การศึกษาพฤติกรรม

เป็นวิทยาศาสตร์แขนงหนึ่ง นักพฤติกรรมศาสตร์ไดศึ้กษา

พฤติกรรม โดยวิธีการสังเกตเป็นระยะเวลานาน แลว้เก็บ

รวบรวมขอ้มลู ทดลอง และสรปุผลออกมาเพื่อพยายาม

อธิบายพฤติกรรมต่างๆ ของสัตว์ เพื่อน าประโยชนม์าใชไ้ม่

มากก็นอ้ย จึงมีการศึกษาพฤติกรรมในหลายแง่มมุ ไดแ้ก ่

ศึกษา ในแง่ร ะบบนิ เ วศ วิ วัฒนาการ อนุกรมวิ ธาน

พนัธกุรรม สรีรวิทยา และที่สดุในแงจ่ิตวิทยา

B E H A V I O R

กิจกรรมท่ีสิ่งมีชีวิตแสดง เพ่ือตอบสนองต่อสิ่งเรา้

ทั้ ง ภ า ย ใ น (Internal stimuli) แ ล ะ สิ่ ง เ ร ้าภายนอก (External stimuli)

•เพื่อความอยูร่อด (survival) เชน่ พฤตกิรรมการหาอาหาร การลา่เหยื่อ การหลบหนศีตัร ูและการหาที่อยูอ่าศยั

เป็นตน้

•เพื่อสืบพนัธุ ์(reproduction) เชน่ พฤตกิรรมการเกีย้วพาราสี (courtship behavior)

วตัถปุระสงคข์องการแสดงพฤติกรรม

การแสดงพฤติกรรมเป็นผลมาจาก

พนัธกุรรม (Genetic)

ก าหนดขอบเขตและการเจริญของสว่นต่าง ๆ

สิ่งแวดลอ้มหรือประสบการณ ์

(Environment & Experience )

สาเหตุของการแสดงพฤตกิรรม

proximate cause เป็นสาเหตโุดยตรงที่เกดิขึน้ขณะนัน้ อนัเนือ่งมาจากสภาวะทางสรีรวิทยาทางร่างกาย

ขณะนัน้ เมือ่ร่างการไดร้บัสิ่งเรา้ ก็จะเกดิปฏิกริิยา

ตอบสนองออกมา

ultimate cause เป็นสาเหตรุากฐานที่เกดิจากวิวฒันาการมายาวนาน ไดแ้ก ่natural selection (ตามทฤษฎีวิวฒันาการของชารล์ ดารว์ิน)

ปัจจยัท่ีท าใหเ้กิดพฤติกรรม

1.สิ่งเรา้ (Releaser – sign stimulus)

External stimulus

Internal stimulus

2. เหตจุงูใจ (Motivation) สงูถึงระดบั threshold

กลไกการเกิดพฤติกรรม

stimulus

receptor

Sensory nerve fiber

ระบบประสาทสว่นกลาง (CNS)

Effectors Behavior

สรปุ : ปัจจยัต่าง ๆ ท่ีส าคญัต่อการเกิดพฤติกรรม

สิ่งเรา้ ตวักระต ุน้การรบัร ูต่้างๆ เช่น แสง สี เสียง

อารมณ ์ความเครยีด ระดบัสารเคมี

เหตจุงูใจ ความพรอ้มของรา่งกายสตัวท่ี์จะแสดง

พฤติกรรม เช่น ความหิว กระหาย

ตวักระต ุน้ปลดปลอ่ย เป็นตวักระต ุน้ท่ีเหมาะสมกบั

ความพรอ้มของรา่งกายใหแ้สดงพฤติกรรม

กลไกปลดปลอ่ยพฤติกรรม วงจรประสาทท่ีไวต่อ

ตวักระต ุน้ปลดปลอ่ย

พฤติกรรมในสตัว ์

1. พฤติกรรมท่ีมีมาแต่ก าเนิด

(Innate behavior/ Inherited behavior/Instinct)

2. พฤติกรรมท่ีเกิดจากการเรยีนร ู ้

(Learned behavior )

