1

ระดบฝนละอองและสารกลม BTEX จากการปงยางเนอสตวกบความเสยงตอสขภาพ

โดย นางสาวปฐว ทองเกอ

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาวทยาศาสตรสงแวดลอม แผน ก แบบ ก 2 ระดบปรญญามหาบณฑต

ภาควชาวทยาศาสตรสงแวดลอม บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ปการศกษา 2560 ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

2

ระดบฝนละอองและสารกลม BTEX จากการปงยางเนอสตวกบความเสยงตอสขภาพ

โดย นางสาวปฐว ทองเกอ

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาวทยาศาสตรสงแวดลอม แผน ก แบบ ก 2 ระดบปรญญามหาบณฑต

ภาควชาวทยาศาสตรสงแวดลอม บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ปการศกษา 2560 ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

3

LEVELS OF PARTICULATE MATTER AND BTEX FROM CHARCOAL MEAT GRILLING AND HEALTH RISK

By

MISS Patawee THONGKUA

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for Master of Science (ENVIRONMENTAL SCIENCE)

Department of ENVIRONMENTAL SCIENCE Graduate School, Silpakorn University

Academic Year 2017 Copyright of Graduate School, Silpakorn University

หวขอ ระดบฝนละอองและสารกลม BTEX จากการปงยางเนอสตวกบความเสยงตอสขภาพ

โดย ปฐว ทองเกอ สาขาวชา วทยาศาสตรสงแวดลอม แผน ก แบบ ก 2 ระดบปรญญา

มหาบณฑต อาจารยทปรกษาหลก ผชวยศาสตราจารย ดร. องกศร ทพยารมณ

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ไดรบพจารณาอนมตใหเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรวทยาศาสตรมหาบณฑต

คณบดบณฑตวทยาลย (รองศาสตราจารย ดร.จไรรตน นนทานช)

พจารณาเหนชอบโดย

ประธานกรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร. รฐพล อนแฉง )

อาจารยทปรกษาหลก (ผชวยศาสตราจารย ดร. องกศร ทพยารมณ )

ผทรงคณวฒภายนอก (ดร. ชชวาล สงหกนต )

ง

บทค ดยอ ภาษาไทย

56311306 : วทยาศาสตรสงแวดลอม แผน ก แบบ ก 2 ระดบปรญญามหาบณฑต ค าส าคญ : TSP, PM10, PM4, PM2.5, การปงยางเนอสตว, BTEX, ความเสยงตอสขภาพ

นางสาว ปฐว ทองเกอ: ระดบฝนละอองและสารกลม BTEX จากการปงยางเนอสตวกบความเสยงตอสขภาพ อาจารยทปรกษาวทยานพนธ : ผชวยศาสตราจารย ดร. องกศร ทพยารมณ

งานวจยนมวตถประสงคเพอหาความเขมขนของ TSP PM10 PM4 PM2.5 และสารกลม

BTEX ทเกดจากการปงยางเนอสตวประเภทเนอหม เนอไก ปกไก บนทายไก และเครองในไกยางดวยเตาถาน ณ รานรถเขนหมยาง และน าความเขมขนของสารกลม BTEX ไปประเมนความเสยงตอสขภาพจากการไดรบสมผสการหายใจของผขายในกรณทผขายมโอกาสไดรบสมผสสารมลพษทเกดขนทงหมดโดยตรงอยางตอเนอง

ผลการวจยพบวาการปงยางของรานหมยางเปนกจกรรมทกอใหเกดฝนละอองทง 4 ชนด และสารกลม BTEX ในระดบทเปนอนตรายตอสขภาพ โดยความเขมขนเฉลยของฝนชนดทตรวจพบสงสดคอ TSP รองลงมาคอ PM10 PM4 และ PM2.5 โดยมความเขมขนเฉลยเทากบ 10.27±0.50 6.92±0.59 3.76±0.32 และ 1.38±0.24 มลลกรมตอลกบาศกเมตร ตามล าดบ จากการสมภาษณผขายเนอสตวปงยางรานหมยางนกมวย พบวา มอาการระคายเคองจมก แสบจมก ไอ จาม และมเสมหะ ซงเปนอาการของกลไกการก าจดฝนละอองของรางกาย และผลการตรวจวดความเขมขนสารกลม BTEX พบความเขมขนเฉลยของสารกลม BTEX เรยงล าดบจากมากไปนอยดงน เบนซน> โทลอน>ออรโธ-ไซลน>เอทลเบนซน โดยมความเขมขนเฉลยเทากบ 0.0323±0.0162 0.0180±0.0088 0.0041±0.0025 และ 0.0030±0.0020 มลลกรมตอลกบาศกเมตร ตามล าดบ และตรวจไมพบเมทา,พารา-ไซลน ซงแมจะไมเกนคาขดจ ากดความปลอดภยในการท างานในของ OSHA ของ NIOSH และประกาศกระทรวงมหาดไทย แตเมอน าคาความเขมขนของสารกลม BTEX มาประเมนความเสยงตอสขภาพในกรณผขายมโอกาสไดรบสมผสสารมลพษทเกดขนทงหมดโดยตรงอยางตอเนอง พบวาผขายมความเสยงแบบกอมะเรง (Cancer risk) ทยอมรบไมได โดยมคาเทากบ 1.10x10-5 หรอ 11 คนตอประชากร 1 ลานคน แตไมมความเสยงแบบไมกอมะเรง (HIBTEX = 0.152) ดงนนผขายควรมการปองกนเพอลดปรมาณการไดรบสมผสสารกลม BTEX เชน เลอกใชเตาปงยางทกอใหเกดการเผาไหมไมสมบรณในอตราทต า อปกรณควบคมควนทเลอกใชควรเปนครอบดดควน (Hood) หรอเปนพดลมดดควนทมปลองสงใหควนลอยตวไดสงเกนระดบการหายใจ สวมใสหนากากทสามารถดดซบสารพษ หรอมประสทธภาพในการกรองฝนละอองขนาดเลกไดด เปนตน

จ

ฉ

บทค ดยอ ภาษาองกฤษ

56311306 : Major (ENVIRONMENTAL SCIENCE) Keyword : TSP, PM10, PM4, PM2.5, MEAT GRILLING, BTEX, HEALTH RISK

MISS PATAWEE THONGKUA : LEVELS OF PARTICULATE MATTER AND BTEX FROM CHARCOAL MEAT GRILLING AND HEALTH RISK THESIS ADVISOR : AUNGSIRI THIPPAYAROM

This research aims to find the concentration of TSP PM10 PM4 PM2.5 and BTEX from meat grilling as pork meat, chicken meat, chicken wings and chicken internal organ with charcoal oven at Moo Yang shop. The BTEX concentration was used to assess the health risk of seller who was inhalers’ exposure in worse case.

The result found the meat grilling from Moo Yang shop released TSP PM10 PM4 PM2.5 and BTEX at harmful levels to health. Grilling produced TSP at the highest average concentration follow by PM10 PM4 and PM2.5 with the orderly concentrations of 10.27±0.50 6.92±0.59 3.76±0.32 and 1.38±0.24 mg/m3, respectively. This was consistent with the result of seller’s interview is indicating occurences of Nasal irritation, nosebleed, cough, sneeze and sputum. These symptoms were the mechanism of dust removal from human’s respiratory system. For analyzing the BTEX, it found the average concentrations as following order; Benzene > Toluene > o-Xylene > Ethylbenzene with the orderly concentrations of 0.0323±0.0160 0.0180±0.0090 0.0030±0.0030 and 0.0013±0.0030 mg/m3, respectively with and non detect for m,p-Xylene. The BTEX concentrations were not exceeding work safety limits of OSHA NIOSH and announcement of Ministry of Interior. However, when when used BTEX concentration to assess the health risk in the worst case it found the seller had unacceptable risk of cancer with 1.10x10-5 or 11 persons per 1 million persons but did not have health risk of non-carcinogenic (HIBTEX = 0.152). Therefore, the seller should be self-protect to decrease BTEX inhalation exposure such as choose charcoal that produces incomplete combustion at low rates, use smoke control i.e. hood or fan with chimney to allow smoke lift above the breathing level, wearing a high efficiency mask that can absorb the toxics or filter small particulate as well.

ช

ซ

กตตกรรมประกาศ

กตตกรรมประกาศ

ผวจยขอกราบขอบพระคณผชวยศาสตราจารย ดร.องกศร ทพยารมณ อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก ทไดกรณาใหค าปรกษา ค าแนะน า และความคดเหน อนเปนประโยชน เพอการแกไขในการท าวทยานพนธครงน ดวยความเอาใจใส พรอมทงตกเตอน สงสอน ใหโอกาส และก าลงใจดวยดตลอดมา ท าใหวทยานพนธฉบบนส าเรจลลวงไปไดดวยด

ผวจยขอกราบขอบพระคณผชวยศาสตราจารย ดร.รฐพล อนแฉง และอาจารย ดร. ชชวาล สงหกนต ทไดกรณาใหขอเสนอแนะ แกไขขอบกพรองตาง ๆ ในวทยานพนธฉบบน และรวมเปนประธานกรรมการ และกรรมการการสอบปองกนวทยานพนธ

ผวจยขอขอบพระคณคณาจารยภาควชาวทยาศาสตรสงแวดลอม คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยศลปากร ทกทานทไดกรณาใหความรตลอดระยะเวลาทไดศกษาในสถาบนแหงน และขอขอบพระคณบรษท ยไนเตด แอนนาลสต แอนด เอนจเนยรง คอนซลแตนท จ ากด ทเออเฝอเครองมอ สถานทในการตรวจวเคราะหตวอยาง ขอขอบพระคณเจาหนาทในภาควชาวทยาศาสตรสงแวดลอมทกทานทใหความชวยเหลอในการด าเนนงานในการท าวทยานพนธครงน นอกจากขอขอบคณนกศกษาระดบปรญญาตร ภาควชาวทยาศาสตรสงแวดลอม คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยศลปากร ทไดชวยด าเนนการเกยวกบการเกบตวอยางในการท าวทยานพนธครงน

สดทายนคณคาและคณประโยชนของวทยานพนธฉบบน ผวจยขอมอบเพอตอบแทนคณบดา และมารดา ทคอยสนบสนน เปนแรงผลกดนใหแกผท าวจย และขอมอบแดบรพาคณาจารยทกทานทไดประสทธประสาทวชาแกผวจย

ปฐว ทองเกอ

สารบญ

หนา บทคดยอภาษาไทย ............................................................................................................................. ง

บทคดยอภาษาองกฤษ ....................................................................................................................... ฉ

กตตกรรมประกาศ............................................................................................................................. ซ

สารบญ ............................................................................................................................................. ฌ

สารบญตาราง .................................................................................................................................... ฐ

สารบญรป ........................................................................................................................................ ฒ

บทท 1 .............................................................................................................................................. 1

บทน า ................................................................................................................................................ 1

1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา ................................................................................. 1

1.2 วตถประสงคของการวจย ....................................................................................................... 2

1.3 สมมตฐานของการวจย ........................................................................................................... 3

1.4 ขอบเขตของการวจย .............................................................................................................. 3

1.5 ตวแปรในการศกษา ............................................................................................................... 4

1.6 กรอบแนวคดในการศกษา ...................................................................................................... 5

1.7 นยามศพทเฉพาะ ................................................................................................................... 5

1.8 ประโยชนทไดรบ .................................................................................................................... 6

บทท 2 .............................................................................................................................................. 8

วรรณกรรมทเกยวของ ....................................................................................................................... 8

2.1 ฝน ......................................................................................................................................... 9

2.1.1 กระบวนการเกดฝนจากการปงยางเนอสตว ................................................................. 9

2.1.2 กระบวนการเขาสรางกายและกลไกการตกสะสมของฝนละออง ................................ 12

ญ

2.1.3 กลไกการก าจดฝนออกจากรางกาย ............................................................................ 17

2.1.4 ผลกระทบของฝนละอองตอสขภาพมนษย ................................................................. 18

2.1.5 มาตรฐานคณภาพอากาศ ........................................................................................... 21

2.2 สารกลม BTEX ......................................................................................................................... 22

2.2.1 เบนซน ....................................................................................................................... 22

2.2.2 โทลอน ....................................................................................................................... 26

2.2.3 เอทลเบนซน .............................................................................................................. 29

2.2.4 ไซลน ......................................................................................................................... 31

