ก๘-๑

การสรางความปรองดองแหงชาตการสรางความปรองดองแหงชาต:: กรณศกษากรณศกษาอาเจะห อาเจะห สาธารณรฐอนโดนเซยสาธารณรฐอนโดนเซย เมธส อนวตรอดม

นกวชาการ ส านกสนตวธและธรรมาภบาล สถาบนพระปกเกลา ----------------------------------

บทน า

ความขดแยงในอาเจะห สาธารณรฐอนโดนเซยมประวตศาสตรความเปนมาทยาวนาน กอใหเกดความรนแรงเปนระยะตามแตสถานการณ โดยความรนแรงตอเนองครงใหญไดปะทขนเมอป พ.ศ.๒๕๑๙ ซงเปนความขดแยงระหวางรฐบาลอนโดนเซยกบกลมขบวนการปลดปลอยอาเจะหหรอ GAM (Gerakan Aceh Merdeka, GAM) โดยมเปาหมายทจะแบงแยกดนแดนเปนอสระจากประเทศอนโดนเซยเพอกอตงรฐอาเจะห อนเนองมาจากการทชาวอาเจะหความรสกวาไมไดรบความเปนธรรมทางการเมอง สงคมและเศรษฐกจจากการด าเนนงานของรฐบาลอนโดนเซยและเจาหนาทรฐซงสวนใหญเปนชาวชวา รฐบาลไดสงก าลงทหารเขาปราบปรามฝายGAMอยางตอเนอง ทงสองฝายตอสกนดวยก าลงอาวธมายาวนานเปนเวลา ๒๙ ป สญเสยชวตไปประมาณ ๓๓,๐๐๐ คน ซงเทยบเทากบรอยละ ๐.๗๕ ของประชากรทงหมดในอาเจะหประมาณ ๔,๓๕๐,๐๐๐ คน (Aspinall, ๒๐๐๘) และทมงบประมาณแผนดนในการแกไขปญหาไปโดยเฉลยปละ ๑๓๐ ลานเหรยญสหรฐฯ (Huber, ๒๐๐๘) สดทายไดเกดกระบวนการเจรจาสนตภาพทมองคกรระหวางประเทศท าหนาทเปนคนกลางมาสองครงคอทกรงเจนวาในป พ.ศ.๒๕๔๕ และทกรงเฮลซงกในป พ.ศ.๒๕๔๘ ซงในครงหลงนน ทงสองฝายไดประสบความส าเรจในการยตความรนแรงและบรรลขอตกลงสนตภาพ อนเปนจดเรมตนของการสรางสนตสขในสงคมอาเจะหทายทสด

บทความนมจดม งหมายทจะศกษากระบวนการสรางสนตสขในสงคมโดยพจารณาจาก ๑ ) กระบวนการในการยตความรนแรงและการพยายามหาขอตกลงทยอมรบไดรวมกนในกรณของอาเจะหทเกดขนระหวางป พ.ศ.๒๕๔๑ – ๒๕๔๘ ซงจะวเคราะหถงปจจยแหงความลมเหลวและความส าเรจของการสรางความปรองดองในชวงเวลาดงกลาว เพอหาค าตอบวาคขดแยงหลกทตอสรนแรงมาเกอบสามทศวรรษสามารถทจะหนหนามาพดคยและหาทางออกตอปญหาททงสองฝายเหนพองรวมกนดวยสนตวธได อยางไร และ ๒) กระบวนการสรางความปรองดองหลงความรนแรง เพอหาค าตอบวามปจจยส าคญอะไรบางทผเกยวของตางๆไดด าเนนการในการปองกนมใหความรนแรงหวนคนกลบมาโดยผคนสามารถอยรวมกนดวยสนตสขทยงยน

ผเขยนไดแบงบทความนออกเปน ๕ สวน สวนแรกจะกลาวถงภาพรวมของสถานการณความขดแยง สวนทสองจะเปนการประมวลความพยายามในการสรางความปรองดองในสงคมทงในแงของกระบวนการ เนอหา ตลอดจนขอตกลงหรอตวบทกฎหมายทเกดขนจากขอตกลงดงกลาว สวนทสามจะเปนการสะทอนกรอบคดทเปนรากฐานหรอหลกการส าคญของกระบวนการสรางความปรองดองในกรณน สวนทสจะเปนบทวเคราะหปจจยแหงความส าเรจของการสรางความปรองดองในชาต และบทสรปซงจะสะทอนถงการน าบทเรยนดงกลาวมาประยกตใชกบกรณของความขดแยงทางการเมองไทย

ก๘-๒

๑. ภาพรวมของสถานการณความขดแยง

๑.๑ สภาพบรบททางการเมอง เศรษฐกจ และสงคมวฒนธรรม

อทธพลอาณานคม อาเจะห (Aceh) ตงอยตอนเหนอสดของเกาะ

สมาตราทางตะวนตกเฉยงเหนอของประเทศอนโดนเซย ซงเปนจดยทธศาสตรส าคญบรเวณชองแคบมะละกา นกประวตศาสตรเชอวาศาสนาอสลามไดเผยแพรเขาสภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตผานทางอาเจะหเปนแหงแรกชวงพทธศตวรรษท ๑๓ ในยคสมยกอนถงพทธศตวรรษท ๒๒ อาเจะหมการปกครองโดยสลตานทเปนอสระ มความเจรญรงเรองสบตอกนมา เปนศนยกลางของวฒนธรรมและศาสนาอสลาม รวมถงการคาระหวางประเทศ (Clarke et al, ๒๐๐๘) แตตอมาในป พ.ศ.๒๔๑๖ ดตชไดสงก าลงทหารเขามาเพอยดครองอาเจะหเปนอาณานคม ไดเกดการสรบกนเรอยมาจนกระทงสนสดสงครามโลกครงทสอง ในป พ.ศ.๒๔๙๒ ดตชไดลงนามในสญญายกอาเจะหใหเปนสวนหนงของประเทศอนโดนเซยดวยความชวยเหลอ

จากประเทศองกฤษ โดยชาวอาเจะหมองวาเปนการสงตออาเจะหจากเจาอาณานคมหนงไปสอกเจาอาณานคมหนงโดยไมไดถามความตองการของประชาชนในพนท (นพทธ ทองเลก, ๒๕๕๐; Miller, ๒๐๐๘)

การคนพบทรพยากรธรรมชาต การตอสเพอเอกราชไดปรากฏขนชดเจนในป พ.ศ.๒๔๙๖ ในนามของกลมดารล อสลาม (Darul

Islam) ถงแม ๖ ปถดมา ประธานาธบดซการโนไดยอมรบในหลกการใหอาเจะหเปนพนทพเศษ (Special Region - Daerah Istimewa) มอสระในการปกครองตนเองดานศาสนา การศกษา และวฒนธรรม แตอยางไรกตาม ค าสญญาเหลานกไมไดมผลเกดขนจรงในทางปฏบต สงผลท าใหชาวอาเจะหขาดความไววางใจในรฐบาลและมองวารฐบาลไมจรงใจทจะแกปญหา (Kingsbury, ๒๐๐๗)

ป พ.ศ.๒๕๑๔ โฉมหนาของอาเจะหในสายตาของรฐบาลอนโดนเซยและประชาคมโลกกเปลยนไปเมอมการคนพบน ามนและแกสธรรมชาตในอาเจะห บรษทธรกจน ามน ซงมคนชวาทเปนกลมชาตพนธสวนใหญในอนโดนเซยจากจาการตาและชาวตางชาตเปนเจาของ ไดเขามาขดเจาะหาทรพยากรธรรมชาตในพนท ซงท ารายไดมหาศาลแกรฐบาล แตรายไดดงกลาวกลบตกถงมอชาวอาเจะหเพยงนอยนด สวนทางกบความเสอมโทรมทางสงคมและจ านวนคนตางถนทเขามาท างานในพนท (Amnesty International, ๑๙๙๓) ความไมเปนธรรมทางเศรษฐกจนเปนเหตผลหลกประการหนง นอกเหนอจากความตองการทจะรกษาอตลกษณทาง เชอชาต ศาสนา และวฒนธรรมของชาวอาเจะหทแตกตางจากของคนชวา อนน าไปสการประกาศปลดปลอยอาเจะหโดยขบวนการปลดปลอยอาเจะหในวนท ๔ ธนวาคม พ.ศ.๒๕๑๙ โดย Tengku Hasan Muhammad

ก๘-๓

di Tiro ซงสบเชอสายมาจากครสอนศาสนาอสลามทมชอเสยงของอาเจะห (นพทธ ทองเลก, ๒๕๕๐) และสลตานแหงอาเจะหเดม (Merikallio, ๒๐๐๖)

เผดจการอ านาจนยม อยางไรกตาม ความรนแรงของการตอสและจ านวนมวลชนของฝาย GAM ยงคงจ ากดอยในวงแคบ

ในชวงระหวางป พ.ศ.๒๕๑๙ - ๒๕๓๒ แตภายหลงจากทประธานาธบดซฮารโต ภายใตบรรยากาศทางการเมองแบบเผดจการอ านาจนยมซงมสถานะทางการเมองและการทหารทเขมแขง ไดประกาศใหอาเจะหเปนพนทปฏบตการทางทหาร (Military Operations Area – Daerah Operasi Militer, DOM) ในป พ.ศ.๒๕๓๒ ซงตามมาดวยการละเมดสทธมนษยชนอยางกวางขวางโดยกองทพของอนโดนเซย ไมวาจะเปนการทรมาน อมฆา และขมขน (Amnesty International, ๑๙๙๓) โดยมการประเมนตวเลขผเสยชวตวาอยระหวาง ๑,๐๐๐ – ๓,๐๐๐ คนและสญหายอกระหวาง ๙๐๐ – ๑,๔๐๐ คน (Large and Aguswandi, ๒๐๐๘) ชาวอาเจะหจ านวนมากโดยเฉพาะอยางยงกลมผทไดรบผลกระทบจากการปฏบตการดงกลาว ไดหนมาสนบสนนการเคลอนไหวของ GAM และเขามาเปนแนวรวมเพมขน (Aspinall, ๒๐๐๘) ถอเปนการสรางเงอนไขใหกลมขบวนการมความแขงแกรงมากขนโดยการด าเนนนโยบายทผดพลาดของฝายรฐเอง

กระบวนการพฒนาประชาธปไตย หลงการโคนลมของประธานาธบดซฮารโตเมอป พ.ศ.๒๕๔๑ นน บรบททางการเมองและสงคมเศรษฐกจไดเปดกวางมากขนภายใตการเปลยนผานไปสความเปนประชาธปไตยของประเทศ ความเคลอนไหวทางการเมองและสงคมโดยองคกรภาคประชาสงคมและองคกรทางการเมองตางๆ ซงรวมถงขบวนการนกศกษาและพรรคการเมองกมมากขนตามล าดบ เกดการตรวจสอบและเปดเผยเรองราวการละเมดสทธมนษยชนโดยสอมวลชนหลายแขนง เหตการณละเมดสทธมนษยชนทเกดขนในอาเจะหจงไดขยายตวสการรบรของสงคมใหญมากขนในขณะเดยวกน ซงเปนประโยชนตอการเปดทางสการแกปญหาในทายทสด (Aspinall, ๒๐๐๘) รองประธานาธบดบเจ ฮาบบ ไดกาวขนด ารงต าแหนงตอจากซฮาร โต ซงพลเอก Wiranto ผบญชาการทหารไดประกาศยกเลกแนวทางการใชการทหารน าการเมองในการแกปญหาอาเจะหและกลาวค าขอโทษตอการละเมดสทธมนษยชนทเกดจาก “การกระท าสวนตวของทหารบางนาย” ในชวงทผานมา (Huber, ๒๐๐๘, ๑๗) ในขณะทตอมาเดอนสงหาคม พ.ศ.๒๕๔๒ ประธานาธบดฮาบบไดยนยอมใหสหประชาชาตเขามาดแลการท าประชามตวาตมอรตะวนออกมเจตจ านงทจะอยภายใตการปกครองของอนโดนเซยหรอจะแยกตวเปนอสระ โดยผลการลงประชามตปรากฏวาชาวตมอรตะวนออกไดแยกตวออกไปเปนประเทศอสระ ถอวาเปนสภาพบรบททางการเมองทสรางความหวงใหแกชาวอาเจะหวาจะเกดขนกบกรณของตนเองดวยเชนเดยวกน (Huber, ๒๐๐๘) ในเดอนตลาคม พ.ศ.๒๕๔๒ ประธานาธบดอบดลเราะหมาน วาฮด ซงมาจากการเลอกตงของประชาชนไดแสดงความมงมนในการปฏรปประเทศเพอสรางการเมองพหนยม และสงเสรมการพดคยเ พอหาทางออกตอปญหาตางๆ ตลอดจนตองการลดบทบาททางการเมองของทหารทมายาวนานใหนอยลง โดยในสวนของกรณปญหาอาเจะหนน วาฮดไดตดสนใจทจะใชแนวทางการพดคยกบฝาย GAM เพอหาทางออกรวมกน อนเปนโอกาสทท าให Henry Dunant Centre for Humanitarian Dialogue (HDC) ซงเปนองคกร

ก๘-๔

พฒนาเอกชนระหวางประเทศทท างานดานมนษยธรรม สามารถเขามาตอเชอมกบวาฮดและเจาหนาทระดบสงของอนโดนเซย รวมถงแกนน าฝาย GAM ทลภยอยในตางประเทศ (Huber, ๒๐๐๘) ความพยายามทงจากภาคประชาสงคม รฐบาล และฝาย GAM เพอรเรมการเจรจาสนตภาพไดเกดขนและด าเนนไปอยางตอเนอง ซงตอมาทงสองฝายไดมการลงนามรวมกนในขอตกลงยตความเปนปฏปกษ (Cessation of Hostilities Agreement, CoHA) เมอวนท ๙ ธนวาคม พ.ศ.๒๕๔๕ ณ กรงเจนวา โดยม HDC ท าหนาทเปนคนกลางไกลเกลย แตขอตกลงดงกลาวกตองหยดชะงกลงหลงการลงนามเพยง ๕ เดอนในสมยของประธานาธบดเมกาวาต ซการโนบตร ซงไดประกาศกฎอยการศกและใชก าลงทหารเขาปราบปรามฝาย GAM ครงใหญในอาเจะหอยางทไมเคยปรากฏมากอน มการจบกมคมขงดวยวธการนอกกฎหมาย การสญหาย และการอมฆา แตทายทสด ทงสองฝายกสามารถหนหนากลบมาเจรจากนไดและรวมลงนามในบนทกความเขาใจ (Memorandum of Understanding, MOU) ทกรงเฮลซงกเมอวนท ๑๕ สงหาคม พ.ศ.๒๕๔๘ โดยม Crisis Management Initiatives (CMI) ซงเปนองคกรพฒนาเอกชนระหวางประเทศทท างานดานความขดแยง เปนคนกลางในการเจรจา อนเปนการยตความขดแยงรนแรงในอาเจะหระหวางทงสองฝายทด าเนนมายาวนานเกอบ ๓๐ ปดวยการใหจงหวดอาเจะหเปนเขตปกครองพเศษทมอ านาจในการปกครองตนเองอยางแทจรง (Large and Aguswandi, ๒๐๐๘) อยางไรกตาม แมความสงบจะกลบมาสอาเจะหในระดบหนงจากการบรรลขอตกลงสนตภาพหรอบนทกความเขาใจระหวางทงสองฝาย ตลอดจนการออกกฎหมายฉบบท ๑๑/๒๐๐๖ ในการบรหารปกครอง อาเจะห (Law No.๑๑/๒๐๐๖ on the Governing of Aceh, LoGA) ทประกาศใชในเดอนสงหาคม พ.ศ.๒๕๔๙ ซงขอตกลงและตวบทกฎหมายทงสองฉบบดงกลาวถอเปนรากฐานส าคญยงตอการก าหนดแนวทางการพฒนา อาเจะหทงทางการเมอง เศรษฐกจ และสงคมวฒนธรรมในระยะตอมานน รฐบาลกลางอนโดนเซยและคณะผบรหารทองถนของอาเจะหกยงคงตองเผชญกบความทาทายในการแกไขปญหาการกระจายรายไดทางเศรษฐกจ การจดสรรเงนทนเพอชวยเหลออดตกลมเคลอนไหวในกระบวนการกลบคนสสงคม การด าเนนโครงการฟนฟสภาวะแวดลอมทางสงคมตางๆหลงจากเหตการณสนามจนกระทงถงปจจบน (ชนนททรา ณ ถลาง และอรอนงค ทพยพมล, ๒๕๕๓) ตลอดจนแนวทางในการคนความยตธรรมใหแกประชาชนทวไปผไดรบผลกระทบจากเหตการณความรนแรง (Clarke et al, ๒๐๐๘) อนเปนปญหาใหมทเกดขนภายหลงความรนแรงไดยตลง

๑.๒ คขดแยงและผเกยวของหลก กรณของอาเจะหเปนความขดแยงหลกระหวางรฐบาลอนโดนเซยโดยรวมถงกองทพอนโดนเซย

(Tentara Nasional Indonesia, TNI) ในฐานะทเปนองคกรทมอทธพลตอการตดสนใจของฝายการเมองตลอดจนมบทบาทหลกในการแกไขปญหาความรนแรงทเกดขนในอาเจะห (Kingsbury, ๒๐๐๗) ซงมเปาหมายอยทการรกษาบรณภาพแหงดนแดนของประเทศอนโดนเซย กบอกฝายหนงคอกลมขบวนการปลดปลอย อาเจะห (GAM) ซงมเปาหมายของการตอสอยทการแยกดนแดนอาเจะหใหเปนอสระจากประเทศอนโดนเซย

ทงน เมอเกดความขดแยงรนแรงขน ไดมกลมคนและองคกรตางๆทงภายในและภายนอกประเทศ เขามามสวนรวมในการแกไขความขดแยงดงกลาว เกดองคกรภาคประชาสงคมทท างานในมตตางๆ ไมวาจะเปนในเรองของกระบวนการยตธรรม สทธมนษยชน ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม การเมองการ

ก๘-๕

ปกครอง การศกษา และวฒนธรรม ซงไดมบทบาทอยางยงในการเปนสวนหนงของกระบวนการสรางสนตภาพและการสรางความปรองดองในชวงเปลยนผาน (Wiratmadinata, ๒๐๐๙) อนจะกลาวถงตอไป

๑.๓ เหตแหงความขดแยง ทงน เมอพจารณาถงสาเหตทอาเจะหตองการทจะแยกดนแดนออกจากประเทศอนโดนเซยแลว

