733

การประชมวชาการ มหาวทยาลยขอนแกน ประจำาป 2554“การพฒนาอนาคตชนบทไทย : ฐานรากทมนคงเพอการพฒนาประเทศอยางยงยน” 27-29 มกราคม 2554

การมสวนรวมของราษฎรในการจดการและการใชประโยชนพนทชมนาอางเกบนาหวยใหญ ตาบลปาหวายนง อาเภอบานฝาง จงหวดขอนแกน

People’s Participation in Management and Utilization of Huay Yai Reservoir Wetland in Tambon Pavaynuang, Amphoe Ban Fang, Changwat Khon Kaen

สจตรา ยศดา1 ประสทธ ประคองศร1

1ศนยวจยและพฒนาการบรหารจดการทรพยากรนำำำำำำำาแบบบรณาการ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

123 ถนนมตรภาพ ตำาบลในเมอง อำาเภอเมอง จงหวดขอนแกน 40002 โทรศพท : 043 343511 E-mail : wnec@kku.ac.th

บทคดยอ การศกษาเรองนมจดมงหมายเพอศกษา การมสวนรวม

ของราษฎรในการจดการและการใชประโยชนพนทชมนำำำำำำำาอางเกบนำำำำำำำา

หวยใหญ ตำาบลปาหวายนง อำาเภอบานฝาง จงหวดขอนแกน โดย

ใชแบบสมภาษณเกบรวบรวมขอมลจากราษฎรจำานวน 268 ครวเรอน

ทไดใชประโยชนจากพนทชมนำำำำำำำา ในชวงเดอนมถนายน-กรกฎาคม

พ.ศ. 2552 นำาขอมลมาวเคราะหโดยใชสถตการหาคาความถ

คารอยละ คาเฉลย คาตำำำาสดและคาสงสดของขอมล คาเบยงเบน

มาตรฐาน คา t-test และคาไคสแควร (Chi-square) ผลการศกษา

พบวา การมสวนรวมของราษฎรในการจดการพนทชมนำำำำำำำา แบงเปน

2 ประเดน ประกอบดวย 1) การจดองคกรบรหารจดการพนทชมนำำำำำำำา

และ 2) การอนรกษ ฟนฟ พฒนา และบำารงดแลรกษาพนทชมนำำำำำำำา พบ

วา ราษฎรทเปนสมาชกสมาคมกลมกสกรผใชนำำำำำำำาชลประทานฯ เขารวม

ทง 2 กจกรรมหลกในระดบทกครง ไดแก การเขารวมประชมเพอ

คดเลอกคณะกรรมการบรหาร การกำาหนดกฎระเบยบขอบงคบของ

องคกร และ การประชาสมพนธแจงกฎระเบยบขอบงคบแกสมาชก

ในครวเรอน การกำาจดวชพชบรเวณพนทอางเกบนำำำำำำำาและคลองสง

นำำำำำำำา การขดลอกตะกอนในบรเวณคลองสงนำำำำำำำา การสละแรงงานในการ

ปรบปรงระบบสงนำำำำำำำา กจกรรมทราษฎรเขารวมในระดบเกอบทกครง

ไดแก การสมทบอปกรณในการกำาจดวชพช การแจงความชำารดเสย

หายและการใหขอเสนอแนะในการขดลอกตะกอนในบรเวณคลองสง

นำำำำำำำาและปรบปรงระบบสงนำำำำำำำา การจายคาปรบไหม และการกำาหนด

กฎระเบยบการอนรกษสตวนำำำำำำำำา กจกรรมทราษฎรเขารวมในระดบ

นานๆ ครง ไดแก การสมทบเงนทนเพอใชในการกำาจดวชพช และ

เงนทนพรอมทงวสดอปกรณซอมแซมปรบปรงระบบสงนำำำำำำำา การแจง

เบาะแส ขอมลขาวสารในการลกลอบจบสตวนำำำำำำำาในเขตหวงหามหรอ

เขตอนรกษ ใหคณะกรรมการทราบ ราษฎรทมขนาดพนทถอครอง

และจำานวนสมาชกในครวเรอนตางกนมสวนรวมแตกตางกนในการ

จดการพนทชมนำำำำำำำาในบางกจกรรม และราษฎรทเปนสมาชกสมาคม

กลมกสกรผใชนำำำำำำำาชลประทานฯ มการใชประโยชนในดานทรพยากร

นำำำำำำำาจากอางเกบนำำำำำำำาหวยใหญมากกวา แตใชประโยชนนอยกวาราษฎรท

ไมไดเปนสมาชกสมาคมกลมกสกรผใชนำำำำำำำาชลประทานในประเดน การ

จบสตวนำำำำำำำา และการเกบผลผลตพชนำำำำำำำา

คาสาคญ : พนทชมนำำำำำำำาแบบอางเกบนำำำำำำำา การมสวนรวมของราษฎร

การจดการและการใชประโยชน

ABSTRACT The purpose of this study was to reveal the participation

of people in management and utilization of Huay Yai reservoir

wetland in Tambon Pavay Nuang, Amphoe Ban Fang,

Changwat Khon Kaen. The interview schedules were used for

data gathering from two hundred and sixty eight households,

users of the wetland, were randomly chosen. The data were

statistically analyzed and expressed as the frequency,

percentage, mean, minimum, maximum, t-test and Chi-square.