2.2.5 คามาตรฐานทเกยวของกบการไดรบสมผสสารกลม BTEX ......................................... 34

2.3 การประเมนความเสยงตอสขภาพ ........................................................................................ 36

2.3.1 การบงชอนตราย (Hazard Identification) .............................................................. 37

2.3.2 การประเมนการตอบสนองตอปรมาณสารทไดรบ (Dose-response assessment).. 37

2.3.3 การประเมนการไดรบสมผส (Exposure assessment) ............................................ 40

2.3.4 การอธบายลกษณะความเสยง (Risk characterization) ........................................... 41

2.4 งานวจยทเกยวของ............................................................................................................... 43

บทท 3 ............................................................................................................................................ 48

วธด าเนนการวจย ............................................................................................................................ 48

3.1 ขนตอนการศกษา ................................................................................................................. 48

3.2 การเกบตวอยาง ................................................................................................................... 49

3.2.1 สถานทเกบตวอยาง ................................................................................................... 49

3.2.2 ระยะเวลาการเกบตวอยาง ......................................................................................... 50

3.2.3 การเตรยมอปกรณส าหรบเกบตวอยาง ....................................................................... 51

3.3 วธการเกบตวอยาง ............................................................................................................... 55

3.3.1 การเกบตวอยางฝน .................................................................................................... 55

ฎ

3.3.2 การเกบตวอยางสารกลม BTEX ................................................................................. 56

3.3.3 การเกบขอมลโดยการสมภาษณ ................................................................................. 56

3.4 การวเคราะหความเขมขนฝนละออง .................................................................................... 57

3.4.1 การค านวณความเขมขนของฝนละออง ...................................................................... 57

3.5 การวเคราะหความเขมขนสารกลม BTEX ............................................................................ 58

3.5.1 การสกดคารบอนไดซลไฟดบรสทธ ............................................................................ 58

3.5.2 กราฟมาตรฐาน (Standard curve) .......................................................................... 59

3.5.3 การสกดตวอยาง BTEX และแบลงค .......................................................................... 61

3.5.4 การควบคมคณภาพ (Quality Control; QC) ............................................................ 62

3.5.5 การค านวณความเขมขนของสารกลม BTEX .............................................................. 63

3.6 การประเมนความเสยงตอสขภาพจากการรบสมผส .............................................................. 64

3.6.1 การบงชอนตราย (Hazard Identification) .............................................................. 64

3.6.2 การประเมนการตอบสนองตอปรมาณสารทไดรบ (Does - Response Assessment) ................................................................................................................................. 65

3.6.3 การประเมนการไดรบสมผส (Exposure Assessment) ............................................ 66

3.6.4 การอธบายลกษณะของความเสยง (Risk Characterization) .................................... 66

3.7 การวเคราะหขอมลทางสถต ................................................................................................. 67

บทท 4 ............................................................................................................................................ 68

ผลการศกษาและการอภปรายผล .................................................................................................... 68

4.1 ขอมลทวไปในการปงยางเนอสตว ......................................................................................... 68

4.2 ความเขมขนของฝนละออง .................................................................................................. 69

4.3 ความเขมขนสารกลม BTEX ................................................................................................. 72

4.4 การประเมนความเสยงตอสขภาพ ........................................................................................ 78

บทท 5 ............................................................................................................................................ 82

ฏ

สรปและขอเสนอแนะ ...................................................................................................................... 82

5.1 สรปผลการศกษา ................................................................................................................. 82

5.2 ขอเสนอแนะ ........................................................................................................................ 84

รายการอางอง ................................................................................................................................. 87

ภาคผนวก........................................................................................................................................ 91

ภาคผนวก ก .................................................................................................................................... 92

ขอมลจากแบบสมภาษณ ................................................................................................................. 92

ภาคผนวก ข .................................................................................................................................... 96

การค านวณ ..................................................................................................................................... 96

ภาคผนวก ค .................................................................................................................................. 103

รายละเอยดขอมลทไดจากการศกษา ........................................................................................ 103

ประวตผเขยน ................................................................................................................................ 114

สารบญตาราง

หนา ตารางท 1 ฝนขนาดเลกกวา 2.5 ไมโครเมตร (PM2.5) ทเกดจากการเผาไหมถานไมเชอเพลงทใชในครวเรอน ......................................................................................................................................... 11

ตารางท 2 การตกสะสมของฝนในทางเดนหายใจมนษย .................................................................. 16

ตารางท 3 คาก าหนดการไดรบสมผสฝน ......................................................................................... 21

ตารางท 4 คามาตรฐานคณภาพอากาศในบรรยากาศโดยทวไปเกยวกบฝน ..................................... 22

ตารางท 5 ลกษณะอาการตามปรมาณทไดรบสมผสเบนซน ............................................................. 25

ตารางท 6 ผลกระทบตอสขภาพมนษยทเกดจากการไดรบสมผสสารกลม BTEX ............................. 33

ตารางท 7 คาขดจ ากดการไดรบสมผสของสารกลม BTEX (มลลกรมตอลกบาศกเมตร) .................. 35

ตารางท 8 คาขดจ ากดความปลอดภยในการท างานส าหรบการไดรบสมผสสารกลม BTEX ตลอดระยะเวลาการท างานปกต (สวนในลานสวน) ................................................................................... 36

ตารางท 9 คาความเขมขนอางองทางการหายใจของสารกลม BTEX (มลลกรมตอลกบาศกเมตร) ... 39

ตารางท 10 คาความเปนพษทางการหายใจแบบกอมะเรงของสารกลม BTEX ทเปนสารกอมะเรง, (มลลกรมตอลกบาศกเมตร) ............................................................................................................. 40

ตารางท 12 รอยละของฝนจากการปงยางอาหาร ............................................................................ 44

ตารางท 13 อตราการไหลของปมดดอากาศ .................................................................................... 54

ตารางท 14 ปรมาตรการเตรยมสารละลายมาตรฐานสารกลม BTEX .............................................. 59

ตารางท 15 สภาวะเครองกาซโครมาโตกราฟฟ ทมตวตรวจวดชนดเฟรมไอออไนเซชน (GC-FID) ส าหรบการวเคราะหสารกลม BTEX……………………………………………………………………………………….. 60

ตารางท 16 ความสามารถในการกอมะเรงของสารกลม BTEX ........................................................ 64

ตารางท 17 คาความเขมขนอางอง (Reference concentration; RfC) และคาความเปนพษในการกอมะเรง (Slope factor; SF) ของสารกลม BTEX ......................................................................... 65

ตารางท 18 ความหมาย และทมาของตวแปรในสมการการค านวณปรมาณการไดรบเฉลยตอวน (ADI) ........................................................................................................................................................ 66

สารบญรป

หนา รปท 1 กรอบแนวคดในการศกษา ..................................................................................................... 7

รปท 2 โครงสรางทางเคมของวสดทมคณสมบตทางเชอเพลง ............................................................ 8

รปท 3 การปลดปลอย PM2.5 จากอปกรณการใหความรอนชนดตาง ๆ ในครวเรอน ....................... 12

รปท 4 ขนาดของฝนขนาดเลกทสามารถเขาสสวนตาง ๆ ของระบบทางเดนหายใจ ........................ 13

รปท 5 กลไกการแพร ...................................................................................................................... 14

รปท 6 กลไกการตกลงตามแรงโนมถวง ........................................................................................... 14

รปท 7 กลไกการปะทะกบผนงทางเดนหายใจ ................................................................................. 15

รปท 8 กลไกการสมผสกบผวเยอบทางเดนหายใจ ........................................................................... 15

รปท 9 กลไกการตกตามแรงไฟฟาสถต ............................................................................................ 16

รปท 10 กลไกการก าจดสงแปลกปลอมในระบบทางเดนหายใจ ...................................................... 18

รปท 11 โครงสรางเบนซน (Benzene) ........................................................................................... 23

รปท 12 โครงสรางโทลอน (Toluene) ............................................................................................ 27

รปท 13 โครงสรางเอทลเบนซน (Ethylbenzene) ......................................................................... 29

รปท 14 โครงสรางไซลน (Xylene) ................................................................................................. 32

รปท 15 ขนตอนในการประเมนความเสยงตอสขภาพ ..................................................................... 37

รปท 16 ความสมพนธเชงเสนระหวางปรมาณสารทไดรบกบการตอบสนองของสารไมกอมะเรง ..... 38

รปท 17 ความสมพนธเชงเสนระหวางปรมาณสารทไดรบกบการตอบสนองของสารกอมะเรง ......... 40

รปท 18 วธการศกษา ...................................................................................................................... 48

รปท 19 แผนทตงรานหมยางนกมวย สถานทเกบตวอยาง ............................................................... 49

รปท 20 ลกษณะรานหมยางรถเขน ................................................................................................. 50

รปท 21 เครองชงดจตอลระดบไมโครกรม ความละเอยด 6 ต าแหนง (Microbalance) รน XP6 ยหอ METTLER TOLEDO ....................................................................................................................... 51

รปท 22 อปกรณเกบตวอยางฝน TSP ............................................................................................. 52

รปท 23 อปกรณการเกบตวอยางฝน PM10 ..................................................................................... 52

รปท 24 อปกรณการเกบตวอยางฝน PM4 ....................................................................................... 53

รปท 25 อปกรณการเกบตวอยางฝน PM2.5..................................................................................... 53

รปท 26 อปกรณการเกบตวอยางสารกลม BTEX ............................................................................ 54

รปท 27 หลอดดดซบชนด Coconut shell charcoal ................................................................... 55

รปท 28 การตดตงอปกรณการเกบตวอยาง ..................................................................................... 57

รปท 29 เครองกาซโครมาโตกราฟฟยหอ Agilent รน 7890 ........................................................... 61

รปท 30 วธสกดตวอยาง BTEX และแบลงค .................................................................................. 62

1

บทท 1

บทน า

1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา

การปงยางเปนกรรมวธทใชในการปรงอาหารซงมมาตงแตอดตจนถงปจจบน ถงแมวาปจจบนรปแบบของอปกรณทใชในการปงยางจะไดรบการพฒนาไปตามยคสมย แตรปแบบทยงคงใชในการปงยางคอการใหความรอนแกอาหารโดยตรงผานการเผาไหมถานไมเชอเพลง ถานไมเปนเชอเพลงชนดหนงทนยมใช และมการใชอยางกวางขวางในการปงยางอาหาร เนองจากมประสทธภาพในการใหความรอนทด อกทงยงมราคาถก จงยงคงไดรบความนยมมาจนถงปจจบน แตเนองจากถานไมมองคประกอบของแรธาตคารบอน สารประกอบอนทรย และอนนทรย เมอเกดการเผาไหมจงกอใหเกดสารมลพษทางอากาศหลายชนด ทงเขมา ควน ขเถา และฝนชนดตาง ๆ เชน ฝนแขวนลอยทงหมด (TSP) ฝนขนาดไมเกน 10 ไมโครเมตร (PM10) ฝนขนาดไมเกน 4 ไมโครเมตร (PM4) และฝนขนาดไมเกน 2.5 ไมโครเมตร (PM2.5) เปนตน

อนภาคของฝนละอองสามารถเขาสรางกายผานกระบวนการหายใจ และเกดการตกสะสมในสวนตาง ๆ ของระบบทางเดนหายใจ กอใหเกดผลกระทบตอสขภาพ เชน คดจมก ไอ จาม หายใจตดขด หอบหด และอาจเกดโรคปอดอกเสบหากไดรบสมผสตอเนองเปนระยะเวลานาน และนอกจากอนตรายทเกดจากฝนละอองแลว ขณะทใหความรอนแกเนอสตว เชน เนอหม เนอไก หรอเนอวว เปนตน ไขมนในเนอสตวจะละลายหยดลงบนถานไมเชอเพลงเกดการเผาไหมไมสมบรณ กอใหเกดกาซ และอนภาคสารมลพษจากกระบวนการเผาไหมหลายชนด เชน สารกลมโพลไซคลกอะโรมาตกไฮโดรคารบอน โลหะปรมาณนอย กาซคารบอนมอนอกไซด รวมทงยงกอใหเกดกลมของสารอนทรยระเหยงายทประกอบดวยเบนซน (Benzene) โทลอน (Toluene) เอทลเบนซน (Ethylbenzene) และไซลน (Xylenes) หรอทเรยกวาสารกลม BTEX โดยสารกลมนนอกจากจะเปนสารมลพษทางอากาศทสงผลกระทบตอสงแวดลอมแลว ยงเปนอนตรายตอสขภาพของมนษยอกดวย เชน กอใหเกดอาการระคายเคองตอระบบทางเดนหายใจ มฤทธกดระบบประสาทสวนกลาง ท าใหมอาการวงเวยนศรษะ ออนเพลย คลนไส เปนตน อกทงหากไดรบสมผส และมการสะสมเปนระยะเวลานานอาจกอใหเกดภาวะโลหตจาง ท าใหเกดความผดปกตของเมดเลอดขาว (Leukemia) สงผลตอระบบ

