ความพรอมดาน

แรงงานของไทยทสงผลตอขดความสามารถในการแขงขนของประเทศ ทงภาคการผลตสนคาและบรการ

ปจจบนไทยมปญหาการขาดแคลนแรงงานระดบลางและระดบอาชวะ และ 2) ความพรอมในการรบมอ

กบภาวะการแขงขนในตลาดแรงงานทจะทวความรนแรงมากขนหลงการเปดเสร หนวยงานภาครฐท

เกยวของจะตองมนโยบายในการพฒนาบคลากรทสามารถตอบสนองตอความตองการของตลาดแรงงาน

ไทย พรอมดวยความรความสามารถในดานวชาชพตางๆ ตลอดจนความรดานภาษาเพอใหสามารถใช

 95  

 

โอกาสจากการเปดเสรทางการเคลอนยายแรงงานในประเทศสมาชกอาเซยนและประเทศคเจรจาอนๆ

ดงเชนทสงคโปรมนโยบายสงเสรมใหเรยนภาษาทงหมด 3 ภาษา คอ องกฤษ จนกลาง และมลาย ซง

แสดงใหเหนถงการใหความสาคญแกการพฒนาบคลากรรองรบการเปดเสรดานการคาสนคาและบรการ

ตลอดจนการลงทนของอาเซยนอยางชดเจน

2) การเตรยมความพรอมดานกฎระเบยบทเกยวของ กฎระเบยบทมบงคบใชจาเปนจะตอง

สอดคลองกบนโยบายการพฒนาแรงงานของไทย เนองจากกฎระเบยบในทนอาจหมายถงการอานวย

ความสะดวกใหมการเคลอนยายแรงงานอยางเสร การคมครองแรงงานไทยทถกจางงานโดยบรษท

ตางชาตทเขามาประกอบธรกจ/ลงทนในประเทศไทย หรออาจใชเปนเครองมอในการกดกนแรงงาน

ตางชาตทจะเขามาในตลาดแรงงานของไทยไดเชนกน ทงน ไทยจาเปนจะตองพจารณากฎระเบยบอนๆ

ทเกยวของกบการเคลอนยายแรงงานจากตางประเทศได อาท กฎระเบยบสาหรบแรงงานตางดาว

มาตรฐานแรงงาน สวสดการแรงงาน ตลอดจนสวสดการสงคมสาหรบแรงงานตางดาว เปนตน

3) ขอเรยกรองของประเทศคเจรจา FTA ประเทศทใหการคมครองแรงงานในระดบสงมก

เรยกรองใหประเทศคเจรจาปรบแกไขกฎหมายดานแรงงานใหสอดคลองกบอนสญญาองคการแรงงาน

ระหวางประเทศ (International Labour Organisation: ILO)8 สวนหนงเปนการสราง level of playing

field ในระดบทใกลเคยงกน เนองจากผประกอบการในประเทศทมการใชมาตรฐานแรงงานสงกวาจะม

ตนทนการผลตทสงกวาดวย คเจรจามกผลกดนใหไทยปรบปรงมาตรฐานแรงงานไทยใหสอดคลองกบ

มาตรฐานระหวางประเทศ และใหการบงคบใชกฎหมายแรงงานเปนไปอยางมประสทธภาพและใหม

กระบวนการยตธรรมสาหรบการแกไขปญหากรณการละเมดกฎหมายแรงงาน โดยทผานมา ประเทศทม

ทาทแขงกราวเรองแรงงาน คอ สหรฐฯ ทตองการใหแกไขกฎหมายแรงงานใหสอดคลองกบสทธขน

พนฐานของอนสญญาองคการแรงงานระหวางประเทศทง 8 ฉบบ แตมไดระบใหไทยเปนภาคอนสญญา

ดงกลาว สาหรบสหภาพยโรป ตองการผลกดนใหอาเซยนใหสตยาบนอนสญญาองคการแรงงานระหวาง

ประเทศ 8 ฉบบ9 อยางไรกด การเจรจากบประเทศทงสองไดระงบไปตงแตป 2006 และป 2009

                                                            8 ILO เปนหนวยงานทมหนาทกากบ ดแล ตรวจสอบ และใหความชวยเหลอแกประเทศกาลงพฒนา ไดแก การกาหนดสทธขนพนฐานของแรงงาน เสรภาพในการสมาคม การไมเลอกปฏบตในการทางาน และการใชแรงงานเดก อยางไรกด ILO มจดออน คอ ขาดอานาจในการบงคบใชและขาดกลไกระงบขอพพาท (Dispute Settlement: Trade Sanction) สาหรบไทยยงมไดเขารวมเปนภาคในอนสญญาทกฉบบ 9 สทธขนพนฐานของอนสญญาองคการแรงงานระหวางประเทศ 8 ฉบบ ประกอบดวย

1. อนสญญาฉบบท 29 วาดวยหลกเกณฑแรงงานหรอแรงงานบงคบ ค.ศ. 1973 2. อนสญญาฉบบท 87 วาดวยเสรภาพในการสมาคมและการคมครองสทธในการรวมตว ค.ศ. 1948 3. อนสญญาฉบบท 98 วาดวยการปฏบตตามหลกการสทธแหงการรวมตวและการรวมเจรจาตอรอง ค.ศ. 1949 4. อนสญญาฉบบท 100 วาดวยคาตอบแทนทเทากน ค.ศ.1951 5. อนสญญาฉบบท 105 วาดวยการยกเลกแรงงานบงคบ ค.ศ.1957 6. อนสญญาฉบบท 111 วาดวยการเลอกปฏบตในการจางงานและอาชพ ค.ศ. 1949

 96  

 

ตามลาดบ สาหรบความพรอมของไทย กฎหมายแรงงานทเกยวของ ไดแก พ.ร.บ. แรงงานสมพนธ

1975 และพ.ร.บ. แรงงานรฐวสาหกจสมพนธ 2000 บางสวนยงคงไมสอดคลองกบอนสญญาองคการ

แรงงานระหวางประเทศ

3.2.6 ประเดนความมนคง/การกอการรายกบการคาระหวางประเทศ (Bioterrorism, Nuclear

contamination)

แนวโนม

นบตงแตเหตการณกอการรายเมอตนทศวรรษท 20 เปนตนมา ประเทศพฒนาแลว โดยเฉพาะ

สหรฐฯ และสหภาพยโรป ซงเปนเปาหมายสาคญของการกอการรายดงกลาว มทาททเขมงวดมากขน

เกยวกบการผลตและซอขายสนคาทใชไดสองทางดงกลาว โดยคณะมนตรความมนคงของสหประชาชาต

(United Nations Security Council: UNSC) ไดออกขอมต UNSCR 1540 เมอป 2004

ใหประเทศสมาชกจดทาระบบควบคมการสงออกสนคาทใชไดสองทาง โดยการควบคมดงกลาวรวมถง

การควบคมการคา การเคลอนยายสนคาดงกลาว ในรปของ hardware software หรอเทคโนโลยท

เกยวของกบการออกแบบ การพฒนาหรอการผลตอาวธทมอานภาพทาลายลางมวลชน ไมวาจะเปน

อาวธนวเคลยร อาวธชวภาพ หรอ อาวธเคม หรอ จรวดมไซล

ตวอยางสนคาทใชไดสองทาง หรอ Dual Use Goods ไดแก สนคาทใชไดทงในทางพาณชยและ

ทางทหาร อาทเชน สารไรซน (Ricin) ซงผลตจากเมลดละหง ซงใชในการผลตนามนไบโอดเซลและยา

ปราบศตรพช สามารถนามาใชในการผลตอาวธชวภาพได หรอสารโปแตสเซยมไซยาไนด (Potassium

Cyanide) ซงใชในการทาความสะอาดโลหะ สามารถใชผลตอาวธเคมได เปนตน

โอกาสและความทาทาย

หากประเทศไทยสามารถวางระบบควบคมการสงออก (Export Control) สาหรบสนคาทใชได

สองทาง ทเปนทยอมรบของสากลได นอกจากจะลดความเสยงทเกยวกบประเดนความปลอดภยตางๆ

แลว ยงจะสรางความเชอมนใหกบประเทศคคาตางๆ เนองจากเปนการสรางสภาพแวดลอมทางการคา

ทปลอดภย การสรางหวงโซอปทานทเชอถอได และทาใหไทยสามารถเขาถงเครองมอและเทคโนโลยขน

สงอกดวย นอกจากนน ระบบการควบคมการสงออกของไทยจะนาไปสการแลกเปลยนขอมลกบระบบ

                                                                                                                                                                                         7. อนสญญาฉบบท 138 วาดวยอายขนตาทอนญาตใหจางงานได ค.ศ.1973 8. อนสญญาฉบบท 182 วาดวยรปแบบเลวรายทสดของการใชแรงงานเดก ค.ศ.1999

 97  

 

ในประเทศอนๆ นาไปสความรวมมอดานความปลอดภยระหวางประเทศ และเปนการปฏบตตาม

พนธกรณความตกลงระหวางประเทศ (UNSC Resolutions adopted by UN Security Council)