สภาคพรรณ ตงตรงไพโรจน (๒๕๕๐) ไดสรปไวสองประการ คอ ๑) ส านกของความเปนชาตนยม ซงเปนส านกทางประวตศาสตรแหงความเปนรฐอสระทเจรญรงเรอง และ ๒) ความไมเปนธรรมในการจดสรรผลประโยชนทางทรพยากรธรรมชาต ซงไดสงผลตอสภาพสงคมเศรษฐกจทตกต าในพนท โดยอตสาหกรรมน ามนและแกสธรรมชาตทด าเนนการในอาเจะหท ารายไดมหาศาลสงถง ๒,๐๐๐-๓,๐๐๐ ลานเหรยญสหรฐฯตอปแกรฐบาลอนโดนเซย โดยรายไดตอหวของคนอาเจะหตอผลผลตภายในประเทศสงเปนล าดบสามของประเทศ ซงสงกวารายไดเฉลยตอหวของคนอนโดนเซยถงรอยละ ๒๘๒ แตคนอาเจะหเองกลบไมไดสมผสความมงคงเหลาน ในขณะท ชนนททรา ณ ถลาง และอรอนงค ทพยพมล (๒๕๕๓) ชวาการตอสในอาเจะหเกดจากปจจยทเกยวเนองกบมตทางเศรษฐกจเปนส าคญ คอ ๑) ความไมพอใจของทองถนตอการจดสรรผลประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตในพนทของรฐบาลกลาง ๒) การแอบองของกลมผลประโยชนกบคขดแยงหลกและสถานการณทเกดขน อนน ามาซงผลประโยชนอนๆทางเศรษฐกจ

จะเหนไดวาประเดนหลกของความขดแยงจะมงเนนไปทการจดสรรทรพยากรธรรมชาตทไมเปนธรรม ประกอบเขากบอตลกษณวฒนธรรมทแตกตางไปจากวฒนธรรมชวาซงเปนวฒนธรรมของประชากรสวนใหญของประเทศ และส านกทางประวตศาสตรทเคยรงเรองของอาเจะห ท าใหยงเปนการตอกย าความไมเปนธรรมในความรสกของชาวอาเจะหใหทวความเขมขนมากขน บรษทธรกจจากสวนกลางและตางประเทศไดเขามาใชประโยชนจากทรพยากรในอาเจะหโดยทรายไดมไดตกถงมอของคนในทองถนอยางเปนธรรม การตอสเพอเรยกรองเอกราชจงเกดขน (Said, ๒๐๐๘) และยงเมอถกปราบปรามอยางหนกจากรฐบาลและกองทพ กยงเพมความชอบธรรมในการตอสมากยงขนไปอกจน GAM สามารถเพมแนวรวมไดอยางมากมายในชวงเวลาตอมา (Amnesty International, ๑๙๙๓)

๑.๔ สถานะลาสดของเหตการณ โดยภาพรวมอาจกลาวไดวาสนตสขไดกลบคนสสงคมอาเจะหแลว ความขดแยงรนแรงทยดเยอมา ๒๙

ปไดยตลงแลวดวยการประนประนอมจากคขดแยงหลกทงสองฝายทออกมาในรปของขอตกลงทจะใหอาเจะหมสถานะเปนเขตปกครองตนเอง รฐบาลไดปลอยนกโทษทางการเมอง และมโครงการชวยเหลออดตสมาชก GAM ในทางการเงนและการสรางอาชพเพอใหสามารถกลบคนสสงคมและด าเนนชวตไดอยางปกตสข แตอยางไรกตาม ยงมกลมผไดรบผลกระทบจากเหตความรนแรงจ านวนหนงทรสกวาตนยงไมไดรบความเปนธรรมจากรฐ เนองจากยงไมปรากฏวามการด าเนนคดกบเจาหนาทรฐทถกกลาวหาวามสวนเกยวของกบการละเมดสทธมนษยชน (Wiratmadinata, ๒๐๐๙) ทงน องคกรภาคประชาสงคมโดยเฉพาะอยางยงดานสทธมนษยชนทงภายในและภายนอกประเทศตางเฝาตดตามวารฐบาลจะด าเนนการในประเดนนอยางไร ซงหากไมไดรบการจดการอยางเหมาะสมกอาจจะกลายเปนอปสรรคตอการปรองดองในอนาคตไดในทสด

ก๘-๖

๒. สาระส าคญของการสรางความปรองดองในชาต ความพยายามในการสรางความปรองดองในสงคมอาเจะหไดเรมขนอยางเปนรปธรรมชดเจนในป พ.ศ.

๒๕๔๒ เพอยตความรนแรงและแสวงหาทางออกทางการเมองททงสองฝายยอมรบรวมกน ซงประสบความส าเรจในการยตความรนแรงทยดเยอมานานในป พ.ศ.๒๕๔๘ โดยทสงคมอาเจะหไดเขาสชวงเปลยนผานในการกลบคนสความสมานฉนทปรองดอง ซงไดด าเนนมาถงในปจจบน

ในสวนนจะเปนการพจารณาในแงของ ‘กระบวนการ’ และ ‘เนอหา’ วาเพราะเหตใดผเกยวของฝายตางๆจงสามารถยตความรนแรงลงได และสงคมมแนวทางอยางไรในการเปลยนผานความขดแยงทจะปองกน มใหความรนแรงยอนคนกลบมาอกและท าใหทกฝายสามารถอยรวมกนไดอยางยงยน

๒.๑ กระบวนการแสวงหาทางออกรวมกน คขดแยงหลกทงสองฝายไดใชกระบวนการพดคยเจรจาเพอหาทางออกตอความขดแยงรวมกน โดยอาศยฝายทสามซงเปนองคกรพฒนาเอกชนระหวางประเทศเขามาท าหนาทอ านวยความสะดวก (Facilitate) ในการพดคย

กระบวนการเจรจาสนตภาพในอาเจะหไดเกดขน ๒ ครง การเจรจาครงแรกซงม HDC เปนคนกลางไดน าไปสขอตกลง CoHA เมอวนท ๙ ธนวาคม พ.ศ.๒๕๔๕ ณ กรงเจนวา ประเทศสวสเซอรแลนด ซงโดยเนอหาแลวเปนการลงนามรวมกนเพอยตความเปนปฏปกษกนในเชงความสมพนธระหวางกน อยางไรกตาม การหยดยงทเกดขนจากขอตกลงดงกลาวไมประสบความส าเรจในการน าไปสทางออกทยงยน เนองจากไดสะดดลงเกอบสองปจนกระทงทงสองฝายสามารถบรรลขอตกลงอกครงทกรงเฮลซงก ประเทศฟนแลนดจากการเจรจาดวยกนทงหมด ๕ รอบโดยม CMI ท าหนาทเปนคนกลาง (Merikallio, ๒๐๐๖) และไดน าไปสการลงนามใน MOU เมอวนท ๑๕ สงหาคม พ.ศ.๒๕๔๘ โดยนาย Hamid Awaluddin รฐมนตรกระทรวงกฎหมายและสทธมนษยชนในฐานะผแทนรฐบาลอนโดนเซยและนาย Malik Mahmud แกนน าของ GAM เปนผลงนาม โดยมนายมารตต อาหตซาร (Martti Ahtisaari) อดตประธานาธบดฟนแลนดซงเปนประธานคณะกรรมการบรหาร CMI ท าหนาทเปนคนกลาง

๒.๑.๑ กาวแรกของสนตภาพ การรเรมกระบวนการสนตภาพครงแรกเมอป พ.ศ.๒๕๔๒ อนน าไปสการลงนามในขอตกลง CoHa ทกรงเจนวานน มจดเรมตนตงแตการพนจากอ านาจของประธานาธบดซฮารโตในเดอนพฤษภาคมป พ.ศ.๒๕๔๑ อนเปนการหลดพนจากระบอบเผดจการทหารทครอบง าประชาชนอนโดนเซยมายาวนานถง ๓๑ ป และเปนการเรมตนกาวเขาสบรรยากาศของความเปนประชาธปไตย

แผนภาพท ๑: ความพยายามในการเจรจาสนตภาพอาเจะหใน ๒ ระยะ

การเจรจาสนตภาพทกรงเจนวา โดย HDC เปนคนกลาง ป พ.ศ.๒๕๔๒ - ๒๕๔๕

ขอตกลง CoHA หยดชะงก ประกาศกฎอยการศก

ป พ.ศ.๒๕๔๖ - ๒๕๔๗

การเจรจาสนตภาพทกรงเฮลซงก โดย CMI เปนคนกลาง ป พ.ศ.๒๕๔๗ - ๒๕๔๘

ก๘-๗

เหตปจจยทท าใหทงสองฝายพดคยเจรจากนไดเปนครงแรกหลงจากทสรบกนมานานกวาสองทศวรรษในครงน คอ ๑) บรรยากาศทางการเมองทเปดพนททางการเมองใหแกประชาชนมากขน ๒) การเชอมประสานของภาคประชาสงคมและนกศกษาเพอเชอมตอรฐบาลและฝายGAMใหรเรมการพดคย และ ๓) การเปดโอกาสใหองคกรทสามไดเขามาท าหนาทเปนคนกลางในการเจรจาพดคย โดยในกรณของอาเจะหนเปนองคกรระหวางประเทศคอ HDC ซงท างานชวยเหลอดานมนษยธรรมในพนทอยกอนหนาน

บรรยากาศทางการเมองทเปดมากขน มานแหงความหวาดกลวทปกคลมไปทวประเทศในชวงของประธานาธบดซฮารโตไดถกเปดออกภายใตการบรหารประเทศของประธานาธบดยซฟ ฮาบบ ซงใหความส าคญกบการกระจายอ านาจและพยายามทจะจ ากดบทบาทของทหารในทางการเมอง โดยเหนไดจากการออกค าสงยกเลกเขตปฏบตการทางการทหาร (DOM) หรอการประกาศใหมการลงประชามตในตมอรตะวนออกวาจะแยกตวเปนอสระหรอไมในเดอนสงหาคม พ.ศ.๒๕๔๒ เปนตน ประกอบกบการเขามาสต าแหนงของประธานาธบดอบดรราหมาน วาฮดในเวลาตอมา ซงนบเปนประธานาธบดอนโดนเซยคนแรกทมาจากการเลอกตง ปรากฏการณตางๆดงกลาวสะทอนใหเหนถงบรรยากาศทางการเมองทเปดพนทใหกบประชาชนมากขน และเปนการสงสญญาณจากผน ารฐบาลวามแนวโนมทจะใชสนตวธมากขน ซงแมอทธพลของทหารจะคงยงมอยมากกตาม แตดวยการเปดกวางทางการเมองทไมเคยปรากฏมากอนน ไดท าใหภาคประชาสงคม องคกรพฒนาเอกชนตางๆ ตลอดจนนกศกษาทงในจาการตาและในอาเจะห เรมมชวตชวา มการเคลอนไหวและแสดงออกทางการเมองมากขนกวาในอดต กลาทจะรเรมด าเนนการในสงทตนเองคดวาจะท าใหเกดสนตสขขนไดในอาเจะห Zulhanuddin Hasibuan (สมภาษณ, ๒๙ ตลาคม พ.ศ.๒๕๕๑, อาเจะห) ผอ านวยการ Pusat Gerakan dan Advokasi Rakyat (PUGAR) ซงท างานดานสงแวดลอม ชวยเหลอกลมคนชายขอบและชาวประมงในอาเจะหใหมอาชพและมรายได เพอสงเสรมชวตความเปนอยใหดขน ไดเลาวาในชวงรฐบาล ซฮารโตนน องคกรพฒนาเอกชนทท างานใกลชดกบประชาชนจะถกทหารและต ารวจตดตามอยเสมอ มการเรยกตวไปสอบปากค า และถกกดดนอยางหนกจนนกศกษาและเอนจโอบางคนตองหนออกจากพนท แตภายหลงจากทบรรยากาศทางการเมองเรมมเสรภาพมากขน ประชาชนกสามารถเขาไปมสวนรวมทางการเมองมากขน ดงจะเหนไดจากการทกลมนกศกษา SIRA (Aceh Referendum Information Center) ไดออกมาเคลอนไหวรณรงคใหมการลงประชามตในอาเจะหวาตองการจะอยกบประเทศอนโดนเซยตอไปหรอไมในป พ.ศ.๒๕๔๒ เปนตน ซงทายทสด แมการลงประชามตจะไมไดเกดขน แตกถอเปนการเคลอนไหวครงใหญทเกดจากบรรยากาศทางการเมองและทาทของผน ารฐบาลทเปลยนแปลงไป อยางไรกตาม คงตองเนนวาแกนแทส าคญตรงนอยทการเปดพนททางการเมองและการรบฟงความคดเหนของประชาชนในพนทดวยจตใจทเปนประชาธปไตยของผน าทางการเมอง ศตรทแทจรงตอประชาชนมใชสถานะของความเปนพลเรอนหรอทหาร หากแตเปนความเผดจการ การปดกนพนททางการเมองไมรบฟงเสยงของประชาชน และการใชความรนแรงในการปราบปรามกดทบประชาชน ทกลาวเชนนเนองจากประธานาธบดอนโดนเซย คอ ซซโล บมบง ยโดโยโนเอง ซงในอดตนนเปนนายทหารระดบสงใน

ก๘-๘

กองทพ กลบเปนบคคลทมบทบาทส าคญอยางยงในการผลกดนและสงเสรมกระบวนการสรางสนตภาพใน อาเจะหตงแตครงเปนรฐมนตรเมอป พ.ศ.๒๕๔๒ เรอยมาจนกระทงทสดแลวกประสบความส าเรจในป พ.ศ.๒๕๔๘

การเคลอนไหวของภาคประชาสงคมเพอเชอมประสานสองฝาย บรรยากาศทางการเมองดงกลาวเปนเสมอนโครงสรางพนฐานทเออตอกระบวนการสราง

สนตภาพและเปนเงอนไขหนงทท าใหภาคประชาสงคมในพนทสามารถรเรมตดตอใหทงสองฝายคอรฐบาลและกลมขบวนการไดพดคยกน ทงน หลงจากทมการเปดพนททางการเมองมากขนแลว นอกจากองคกรพฒนาเอกชน ภาคประชาสงคม ตลอดจนนกศกษาในพนทจะสามารถสอสารเชอมตอถงกนและกนไดมากขนเพอรวมมอกนท างานดานการพฒนาเศรษฐกจและชมชนแลว องคกรตางๆเหลานยงไดพยายามเชอมประสานใหทงฝายรฐบาลและฝาย GAM ไดมาพบปะพดคยกนอกดวย ซงความพยายามนไดเกดขนตงแตป พ.ศ.๒๕๔๒ กอนหนาท HDC จะเขามาท าหนาทคนกลาง

Nur Djuli (สมภาษณ, ๒๘ ตลาคม พ.ศ.๒๕๕๑, อาเจะห) อดตแกนน าระดบสงและหนงในคณะผเจรจาของฝาย GAM ทงในการเจรจาสนตภาพทเจนวาและเฮลซงก ไดอธบายถงความพยายามในการเชอมประสานของกลมเอนจโอและภาคประชาสงคมวามจดเรมตนจากการ “พบกน” ระหวางรฐบาลและฝาย GAM ครงแรกทกรงเทพฯ ในป พ.ศ.๒๕๔๒ ซงในขณะนนตางฝายตางไปเขารวมการสมมนาทจดโดยฟอรมเอเชย มทงสมาชกรฐสภาอนโดนเซย องคกรพฒนาเอกชน และสมาชก GAM จ านวน ๒๔ คน โดยตวเขาเองกเปนหนงในนนดวย แตไปในฐานะคนกลางทเปนเจาหนาทองคกรพฒนาเอกชนแหงหนง ซง ณ เวลานน คนทวไปยงไมมใครรวาแทจรงแลวเขาเปนแกนน าระดบสงคนหนงของ GAM

ทางเจาภาพไดจดให GAM กบฝายรฐบาลไดนงรบประทานอาหารโตะเดยวกน ซงบางคนยอมนงดวยกน แตบางคนกไมยอม แตวธการนกท าใหเกดการพดคยสอสารกนเปนครงแรกระหวางฝาย GAM กบฝายรฐบาล ซงแมเขาเองจะรสกวาผลทไดจากการพบกนครงนคอเพยงแค “เหนดวยวาเหนตาง” (Agree to Disagree) และเปนการพดคยในชวงเรมตนกบคนเลกๆทไมไดมบทบาทมากนกในรฐบาล แตอยางนอยกเปนพนฐานส าคญของการพดคยกนในอกหลายครงถดมาทคอยๆ ขยายตวออกไปเปนลกโซ

โดยผเขารวมสมมนาในครงนนอกผหนง คอ Aguswandi (สมภาษณ, ๓๐ ตลาคม พ.ศ.๒๕๕๑, อาเจะห) ทเขารวมในฐานะนกศกษาทเปนสมาชก GAM ซงตอมาภายหลงไดด ารงต าแหนงประธานพรรคการเมองทองถนอาเจะหทชอวา Partai Rakyat Aceh กเหนตรงกนวา สงทไดจากการสมมนาครงนน คอ การททงสองฝายซงไมเคยไดคยกนเลย ไดมาพบเจอหนาพดคยกนบาง ท าใหเกดความรสกวาอยางนอยกยงพอคยกนได แมจะไมมอะไรเปนรปธรรมในชวงแรก แตเพยงเทานกเปนประโยชนแลว ซงสอดคลองกบความเหนของ Otto Syamsuddin Ishak เชนเดยวกน (สมภาษณ, ๓๑ ตลาคม พ.ศ.๒๕๕๑, อาเจะห) อดตแกนน าภาคประชาสงคมทประสานใหเกดการพดคยระหวางทงสองฝาย มองวาการสมมนาครงนนถอเปนจดเรมตนทท าใหทงสองฝายไดเรม “รจกกน”

นบจากนนมา ดวยความทเหนวาจรงๆแลวกนาจะคยกนได กลมองคกรพฒนาเอกชน นกศกษา และภาคประชาสงคมกไดพยายามสานตอโจทยส าคญทวา จะท าอยางไรใหบคคลส าคญตางๆ จากทงสองฝายไดมาพบเจอพดคยกน โดยไดเรมตนจากการประสานตดตอคนทอยในพนทกอนในลกษณะคอยเปนคอยไป ซงการท างานนเกดขนไดทงจากการวางแผน (Structured) และดวยความประจวบเหมาะ (Coincident)

ก๘-๙

กลาวคอ วางแผนวาจะนดใหใครมาพบกบใคร ในรปแบบลบหรอเปดเผย เชน การสมมนา และประจวบเหมาะในแงทวาเมอพบกนแลว บคคลดงกลาวกจะแนะน าชอบคคลส าคญอนๆขนมาใหไดไปพบเจอตออก เปนการเชอมตอกบกลม GAM ในระดบลางกบรฐบาล และกบองคกรระหวางประเทศ โดยทเกณฑในการคดเลอกบคคลทจะไปพบนน จะเลอกกลมคนทมอทธพลตอรฐบาล หรอตอฝาย GAM สามารถโนมนาวสมาชกของตนเองไดและมความนาเชอถอ และอกกลมหนงคอคนทท างานเพอสงคมและคลกคลกบชาวบานมานาน ส าหรบสถานทนน กจะจดใหพบกนในสภาพแวดลอมทปลอดภย โดยอาจจะอยนอกพนท เชน มาเลเซย สงคโปร ไทยหรอในสถานททปดลบ เปนตน (Otto Syamsuddin Ishak, สมภาษณ, ๓๑ ตลาคม พ.ศ.๒๕๕๑, อาเจะห)