The results revealed that participation of people in the wetland

management was divided into 2 issues; setting up the wetland

management organization; and conservation, rehabilitation,

development, maintenance. The people who were the

members of water user’s group (WUG) participated in both

issues for every time in particular the attending WUG meeting

for members of committee election, rules and regulation set up

and public relations, weed control in reservoir and canal, dregs

removal in canal, labor dedication for the water delivery system

improvement. Participation of people in the wetland management.

People participated in almost every time in the equipment

pooling of weed control and dregs removal activity, making

suggestion of water system repairing, checking and reporting

of water system damage for the committee, fine payment, and

rules specification for aquatic animal conservation in reservoir

area. People participated occasionally in raising funds for weed

control, raising fund and material for water system

repairing and evidence reports in illegal hunting of aquatic animal.

The people engaging different size of area of land holding,

members of household had statistical different in level of

participation in some activities of wetland management.

The people who were the WUG members had more water

utilization from the reservoir the non-WUG members who had

more utilizing in aquatic animal catching and aquatic plant

gathering.

KeyWords : Reservoir wetlands, People’s participation,

Management and utilization

734

การประชมวชาการ มหาวทยาลยขอนแกน ประจำาป 2554“การพฒนาอนาคตชนบทไทย : ฐานรากทมนคงเพอการพฒนาประเทศอยางยงยน” 27-29 มกราคม 2554

1. บทนา พนทชมนำำำำำำำา (Wetlands) หมายถง พนทลม ทงทเกดขน

เองตามธรรมชาตและทมนษยสรางขนทงทมนำำำำำำำาขงหรอทวมอยถาวร

และชวครงชวคราว ทงทเปนแหลงนำำำำำำำานงและนำำำำำำำาไหล ทงทเปนนำำำำำำำาจด

นำำำำำำำากรอย และนำำำำำำำาเคม [1] พนทชมนำำำำำำำามคณคาและความสำาคญในแงของ

การใชประโยชนของมนษยและทำาหนาทตามธรรมชาต ไดแก 1) เปน

แหลงทรวมความหลากหลายทางชวภาพ เปนถนทอยอาศยหากนและ

แพรขยายพนธของพชและสตวนานาชนด เปนแหลงรวมพนธกรรมท

สำาคญยง 2) มคณคาความสำาคญทางเศรษฐกจ เปนแหลงนำำำำำำำาผวดนและ

นำำำำำำำาทา ใชเพอการอปโภคบรโภค เปนแหลงนำำำำำำำาดบใชผลตนำำำำำำำาประปา เปน

แหลงนำำำำำำำาอำานวยนำำำำำำำาใหเขอนผลตกระแสไฟฟา 3) เปนแหลงทำามาหากน

เลยงชพและเปนรายได 4) มคณคาทางนนทนาการและการทองเทยว

และ 5) มคณคาความสำาคญตอวถชวตและเอกลกษณความเปนไทย

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอมพนท 105,533,750 ไร คดเปน

รอยละ 32.91 ของพนทประเทศ ในภมภาคนมพนทชมนำำำำำำำาประเภท

นำำำำำำำาจด 1,249,706.13 ไร คดเปนรอยละ 1.18 ของพนทภาค พนทชมนำำำำำำำา

ทสำาคญและมเนอทมากทสดประกอบดวย แมนำำำำำำำา ลำานำำำำำำำา ลำาธาร ขนาด

ตางๆ 682,212.50 ไร รองลงมา ไดแก พนทชมนำำำำำำำาประเภททะเลสาบ

หรอบง 522,500 ไร ซงพนทชมนำำำำำำำาธรรมชาตทสำาคญของประเทศไทย

สวนใหญไดเปลยนแปลงไปอยางมาก ถกบกรกยดครองเปนพนทเพอ

ทำาการเกษตรและกจกรรมอนๆ การคกคามพนทชมนำำำำำำำาธรรมชาตสง

ผลกระทบตอพนทชมนำำำำำำำา ทำาใหเกดการตนเขนและลดนอยลงของนำำำำำำำา

ในแหลงนำำำำำำำา รวมทงขนาดของพนทชมนำำำำำำำาลดลงดวย [2]