ทงน ความทาทายของการจดใหมระบบควบคมการสงออกสนคาทใชสองทางดงกลาว ไดแก

1) การจดตงระบบควบคมการสงออกสนคาท ใชไดสองทาง มความเกยวของกบ

หลากหลายหนวยงานภาครฐ อาท หนวยงานดานเศรษฐกจ (กระทรวงพาณชย กระทรวงอตสาหกรรม

กระทรวงพลงงาน กระทรางการคลง และธนาคารกลาง) กระทรวงสาธารณสข สานกงานปรมาณเพอ

สนต และหนวยงานดานความมนคง (กระทรวงกลาโหม) และหนวยงานระหวางประเทศ (กระทรวงการ

ตางประเทศ) เปนตน

2) การจดตงระบบควบคมการสงออกเปนตนทนทเพมขนสาหรบผประกอบการ

ความคบหนาของไทยในการจดทาระบบควบคมการสงออก

คณะรฐมนตร ใหความเหนชอบใหกระทรวงพาณชย เปนหนวยงานหลกในการจดทาระบบ

ควบคมการสงออกสนคาทใชไดสองทาง เมอวนท 20 กรกฎาคม 2010 ซงกระทรวงพาณชยไดเหนชอบ

ใหจดตงคณะกรรมการบรหารการสงออกสนคาทใชไดสองทางแลวเมอวนท 9 กนยายน 2010 โดยม

หนาทหลกในการเผยแพรความรความเขาใจเกยวกบสนคาทใชไดสองทาง รวมทงจดทากระบวนการ

การสงออกสนคาทใชไดสองทางทเปนทยอมรบโดยนานาชาตและไมเปนอปสรรคตอการคาระหวาง

ประเทศของไทย อยางไรกด ยงไมไดมแผนงานทชดเจนในการจดทาระบบการควบคมการสงออกสนคา

สองทาง ทงน ประเดนความพรอมของประเทศถอเปนประเดนทสาคญมาก เนองจากมความเชอมโยง

กบการคาและการลงทนในอตสาหกรรมอนๆ ทเกยวของกบการใชสนคาสองทาง ซงหากไทยยงไมม

ระบบการควบคมการสงออกสนคาสองทางทรดกมและเปนทยอมรบในระดบสากล กอาจจะสงผล

กระทบตอทศทางการลงทนทางตรงทอาจยายไปลงทนในประเทศทมระบบดงกลาวรองรบ เนองจาก

การเขามาลงทนจาเปนจะตองคานงถงความพรอมดานตางๆ และปญหาทอาจเกดขนในการสงออกไปยง

ตลาดทสามดวย

3.3 นยเชงนโยบายตอประเทศไทย

แนวโนมการใชมาตรการทางการคาภายใตกรอบองคการการคาโลก อาท มาตรการสขอนามย

และสขอนามยพช (SPS) มาตรการอปสรรคทางเทคนคตอการคา (TBT) และมาตรการตอบโตการทม

ตลาด (AD/CVD/Safeguard) ทสงขน ทงโดยประเทศพฒนาแลวและประเทศกาลงพฒนา ประกอบการ

มาตรการทางการคาใหม ๆ อาท มาตรการดานสงแวดลอม มาตรการดานแรงงาน และมาตรการดาน

 98  

 

ความมนคง เปนทงความทาทายและโอกาสของประเทศไทย กลาวคอมาตรการเหลานมผลกดกนทาง

การคา อนเปนความทาทายและเปนตนทนทเพมขนสาหรบผประกอบการไทยในการปรบเปลยน

กระบวนการผลตของตนใหเปนไปตามมาตรการนน

อยางไรกตาม แนวโนมการใชมาตรการทางการคาดงกลาว กเปนโอกาสในเชงรบ เพราะหาก

ภาครฐและผประกอบการไทยสามารถปรบกระบวนการผลตและกระบวนการตรวจสอบสนคาและบรการ

ของตนใหเปนไปตามมาตรการนน ๆ กจะทาใหสามารถเพมสดสวนทางการตลาดของไทยไปยงประเทศ

ทบงคบใชมาตรการเหลานน

นอกจากน ยงเปนโอกาสในเชงรก หากภาครฐหรอกลมผประกอบการไทย สามารถกาหนด

มาตรฐานของสนคาและบรการทเปนทยอมรบในสากล อนเปนการยกระดบคณภาพสนคาและบรการ

ของไทย และปองกนมใหสนคาและบรการทมคณภาพตากวามาตรฐานเขามาในประเทศดวย ทงน ตอง

คานงถงความพรอมของผประกอบการภาคเอกชนของไทยดวย โดยอาจแบงเปนมาตรฐานขนตาทใช

บงคบ (Minimum Required Standard) เพอปองกนสนคาและบรการทมคณภาพตา และมาตรฐานโดย

สมครใจ (Voluntary Standard) เพอยกระดบคณภาพสนคาของไทย

การปรบตวตอมาตรการทางการคาดงกลาว ตองอาศยความเขาใจและความรวมมอรวมใจของ

ทกภาคสวนทเกยวของ ดงนน การบรณาการขอมลขาวสารระหวางหนวยงานภาครฐและผประกอบการ

ภาคเอกชน รวมทงการเตรยมความพรอมของบคลากรภาครฐและภาคเอกชน เปนประเดนสาคญทจะ

สนบสนนใหประเทศไทยพรอมตอแนวโนมการใชมาตรการกดกนทางการคาทเพมขน

99  

 

บทท 4 แนวโนมอนๆ ทมผลตอการคาระหวางประเทศ

นอกเหนอจากการเจรจาการคาระหวางประเทศภายใตกรอบพหภาค กรอบภมภาค และกรอบทวภาคทสงผลกระทบตอการกาหนดนโยบายและยทธศาสตรการคาของประเทศไทย ยงมปจจยอนๆ ทมนยยะสาคญตอการกาหนดนโยบายทางเศรษฐกจของประเทศและยทธศาสตรของกระทรวงพาณชย กระแสการเปลยนแปลงขวอานาจเศรษฐกจของโลกจากตะวนตกมาสตะวนออก การเขาสสงคมผสงอายของไทย ประเดนความมนคงดานอาหารและความมนคงดานพลงงาน ตลอดจนปญหาภยพบตทางธรรมชาตลวนเปนปจจยทกาลงเปนทจบตามองของทกประเทศทวโลก เนองจากมผลกระทบโดยตรงตอการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของแตละประเทศและของโลกในภาพรวม สาหรบประเทศไทย ซงอยในภมภาคเอเชย และเปนประเทศผสงออกสนคาเกษตรและสนคาอตสาหกรรมสาคญรายหนงของโลก ยอมตองนาประเดนเหลานมาพจารณาประกอบการจดทานโยบายดานเศรษฐกจของประเทศเชนกน 4.1 กระแสเอเชยภวตน (Rising Asia)

เอเชยภวตน หรอ Rising Asia หมายถง ปรากฎการณทเอเชยมบทบาทสาคญมากขนใน

เศรษฐกจโลก อนเปนผลโดยตรงจากการขยายตวของประเทศในภมภาคเอเชยอยางรวดเรวกวา

เศรษฐกจโลก (ตารางท 4-1) อนสงผลใหสดสวนของเศรษฐกจเอเชยตอเศรษฐกจโลกเพมขนอยาง

ตอเนอง

ตารางท 4-1: การขยายตวของเศรษฐกจในภมภาคเอเชยและเศรษฐกจโลก

ป ค.ศ. 1990 – 1999 ป ค.ศ. 2000 – 2010 การขยายตวเศรษฐกจเอเชย รอยละ 7.0 รอยละ 8.5 การขยายตวของเศรษฐกจโลก รอยละ 3.0 รอยละ 4.0

ทมา: Asian Development Bank’s Asia 2050

การขยายตวของเศรษฐกจเอเชยในชวงสองทศวรรษทผานมาดงกลาว ไดสงผลใหสดสวน

ระหวางเศรษฐกจเอเชยและเศรษฐกจโลกไดเพมขนอยางตอเนองจากจดตาสดในป 1950 ทรอยละ 15

เปนตนมา โดยลาสดในป 2010 เศรษฐกจเอเชยคดเปนรอยละ 27 ของเศรษฐกจโลก (แผนภมท 4-1)

100  

 

แผนภมท 4-1: สดสวนของเศรษฐกจเอเชยตอเศรษฐกจโลก

ทมา: Asian Development

Bank’s Asia 2050

ทงน ธนาคารเพอการพฒนาเอเชยไดคาดการณวาเศรษฐกจของเอเชยจะขยายตวจาก 16 ลาน

ลานเหรยญสหรฐ หรอรอยละ 27 ของเศรษฐกจโลกในป 2010 เปน 148 ลานลานเหรยญสหรฐ หรอรอย

ละ 50 ของเศรษฐกจโลกในป 20501 (ตารางท 4-2)

ตารางท 4-2: การคาดการณเศรษฐกจเอเชยในอนาคต

ทมา: Asian Development Bank’s Asia 2050

                                                            1 รายงาน Asia 2050 ของธนาคารเพอการพฒนาเอเชย (2011)

101  

 

4.1.1 ปจจยสาคญตอการขยายตวทางเศรษฐกจของเอเชย

ทงน ปจจยสาคญทสงผลใหเศรษฐกจของเอเชยไดขยายตวอยางรวดเรวในชวงทผานมา

ไดแก

(1) อตราการขยายตวทางเศรษฐกจของประเทศจนและอนเดย ตวชวดทางเศรษฐกจของ

จนและอนเดยแสดงใหเหนถงอตราการขยายตวทางเศรษฐกจอยางตอเนองและแนวทางดงกลาวจะยงคง

ดาเนนตอไปในอก 10 ปขางหนา ทาใหจนและอนเดย เปนทจบตามองในฐานะประเทศทมบทบาทนาใน

ทงในเวทการเมองและเศรษฐกจระดบโลก และเปนตวแปรสาคญทสงผลตอการเจรญเตบโตทาง

เศรษฐกจการคาของโลก

อยางไรกด จนและอนเดยสามารถเปนไดทงโอกาสและความทาทายของทกภมภาคและ

ทกประเทศ หากแตละประเทศไมมการกาหนดนโยบายตอจนและอนเดยทชดเจน โดยเฉพาะไทยซงม

ทตงใกลกบจนทางตอนเหนอและอนเดยทางตะวนตก ไทยจะกาหนดนโยบายทางการคาและการลงทนท

จะสรางโอกาสในการเชอมโยงเศรษฐกจในเชงยทธศาสตรกบสองประเทศนอยางไร

(2) ประสทธภาพการผลตทไดปรบตวสงขนอยางตอเนอง ดงเหนไดจากแผนภมท 4-2 ท

แสดงใหเหนวา Total Factor Productivity ของประเทศในภมภาคเอเชย โดยเฉพาะเกาหล จน และอนโดน

เชยไดปรบเพมสงขนอยางตอเนอง และมแนวโนมทจะปรบตวขนไปอยในระดบทใกลเคยงกบระดบของ

ประเทศพฒนาแลว อาท สหรฐฯ และญปน การปรบเพมประสทธภาพการผลตดงกลาว สงผลใหเอเชย

สามารถใชทรพยากรการผลตทมอยจากดในการผลตสนคาและบรการในปรมาณทมากขน และ/หรอใน

คณภาพทดขน

102  

 