2

ภมคมกน และเกดการเปลยนแปลงทางพนธกรรม (Genotoxicity) จนเปนสาเหตของการกอใหเกดมะเรง (Carcinogenicity) ในมนษยอกดวย

International Agency for Research on Cancer หรอ IARC องคกรหนวยยอยของ World Health Organization (WHO) ซงท าหนาทศกษาวจย ประเมน และจดกลมสารกอมะเรง จดใหสารในกลม BTEX ไดแก เบนซน (Benzene) และเอทลเบนซน (Ethylbenzene) อยในกลมสารท มฤทธในการกอใหเกดมะเรงในมนษย และกลมสารทอาจกอใหเกดมะเรงในมนษย ตามล าดบ(International Agencr for Research on Cancer, 2017)

อาหารปงยางเปนหนงในหลายทางเลอกในการบรโภคของคนไทย ดวยปจจยดานตาง ๆ ทงรสชาต ราคา ความสะดวกรวดเรวในการรบประทานของผบรโภค และมกรรมวธในการปรงทงาย จงท าใหอาหารปงยาง เชน หมยาง ไกยางจงไดรบความนยมเปนอยางมาก กอใหเกดอาชพขายเนอสตวปงยางเกดขนเปนจ านวนมาก ทงในรปแบบทเปนรานอาหาร รปแบบทเปนรถเขนหรอรานแผงลอย โดยรานแบบรถเขนหรอแผงลอยทขายอาหารประเภทปงยางแบบเสยบไมยาง สามารถพบไดทวไปทงตามตลาด ตลาดนด หรอโรงอาหาร ซงรานปงยางเหลานบางรานไมมการตดตงอปกรณควบคมควนเพอปองกนการไดรบสมผสสารมลพษทเกดจากการปงยางอาหารของผขาย ดวยเหตนผวจยจงเลงเหนความเสยงตอสขภาพของผประกอบอาชพขายเนอสตวปงยาง ซงเปนผทมโอกาสไดรบสมผสสารมลพษทางอากาศทเกดจากการปงยางอาหารโดยใชถานไมเชอเพลงโดยตรงอยางตอเนอง ทงฝนแขวนลอยทงหมด (Total suspended particulate; TSP) ฝนทมขนาดไมเกน 10 ไมโครเมตร (PM10) ฝนทมขนาดไมเกน 4 ไมโครเมตร (PM4) ฝนทมขนาดไมเกน 2.5 ไมโครเมตร (PM2.5) และสารกลม BTEX ทเกดจากการปงยางเนอสตว

1.2 วตถประสงคของการวจย 1.2.1 เพอศกษาความเขมขนของฝนแขวนลอยทงหมด (Total suspended

particulate; TSP) ฝนทมขนาดไมเกน 10 ไมโครเมตร (PM10) ฝนทมขนาดไมเกน 4 ไมโครเมตร (PM4) และฝนทมขนาดไมเกน 2.5 ไมโครเมตร (PM2.5) ทเกดจากการปงยางเนอสตว

1.2.2 เพอศกษาความเขมขนของสารกลม BTEX ทเกดจากการปงยางเนอสตว 1.2.3 เพอประเมนความเสยงตอสขภาพของผประกอบอาชพขายเนอสตวปงยาง ซงเปนผ

ทไดรบสมผสสารพษในกลม BTEX โดยตรงอยางตอเนองในระหวางการประกอบอาชพ

3

1.3 สมมตฐานของการวจย

1.3.1 การปงยางเนอสตวกอใหเกดฝนแขวนลอยทงหมด (TSP) ฝนขนาดไมเกน 10 ไมโครเมตร (PM10) ฝนขนาดไมเกน 4 ไมโครเมตร (PM4) ฝนขนาดไมเกน 2.5 ไมโครเมตร (PM2.5) และสารกลม BTEX เกนคามาตรฐานคณภาพอากาศ

1.3.2 การไดรบสมผสฝนแขวนลอยทงหมด (TSP) ฝนขนาดไมเกน 10 ไมโครเมตร (PM10) ฝนขนาดไมเกน 4 ไมโครเมตร (PM4) ฝนขนาดไมเกน 2.5 ไมโครเมตร (PM2.5) และสารกลม BTEX เกนคามาตรฐานคณภาพอากาศ กอใหเกดผลกระทบและ/หรอความเสยงตอสขภาพของผขายเนอสตวปงยาง

1.4 ขอบเขตของการวจย 1.4.1 พนทศกษา

การวจยนเลอกรานหมยางนกมวย ซงเปนรานรถเขนทมการตดตงพดลมดดควนเหนอเตาปงยาง โดยขายเนอสตวปงยางประเภทเนอหม เนอไก ปกไก บนทายไก และเครองในไกยาง รานหมยางนกมวยตงอยบรเวณตลาดอนดเพลยกราวด ซงเปนตลาดอาหารทเปดขายเฉพาะตอนเยนถงค า ตงอยภายในมหาวทยาลยศลปากร วทยาเขตพระราชวงสนามจนทร จงหวดนครปฐม โดยสาเหตทเลอกรานนเปนพนทศกษา เนองจากบรเวณดงกลาวไมใชเสนทางหลกในการสญจรภายในมหาวทยาลย ท าใหโดยรอบของรานหมยางนกมวยมปรมาณการจราจรของยานพาหนะคอนขางนอย มเพยงรถจกรยาน และจกรยานยนตเทานนทผาน อกทงในพนทบรเวณใกลเคยงไมมรานปงยางอน ๆ ท าใหลดผลกระทบจากมลพษทแหลงก าเนดขางตน

1.4.2 การเกบตวอยาง เกบตวอยางสารมลพษทกชนด โดยตดตงอปกรณการเกบตวอยางบนขาตง

เหนอเตาปงยาง และพดลมดดควน ในระยะความสงประมาณ 78 เซนตเมตร เพอศกษาความเสยงตอสขภาพจากการไดรบสมผสสารกลม BTEX ผานการหายใจของผประกอบอาชพขายเนอสตวปงยาง ในกรณทผขายมโอกาสไดรบสมผสสารมลพษทเกดขนทงหมด

1.4.3 ระยะเวลาศกษา เกบตวอยางฝนชนดตาง ๆ และสารกลม BTEX ชนดละ 10 ตวอยาง รวม

ทงหมด 50 ตวอยาง ระหวางชวงเดอนมนาคมถงเดอนมถนายน พ.ศ. 2558 โดยเกบตวอยางตอเนองตลอดชวงระยะเวลาการปงยางเปนเวลา 4 ชวโมง ตงแตเวลา 16:00 – 20:00 น. ตามชวงเวลาการขายปกต และเกบตวอยางความเขมขนพนฐาน (Background Condition) ในวนทไมมการขาย ชนดละ 3 ตวอยาง รวมทงหมด 15 ตวอยาง

4

1.4.4 เทคนคการเกบและวธวเคราะหตวอยาง 1.4.4.1 เกบตวอยางฝนละอองตามวธกราวเมตรก (Gravimetric) ทงฝน

แขวนลอยทงหมด (TSP) ฝนขนาดไมเกน 10 ไมโครเมตร (PM10) ฝนขนาดไมเกน 4 ไมโครเมตร (PM4) และฝนขนาดไมเกน 2.5 ไมโครเมตร (PM2.5) วนละ 1 ตวอยาง เปนเวลา 10 วน รวมจ านวนทงหมด 40 ตวอยาง โดยใชชดเกบตวอยางปรมาตรต าแบบบคคล (Personal air sampler) ซงประกอบดวย ปมดดอากาศแบบพกพา ยหอ Gillian รน GilAir5 ตลบกระดาษกรอง และอปกรณคดขนาดฝนตามขนาดทตองการเกบตวอยาง วเคราะหความเขมขนของฝนชนดตาง ๆ ดวยวธเชงน าหนก (Gravimetric Method) โดยใชเครองชงดจตอลระดบไมโครกรม ทศนยม 6 ต าแหนง (Microbalance) ยหอ METTLER TOLEDO รน XP6 ณ บรษท ยไนเตด แอนนาลสต แอนด เอนจเนยรง คอนซลแตนท จ ากด

1.4.4.2 เกบตวอยางสารกลม BTEX ตามวธมาตรฐาน NIOSH 1501 โดยใชปมดดอากาศแบบพกพา ยหอ Gillian รน GilAir5 ตอเขากบหลอดดดซบชนด Coconut Shell Charcoal ยหอ SKC รหสสนคา 226-01 วนละ 1 ตวอยาง เปนเวลา 10 วน รวมจ านวน 10 ตวอยางวเคราะหความเขมขนของสารกลม BTEX ดวยเทคนคกาซโครมาโตกราฟฟ โดยใชตวตรวจวดชนด เฟรมไอออไนเซชน (Gas chromatography - flame ionization detector; GC-FID) ยหอ Agilent รน 7890B ณ บรษทยไนเตด แอนนาลสต แอนด เอนจเนยรง คอนซลแตนท จ ากด โดยผลการวเคราะหความเขมขนของสารกลม BTEX น าไปใชในการประเมนความเสยงตอสขภาพจากการไดรบสมผสผานการหายใจของผขายเนอสตวปงยาง

1.4.4.3 เกบขอมลปฐมภมจากการสมภาษณโดยใชแบบสอบถาม เพอใหทราบถงขอมลทวไป ขอมลดานสขภาพ และขอมลการประกอบอาชพ โดยน าขอมลทไดไปใชในการประเมน และวเคราะหความเสยงตอสขภาพของผขายเนอสตวปงยางจากการไดรบสมผสสารกลม BTEX ทางการหายใจ

1.5 ตวแปรในการศกษา 1.5.1 ตวแปรอสระ หรอตวแปรทเปนสาเหตหลกของการกอใหการเกดผลกระทบ ใน

การศกษานตวแปรอสระ ไดแก ชนด ความเขมขนของฝน และสารกลม BTEX 1.5.2 ตวแปรตาม หรอตวแปรทไดรบผลจากการเปลยนแปลงของตวแปรอสระ ใน

การศกษานตวแปรตาม ไดแก ผลกระทบ และความเสยงตอสขภาพของผขายเนอสตวปงยาง 1.5.3 ตวแปรควบคม หรอตวแปรทอาจสงผลใหการศกษาเกดความคลาดเคลอน หากไม

มการควบคมใหเหมอนกน ในการศกษานตวแปรควบคม ไดแก แหลงก าเนดของสารมลพษ นนคอ

5

รานหมยางนกมวย และผขายเนอสตวปงยาง ชวงเวลาในการเกบตวอยาง ระยะเวลาในการเกบตวอยาง

1.5.4 ตวแปรสอดแทรก หรอตวแปรทอาจสงผลกระทบตอผลการศกษา แตไมสามารถควบคมได ในการศกษานตวแปรสอดแทรก ไดแก สภาพอากาศ เชน ความชน อณหภม แรงลม เปนตน

1.6 กรอบแนวคดในการศกษา กรอบแนวคดในการศกษาแสดงดงรปท 1

1.7 นยามศพทเฉพาะ 1.7.1 ฝน (Particulate matter; PM) หมายถง อนภาคทมทงอยในรปของของแขง และ

ของเหลว แขวนลอยอยในอากาศ มขนาดเลกตงแต 0.002 ไมโครเมตร จนถงอนภาคทมขนาดใหญกวา 500 ไมโครเมตร (กรมควบคมมลพษ กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2546)

1.7.2 ฝนแขวนลอยทงหมด (Total suspended particulate; TSP) หมายถง อนภาคทลอยตวในบรรยากาศ ซงประกอบดวยอนภาคขนาดเลก อนภาคทเขาสระบบทางเดนหายใจได (PM10