ทงน Wiratmadinata (สมภาษณ, ๒๙ ตลาคม พ.ศ.๒๕๕๑, อาเจะห) เลขาธการ Forum LSM Aceh ซงเปนเครอขายองคกรพฒนาเอกชนขนาดใหญหนงในสองเครอขายของอาเจะห กชใหเหนเชนเดยวกนวาตวกลางในเบองตนทพยายามประสานใหเกดการพดคยระหวางทงสองฝายนน มใชองคกรตางชาตใด หากแตเปนกลมประชาสงคมโดยเฉพาะกลมคนทท างานดานสทธมนษยชน เนองจากเปนผท างานใกลชดอยในพนทอยแลว โดยอาศยความสมพนธสวนตวเพอรเรมเชอมตอกบบคคลเปาหมายตางๆ

การเปดโอกาสใหองคกรทสามมาท าหนาทคนกลาง

นอกจากบรรยากาศทางการเมองจะเรมเปดกวางโดยประชาชนเรมมสทธและเสรภาพมากขนในการเคลอนไหวทางการเมองดงทกลาวมาแลวนน ประธานาธบดวาฮด และรฐมนตร กระทรวงการเมองและความมนคงในสมยนนคอยโดโยโน ยงไดเปดโอกาสให HDC ซงท างานดานมนษยธรรมอยในพนท ไดเขามาเปนคนกลางในการจดการพดคยในชวงเดอนพฤศจกายน พ.ศ.๒๕๔๒ อนน าไปสการพดคยกนเปนครงแรกระหวางฮาซน ด ตโรกบทตของอนโดนเซยทกรงเจนวาในวนท ๒๗ มกราคม พ.ศ.๒๕๔๓

จากความพยายามในการเชอมรอยฝายรฐบาลและฝาย GAM เขาดวยกนของเอนจโอและภาคประชาสงคมในชวงแรกและการเขามาเปนคนกลางอยางเตมตวของ HDC ในเวลาตอมานน ไดท าใหเกดขอตกลง CoHA ขนในทสด อนเปนขอตกลงสนตภาพฉบบแรกในประวตศาสตรความขดแยงของอาเจะห อยางไรกตาม ขอตกลงดงกลาวเกดขนภายใตสภาวการณความขดแยงทยงไมสกงอม ท าใหขอตกลงนนตงอยบนฐานความสมพนธทไมมนคงและความไมไววางใจระหวางกนของทงสองฝาย เมอสลบกบความรนแรงทเกดขนเปนระยะ กระบวนการสนตภาพจงไดสะดดหยดลงในวนท ๑๘ พฤษภาคม พ.ศ.๒๕๔๖ นบจากการลงนามในขอตกลงมาเพยง ๕ เดอน

๒.๑.๒ ระลอกใหมแหงความรนแรงสการท าลายลาง

ขอตกลง CoHA หยดชะงกลงอยางเปนทางการหลงจากฝายความมนคงไดจบกมแกนน า GAM ทสนามบน ระหวางทก าลงจะเดนทางไปประชมรวมกบตวแทนรฐบาลทประเทศญปน โดยในวนรงขน ๑๙ พฤษภาคม พ.ศ.๒๕๔๖ ประธานาธบดเมกาวาตไดประกาศกฎอยการศก และตามดวยการประกาศของกองทพอนโดนเซยทจะท าลายลาง (Annihilate) กลมขบวนการใหสนซากภายใน ๓ เดอนดวยก าลงทหารกวา ๕๐,๐๐๐ นายทถอวาเปนปฏบตการทางทหารครงใหญทสดเทาทเคยมมาในอาเจะห (Large and Aguswandi, ๒๐๐๘)

ก๘-๑๐

ประเดนหลกของความขดแยงไมไดถกหยบยกมาพดคยอยางจรงจง

ความหวาดระแวงระหวางกนยงคงด ารงอยและมมากยงขนเนองจากประเดนส าคญซงเปนแกนแกนหลกของปญหาความขดแยงและเปนเรองทออนไหวส าหรบทงสองฝายไมไดมการหยบยกมาพดคยอยางจรงจง กลาวคอ ทงสองฝายไมไดมการเจรจาพดคยกนใหชดเจนในเรองอนาคตทางการเมองของอาเจะห โดยฝาย GAM กยงคงตงเปาหมายทจะแยกตวเปนอสระจากอนโดนเซย ในขณะทรฐบาลยนยนทจะใหฝาย GAM ยอมรบหลกบรณภาพแหงดนแดน วาอาเจะหเปนสวนหนงของประเทศอนโดนเซยทไมอาจแบงแยกได ซงสงผลใหความไมไววางใจระหวางกนยงมมากขนไปอก เนองจากตางฝายตางมองวาอกฝายพยายามใชเวทพดคยนเพอประโยชนของตนเองในการเอาชนะกนเทานน ไมไดตองการแกปญหาอยางจรงใจ ประกอบกบเมอเกดเหตการณรนแรงทไมมการพสจนทราบตวผกระท า เชน เหตระเบดตามทตางๆ และการเผาโรงเรยนในพนท ตางฝายตางกกลาวหากน ซงยงท าใหความสมพนธเลวรายลงตามล าดบ เปนผลใหทงสองฝายไมยอมทจะวางอาวธเพอยตความรนแรงตามขอตกลง (Amiruddin Usman, สมภาษณ, ๒๙ ตลาคม พ.ศ.๒๕๕๑, อาเจะห)

ดวยความทตางฝายตางหวงวาจะท าใหอกฝายยอมรบขอเรยกรองของตนไดโดยไมค านงถงความตองการของอกฝาย ท าใหแตละฝายพยายามท าทกวถทางเพอใหไดมาซงสงทตนตองการ เชน การตความเนอหาของขอตกลง CoHA ทมความไมชดเจน ในลกษณะทเออประโยชนตอตนเองและขดขวางความตองการของอกฝาย (Huber, ๒๐๐๔) หรอการพยายามดง HDC ใหเขามาสนบสนนความตองการของฝายตน ซง Tengku Nashiruddin Bin Ahmed (สมภาษณ, ๓๐ ตลาคม พ.ศ.๒๕๕๑, อาเจะห) อดตหวหนาคณะเจรจาฝาย GAM ทเจนวา ไดอธบายวาในเวลานนตางฝายตางกไมไวใจกนและพยายามผลกดนคนกลางใหสนบสนนเหตผลของตนเองเพอมาตอสกบอกฝาย โดยในขณะทฝายรฐบาลตองการทจะใช HDC เขามากดดนฝาย GAM ใหลมเลกความคดทจะแบงแยกดนแดนโดยไมไดมขอเสนอทเปนรปธรรมในการตอบสนองความตองการของฝาย GAM ทางฝาย GAM เองกตองการใช HDC เปนเครองมอในการยกระดบสถานะและขอเรยกรองของตนในเวทระหวางประเทศ โดยมเปาหมายทจะแบงแยกดนแดน ซงเรมมความมนใจมากขนจากตวอยางของตมอรตะวนออกทสามารถแยกตวเปนอสระไดจากการลงประชามตทจดโดยองคการสหประชาชาต (Huber, ๒๐๐๔)

การทเกดปญหาเชนนขนนน ทาง Juha Christensen (สมภาษณ, ๑ พฤศจกายน พ.ศ.๒๕๕๑, จาการตา) หนงในทมไกลเกลยของ CMI ซงเปนบคคลหนงทรเรมประสานฝาย GAM รฐบาล และ CMI ใหเขามารวมกนเจรจาสนตภาพทเฮลซงก ไดใหเหตผลวาสวนหนงเกดจากการทคนกลางในครงนนไมไดท าความเขาใจกบแกนน าระดบสงของฝาย GAM ใหชดเจนตงแตกอนเขาสกระบวนการเจรจาวาการแบงแยกดนแดนนนเปนไมไดในความเปนจรง อกทงไมไดอธบายเหตผลวาประชาคมโลกจะไมสนบสนนการแบงแยกดนแดน และทางรฐบาลอนโดนเซยกไมมทางทจะยอมใหอาเจะหแยกตวเปนอสระไดอยางแนนอน

ตางฝายตางยงเชอวาจะสามารถเอาชนะอกฝายได หลงจากทรฐบาลประกาศกฎอยการศก พลจตวา Amiruddin Usman (สมภาษณ, ๒๙ ตลาคม

พ.ศ.๒๕๕๑, อาเจะห) ประธานเวทสอสารและประสานงานระหวางรฐบาลกลางและรฐบาลอาเจะห (Forum for Communication and Coordination หรอ Forum Komunikasi dan Koordinasi, FKK) ไดกลาววาในเวลานน รฐบาลโดยเฉพาะฝายทหารยงคงมความหวงวาตนจะเปนฝายชนะสงครามครงนดวยการใชก าลง

ก๘-๑๑

ปราบปรามอยางเบดเสรจเดดขาด ในขณะเดยวกน ฝาย GAM กคดวาจะสามารถเอาชนะรฐบาลและแบงแยกดนแดนไดส าเรจ ไมใชดวยก าลงทหาร แตดวยการเมองระหวางประเทศ โดย Tengku Nashiruddin Bin Ahmed (สมภาษณ, ๓๐ ตลาคม พ.ศ.๒๕๕๑, อาเจะห) ระบวา แมฝาย GAM จะรอยแลววา ถงอยางไรกไมมทางเอาชนะรฐบาลดวยก าลงอาวธได แตกไมมวนทจะแพ แถมยงมโอกาสจะชนะไดดวยการเมองระหวางประเทศ โดยวางแผนทจะยวยใหรฐบาลสงก าลงทหารจ านวนมากเขามาปราบปราม GAM ดวยวธรนแรง เมอมปฏบตการทางทหารบอยครงเขา กจะเกดเงอนไขของการละเมดสทธมนษยชนอนน าไปสความชอบธรรมในสายตาของประชาคมโลกทอาเจะหจะแบงแยกดนแดนออกไปในทสด เปนการยมมอกองทพอนโดนเซยเองเปนเครองมอไปสชยชนะของ GAM

ฝายทหารไมเหนดวยกบกระบวนการเจรจาสนตภาพ สาเหตสวนหนงเกดจากการทฝายทหารไมไดเขาไปมสวนรบรในกระบวนการเจรจาสนตภาพ

ตงแตตน เนองจากทาง HDC มไดสอสารกบฝายทหารเพอท าความเขาใจ เตรยมกรอบความคด (Mindset) ใหเหนความจ าเปนของการเจรจา และหาเสยงสนบสนนกอน โดยทางศนยไดเขาไปพดคยกบประธานาธบดวาฮดซงเปนพลเรอนอยเพยงฝายเดยวเทานน (Huber, ๒๐๐๔) ซงสะทอนใหเหนถงสภาวะทางการเมองของประเทศอนโดนเซยททหารยงคงมบทบาทส าคญอยางยงจากการทประเทศอนโดนเซยเพงเขาสบรรยากาศของประชาธปไตยหลงการครองอ านาจของทหารมาเปนเวลานาน

การทฝายทหารซงแนนอนวาเปนผมสวนไดสวนเสยส าคญของปญหาความขดแยงภายในประเทศ ไมไดเขาไปมสวนรบรในการเจรจาครงน ท าใหทหารไมเกดความรสกวาตนเปนเจาของ (Sense of Ownership) ในกระบวนการทก าลงด าเนนอย ซงทายทสด ทหารกกลายมาเปนปจจยหนงทท าใหการสรางสนตภาพไมประสบความส าเรจ ทงทในความเปนจรงนน บทบาทของทหารจะสามารถท าใหเกดผลบวกหรอลบตอกระบวนการสนตภาพกได ขอเพยงปรกษาพดคยกนตงแตแรกเรมกระบวนการเพอท าความเขาใจใหชดเจนตรงกน

ฝายการเมองขาดความมงมนชดเจนทจะใชสนตวธ การททหารยงคงมบทบาทและทรงอทธพลทางการเมองในรฐบาลอยนน Mawardi Ismail

(สมภาษณ, ๓๐ ตลาคม พ.ศ.๒๕๕๑, อาเจะห) อาจารยคณะนตศาสตร มหาวทยาลย Syiah Kuala ในอาเจะห ซงเปนผหนงทมบทบาทส าคญในการรางกฎหมายทใชบรหารปกครองในอาเจะห (LoGA) ไดใหเหตผลวาเปนเพราะรฐบาลพลเรอนภายใตการบรหารของประธานาธบดเมกาวาตไมเขมแขงและไมมบารมพอทจะก ากบควบคมบทบาทของทหารใหปฏบตตามขอตกลงได ท าใหฝายทหารไมเกรงใจนาง ซงเปนผลใหฝายการเมองไมมความชดเจนและขาดความมงมน (Commitment) ทจะใชสนตวธในการแกไขความขดแยง อนเปนปจจยส าคญหนงของการสรางสนตภาพ โดยสะทอนใหเหนจากการใชจายงบประมาณของรฐบาลทแมจะมนโยบายจดสรรงบประมาณทงในดานการพฒนาและความมนคงอยางสมดล แตในทางปฏบต งบประมาณสวนใหญกลบทมลงไปททหารและต ารวจในการใชก าลงพลปราบปรามฝาย GAM (Michael Bak, สมภาษณ, ๒๘ ตลาคม พ.ศ.๒๕๕๑, จาการตา)

ก๘-๑๒

คนกลางไมสามารถโนมนาวใหทงสองฝายรบฟงและปฏบตตาม สาเหตสวนหนงททงสองฝายไมอาจสรางความไววางใจระหวางกนขนมาไดนน เกดจากการท

HDC ซงเปนคนกลางในครงนไมอาจท าใหคขดแยงไวใจวาจะสามารถท าใหขอตกลงเกดผลในทางปฏบตได เนองจากโดยสถานะของ HDC เองกเปนเพยงองคกรพฒนาเอกชนระหวางประเทศ ซงไมไดมอ านาจและบารมเพยงพอทจะท าใหทงสองฝายเกดความเกรงใจ เชอฟง และปฏบตตาม (Juha Christensen, สมภาษณ, ๑ พฤศจกายน พ.ศ.๒๕๕๑, จาการตา; Yarmen Dinamika, สมภาษณ, ๒๘ ตลาคม พ.ศ.๒๕๕๑, อาเจะห; Sidney Jones, สมภาษณ ๑ พฤศจกายน ๒๕๕๑, จาการตา) ทงน ยงไมรวมเหตผลทกลาวในขางตนแลววาตางฝายตางกพยายามดง HDC เขามาเปนพวกเดยวกบตนเพอเอาชนะอกฝาย อกทงฝายทหารและต ารวจเองกมองวา HDC เขาขางฝาย GAM (Nur Djuli, สมภาษณ, ๒๘ ตลาคม พ.ศ.๒๕๕๑, อาเจะห) ถงขนาดทผบงคบการต ารวจอาเจะหระแวงสงสยวามเจาหนาทของศนยเปนสายใหแก GAM เสยดวยซ าไป (Aspinall & Crouch, ๒๐๐๓)

อยางไรกตาม สงททาง HDC ไดมความพยายามด าเนนการใหเกดการพดคยเจรจามานกนบวาไมสญเปลาและมคณปการส าคญอยางยงตอการสรางสนตภาพในอาเจะห เนองจากในกระบวนการสนตภาพครงตอมาทเฮลซงก แมทาง CMI จะท าหนาทเปนคนกลาง แตกถอวาเปนการด าเนนการทไดเรยนรและตอยอดจากสงททาง HDC ไดกอรางไวแลว

๒.๑.๓ ความขดแยงสกงอมสดอกผลแหงสนตภาพ แมการใชก าลงทหารกวาดลางอยางตอเนองจะท าใหฝาย GAM ออนลาลงไปมากกตาม แตกไม

อาจจะท าลายลางฝาย GAM ไดเบดเสรจเดดขาดและไมอาจท าใหความขดแยงยตลงไดตามทคาดคดไว โดยในชวงระหวางเดอนพฤษภาคม พ.ศ.๒๕๔๖ ถงเดอนธนวาคม พ.ศ.๒๕๔๗ ทมการปราบปรามเปนระยะ กไดมความพยายามครงใหมทจะรอฟนการพดคยขนโดยแกนน าบางคนในรฐบาลและทมงานของ CMI จนกระทงเกดเหตภยพบตสนามอนตามมาดวยการประกาศหยดยงโดยฝาย GAM ในวนท ๒๙ ธนวาคม พ.ศ.๒๕๔๗ สามวนใหหลงเหตการณ

การเจรจาสนตภาพรอบสองระหวางรฐบาลและฝาย GAM เกดขนอยางเปนทางการในเดอนมกราคม พ.ศ.๒๕๔๘ โดยม CMI ท าหนาทเปนคนกลางภายใตการน าของอดตประธานาธบดฟนแลนด มารตต อาหตซารทกรงเฮลซงก อนน าไปสการลงนาม MOU ในวนท ๑๕ สงหาคม พ.ศ.๒๕๔๘ ซงเปนการยตความรนแรงในอาเจะห

หากจะมองวาความขดแยงยตลงไดเพราะสนาม กคงเปนการมองทผวเผนจนเกนไป แทจรงแลว สนามเปนเพยงตวเรงปฏกรยา (Catalyst) ทท าใหการเจรจาด าเนนไปไดรวดเรวยงขนเทานน มใชเปนสาเหตทท าใหมการรเรมเจรจา เนองจากองคประกอบตางๆ (Elements) ส าหรบการพดคยเจรจานนไดถกสรางขนแลวกอนสนาม ดงจะวเคราะหตอไปวาเหตปจจยทท าใหรฐบาลและฝาย GAM ตดสนใจหนหนากลบมาเจรจาสนตภาพกนอกครงหนงทเฮลซงกนน ม ๖ ประการดงน

๑) ภาคสวนตางๆทเกยวของกบการสรางสนตภาพยงคงรกษาชองทางสอสารระหวางกนอยางตอเนอง โดยองคกรพฒนาเอกชนและบคลากรของ CMI ไดมการพดคยท าความเขาใจเพอเตรยมความพรอม

ก๘-๑๓

ในภาคสวนตางๆทงฝายรฐบาลพลเรอน ทหาร GAM สมาชกรฐสภา และภาคประชาสงคมในพนทส าหรบการเจรจาสนตภาพ

๒) รฐบาลภายใตการน าของประธานาธบดยโดโยโนสงสญญาณทางการเมองทชดเจนวาตองการจะยตความขดแยงดวยการเจรจา

๓) ทงสองฝายตางเหนอยลาจากการตอส และรสกตวแลววา แมจะไมพายแพ แตกไมสามารถทจะเอาชนะอกฝายดวยการใชก าลงทหารได