แผนภมท 4-2: ประสทธภาพการผลตของประเทศตางๆ

ทมา: Asian Development Bank’s Asia 2050

(3) การขยายตวของประชากรในวยแรงงาน (Working Age Population) มการเพมขน

อยางตอเนอง ดงเหนไดจากรปท 3 ซงแสดงใหเหนวาสดสวนของประชากรในวยแรงงานของทวปเอเชย

ไดปรบเพมขนอยางตอเนอง การเพมขนของประชากรในวยแรงงานเปนปจจยสาคญปจจยหนงทสงผล

ใหจดพของเอเชยปรบเพมขนตามลาดบ ทงน แผนภมท 4-3 ยงแสดงใหเหนอกวา สดสวนของประชากร

ในวยแรงงานของเอเชย โดยเฉพาะเอเชยตะวนออกเฉยงเหนอ อาท จน จะเรมปรบลดลงตงแตป 2015

เปนตนไป

แผนภมท 4-3: สดสวนของประชากรในวยแรงงานของภมภาคตางๆ

ทมา: UN World Population Prospects 2008 Revision

103  

 

(4) การเพมขนของชนชนกลาง (middle class) โดยจากการคาดการณในตารางท 4-3

จะเหนไดวาการเพมขนของชนชนกลาง ซงสอดคลองกบการเพมขนของรายไดตอหว (GDP per capita)

จะสงผลใหกาลงซอของประชากรสวนใหญและเศรษฐกจของประเทศปรบเพมขนตามดวย

ตารางท 4-3: การคาดการณการเพมขนของชนชนกลางในภมภาคเอเชย

ทมา: Asian Development Bank’s Asia 2050

4.1.2 นยเชงนโยบายของกระแสเอเชยภวตน

การขยายตวของประเทศในภมภาคเอเชยอยางรวดเรวดงกลาวมนยเชงนโยบาย ดงน

(1) ประเทศในภมภาคเอเชย โดยเฉพาะจนและอนเดยจะเปนตลาดผบรโภคสนคาและ

บรการทสาคญของโลก ดงนน นโยบายการคาของไทยในระยะตอไปควรเนนการสรางความสมพนธเชง

เศรษฐกจกบประเทศมหาอานาจทางเศรษฐกจในเอเชย อาท จน และอนเดย

(2) พฒนาการดานประสทธภาพการผลต จะนาไปสความไดเปรยบในการสงออกของเอเชย

อนจะนาไปสการเกนดลบญชเดนสะพด ซงจะสงผลใหคาเงนของภมภาคมแนวโนมปรบแขงคาขน ซง

หากธนาคารกลางของเอเชยตองการแทรกแซงคาเงนของตน กจะสงผลใหเงนทนสารองระหวางประเทศ

(international reserves) ของธนาคารกลางเอเชยเพมขนตามดวย ดงเหนไดจากการแขงคาของคาเงน

เอเชยในชวงป 2010 ทผานมา ซงคาเงนบาทเองกไดแขงคาขนกวารอยละ 9.6 ในเรองน ไทยจะตอง

ปรบตวจากคาเงนทแขงขนได ทงในดานการสงออกการนาเขาและการลงทนระหวางประเทศ มฉะนนจะ

ประสบกบภาวะเงนเฟอ

(3) แนวโนมการชะลอตวลงของปจจยทไดเคยสงผลใหเอเชยขยายตวอยางรวดเรว โดยเฉพาะในเรองสดสวนของประชากรในวยทางานทจะลดนอยลงเมอเอเชยเรมเขาสยคประชากรสงวย

104  

 

เปนขอจากดในการขยายตวทางเศรษฐกจของภมภาคเอเชยอยางตอเนอง ในเรองน ไทยและเอเชย

จะตองบรหารจดการทรพยากรบคคลในระดบตาง ๆ ใหเพยงพอตอความตองการ และเรงพฒนา

ประสทธภาพในการผลตใหสามารถเตบโตอยางตอเนอง รวมทงการพฒนาและสงเสรมธรกจทจะรองรบ

กบการเปลยนแปลงดงกลาวของโลก

4.2 สงคมผสงอาย (Aging Society) 4.2.1 แนวโนมโครงสรางประชากรของโลกและไทย

โครงสรางประชากรของประเทศตาง ๆ มแนวโนมเปลยนแปลงเขาสสงคมผสงอาย หรอ

Aging Society อยางรวดเรว โดยมสาเหตสาคญมากจากอตราการเกดทลดลงและอายขยทยนยาวขน

ซงสงผลใหในหลายประเทศมประชากรผสงอายเพมมากขนอยางรวดเรว โดย องคการสหประชาชาต

(United Nations) ไดรายงานวา

(1) จานวนประชากรสงอาย (อายเกน 60 ปขนไป) มแนวโนมทจะเพมขนจากในปจจบน ท

ประมาณ 737 ลานคน เปน 2,008 ลานคนในป 2050

(2) สดสวนของประชากรสงอายตอประชากรโลกกมแนวโนมทจะเพมขนเชนกน จาก

ประมาณรอยละ 11 ในป 2009 เปนรอยละ 22 ในป 2050

(3) สดสวนของประชากรสงอายตอประชากรทงหมดของประเทศพฒนาแลว สงกวาสดสวนของประเทศกาลงพฒนา โดยสดสวนของยโรปอยท 1 ตอ 5 ในขณะทสดสวนของเอเชย ลาตนอเมรกา

และแอฟรกาอยท 1 ตอ 10 1 ตอ 10 และ 1 ตอ 19 ตามลาดบ

(4) สดสวนระหวางผสงอายเพศชายตอผสงอายเพศหญงอยท 83 ตอ 100 เนองจากเพศ

หญงมอายทยนยาวกวา

(5) สดสวนระหวางผสงอายทตองอาศยอยเพยงลาพงอยทรอยละ 14 และ

(6) สดสวนระหวางประชากรภาคในวนทางานตอประชากรผสงอาย (Dependency Ratio)

มแนวโนมลดลงจากประชากรในแรงงาน 9 คนตอประชากรสงอาย 1 คนในป 2009 เปนประชาการในวย

ทางาน 4 คนตอผสงอาย 1 คนในป 2050

105  

 

แผนภมท 4-4: สดสวนของผสงอายตอประชากรทงหมด

ทมา: องคการสหประชาชาต

ในสวนของประเทศไทย พบวาจานวนประชากรสงอายมแนวโนมเพมขนจาก 7.598 ลานคน

ในป พ.ศ. 2009 คดเปนสดสวนรอยละ 11 ของประชากรไทยทงหมด มาเปน 19.331 ลานคนในป 2050

คดเปนสดสวนรอยละ 26 ของประชากรไทยทงหมด และสดสวน dependency ratio ของไทยจะเพมขน

จาก 9 ตอ 1 ในป 2009 มาเปน 3 ตอ 1 ในป 2050

4.2.2 โอกาสและความทาทายจากสงคมผสงอาย

(1) ผสงอาย โดยเฉพาะผสงอายจากประเทศทพฒนาแลวซงมกาลงซอสง เปนตลาดท

สาคญสาหรบสนคาและบรการสาหรบผสงอาย อาท สนคาเพอสขภาพ อปกรณอานวยความสะดวก

ตางๆ การทองเทยวเพอสขภาพ และสปา เปนตน

(2) เปนโอกาสสาหรบประเทศไทย ซงมศกยภาพในงานดานบรการและการทองเทยวเชง

สขภาพ และการใหบรการดานสขภาพ (Healthcare) ตลอดจนการใหสรางสงอานวยความสะดวกสาหรบ

Short Stay เพอฟนฟสขภาพ เปนตน

(3) อยางไรกตาม กเปนความทาทายในเรองการขาดแคลนแรงงานในภาคผลตสนคาและ

บรการทเกยวของ และ

106  

 

(4) และเปนความทาทายในเรองการบรหารจดการสวสดการผสงอาย อาท ภาระคารกษาพยาบาล ซงอาจสงผลตอสถานะทางการคลงของประเทศได

4.2.3 นยเชงนโยบาย

ในเรองน สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.) ไดให

ความเหนในการสมมนาเมอวนท 27-28 เมษายน 2011 วา แนวโนมของประชากรวยทางานทลดลงใน

ขณะทประชากรผสงอายมจานวนมากขน จะเปนแรงกดดนใหประเทศไทยจาเปน

(1) นโยบายเพอรองรบแนวโนมการเกดทลดลง จากการทมจานวนการเกดลดลงจะสงผลตอการใชบรการทโรงพยาบาลในการคลอดบตรลดลงไปดวย อยางไรกตาม รอยละของการคลอดบตรท

เกดจากผหญงทมอายนอยกวา 20 ปมแนวโนมเพมสงขน แตทงนยงไมมขอมลทสามารถระบไดวาม

ผหญงวยรนมากนอยเพยงใดทตองใชชวตคเนองจากการตงครรภจงจาเปนตองมการบงคบใชกฎหมายท

มอยในการกาหนดอายการแตงงานขนตา (17 ป) ใหเขมงวดมากขน และตองทาควบคกบมาตรการเพอ

ลดการตงครรภในวยรนทยงไมแตงงาน พรอมทงใหความรเรองเพศศกษา เพอใหวยรนเหลานสามารถ

จดการกบวถทางเพศของตนเองไดอยางเหมาะสม

(2) นโยบายเพอรองรบประชากรวยทางานทลดลง การลดลงของสดสวนประชากรวยทางาน จะเปนแรงกดดนใหประเทศไทยตองเพมผลผลตของแรงงานใหมประสทธภาพยงขน เพอใหเกด

การพฒนาเปนไปอยางตอเนอง ประเทศไทยจาเปนตองมแรงงานหนมสาวทมความรและทกษะจาเปนท

ตอบสนองความตองการในตลาด และสามารถเคลอนสหวงโซของการสรางมลคาเพม โดยทจะตองลด

ความเหลอมลาทางดานคณภาพการศกษา และเพมโอกาสใหเขารบการศกษาในระดบทสงขน

(3) นโยบายเพอรองรบประชากรมอายสงวยขน การทประเทศไทยมประชากรสงวยเพม

มากขน จาเปนจะตองมมาตรการสงเสรมใหประชาชนสามารถพงตนเองไดและปรบปรงสภาพแวดลอม

และความจาเปนทางกายภาพใหผสงอาย ซงจะชวยลดระยะเวลาทผสงอายตองพงพงการดแลโดยผอน

อกทงในสวนของการมสดสวนทเพมขนของผสงอายทไมมบตร รฐบาลอาจตองสนองตอบดวยมาตรการ

ทางครอบครว นอกจากนรฐบาลอาจสงเสรมและกากบดแลหนวยงานภาคเอกชนเพอจดบรการใหความ

ชวยเหลอสาหรบผสงอายทตองการการดแล

(4) นโยบายเพอรองรบการเปลยนแปลงประชากรดานการกระจายตวทางภมศาสตรแรงงานขามชาตมสวนสาคญทชวยใหตลาดแรงงานมความยดหยนมากขน แตแรงงานเหลานมแนวโนม