และ PM2.5) และอนภาคขนาดใหญ ซงกอใหเกดความร าคาญ โดยมเสนผานศนยกลางนอยกวาหรอเทากบ 100 ไมโครเมตร มแหลงก าเนดทงทเกดจากธรรมชาต และจากการกระท าของมนษย เชน การฟงกระจายของดน ละอองเกสร การเผาไหมเชอเพลง หรออนทรยวตถตาง ๆ (วนดา จนศาสตร, 2551)

1.7.3 ฝนหยาบ (Coarse particle) หมายถง อนภาคของฝนทมขนาดเสนผานศนยกลางอยระหวาง 2.5-10 ไมโครเมตร (PM10-2.5) ฝนประเภทนจะปลอยออกจากแหลงก าเนดเขาสบรรยากาศโดยตรง และไมเปลยนรปเมอเกดปฏกรยาทางเคม เชน ฝนดนจากกจกรรมกอสราง หรอการเผาไหมเชอเพลงทงจากยานพาหนะ และโรงงานอตสาหกรรม เปนตน (วนดา จนศาสตร, 2551)

1.7.4 ฝนละเอยด (Fine particle) หมายถง อนภาคของฝนทมขนาดเสนผานศนยกลางนอยกวา 2.5 ไมโครเมตร (PM2.5) ซงการมองเหนฝนชนดนตองใชกลองจลทรรศนอเลกตรอน (Electron microscope) เทานน อนภาคของฝนประเภทน สวนใหญเกดจากการเผาไหมเชอเพลง เกดเปนสารมลพษทอยในรปกาซ แตเมอเกดปฏกรยาทางเคม และฟสกสกบอนภาคตาง ๆ ในบรรยากาศ ท าใหเกดการเปลยนแปลงไปอยในรปของอนภาค (วนดา จนศาสตร, 2551)

1.7.5 ฝนทเขาระบบทางเดนหายใจได (Respirable dust) หมายถงอนภาคทมขนาดเสนผานศนยกลางนอยกวา 4 ไมโครเมตร หรอเรยกวา PM4 (Goossens & Buck, 2012)

6

1.7.6 สารกลม BTEX หมายถง กลมของสารอนทรยระเหยงาย (Volatile Organic Compounds; VOCs) ชนดอะโรมาตกไฮโดรคารบอน (Aromatic hydrocarbon) 4 ชนด ซงประกอบดวย เบนซน (Benzene) โทลอน (Toluene) เอทลเบนซน (Ethylbenzene) และไซลน (Xylene) โดยไซลนประกอบดวยทง 3 ไอโซเมอร ไดแก ออรโธ-ไซลน (o-Xylene) เมทา-ไซลน (m-Xylene) และพารา-ไซลน (p-Xylene) (Queensland Goverment, 2012)

1.7.7 การประเมนความเสยงตอสขภาพ (Human Health Risk Assessment) หมายถง กระบวนการ การประมาณคาความนาจะเปนของผลกระทบตอสขภาพทไมพงประสงค ซงอาจเกดจากการสมผสสารเคมทปนเปอนอยในสงแวดลอม (United States Environmental Protection Agency, 2016)

1.8 ประโยชนทไดรบ 1.8.1 ทราบถงความเขมขนของฝน และสารกลม BTEX ทเกดจากการปงยางเนอสตว

ประเภทเนอหม เนอไก ปก บนทาย และเครองในไกยาง 1.8.2 ทราบถงผลกระทบ และความเสยงตอสขภาพของผประกอบอาชพขายเนอสตวปงยาง 1.8.3 ไดขอมลในการแนะน าผประกอบอาชพขายเนอสตวปงยางเกยวกบผลกระทบตอ

สขภาพทอาจเกดขน เพอหาทางปองกนแกไขตอไป

7

รปท 1 กรอบแนวคดในการศกษา

รานหมยาง

การแพร กระจายของสารมลพษจากการปงยางเนอสตว (การศกษานสนใจฝน TSP PM10 PM4 PM2.5 และสารกลม BTEX) เขาสบรรยากาศ และการไดรบสมผสผานทางการหายใจของผขายเนอสตวป งยาง

ตวแปรควบคม: รานหมยางนกมวย และผขายเนอสตวปงยาง ชวงเวลาในการเกบตวอยาง ระยะเวลาในการเกบตวอยาง

ตวแปรอสระ: ความเขมขนของ TSP PM10 PM4 PM2.5 และสารกลม BTEX

ตวแปรสอดแทรก : สภาพอ า ก า ศ เ ช น ค ว า ม ช น อณหภม แรงลม

ตวแปรตาม :ผ ล ก ร ะ ท บ และความเสยงตอสขภาพของผขายเนอสตวปงยาง

ออกแบบการศกษา

เกบและวเคราะหตวอยางฝน TSP PM10 PM4 PM2.5 และสารกลม BTEX

สรปผลการศกษาและเสนอแนะ

วเคราะหขอมลจากการศกษา ค ว า ม เ ข ม ข นสารกลม BTEX

ขอมลจากการสมภาษณผขาย

เ ท ย บ ค า

มาตรฐาน

ผ ล ก ร ะ ท บ ต อสขภาพของผขาย

ความเขมขนฝน TSP PM10 PM4 PM2.5

ส ด ส ว นค ว า มเขมขนของ

ฝนละออง

เทยบคามาตรฐาน

ป ร ะ เ ม นความเสยงตอสขภาพ

8

บทท 2

วรรณกรรมทเกยวของ

การปงยางเนอสตวโดยใชถานไมเปนเชอเพลงเปนกจกรรมทปลดปลอยสารมลพษหลายชนดสบรรยากาศ เนองจากถานไมเชอเพลงมองคประกอบทงทเปนคารบอน ขเถา สารระเหย สารประกอบอนทรย และอนนทรย (รปท 2) เมอเกดการเผาไหมจงกอใหเกดสารมลพษปะปนอยในควนจากการเผาไหม นอกจากนในขณะใหความรอนแกเนอสตว ไขมนในเนอสตวจะมการละลายหยดลงบนถานไมเชอเพลง ประกอบกบปจจยตาง ๆ ในการเผาไหม เชน เชอเพลง ความรอน และปรมาณออกซเจน เปนตน กอใหเกดการเผาไหมไมสมบรณ ปลดปลอยสารมลพษทางอากาศชนดตาง ๆ ออกมาเชนกน สารมลพษทเกดจากการปงยางอาหารดวยเตาถาน เชน สารอนทรยระเหยงาย (Volatile organic compounds; VOCs) สารกลมโพลไซคลกอะโรมาตกไฮโดรคารบอน (Polycyclic aromatic hydrocarbons; PAHs) โลหะปรมาณนอย (Trace metals) กาซคารบอนมอนอกไซด (Carbon monoxide; CO) และฝนชนดตาง ๆ เปนตน

รปท 2 โครงสรางทางเคมของวสดทมคณสมบตทางเชอเพลง

ทมา: ส านกบรหารจดการกากอตสาหกรรม กรมโรงงานอตสาหกรรม (2555)

เชอเพลง

ความชน

สารระเหย คารบอนคงท

ขเถา สวนทตดไฟได

สวนทแหง

9

การวจยครงนมงเนนศกษาเฉพาะฝน TSP PM10 PM4 PM2.5 และสารกลม BTEX ทเกดจากการปงยางเนอสตว โดยมรายละเอยดของสารมลพษทสนใจ ดงตอไปน

2.1 ฝน ฝนในบรรยากาศสามารถจ าแนกตามลกษณะทมาของแหลงก าเนดออกเปน 2 ประเภท

ไดแก (1) ฝนละอองทมแหลงก าเนดจากธรรมชาต เปนฝนละอองทเกดขนจากกระบวนการตาง ๆ ตามธรรมชาต เชน ไฟไหมปา ภเขาไฟระเบด หรอจากการฟงกระจายของดน และหน เปนตน และ (2) ฝนละอองทมแหลงก าเนดมาจากการกระท าหรอกจกรรมของมนษย เชน การคมนาคม การกอสราง การท าเกษตรกรรม การท าเหมองแร หรอการเผาไหมเชอเพลง อนทรยวตถ วสดตาง ๆ จากบานเรอน และโรงงานอตสาหกรรม เปนตน โดยกระบวนการ แหลงก าเนด และวสดตนก าเนดจะสงผลใหฝนละอองมลกษณะสณฐาน เชน ขนาด รปราง องคประกอบ และคณสมบตทแตกตางกนไป โดยทวไปจงใชขนาดของเสนผานศนยกลาง (Aerodynamic diameter) ในหนวยไมโครเมตร (µm) หรอไมครอน เปนหนวยวดขนาดของฝน ซงฝนละอองทพบในชนบรรยากาศสวนใหญมกมขนาดตงแต 0.002 ไมโครเมตร จนถงอนภาคทมขนาดทใหญกวา 500 ไมโครเมตร มอยทงในรปของแขง และของเหลว ทงนความสามารถในการแขวนลอยในอากาศของฝนแตละชนดนน นอกจากไดรบอทธพลจากปจจยดานน าหนกและขนาดของฝนแลว ยงขนอยกบปจจยอน ๆ ทางธรรมชาต เชน กระแสลม และการไหลเวยนของอากาศ ฯลฯ อกดวย โดยพบวาฝนทมขนาดเลกจะสามารถแขวนลอยในอากาศไดนานกวาฝนขนาดใหญ จากนนจงตกลงสพนดนดวยแรงโนมถวงของโลก (วนดา จนศาสตร, 2551)

ส าหรบฝนทเกดจากการปงยางอาหารนน จากการศกษาของคมสนต แรงจบ and กาญจนา นาถะพนธ (2555) เกยวกบการกระจายตวของฝนขนาดเลกทเกดขนจากการปงยางอาหาร 4 ประเภท ไดแก ไกยาง หมปง ปลาเผา และขาวโพดปง พบวา การปงยางอาหารทกชนดกอใหเกดฝนขนาดเลกซงมการกระจายตวของ PM2.5 มากกวา PM5-10 และ PM2.5-5

2.1.1 กระบวนการเกดฝนจากการปงยางเนอสตว

กรรมวธการปงยางเนอสตว โดยใชถานไมเปนเชอเพลง ปจจยหนงทกอใหเกดฝนละอองคอถานไมเชอเพลง เนองจากถานไมมองคประกอบตาง ๆ ไดแก สารทระเหยได (Volatile Matters) ความชน (Moisture Content) คารบอนคงตว (Fiexed Carbon) เถา (Ash) โดยเมอเกดกระบวนการเผาไหม (Combustion) ซงเปนกระบวนการทมการเปลยนแปลงทางเคมเกยวกบปฏกรยาออกซเดชน (Oxidation reaction) อยางรวดเรวระหวางออกซเจนกบถานไมเชอเพลง แลวคายพลงงานออกมา โดยสมการเคมทเกดขนจากการเผาไหมอยางมประสทธภาพสงสด แสดงดงสมการท (1) - (4) (ส านกบรหารจดการกากอตสาหกรรม กรมโรงงานอตสาหกรรม, 2555)

10

C + O2 CO2 + 8,084 kcal/kg-C (1) 2C + O2 2CO + 2,430 kcal/kg-C (2) 2H2 + O2 2H2O + 28,922 kcal/kg-H (3) S + O2 SO2 + 2,224 kcal/kg-S (4)

ถานไมเชอเพลงซงจดเปนสารประกอบไฮโดรคารบอนนน เมอเกดการเผา

ไหมกบกาซออกซเจนอยางสมบรณ จะใหกาซคารบอนไดออกไซด (CO2) และน า (H2O) พรอมกบปลอยความรอน (Heat) ออกมา ดงสมการท (5) สมการของการเผาไหมสารประกอบไฮโดรคารบอน โดย x และ y คอตวเลขการดลสมการทางเคมของสมการการเผาไหม

แตในความเปนจรงองคประกอบของถานไมเชอเพลงไมไดมองคประกอบเพยงคารบอน ไฮโดรเจน และออกซเจนเทานน แตยงประกอบดวยธาตตาง ๆ เปนองคประกอบทงไนโตรเจน และธาตตาง ๆ เชน แคลเซยม โพแทสเซยม ซลเฟอร คลอรน เปนตน และอกทงในบรรยากาศเองนนยงประกอบดวยธาตอน ๆ เชน ไฮโดรเจน ไนโตรเจน ซงอาจท าใหสดสวนของการเกดการเผาไหมไมเหมาะสม ท าใหเกดการเผาไหมไมสมบรณ (Incomplete combustion) ซงเปนตนเหตของการเกดควน ขเถา อนภาคของฝน หรอมลสารตาง ๆ เขาสบรรยากาศ