๔) CMI ซงเปนคนกลางในการเจรจาครงนเปนทเชอใจและเกรงใจของทงสองฝาย และไดรบการสนบสนนจากนานาประเทศอยางเตมท อนเนองมาจากสถานะสวนตวของอดตประธานาธบดฟนแลนด ผท าหนาทคนกลาง

๕) ประเดนส าคญทท าใหเกดชองวางระหวางกนคอเรองการแบงแยกดนแดนไดถกหยบยกขนมาพดคยกนอยางจรงจงตงแตแรกวาเปนไปไมไดอกตอไป ท าใหกระบวนการเจรจาเรมตนไปโดยททกฝายมกรอบคด (Mindset) และความเขาใจทตรงกน และท าใหความคาดหวงของทงสองฝายสอดคลองกบความเปนจรง

๖) ภยพบตสนามทกอใหเกดความเสยหายเหลอคณานบท าใหทงสองฝายเกดส านกทางศลธรรมวาการสรบรงแตจะทวความยอยยบแกทกๆคน ถอเปนตวเรงปฏกรยาทท าใหกระบวนการเจรจาด าเนนไปไดรวดเรวยงขน

รกษาชองทางสอสารเพอเตรยมความพรอมของผมสวนไดสวนเสย แมความขดแยงจะด าเนนไปทามกลางการปะทะรนแรงโดยกองก าลงของทงสองฝายกตาม แตก

ไดมความพยายามอยางตอเนองทใหทงสองฝายมาพดคยกนอกครง ซงมนยส าคญคอ ชองทางการสอสารระหวางฝายรฐบาลกบฝาย GAM ผานตวประสานตางๆไมวาจะเปนทางคนกลางหรอองคกรพฒนาเอกชนไมไดถกปดตาย ท าใหโอกาสของการเจรจาสนตภาพระหวางกนยงคงเปดอย

ครสเตนเซน (สมภาษณ, ๑ พฤศจกายน พ.ศ.๒๕๕๑, จาการตา) ไดเลาใหฟงวาเขาไดศกษาความพยายามในการสรางสนตภาพทกรงเจนวา ตลอดจนปจจยทท าใหขอตกลง CoHA ตองสะดดหยดลงมาตงแตป พ.ศ.๒๕๔๓ โดยมความเชอมนวาการเปดเจรจาอกครงนนเปนไปได ในเดอนมถนายนป พ.ศ.๒๕๔๖ เขาจงไดประสานผานเพอนคนหนงเพอขอเขาพบมาลค มาหมด (Malik Mahmud) ซงเปนผน าสงสดล าดบสองของ GAM รองจากฮาซน ด ตโรทประเทศสวเดน ซงการพบกนครงแรกกบมาหมดนน ไมมการพดถงประเดนความขดแยงเลย แตใชเวลาสามชวโมงครงในการอธบายใหมาหมดฟงวาเขาเปนใคร มาจากไหน และมเปาหมายอะไร โดยเขาย าวานเปนขนตอนแรกทส าคญเพอท าใหผน า GAM ไวใจและเชอมนในตวเขา ทงน มาหมดไดแสดงความประหลาดใจวายงมคนทคดจะตองการเขามาคยกบฝาย GAM อยอกหรอหลงจากทตกเปนเปาโจมตอยางหนกวานยมความรนแรงและละเมดสญญาไมปฏบตตามขอตกลง CoHA

นอกจากนน ครสเตนเซนกไดประสานไปยงดร.ฟารด ฮสเซน เพอนอกคนหนงใหตดตอขอเขาพบนายยซฟ คลลา ซงในสมยนนด ารงต าแหนงรฐมนตรในรฐบาลเมกาวาต เพอหารอถงความเปนไปไดในการเปดเจรจาอกครงหนง โดยในชวงระยะเวลากวาปครง เขาไดใชเวลาพดคยกบแกนน าระดบสงของฝาย GAM ฝายความมนคงโดยเฉพาะอยางยงทางกองทพอนโดนเซย และแกนน าระดบสงในรฐบาลพลเรอนเปนจ านวนมาก ทงน ไดอธบายวาการสรางกระบวนการพดคยนนคลายกบการเปดประต “เมอคณเปดประตหนงได คณกจะได

ก๘-๑๔

เขาไปในหองและพบอกประตหนง เปนเชนนไปเรอยๆ” ท าใหเจอคนส าคญตอๆกนไป ซงการท างานเปนไปทงผานการออกแบบวางแผน (Architect) และดวยความประจวบเหมาะ ในชวงตนทเขาหาฝายตางๆอาจจะถกปฏเสธ หรอตองพบกบแรงตาน หรอแมกระทงอาจจะถกปดประตใสเมอใดกได แตกตองคอยๆ ด าเนนการไป อยาทอแท และทส าคญคอตองท าตามทตนเองพดใหได รกษาสญญา รกษาค าพด และท าใหเหนเปนรปธรรม เขาถงและใกลชดผทเราตองการพดคย เราจงจะไดรบความเชอมน การโนมนาวคนตองใชเวลาและความไวใจ (Juha Christensen, สมภาษณ, ๑๔ พฤศจกายน พ.ศ.๒๕๕๑, จาการตา)

ในขณะทครสเตนเซนพยายามสอสารกบผน าระดบสงของทงสองฝาย Wiratmadinata (สมภาษณ, ๒๘ ตลาคม พ.ศ.๒๕๕๑, อาเจะห) กชใหเหนวาภาคประชาสงคมและองคกรพฒนาเอกชนในพนทเองกไดมความพยายามทจะประสานตดตอกบตวแทนฝายรฐบาลและฝาย GAM ในพนทอยางตอเนอง โดยคอยๆ เปดการพดคย เรมจากระดบรากหญาในพนท แลวจงเกดพลงกระเพอมเปนสะพานเชอมตอกบระดบบนตอไป ซงสอดคลองกบความเหนของ Nur Djuli (สมภาษณ, ๒๘ ตลาคม พ.ศ.๒๕๕๑, อาเจะห) เชนเดยวกนวาความส าเรจของสนตภาพเกดจากการคอยๆสรางการพดคยจากระดบลางขนไปเปนล าดบ

การสรางกระบวนการพดคย (Dialogue) กบภาคสวนใดกตาม ไมวาจะเปนรฐบาล ทหาร หรอกลมขบวนการใหเรมจากการมองหาชองทางเลกๆทจะเชอมตอกบผทตองการสนตภาพหรอตองการการเจรจาในกลมนนๆกอน เพอใหมททางพอเขาไปไดกอน แลวจงจะขยายวงออกตอไป (Azwar Abubakar, สมภาษณ, ๒๗ ตลาคม พ.ศ.๒๕๕๑, อาเจะห; Juha Christensen, สมภาษณ, ๑ พฤศจกายน พ.ศ.๒๕๕๑, จาการตา; Nur Djuli, สมภาษณ, ๒๘ ตลาคม พ.ศ.๒๕๕๑, อาเจะห) การพดคยเบองตนเหลานจะเปนการเตรยมความพรอมใหกบผมสวนไดสวนเสยทกฝายเพอทจะน าไปสการเจรจาอยางเปนทางการตอไป ซงความพรอมในทนนนรวมถงทศนคต กรอบคด ความเชอมนในสนตวธ และความไววางใจในตวคนกลางดวย

สญญาณชดเจนจากฝายการเมองวาจะเจรจา นอกจากการรกษาชองทางสอสารระหวางกนเพอเตรยมความพรอมส าหรบการเจรจาแลวนน

ปจจยส าคญประการหนงทสงผลใหฝาย GAM ตดสนใจเขาสกระบวนการเจรจากคอการสงสญญาณทชดเจนจากผน ารฐบาลวามความจรงใจทจะเจรจากบฝาย GAM ในสมยของประธานาธบดยโดโยโน (Nur Djuli, สมภาษณ, ๒๘ ตลาคม พ.ศ.๒๕๕๑, อาเจะห) ซงไดเขารบต าแหนงประธานาธบดในวนท ๒๐ ตลาคม พ.ศ.๒๕๔๗ อนเปนวนเดยวกนกบทยซฟ คลลา ซงไดตดตอประสานกบครสเตนเซนอยกอนแลว เขารบต าแหนงรองประธานาธบด ทนททยโดโยโนเขารบต าแหนงกไดสงใหคลลาประสานกบผเกยวของตางๆ ในทางลบเพอเปดการเจรจาครงใหมอยางเปนทางการ (Huber, ๒๐๐๘)

นโยบายของประธานาธบดยโดโยโนนน มความชดเจนวาจะยดมนในสนตวธ ไมใชความรนแรงในการแกปญหา รวมทงใหเกยรตซงกนและกน (นพทธ ทองเลก, ๒๕๕๐) และไมเพยงแตเปนนโยบายเทานน แตไดแสดงใหเหนดวยการกระท ามาตลอดควบคกบรองประธานาธบดคลลาวาตองการทจะพดคยกบฝาย GAM ซงนกการเมองทงสองคนนไดมสวนส าคญในการสนบสนนใหเกดการเจรจาสนตภาพทกรงเจนวาตงแตครงยงเปนรฐมนตรแลว โดยเฉพาะยโดโยโนทแมจะอดตนายทหารระดบสง แตกเปนนกปฏรปทพยายามลดบทบาทของทหารจากการเมองมาโดยตลอด ซงจากขอเทจจรงตรงนท าใหฝาย GAM เชอใจรฐบาลมากขน และท าให

ก๘-๑๕

การเจรจาทเฮลซงกนนเกดขนและด าเนนไปไดอยางราบรน (Ahtisaari, ๒๐๐๘; Yarmen Dinamika, สมภาษณ, ๒๘ ตลาคม พ.ศ.๒๕๕๑, อาเจะห)

แมนโยบายสนตวธทเนนการเจรจากบฝาย GAM นจะโดนตอตานจากฝายความมนคง และจากสมาชกสวนหนงในรฐบาลและรฐสภา แตยโดโยโนกไมหวนไหวและยงคงตงใจแนวแนทจะยดมนแนวทางสนตวธดวยการเจรจากบฝาย GAM แทนการใชก าลงปราบปราม ซงยโดโยโนสามารถบรหารจดการแรงตานจากทหารบางสวนไดดวยความทเปนอดตนายทหารระดบสง และยงคงมบารมในกองทพ ซงแตกตางจากกรณของนางเมกาวาต (Mawardi Ismail, สมภาษณ, ๓๐ ตลาคม พ.ศ.๒๕๕๑, อาเจะห; Amiruddin Usman, สมภาษณ, ๒๙ ตลาคม พ.ศ.๒๕๕๑, อาเจะห)

พลจตวา Usman (สมภาษณ, ๒๙ ตลาคม พ.ศ.๒๕๕๑, อาเจะห) ไดสะทอนถงความรสกตอการใชนโยบายสนตวธดงกลาวของฝายการเมองวา “ถามวาทหารเจบปวดไหม? กตองตอบวาเจบปวด นอยเนอต าใจเหมอนกนวาท าไมเราตองยอมคนอาเจะหมากขนาดน เราทหารต ารวจเองกเขาไปตอส สญเสยชวตไปมากมาย นอกจากจะไมไดรบการยกยองแลว ยงจะโดนตอวาอก แตเมอเปนนโยบายของทาน เรากตองยอมรบ แมจะเจบปวดกตาม” ซงการยอมรบนไดเปนไปภายใตเงอนไขสองขอ คอ อาเจะหตองไมแยกดนแดน และจะไมมการจดลงประชามตในอนาคต

การทรฐบาลจะสงสญญาณใหชดเจนไมวาจะโดยเปดเผยหรอไมเปดเผยไดนน รฐบาลจะตองลดความหวาดระแวงทมตอฝาย GAM และชาวอาเจะหโดยสวนใหญดวยวา เขาเหลานจะไมแบงแยกดนแดนแลว ตองไวใจ ตองปรบมมมองความคดของตนเสยใหม พยายามบอกตวเองอยเสมอวาอยาหวาดระแวงจนเกนไป ซง Tengku Faisal Aly (สมภาษณ, ๒๘ ตลาคม พ.ศ.๒๕๕๑, อาเจะห) ประธานสมาคมโรงเรยนสอนศาสนาอสลามในอาเจะหไดกลาวไวเปนขอคดส าคญ

รสกเหนอยลา แมไมแพ แตกไมชนะ หลงจากทตอสกนครงใหญในชวงระหวางการประกาศกฎอยการศก Tgk. Nashiruddin Bin

Ahmed (สมภาษณ, ๓๐ ตลาคม พ.ศ.๒๕๕๑, อาเจะห) อดตแกนน าระดบสงของ GAM กยอมรบวาไมสามารถทจะเอาชนะรฐบาลไดอกตอไปแลว ถงแมจะสามารถยนระยะสตอไปไดอกหลายปโดยไมพายแพกตาม ในขณะทพลจตวา Usman (สมภาษณ, ๒๙ ตลาคม พ.ศ.๒๕๕๑, อาเจะห) กยอมรบวากองทพเองกเรมตระหนกแลวเชนกนวาไมมทางทจะยตความขดแยงไดดวยการปราบปรามอกตอไป

แมปฏบตการทางทหารจะสรางความเสยหายใหแกฝายGAMอยางมาก ดงรายงานผลการปฏบตการของกองทพทเผยแพรในเดอนพฤษภาคม พ.ศ.๒๕๔๗ วาฝาย GAM ไดเสยชวตไปเกอบ ๒,๐๐๐ คน ถกจบกม ๒,๑๐๐ คน และอกประมาณ ๑,๓๐๐ คน ถกบบใหเขามอบตวกบทางการ (Huber, ๒๐๐๔) แตกองทพกไมอาจประกาศชยชนะได ซง Azwar Abubakar (สมภาษณ, ๒๗ ตลาคม พ.ศ.๒๕๕๑, อาเจะห) อดตผวาราชการจงหวดอาเจะหในชวงการเจรจาทเฮลซงก ไดใหเหตผลวาเปนเพราะการตอสจะยงคงด าเนนตอไปบนเงอนไขของความไมเปนธรรมทเพมเตมขนจากการละเมดสทธมนษยชน อนเปนผลขางเคยงจากปฏบตการทางทหาร และจะยงบมเพาะเมลดพนธแหงความเกลยดชงทรอวนเตบโตในสงคมอนาคต ดงท Muslahuddin Daud (สมภาษณ, ๒๗ ตลาคม พ.ศ.๒๕๕๑, อาเจะห) ผเชยวชาญดานความขดแยงของธนาคารโลก ไดชใหเหนถง

ก๘-๑๖

บทเรยนจากอดตวาในป พ.ศ.๒๕๒๓ สมาชก GAM มเพยงสามรอยคนในสามต าบล แตหลงจากทรฐบาลสงทหารเขาไปปราบปรามเกอบทศวรรษ แนวรวมไดกอก าเนดขนเพมเตมอกมากมายในป พ.ศ.๒๕๓๒

การทชาวอาเจะหรสกถงความไมเปนธรรม และถกเหยยบย าศกดศรนจะเปนเชอไฟอยางดทรอการปะทขนของความรนแรงเปนวฏจกรวนเวยนตอไปในรปของสงครามยดเยอทไมมวนจบสน ซงคงจะเปนเหตผลส าหรบค ากลาวของนายทหารระดบสงคนหนงในกองทพสหรฐอเมรกาทวา “คณไมสามารถเอาชนะการกอความไมสงบภายในประเทศไดดวยการใชก าลง” (You can’t fight your way out of insurgency.) หลงการตอสมายาวนานในอาเจะห พลเอก Endiartono ผบญชาการกองก าลงทหารของกองทพอนโดนเซย ไดกลาววา “พอกนทส าหรบสงคราม กองทพเสยก าลงพลไปมากในการสรบ ไมมผบงคบบญชาคนใดหรอกทอยากจะสญเสยทหารของตน” (Awaluddin, ๒๐๐๘, ๒๖)

ในขณะเดยวกน แมฝายทหารจะไมอาจท าใหฝาย GAM ยอมแพไดตามทกลาวไป แตจากตวเลขการสญเสยขางตนกมผลท าใหฝาย GAM เกดความเหนอยลา ออนแอ Fadli (สมภาษณ, ๒๙ ตลาคม พ.ศ.๒๕๕๑, อาเจะห) ซงเคยเปนผน าหนวยกองก าลงคนหนงของ GAM ยอมรบวา “ไมอยากสตอไปอกแลว ตอสมานานแลว และกไมอยากกลบไปตอสอก จากก าลงทหนวยผมเคยม ๘๖ คน ปจจบนมชวตเหลออยกนแค ๒๒ คน”

แกนน าระดบสงของ GAM เรมเลงเหนแลววากองก าลงของตนเรมลดนอยถอยลงแลว ประกอบกบทางสหรฐฯไดขนบญชกลม GAM วาเปนกลมกอการรายระดบชาต ท าใหแกนน าตระหนกดวาคงจะไมมประเทศยโรปชาตใดมาสนบสนนการกระท าของตนเปนแน และเมอหนไปหาประเทศมสลมกไมมประเทศใดใหการสนบสนนยกเวนลเบยซงเปนผฝกกองก าลงให อกทงแกนน ากไดหนมองตนเองวา อาเจะหซงจะเปนเพยงประเทศเลกๆหลงแยกตวเปนเอกราชแลวจะอยอยางไรในสภาวะทางการเมองระหวางประเทศปจจบนทตางตองรวมกลมรวมมอกนเพอสรางอ านาจตอรอง (Yarmen Dinamika, สมภาษณ, ๒๘ ตลาคม พ.ศ.๒๕๕๑, อาเจะห) ดวยหลายเหตผลเชนน ฝาย GAM จงเหนแนชดแลววาไมมทางทจะเอาชนะรฐบาลไดดวยความรนแรงอกตอไปแลว จงตดสนใจหนหนาเขาเจรจา

คนกลางเปนทยอมรบและไวใจ สมยการเจรจาทเจนวานน คนกลางคอ HDC ทมสถานะเปนองคกรพฒนาเอกชนนนยงไมเปนท

รจกมากนกและไมมอ านาจชดเจนทจะท าใหคขดแยงเกรงใจ ยอมรบฟงและปฏบตตาม (Aspinall, ๒๐๐๕) ในขณะทการเจรจาทเฮลซงกนน Sidney Jones (สมภาษณ, ๑ พฤศจกายน พ.ศ.๒๕๕๑, จาการตา) ทปรกษาอาวโสของ International Crisis Group ซงมฐานปฏบตการอยทจาการตา ไดใหความเหนวา คนกลางคอ CMI ภายใตการน าของอาหตซาร ซงมสถานะเปนอดตประธานาธบดฟนแลนด มประสบการณในการสรางสนตภาพในโคโซโว บอสเนย และไอรแลนดเหนอ เปนผมบารม เปนทยอมรบของรฐบาลและฝาย GAM ตลอดจนมสายสมพนธทใกลชดกบกลมประเทศยโรปและสหประชาชาต และเปนทรจกกนอยางกวางขวางในประชาคมโลก