Innate behavior- Inherited behavior

ถ่ายทอดทางพนัธกุรรมควบคมุโดยยนี

มีลกัษณะเฉพาะในแต่ละสปีชีส ์

ไม่อาศยัประสบการณ ์

Innate behavior ท่ีเก่ียวขอ้งกบัการจดั

วางตวัใหเ้หมาะสมกบั

สิ่งแวดลอ้ม การเคลื่อนท่ี

ไปยงัสภาพแวดลอ้มท่ี

เหมาะสม

Orientation

ไคนีซิส (kinesis)

เป็นพฤติกรรมท่ีอตัราเรว็ในการ

เคลื่อนท่ี หรอืท ากิจกรรมต่าง ๆ

ตามสภาพของสิ่งเรา้

การเดินของตวักะปิในท่ีช้ืนและท่ีแหง้

การเคลื่อนท่ีของแมลงสาบตอบสนองต่อการสมัผสั

การเคลื่อนท่ีของพารามีเซียม

Woodlice : speed changed

แทกซิส (taxis)

เป็นการเคลื่อนท่ีของสตัว์

โดยมีทิศทางท่ีแน่นอนเขา้

หาหรอือกจากสิ่งเรา้

@ การบินเขา้หาแสงของแมลง

@ การเคลื่อนหนีแสงของหนอนแมลงวนั

@ การเคลื่อนท่ีของพลานาเรยีตอบสนองต่อแสง

และอาหาร

@ จ้ิงหรีดตวัเมียเคลื่อนท่ีตามเสียงตวัผ ู ้

Positive phototaxis

negative phototaxic

How to call this?

positive thermotaxic

รเีฟล็กซ ์(reflex)

เป็นพฤติกรรมท่ีเกิดโดยอาศยัพนัธกุรรมโดย

ระบบประสาทอตัโนวติั

การกระตกุเขา่ (knee jerk)

การกระตกุมือเม่ือโดนมีดบาด

การกระพรบิตา

Complex innate behavior

การกิน การอ่ิม การเดิน การบิน การเก้ียวพาราสี การ

สรา้งรงั การอพยพการสืบพนัธ ุ ์การกา้วรา้ว การรกัษา

อาณาเขต ซ่ึงจะมีการพฒันาเป็นแบบแผน ตาม

ประสบการณข์องแต่ละ species สว่นใหญ่ มีไว้ติดต่อภายใน species มีบา้งสามารถสื่อสารกบั species อ่ืนได ้

Innate behavior ท่ีซบัซอ้นอ่ืนๆ

ท่ีอาศยัประสบการณร์ว่มดว้ย (ritual behavior)

รเีฟลกซต่์อเน่ือง (chain of reflexes)

ประกอบดว้ยพฤติกรรมยอ่ย ๆ

หลายพฤติกรรมต่อเน่ืองกนัไป โดย

พฤติกรรมแรกกระต ุน้ใหเ้กิด

พฤติกรรมต่อเน่ืองอ่ืน

พฤติกรรมการสืบพนัธ ุ ์

การดดูนมของทารก

การชกัใยและจบัเหยื่อของแมงมมุ

การเลี้ยงและดแูลลกูอ่อน

Fixed Action Patterns - FAP

เป็นพฤติกรรมท่ีแสดงต่อเน่ืองกนัเป็นล าดบัอยา่ง

ต่อเน่ือง ลกัษณะเฉพาะคือ

1.สตัวแ์สดงเม่ือไดร้บัส่ิงเรา้ท่ีเหมาะสม

2.สตัวแ์สดงพฤติกรรมน้ีไดโ้ดยอตัโนมติัแมเ้ป็นครัง้แรก

3.สตัวจ์ะแสดงพฤติกรรมตัง้แต่ตน้จนจบทกุครัง้

4. เป็นลกัษณะเฉพาะแต่ละ species

FAP (Fixed Action Pattern)

Sign stimulus : Red alert!!