107  

 

ทจะมาอยอาศยระยะยาวทาใหกลายเปนแรงงานถาวรเพมมากขน โดยเฉพาะอยางยงในงานทมความ

เสยง ดงนนจงมความจาเปนทจะตองยกระดบทกษะของคนงานเหลานโดยการวางนโยบายทม

ประสทธภาพ และลดความเสยงของการไมมหลกแหลงถาวรของแรงงาน อกทงควรพฒนาระบบ

ฐานขอมลของแรงงานเหลานใหเกดประสทธภาพ และกาหนดนโยบายเชงรกเพอใหสามารถดงดด

แรงงานตางชาตทมทกษะสงเขามาทางานในประเทศ

นอกจากน สศช. ยงไดมขอเสนอแนะเกยวกบการเจรญพนธ อาท การจายเงนทดแทนเมอ

ลาคลอด และการใหบดาสามารถลาหยดงานเพอเลยงดบตรได โดยเปาหมายของมาตรการเหลานกเพอ

เสรมสรางสายสมพนธและความเปนอยทดของครอบครว ในขณะเดยวกนกสามารถลดปญหาอน

เนองมาจากสงคมสงอายไดดวย

108  

 

4.3 ความมนคงดานอาหาร (Food Security)

4.3.1 แนวโนม

องคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาตไดกาหนดคาจากดความ “ความมนคงดาน

อาหาร” คอ “การทมปรมาณอาหารในการบรโภคภายในครอบครว ชมชนอยางเพยงพอ ปลอดภย และม

คณภาพอยางตอเนองยงยน อกทงยงรวมถงความมนคงทางการผลต การเขาถงทดน แหลงนา และ

ทรพยากรเพอการผลตอน ๆ รวมทงตองมระบบการกระจายผลผลตทด เปนธรรม เหมาะสมทงในระดบ

ครวเรอน ชมชน และประเทศ”

ความมนคงดานอาหารอาจแบงไดเปน 3 สวน ประกอบดวย

ความมนคงดานอาหารเปนประเดนททกประเทศใหความสาคญ เพราะเกยวของกบปากทองของประชาชนและถอเปนความมนคงพนฐานของชาต ดงจะเหนไดจากความพยายามของประเทศผนาเขาอาหารสทธ อาท ญปนและฟลปปนส ทพยายามเพาะปลกขาว ซงเปนอาหารหลกในประเทศใหไดระดบทเพยงพอตอความตองการบรโภคภายในประเทศ เพอลดการพงพาการนาเขา หรอการททกประเทศจะตองคงพนทเพาะปลกสนคาเกษตรในระดบหนง เพอเปนหลกประกนใหกบประชาชน ในกรณทเกดภาวะการณคบขน อาท ภาวะขาดแคลนอาหารในประเทศผสงออก ภาวะสงครามระหวางประเทศ การเกดโรคระบาดในพช เปนตน เนองจากประเทศไมสามารถแบกรบภาระความเสยงจากการพงการนาเขาแตเพยงอยางเดยวได

ความมนคงดานอาหารกลายเปนประเดนรอนในชวงปลายป 2007 ซงเปนชวงทราคาสนคาโภคภณฑไดเพมขนอยางมาก ทงจากปจจยดานอปทานจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและภยคกคามทางธรรมชาตทสงผลตอปรมาณผลผลตทางการเกษตร และปจจยดานอปสงคการความตองการบรโภคทเพมขนตามการขยายตวของเศรษฐกจโลก กอปรกบราคานามนทเพมสงขนไดสงผลใหตนทนการผลตสนคาโภคภณฑและราคาพชพลงงานปรบเพมขนตามดวย

109  

 

แผนภมท 4-5 ดชนราคาอาหารโลกของธนาคารโลก

การเปลยนแปลงในราคาสนคาเกษตรและอาหารยอมสงผลกระทบตอความมนคงดานอาหาร

เนองจากความสามารถในการไดมาซงอาหารของประชาชนจะลดนอยลงธนาคารโลกคาดการณไวเมอ

เดอนกมภาพนธ 2011 วา ราคาสนคาอาหารจะยงคงเพมสงขนเรอยๆ และอาจขยบเขาใกลจระดบสงสด

ทเคยมมาในป 2008 (แผนภมท 4-5) โดยรายการสนคาโภคภณฑทมการขยบตวดานราคาเพมสงขน

ไดแก นาตาล (20%) ไขและนามน (22%) ขาวสาล (20%) และ ขาวโพด (12%) (แผนภมท 4-6)

แผนภมท 4-6 แนวโนมราคาสนคาโภคภณฑสาคญ

110  

 

ปจจยหลกทเปนสาเหตใหราคาสนคาโภคภณฑเพมสงขน คอ สภาพการเปลยนแปลง

ภมอากาศทวโลกทสงผลใหการเพาะปลกพชเกดความเสยหาย คณภาพและผลผลตลดลงอยางม

นยสาคญ ซ งมสวนสงผลตอเน องใหเกดการใชมาตรการจากดการสงออกในหลายปรเทศ

นอกจากนน ปญหาความไมสงบทางการเมองในตะวนออกกลางและแอฟรกาเหนอ ซงเปนตลาด

ผนาเขาขนาดใหญ สงผลใหเกดอปสงคตอสนคาโภคภณฑเพมขน เนองจากมความกงวลวาจะเขา

สภาวะขาดแคลนอาหารในประเทศ นอกจากนน บางประเทศกหนมาพงพาการนาเขา แทนการ

ผลตในประเทศซงจาเปนตองใชทรพยากรนาในกระบวนการผลตจานวนมาก

ภาวะราคาสนคาโภคภณฑและอาหารสงกอใหเกดความเสยง โดยเฉพาะประเทศทพงพาการ นา เข าอาหาร เป นหล ก กระทบต องบประมาณในการนา เข า และ เ พ มความยากจน ธนาคารโลกคาดการณไววา มคนกวา 44 ลานคนทวโลกทอยในประเทศทมรายไดระดบตา-กลางตองอยในภาวะยากจน ซงกอเกดวกฤตเหตการณการประทวงของประชาชนในตะวนออกกลางและแอฟรกาเหนอในชวงเดอนเมษายน ทผานมา มาตรการรองรบปรบตวทสาคญททกประเทศควรเรงดาเนนการ ไดแก การลงทนในเทคโนโลยทเปนมตรตอสงแวดลอม เพอเพมประสทธภาพและประสทธผลในภาคการผลตสนคาเกษตร เตรยมเครองมอบรหารความเสยง หลกเลยงการใชเทคโนโลยทเกยวของกบไบโอฟเอล เนองจากกระทบตอภาคการผลตสนคาเกษตรและอาหาร และควรเรงหามาตรการปรบตวเพอรองรบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทเปนรปธรรม

เมอวนท 31 พฤษภาคม 2011 Oxfam report “Growing a Better Future” ไดระบแนวโนมการปรบตวของราคาสนคาเกษตรและอาหารของโลกในทศทางเดยวกนกบธนาคารโลก โดยกลาววา ราคาอาหารโลกจะเพม 2 เทาในอก 20 ปขางหนาหากทวโลกไมปฎรประบบอาหารโลก โดยราคาอาหารหลกของโลกโดยเฉลยจะเพมขนระหวางรอยละ 120 -180 ภายในป 2030 (แผนภมท 4-4) โดยปจจยครงหนงททาใหราคาเพมขนมาจากการเปลยนแปลงสภาวะอากาศโลก พรอมเรยกรองใหผนาโลกปฏรปตลาดอาหารใหโปรงใสมากขน ยกเลกการสงเสรมพลงงานชวมวล ทตองใชพชเปนวตถดบหลกในการผลต รวมถงลงทนใน "กองทนดานสภาวะอากาศของโลก" เพอใหความชวยเหลอเกษตรกร เพอเอาชนะความทาทายตางๆ ทงสภาวะอากาศเปลยนแปลงไป ราคาอาหารโลกททะยานขนตอเนอง และทรพยากรทดน นาและพลงงานทมจากด โดยทกวนน มคน 1 ใน 7 ของโลกทตองทนหวโหย แมโลกจะสามารถผลตอาหารไดเพยงพอกบความตองการ และจะเกดอะไรขนเมอประชากรโลกเพมเปน 9 พนลานคน ภายในป ค.ศ. 2050 และปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทวความรนแรงมากยงขน คาตอบ คอ ภาวะขาวยากหมากแพงอยางทไมเคยปรากฏมากอนในประวตศาสตร

111  

 

แผนภมท 4-7: การเปลยนแปลงราคาสนคาอาหารในป 2030

4.3.2 โอกาสและความทาทาย

เมอพจารณาจาก Food Security Index 2010 (รปภาพท 4-1) ทจดทาโดยบรษททปรกษา

Maplecroft พบวา ประเทศทจะไดรบผลกระทบอยางมากจะกระจกตวในทวปแอฟรกาเปนสวนใหญ

ประเทศสาหรบประเทศไทยอาจจะมความเสยงดานความมนคงดานอาหารในระดบปานกลาง อยางไรก

ด ในฐานะทไทยเปนประเทศผผลตและสงออกสนคาเกษตรทสาคญของโลก ปญหาความมนคงดาน

อาหารดงกลาวนาจะเปนโอกาสของไทย ในการใชขอไดเปรยบเชงภมศาสตร รวมทงองคความรและภม

ปญญาทองถนในการทาการเกษตร โดยเฉพาะการทาเกษตรอนทรยและเกษตรทางเลอก เพอพฒนา

คณภาพชวตของเกษตรกรกวา 15 ลานคน อนจะนาไปสการเตบโตอยางยงยนและเทาเทยมของ

เศรษฐกจไทยดวย

112  

 