สถานะความเปนคนกลางของ CMI จงมความพเศษตรงทอยกงกลางระหวางดานของรฐบาลและการทตทเปนทางการ (Track I) กบดานขององคกรเอกชน (Track II) ท าใหการประสานงานกบฝาย GAM รฐบาลอนโดนเซย กลมประเทศยโรป และองคการสหประชาชาตเปนไปอยางคลองตว และเปนทมาของอ านาจและบารมททกฝายใหการยอมรบและเกรงใจ ซงสถานะตรงนท าใหรฐบาลอนโดนเซยวางใจไดวาหาก

ก๘-๑๗

CMI ยนยนทจะไมสนบสนนการแบงแยกดนแดนแลว ประชาคมโลกกจะมความเหนไปในทางเดยวกน และยอมรบจดยนในบรณภาพแหงดนแดนของอนโดนเซย ตลอดจนดวยความทเปนองคกรพฒนาเอกชนท าใหรฐบาลรสกสบายใจวาความขดแยงไมไดถกยกระดบไปสเวทระหวางประเทศในแงของการทตทเปนทางการ (Aspinall, ๒๐๐๕) ในขณะทฝาย GAM เองกวางใจไดวาขอตกลงทจะเกดขนจากการท าหนาทของ CMI รฐบาลจะตองปฏบตตาม เนองจากทงสหภาพยโรปและสหประชาชาตกจบตาอย (Nur Djuli, สมภาษณ, ๒๘ ตลาคม พ.ศ.๒๕๕๑, อาเจะห) และหากมฝายใดฝายหนงผดสญญา ฝายนนจะตองโดนนานาประเทศรมประณามและถกโดดเดยวในทสด กลาวคอ ทงสองฝายตางวางใจไดวาสงทตกลงกนในทสดแลวจะเกดขนไดจรง โดย Hamid Awaluddin (๒๐๐๘) หวหนาคณะเจรจาของรฐบาลทเฮลซงก กใหความเหนสอดคลองกนวาหากไมมแรงสนบสนนจากนานาชาตแลว ขอตกลง MOU กคงจะไมเกดขน

อยางไรกตาม มไดหมายความวาสถานะดงกลาวจะเพยงพอแลวทจะท าใหฝาย GAM และรฐบาลไวใจในตว CMI โดยครสเตนเซน (สมภาษณ, ๑ พฤศจกายน พ.ศ.๒๕๕๑, จาการตา) ซงเปนผตดตอทาบทามให อาหตซารรบทจะมาเปนคนกลางไกลเกลยนนกลาววา ความไววางใจหลกมาจากการสรางความสมพนธสวนตว ตองอาศยความตอเนองและความอดทน จากการพดคยสอสารกนกบทงสองฝายมาเปนเวลานาน และอกสาเหตหนงคอฝาย GAM และรฐบาลไดเปนผเลอกทจะใหอาหตซารมาท าหนาทคนกลางดวยตวเอง โดยทเขาเปนเพยงผเสนอชอของอาหตซารและบคคลอนอกสองคนใหทงสองฝายลองพจารณาเทานน โดยทาง รองประธานาธบดคลลาเองเขาใจเปนอยางดวาการใหฟนแลนดเขามาเปนคนกลางครงน ไมใชเปนการปลอยใหฟนแลนดเขามาแทรกแซงกจการภายใน ซงครสเตนเซนไดเปรยบเทยบใหเหนภาพวาคนอนโดนเซยใชมอถอ โนเกย ซงเปนผลตภณฑจากฟนแลนด ในฐานะทเปนเครองมอเพอประโยชนของตนเองในการสอสารเทานน CMI กเชนเดยวกน เขามาเปนคนกลางเพอใหเกดการสอสารกนไดเทานน เนองจากในสถานการณความขดแยง คขดแยงตองการสอทจะเขามาชวยในสวนของกระบวนการ เปนการยากทจะใหคขดแยงพดคยกนเอง ตองอาศยบคคลทสามเขามาชวย แตทงนทงนน ทางออกใดๆทจะมขนจะตองมาจากคขดแยงเองเทานน มใชจากคนกลาง

Thamrin Ananda (สมภาษณ, ๒๘ ตลาคม พ.ศ.๒๕๕๑, อาเจะห) อดตแกนน าภาคประชาสงคม ซงลงสมครรบเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรใน พ.ศ.๒๕๕๒ ไดกลาวถงสาเหตทคนกลางในความขดแยง อาเจะหเปนองคกรตางชาตวาเปนเพราะทงรฐบาลและฝาย GAM ตางกไมเชอใจกนและกนแลว ประกอบกบชาวอนโดนเซยเชอวาชาวตางชาตมศกยภาพในการพฒนา แตกมองวาการเขามาของตางชาตนนจะตองเขามาเพอแกปญหาในบาน มใชเขามาสรางปญหาใหเกดการแบงแยกดนแดน และตองบรสทธใจจรงๆ โดยไมเขาขางฝายใด

ประเดนส าคญทท าใหเกดชองวางระหวางกนถกหยบยกขนมาพดคยกนตงแตตน ประเดนส าคญทท าใหเกดชองวางระหวางกนคอเรองการแบงแยกดนแดนนน ไดถกหยบยกขนมา

พดคยกนอยางจรงจงตงแตแรกวาเปนไปไมไดอกตอไป ซงถอเปนจดยนทรฐบาลอนโดนเซยประกาศชดเจนเสมอมาวาไมอาจตอรองได GAM จะตองยอมรบกอนวาอาเจะหเปนสวนหนงของสาธารณรฐอนโดนเซยและขอตกลงใดๆ ทอาจเกดขนจะตองอยภายใตรฐธรรมนญแหงอนโดนเซย (นพทธ ทองเลก, พ.ศ.๒๕๕๐) นอกเหนอจากนแลวสามารถพดคยไดหมด รวมถงรปแบบของการปกครองตนเองภายใตหลกบรณภาพแหง

ก๘-๑๘

ดนแดนของอนโดนเซย (Feith, ๒๐๐๗) จงท าใหความคาดหวงของทงสองฝาย โดยเฉพาะอยางยงของฝาย GAM นนสอดคลองกบความเปนจรง

CMI ไดเรยนรจากประสบการณของทาง HDC ในครงการเจรจาทเจนวา ซงประเดนทเปนแกนกลางของปญหาคอเรองอนาคตทางการเมองของอาเจะหวาจะแยกดนแดนหรออยภายใตรฐบาลอนโดนเซยในรปแบบการปกครองทเหมาะสมกบพนทไมไดรบการหยบยกมาพดถงอยางชดเจน ท าใหบรรยากาศการพดคยเกดความคลมเครอ ทงสองฝายเขาใจไมตรงกน และพยายามทจะบบใหอกฝายยอมตามความตองการของตน อนเปนสาเหตประการหนงทน าไปสความลมเหลวของขอตกลง CoHA

เมอเปนเชนน ทาง CMI จงประกาศชดเจนตงแตชวงตนของการเจรจาทเฮลซงก ซงอนทจรงไดเรมท าความเขาใจตงแตชวงทฝาย GAM ไดเรมไววางใจครสเตนเซนแลว วาไมควรคาดหวงถงการแบงแยกดนแดนอกตอไปเนองจากเปนไปไมไดในโลกแหงความเปนจรง พรอมกบอธบายเหตผลตางๆทงในแงของการเมองภายในประเทศและระหวางประเทศใหเขาใจ ประกอบกบรฐบาลกพดชดวาขอเรยกรองใดกพดคยกนไดทงสน โดยมเพยงเงอนไขเดยวคอตองยกเลกเปาหมายทจะแยกดนแดน ทงน ประเดนทจะเจรจากนจงเปนเรองของรปแบบการจดการปกครองทเหมาะสมกบอาเจะหซงทงสองฝายยอมรบไดนนมหนาตาเปนอยางไร (Juha Christensen, สมภาษณ, ๑ พฤศจกายน พ.ศ.๒๕๕๑, จาการตา) ท าใหกระบวนการเจรจาสนตภาพเรมตนไปโดยทกฝายมกรอบคดและความเขาใจทชดเจนตรงกน ตลอดจนมความคาดหวงทสอดคลองกบความเปนจรง

ในทสดแลว การเจรจาทเฮลซงกกประสบความส าเรจไดดวยการเสยสละและยอมถอยจากทงสองฝายบนพนฐานของความเขาใจปญหาและสถานการณอยางแทจรง กลาวคอ รฐบาลไดเหนแลววาทางออกของปญหามใชการปราบปรามใหสนซากซงรงแตจะกอใหเกดการละเมดสทธมนษยชน แมจะพยายามระมดระวงเพยงใดกตาม กจะยงตองเกดขนอยางแนนอนตามธรรมชาตของการปฏบตการทางทหาร โดยหนมารบฟงเสยงความตองการของชาวอาเจะหอยางแทจรง ใหความเปนธรรมทางการเมอง เศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรมในระดบทท าใหคนในพนทสามารถรกษาอตลกษณและวฒนธรรมของตนไวไดอยางภาคภมและด ารงตนอยในสงคมไดอยางมเกยรตและศกดศรภายใตอธปไตยของอนโดนเซย เชน การจดรปแบบการปกครองทเหมาะสมกบวถชวต การอนญาตใหมพรรคการเมองทองถน การจดสรรรายไดจากแกสและน ามนธรรมชาตใหอาเจะหถงรอยละ ๗๐ เปนตน และในขณะเดยวกน ฝาย GAM กไดยอมรบหลกบรณภาพแหงดนแดนของรฐบาล ลมเลกเปาหมายในการแบงแยกดนแดนทตนตอสมาเปนเวลานาน ทงนกเนองจากเงอนไขทเปนความคบของใจ (Grievances) ทท าใหตองการแบงแยกดนแดนนนหมดไปแลวจากการเปดใจของรฐบาล ซงสดทายแลว ถามองกนในแงของการจดการความขดแยง ทงสองฝายตางกพงพอใจกบผลลพธทเกดขน ตางกชนะดวยกนทงค สวนผแพคอตวปญหาเองทถกขจดไปแลว

สนาม – ตวเรงปฏกรยา เหตปจจยทงหมดทไดกลาวไปนนจดเปนองคประกอบทท าใหการเจรจาสามารถเกดขนไดแลว

ดงนน ภยพบตสนามจงไมไดเปนจดเรมตนทท าใหเกดการเจรจาสนตภาพในอาเจะหอยางทหลายฝายเขาใจ (Feith, ๒๐๐๗; Wiratmadinata, สมภาษณ, ๑ ธนวาคม พ.ศ.๒๕๕๔, อาเจะห) หากแตเปนเพยงตวเรงให

ก๘-๑๙

สวนผสมส าหรบการเจรจาทมพรอมอยกอนแลวนน ท าปฏกรยาจนตกผลก และสงผลใหการเจรจาสนตภาพอยางเปนทางการทเฮลซงกเกดไดรวดเรวขนเทานน

วนครสตมาสอฟ ๒๔ ธนวาคม พ.ศ.๒๕๔๗ สองวนกอนหนาเกดเหตสนาม ทกฝายคอทางรฐบาลอนโดนเซย GAM และ CMI ไดตอบตกลงทจะเขารวมการเจรจาซงจะจดขนทเฮลซงกแลว และในวนนนเองทรฐบาลแจงกบทางครสเตนเซนวาไดแตงตง Hamid Awaluddin รฐมนตรวาการกระทรวงกฎหมายและสทธมนษยชนเปนหวหนาคณะเจรจา และหลงจากนนในวนท ๑๑ มกราคม พ.ศ.๒๕๔๘ จดหมายเชญเขารวมเจรจาอยางเปนทางการกถงมอของทงสองฝายในนามของอาหตซาร (Juha Christensen, สมภาษณ, ๑๔ พฤศจกายน พ.ศ.๒๕๕๑, จาการตา)

ทงน การเปนตวเรงของสนามนนเกดขนในแงของการทท าใหท งสองฝายตองสญเสยชวตและทรพยสนไปอยางมาก ท าใหชาวอาเจะห ฝาย GAM และรฐบาลตางกตองการความชวยเหลอฟนฟอยางเรงดวนจากองคกรตางชาต ซงการชวยเหลอจะไมสามารถเขามาไดหากยงมการสรบกนในพนท นบวาเปนโอกาสอนดทจะเปดมมมองของรฐบาลใหยอมรบการเขามาของตางชาตวาเปนประโยชนตอการพฒนาและแกไขปญหาของประเทศ (TAF Haikal, สมภาษณ, ๒๘ ตลาคม พ.ศ.๒๕๕๑, อาเจะห; Otto Syamsuddin Ishak, สมภาษณ, ๓๐ ตลาคม พ.ศ.๒๕๕๑, อาเจะห)

Yarmen Dinamika (สมภาษณ, ๒๘ ตลาคม พ.ศ.๒๕๕๑, อาเจะห) นกขาวทใกลชดพนทและบรรณาธการหนงสอพมพ SERAMBI Aceh ไดเลาใหฟงวา หลงจากทฮาซน ดตโรไดเหนภาพเหตการณความเสยหายทางโทรทศนทกรงสตอกโฮลม ประเทศสวเดน ทานกรองไห และเกดความรสกวาจะสรบกนไปเพออะไร มประโยชนอะไรทามกลางความยอยยบถงขนาดน ทานจงตองการใหทกคนทกฝายไดเขามาชวยกนฟนฟอาเจะห สามวนหลงเหตการณ ทาง GAM จงตดสนใจประกาศหยดยง ในขณะทแกนน าของ GAM กพดอยบอยครงวาชาวอาเจะหเจบปวดมาพอแลว (Kingsbury, ๒๐๐๗) ซง Ferry Mursidan Baldan (สมภาษณ, ๓๑ ตลาคม พ.ศ.๒๕๕๑, จาการตา) สมาชกสภาผแทนราษฎรชาวอาเจะหโดยก าเนด เรยกเหตการณสนามครงนวาเปนเสมอน “ค าเตอนจากพระเจาทตองการใหหยดฆาลางกน สนามท าใหมคนเสยชวตเกอบสองแสนคน ซงรนแรงเกนกวาหวใจของชาวอนโดนเซยจะรบได และความชวยเหลอตางๆ จะเขาไปไมไดหากไมหยดยง นคอพลงปาฏหารยของพระเจา”

อยางไรกด นอกจากสนามจะเปนตวเรงปฏกรยาแลว ยงท าหนาทเปนทางลงทดส าหรบทงสองฝายอกดวย ซงถอเปนโอกาสทดทรฐบาลและ GAM จะประกาศเปดการเจรจาอยางเปนทางการ โดยไมถกมองวาเปนฝายพายแพหรอเสยศกดศร หากแตท าเพอใหความรนแรงยตลง เปดใหความชวยเหลอตางๆ จากนานาชาตสามารถเขามาในพนทได เพอประโยชนของประชาชนและประเทศชาต

๒.๒ เนอหา ขอตกลง และกฎหมายทเกยวของ บนทกขอตกลง MOU (Memorandum of Understanding between the Government of the

Republic of Indonesia and the Free Aceh Movement, ๒๐๐๕) ระหวางรฐบาลอนโดนเซยและ GAM นน ไดตงอยบนฐานคดทวาคขดแยงทงสองฝายมความมงมนทจะยดหลกสนตวธและหลกประชาธปไตยในการแกไขความขดแยงภายใตรฐธรรมนญแหงสาธารณรฐอนโดนเซย เพอน าไปสทางออกทยงยนและคงไวซง

ก๘-๒๐

เกยรตภมศกดศรของทงสองฝายควบคไปกบการสรางความเชอมนไวใจระหวางกนผานกระบวนการท างานเพอแปรเปลยนสงคมแหงความขดแยงไปสสงคมแหงสนตสขรวมกน

การเมองการปกครอง เนอหาหลกในขอตกลงดงกลาวก าหนดใหอาเจะหเปนเขตปกครองตนเองทมอ านาจในการบรหาร

ปกครองกจการสาธารณะของอาเจะหในทกดานยกเวนดานการตางประเทศ การปองกนประเทศ การเงน และเสรภาพในการนบถอศาสนา ซงถอเปนอ านาจของรฐบาลอนโดนเซยตามทก าหนดไวในรฐธรรมนญ ทงน ชาวอาเจะหสามารถเลอกตงผวาการอาเจะห มพรรคการเมองทองถนเฉพาะของตนเอง และสามารถแสดงออกซงอตลกษณวฒนธรรมของตนไดในเชงสญลกษณทเปนรปธรรมได เชน ธงทองถน เปนตน

เศรษฐกจ นอกจากมตทางดานการปกครองและวฒนธรรมดงกลาวแลว ในเชงเศรษฐกจพาณชยนน ทงสอง

ฝายไดเหนพองทจะใหอาเจะหสามารถกยมเงนจากตางประเทศได ตลอดจนการก าหนดอตราภาษเพอใชในการบรหารกจการภายใน และด าเนนธรกจการคา รวมทงเปดรบการลงทนจากตางประเทศไดโดยตรง ส าหรบรายไดทมาจากทรพยากรธรรมชาตทงทางบกและทางทะเลของทองถนนนกจะจดสรรใหแกอาเจะหในอตราสวนรอยละ ๗๐

ความยตธรรมและสทธมนษยชน ในสวนของประเดนสทธมนษยชน ตามขอตกลงกไดก าหนดใหรฐบาลจดตงศาลสทธมนษยชน

และก าหนดใหคณะกรรมการคนหาความจรงและความสมานฉนทแหงอนโดนเซย (The Indonesian Commission of Truth and Reconciliation) จดตงคณะกรรมการคนหาความจรงและความสมานฉนทส าหรบกรณอาเจะหขนเพอการสรางความยตธรรมและความปรองดองในสงคม

โดยขอตกลงดงกลาวไดก าหนดมาตรการนรโทษกรรมแกบคคลทเกยวของกบกจกรรมของ GAM ดวย ซงจะตองปลอยนกโทษการเมองและผถกคมขงอนเนองมาจากสถานการณความขดแยงทางการเมองนอยางไมมเงอนไขภายใน ๑๕ วนหลงจากการลงนามในขอตกลง โดย GAM ตกลงทยตการเคลอนไหวดวยก าลงอาวธอยางสนเชงดวยการสงมอบอาวธใหแกคณะปฏบตภารกจสงเกตการณกระบวนการสนตภาพในอาเจะห (Aceh Monitoring Mission, AMM) ทประกอบไปดวยบคลากรจากสหภาพยโรปและอาเซยน โดยไดรบการสนบสนนงบประมาณจากสหภาพยโรป ซงท าหนาทในการตดตามตรวจสอบการด าเนนงานตามขอตกลงของทงสองฝาย

การฟนฟเยยวยาและกลบคนสสงคม ส าหรบแนวทางในการสนบสนนใหอดตสมาชก GAM อดตนกโทษการเมอง และผตองขงจากคด