แตอยางไรกดยงมพนทชมนำำำำำำำาบางแหงทไดรบการอนรกษ

ฟนฟ พฒนา และการใชประโยชนดวยการบรหารจดการโดยองคกร

ชมชนดวยการใชภมปญญาพนบานอยางไดผลตอเนอง ไดแก อางเกบ

นำำำำำำำาหวยใหญ ตำาบลปาหวายนง อำาเภอบานฝาง จงหวดขอนแกน จาก

การศกษาสำารวจและจำาแนกพนทชมนำำำำำำำาในจงหวดขอนแกน พบวา อาง

เกบนำำำำำำำาหวยใหญจดเปนพนทชมนำำำำำำำาชนด FLL 1 am (Reservoir) คอ ม

ลกษณะเปนนำำำำำำำาจด เปนแหลงนำำำำำำำาขนาดใหญกวา 80,000 ตารางเมตร

มนำำำำำำำาตลอดปและเปนแหลงนำำำำำำำาทมนษยสรางขน [3] โดยพนทชมนำำำำำำำา

อางเกบนำำำำำำำาหวยใหญ มพนทอางเกบนำำำำำำำาประมาณ 310 ไร ม 6 หมบาน

จำานวน 1,307 ครวเรอน ในจำานวนนนมครวเรอนทมการใชประโยชน

จำานวน 805 ครวเรอน [4] ชาวบานไดใชประโยชนดวยการใชนำำำำำำำาในการ

ทำาการเกษตรทงในฤดฝนและฤดแลงโดยมพนทชลประทาน 1,646

ไร นอกจากนยงใชประโยชนในการอปโภคและประมงนำำำำำำำาจด ในดาน

การบรหารจดการอางเกบนำำำำำำำาหวยใหญนน มสมาคมกลมกสกรผใช

นำำำำำำำาชลประทานอางเกบนำำำำำำำาหวยใหญ ซงไดมการจดทะเบยนจดตงเมอ

วนท 11 ตลาคม พ.ศ. 2511 เปนสมาคมหนงทประสบความสำาเรจ

ในการบรหารจดการจนกระทงไดรบเลอกใหเปน “สถาบนเกษตรกร

ผใชนำำำำำำำาชลประทานดเดนแหงชาต” และไดรบพระราชทานโลประกาศ

เกยรตคณจากพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ในงานวนพระราชพธ

จรดพระนงคลแรกนาขวญ เมอวนท 16 พฤษภาคม พ.ศ. 2539

ปจจบนสมาคมดงกลาวยงคงมการดำาเนนงานอยางเขมแขงและรวม

กนทำากจกรรมตางๆ ในการอนรกษ บรณะ บำารงดแลรกษา พฒนา

และจดการใชประโยชนทรพยากรตางๆ จากอางเกบนำำำำำำำาหวยใหญได

อยางเหมาะสม โดยความสำาเรจในการจดการพนทชมนำำำำำำำาขนอยกบ

การมสวนรวมของประชาชนในดานการกำาหนดและการดำาเนนงาน

ตามนโยบาย แผนงานโครงการ กจกรรมการอนรกษ บรณะ ฟนฟ

บำารงดแลรกษา พฒนาและการใชประโยชนอยางชาญฉลาดจาก

แหลงนำำำำำำำาและทรพยากรนำำำำำำำา

ดงนนจงสนใจศกษาลกษณะการมสวนรวมของราษฎรใน

การจดการพนทชมนำำำำำำำาดงกลาว เพอนำาผลการศกษาไปใชเปนขอมล

พนฐานสำาหรบการสรางการมสวนรวมอนรกษ ฟนฟ พฒนา และการ

ใชประโยชนของพนทชมนำำำำำำำาอนตอไป

2. วตถประสงคของการศกษา เพอศกษา สภาพการใชประโยชนจากพนทชมนำำำำำำำาของ

ราษฎร และการมสวนรวมของราษฎรในการจดการพนทชมนำำำำำำำา รวม

ถงเปรยบเทยบการมสวนรวมในการจดการพนทชมนำำำำำำำาและการใช

ประโยชนจากพนทชมนำำำำำำำาของราษฎรทมลกษณะพนฐานทางสงคม

และเศรษฐกจแตกตางกน

3. วธดาเนนการศกษา การศกษาเรองนใชวธการวจยเชงปรมาณเปนหลก (Quan-

titative Research) และใชขอมลเชงคณภาพ (Qualitative Data) เกบ

รวบรวมขอมลโดยใชวธการสมภาษณจากกลมตวอยาง ประกอบดวย

1) ราษฎรทอาศยอยในหมบานทใชประโยชนจากพนทชมนำำำำำำำาอางเกบ

นำำำำำำำาหวยใหญและเปนสมาชกสมาคมกลมกสกรผใชนำำำำำำำาชลประทาน

อางเกบนำำำำำำำาหวยใหญ จำานวน 134 คน และ 2) ราษฎรทอาศยอยใน

หมบานทใชประโยชนจากพนทชมนำำำำำำำาอางเกบนำำำำำำำาหวยใหญและไมได

เปนสมาชกสมาคมกลมกสกรผใชนำำำำำำำาชลประทานอางเกบนำำำำำำำาหวยใหญ

จำานวน 134 คน รวมทงหมด 268 คนโดยใชวธการคดเลอกแบบหลาย

ขนตอน ขนตอนท 1 ใชวธการคดเลอกแบบเจาะจง โดยใชเกณฑการ

คดเลอก คอ คดเลอกหมบานทมการใชประโยชนจากพนทชมนำำำำำำำาอาง

เกบนำำำำำำำาหวยใหญ ขนตอนท 2 ใชวธการกำาหนดสดสวน โดยกำาหนด

สดสวนเปน 50:50 และคำานวณหาจำานวนตวอยางตามสดสวนของ

ประชากร ไดจำานวนตวอยางดงแสดงในตารางท 1 และภาพท 1 เกบ

รวบรวมขอมลระหวางเดอนมถนายน-กรกฎาคม พ.ศ. 2552 และนำา

ขอมลทไดมาวเคราะหดวยวธการทางสถต เพอหาคาความถ

คารอยละ คาเฉลย คาตำำำำาสดและคาสงสดของขอมล คาเบยงเบน

มาตรฐาน คา t-test และคาไคสแควร (Chi-square)