โดยลกษณะทางเคม และทางกายภาพของอนภาคฝนทเกดขนระหวางการเผาไหมถานไมนน ขนอยกบสภาวะในการเผาไหมทแตกตางกน เชน ตวอยางการศกษาเกยวกบสภาวะการเกดการเผาไหม และคณลกษณะของอนภาคทเกดจากการเผาไหมถานไมเชอเพลงทใชในครวเรอนของ BØlling et al. (2009) พบวาลกษณะของฝนขนาดเลก (Fine particles) หรอฝนทมขนาดเสนผานศนยกลางไมเกน 2.5 ไมโครเมตร (PM2.5) จากการเผาไหมของถานไมเชอเพลงทใชในครวเรอนทเกดขนนน อาจแบงออกเปน 3 ประเภทตามองคประกอบทางเคม และลกษณะทางกายภาพ ไดแก Spherical organic carbon particles, aggregated soot particles และ inorganic ash particles โดยรายละเอยดแสดงดงตารางท 1

CxHy + (x+y/4) O2 xCO2 + y/2 H2O + พลงงาน (5)

11

ตารางท 1 ฝนขนาดเลกกวา 2.5 ไมโครเมตร (PM2.5) ทเกดจากการเผาไหมถานไมเชอเพลงทใชในครวเรอน

Spherical organic carbon particles

Soot (elemental carbon aggregated)

Inorganic ash particles

ลกษณะรปทรง

ขนาดเสนผานศนยกลาง โดยเครองจลทรรศนอเลกตรอน

50-600 นาโนเมตร 20-50 นาโนเมตร 50-125 นาโนเมตร

องคประกอบหลกทางเคม

สารอนทรยคารบอน ทพบสวนใหญ เชน Metoxy-phenols และMonosaccharide anhydrides

ธาตคารบอน และสารอนทรย โดยทสารประกอบอนทรยทพบสวนใหญ เชน ไฮโดรคารบอน และ PAHs

เกลออลคาไลน (ทมองคประกอบของ KClและ K2SO4 กบธาตขนาดเลก เชน Zn)

สภาวะในการเผาไหม อณหภมต า การเผาไหมไมสมบรณ

อณหภมสง การเผาไหมไมสมบรณ

อณหภมสง การเผาไหมสมบรณ

ทมา: BØlling et al. (2009)

ไมเพยงแตการเผาไหมเฉพาะของถานไมเชอเพลงทอาจกอใหเกดอนภาคของฝน แตการการปงยางเนอสตวซงเปนการใหความรอนแกเนอสตวโดยตรงระหวางการเผาไหมซงอาจเกดการหยดของไขมน เชน การศกษาความเขมขนของฝนขนาดเลกทเกดจากกจกรรมปงยางหม ไก ปลา และขาวโพดของคมสนต แรงจบ (2554) พบวาการปงยางเนอสตว และขาวโพดโดยใชถานไมเปนเชอเพลง กอใหเกดฝน PM10 และ PM10-5 ขน และจากตวอยางการศกษาของ The Oregon Department of Environmental Quality (2016) เกยวกบคณภาพอากาศทสงผลจากควนทมาจากการเผาไหมในโดยใชอปกรณตาง ๆ พบวา เตาถานกอใหเกด PM2.5 ในปรมาณสงเมอเทยบกบอปกรณการเผาไหมชนดอน ดงแสดงในรปท 3

12

รปท 3 การปลดปลอย PM2.5 จากอปกรณการใหความรอนชนดตาง ๆ ในครวเรอน

ทมา: The Oregon Department of Environmental Quality (2016)

2.1.2 กระบวนการเขาสรางกายและกลไกการตกสะสมของฝนละออง

เมอฝนละอองเขาสรางกายโดยผานกระบวนการหายใจ ฝนแตละขนาดจะม

ความสามารถในการเขาสระบบทางเดนหายใจแตละสวนไดแตกตางกนดงแสดงรปท 4 โดยจะเหนวา

ฝนทมขนาดใหญกวา 5 ไมโครเมตร เมอเขาสรางกายจะสามารถเขาถงเพยงระบบทางเดนหายใจ

สวนบนเทานน สวนฝนทมขนาดในชวง 2–5 ไมโครเมตร จะสามารถเขาถงระบบทางเดนหายใจ

สวนลางบรเวณหลอดลม และแขนงขวปอด แตหากฝนมขนาดเลกกวา 2 ไมโครเมตร จะสามารถเขา

ไดลกถงระบบทางเดนหายใจสวนลางบรเวณถงลมปอด (Alveolus) (Plumlee & Ziegler, 2006)

13

รปท 4 ขนาดของฝนขนาดเลกทสามารถเขาสสวนตาง ๆ ของระบบทางเดนหายใจ

ทมา: Plumlee and Ziegler (2006)

นอกจากปจจยในเรองของขนาดของฝนทสงผลตอการตกสะสมในระบบทางเดนหายใจแลว กลไกภายในรางกายยงเปนอกปจจยหนงทสงผลตอการตกสะสมของฝนอกดวย โดยกลไกการตกสะสมของฝนในระบบทางเดนหายใจสวนใหญเกดขนภายในปอด ซงกลไกหลกทเกดขนภายในปอด ไดแก กลไกการแพร (Diffusion) การตกลงตามแรงโนมถวง (Sedimentation) การปะทะกบผนงทางเดนหายใจ (Impaction) การสมผสกบผวเยอบทางเดนหายใจโดยตรง (Interception) และการตกตามแรงไฟฟาสถต (Electrostatic precipitation) โดยรายละเอยดของกลไกการตกสะสมทเกดขนภายในปอดมดงน (Scott, 2009)

2.1.2.1 การแพร (Diffusion) การแพรเปนกลไกทอนภาคขนาดเลกมการเคลอนทแบบ

ไมเปนระเบยบไรทศทาง (Brownian movement) เนองจากถกปะทะโดยโมเลกลอากาศ ซงมกเกดขนกบฝนขนาดเลกกวา 0.5 ไมโครเมตร (<0.5 µm) ซงมกจะเกดในอวยวะสวนทอากาศภายในมความเรวในการเคลอนทต ามากหรอไมมการเคลอนทเลย (ในหลอดลมฝอยและถงลม) กลไกนเปนกลไกทท าใหฝนสมผสกบผนงของระบบทางเดนหายใจรปท 5 แสดงกลไกการแพรของฝนในทางเดนหายใจ

หลอดลมฝอย เมดเลอดขาวแมคโครฟาจ ถงลม

หลอดคอ โพรงจมก ชองปาก

กลองเสยง

ขนาด

อนภา

คทตก

คางใน

สวนท

างเด

นหาย

ใจ

(ไมคร

อน) กระบงลม กระเพาะอาหาร

ทอลมและถงลม

หลอดลมบรองไคทตยภม

แขนงหลอดลม

เทอรมนอลบรองคโอล

หลอดลม การไหลของของเหลว

เมอก

ขนออน

14

รปท 5 กลไกการแพร

ทมา: Scott (2009)

2.1.2.2 การตกลงตามแรงโนมถวง (Sedimentation) การตกลงตามแรงโนมถวงเปนกลไกการตกสะสมทส าคญ

ของฝนทมขนาดใหญกวา 0.5 ไมโครเมตร อากาศภายในหลอดลม และถงลมปอดมทศทางการไหลแบบราบเรยบสม าเสมอ (Laminar flow) และเคลอนทดวยความเรวต ามาก ท าใหฝนทผานเขาสระบบทางเดนหายใจสวนลางสามารถตกลงตามแรงโนมถวงได โดยกลไกนจะเกดขนไดมากขนเมอฝนมขนาดใหญขน กลไกการตกลงตามแรงโนมถวงแสดงดงรปท 6

รปท 6 กลไกการตกลงตามแรงโนมถวง

ทมา: Scott (2009)

2.1.2.3 การปะทะกบผนงทางเดนหายใจ (Impaction)

กลไกการตกสะสมของฝนทเกดจากการเคลอนทไปตามทศทางของลมหายใจ เกดจากฝนขนาดใหญ (5–30 ไมโครเมตร) ทมโมเมนตมสงทเคลอนทเขาสหลอดลม พรอมกบกระแสอากาศ แลวเกดการหกเหทศทางของกระแสอากาศโดยกะทนหน ฝนเปลยนทศทางตามกระแสอากาศไมทน จงปะทะเขากบผนงหลอดลม การตกสะสมแบบนจะเพมขน

15

ตามความเรวของกระแสอากาศ ขนาดฝน และความหนาแนนของฝนทเ พมขน รปท 7 แสดงกลไกการตกสะสมแบบการปะทะกบผนงทางเดนหายใจ

รปท 7 กลไกการปะทะกบผนงทางเดนหายใจ

ทมา: Scott (2009)

2.1.2.4 การสมผสกบผวเยอบทางเดนหายใจโดยตรง (Interception) กลไกนเกดขนเมอขอบของฝนสมผสกบผนงทางเดนหายใจ

โดยกลไกนจะมบทบาทอยางมากในการตกสะสมของฝนทมรปรางยาว (เชน ฝนทเปนเสนใย) การตกสะสมแบบนจะเพมขนเมอทางเดนหายใจมเสนผานศนยกลางแคบลง กลไกการสมผสกบผวเยอบทางเดนหายใจโดยตรงแสดงดงรปท 8

รปท 8 กลไกการสมผสกบผวเยอบทางเดนหายใจ

ทมา: Scott (2009)

16

2.1.2.5 การตกตามแรงไฟฟาสถต (Electrostatic precipitation) กลไกนเกดขนเมอรางกายหายใจรบเอาฝนทมไฟฟาสถตเขาไป

ในระบบทางเดนหายใจ ฝนทมไฟฟาสถตเหลานจะเกดการตกสะสมไดดไมวาฝนนนจะมขนาด รปราง หรอความหนาแนนเทาใดกตาม รปท 9 แสดงกลไกการตกตามแรงไฟฟาสถต

รปท 9 กลไกการตกตามแรงไฟฟาสถต

ทมา: Scott (2009)

จากกลไกทงหมดทกลาวมา โดยสามารถสรปกลไกการตกสะสมของฝนทเกดขนภายในทางเดนหายใจไดดงตารางท 2

ตารางท 2 การตกสะสมของฝนในทางเดนหายใจมนษย

บรเวณทตกสะสม กลไกการตกสะสม ระบบทางเดนหายใจสวนบน การปะทะกบผนงทางเดนหายใจ การตกลงตามแรงโนมถวง และ

การตกตามแรงไฟฟาสถต หลอดลม การปะทะกบผนงทางเดนหายใจ การตกลงตามแรงโนมถวง และ

การแพร ถงลมปอด การตกลงตามแรงโนมถวง และการแพร

ทมา: Hussain, Madl, and Alam (2011)

17

2.1.3 กลไกการก าจดฝนออกจากรางกาย การก าจด (Clearance) ฝนทเขาสรางกายนน ขนอยกบขนาดและต าแหนง

ทฝนตกสะสมอยในระบบทางเดนหายใจ โดยพบวาฝนทมขนาดเสนผานศนยกลางมากกวา 10 ไมโครเมตร ซงสามารถเขาสรางกายบรเวณทางเดนหายใจสวนบน จะถกดกจบอยในโพรงจมกโดยขนออนหรอทเรยกวาซเลย (Cilia) และมการสรางเมอกเพอกรองและดกจบสงแปลกปลอมหรอฝนขนาดใหญ เมอฝนซงเปนสงแปลกปลอมไปกระตนตวรบทกลองเสยง หลอดลม และจมก รางกายจะขบเอาฝนออกจากรางกายดวยการไอ จาม หรอขบออกในรปของเสมหะ เรยกกลไกนวา กลไกการโบกพดชนเยอเมอกของซเลย (Mucociliary escalator) ซงถอเปนกลไกส าคญในการก าจดอนภาคขนาดใหญจากจมก และทางเดนหายใจสวนบน