รปภาพท 4-1 ความเสยงดานความมนคงดานอาหารในประเทศตางๆ

4.3.3 นยเชงนโยบาย

หนวยงานภาครฐจาเปนทจะตองกาหนดแผนยทธศาสตรทชดเจนเพอปรบโครงสราง

ภาคเกษตรใหเกดความมนคง รวมถงจะตองสรางความรวมมอกนในระดบนานาประเทศเพอรวมกาหนด

ยทธศาสตรความมนคงดานอาหารใหเกดขนในระดบภมภาค กลาวคอ ตองพฒนาใหภาคการเกษตรม

ความเขมแขงผานการสงเสรมในดานตาง ๆ อาท 1) การสงเสรมการเพมประสทธภาพการผลตผานการ

วจยและพฒนาพนธพชและสตวและเทคโนโลยการผลต 2) การสงเสรมการวางแผนการใชทดนอยางม

ประสทธภาพ โดยควรสนบสนนใหมการจดรปทดนและวางแผนการใชทดนใหเหมาะสมกบการผลตแต

ละชนด รวมถงการเลอกใชขนาดของทดนในการผลตใหเหมาะสมและมประสทธภาพ 3) การบรหาร

จดการดานโครงสรางพนฐานโดยเฉพาะระบบชลประทานและบรการจดการนาอยางบรณาการ รวมถง

การพฒนากลไกและเครองมอประกนความเสยงจากภยธรรมชาต 4) การสนนสนนใหมแหลงเงนทน

สาหรบการกยมเพอการเกษตรและการพฒนาโครงสรางพนฐานขนในชมชนกเปนปจจยหลกขบเคลอน

การดาเนนการ และทขาดไมได คอ 5) การเสรมสรางเครอขายผผลตในรปของสหกรณการเกษตรในการ

ผลตและการตลาด เพอสรางอานาจตอรองและเปนการสรางเวทการเรยนรระหวางกน

113  

 

ในเรองน รฐบาลไทยไดอนมตการจดทายทธศาสตรรองรบสถานการณวกฤตอาหารโลกและ

พลงงานระยะ 12 ป (2009-2020) โดยมหนวยงานตาง ๆ รวมรบผดชอบการดาเนนงาน และจากการ

ประชมสดยอดผนาอาเซยน ครงท 14 ทประเทศไทยเปนเจาภาพนน ไดมการรบรองรางแถลงการณ

กรงเทพฯ วาดวยความมนคงดานอาหารในภมภาคอาเซยน โดยมงเนนการเสรมสรางความรวมมอใน

ภมภาคอาเซยน เพอนาไปสความมนคงดานอาหาร การตลาด และการคาในภมภาค แผนสรางความ

มนคงดานอาหารในภมภาคอาเซยน เพอนาไปสความมนคงดานอาหารในภมภาคอาเซยนอยางแทจรง

ประกอบไปดวยแผนนโยบายบรณาการความมนคงดานอาหารของอาเซยน (ASEAN Integrated Food

Security : AIFS) และแผนกลยทธความมนคงดานอาหารของอาเซยน ซงอยภายใตการรบผดชอบของ

กระทรวงเกษตรและสหกรณ

สาหรบกระทรวงเกษตรและสหกรณมยทธศาสตรความมนคงดานอาหาร โดยเนนใหภาค

เกษตรของไทยเปนฐานการผลตทมความมนคงและยงยน สามารถผลตสนคาทมคณภาพและเพยงพอ

ตอความตองการของเกษตรกร ใหสามารถเขาถงสนคาเกษตรและอาหาร รวมถงสรางเสถยรภาพดาน

อาหารในการรกษาความสมดลระหวางพชอาหารและพชพลงงาน และสรางความเขมแขงใหเกษตรกร

ใหมความมนคงทงในดานอาหารและรายได โดยมความสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

แหงชาตของไทยฉบบท 11 (พ.ศ. 2012-2016) ภายใตยทธศาสตรการสรางสมดลและความมนคงดาน

อาหารและพลงงาน ซงมแนวทางในการพฒนาทสาคญ ไดแก การพฒนาทรพยากรธรรมชาตใหภาคการ

ผลตมความเขมแขงและยงยน การพฒนาเพอเพมประสทธภาพในภาคการผลตและการสรางมลคา การ

พฒนาระบบการเกษตรทสรางความเปนธรรม และการพฒนาระบบสงคมสวสดการแกเกษตรกร

ตลอดจนการลดตนทนการผลตและเพมคณภาพ เพอเพมศกยภาพในการแขงขนในการเปดเสรทางการ

คา เปนตน

ปจจบนมหลายประเทศใหความสาคญกบความมนคงดานอาหาร และมนโยบายการลงทนใน

ตางประเทศเพอผลตพชเศรษฐกจเพอเปนวตถดบปอนสอตสาหกรรมแปรรป ตวอยางทเหนไดชด คอ

นโยบายการเขาไปลงทนของจนในประเทศสมาชกอนภมภาคลมแมนาโขง อาท การผลตวตถดบอาหาร

เลยงสตว (ขาวโพดและถวเหลอง) ในลาวและกมพชา การผลตอาหารแปรรปในไทย และการเขาไป

ลงทนของจนในอตสาหกรรมผลตภณฑนมในออสเตรเลยและนวซแลนดหลงจากจนประสบปญหานมผง

ในประเทศมสารเมลามนปลอมปน เปนตน

นยตอการคาและกระทรวงพาณชย

114  

 

ประเดนความมนคงดานอาหารทเกยวของกบการคาและงานในความรบผดชอบของกระทรวง

พาณชยอาจแบงไดเปน 2 สวน คอ

1. ผลกระทบทเกดจากการดาเนนนโยบายความมนคงดานอาหาร นนคอ การพฒนา

ภาคการผลตสนคาเกษตรและอาหารของไทยในระยะยาวอยางยงยน เพอใหเกดความสมดลระหวาง

ความมนคงดานอาหารสาหรบประชาชนภายในประเทศ ศกยภาพในการเปนผผลตสนคาเกษตรและ

อาหารของภมภาคและของโลกอยางแทจรง และการจดการทรพยากรและสงแวดลอมภายในประเทศท

เหมาะสม ซงลวนเปนปจจยทเสรมเสรางขดความสามารถในการแขงขนของไทยและศกยภาพในการ

พฒนาประเทศใหเปนศนยกลางการผลต การคา และการสงออกสนคาเกษตรและอาหาร ซงนาไปสการ

เปนสวนหนงของหวงโซอปทานในอตสาหกรรมอาหารโลกและครวของโลกอยางแทจรง

2. ผลกระทบจากการเปดเสรทางการคา ในชวงทผานมา ประเดนความมนคงดาน

อาหารกลายเปนประเดนทนามาเชอมโยงกบการเปดเสรทางการคาภายใตการจดทาความตกลงการคา

เสรของไทย สาเหตหลกสบเนองมาจากความกงวลของเกษตรกรและภาคประชาสงคมทเกรงวา การ

เปดเสรทางการคาในภาคเกษตรจะสงผลใหมการนาเขาสนคาเกษตรบางชนดจากประเทศคภาคเพมขน

เนองจากมตนทนในการผลตตากวาสนคาทผลตภายในประเทศ และสงผลใหเกษตรกรไมสามารถ

แขงขนและไมสามารถประกอบอาชพตอไปได ซงมนยสาคญตอความมนคงดานอาหารของไทยและม

ประเดนดานสงคมเขามาเกยวของ อาท ความสามารถในการปรบตวของภาคการเกษตร การพงพา

สนคานาเขามากเกนไป การปลอมปนสนคา ความปลอดภยดานอาหาร มาตรการดานสขอนามยและ

สขอนามยพช ปญหาการวางงานทเกดขนในภาคการเกษตร ตลอดจนการยายถนฐานของเกษตรกร เปน

ตน

4.4 ความมนคงดานพลงงาน (Energy Security)

4.4.1 แนวโนม

“ความมนคงดานพลงงาน” หมายถง การมแหลงพลงงานเพอตอบสนองความตองการใชอยาง

เพยงพอและในราคาทเหมาะสม โดยตองคานงถงผลกระทบดานสงแวดลอม เพอใหการเจรญเตบโตทาง

เศรษฐกจเปนไปอยางสมดลและยงยน

ปจจบน ประเดนความมนคงดานพลงงานกลายเปนประเดนรอนทคนทวโลกใหความสาคญและ

มกหยบยกขนพรอมๆ กบประเดนความมนคงดานอาหาร สบเนองจากความผนผวนดานราคาพลงงาน

115  

 

จากนามนฟอสซล จากบารเรลละ 30-40 เหรยญสหรฐฯ ในอดต ไดทะยานขนไปเปนบารเรลละ 80-100

เหรยญสหรฐฯ ในปจจบน นอกจากนน อปสงคทขยายตวอยางมหาศาลจากการพฒนาเศรษฐกจโลกท

เตบโตขนและจานวนประชากรโลกทเพมขน กลาวคอ 190 ประเทศทวโลก มประชากร 6,500 ลานคน

มการใชนามนดบโดยรวม 85 ลานบารเรลตอวน หมายความวา โลกตองมแหลงผลตทสามารถผลต

ได 85 ลานบารเรลตอวนดวย โดยจานวน 20- 25 ลานบารเรลตอวนนน ตองมาจากกลมประเทศ

ตะวนออกกลาง ซงกาลงเผชญกบประเดนปญหาความไมสงบทางการเมอง

นอกจากนน ปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทกาลงทวความรนแรงทวโลกกมสวนมา

จากการปลอยกาซเรอนกระจกอนเกดจากการกระบวนการผลตและการใชพลงงานจากนามนฟอสซล

จานวนมหาศาล สงผลใหทกประเทศตองการแสวงหาพลงงานทางเลอกทตนทนตา สะอาดและมระดบ

การปลอยกาซเรอนกระจกตา อาท นามนไบโอดเซล เอทานอล พลงงานแสงอาทตย พลงงานลม

พลงงานคลน และพลงงานชวมวล เปนตน ปจจยตางๆ ทกลาวมา ทงความผนผวนดานราคาพลงงาน

และปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโลก ลวนสงผลกระทบตอตนทนในภาคการผลตและการ