การเมองกลบคนสสงคมไดนน รฐบาลอนโดนเซยและคณะผบรหารอาเจะหจะตองรวมกนพจารณามาตรการในการชวยเหลอทางการเงนเศรษฐกจโดยผานกองทนการกลบคนสสงคม (Reintegration Fund) ตลอดจนการจดสรรทดนท ากนและการจางงานแกบคคลดงกลาว ในขณะเดยวกนรฐบาลจะตองจดสรรงบประมาณแกคณะผบรหารอาเจะหเพอบรณะทรพยสนทงของทางการและเอกชนทเสยหายจากผลของความขดแยงดวย

ทงน เพอทจะใหขอตกลงดงกลาวเกดผลบงคบในทางกฎหมาย ทงสองฝายตกลงทจะใหมการรางกฎหมายบรหารปกครองอาเจะห (LoGA) ซงไดมการตงคณะกรรมาธการของรฐสภาขนส าหรบการยกราง

ก๘-๒๑

กฎหมายดงกลาวและผานความเหนชอบจากรฐสภาอนโดนเซยส าหรบการประกาศใชเมอวนท ๑ สงหาคม พ.ศ.๒๕๔๙

๒.๓ กระบวนการเยยวยาฟนฟสงคม ประมาณสองสปดาหหลงการลงนามในขอตกลง MOU ประธานาธบดยโดโยโนไดออกค าสง

ประธานาธบดท ๒๒/๒๐๐๕ นรโทษกรรมโดยทวไปแกบคคลทเกยวของกบกจกรรมของ GAM ซงเชอมโยงกบคดการเมองโดยไมรวมถงการกระท าทเปนคดอาชญากรรมทวไป มการปลอยนกโทษการเมองและผถกคมขงทนทจ านวนประมาณ ๕๐๐ คน และไดปลอยเพมอกกวา ๙๐๐ คน รวมแลวมนกโทษการเมองไดรบการนรโทษกรรมและปลอยตวกลบคนสสงคมกวา ๑,๔๐๐ คน (Aspinall, ๒๐๐๘)

ทงนทงนน หลกเกณฑในการนรโทษกรรมจะเปนอยางไรและครอบคลมการกระท าใดบางกขนอยกบ คขดแยงทงสองฝายทจะตกลงกน ซงโดยหลกการแลวจะไมมการนรโทษกรรมใหแกผกอเหตเสยหายรายแรงและ “เลอดเยน” ตอพลเรอนบรสทธ เชน นกโทษการเมองคดระเบดตลาดหนจาการตาเมอเดอนกนยายน พ.ศ.๒๕๔๓ ซงมผเสยชวต ๑๐ คน หรอคดฆาตกรรม Dayan Dawood อธการบดมหาวทยาลยแหงหนงซงเปนทเคารพนบถอของสงคม เปนตน (Aspinall, ๒๐๐๘)

ในขณะเดยวกนนน ทาง GAM กไดสลายกองก าลงของตนทงหมด ๓,๐๐๐ คน และสงมอบปนทงหมด ๘๔๐ กระบอกตอ AMM ซงแมจะมหลายฝายตงขอสงสยวาจ านวนอาวธปนจะมมากกวาทสงมอบ แตกระบวนการดงกลาวกผานไปไดดวยด มการจดพธกรรมตอนรบกลบบานอยางยงใหญ พรอมๆกบการถอนทหารและต ารวจหนวยสดทายออกจากอาเจะหจ านวน ๒๕,๘๙๐ นายและ ๕,๗๙๑ นายตามล าดบ โดยคงเหลอไวแตทหารและต ารวจทประจ าการตามปกต (Clake et al, ๒๐๐๘)

การแสวงหาความจรง “กรณหญงไมเปดเผยชอ อาย ๖๐ ป อาศยอยในหมบานทางตอนเหนอของอาเจะห ระหวางชวงเดอนถอศลอดในป พ.ศ.๒๕๔๔ ไดมชายกลมหนงสวมหนากากและชดพรางพรอมปนไรเฟลเขามาโจมตหมบานของเธอ เธอไดเลาประสบการณใหฟงวา: สามของฉนและลกชายสองคนถกทรมานตอหนาฉนและลกๆ ของฉน เราดพวกเขาถกกดคว าหนากบพน ถกย า ถกตดวยปน และใหคาบระเบดเอาไว ฉนและลกๆ ไดแตกรดรอง เราไดแตนงมอง พวกเขาถกทรมาน ตอนทพวกนจะพาสามและลกชายฉนไป ฉนไดแตขอรองวา ‘ทาน อยาเอาไปเลย สามกแกแลว ลกกไมไดเปนใครทไหน’ พวกนบอกวาจะพาไปซกพกแลวจะมาสงคน...จากนนกเผาบานฉน ฉนไมรวาครอบครวฉนไปท าอะไรผดถงท ากนไดขนาดน ลองนกภาพดสวาคณจะรสกยงไงทคนในครอบครวสามคนถกน าตวไปแลวไมเคยกลบคนมาอกเลย กวาเจดปทฉนตองจมอยในความทกขกบลกๆ ทเหลอ...ทงหมดตองออกจากโรงเรยน ฉนตองพาไปอยกบญาตและคนทใจบญพอใหขาวใหทอย ลกชายคนหนงไปเปนแรงงานขดถนน ลกสาวอกคนตองรบจางซกผาและท างานบาน เราตางแยกกนอย ฉนเองกปวยประจ าแตไมมเงนไปหาหมอ ไมมความยตธรรมเลยแมแตนดเดยว” Clake et al, ๒๐๐๘: ๑๑ ส าหรบประเดนของการตรวจสอบและแสวงหาความจรงทเกดขนจากการกระท าในอดต ซงมการ

ตกลงทจะจดตงศาลสทธมนษยชนและคณะกรรมการแสวงหาความจรงแหงอาเจะหนน ปรากฏวาศาลสทธ

ก๘-๒๒

มนษยชนทมนนมไดก าหนดใหมขอบเขตอ านาจครอบคลมไปถงการด าเนนคดทเกดขนในอดต ในขณะทคณะกรรมการแสวงหาความจรงแหงอาเจะหกยงมไดมการจดตงขนแตอยางใดจนกระทงปจจบน เนองจากตดขดประเดนขอกฎหมายทระบวาจะสามารถจดตงขนไดภายใตคณะกรรมการแสวงหาความจรงแหงช าตเทานนซงรฐบาลกยงไมไดตงขนดวยเหตผลทางกฎหมายดวยเชนเดยวกน (Clake et al, ๒๐๐๘) ซงมการวเคราะหจากภาคประชาสงคมสวนหนงวา การทรฐบาลขาดความมงมนทจะตงคณะกรรมการแสวงหาความจรงทงสองชดขนตามทระบไวในขอตกลงนน สะทอนใหเหนถงอทธพลทางการเมองของกองทพทยงคงมอย ซงไมตองการใหมการด าเนนคดกบเจาหนาทรฐทกระท าผดในชวงสถานการณความขดแยงทผานมา (Aspinall, ๒๐๐๘; Clake et al, ๒๐๐๘) ดงทรฐมนตรวาการกระทรวงสทธมนษยชนและกฎหมาย Andi Mattalatta ไดกลาวตอสอมวลชนวาในเมอรฐบาลไดนรโทษกรรมแก GAM ไปแลวกคงจะไมเหมาะสมนกหากจะเอาผดกบเจาหนาทรฐ (Hadi, ๒๐๐๘)

ทงน International Center for Transitional Justice (ICTJ) ซงเปนองคกรระหวางประเทศทศกษากระบวนการยตธรรมในระยะเปลยนผานจากกรณศกษาประเทศตางๆทวโลก ระบวากระบวนการยตธรรมเปลยนผานของอาเจะหยงมขอจ ากดอยในแงของการชดเชยเยยวยาประชาชนทวไปทถกละเมดสทธมนษยชนจากทงสองฝาย สาเหตเนองมาจากขอตกลง MOU ทขาดรายละเอยดในการด าเนนการดานนและขอจ ากดในทางกฎหมายดงทกลาวไปขางตน (Clake et al, ๒๐๐๘)

จากการสมภาษณกลมผทตกเปนเหยอจากเหตการณความรนแรงในอาเจะหโดย Clake และคณะ (๒๐๐๘) สะทอนใหเหนมมมองตอความยตธรรมของคนกลมนวา

- คนจ านวนหนงทถกกระท านนจะรสกวาตนไดรบความยตธรรมกตอเมอผกระท าผดตอตนไดถกลงโทษ

- โดยทคนอกจ านวนหนงระบวาขอแคไดมการเปดเผยความจรงใหทราบวาใครเปนผกระท าและบคคลนนส านกผดตอตนกเพยงพอแลว

- ในขณะทอกสวนหนงรสกวาตนจะไดรบความเปนธรรมหากไดรบการชดเชยเยยวยาใหเหมาะสมกบสวนทตองสญเสยไป

- กลมสดทายกคอสวนทเหนวาตองด าเนนการทงสองมต คอตองมการน าตวผกระท าผดมาลงโทษและชดเชยเยยวยาตนเองหรอครอบครวอยางเหมาะสม

จะเหนไดวา สงส าคญคอการเปดเผยความจรงวาเกดอะไรขนในอดตทผานมา เพราะนนคอจดเรมตนแหงการปรองดอง จากนนกมการยอมรบรและรบผดอยางจรงจงในการกระท า รบผดชอบเยยวยาผไดรบผลกระทบจากการกระท านนอยางจรงจง ซงนกอาจจะน าไปสการใหอภยและการปรองดองตอไป โดยในกรณของอาเจะหนน กระบวนการปรองดองจะเกดขนระหวางคขดแยงเปนหลก แตส าหรบประชาชนทวไปทไดรบผลกระทบอาจจะรสกวาตนเองไมไดรบการดแลเทาทควร ท าใหยงเกดความรสกวาไมไดรบความเปนธรรม (Wiratmadinata, ๒๐๐๙) จนกระทงถกวพากษวจารณจากภาคประชาสงคมสวนหนงวากระบวนการสนตภาพอาเจะหนนเอาสงบเรยบรอยในสงคมเปนตวตงมากกวาการคนความยตธรรมของประชาชนผไมไดรบความเปนธรรม (Aspinall, ๒๐๐๘) ซงถอเปนประเดนถกเถยงทส าคญในแงของการหาสมดลในการใหน าหนกระหวางสนตภาพกบความยตธรรม

ก๘-๒๓

เมอกระบวนการตงคณะกรรมการแสวงหาความจรงแหงอาเจะหโดยรฐบาลอนโดนเซยไดสะดดหยดลง ทางเครอขายองคกรพฒนาเอกชนอาเจะหและจาการตาจ านวนหนงจงไดรวมตวกนตงกลม “พนธมตรเพอความจรงแหงอาเจะห” (Aceh Coalition for Truth หรอ Koalisi Pengungkapan Kebenaran, KPK) เพอรวมคดรวมออกแบบคณะกรรมการแสวงหาความจรงของอาเจะหเอง โดยในชวงป ๒๕๕๐ ไดเดนสายพดคยหารอกบฝายตางๆ ทงผวาราชการจงหวดอาเจะห สภาอาเจะห ตวแทนรฐบาล เจาหนาทรฐในสวนกลาง และเจาหนาทการทตของประเทศตางๆในจาการตา ซงถอเปนความพยายามในการสรางนวตกรรมในการแกไขปญหาอยางหนงอนเปนการรเรมจากชาวอาเจะหเอง (Clake et al, ๒๐๐๘) แมวาโดยหลกการแลว หากมการจดตงขนในทสด คณะกรรมการชดนจะมขอบเขตอ านาจทจ ากดอยแตในอาเจะหเทานนเนองจากจะไดรบการจดตงโดยสภาอาเจะห ซงจะท าใหการน าตวผกระท าผดทอยนอกเหนออ านาจของสภาอาเจะหมาชแจงหรอลงโทษจะไมสามารถกระท าได แตอยางนอยกถอเปนการเปดพนทรบฟงเสยงจากผไดรบผลกระทบทยงรสกวาไมไดรบความเปนธรรมจากรฐไดแสดงออกเพอใหสงคมไดรบร

หากพจารณาค ากลาวทวา “สนตภาพทแทจรงไมอาจเกดขนไดหากปราศจากความยตธรรม” ส าหรบคขดแยงหลกและผสนบสนนในเชงอดมการณความคดอาจจะมองวาความยตธรรมไดเกดขนแลวในอาเจะห และสนตภาพทแทจรงกไดเกดขนแลวเชนเดยวกน แตส าหรบประชาชนสวนหนงทไดรบผลกระทบโดยตรงจากเหตความรนแรงอาจจะรสกวายงไมมความยตธรรมในสงคม โดยมองวาการปรองดองครงน เปนการตกลงกนระหวางคขดแยงหลกทมสวนเกยวของกบการใชความรนแรง ซงยดหลกการไมรอฟนการกระท าในอดตและมองไปในอนาคต แตการมองไปขางหนาส าหรบเขาเหลานคงไมอาจท าไดตราบใดทความจรงอนเจบปวดยงไมปรากฎขนตอสงคม และผกระท าผดยงไมยอมรบการกระท าของตนในอดต

อยางไรกตาม สงทเกดขนดงกลาวกไดสะทอนใหความจรงอกประการหนงวา “ไมมกระบวนการสนตภาพใดทสมบรณแบบ” แตค าวาไมสมบรณแบบน คงจะตองขนอยกบบรบทของแตละสงคมวา ความไมสมบรณแบบอยางไรทผคนในสงคมพอรบไดรวมกน และท าใหสงคมโดยรวมเดนหนาไดโดยไมตดหลมอยกบปญหาความขดแยงและวงจรของความรนแรงอกตอไป

การชวยเหลอเยยวยา ในสวนของการชวยเหลอใหอดตสมาชก GAM กลบคนสสงคมและเยยวยาชวยเหลอผไดรบผลกระทบ

จากเหตการณความรนแรง ไดมการตงองคกรสงเสรมการกลบคนสสงคมแหงอาเจะห (Aceh Reintegration Authority หรอ Badan Reintegrasi Aceh, BRA) ซงเปนองคกรททางรฐบาลอนโดนเซย GAM และผแทนภาคประชาสงคมรวมกนจดตงขน โดยมพนธกจในการใหความชวยเหลอทางการเงนและสงคมแกอดตสมาชกกลม GAM จ านวน ๓,๐๐๐ คน รายละ ๒,๕๐๐ เหรยญสหรฐฯ อดตสมาชกกลมตอตานฝาย GAM จ านวนประมาณ ๖,๕๐๐ คน รายละ ๑,๐๐๐ เหรยญสหรฐฯ ชมชนทไดรบผลกระทบจากสถานการณความรนแรงครอบคลม ๑,๗๒๔ หมบานดวยจ านวนเงนเบองตน ๒๖.๕ ลานเหรยญสหรฐฯ ประชาชนทวไปทไดรบผลกระทบจากความสญเสยทพสจนใหเหนได (Demonstrable Loss) ตลอดจนครอบครวและญาตของผเสยชวตจากเหตการณจ านวนกวา ๒๐,๐๐๐ คน ผานโครงการตางๆไมวาจะเปนการจดสรรทดนท ากน การจางงาน หรอการใหสวสดการสงคมในกรณทพพลภาพ (Clake et al, ๒๐๐๘)

ทงน BRA ไดก าหนดหลกเกณฑในการพจารณาวาใครคอผไดรบผลกระทบจากสถานการณความรนแรงไวดงน คอ ๑) ผทสมาชกในครอบครวเสยชวตจากความขดแยง ๒) ผทสมาชกในครอบครวสญหายไป

ก๘-๒๔

ในชวงความขดแยง ๓) ผทบานถกเผาหรอท าลายจากสถานการณ ๔) ผททรพยสนถกท าลายเสยหายจากสถานการณ ๕) ผทตองอพยพยายถนฐานอนเนองมาจากสถานการณ ๖) ผทพการหรอทพพลภาพจากสถานการณ ๗) ผทมอาการปวยทางจตอนเนองมาจากสถานการณ และ ๘) ผทสภาพความเปนอยไดรบผลกระทบอยางมากจากสถานการณ (Clake et al, ๒๐๐๘)

อยางไรกตาม การชวยเหลอเยยวยาสวนใหญยงเปนลกษณะของการใหความชวยเหลอทางการเงนระยะสนเทานน แตมไดมงเนนไปทมาตรการชวยเหลอทางสงคมทไมใชตวเงน เชน สภาพความเปนอยในชมชน สขอนามย และการศกษา นอกจากน กระบวนการท างานกยงขาดความรวดเรวโดยเหนไดจากการฟนฟบรณะบานเรอนไปไดเพยง ๔,๙๗๘ หลง จากทงหมดทมการประเมนไวคอ ๕๙,๐๐๐ หลงทไดรบความเสยหายจากความรนแรง (ตวเลขเมอป ๒๕๔๙) อกทงยงมขอวจารณวาการชวยเหลอสวนใหญจะจดสรรใหแกอดตสมาชก GAM เปนหลกแทนทจะครอบคลมถงประชาชนทวไปอยางเทาเทยมกน ซงบางสวนกใหเหตผลสนบสนนวาหากไมมการด าเนนการใหอดตสมาชกเหลานสามารถกลบคนสสงคมไดอยางมประสทธภาพ กอาจจะท าใหเขาหวนกลบไปสวงวนของการกระท าผดกฎหมายและการใชความรนแรงอกในอนาคต (Clake et al, ๒๐๐๘)

การปฏรปสถาบน/องคกร กระบวนการปรองดองของอาเจะหมจดเนนอยทมาตรการทางการเมอง เศรษฐกจการเงน และสงคม

ในการน าอดตสมาชกกลม GAM กลบคนสสงคม โดยใหน าหนกไมมากนกในการมตของความยตธรรมและสทธมนษยชนส าหรบผทไมใชคขดแยงโดยตรง (Aspinall, ๒๐๐๘) ซงสะทอนใหเหนสวนหนงจากการทไมมวาระในการปฏรปองคกรทเกยวของกบความมนคง เชน กองทพ ต ารวจ และหนวยงานการขาว แมวาจะมความพยายามในการปฏรปกระบวนการยตธรรมและกฎหมาย แตกยงไมมความคบหนามากนก และขาดการประเมนผลทบทวนการท างานทผานมาอยางเปนระบบ ซงควรจะตองเรงด าเนนการเพอทจะปองกนและใหความมนใจแกผไดรบผลกระทบและประชาชนโดยรวมในสงคมวา ความเจบปวดดงเชนทเกดขนในอดตจะไมเกดขนอกในอนาคต (Clake et al, ๒๐๐๘) ในขณะทศาลสทธมนษยชนทตงขนมาตามขอตกลง MOU กถกตกรอบจ ากดขอบเขตอ านาจหนาทการพจารณาอยทการตดสนคดละเมดสทธมนษยชนทเกดขนหลงขอตกลง ซงอาจจะมขอดอยบางในแงทเปนกลไกในการปองกนการละเมดสทธมนษยชนในอนาคตไดสวนหนง