735

การประชมวชาการ มหาวทยาลยขอนแกน ประจำาป 2554“การพฒนาอนาคตชนบทไทย : ฐานรากทมนคงเพอการพฒนาประเทศอยางยงยน” 27-29 มกราคม 2554

ตารางท 1 จำานวนตวอยางและประชากรทเปนสมาชกและไมเปน

สมาชกสมาคมกลมกสกรผใชนำำำำำำำาชลประทานฯ จำาแนกตามรายตำาบล

และหมบานทใชประโยชนจากพนทชมนำำำำำำำาอางเกบนำำำำำำำาหวยใหญ

ภาพท 1 แสดงทตงหมบานทมการใชประโยชนและเปนเปาหมาย

ในการศกษา

ทมา : กรมแผนททหาร (ม.ป.ป.)

4. ผลการศกษา 4.1 สภาพการใชประโยชนจากพนทชมนำำำำำำำาอางเกบนำำำำำำำา

หวยใหญของราษฎร

4.1.1 การใชนำำำำำำำาเพอการเกษตร

1) การใชนำำำำำำำาเพอการเกษตรในฤดฝน พบวา

ราษฎรรอยละ 49.6 มการใชนำำำำำำำาในฤดฝน โดยมความถเฉลยในการ

ใชนำำำำำำำา 9.36 ครง/ป

2) การใชนำำำำำำำาเพอการเกษตรในฤดแลง พบวา

ราษฎรรอยละ 27.6 ใชนำำำำำำำาในฤดแลงจากพนทชมนำำำำำำำาอางเกบนำำำำำำำาหวย

ใหญ โดยมความถเฉลยในการใชนำำำำำำำา 15.97 ครง/ป สวนราษฎรทไม

ของประชากร ไดจานวนตวอยางดงแสดงในตารางท 1 และภาพท 1 เกบรวบรวมขอมลระหวางเดอนมถนายน-กรกฎาคม พ.ศ. 2552 และนาขอมลทไดมาวเคราะหดวยวธการทางสถต เพอหาคาความถ คารอยละ คาเฉลย คาตาสดและคาสงสดของขอมล คาเบยงเบนมาตรฐาน คา t-test และคาไคสแควร (Chi-square) ตารางท 1 จานวนตวอยางและประชากรทเปนสมาชกและไมเปน สมาชกสมาคมกลมกสกรผใชนาชลประทานฯ จาแนกตามรายตาบลและหมบานทใชประโยชนจากพนทชมนาอางเกบนาหวยใหญ

ตาบล

หมบาน

ครวเรอนใชประโยชน (ครวเรอน) เปนสมาชก สมาคมฯ

ไมเปนสมาชกสมาคมฯ

ประชากร ตวอยาง ประชากร ตวอยาง

ปาหวายนง ปาหวายนง 136 88 314 70 สวาง - - 60 14

โคกงาม

โคกงาม 40 26 48 11 โนนคอ 30 20 41 9 คาหญาแดง - - 126 28 ปากชอง - - 10 2

รวม 206 134 599 134

หมายเหต : สญลกษณ หมายถง ทตงหมบานทมการใชประโยชน และเปนเปาหมายในการศกษา ภาพท 1 แสดงทตงหมบานทมการใชประโยชนและเปนเปาหมาย ในการศกษา ทมา : กรมแผนททหาร (ม.ป.ป.) 4. ผลการศกษา 4.1 สภาพการใชประโยชนจากพนทชมนาอางเกบนาหวยใหญของราษฎร