สวนฝนขนาดเลกหรอฝนขนาดเสนผานศนยกลาง 2.5–10 ไมโครเมตร สามารถผานเขาสระบบทางเดนหายใจสวนลางลงไปหลอดลม (Trachea) และหลอดลมปอด (Bronchi) รางกายมกลไกการก าจดโดยทเซลลเยอบผวหลอดลมจะท าหนาทสรางเมอก (Mucus) เพอดกจบฝน และขบออกจากทางเดนหายใจโดยการพดโบกของซเลย เรยกกลไกนวา การก าจดของขนกวด (Mucociliary clearance) ซงเปนกลไกแรกในการก าจดฝนทไมละลายในหลอดลม (Tracheobronchial region; TB region)

นอกจากน ส าหรบฝนขนาดเสนผานศนยกลาง 0.5–2.5 ไมโครเมตร ซงมขนาดเลกพอทจะเขาสหลอดลมปอดสวนปลาย และพนทการแลกเปลยนกาซภายในถงลมปอด รางกายมกลไกการก าจดฝนเหลานดวยกลไกการก าจดของถงลมปอด (Alveolar clearance) โดยทฝนจะถกเมดเลอดขาวชนดแมคโครฟาจ (Alveolar macrophage) ท าลาย สวนการขนสงฝนทสามารถดดซบไดออกจากทางเดนหายใจไปยงเนอเยออน ๆ ในรางกาย เรยกกระบวนการนวา การโยกยาย (Translocation) โดยฝนละเอยด (Ultrafine) หรอฝนขนาดเลกกวา 0.1 ไมโครเมตร และอนภาคทไมละลาย สามารถโยกยาย (Translocation) จากหลอดลม (Tracheobronchial region; TB region) หรอสวนถงลม (Alveolar region) ไปยงสวนอน ๆ ของเซลล เนอเยอ ปอด หรอเลอด เปนตนโดยกลไกการก าจดฝนของรางกายทกลาวมาแสดงดงรปท 10

18

รปท 10 กลไกการก าจดสงแปลกปลอมในระบบทางเดนหายใจ

ทมา: Hussain et al. (2011)

2.1.4 ผลกระทบของฝนละอองตอสขภาพมนษย ผลกระทบของฝนละอองตอสขภาพมนษย นอกจากจะขนอยกบขนาดของ

ฝนซงสงผลตอความสามารถในการเขาถง และตกสะสมในระบบทางเดนหายใจทแตกตางกนแลว ยงขนอยกบระดบความเขมขน ชวงเวลา ความถในการไดรบสมผส และองคประกอบของฝน ซงอาจจะสงผลกระทบตอสขภาพทแตกตางกน ทงผลกระทบตอสขภาพเพยงเลกนอย เชน กอใหเกดอาการระคายเคองตอระบบทางเดนหายใจ ไปจนถงผลกระทบตอสขภาพขนรนแรง ตวอยางกา รศกษาผลกระทบตอสขภาพของมนษย เชนการศกษาของพงศเทพ ววรรธนะเดช (2554) พบวาหากฝนละอองขนาดเลกสงกวาคามาตรฐาน จะสงผลใหการตายดวยโรคเกยวกบระบบทางเดนหายใจเพมขน 7% - 20% การปวยดวยโรคระบบทางเดนหายใจเพมขน 5.5% การตายดวยโรคระบบหวใจ และหลอดเลอดเพมขน 2% – 5% การปวยดวยโรคระบบหวใจ และหลอดเลอดเพมขน 5.3% ผสงอายปวย ดวยระบบทางเดนหายใจเพม 17% ผสงอายปวยดวยโรคระบบหวใจและหลอดเลอดเพม 7.6% และยงท าใหสภาพของปอดในเดกแยลงอกดวย และพบวา ทก ๆ 10 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร (µg/m3) ของฝน PM10 ทเพมขน จะท าใหอตราการตายทกสาเหต อตราการตายดวยโรคหวใจ ระบบทางเดนหายใจ และอตราการตายดวยโรคมะเรงปอดเพมขนรอยละ 4, 6 และ 10 ตามล าดบ และผลจากการศกษาผลกระทบของฝนละอองตอสขภาพของประชาชนในกรงเทพมหานครของนนทวรรณ วจตรวาทการ et al. (2547) พบวา การสมผสฝน PM10 ในระยะสนมความสมพนธกบการตายกอน

แมคโครฟาจ

ชนเมอก

ชนเนอเยอ

ชนของเหลว เนอเยอทมซเลย

การเคลอนทของเมอก

ไปยงเซลล เลอด และน าเหลอง

19

วยอนควรถง 4,000 – 5,500 รายในแตละป (ประมาณการวามประชากร 10 ลานคน) และในแตละวนทระดบฝน PM10 สงขน 30 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร อตราการตายจะเพมขนรอยละ 2 – 20 โดยมการเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาลเนองจากการเจบปวย ดวยโรคระบบทางเดนหายใจ และโรคระบบหลอดเลอดหวใจสงขนรอยละ 5-17

ตวอยางกลมอาการทพบไดบอย หรอโรคทอาจเกดจากการไดรบสมผสฝน (Hazards magazine, 2011) มดงน

2.1.4.1 โรคปอดอดกนเรอรง (Chronic obstructive pulmonary disease; COPD)

โรคปอดอดกนเรอรงเปนกลมโรคซ งหมายรวมถง โรคหลอดลมอกเสบเรอรง (Chronic bronchitis) และโรคถงลมปอดโปงพอง (Emphysema) โดยเกดจากการอดกนในระบบทางเดนหายใจอยางถาวร อาจเนองมาจากการไดรบสารมลพษทางอากาศ (Air pollution) เชน ฝนละออง กาซ และสารพษตาง ๆ เปนตน ซงสารมลพษทางอากาศเหลาน อาจมองคประกอบทกอใหเกดอาการระคายเคอง ท าใหระบบทางเดนหายใจอกเสบ รวมทงอาจสะสม และมการตบตนของหลอดลมรวมกบเนอปอด ท าใหสญเสยความยดหยน และเกดการจ ากดของทางเดนหายใจ สงผลใหเกดอาการไอ มเสมหะ อนเนองมาจากภาวะตบตนของทางเดนหายใจ ท าใหปรมาณการไหลของอากาศออกจากปอดลดนอยลง

2.1.4.2 โรคหดหอบ (Asthma) โรคหดหอบเปนภาวะอาการหลอดลมอกเสบเรอรง (Chronic

inflammatory) ท าใหเซลลตาง ๆ เชน แมคโครฟาจ และลมโฟไซต เกดการสะสมทเยอบหลอดลม ท าใหเยอบผนงหลอดลมมปฏกรยาตอบสนองตอสารกอภมแพ กลามเนอบรเวณหลอดลมจงมการหดเกรง อกเสบ และหนาขน ท าใหหลอดลมตบตน ลมจงผานเขาออกล าบาก สงผลใหเกดอาการไอ แนนหนาอก มเสมหะมาก หายใจมเสยงวด และหอบเหนอย ซงจะเกดแบบเฉยบพลนเมอไดรบสมผสสารระคายเคองหรอสารกอภมแพ แตสามารถกลบสสภาวะปกตไดในระยะเวลาสน

2.1.4.3 โรคถงลมปอดอกเสบภมแพจากเหตนอกรางกาย (Extrinsic allergic alveolitis; EAA)

โรคถงลมปอดอกเสบภมแพจากเหตนอกรางกาย หรอโรคปอดอกเสบจากภมไว (Hypersensitivity pneumonitis) เปนสภาวะทเกดจากปฏกรยาทางระบบภมคมกนของรางกายเมอไดรบสมผสสารกอภมแพ เชน ไดรบสมผสฝนละอองทปนเปอนหรอมองคประกอบของสารจ าพวกจลชพ หรอสารอนทรย ท าใหเกดการอกเสบของเนอปอด หลอดลม มอาการไอ แนนหนาอก หอบเหนอย หลงจากไดรบสมผสสารทกอใหเกดโรคประมาณ 4–8 ชวโมง

20

2.1.4.4 โรคปอดอกเสบเรอรงทมพงผดในปอด (Pulmonary fibrosis) โรคปอดอกเสบเรอรงทมพงผดในปอด มสาเหตมาจากการ

ไดรบสมผสฝนละอองอนเนองมาจากการประกอบอาชพ เชน การท างานเกยวกบโลหะหนก เปนตน 2.1.4.5 โรคปอดทมาจากการประกอบอาชพ (Pneumoconiosis)

โรคปอดทมาจากการประกอบอาชพเปนกลมโรคทเกยวกบปอด ซงเกดจากการไดรบสมผสฝนละอองอนเนองมาจากการประกอบอาชพทเกยวของกบฝนหน ใยหน หรอการหายใจเอาฝนละอองทมสารอนนทรยเปนองคประกอบเขาไป ท าใหเกดปฏกรยาของรางกายตออนภาคทเขาสรางกายทถงลมปอด ท าใหเกดพงผดภายในปอด

2.1.4.6 โรคหลอดลมอกเสบเรอรง (Chronic bronchitis) โรคหลอดลมอกเสบเรอรงมสาเหตอนเนองมาจากการสดดม

หรอไดรบสารบางชนด เชน ฝนละออง ควนบหร เขมาควน สารเคมระเหย เปนตน ท าใหมอาการระคายเคองเปนระยะเวลานาน เกดอาการไอ มเสมหะ และเกดการอกเสบของเยอบหลอดลม เมอสะสมเปนระยะนาน ๆ อาจท าใหเปนเหตของโรคปอดอดกนเรอรง (Chronic obstructive pulmonary disease; COPD)

2.1.4.7 โรคหลอดลมโปงพอง (Bronchiectasis) โ รคหลอดลมโป งพอง เก ดจากการต ด เช อท ปอด อน

เนองมาจากการไดรบสมผสสารมลพษทางอากาศ ท าใหมการท าลายเนอปอด เกดภาวะหลอดลมอดตน และท าใหหลอดลมภายในปอดมการขยายตวถาวร

2.1.4.8 โรคหวใจ (Heart disease) โรคหวใจเกดจากฝนทสงผลกระทบตอปอด และน าไปสการ

เกดภาวะหวใจลมเหลว ซงอาจมสาเหตจากการไดรบสมผสฝนในปรมาณมาก อกทงฝนอาจมองคประกอบของสารทเปนอนตราย เชน ฝนจากแรโลหะหนก ซงสงผลกระทบรายแรงตอสขภาพ เชน เกดอาการกลามเนอหวใจออนแรง การอกเสบของกลามเนอหวใจ หรอมความเสยงสงตอภาวะกลามเนอหวใจตายเฉยบพลน เปนตน

2.1.4.9 มะเรง (Cancer) มะเรงเปนผลมาจากการไดรบสมผส และเกดการสะสมของ

ฝนละอองทอาจมองคประกอบทเปนอนตราย เชน ใยหน ซลกา แรโลหะหนก หรอสารพษตาง ๆ ในระยะเวลานาน มผลกระทบอยางยงโดยเฉพาะตอจมก และปอด ซงเปนอวยวะทไดรบสมผสโดยตรง โดยมะเรงทพบไดบอยจากการไดรบสมผสฝนละออง ไดแก มะเรงปอด ซงอาจมอาการระคายเคอง

21

บรเวณเยอหมปอด หลอดลม ถงลมปอด ท าใหมอาการหอบ ไอเปนเลอด อกทงยงสามารถแพรไปสอวยวะอน ๆ อกดวย

2.1.5 มาตรฐานคณภาพอากาศ ผลกระทบตอสขภาพทเกดจากการไดรบสมผสฝนท าใหองคกรตาง ๆ ทมสวน

เกยวของในดานสขภาพและความปลอดภยในการท างาน ตระหนกถงความเขมขนทกอใหเกดผลกระทบตอสขภาพของผทมสวนเกยวของในการไดรบสมผสฝนจงก าหนดคาขดจ ากดของการไดรบสมผส (Exposure Limits) หรอปรมาณฝนในบรรยากาศการท างานส าหรบฝนทกขนาด (Total dust) และฝนขนาดเลกทสามารถเขาสระบบทางเดนหายใจได (Respirable dust) ขน โดยท OSHA (Occupational Safety and Health Administration) ก าหนดเปนคาขดจ ากดการไดรบสมผสฝนในสงแวดลอมการท างาน (Permissible exposure limit; PEL) และส าหรบประเทศไทยไดมการก าหนดเก ย วกบความปลอดภ ย ในการท างาน เก ย วกบสภาวะแวดลอม ตามประกาศกระทรวงมหาดไทย ฉบบท 103 (พ.ศ. 2515) โดยก าหนดใหมปรมาณฝนในบรรยากาศการท างานตลอดระยะเวลาการท างานปกตโดยเฉลยไมเกนทก าหนดไว แสดงดงตารางท 3