การปฏรปทเหนเปนรปธรรมมากทสดคอ การปฏรปการเมองอาเจะห ทงในแงของโครงสรางการบรหารปกครองทมลกษณะของการปกครองพเศษ การจดสรรรายไดจากทรพยากรทองถน และการอนญาตใหสามารถจดตงพรรคการเมองทองถนได โดยในเดอนธนวาคม ๒๕๔๙ ไดมการเลอกตงคณะผบรหารทองถนภายใตโครงสรางทางการเมองใหมนเปนครงแรกในอาเจะห และผทไดรบเลอกตงเปนผวาราชการจงหวด อาเจะหคนแรกกคอ Irwandi Yusuf ซงเปนอดตนกยทธศาสตรของฝาย GAM ผลของการปฏรปในดานตางๆเหลานสงผลถงการลดเงอนไขความขดแยงโดยตรงอนเปนการปรบความสมพนธทางอ านาจระหวางอาเจะหกบจาการตาซงมความไมราบรนมายาวนานไดอยางแทจรง

ในแงของกระบวนการฟนฟเยยวยาสงคมอาเจะหภายหลงจากความรนแรงไดยตลงนน Clake และคณะ (๒๐๐๘) ไดบทสรปส าคญวา การสรางความปรองดองนนมใชการด าเนนการเพยงแคการชดเชยในรปของตวเงนเทานน หากแตตองครอบคลมไปถงมาตรการชวยเหลอทางสงคมทไมใชในรปของตวเงน อกทงจะตองพจารณาถงการคนหาความจรงและการยอมรบการกระท าทละเมดกฎหมายในอดตของทงเจาหนาทรฐและกลม GAM บางสวนทกระท าตอประชาชนพลเรอนดวย ซงอาจรวมถงการน าตวผกระท าผดมาลงโทษและ/

ก๘-๒๕

หรอการส านกผดตอการกระท า โดยสดทายจะตองมการปฏรปสถาบนทเกยวของกบความมนคงและกระบวนการยตธรรมเพอฟนฟความเชอมนและเปนหลกประกนวาการละเมดดงกลาวจะไมเกดขนอกในอนาคต ๓. กรอบคดในการสรางความปรองดองแหงชาต

กระบวนการสรางความปรองดองใดๆ ลวนแลวแตตองมพนฐานมาจากกรอบความคดชดหนงซงจะเปนรากฐานส าคญของวธคดและมมมองของผเกยวของ ทสงผลตอการรเรมเกดขนและการด ารงอยอยางตอเนองของกระบวนการ

จากการศกษาพบวา ผทมสวนเกยวของหลกกบกระบวนการสรางความปรองดองท เกดขนในประเทศอนโดนเซยส าหรบกรณของความขดแยงรนแรงในอาเจะหนน ไดมพนฐานความคดดงตอไปน

๓.๑ ยอมรบกระบวนการเจรจาเพอหาทางออกททงสองฝายยอมรบได กอนหนาทจะเกดการปรองดองระหวางรฐบาลอนโดนเซยกบกลมขบวนการ GAM นน ทงสองฝายได

ใชความรนแรงเปนวธการในการเดนไปสเปาหมายของตนเอง และเชอมนมาเปนเวลากวา ๒๐ ปวาวธการดงกลาวจะน ามาซงความส าเรจ ฝายรฐบาลเองไดใชก าลงทหารในการปราบปรามและในบางชวงเวลาสมย เมกาวาตในการท าลายลาง GAM ใหสนซาก โดยเหนวาจะท าใหอกฝายยอมจ านนและลมเลกแรงบนดาลใจในการตอสไป ในขณะทฝาย GAM แมจะไมไดใชกองก าลงในการเอาชนะรฐบาลอนโดนเซยในทางทหาร แตกตองการทจะคงสภาพการตอสดวยก าลงทมเพอรกเอาชนะในทางการเมองระหวางประเทศ โดยหวงวาจะไดรบการสนบสนนจากนานาประเทศใหเปนเอกราชในทสด

อยางไรกตาม ภายหลงจากการตอสดวยความรนแรงและกอใหเกดการสญเสยลมตายมาอยางตอเนองตอทกฝายรวมทงประชาชนทวไปทมไดเปนคขดแยงดวยนน ทงสองฝายกไดตระหนกแลววาเปาหมายทตางฝายตางตองการไมอาจไดมาดวยวธการรนแรงท ใชอยได และเหนแลววาทงสองฝายตางตองพงพาอาศยกน ตางตองอยรวมบนแผนดนเดยวกนโดยไมอาจแยกขาดออกจากกนได จงจ าเปนทจะตองหากระบวนการหรอวธการอนในการแกไขความขดแยงทเกดขน และแสวงหาแนวทางในการอยรวมกนใหได ซงกคอกระบวนการเจรจาเพอหาทางออกททงสองฝายยอมรบไดรวมกนโดยมฝายทสามท าหนาทเปนคนกลางในการเชอมประสานใหคขดแยงทยงไมไววางใจกน สามารถทจะพดคยกนไดอยางราบรนมากขน

๓.๒ มองไปขางหนา ไมรอฟนอดต เพอใหสงคมเดนไปได ในชวงตนของการเจรจาทกรงเฮลซงก ทงสองฝายตางพดถงเรองราวทเกดขนในอดตและใชเวลาใน

การถกเถยงกนมาก อาหตซารรซงท าหนาทคนกลางอยจงถามทงสองฝายวา “เราพรอมทจะลมอดตและมองไปขางหนาแลวหรอยง” (Aspinall, ๒๐๐๘, ๑๗) ค าพดดงกลาวของอาหตซารรตอมาไดเปนตวก าหนดกรอบการท างานของทงสองฝายตลอดระยะเวลาของการเจรจาหาขอตกลง ซงเปนสวนหนงทท าใหทงสองฝายสามารถบรรลขอตกลงไดในทสด

ภายหลงจากการลงนามในขอตกลง นกโทษการเมองและผถกคมขง ตลอดจนอดตสมาชกของขบวนการทตองสงสยวาอาจมความเกยวของกบกจกรรมของ GAM นน ไดรบการปลอยตวจากเรอนจ าและ

ก๘-๒๖

นรโทษกรรม โดยททางรฐบาลอนโดนเซยตดสนใจไมสบสวนสอบสวนในการเอาผดกบกลมคนเหลานอกตอไป เพอใหเกดบรรยากาศของการปรองดองและไมมงจองเอาผดกนเปนวงจรไมจบสน บนหลกการทวา ทงสองฝายตางกยอมรบและเหนพองแลววาความขดแยงรนแรงทเกดขนเปนผลสบเนองมาจากการตอสบนความแตกตางทางอดมการณทางการเมองซงตางกสามารถหาขอตกลงทเหนรวมกนตอการแกไขปญหาดงกลาวไดแลว ซงสะทอนใหเหนจากค าพดของ Tengku Faisal Aly ผน าศาสนาคนส าคญคนหนงของอาเจะหทกลาววา “เราทงหมดตางเหนพองทจะไมพดถงความเจบปวดในอดตอก และหนหนามาสรางอนาคตใหมของอาเจะหรวมกนดวยบรรยากาศของสนตภาพและความมนคงภายใตสาธารณรฐอนโดนเซย” (Aspinall, ๒๐๐๘, ๖) สอดคลองกบท Hamid Awaluddin หวหนาคณะเจรจาของรฐบาลอนโดนเซยกลาววาความแตกแยกในอดตจะถกทงไวขางหลง จากนไปเราจะเดนหนาไปสอนาคตทไมมแบงเขาแบงเราอก (Merikallio, ๒๐๐๖) ในขณะทภาคประชาสงคมกมไดปฏเสธเชนเดยวกนวา ณ เวลาน ผคนในสงคมควรมองไปขางหนาถงแมวาวนหนงในอนาคตตามจงหวะเวลาทเหมาะสม สงคมจะตองยอนกลบมาสะสางอดตทผานมากตาม (Wiratmadinata, ๒๐๐๙)

แมวาตามขอตกลงจะระบใหมการตงคณะกรรมการแสวงหาความจรงขนเพอท าการสอบสวนและคนหาความจรงจากการกระท าทถอเปนการละเมดสทธมนษยชนในหวงสถานการณความรนแรง ซงจะตองมทงฝายเจาหนาทรฐและ GAM ทถกสอบสวนและอาจจะถกด าเนนคดได แตในทางปฏบต คณะกรรมการดงกลาวกยงมไดเกดขน ในขณะทศาลสทธมนษยชนทตงขนกมขอบเขตอ านาจหนาทตามกฎหมายทจ ากดอยเพยงการพจารณาคดละเมดสทธมนษยชนทเกดขนหลงเหตการณความรนแรงเทานน (Clake et al, ๒๐๐๘) ซงมบางฝายวเคราะหกนวารฐบาลอนโดนเซยและกองทพตกลงกนแลววาจะไมมการรอฟนอดตขนมา เนองจากอาจจะท าใหผทไมพอใจหรอไดรบผลกระทบจากกระบวนการแสวงหาความจรงดงกลาวโดยเฉพาะอยางยงฝายกองทพ ปฏเสธทจะใหความรวมมอในการด ารงรกษากระบวนการสนตภาพโดยรวมได กลาวคอฝายกองทพอาจจะไมยอมใหเรองจบเนองจาก “สนตภาพ” ทเกดขนจะท าใหตวเอง “เดอดรอน” เพราะอาจจะถกด าเนนคดจากการกระท าในอดต ถงขนมการพดกนวาไดมการตกลงกนเปนการภายในระหวางรฐบาลกบกองทพวากองทพจะลดบทบาททางการเมองของตวเองลงเพอแลกกบการไมตองรบโทษจากการกระท าในอดต ซงทผานมากไมปรากฎวามนายทหารระดบสงคนใดถกด าเนนคดจากการละเมดสทธมนษยชนในอาเจะห ในขณะทฝาย GAM สวนใหญเองกดเหมอนวาจะไมไดใหความส าคญกบการรอฟนสอบสวนการกระท าในอดตดวยเชนเดยวกน (Aspinall, ๒๐๐๘) ซงแททจรงแลวกคอการนรโทษกรรมทกฝายในทางปฏบตในทายทสด

น าหนกของการปรองดองในกรณของอาเจะหนจงอยทมตของการไมรอฟนอดตมากจนกระทงใกลเคยงกบค าวา “ลมๆ กนไป” เลยทเดยว เพอมงทจะใหสนตสขโดยรวมในสงคมเกดขนโดยไมถกขดขวางจากกลมทอาจจะไดรบผลกระทบจากการเปดเผยความจรง เปนการมองขามอดตทเจบปวดเพอกาวเดนไปขางหนา ซงแมจะมบางสวนของ GAM จะไมเหนดวยกบหลกการลมอดตน (Aspinall, ๒๐๐๘) แตกเหนดวยวาในทางปฏบต การคนหาความจรงคงจะเปนไปไดล าบาก จงยอมทจะมองขามประเดนนเพอใหบรรลขอตกลงและใหสงคมหลดพนจากวงวนแหงความรนแรง โดยทแมจะมเสยงตอตานจากกลมผไดรบผลกระทบจากการกระท าของทงสองฝาย แตกยงไมมน าหนกมากพอทจะกอใหเกดการเปลยนแปลงในทศทางการปรองดอง และ

ก๘-๒๗

หลายฝายในสงคมกมความตองการทจะใหความสงบเรยบรอยของบานเมองอยเหนอสงอนใดแมจะตองจายไปดวยความรสกวาไมไดรบความยตธรรมของคนจ านวนหนงกตาม

๔. ปจจยแหงความส าเรจของการสรางความปรองดองในชาต

จากการศกษากระบวนการและเนอหาในการสรางความปรองดองในกรณของอาเจะหทงหมดขางตนนน สามารถถอดบทเรยนวามเงอนไขใดบางทท าใหการปรองดองดงกลาวประสบความส าเรจในแงทสามารถยตความรนแรงลงไดและปองกนไมใหความรนแรงยอนคนกลบมาอก ดงตอไปน

๔.๑ เจตจ านงทางการเมอง (Political Will) ทจะปรองดอง ประธานาธบดยโดโยโนและคณะท างานทเกยวของ เชน รองประธานาธบดยซฟ คลลาตางมงมนท างานหนกเพอทยตสงครามทเกดขนใหไดดวยสนตวธ โดย Hamid Awaluddin (๒๐๐๘) หวหนาทมเจรจาของฝายรฐบาล ซงด ารงต าแหนงรฐมนตรวาการกระทรวงสทธมนษยชนและกฎหมายดวยนน กลาววาประธานาธบดใหการสนบสนนและมความตงใจอยางแนวแนทจะสรางสนตภาพ พยายามโนมนาวกองทพใหสนบสนนกระบวนการพดคยสนตภาพดวยตนเอง ซงแมทางกองทพจะลงเลในชวงแรกแตกเหนดวยในทายทสด ในขณะทรองประธานาธบดจะเปนผวางแผนในรายละเอยดและเดนสายท าความเขาใจกบสมาชกรฐสภาเพอขอเสยงสนบสนนกระบวนการดงกลาว รฐบาลหรอฝายการเมองสามารถสงสญญาณเพอแสดงถงเจตจ านงทจะปรองดองไดหลายวธการ ซงทางรฐบาลอนโดนเซยไดเรมจากการเปดพนททางการเมองใหทกฝายมชองทางแสดงความคดเหนและความรสกตางๆ อยางสนต เพอใหฝายทมความคบของใจไดรสกวารฐบาลไดยนเสยงของตน หรอสงสญญาณวาตองการจะพดคยกบกลมขบวนการทสนใจจะคยโดยไมจ าเปนตองเปดเผยตอสาธารณะ อยางไรกตาม สภาพบรบทและปจจยแวดลอมตางๆ ทางการเมองจะมสวนส าคญตอความเขมแขงและความมงมนของผน ารฐบาลดวย โดยผน ารฐบาลทจะสงสญญาณไดชดเจนน จะตองเปนผทมความมงมนและเชอมนอยางแทจรงในแนวทางสนตวธ ตองกลาหาญทจะเผชญหนากบแรงตานจากกล มคนทไมเหนดวยกบการใชการเมองน าการทหาร ยกตวอยางเชนกรณทประธานาธบดยโดโยโนไดประกาศอยางชดเจนวาเปาหมายหนงของเขาคอการท าใหรฐบาลพลเรอนมอ านาจเหนอกองทพอยางแทจรง (Kingsbury, ๒๐๐๗) รวมทงตองแสดงเจตนารมณอยางตอเนอง เพอใหความมนใจกบเจาหนาทรฐสวนใหญ ตลอดจนแนวรวมหรอสมาชกกลมขบวนการบางสวนทตองการใชสนตวธ

๔.๒ การคยกบ “ศตร” ในฐานะเพอนรวมชาตดวยกระบวนการหาทางออกรวมกนทชอบธรรม

และเปนทยอมรบของทกฝาย ค าวา “ศตร” ในทน แทจรงแลวไมใชศตรแตอยางใด หากแตคอ ผทเหนตาง คดตาง และมเปาหมาย

ทแตกตางจากเรา โดยเชอวาการด ารงอยของคนเหลานนคอภยตอตวเอง ความเปนปฏปกษทมมาอยางยาวนานระหวางรฐบาลกบ GAM รวมถงบาดแผลความเจบปวดจากการท ารายกนไดท าใหตางมองอกฝายวาเปนศตรทตองก าจด

ก๘-๒๘

อยางไรกตาม ความขดแยงรนแรงทยดเยอยาวนานนนไดสะทอนใหเหนวาตางกไมสามารถ “ก าจด” อกฝายออกไปจากหนทางของตนเองได การปรบเปลยนวธการแกไขปญหาโดยการหนหนามาคยกบคขดแยงเพอหาทางออกทท าใหอยรวมกนไดผานกระบวนการทชอบธรรมและเปนทยอมรบของทกฝายจงเปนวถทางทจ าเปนตอการสรางความปรองดอง ดงท Arko Hananto Budiadi (บรรยาย ๑๒ ตลาคม พ.ศ.๒๕๕๔, กรงเทพฯ) ทปรกษาเอกอครราชทตสาธารณรฐอนโดนเซยประจ าประเทศไทย ไดกลาวไววา เราจ าเปนตองคยกบคนทเปนศตร ไมใชเนนคยแตกบพวกเดยวกนทพดกนรเรองอยแลว เพอทจะท าความเขาใจกนและกนและรวมกนแกไขปญหาททงสองฝายตางกมสวนสรางขน จงจะท าใหการแกไขความขดแยงระหวางกนประสบความส าเรจ

อนง เมอกลาวถงค าวา “ศตร” แลว ยซฟ คลลา (บรรยาย, ๑๙ กมภาพนธ พ.ศ.๒๕๕๕, จาการตา) ไดกลาวไววา “ครงหนงเคยมทหารถามผมวาจะไปเจรจากบศตรไดอยางไร ผมถามกลบวาใครเปนศตร เขา [คนอาเจะห] กคอพนองของเรา เปนพลเมองของประเทศเรา...คนอาเจะหไมไดขออะไรมากมายเลย แคขอความเทาเทยมเปนธรรม ใหเกยรตกนเทานน”

ในกรณอาเจะห ทงสองฝายตางตกลงทจะใชกระบวนการเจรจาเพอน าไปสทางออกโดยมองคกรพฒนาเอกชนระหวางประเทศซงเปนทยอมรบของทงสองฝายท าหนาทเปนคนกลาง เมอทงสองฝายยอมรบและเหนวากระบวนการหาทางออกดงกลาวมความชอบธรรม กสงผลใหขอตกลงทเก ดขนเปนทยอมรบและน าไปปฏบตจรงอยางเปนรปธรรม

๔.๓ เหตแหงความขดแยงไดรบการแกไขดวยภาพอนาคตทสรางรวมกน

เงอนไขหรอเหตแหงความขดแยงซงเปนทมาของความรนแรงกวา ๒๙ ป ไมวาจะเปนประเดนความ ไมเปนธรรมในการจดสรรทรพยากร และความตองการในการด ารงอตลกษณวฒนธรรมจากส านกทางประวตศาสตรนน ไดรบการหยบยกขนมาหารอรวมกนระหวางทงสองฝาย และไดน าไปสทางออกคอการปรบโครงสรางทางการเมองการปกครองทองถนของอาเจะห ซงรวมถงอ านาจในการจดสรรรายไดจากทรพยากรทองถน ถอเปนการมงแกไขเหตแหงความขดแยงดงกลาวดวยความเหนพองและการประนประนอมของ คขดแยงหลกและสงคมโดยรวม

การทมองเหนทางออกหรอภาพอนาคตรวมกน และน ามาปฏบตใหเกดขนจรงอยางเปนรปธรรม โดยททางออกดงกลาวนนสามารถทจะขจดเงอนไขแหงความขดแยงรนแรงลงไดดวยนน ไดท าใหโอกาสทความรนแรงจะหวนกลบคนมาอกลดนอยลง แมวาจะมปญหาใหมเกดขนตามมาในสวนของกลมผไดรบผลกระทบบางสวนทรสกวาไมไดรบการชดเชยเยยวยาอยางเปนธรรมในแงทปราศจากความคบหนาในการคนหาความจรงจากการกระท าทละเมดสทธมนษยชนในอดต ตลอดจนการน าตวผกระท าผดทงในสวนของเจาหนาทรฐและกลมกองก าลงตางๆมาลงโทษ แตกไมมเงอนไขพนฐานทจะเปนเชอไฟใหเกดความรนแรงระลอกใหมขนมาไดอกตอไปภายใตสภาพบรบททางสงคมการเมองในปจจบน