Territory behavior

Sign stimulus

Nest locating

courtship behavior

Sign stimulus

Migration & Homing

Learned behavior

ไม่มีการถ่ายทอดทางพนัธกุรรม

ไม่มีลกัษณะเฉพาะในแต่ละสปีชีส ์

อาศยัประสบการณ ์

แฮบิชเูอชนั (habituation)

เป็นพฤติกรรมท่ีสตัวจ์ะค่อย ๆ ลดการตอบสนองต่อ

สิ่งเรา้ท่ีไม่ไดเ้ป็นประโยชนห์รอืโทษต่อการด ารงชีวิต

ของมนั

การตอบสนองต่อห ุ่นไลก่าของนก

การลดการตอบสนองต่อสิ่งท่ีบินผา่นหวัของลกูไก่

การตอบสนองต่อเสียงดงัของนกท่ีสรา้งรงัรมิถนน

การเลิกการตอบสนองต่อสญัญาณเสียงเตือนภยั

การฝังใจ (imprinting)

เป็นพฤติกรรมท่ีท าใหเ้กิดความผกูพนักบัส่ิงแรกท่ี

เห็นซ่ึงเคลื่อนไหวและสง่เสียงได ้ พฤติกรรมน้ีเกิดใน

ช่วงแรกของชีวิต (critical period) ลกูไกว่ิ่งตามเสียงแม่ไก ่

การเลือกวางไขบ่นตน้รกัของผีเสื้อ

การวางไขบ่นพืชของแมลงหว่ี

การรอ้งเพลงของนก

การฝังใจ (imprinting)

การเรยีนร ูแ้บบลองผิดลองถกู

(trail and error – operant conditioning)

เป็นพฤติกรรมท่ีอาศยัการลองท าดกูอ่นโดยไมท่ราบ

ว่าการกระท านัน้ผิดหรือถกู โดยสตัวเ์รียนร ูท่ี้จะเอา

พฤติกรรมไปสมัพนัธก์บัการไดร้บัรางวลัหรอืการถกู

ท าโทษ

การใหไ้สเ้ดือนดินเคลื่อนท่ีในกลอ่งรปูตวั T

การฝึกการแสดงของสตัว ์

trail and error – operant conditioning

การเรียนร ูแ้บบมีเง่ือนไข

(conditioning - classical conditioning)

การท่ีสิ่งเรา้หน่ึง(conditioned stimulus) เขา้ไปแทนท่ีสิ่งเรา้เดิม (unconditioned stimulus) ในการตอบสนองแบบเดียวกนั

Ivan Pavlov

Step 1 ใหอ้าหารอยา่งเดียว สนุขัน ้าลายไหล

Step 2 ใหเ้สียงกระด่ิงอยา่งเดียว สนุขัน ้าลายไมไ่หล

Step 3 ใหอ้าหารพรอ้มเสียงกระด่ิง สนุขัน ้าลายไหล

Step 4 ใหเ้สียงกระด่ิงอยา่งเดียว สนุขัน ้าลายไหล

*เสียงกระด่ิงเป็น Condition stimulus

*อาหารเป็น Reinforcing stimulus

*ในท่ีน้ีเป็นประเภท Reward คือรางวลั

สว่น Reinforcing stimulus อ่ืนๆ เช่น

punishment

conditioning - classical conditioning

การใชเ้หตผุล

(reasoning –insight learning)

พฤติกรรมท่ีสตัวต์อบสนองไดถ้กูตอ้งไดใ้นครัง้แรก

ต่อสถานการณใ์หมท่ี่ต่างจากประสบการณเ์กา่ท่ี

ไดร้บัมา โดยไม่มีการลองผิดลองถกู

พบในสตัวท่ี์สมองเจริญดี

ชิมแพนซี คน

หรือนกบางชนิด

พฤติกรรมทางสงัคม (social behavior)

Social behavior

การสื่อสารดว้ยท่าทาง visual communication

visual communication

The bee dance

By Karl von Frisch, 1965

อาหารอย ูไ่กล วนเลข8

= Waggle dance

อาหารอย ูใ่กล ้วนเป็นวงกลม

= Round dance

การสื่อสารดว้ยเสียง sound communication- auditory

communication

contact communication

chemical communication