4.1.1 การใชนาเพอการเกษตร 1) การใชนาเพอการเกษตรในฤดฝน พบวา ราษฎรรอยละ 49.6 มการใชนาในฤดฝน โดยมความถเฉลยในการใชนา 9.36 ครง/ป 2) การใชนาเพอการเกษตรในฤดแลง พบวา ราษฎรรอยละ 27.6 ใชนาในฤดแลงจากพนทชมนาอางเกบนาหวยใหญ โดยมความถเฉลยในการใชนา 15.97 ครง/ป สวนราษฎรทไมไดใชนาจากพนทชมนาเพอการเกษตรในฤดแลง เพราะในฤดแลงปรมาณนามจากดจงไมสามารถกระจายนาไดอยางทวถง 4.1.2 การทาประมงหรอจบสตวนาในบรเวณพนทชมนา 1) การทาประมงหรอจบสตวนาเพอการบรโภคในครวเรอน พบวา ราษฎรรอยละ 56.0 ไมไดทาประมงหรอจบสตวนาเพอบรโภคในครวเรอนจากพนทชมนา ทงนเพราะพนทชมนาอางเกบนาหวยใหญอยหางจากทอยอาศยประกอบราษฎรสามารถหาซอปลาไดจากตลาดใกลชมชนมาบรโภคจงไมไดทาประมง และสวนทเหลอรอยละ 44.0 ทอยใกลพนทชมนาไดทาประมงหรอจบสตวนาเพอบรโภคในครวเรอน โดยมความถเฉลยในการทาประมงหรอจบสตวนา 48.81 ครง/ป 2) การทาประมงหรอจบสตวนาเพอการจาหนาย พบวา ราษฎรรอยละ 12.3 ไดทาประมงหรอจบสตวนาเพอจาหนาย โดยมความถเฉลยในการทาประมงหรอจบสตวนาเพอจาหนาย 47.85 ครง/ป 4.1.3 การใชนาเพอการอปโภคบรโภคในครวเรอน พบวา ราษฎรรอยละ 62.3 ใชนาจากพนทชมนาอางเกบนาหวยใหญเพออปโภคในครวเรอน และสวนทเหลอรอยละ 37.7 ไมไดใชนาเพอการอปโภค ทงนเพราะราษฎรบานปาหวายนงไดดาเนนการสรางระบบประปาหมบานโดยใชนาจากอางเกบนาหวยใหญ จงทาใหราษฎรในชมชนไดใชนาอยางทวถง โดยราษฎรทใชนามความถเฉลยในการใชนา 364.97 ครง/ป 4.1.4 การเกบผลผลตพชนาในพนทชมนา 1) การเกบผลผลตพชน า เ พอการบรโภค พบวา ราษฎรรอยละ 31.3 ทไดเขาไปเกบผลผลตพชนาจากพนทชมนาเพอบรโภคในครวเรอน โดยมความถเฉลยในการเกบผลผลตพชนา 45.81 ครง/ป 2) การเกบผลผลตพชนา เพอการจาหนาย พบวา ราษฎรรอยละ 4.5 ไดเขาไปเกบผลผลตพชนาเพอจาหนาย โดยมความถเฉลยในการเกบผลผลตพชนาเพอจาหนาย 118.58 ครง/ป 4.1.5 การใชเปนสถานทเลยงสตวหรอเกยวหญาสาหรบเลยงสตว พบวา ราษฎรรอยละ 12.3 ไดนาสตวไปเลยงหรอเกยวหญาในบรเวณพนทชมนา โดยมความถเฉลยในการนาสตวไปเลยงหรอเกยวหญาสาหรบเลยงสตวในบรเวณพนทชมนา 81.85 ครง/ป สวนราษฎรทไมไดนาสตวไปเลยงหรอเกยวหญาในบรเวณพนทชม