คมนาคมขนสง และขดความสามารถในการผลตสนคาและสงออกของประเทศไทยอยางมนยสาคญและ

ไมสามารถหลกเลยงได

4.4.2 โอกาสและความทาทาย

ความมนคงดานพลงงานเปนประเดนทสาคญมากสาหรบไทย เนองจากพลงงานเปนตนทนหลก

ในภาคการผลต นอกจากนน พลงงานเปนเรองเศรษฐกจและความมนคงของประเทศ พลงงานมราคา ม

ตนทน และหายากขนทกวน โดยเฉพาะนามนจากฟอสซลซงเปนพลงงานทใชแลวหมดไป แมไทยจะ

สามารถผลตกาซธรรมชาตในประเทศไดสวนหนง แตอตราการใชกาซธรรมชาตเพอทดแทนพลงงาน

จากฟอสซลสงผลใหมอตราการใชเพมขนกวาเทาตว คอ 4.500 ลกบาศกฟตตอวน ลาสดกระทรวง

พลงงานไดออกมาเปดเผยเมอวนท 1 มถนายน 2011 วา กาซธรรมชาตในอาวไทยอาจเหลอใหใชเพยง

18 ปเทานน และหากอตราการขยายตวของธรกจและภาคการผลตเพมขน กาซธรรมชาตซงเปนแหลง

พลงงานสาคญของไทยจะตองหมดลงภายใน 15 ปอยางแนนอน

ประเทศไทยใชมากกวาครงยงตองนาเขาจากตางประเทศดงปรากฏตามแผนภมท 4-8

นอกจากนน ตวเลขของกรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน (พพ.) ยงระบวาในป

2010 ประเทศไทยมการใชพลงงานถง 1.8 ลานลานบาท โดยมสดสวนการนาเขาผลตภณฑดาน

พลงงาน อนไดแก นามนดบ นามนสาเรจรป กาซธรรมชาต ถานหน และไฟฟา รวมเปนมลคากวา 9.1

116  

 

แสนลานบาท หรอคดเปนประมาณรอยละ 9 ของจดพโดยตวเลขการใชพลงงานขนตนสทธของไทย ใน

ป 2553 สดสวนการใชพลงงานแบงตามประเภทพลงงาน คอ กาซรอยละ 40 นามนรอยละ 39

ถานหนลกไนตรอยละ 18 และพลงงานทดแทนรอยละ 3% โดยภาคอตสาหกรรมมการใช

พลงงานมากทสด ตามมาดวยภาคขนสง ภาคครวเรอน และพาณชยกรรม ตามลาดบ

แผนภมท 4-8: การนาเขาพลงงานเชงพาณชยของไทยจากอดต-ปจจบน

ทมา: มลนธพลงงานเพอสงแวดลอม

ประเทศไทยมจดออนในเรองของความมนคงดานพลงงาน เนองจากไทยยงคงตอง

พงพาการนาเขาพลงงานเปนสวนใหญ ทรพยากรในประเทศมอยอยางจากด และมภาคผลต

ไฟฟาทพงพากาซธรรมชาตสงถงรอยละ 70 นนแสดงถงความเสยงอยางมากวาจะใชพลงงาน

ประเภทใดทดแทน ในกรณทเกดปญหาภาวะวกฤตพลงงาน โดยเฉพาะเมอเทยบสดสวนการพงพา

พลงงานในการผลตไฟฟาพบวา ประเทศญปนมการผลตไฟฟาโดยพงพาพลงงานนวเคลยรคดเปน

สดสวนประมาณรอยละ 29 และตอมาเมอเกดวกฤตแผนดนไหวและสนาม ญปนจาเปนตองนาเขานามน

ดเซล และ LNG (Liquefied Natural Gas: กาซธรรมชาตเหลว) เพอทดแทนพลงงานนวเคลยรและคง

ระดบการผลตกระแสไฟฟาตอไป

ปญหาสงทนาเปนหวงในประเทศไทยขณะน คอ กระแสการตนตวเรองสทธเสรภาพของ

ประชาชน ทกลายเปนกระแสตอตานโครงการทเกยวของกบพลงงาน อาท การสรางโรงงาน

ไฟฟา การสรางโรงงานนวเคลยร เปนตน เนองจากมขอกงวลเกยวกบปญหาสงแวดลอมและวถ

ชวตของชมชน สงผลใหโครงการตางๆ ไมสามารถดาเนนการได เกดความลาชา และมตนทนท

สงขนโดยไมจาเปน

117  

 

ในภาพรวมจงอาจกลาวไดวา ความเสยงดานพลงงานสาหรบประเทศไทยทควรให

ความสาคญเรงดวน ประกอบดวย การพงพาพลงงานกาซธรรมชาตในระดบสง นโยบายการแกไขปญหา

โลกรอนทเกยวของกบภาคพลงงานโดยตรงยงขาดความชดเจน การพฒนาเชอเพลงชวภาพทมความ

เชอมโยงกบภาคการผลตสนคาเกษตรและอาหารยงไมมทศทางทชดเจน รวมถงการบรหารจดการดาน

กลไกตลาด/ราคาพลงงานภายในประเทศ ดงนน ประเดนความมนคงดานพลงงานสาหรบประเทศไทย

คอ ความเพยงพอของพลงงานในราคาทเหมาะสม มผลโดยตรงตอขดความสามารถในการแขงขนของ

ประเทศ อนเปนปจจยสาคญตอการเตบโตของประเทศไทยอยางยงยน

4.4.3 นยเชงนโยบาย

ไทยจาเปนตองเรงสรางภมคมกนของประเทศตอความผนผวนของราคาพลงงานดงกลาว

โดยการกาหนดยทธศาสตรพลงงานระยะยาวทสอดคลองกบยทธศาสตรดานอนๆ ของประเทศ

โดยเฉพาะการปรบโครงสรางพนฐานดานการขนสงและระบบโลจสตกสของประเทศใหพงพาพลงงาน

นอยลง การสงเสรมการประหยดและการใชพลงงานอยางมประสทธภาพในภาคการผลตและภาคการ

บรโภค การพฒนาพลงงานทางเลอก (อาท เอทานอล ไบโอดเซล พลงงานแสงอาทตย พลงงานลม

พลงงานนา และกาซชวภาพ)

ทงน ตองคานงถงปจจยดานอนๆ อาท ความยงยนเชงสงแวดลอม แนวทางการแกไขปญหาการ

เปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ผลกระทบตอราคาอาหารซงสามารถใชในการผลตพลงงาน รวมทง ความ

ปลอดภยของพลงงานทดแทน (กรณโรงงานกมมนตภาพรงสจากโรงงานปรมาณในรสเซยและญปน)

นอกจากน นโยบายดานการคาและการลงทนระหวางประเทศสามารถชวยเสรมสรางความมนคงดาน

พลงงาน โดยเฉพาะในการเสาะแสวงหาแหลงนาเขาพลงงาน รวมทงการดงดดเงนทนเพอพฒนาการ

พฒนาเทคโนโลยประหยดพลงงานดวย

118  

 

ปจจยภายใน

•นโยบายการพฒนาเศรษฐกจ/อาหาร/พลงงาน/สงแวดลอม

•กลไกตลาดภายในประเทศ (Demand/ Supply)

•การเพมขนของประชากร

•ผลกระทบตอสงแวดลอม

•การพฒนานวตกรรมและเทคโนโลย

ทางออกของประเทศไทย

•กระจายแหลงและประเภทพลงงาน•จดทาระบบการสารองพลงงานทมประสทธภาพ

•สงเสรมการใชพลงงานอยางมประสทธภาพและประหยด

•พฒนาพลงงานหมนเวยนและใชประโชนจากของเหลอใช

•นโยบายทชดเจนเกยวกบกาซเรอนกระจกและการใชประโยชนจากมาตรการทเกยวของ

•เปลยนพฤตกรรมในการดารงชวตในทกๆ ดาน

ปจจยภายนอก

•ความผนผวนของราคาพลงงานในตลาดโลก

•อปสงค/อปทานในตลาดโลก

•ความไมสงบทางการเมองในประเทศผสงออกพลงงาน

•พนธกรณในการลดการปลอยกาซเรอนกระจก

นโยบายความมนคงดานพลงงานของไทยจาเปนจะตองบรณาการจากหนวยงานทเกยวของทก

ภาคสวน เนองจากเปนประเดนทมความเชอมโยงระหวางภาคการผลตสนคาเกษตร/อาหาร ราคาสนคา

โภคภณฑ การผลตสนคาอตสาหกรรม ภาคบรการ การแกไขปญหาสงแวดลอมและการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศ วทยาศาสตรและเทคโนโลย ตลอดจนความเปนอยของประชาชนคนไทย (รปภาพท

4-2)

รปภาพท 4-2: นโยบายภาพรวมของพลงงานไทย

นยตอการคาและกระทรวงพาณชย

ความมนคงดานพลงงานอาจไมใชประเดนทมความเชอมโยงตอการคาโดยตรง แตม

ผลกระทบทางออมอยางมนยสาคญ ดงน

ผลกระทบตอราคาสนคาเกษตรและนโยบายการอดหนนสนคาเกษตร การ

ดาเนนนโยบายดานอาหารและพลงงานทขาดการบรณาการจะสงผลกระทบตออปสงคและอปทานของ

สนคาเกษตรในตลาดอยางหลกเลยงไมได นนคอ การดาเนนนโยบายของหนวยงานหนงจะสงผล

119  

 