ตารางท 3 คาก าหนดการไดรบสมผสฝน

องคกร คาก าหนดการได รบสมผสฝนละออง (มลลกรมตอลกบาศกเมตร)

ชนดฝน

ฝนทกขนาด (Total dust)

ฝนขนาดเลกทสามารถเ ข า ส ร ะ บ บทา ง เ ด นหายใจได (Respirable dust)

OSHA ขดจ ากดการไดรบสมผส 15 TWA 5 TWA กระทรวงมหาดไทย ฝนในบรรยากาศการ

ท างานตลอดการท างานปกต

15 5

หมายเหต: TWA (Time-weighted average) คอ คาเฉลยความเขมขนของฝนในอากาศตลอดการท างาน 8 ชวโมง ทมา: 1The National Institute for Occupational Safety and Health (2011)

2"ราชกจจานเบกษา" 2520, 12 กรกฎาคม)

22

นอกจากคามาตรฐานของฝนในบรรยากาศการท างาน ประเทศไทยยงมการก าหนดคามาตรฐานคณภาพอากาศในบรรยากาศโดยทวไปเกยวกบฝนชนดตาง ๆ ตามประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ดงตารางท 4

ตารางท 4 คามาตรฐานคณภาพอากาศในบรรยากาศโดยทวไปเกยวกบฝน

ชนดของฝน มาตรฐานคณภาพอากาศในบรรยากาศ

คาเฉลยในเวลา คามาตรฐาน

ฝนละอองขนาดไมเกน 100 ไมครอน

24 ชวโมง ไมเกน 0.33 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร1 1 ป ไมเกน 0.10 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร1

ฝนละอองขนาดไมเกน 10 ไมครอน

24 ชวโมง ไมเกน 0.12 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร1 1 ป ไมเกน 0.05 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร1

ฝนละอองขนาดไมเกน 2.5 ไมครอน

24 ชวโมง ไมเกน 0.05 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร2 1 ป ไมเกน 0.025 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร2

ทมา: 1"ราชกจจานเบกษา" 2547, 22 กนยายน) 2"ราชกจจานเบกษา" 2553, 28 มกราคม)

2.2 สารกลม BTEX สมบตของสารกลม BTEX รวมถงผลกระทบตอสขภาพมรายละเอยดดงน

2.2.1 เบนซน 2.2.1.1 สมบตทางเคม และกายภาพ

เบนซน (Benzene) หร อ เร ยก อกช อหน ง ว า เบนซอล (Benzol) เปนสารอนทรยระเหยงายทจดอยในกลมอะโรมาตกไฮโดรคารบอน โครงสรางมลกษณะเปนวงแหวนหกเหลยมทมอะตอมของคารบอนเชอมตอดวยพนธะคสลบพนธะเดยว ดงรปท 11 มสตรโมเลกลคอ C6H6 น าหนกโมเลกลเทากบ 78.11 กรมตอโมล

23

รปท 11 โครงสรางเบนซน

ทมา: United States Environmental Protection Agency (2012)

เบนซนมลกษณะทางกายภาพเปนของเหลวไมมส ตดไฟไดงาย มกลนหอมเฉพาะตวแบบอะโรมาตก โดยสวนใหญมนษยจะเรมไดกลนเบนซนในอากาศทความเขมขนประมาณ 60 สวนในลานสวนของอากาศ และสามารถจดจ าไดวาเปนกลนของเบนซนทความเขมขนประมาณ 100 สวนในลานสวนของอากาศ องคกร ATSDR หรอ Agency for Toxic Substances and Disease Registry ก าหนดระดบคาความเขมขนต าสดทสามารถรบรกลนเบนซนได (Odor threshold) อยทระดบความเขมขน 1.5 สวนในลานสวนของอากาศ หรอ 5 มลลกรมตอลกบาศกเมตร

เบนซนมจดเดอด 80 องศาเซลเซยสและมจดหลอมเหลว 5.5 องศาเซลเซยส มคณสมบตเปนสารไมมขว (Nonpolar) จงละลายน าไดนอย แตสามารถละลายไดดในแอลกอฮอล อเทอร คลอโรฟอรม คารบอนไดซลไฟด อะซโตน น ามน คารบอนเตตระคลอไรด และตวท าละลายอนทรยสวนใหญ เบนซนมคาสมประสทธการแบงสวนของสารในชนออคตานอลกบน า (Octanol/water partition coefficient; log Kow) เทากบ 2.13 มคาความดนไอ (Vapor pressure) เทากบ 95.2 มลลเมตรปรอท ทอณหภม 25 องศาเซลเซยส จงระเหยไดงายทอณหภมและความดนปกต การสลายตวของเบนซนในธรรมชาตกอใหเกดสารอนตราย (Hazardous decomposition product) ชนดตาง ๆ เชน คารบอนไดออกไซด คารบอนมอนอกไซด อลดไฮดและคโตน เปนตน

แหล งก า เน ดของ เบนซนมท ง แหล งก า เน ดท เ ก ดจากกระบวนการตาง ๆ ในอตสาหกรรม จากธรรมชาต และจากการกระท าของมนษย โดยในอตสาหกรรมสวนใหญนยมใชเบนซนเปนสารตงตน สวนผสม และเปนสารตวกลางในการสงเคราะหและผลตสารเคมชนดตาง ๆ เชน อตสาหกรรมการผลตสไตรน (Styrene) คมน (Cumene) ไซโคลเฮกเซน (Cyclohexane) และไนโตรเบนซน (Nitrobenzene) เปนตน นอกจากนนยงน าเบนซนไปใชในกระบวนการผลต และเปนสารเตมแตงของอตสาหกรรมตาง ๆ เชน อตสาหกรรมยาง ผงซกฟอก น ามนหลอลน สยอม ยา และยาฆาแมลง ฯลฯ อกดวย ส าหรบแหลงก าเนดทมาจากธรรมชาตนนสวน

24

ใหญเกดจากภเขาไฟระเบด และไฟไหมปา นอกจากนนการเผาไหมเชอเพลงของยานพาหนะ ควนบหร ไอระเหยของน ามน กาซโซลน รวมทงการเผาไหมถานไมเชอเพลงและการปงยางหรอการประกอบอาหารยงเปนแหลงก าเนดของการแพรกระจายเบนซนสบรรยากาศอกดวย (Agency for Toxic Substances and Disease Registry, 2007a)

2.2.1.2 ขอมลดานพษจลนศาสตร (Toxicokinetic) จากสมบตของเบนซนซงสามารถระเหยไดงายทอณหภมและ

ความดนปกต อกทงแหลงก าเนดตาง ๆ ทอาจสงผลใหสามารถแพรเขาสบรรยากาศไดงายนนท าใหการไดรบสมผสเบนซนทางการหายใจเขาสระบบทางเดนหายใจ (Respiratory uptake) จงเปนเสนทางส าคญในการไดรบสมผสเบนซนเขาสรางกายของมนษย ซงพบวามนษยมการไดรบสมผสเบนซนทางการหายใจประมาณรอยละ 50 ของการไดรบสมผสเบนซนทงหมด โดยเมอเบนซนเขาสรางกายทางการหายใจจะดดซมเขาปอด แลวกระจายไปยงสวนตาง ๆ ของรางกายไดอยางรวดเรว โดยการดดซมเขาสกระแสเลอด และเนองจากเบนซนมสมบตเปนไลโปฟลค (Lipophilic) คอมคณสมบตเปนสารไมมขว และละลายไดดในไขมน จงมแนวโนมทจะเกดการสะสมในเนอเยอไขมนหรออวยวะตาง ๆ ทมเลอด และไขมนเปนองคประกอบอยในปรมาณมาก เชน ตบ ไต สมอง ไขกระดก หวใจ และกลามเนอ เปนตน (Agency for Toxic Substances and Disease Registry, 2007a)

ความเปนพษของเบนซนมความสมพนธกบกระบวนการ เมตาบอลซมในรางกาย โดยขนตอนแรกของกระบวนการเมตาบอลซมเกดขนทตบ ซงจะเกดปฏกรยาออกซเดชนของเบนซน โดยเอนไซมไซโตโครมชนด P450 หรอมชอยอวา CYP2E1 ซงจะเปลยน เบนซนใหอยในรปของเบนซน ออกไซด (Benzene oxide) หรอในรปของโอเซปน (Oxepin) โดย เบนซนออกไซดสวนใหญจะจดเรยงตวอยในรปของฟนอล (Phenol; PH) แลวจงเกดเมตาบอลซมตอเปลยนไปอยในรปไฮโดรควโนน (Hydroquinone; HQ) และอยในรป1,4-เบนโซควโนน (1,4-Benzoquinone) สวนทเหลอจะเปลยนเปนแคทคอล (Catechol; CA) และ 1,2-เบนโซควโนน (1,2-Benzoquinone) หรอท าปฏกรยากบกลตาไธโอน (Glutathione) แลวเปลยนเปนกรด ฟนลเมอรแคปรก (s-phenylmercapturic acid; SPMA) และส าหรบเบนซนสวนทเกดปฏกรยาออกซเดชนแลวเกดเปนโอเซปนนน จะเกดการเปลยนแปลงของโครงสรางผานการเปดวงแหวน อะโรมาตก โดยสารผลตภณฑทเกดขน ไดแก มวโคนลดไฮด (E,E-Muconaldehyde) และกรด มวโคนก (E,E-Muconic acid; MA) (Rappaport et al., 2010)

เบนซนมคาครงชวต (Half-life) ประมาณ 1–2 วน และเมอมนษยหายใจเอาเบนซนทปนเปอนอยในอากาศ ซงมคาความเขมขนอยในชวง 0.1–10 สวนในลานสวน เขาสรางกายรางกายจะมกลไกการก าจดเบนซนภายใน 48 ชวโมงหลงการไดรบสมผส ซงสวน

25

ใหญจะขบออกมาพรอมกบลมหายใจผานทางปอด และขบออกในรปของยเรย โดยอยในรปของฟนอลประมาณรอยละ 70-85 ในรปไฮโดรควนโนน แคทคอล และกรดมวโคนกประมาณรอยละ 5-10 และในรปของกรดฟนลเมอรแคปรกนอยกวารอยละ 1 ซงสารเหลานเปนเมตาโบไลตในปสสาวะทสามารถตรวจเพอบงชการไดรบสมผสเบนซนได ทงนการลดระดบของเบนซนในเนอเยอจะลดลงเมอหยดการไดรบสมผส

2.2.1.3 ผลกระทบตอสขภาพ ผลกระทบจากการไดรบสมผสเบนซนเขาสรางกายผานระบบ

ทางเดนหายใจนน กอใหเกดผลกระทบตอสขภาพของมนษยในระดบทแตกตางกน ดงตารางท 5 ทงนผลกระทบตอสขภาพทเกดขนนนขนอยกบความเขมขนระยะเวลาในการไดรบสมผส และลกษณะสขภาพของแตละบคคล เชน เพศ อาย เปนตน อกดวย

ตารางท 5 ลกษณะอาการตามปรมาณทไดรบสมผสเบนซน

ปรมาณความเขมขนของเบนซน (สวนในลานสวน)

อาการ

25 คาดวาจะไมกอใหเกดอนตรายตอสขภาพ 50-150 ระคายเคองจมก ล าคอ เวยนศรษะ ปวดศรษะ 20,000 กระทบตอระบบเลอด ระบบภมคมกน และเสยชวต (จาก

การทดลองในสตว ) แตย งไมมหลกฐานว ากอให เกดผลกระทบตอมนษยในชวงระยะเวลาสน)

ทมา: ส านกความปลอดภยแรงงาน (ม.ป.ป.)