ไดใชนำำำำำำำาจากพนทชมนำำำำำำำาเพอการเกษตรในฤดแลง เพราะในฤดแลง

ปรมาณนำำำำำำำามจำากดจงไมสามารถกระจายนำำำำำำำาไดอยางทวถง

4.1.2 การทำาประมงหรอจบสตวนำำำำำำำาในบรเวณพนท

ชมนำำำำำำำา

1) การทำาประมงหรอจบสตวนำำำำำำำาเพอการบรโภค

ในครวเรอน พบวา ราษฎรรอยละ 56.0 ไมไดทำาประมงหรอจบสตว

นำำำำำำำาเพอบรโภคในครวเรอนจากพนทชมนำำำำำำำา ทงนเพราะพนทชมนำำำำำำำาอาง

เกบนำำำำำำำาหวยใหญอยหางจากทอยอาศยประกอบราษฎรสามารถหาซอ

ปลาไดจากตลาดใกลชมชนมาบรโภคจงไมไดทำาประมง และสวนท

เหลอรอยละ 44.0 ทอยใกลพนทชมนำำำำำำำาไดทำาประมงหรอจบสตวนำำำำำำำาเพอ

บรโภคในครวเรอน โดยมความถเฉลยในการทำาประมงหรอจบสตวนำำำำำำำา

48.81 ครง/ป

2) การทำาประมงหรอจบสตวนำำำำำำำ าเพอการ

จำาหนาย พบวา ราษฎรรอยละ 12.3 ไดทำาประมงหรอจบสตวนำำำำำำำา

เพอจำาหนาย โดยมความถเฉลยในการทำาประมงหรอจบสตวนำำำำำำำาเพอ

จำาหนาย 47.85 ครง/ป

4.1.3 การใชนำำำำำำำาเพอการอปโภคบรโภคในครวเรอน

พบวา ราษฎรรอยละ 62.3 ใชนำำำำำำำาจากพนทชมนำำำำำำำาอางเกบนำำำำำำำาหวย

ใหญเพออปโภคในครวเรอน และสวนทเหลอรอยละ 37.7 ไมไดใช

นำำำำำำำาเพอการอปโภค ทงนเพราะราษฎรบานปาหวายนงไดดำาเนนการ

สรางระบบประปาหมบานโดยใชนำำำำำำำาจากอางเกบนำำำำำำำาหวยใหญ จงทำาให

ราษฎรในชมชนไดใชนำำำำำำำาอยางทวถง โดยราษฎรทใชนำำำำำำำามความถเฉลย

ในการใชนำำำำำำำา 364.97 ครง/ป

4.1.4 การเกบผลผลตพชนำำำำำำำาในพนทชมนำำำำำำำา

1) การเกบผลผลตพชนำำำำำำำาเพอการบรโภค พบ

วา ราษฎรรอยละ 31.3 ทไดเขาไปเกบผลผลตพชนำำำำำำำาจากพนทชมนำำำำำำำา

เพอบรโภคในครวเรอน โดยมความถเฉลยในการเกบผลผลตพชนำำำำำำำา

45.81 ครง/ป

2) การเกบผลผลตพชนำำำำำำำาเพอการจำาหนาย

พบวา ราษฎรรอยละ 4.5 ไดเขาไปเกบผลผลตพชนำำำำำำำาเพอจำาหนาย

โดยมความถเฉลยในการเกบผลผลตพชนำำำำำำำาเพอจำาหนาย 118.58

ครง/ป

4.1.5 การใชเปนสถานทเลยงสตวหรอเกยวหญา

สำาหรบเลยงสตว พบวา ราษฎรรอยละ 12.3 ไดนำาสตวไปเลยงหรอ

เกยวหญาในบรเวณพนทชมนำำำำำำำา โดยมความถเฉลยในการนำาสตวไป

เลยงหรอเกยวหญาสำาหรบเลยงสตวในบรเวณพนทชมนำำำำำำำา 81.85 ครง/

ป สวนราษฎรทไมไดนำาสตวไปเลยงหรอเกยวหญาในบรเวณพนทชม

นำำำำำำำา เพราะราษฎรทมโคและกระบอ นยมนำาไปเลยงในบรเวณพนทนา

หรอพนททางการเกษตรของตนเอง เพอความสะดวกในการเลยงและ

ดแล และปรมาณหญาในทนาของราษฎรมปรมาณเพยงพอแกความ

ตองการเลยงโคและกระบอ

4.1.6 การใชประโยชนเพอการประกอบพธกรรมทาง

วฒนธรรม พบวา ราษฎรสวนใหญหรอรอยละ 89.6 ไมไดใชประโยชน

จากพนทชมนำำำำำำำาทางดานวฒนธรรม เพราะหมบานทตงอยรอบๆ พน

ทชมนำำำำำำำาอางเกบนำำำำำำำาหวยใหญ ไมไดมการจดกจกรรมตางๆ เกยวกบ

ทางดานวฒนธรรมในบรเวณพนทชมนำำำำำำำา และสวนทเหลอรอยละ 10.4

ไดใชประโยชนจากพนทชมนำำำำำำำาทางดานวฒนธรรม เชน ลอยกระทง

736

การประชมวชาการ มหาวทยาลยขอนแกน ประจำาป 2554“การพฒนาอนาคตชนบทไทย : ฐานรากทมนคงเพอการพฒนาประเทศอยางยงยน” 27-29 มกราคม 2554