กระทบตอการดาเนนงานของหนวยงานอนๆ ดงทเคยเกดปญหาในอดต กรณกระทรวงพลงงานสงเสรม

ใหพฒนาพลงงานทดแทน (เอทานอล) และกระทรวงเกษตรและสหกรณเรงปลกมนสาปะหลง เพอปอน

เปนวตถดบเขาโรงงานผลตเอทานอล แตตดขดเรองการอนมตการตงโรงงานผลตเอทานอลและความ

พรอมของผประกอบการ ทาใหมนสาปะหลงทผลตออกมามมากเกนความตองการ และสงผลใหราคามน

สาปะหลงตกต า กระทรวงพาณชย ในฐานะหนวยงานท รบผดชอบราคาสนคาเกษตรและ

คณะกรรมการนโยบายและมาตรการชวยเหลอเกษตรกร (คชก.) จงตองดาเนนมาตรการรบซอ/รบจานา

ผลผลตมนสาปะหลง เพอบรรเทาภาวะปญหาราคามนสาปะหลงในประเทศตกตาและชวยเหลอ

เกษตรกรทไดรบผลกระทบจากปญหาดงกลาว

ผลกระทบตอราคาสนคาอปโภคบรโภค การเปลยนแปลงอปสงค-อปทานตอ

พลงงานประเภทตางๆ ภายในประเทศและตางประเทศ ยอมสงผลตอตนทนการผลตสนคาอปโภค

บรโภคในประเทศ ซงลวนตองใชพลงงานในกระบวนการผลตและการขนสง ซงการกากบดแลควบคม

ราคาสนคาอปโภคบรโภคเปนหนงในบทบาทสาคญของกระทรวงพาณชย ทจะตองมการจดการท

เหมาะสม เพอใหผผลต ผประกอบการ ผบรโภคไดรบความเปนธรรมโดยทวกน

ผลกระทบตอขดความสามารถในการแขงขนทางการคา ประเทศไทยเปนประเทศ

ผผลตและผสงออกสนคาเกษตรและอตสาหกรรมสาคญรายหนงของโลก และมสดสวนการสงออกตอจด

พในระดบสงประมาณรอยละ 60 แตในขณะเดยวกนกเปนประเทศทพงพาการนาเขาพลงงาน ซงถอ

เปนปจจยการผลตทมผลตอขดความสามารถในการแขงขนทางการคาในการสงออกสนคาและบรการ

อยางมาก เนองจากความผนผวนของราคาพลงงานมผลกระทบตนทนการผลตสนคาและบรการของ

ไทยโดยตรง ซงเปนปญหาทภาคเอกชนตองการใหภาครฐกาหนดทศทางและนโยบายทชดเจน เพอ

รกษาและพฒนาขดความสามารถของประเทศในกระแสโลกาภวฒน วกฤตอาหารและพลงงานทเปนอย

ในปจจบน

ผลกระทบตอการกาหนดทาทไทยในการเจรจา ปจจยททาใหภาคเอกชนไทยไม

สามารถแขงขนกบสนคานาเขาจากตางประเทศไดมอยหลายปจจย อาท สภาพตลาด ขดความสามารถ

ในการแขงขนของแตละอตสาหกรรม ตลอดจนความร ความเชยวชาญและเทคโนโลย แตปจจยหลก คอ

ตนทนในการผลตสนคาและบรการของไทยสงกวาประเทศคภาค ความไมพรอมในการเปดเสรของ

เอกชนและแนวทางการพฒนา/รองรบปรบตวทไมชดเจนอาจทาใหไทยเสยโอกาสในการเจรจาเปดเสร

ทางการคา ทอาจนามาซงผลประโยชนและโอกาสทางการคาและการลงทนในอนาคต

120  

 

4.5 ปญหาภยพบตทางธรรมชาต

4.5.1 แนวโนม

ปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศนบวนจะทวความรนแรงเพมมากขน ปรากฏการณอณหภมโลกทแปรปรวน การขยบตวของเปลอกโลก วาตภย อทกภย อคคภย ภาวะแหงแลงในทวปตางๆ ตลอดจนระดบนาทะเลสงขนอยางตอเนอง และลาสดภยแผนดนไหวในนวซแลนดและญปนสงผลใหเกดความเสยหายอยางมหาศาลตอระบบเศรษฐกจโลก การฟนตวหลงภยพบตทางธรรมชาตจาเปนตองใชงบประมาณของประเทศ ความชวยเหลอจากตางประเทศ ทรพยากรทางธรรมชาต ตลอดจนทรพยากรบคคลจานวนมหาศาล เราไมอาจปฏเสธไดวาการเกดภยพบตทางธรรมชาตในประเทศหนงไมสงผลกระทบตอไทย สาเหตหลกเปนเพราะความเชอมโยงทางเศรษฐกจการคาททาใหทกประเทศเชอมโยงกนเปนโลกไรพรมแดน การเกดแผนดนไหวทญปนและการรวไหลของโรงงานไฟฟาปฏกรณปรมาณสงผลกระทบอยางมากตอเศรษฐกจในภมภาคเอเชย ผลกระทบทางลบทเกดขนในระยะสน ไดแก การหดตวทางเศรษฐกจ การชะลอการจบจายใชสอยในตลาดญปน และการชะงกของภาคการผลตบางสาขาทมความเชอมโยงกบบรษทแมในญปน ผลกระทบในระยะกลาง-ยาว เปนทคาดการณวาญปนจะตองเรงฟนตว การใชจายของภาครฐบาลจะเปนแรงกระตนเศรษฐกจสาคญ สงผลใหเกดอปสงคตอสนคาและบรการ การเพมการนาเขา รวมถงการบรโภคพลงงานทเกดจากฟอสซลอยางมหาศาล เนองจากไมสามารถพงพาพลงงานนวเคลยรไดเตมกาลงอยางทผานมา

ประเทศไทยนบวาเปนประเทศทโชคดทไมตงอยในพนททเกดภยพบตทางธรรมชาตอยาง

รนแรง อยางไรกด ภยพบตทางธรรมชาตทกาลงประสบอยในปจจบนสวนใหญเกดจากการกระทาของ

มนษย อาท การตดไมทาลายปา การขยายเขตเมอง การขยายพนทเพาะปลกพชเศรษฐกจ การทา

เกษตรกรรมพชเชงเดยว และการขาดการอนรกษทรพยากรธรรมชาตอยางจรงจง ประกอบกบปญหา

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทเกดขนทวโลก ซงกอใหเกดความสญเสยทงชวตและทรพยสน

ตลอดจนงบประมาณของรฐบาลในการเยยวยาและฟนฟสภาพเศรษฐกจใหกลบเขาสภาวะปกต

ประเทศไทยจาเปนตองมมาตรการรบมอกบปญหาภยพบตทางธรรมชาตทงทเกดในประเทศและท

เกดขนในภมภาคตางๆ เพอใหเกดผลกระทบตอระบบเศรษฐกจภาพรวมและความอยดกนดของ

ประชาชนใหนอยทสดนนเอง

4.5.2 โอกาสและความทาทาย

ภยพบตทางธรรมชาตเปนสงทเกดขนโดยไมสามารถหลกเลยงได แตดวยววฒนาการทาง

วทยาศาสตรและเทคโนโลยในปจจบนทาใหมนษยสามารถคาดการณลวงหนาและหาทางรบมอกบ

121  

 

ปญหาทจะเกดขนไดดในระดบหนง อยางไรกตาม ภยพบตทางธรรมชาตยอมสงผลกระทบตอภาคการ

ผลตสนคาเกษตรและสนคาอตสาหกรรม ตลอดจนสงผลกระทบตอเสถยรภาพทางเศรษฐกจอยางม

นยสาคญ ตวอยางเชน ผลผลตทางการเกษตรทไดรบความเสยหายจากภยพบตธรรมชาตจะสงผล

เกษตรกรขาดรายได นอกจากนน จะทาใหเกดภาวะอปทานในตลาดขาดแคลน ราคาสนคาขยบสงขน

ผบรโภคกจะไดรบผลกระทบเชนกน ภยพบตทเกดขนลาสดในญปนสงผลใหเกดความเสยหายตอภาค

เกษตรและอตสาหกรรมอยางมาก โดยเฉพาะภาคอตสาหกรรมของญปนทถอเปนหนงในหวงโซอปทาน

ทสาคญของหลายอตสาหกรรม อาท อตสาหกรรมยานยนตและชนสวน ความเสยหายทเกดขนจาก

ปญหาแผนดนไหวในญปนมไดกระทบแตบรษทผผลตรถยนตในญปนเทานน แตกระทบประเทศอนๆ

รวมไทย ทอยในหวงโซการผลตทวโลก และระบบการบรหารจดการสนคาคงคลงของญปนทเปนทรจก

ในชอ Just in Time Inventory สงผลใหไมมสนคาคงคลงเหลอปอนสายการผลต เมอโรงงานผลตสนคาม

ปญหา เปนตน

4.5.3 นยเชงนโยบาย

แมวาภยพบตทางธรรมชาตจะเปนสงทอยเหนอการควบคม แตมนยสาคญทางนโยบายท

หนวยงานภาครฐทกภาคสวนควรใหความสนใจ คอ ความสามารถของภาครฐในการแกไขปญหาท

เกดขนไดอยางรวดเรว มประสทธภาพ และตองเปนการแกไขปญหาทตรงจด เนองจากปญหาทมก

เกดขนในทางปฏบต คอ มาตรการรองรบ/แกไขของภาครฐมกลาชา ตดขดดวยขนตอนและพธการตางๆ

ทาใหความเสยหายทเกดขนมวงกวางมากขน กระทบทงภาคการเมอง เศรษฐกจ และสงคม นอกจากนน

ยงทาใหรฐบาลตองเสยเวลา งบประมาณ และทรพยากรบคคลในการแกไขปญหา ซงสงผลใหระบบ

เศรษฐกจสามารถชะงกงนได

นยตอการคาและกระทรวงพาณชย

ในชนน เราอาจกลาวไดวา ภยพบตทางธรรมชาตสงผลกระทบตอการคาทงในประเทศและ

การคาระหวางประเทศอยางไมตองสงสย อยางไรกด ภยพบตทางธรรมชาตจะมนยสาคญตอการ

นโยบายของกระทรวงพาณชยใน 2 กรณ คอ

1) กรณทไทยประสบกบภยพบตทางธรรมชาต กระทรวงพาณชยจะตองควบคมราคา

สนคาอปโภคบรโภค เพอมใหประชาชนไดรบความเดอดรอน รวมทง อาจเกยวของในกรณทตองมการ

ใหการอดหนนสนคาเกษตรทไดรบความเสยหายภายใตคณะกรรมการนโยบายและมาตรการชวยเหลอ

เกษตรกร (คชก.) ของกรมการคาภายใน

122  

 