ทงน การทสงคมจะมองเหนทางออกรวมกนไดดงกลาวน มใชจะเกดขนไดในเวลาอนสนจากการตดสนใจของคนไมกคน หากแตเกดจากกระบวนการสอสารภายในสงคม ซงจ าเปนตองอาศยขอตอ (Connectors) ทเขมแขง เชอมถงกนในทกภาคสวนและในทกระดบไมวาจะเปนในรฐบาล รฐสภา ขาราชการ เจาหนาทรฐ องคกรพฒนาเอกชน ผน าทองท ผน าทองถน ผน าศาสนา ผน าชมชน กลมสตร และเยาวชน

ก๘-๒๙

ตลอดจนสอมวลชนทงในและนอกพนท ตองท าหนาทคนหา เปด และรกษาชองทางตดตอสอสารระหวางกน เพอสรางและรกษาความไววางใจแกกนในภาคสวนตางๆ และเตรยมความพรอมทงในแงกรอบคดและความคาดหวงของผมสวนไดสวนเสยใหสอดคลองกบความเปนจรง อธบายใหเขาใจในปญหาและเหนภาพอนาคตทเปนไปไดรวมกนในทายทสด ๔.๔ เปลยนมหาวกฤตเปนโอกาสสการปรองดอง ๒๖ ธนวาคม พ.ศ.๒๕๔๗ อาเจะหตองประสบภยพบตครงใหญจากสนาม น ามาซงความสญเสยกวา ๑๖๐,๐๐๐ ชวตภายในเวลาไมกนาท ทงสองฝายตางใชวกฤตครงนเปนโอกาสในการสรางความปรองดองของชาต โดยทางแกนน าฝาย GAM ไดตดสนใจประกาศหยดยงฝายเดยว ในขณะทรฐบาลเองกตองเปดรบการชวยเหลอจากประชาคมระหวางประเทศอยางทไมเคยปรากฏมากอน ซงสงผลใหสถานการณความขดแยงในอาเจะหไดรบความสนใจจากนานาชาตมากขนและรฐบาลกไดถกตรวจสอบการด าเนนงานมากขนเชนเดยวกน อกทงทงสองฝายตางกเจบปวดกบความสญเสยอยางมหาศาล และเกดส านกทางศลธรรมวาการรวมกนชวยเหลอผประสบภยถอเปนความจ าเปนเรงดวนกวาการปะทะตอสกนเพอมใหเกดความเสยหายทอาจเกดขนมากไปกวาทเปนอยน ซงถอวาเกนทจะรบไดแลว มหาวกฤตทเกดขนจงกลบกลายเปนการสรางพนทรวมและเปนตวเรงปฏกรยาทท าใหทงสองฝายท างานรวมกนไดในทสด (Awaluddin, ๒๐๐๘) และทส าคญคอทงสองฝายตางกฉวยโอกาสนไวสการปรองดองโดยไมปลอยใหผานเลยไปดงเชนกรณของประเทศศรลงกา ซงไดรบผลกระทบจากสนามจนมผเสยชวตกวา ๓๐,๐๐๐ คนเชนเดยวกนแตกลบไมไดสงผลตอการเปลยนแปลงเชงบวกตอสถานการณความขดแยงรนแรงระหวางกลมสงหลกบทมฬในศรลงกาแตอยางใด อยางไรกตาม แตละสงคมอาจจะประเมนและรบรถงความสญเสยท ‘เกนรบได’ แตกตางกนไปตามประสบการณและบรบททางสงคมของแตละพนท และอาจตองพจารณาถงปจจยอนๆ เชน ความสญเสยของผคนในสงคมทผานมาในอดตดวยเชนกน ซงไมอาจระบเฉพาะเจาะจงไดวาตองสญเสยเทาไหรอยางไรจงจะ หนหนามาปรองดองกน ประเดนส าคญคอ เมอเปนเรองของการรบรและความรสกแลว ฝายตางๆทอยากจะเหนการปรองดองหรอการเปลยนแปลงกอาจจะ “สราง” การรบรนของสงคมขนมาไดเหมอนกนผานการรณรงคตางๆเพอสรางความตระหนกรของคนในสงคม บทสรปสสงคมไทย

อาเจะหและจาการตาประสบความส าเรจในการยตความรนแรงทมประวตศาสตรความเปนมาเปนศตวรรษ ผานกระบวนการพดคยเจรจาระหวางคขดแยงหลกทงสองฝายและการยอมถอยคนละกาวโดยไมกระทบตอสาระส าคญทแตละฝายตองการจะเหน ซงสดทายสามารถบรรลขอตกลงทางการเมองทยอมรบไดรวมกนบนฐานคดของการมองไปขางหนา และสามารถน าไปสการปฏบตจรงเพอขจดเงอนไขแหงความรนแรงทรากเหงาของความขดแยง

แมวาความขดแยงในอาเจะหกบความขดแยงทางการเมองในสงคมไทยจะมลกษณะของความขดแยงทแตกตางทงในสวนของสาเหตความขดแยงและประเภทของคขดแยง ท าใหไมสามารถน าเนอหาทเปนทางออกตอปญหามาพจารณาประยกตใชได แตในสวนของกระบวนการในการจดการกบปญหานนสามารถท

ก๘-๓๐

จะน ามาเปนบทเรยนใหสงคมไทยพจารณาได เพอออกแบบกระบวนการทชอบธรรมอนเปนทยอมรบของทกฝายในการเปดพนทเพอพดคยหารอรวมกนถงเหตแหงความขดแยงและแนวทางการสรางความปรองดองใหเกดขนระหวางกลมคนทมแนวคดทางการเมองแตกตางกนภายในชาต

ส าหรบในสวนของหลกการไมรอฟนอดตและมองไปขางหนาเพอใหสงคมเดนตอไปไดนน สงส าคญคอผมสวนไดสวนเสยตางๆ ในสงคมไทยคงจะตองยอมรบและเหนตรงกนเสยกอนวาจะไมรอฟนอดตในสวนไหน จะมองไปขางหนาในทศทางใด และภาพอนาคตทเหนรวมกนของประเทศไทยเปนอยางไร สงคมทแตกแยกราวลกในปจจบนจงจะสามารถแปรเปลยนความขดแยงไปสสงคมแหงความปรองดองไดอยางแทจรงในอนาคต

บรรณานกรม

เอกสารภาษาไทย ชนนททรา ณ ถลาง และอรอนงค ทพยพมล. ๒๕๕๓. “การเจรจาและการรกษาสนตภาพในอาเจะห: บทเรยนส าหรบกรณสามจงหวด

ชายแดนภาคใตของประเทศไทย.” ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย http://elibrary.trf.or.th/project_content.asp?PJID =RDG๕๒๑๐๐๑๙ (๑๕ พฤศจกายน ๒๕๕๔).

นพทธ ทองเลก ทองเลก. ๒๕๕๐. การมสวนรวมของกองทพไทยกบกระบวนการสนตภาพในอาเจะห ประเทศอนโดนเซย. กรงเทพมหานคร: วทยาลยปองกนราชอาณาจกร.

สภาคพรรณ ตงตรงไพโรจน. ๒๕๕๐. รฐกบสงคมมสลมในอนโดนเซย. จลสารความมนคงศกษา ๓๐: ๕-๔๐.

เอกสารภาษาองกฤษ Ahtisaari, Marti. 2008. “Delivering Peace for Aceh.” In Accord: Issue 20: Reconfiguring Politics: the Indonesia – Aceh

Peace Process, ed. Aguswandi and Judith Large. London: Conciliation Resources. Amnesty International. 1993. “Indonesia: ‘Shock Therapy’: Restoring Order in Aceh, 1989-1993.” Amnesty

International. https://www.amnesty.org/en/library/info/ASA21/007/1993/en (December 3, 2011). Aspinall, Edward. 2005. “The Helsinki Agreement: A More Promising Basis for Peace in Aceh?” Policy Studies 20.

The East-West Center. http://www.eastwestcenter.org/fileadmin/stored/pdfs/PS020.pdf (December 3, 2011)

Aspinall, Edward. 2008. “Peace without Justice?: The Helsinki Peace Process in Aceh.” Center for Humanitarian Dialogue. http://www.hdcentre.org/files/Justice%20Aceh%20final.pdf (December 2, 2011).

Aspinall, Edward, and Harold Crouch. 2003. “The Aceh Peace Process: Why it Failed.” Policy Studies 1. The East-West Center. http://www.eastwestcenter.org/sites/default/files/private/PS001.pdf (December 3, 2011).

Awaluddin, Hamid. 2008. “Why is Peace in Aceh Successful?” In Accord: Issue 20: Reconfiguring Politics: the Indonesia – Aceh Peace Process, ed. Aguswandi and Judith Large. London: Conciliation Resources.

Clarke, Ross, Galuh Wandita, and Samsidar. 2008. “Considering Victims: the Aceh Peace Process from a Transitional Justice Perspective.” International Center for Transitional Justice. http://ictj.org/publication/considering-victims-aceh-peace-process-transitional-justice-perspective (December 2, 2011).

Feith, Pieter. 2007. “The Aceh Peace Process: Nothing Less than Success.” Special Report 184: March 2007. United States Institute of Peace. http://www.usip.org/files/resources/sr184.pdf (December 2, 2011).

Hadi, Faisal. 2008. “Human Rights and Justice in Aceh.” In Accord: Issue 20: Reconfiguring Politics: the Indonesia – Aceh Peace Process, ed. Aguswandi and Judith Large. London: Conciliation Resources.

Huber, Konrad. 2004. “The HDC in Aceh: Promises and Pitfalls of NGO Mediation and Implementation.” Policy Studies 9. The East-West Center. http://www.eastwestcenter.org/fileadmin/stored/pdfs/PS009.pdf (December 3, 2011).

ก๘-๓๑

Huber, Konrad. 2008. “Aceh’s Arduous Journey to Peace.” In Accord: Issue 20: Reconfiguring Politics: the Indonesia – Aceh Peace Process, ed. Aguswandi and Judith Large. London: Conciliation Resources.

Kingsbury, Damien. 2007. “Peace Processes in Aceh and Sri Lanka: A Comparative Assessment.” Security Challenges Volume 3 Number 2 (June): 93-112.

Large, Judith and Aguswandi. 2008. “Introduction: the Forging of Identiy, the Imperative of Political Voice and Meeting Human needs.” In Accord: Issue 20: Reconfiguring Politics: the Indonesia – Aceh Peace Process, ed. Aguswandi and Judith Large. London: Conciliation Resources.

Memorandum of Understanding between the Government of the Republic of Indonesia and the Free Aceh Movement. 2005.

Merikallio, Katri. 2006. Making Peace: Ahtisaari and Aceh. Juva: WS Bookwell Oy. Miller, Michelle A. 2006. “What’s Special about Special Autonomy in Aceh?” In Verandah of Violence: the

Background to the Aceh Problem, ed. Anthony Reid. Singapore: Singapore University Press. Miller, Michelle A. 2008. “The Conflict in Aceh: Context, Precursors, and Catalysts.” In Accord: Issue 20:

Reconfiguring Politics: the Indonesia – Aceh Peace Process, ed. Aguswandi and Judith Large. London: Conciliation Resources.

Said, Nazamuddin B. 2008. “Economic Injustice: Cause and Effect of the Aceh Conflict.” In Accord: Issue 20: Reconfiguring Politics: the Indonesia – Aceh Peace Process, ed. Aguswandi and Judith Large. London: Conciliation Resources.

Wiratmadinata. 2009. An Evolving Model for Conflict Transformation and Peacebuilding in Aceh: Analysis of the Aceh Peace Process from an Acehese Perspective. Banda Aceh: Aceh Justice Resource Center.

Zartman, William I. 2001. “The Timing of Peace Initiatives: Hurting Stalemates and Ripe Moments.” The Global Review of Ethnopolitics 1(1) (September): 8-18.

การบรรยาย Budiadi, Arko Hananto. ๒๕๕๔. บรรยายแกคณะนกศกษาหลกสตรประกาศนยบตรชนสง การเสรมสรางสงคมสนตสข รนท ๓

สถาบนพระปกเกลา เมอวนท ๑๒ ตลาคม ๒๕๕๔ ณ สถานเอกอครราชทตสาธารณรฐอนโดนเซยประจ าประเทศไทย Jusuf Kalla. ๒๕๕๕. บรรยายแกคณะนกศกษาหลกสตรประกาศนยบตรชนสง การเสรมสรางสงคมสนตสข รนท ๓ สถาบน

พระปกเกลา เมอวนท ๑๙ กมภาพนธ ๒๕๕๕ ณ Board Room, Club Bimasena, Hotel Dharmawangsa, จาการตา ประเทศอนโดนเซย

รายชอผใหสมภาษณ 1. Afridal Darmi – นกกฎหมายและผอ านวยการ LBH Banda Aceh ซงเปนองคกรทใหความชวยเหลอทางกฎหมายแกชาว

อาเจะห 2. Aguswandi – อดตนกศกษาซงเปนสมาชกของGAM ปจจบนเปนประธานพรรค Partai Rakyat Aceh 3. Ahmedy Meuraxsa – ผเชยวชาญดานการจดการความขดแยงจาก IMPACT 4. Amiruddin Usman (Brig.Gen.) – ประธาน Forum for Communication and Coordination (FKK) ซงเปน

หนวยงานทมภารกจในการสอสารและประสานงานกจกรรมตางๆทเกยวกบอาเจะห รวมจดตงโดยรฐบาลอนโดนเซย คณะผบรหารอาเจะห และ อดตGAM

5. Azwar Abubakar – อดตผวาราชการจงหวดอาเจะหในชวงการเจรจาสนตภาพทเฮลซงก ปจจบนเปนทปรกษาประธานองคกรฟนฟสนตภาพแหงอาเจะห (Badan Reintegrasi-Damai, BRA – Aceh Reintegration and Peace Agency)

6. Banta Syahrijal – ผจดการโครงการ ACSTF (Aceh Civil Society Task Force) ซงเปนองคกรภาคประชาสงคมเฉพาะกจของอาเจะห มบทบาทในการจดกจกรรมตางๆเพอสงเสรมสนตภาพ

7. Fadli – อดตหวหนาหนวยกองก าลงยอยของGAM ปจจบนประกอบอาชพสวนตว 8. Tengku Faisal Aly – ประธานสมาคมโรงเรยนสอนศาสนาอสลาม HUDA

ก๘-๓๒

9. Ferry Mursidan Baldan – สมาชกสภาผแทนราษฎรจากพรรค Golkar เปนชาวอาเจะหโดยก าเนด เปนผผลกดนทางการเมองใหแกชาวอาเจะห และเปนผมบทบาทส าคญในการรางกฎหมายปกครองทบงคบใชในอาเจะห (Law on Governing Aceh, LoGA)

10. James Bean – ผประสานงานโครงการ Post Conflict and Reintegration Program, International Organization of Migration (IOM) ซงเปนโครงการฝกอาชพใหแกอดตสมาชกGAM โดยมเปาหมายเพอสงเสรมใหอดตสมาชกGAMสามารถใชชวตอยในสงคมไดโดยปกตสข

11. John Virgoe – ผอ านวยการโครงการเอเชยตะวนออกเฉยงใต, International Crisis Group (ICG) 12. Juha Christensen – อดตนกธรกจชาวฟนแลนดซงเปนหนงในผประสานงานหลกใหเกดการเจรจาสนตภาพทเฮลซงก 13. Leroy Hollenbeck – ทปรกษาผวาราชการจงหวดอาเจะหจ านวน 3 คนรวมถงปจจบน 14. Mawardi Ismail – อาจารยประจ าคณะนตศาสตร มหาวทยาลย Syiah Kuala ซงเปนผมบทบาทส าคญในการรางกฎหมาย

ปกครองทบงคบใชในอาเจะห 15. Michael Bak – ผเชยวชาญจากส านกงานใหความชวยเหลอเพอการพฒนาระหวางประเทศของสหรฐอเมรกา (United

States Agency for International Development, USAID) ทปฏบตงานในอนโดนเซยมาเปนเวลา 9 ปจนกระทงเกดขอตกลงสนตภาพทเฮลซงก

16. Tgk.Nashiruddin Bin Ahmed – อดตแกนน าและหวหนาคณะเจรจาฝายGAM ชวงปค.ศ.2000-2003 17. Nur Djuli – ประธานองคกรฟนฟสนตภาพแหงอาเจะห (Badan Reintegrasi-Damai, BRA – Aceh Reintegration and

Peace Agency) ซงเปนอดตแกนน าของGAM และอดตผเจรจาฝายGAMทงสองครงทเจนวาและเฮลซงก 18. Otto Syamsuddin Ishak – อดตแกนน าภาคประชาสงคมทมบทบาทในการผลกดนใหเกดการพดคยกนระหวางฝายGAM

และองคกรพฒนาเอกชนบางสวน ปจจบนเปนอาจารยทมหาวทยาลย Syiah Kuala 19. Rusdi Hamid – สมาชกพรรค Sekjen Partai Bersatu Aceh 20. Sidney Jones – ทปรกษาอาวโส International Crisis Group (ICG) 21. Soprayoga Hadi – ผอ านวยการฝายพนทพเศษและพนทชายขอบ (Special Area and Disadvantaged Region) ของ

BAPPENAS (National Planning Board) ซงเปนหนวยงานทรบผดชอบการวางแผนพฒนาประเทศ 22. Suraiyah Kamaruzaman – ผอ านวยการ Flower Aceh ซงเปนองคกรพฒนาเอกชนทท างานเพอสงเสรมสทธสตรในอา

เจะห 23. Taf Haikal – โฆษกกลม Aceh-Barat Selatan Caucus ซงเปนกลมภาคประชาสงคมทท างานในพนทชายฝงตะวนตกและ

ทางใตของจงหวดอาเจะห 24. Thamrin Ananda – ผสมครรบเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรในตนปค.ศ.2009 จากพรรค Partai Rakyat Aceh 25. Wiratmadinata – เลขาธการเครอขาย Forum LSM Aceh ซงเปนเครอขายประชาสงคมขนาดใหญหนงในสองเครอขาย

ของอาเจะห 26. Yarmen Dinamika – ผอ านวยการศนยขอมลสนตภาพอาเจะห (Aceh Peace Resource Center, APRC) และ

บรรณาธการ SERAMBI Aceh 27. Zulhanuddin Hasibuan – ผอ านวยการ PUGAR ซงเปนหนวยงานดานสงแวดลอมทชวยเหลอกลมคนชายขอบและ

ชาวประมงใหมอาชพและมรายไดเพอชวตความเปนอยทดขน