สงกรานต โดยมความถเฉลยในการใชประโยชนทางดานวฒนธรรม

1.21 ครง/ป

4.2 การมสวนรวมของราษฎรในการจดการพนทชมนำำำำำำำา

การศกษาเกยวกบการมสวนรวมของราษฎรทเปนสมาชก

กลมกสกรผใชนำำำำำำำาชลประทานฯ ในการจดการพนทชมนำำำำำำำา ประกอบ

ดวย 2 ประเดน คอ 1) การจดองคกรบรหารจดการพนทชมนำำำำำำำา และ

2) การอนรกษ ฟนฟ พฒนา และบำารงดแลรกษาพนทชมนำำำำำำำา

4.2.1 การจดองคกรบรหารจดการพนทชมนำำำำำำำา ไดแก

1) การสรรหาและคดเลอกคณะกรรมการบรหาร

จำาแนกกจกรรมออกเปน 2 กจกรรมยอย ประกอบดวย 1) การเขารวม

ประชมเพอคดเลอกคณะกรรมการบรหาร 2) การรวมออกเสยงเลอก

คณะกรรมการบรหาร พบวา ราษฎรเขารวมทกกจกรรมยอยในระดบ

ทกครง

2) การกำาหนดและรกษากฎระเบยบขอบงคบ

ขององคกร จำาแนกกจกรรมออกเปน 2 กจกรรมยอย ประกอบดวย

1) การเขารวมประชมเพอกำาหนดกฎระเบยบขอบงคบขององคกร

และ 2) การมสวนรวมในการประชาสมพนธแจงกฎระเบยบขอบงคบ

แกสมาชกในครวเรอนไดทราบและปฏบตตามกฎระเบยบ พบวา

ราษฎรเขารวมกจกรรมในระดบทกครงในทกกจกรรมยอย

4.2.2 การอนรกษ ฟนฟ พฒนา และบำารงดแลรกษา

พนทชมนำำำำำำำา ไดแก

1) การกำาจดวชพชบรเวณพนทอางเกบนำำำำำำำา

และคลองสงนำำำำำำำา พบวา ราษฎรเขารวมในระดบทกครง คอ การเขา

รวมกำาจดวชพชบรเวณพนทอางเกบนำำำำำำำาและคลองสงนำำำำำำำา ราษฎรเขา

รวมในระดบเกอบทกครง คอ การสมทบอปกรณในการกำาจดวชพช

ในบรเวณพนทอางเกบนำำำำำำำาและคลองสงนำำำำำำำา สวนกจกรรมการสมทบ

เงนทนเพอใชในการกำาจดวชพชในบรเวณพนทอางเกบนำำำำำำำาและคลอง

สงนำำำำำำำา ราษฎรเขารวมในระดบนานๆ ครง

2) การขดลอกตะกอนในบรเวณคลองสงนำำำำำำำา

พบวา ราษฎรเขารวมในระดบทกครง คอ การรวมขดลอกตะกอน

ในบรเวณคลองสงนำำำำำำำา สวนกจกรรมการสมทบอปกรณในการขดลอก

ตะกอนในบรเวณคลองสงนำำำำำำำา ราษฎรเขารวมในระดบเกอบทกครง

3) การซอมแซมปรบปรงระบบสงนำำำำำำำา พบวา

กจกรรมทราษฎรเขารวมในระดบทกครง คอ การสละแรงงานในการ

ปรบปรงระบบสงนำำำำำำำา กจกรรมทราษฎรเขารวมในระดบเกอบทกครง

คอ การใหขอเสนอแนะในการซอมแซมปรบปรงระบบสงนำำำำำำำา การตรวจ

สอบและแจงความเสยหายของระบบสงนำำำำำำำาตอคณะกรรมการบรหาร

การจายคาปรบไหมกรณทไมไดเขารวมการซอมแซมปรบปรงระบบ

สงนำำำำำำำา สวนกจกรรมทราษฎรเขารวมในระดบนานๆ ครง ไดแก การ

สมทบเงนทนในการซอมแซมปรบปรงระบบสงนำำำำำำำา การบรจาคสมทบ

วสดอปกรณในการซอมแซมปรบปรงระบบสงนำำำำำำำา

4 ) การอน ร กษ ส ตวนำำำำำำำ า ในบร เ วณพ นท

อางเกบนำำำำำำำา พบวา กจกรรมทราษฎรเขารวมในระดบเกอบทกครง คอ

การเขารวมกำาหนดกฎระเบยบการอนรกษสตวนำำำำำำำาในพนทอางเกบนำำำำำำำา

และราษฎรเขารวมกจกรรมในระดบนานๆ ครง คอ การแจงเบาะแส

ขอมลขาวสารในการลกลอบจบสตวนำำำำำำำาในเขตหวงหามหรอเขตอนรกษ

ใหคณะกรรมการทราบเมอไดพบเหนหรอรบทราบ

4.3 การเปรยบเทยบระดบการมสวนรวมในกจกรรมการ

จดการพนทชมนำำำำำำำาและการใชประโยชนจากพนทชมนำำำำำำำาของราษฎร

พบวา

1) ราษฎรทเปนสมาชกกลมผใชนำำำำำำำาชลประทานฯทม

ขนาดพนทถอครองทงหมดของครวเรอนแตกตางกน มระดบการม

สวนรวมแตกตางกนทระดบ .001ในการเขารวมกำาหนดกฎระเบยบ

การอนรกษสตวนำำำำำำำาในพนทอางเกบนำำำำำำำา (คา t = 2.131) และมระดบ

การมสวนรวมแตกตางกนทระดบ .05 ในการรวมขดลอกตะกอนใน

บรเวณคลองสงนำำำำำำำา (คา t = 1.204)

2) ราษฎรทเปนสมาชกกลมผใชนำำำำำำำาชลประทานฯทม

จำานวนสมาชกในครวเรอนแตกตางกน มระดบการมสวนรวมแตกตาง

กนทระดบ .01 ในการเขารวมกำาจดวชพชบรเวณพนทอางเกบนำำำำำำำาและ

คลองสงนำำำำำำำา (คา t = 1.534) มระดบการมสวนรวมแตกตางกนทระดบ

.05 ในการมสวนรวมในการแจงเบาะแส ขอมลขาวสารในการลกลอบ

จบสตวนำำำำำำำาในเขตหวงหามหรอเขตอนรกษใหคณะกรรมการทราบเมอ

ไดพบเหนหรอรบทราบ (คา t = 0.633) และการสมทบเงนทนเพอใช

ในการกำาจดวชพช (คา t = 0.948)

3) ราษฎรทเปนสมาชกกลมกสกรผใชนำำำำำำำาชลประทานฯ

และราษฎรทไมไดเปนสมาชกกลมกสกรผใชนำำำำำำำาชลประทานฯ มการใช

ประโยชนจากพนทชมนำำำำำำำาอางเกบนำำำำำำำาหวยใหญแตกตางกน ในเรอง (1)