2) กรณทประเทศอนมภยพบตทางธรรมชาต กระทรวงพาณชยอาจตองจดสงอาหารไปให

ความชวยเหลอ ตลอดจนตรวจสอบผลกระทบทเกดขนกบสนคานาเขา ดงเชนกรณสารกมมนตภาพรงส

ตกคางในอาหารทะเลและสนคาเกษตรของญปน นอกจากนน กระทรวงพาณชยจะตองเปนศนยกลาง

การใหขอมลขาวสารทรวดเรวและมความถกตองแมนยาใหแกผนาเขา ผสงออก ตลอดจนประชาชน

ทวไป

123  

บทท 5

โอกาส ความทาทายและบทบาทของกระทรวงพาณชย

การเปลยนแปลงดานโครงสรางทางการคาระหวางประเทศ ทงจากการเตบโตอยางกาวกระโดด

ของประเทศกาลงพฒนา อนนาไปสกระแสการเปลยนขวอานาจทางเศรษฐกจจากตะวนตกมาส

ตะวนออก ความลาชาของการเจรจารอบโดฮา อนนาไปสกระแสการรวมกลมทางเศรษฐกจในระดบ

ภมภาคและทวภาค แนวโนมการใชมาตรการทางการคาในกรอบองคการการคาโลกทมากขน และ

มาตรการทางการคารปแบบใหมๆ ทมผลตอการคาระหวางประเทศ รวมทง แนวโนมการเปลยนแปลง

ของโลก (Megatrends) อาท สงคมสงอาย การใหความสาคญกบสขภาพ อนามย และสงแวดลอม ลวน

เปนโอกาสและความทาทายสาหรบประเทศไทย โดยมรายละเอยดปรากฎตามตารางท 5-1 ดงน

ตารางท 5-1: โอกาสและความทาทายทางการคาระหวางประเทศของไทย

ความเปลยนแปลง โอกาส ความทาทาย กระแสการเปลยนขวอานาจทางเศรษฐกจจากตะวนตกสตะวนออก

- การขยายตลาดไปสเอเชย โดยเฉพาะจนและอนเดย ทมกาลงซอสงขน

- อปสงคจาก สหรฐฯ และสหภาพยโรป ทมแนวโนมลดลง

ความลาชาในการเจรจารอบโดฮาและกระแสการรวมกลมทางเศรษฐกจในกรอบภมภาคและทวภาค

- เรงเจรจาการคากบประเทศหรอกลมประเทศทมศกยภาพ - สงเสรมการใชประโยชนจากความตกลงการคาทมอย

- สญเสยโอกาสทางการคาหากประเทศคแขงสามารถสรปความตกลงการคากบประเทศคคาทสาคญไดกอน

แนวโนมการใชมาตรการทางการคาในกรอบ WTO ทมากขน และมาตรการใหม ๆ ทมผลตอการคา

- สงเสรมการปรบตวของภาคเอกชนเพอรองรบมาตรการ ทมผลตอการคา - การใชมาตรการทางการคาเพอปกปองภาคเอกชนไทย - พฒนามาตรฐานการผลตของประเทศใหเปนทยอมรบในสากล

- สญเสยโอกาสทางการคาหากภาคเอกชนไมสามารถปรบตวเพอรองรบมาตรการทมผลตอการคาได

สงคมสงอาย - ธรกจดานสขภาพ - ธรกจดานสมนไพร - ธรกจดานการดแลผสงอาย

- การขาดแคลนแรงงาน - ความเสยงทางการคลงจากภาระดานสวสดการสงคมทสงขน

124  

ความเปลยนแปลง โอกาส ความทาทาย สงแวดลอม - ธรกจดานสงแวดลอม

- โอกาสในการสงออกไปยงประเทศทมมาตรฐานสงแวดลอมทสง

- ตนทนการประกอบการทสงขน

กระแสการเปลยนขวอานาจทางเศรษฐกจจากตะวนตกสตะวนออก เปนโอกาสของ

ประเทศไทยในการขยายความสมพนธทางการคาระหวางประเทศกบประเทศในภมภาคเอเชย

โดยเฉพาะจนและอนเดยมากยงขน โดยประเทศไทยมขอไดเปรยบดานภมศาสตรเนองจากอยระหวาง

จนและอนเดยซงเปนประเทศกาลงพฒนาขนาดใหญ ดงนน การเรงพฒนาศกยภาพของประเทศไทย ทง

ในดานโครงสรางพนฐาน โดยเฉพาะระบบโลจสตกส โครงสรางดานกฎหมาย โดยเฉพาะระเบยบ

กฎเกณฑทางการคาระหวางประเทศ รวมทงการปรบเปลยนผลตภณฑใหตรงตอความตองการของ

ประเทศในภมภาคเอเชย จะเปนปจจยสาคญททาใหประเทศไดสามารถใชโอกาสดงกลาวไดอยางเตมท

อยางไรกตาม ในชวงการเปลยนถายขวอานาจดงกลาว ประเทศไทยยงคงมความจาเปนตองรกษา

ความสมพนธทางการคากบตลาดเกา เชน ญปน สหรฐฯ และสหภาพยโรป เพราะยงคงมกาลงซออยใน

ระดบสง

ความลาชาในการเจรจารอบโดฮา สงผลใหหลาย ๆ ประเทศหนมาเจรจาการคาในกรอบ

ภมภาคและทวภาค อนเปนโอกาสสาหรบประเทศไทยในการเรงเจรจาการคากบประเทศทมศกยภาพ

โดยเฉพาะประเทศในภมภาคเอเชย อยางไรกตาม กเปนความทาทายหากประเทศคแขงทางการคาของ

ไทย สามารถสรปความตกลงทางการคากบประเทศคคาทสาคญไดกอนไทย

แนวโนมการใชมาตรการทางการคาในกรอบ WTO ทมากขน และมาตรการใหม ๆ

ทมผลตอการคา เปนโอกาสของประเทศไทยในการพฒนามาตรฐานสนคาและบรการของไทยให

สอดคลองกบมาตรฐานของประเทศคคา ซงหากสามารถทาไดกอนประเทศคแขงอน ๆ กจะสงผลให

ประเทศไทยสามารถเพมสดสวนการตลาดกบประเทศเหลานได

ตลาดประเทศพฒนาแลวสวนใหญ เชน ญปน เกาหล สหรฐฯ และสหภาพยโรป กาลงกาว

ไปสสงคมสงอาย จงเปนโอกาสของประเทศไทยในการคาสนคาและบรการทชวยอานวยความสะดวก

ใหผสงอาย เชน ผลตภณฑสมนไพร ธรกจโรงพยาบาล บานพกคนชรา ผดแลผสงอาย เปนตน

นอกจากน สงคมในปจจบนตระหนกถงผลกระทบตอสงแวดลอม ซงเปนโอกาสของประเทศไทยในการ

ผลตสนคาและบรการดานสงแวดลอม อาท ธรกจ Recycle หรอ ธรกจการทองเทยวเชงนเวศน เปนตน

125  

ทงน การใชโอกาสและการเตรยมพรอมตอความทาทายดงกลาว บทบาทของกระทรวงใน

เรองนควรปรบเปลยนใหสอดคลองกบสถานการณการเปลยนแปลงในโลก และใหเกดประโยชนตอภาค

การผลตและการคาของประเทศ กลาวคอ

ควรใชอาเซยนเปนบนไดในการขบเคลอนเศรษฐกจการคาการลงทนในอนาคตและใหคดอยเสมอวาอาเซยนเปนตลาดภายในของไทย ทงนกระทรวงพาณชยจาเปนตองดาเนนมาตรการทจาเปนเพอปกปอง แกไขปญหาการคา และพฒนาผประกอบการและธรกจสนคาและบรการของไทย โดยเฉพาะในสาขาทมอปสงคและมลคาเพมสง ใหสามารถแขงขนไดเปนเลศในตลาดอาเซยนในชวง 10 ปขางหนา โดยเฉพาะดานเงนทน การบรหารจดการเทคโนโลย ฯลฯ

กระทรวงพาณชยควรขยายบทบาทการสงเสรมและสนบสนนใหความสาคญการคาบรการมากขนทงการคาบรการภายในประเทศและในอาเซยนโดยเฉพาะในสาขาบรการทผลประโยชนตกอยกบคนไทยเปนหลกและเปนสาขาบรการทยงไมไดอยในความรบผดชอบของสวนราชการหรอหนวยงานอนโดยตรง

การเจรจาการคาระหวางประเทศคงตองดาเนนตอไปในทกระดบ แมวาไทยจะมความตกลงการคาเสรกบประเทศคคาสาคญในภมภาคเอเชยแลวกตาม แตการรวมตวทางเศรษฐกจภายในภมภาคยงขยายตวอยางตอเนองไมวาจะเปน ASEAN+3 หรอ ASEAN+6 หรอ Trans Pacific Partnership (TPP) และการรวมตวทางเศรษฐกจกบประเทศคคานอกภมภาค เชน สหภาพยโรป ทงนเพอมใหผประกอบการไทยเสยเปรยบประเทศคแขงทเขารวมความตกลงดงกลาว

ควรใหความสาคญเพมขนกบความรวมมอและความชวยเหลอในทางวชาการ เพอพฒนาผประกอบการใหสามารถใชประโยชนจากผลการเจรจา หรอปรบตวรบกบการแขงขนทเปลยนไป การกาหนดแนวทางและทาทในการเจรจาควรไดรบการกลนกรองรวมกนกบหนวยงานราชการและภาคเอกชนมากขน จงควรมการกาหนดโครงสรางนอยางชดเจนและใหมการปฏบตอยางเปนรปธรรม เพอใหกรมททาหนาทในการเจรจาไดรบมอบไป

กระชบและเพมการประสานงานระหวางกรมเจรจาการคาระหวางประเทศ กรมการคาตางประเทศ และกรมสงเสรมการสงเสรมการสงออก ในการขยายผลการเจรจา การกระตนการใชสทธประโยชน การปกปองและการรองรบผลกระทบจากเจรจา นอกจากนนควรเพมการประสานงานระหวางกรมเจรจาการคาระหวางประเทศกบกรมทรบผดชอบดานภายในประเทศ เพอพฒนาผประกอบการภายในประเทศใหสอดคลองกบโอกาสทเกดขนจากการเจรจาการคา

เพมบทบาทในการประเมนผลและการสรางความรความเขาใจผลของความตกลง โดยอาจตองมหนวยงานขนทาหนาทนนอกเหนอจากผเจรจา

เพมการทางานรวมกบภาคประชาสงคม เพอใหเกดความเขาใจในการเปลยนแปลงทอาจเกดขนและหามาตรการรองรบรวมกน เพอใหเกดโอกาสทางเศรษฐกจ ในขณะเดยวกนกไมกอใหเกดความเดอดรอนแกภาคประชาชนหรอภาคเศรษฐกจทออนแอกวา

126  

เพมบทบาทดานการเตอนภยลวงหนา (Early Warning) และแนวทางการปรบตวใหเปนรปธรรมเพอใหผประกอบการสามารถปรบเปลยนการผลตใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงในตลาดทงดานสขอนามย สงแวดลอม สงคมสงอาย ความมนคง เปนตน ทงนการดาเนนงานในเรองนควรมการประสานระหวางหนวยงานดานตางประเทศทกสวนภายในกระทรวงใหมสวนรวมดวย