การใชนำำำำำำำาเพอการเกษตรในฤดฝน (x2 = 204.325***)(2) การใชนำำำำำำำาเพอ

การเกษตรในฤดแลง (x2 = 71.760***) (3) การทำาประมงหรอจบสตว

นำำำำำำำาเพอบรโภคในครวเรอน (x2 = 21.864***) (4) การทำาประมงหรอจบ

สตวนำำำำำำำาเพอจำาหนาย (x2 = 12.476***) (5) การใชนำำำำำำำาเพอการอปโภค

ในครวเรอน (x2 = 5.736*) (6) การใชประโยชนในดานวฒนธรรม (x2

= 5.743*) และ (7) การเกบผลผลตพชนำำำำำำำาในพนทชมนำำำำำำำาเพอจำาหนาย

(x2 = 5.583*)

5. สรปผลการศกษาวจยและขอเสนอแนะ จากการศกษาพบวา ราษฎรมการใชประโยชนจากพน

ทชมนำำำำำำำาในดานทรพยากรนำำำำำำำาเปนหลกและมการใชประโยชนในดาน

อนๆ แตทรพยากรตางๆยงมปรมาณจำากดไมสามารถกระจายไดอยาง

ทวถง ดงนน ควรขดลอก บรณะ และฟนฟพนทชมนำำำำำำำาอางเกบนำำำำำำำา

หวยใหญเพอใหสามารถกกเกบนำำำำำำำาไวไดมากขน และควรมการจำากด

พนทปลก เลอกชนดพชทเหมาะสมกบสภาพพนทและมการใชนำำำำำำำาใหม

ประสทธภาพ เชน อาจใชระบบนำำำำำำำาหยดหรอระบบพนฝอย เปนตน รวม

ถงควรมการอนรกษหรอเพมปรมาณสตวนำำำำำำำา และรกษาสภาพแวดลอม

ทเอออำานวยตอการเจรญเตบโตของสตวนำำำำำำำาและพชนำำำำำำำา เชน อาจมการ

ปลอยปลาในเนองวนสำาคญตางๆ โดยอาจขอรบการสนบสนนพนธ

ปลาจากกรมประมงหรอหนวยงานทเกยวของ เปนตน เพอใหมปรมาณ

สตวนำำำำำำำาเพมมากขน และเพยงพอตอความตองการของราษฎรและ

สามารถรบผลประโยชนอยางทวถง

นอกจากนในการจดการพนทชมนำำำำำำำาพบวา ราษฎรทเปน

สมาชกสมาคมกลมกสกรผใชนำำำำำำำาชลประทานอางเกบนำำำำำำำาหวยใหญ ม

การเขารวมกจกรรมการจดการพนทชมนำำำำำำำาในระดบทกครงและเกอบ

ทกครงเปนสวนใหญ แสดงถงการมสวนรวมในการจดการพนทชม

นำำำำำำำา ทำาใหสามารถดำาเนนงานตามแผนงานทวางไวไดสำาเรจ ดงนน ใน

737

การประชมวชาการ มหาวทยาลยขอนแกน ประจำาป 2554“การพฒนาอนาคตชนบทไทย : ฐานรากทมนคงเพอการพฒนาประเทศอยางยงยน” 27-29 มกราคม 2554

การจดการพนทชมนำำำำำำำาแหลงอนๆ ทมลกษณะใกลเคยงกบอางเกบนำำำำำำำา

หวยใหญ หนวยงานทเกยวของควรสนบสนนใหผใชนำำำำำำำาทกรายมการ

รวมกลมเปนองคกร/สถาบน เพอดำาเนนการพฒนาและใชประโยชน

รวมกนอยางทวถงและเปนธรรม เพอเปนการสรางความยงยนในการ

บรหารจดการพนทชมนำำำำำำำา

6. กตตกรรมประกาศ ขอขอบคณ ศนยวจยและพฒนาการบรหารจดการ

ทรพยากรนำำำำำำำาแบบบรณาการ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ คณะ

เกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน ทสนบสนนทนการศกษาวจย

ในครงน

7. เอกสารอางอง[1] สำานกงานนโยบายและสงแวดลอม. 2542. ทะเบยนพนท

ชมนำำำำำำำาทมความสำาคญระดบนานาชาตและระดบชาตของ

ประเทศไทย.กรงเทพฯ:กระทรวงวทยาศาสตรเทคโนโลยและ

สงแวดลอม.

[2] สำานกงานนโยบายและสงแวดลอม. 2542. พนทชมนำำำำำำำาภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอ. กรงเทพฯ: กระทรวงวทยาศาสตร

เทคโนโลยและสงแวดลอม.

[3] สธารา จนทรานมต. 2546. รายงานการสำารวจและจำาแนกพนท

ชมนำำำำำำำาจงหวดขอนแกน. กรงเทพฯ: สวนวางแผนทรพยากรนำำำำำำำา

เพอการพฒนาทดน สำานกสำารวจดนและวางแผนการใช ทดน

กรมพฒนาทดน.

[4] ศนยขอมลเพอการพฒนาชนบท. 2550. ขอมล กชช. 2 ค

ป 2550. กรมการพฒนาชมชน กระทรวงมหาดไทย. คนเมอ

14 กรกฎาคม 2550,จากhttp://www.cdd.go.th/BMN/_menu6.

asp