เมอรางกายไดรบสมผสเบนซนทางการหายใจ จะกอใหเกดผลกระทบทงแบบเฉยบพลน (Acute effect) และแบบเรอรง (Chronic effect) โดยผลกระทบแบบเฉยบพลน ไดแก อาจเกดอาการเซองซม วงเวยนศรษะ ปวดศรษะ ไมไดสต และชกกระตกหากไดรบในปรมาณมากเนองจากเบนซนมฤทธในการกดระบบประสาทสวนกลาง โดยหากไดรบสมผส เบนซนพรอม ๆ กบเอธานอลจะสงผลใหเบนซนออกฤทธรนแรงมากขนอกดวย นอกจากน การไดรบสมผสเบนซนในรปของของเหลวหรอไอระเหย อาจท าใหเกดอาการระคายเคองผวหนง ตา และระบบทางเดนหายใจของมนษย โดยเบนซนมคาความเขมขนอางอง (Reference concentration; RfC) เทากบ 0.03 มลลกรมตอลกบาศกเมตร อางองจากผลกระทบตอระบบโลหตในมนษย ซงไดจากการ

26

ประเมนกลมประชากรทไดรบสมผสเบนซนทางการหายใจอยางตอเนองทมแนวโนมวาไมมความเสยงจากการประเมนอนตรายจากผลกระทบทไมกอมะเรงตลอดชวงชวต แตหากรางกายไดรบสมผสเบน ซนทางการหายใจอยางตอเนองเปนระยะเวลานานจะสงผลกระทบแบบเรอรง (Chronic effect) ทงในรปความเสยงแบบไมกอมะเรงและกอมะเรง โดยเมอรางกายมนษยไดรบสมผสเบนซนอยางตอเนองจนถงระดบหนง เบนซนซงมลกษณะเปนสารไมมขวละลายไดดในชนไขมนจะสะสมในเนอเยอไขมนในรางกาย สงผลกระทบตอระบบเนอเยอฮมาโทโพอก (Hematopoietic tissue system) กอใหเกดการท าลายชนไขมน เกดความผดปกตในเลอด และสงผลกระทบตอไขกระดก ซงเปน เนอเยอทท าหนาทสรางเซลลเมดเลอด เกดภาวะจ านวนเมดเลอดแดง เมดเลอดขาว และเกลดเลอดต า (Thrombocytopenia) น าไปสการเกดโรคโลหตจางจากไขกระดกฝอ (Aplastic anemia) ซงอาจเปนปจจยเสยงในการเกดมะเรงเมดเลอดขาวชนดเฉยบพลน (Acute non-lymphocytic leukemia; ANLL) อกทงยงท าลายระบบภมคมกนซงเปนตนเหตของการเปลยนแปลงระดบแอนตบอดในเลอด และการสญเสยเซลลเมดเลอดขาว นอกจากน การไดรบสมผสเบนซนอยางตอเนองยงอาจกอใหเกดการเปลยนแปลงทางพนธกรรม (Genotoxicity) และเกดมะเรง (Carcinogenicity) ไดอกดวยเนองจากเมอเบนซนเขาสรางกายจะเกดการเมตาโบไลตอยางรวดเรวกลายเปนสารตวกลางชนดตาง ๆโดยสารเมตาโบไลตทเกดขนทตบจะเกดการรวมตวกบอนภาคขนาดใหญ เชน ดเอนเอ อารเอนเอ และโปรตนในรางกายซงจะถายทอดไปยงไขกระดก และอวยวะอน ๆ สารตวกลางบางชนดท าใหเกดความสญเสยสมรรถภาพในการท างานของไขกระดก และสามารถเปลยนไปเปนสารกอมะเรงได (Agency for Toxic Substances and Disease Registry, 2007a)

จากผลกระทบต อส ขภาพด งท กล า วมาข า งตน IARC (International Agency for Research on Cancer) ซงเปนองคกรทประเมนและจดกลมสารกอมะเรง จงจดใหเบนซนอยในกลมท 1 หรอหมายถงเปนสารเคมทกอมะเรงในมนษย (Carcinogenic to humans) (Integrated Risk Information System, 2017a) ขณะเดยวกน US EPA ไดท าการประมาณการวาหากมการไดรบสมผสเบนซนทางการหายใจอยางตอเนองทระดบ 0.13– 0.45 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตรตลอดชวงชวต พบวา คาไมเกนเกณฑยอมรบหรอหนงในลาน (10-6) ทเบนซนจะเพมโอกาสการกอมะเรงในมนษย

2.2.2 โทลอน 2.2.2.1 สมบตทางเคมและกายภาพ

โทลอน (Toluene) หรอเมธลเบนซน (Methyl benzene) เปนอนพนธของเบนซนทมหมเมธลเปนหมแทนทบนวงแหวนเบนซน ดงรปท 12 มสตรโมเลกลคอ C7H8 น าหนกโมเลกลเทากบ 92.15 กรมตอโมล มจดเดอดท 110.6 องศาเซลเซยส และจด

27

หลอมเหลวท -93 องศาเซลเซยส โทลอนมลกษณะเปนของเหลว ไมมส ตดไฟงาย และสามารถระเหยไดงายทอณหภมและความดนปกต โดยมคาความดนไอเทากบ 28.4 มลลเมตรปรอท ทอณหภม 25 องศาเซลเซยส มกลนหอมหวานและฉนเฉพาะตว มนษยสามารถไดกลนโทลอนในอากาศทระดบความเขมขน 8 สวนในลานสวนของอากาศ องคกร ATSDR ไดก าหนดระดบความเขมขนต าทสดทมนษยสามารถรบรกลนโทลอนได (Odor threshold) อยทระดบ 2.9 สวนในลานสวนของอากาศ โทลอนสามารถละลายน าไดเลกนอย แตละลายไดดในตวท าละลายอนทรย มคาสมประสทธการแบงสวนของสารในชนออคตานอลกบน า (logKow) เทากบ 2.13 โดยการสลายตวของโทลอนในธรรมชาตกอใหเกดสารอนตรายชนดตาง ๆ เชนออกไซดของคารบอนและไนโตรเจน เปนตน

รปท 12 โครงสรางโทลอน (Toluene)

ทมา: Integrated Risk Information System (2017c)

โทลอนมแหลงก าเนดจากกระบวนการอตสาหกรรม และจากการกระท าหรอกจกรรมตาง ๆ ของมนษย เชน ในกระบวนการของอตสาหกรรมน ามนนยมใชโทลอนเปนสวนผสมของน ามนเบนซน (Gasoline) เพอปรบคาออกเทนในน ามนเบนซน นอกจากนยงนยมใช โทลอนเปนตวท าละลาย หรอใชเปนสวนหนงในข นตอนการผลตในอตสาหกรรมตาง ๆ เชน อตสาหกรรมการผลตส ทนเนอร น ายาลางเลบ สทาเลบ กาว แลคเกอร ยาง การฟอกหนง การผลตผลตภณฑโพลเมอรชนดตาง ๆ จ าพวกไนลอน โพลยรเทน เปนตน โทลอนสามารถเกดจากกจกรรมหรอการกระท าตาง ๆ ของมนษย เชน การเผาไหม เชอเพลงธรรมชาต การเผาไหมเชอเพลงจากยานพาหนะ ควนจากการบหร หรอการใชผลตภณฑในทมสวนผสมของโทลอน เปนตน กจกรรมตางเหลานถอเปนแหลงก าเนดหลกของการแพรกระจายโทลอนเขาสบรรยากาศ (Agency for Toxic Substances and Disease Registry, 2017 )

2.2.2.2 ขอมลดานพษจลนศาสตร (Toxicokinetic) จากสมบตทางเคมของโทลอนซงเปนสารระเหยงาย และจาก

แหลงก าเนดตาง ๆ ทสามารถแพรเขาสบรรยากาศได ท าใหการไดรบสมผสโทลอนทางการหายใจเปน

CH3

28

เสนทางทโทลอนสามารถเขาสรางกายมนษยไดอยางรวดเรว แลวแพรกระจายไปสะสมในบรเวณสมอง ตบ ปอด ระบบไหลเวยนเลอด และอวยวะตาง ๆ ทมไขมนเปนองคประกอบสง

เม อมน ษย ไ ด ร บส มผ ส โทล อน เข า ส ร า งกาย จะ เก ดกระบวนการเมตาบอลซมเพอเปลยนโทลอนใหอยในรปของสารอนทมความเปนพษนอยลง จากนนรางกายจงมกลไกการขบสารออกจากรางกาย ซงโทลอนทไดรบสมผสเขาสรางกายมากกวารอยละ 75 ของปรมาณทงหมดจะขบออกจากรางกายอยางรวดเรวภายใน 12 ชวโมง ซงอาจขบออกในรปของสารอนทมความเปนพษนอยลงในรปของยเรย และบางสวนทไมไดเปลยนเปนสารอนจะขบออกมาพรอมกบลมหายใจ โดยสารเมตาบอไลตหลกทอยในรปของยเรยซงไดจากกระบวนการเมตาบอลซมของโทลอนในรางกายมนษย ไดแก กรดฮปพรก รองลงมาคอกลคโรนล (Glucronyl) ซลเฟตกลคโรไนด (Sulfate glucuronide) กรดเบนซลเมอรแคปรก (s-Benzylmercapturic acid) และกรดโทลอลเมอรแคปทรก (s-p-Toluylmercapturic acid) โดยตวบงชทางชวภาพ (Biomarker) ของการไดรบสมผสโทลอนทนยมตรวจวด ไดแก กรดฮปพรกและครซอล (o-Cresol) ในปสสาวะ (U. S. Environmental Protection Agency, 2005)

2.2.2.3 ผลกระทบตอสขภาพ การได รบสมผส โทล อนมอาการแสดงของร างกายท ง

ผลกระทบแบบเฉยบพลนและผลกระทบแบบเรอรง โดยเมอไดรบสมผสทางการหายใจ อาจสงผลกระทบตอระบบประสาทสวนกลาง (Central nervous system; CNS) เกดความผดปกตของระบบประสาทสวนกลาง ท าใหงวงซม ออนเพลย ปวดศรษะ อาเจยน หวใจเตนผดจงหวะ หรอหมดสต เมอไดรบสมผสโทลอนในระดบความเขมขนต า ๆ ถงระดบความเขมขนในระดบปานกลางทางการหายใจ อยางไรกตามถงแมวาองคกร IARC จะประเมนและจดใหโทลอนอยในกลมท 3 หรอเปนสารเคมทไมสามารถจดกลมไดวาเปนสารกอมะเรงในมนษยหรอไม (Not classifiable as to its carcinogenicity to humans) (IARC, 2018) แตหากไดรบสมผสโทลอนในปรมาณมากอาจท าใหเกดการกดระบบประสาทสวนกลาง การบบรดหรอท าใหเนอบรเวณเสนเลอดทเลยงหวใจตาย ท าใหเกดความผดปกตตอการท างานของปอด ตบ และไต เปนสาเหตใหเสยชวตในมนษยไดนอกจากนหากรางกายไดรบสมผสโทลอนทางการหายใจอยางตอเนองจะสงผลกระทบแบบเรอรงในรปแบบความเสยงทไมกอมะเรง (Non-cancer risk) โดยพบวาลกษณะอาการคลายคลงกบผลกระทบแบบเฉยบพลน นนคอเกดการกดระบบประสาทสวนกลาง สงผลตอการตอบสนองของระบบประสาท ท าใหมอาการงวงซม เสยการทรงตว เกดความผดปกตของการเคลอนไหว การพด การไดยน และการมองเหน สมองฝอ สงผลกระทบตอการท างานของตบ ไต และปอด อกดวย นอกจากนยงพบวาหากมการไดรบสมผสโทลอนรวมกบการดมเครองดมแอลกอฮอล จะสงผลกระทบตอการท างานของตบและ

29

รางกายมากกวาการไดรบสมผสโทลอนเพยงอยางเดยว โดยอาการหรอผลกระทบทจะเกดขนกบสขภาพนนขนอยกบปรมาณระยะเวลาการไดรบสมผส รวมทงภาวะทางสขภาพของแตละบคคล จากการประเมนกลมประชากรทไดรบสมผสโทลอนทางการหายใจอยางตอเนองทมแนวโนมวาไมมความเสยงแบบไมกอมะเรงตลอดชวงชวตนนพบวาโทล อนมคาความเขมขนอางอง (Reference concentration; RfC) เทากบ 5 มลลกรมตอลกบาศกเมตร (Integrated Risk Information System, 2017c)

2.2.3 เอทลเบนซน 2.2.3.1 สมบตทางเคมและกายภาพ

เอทลเบนซน (Ethylbenzene) เปนสารในกลมอนพนธของเบนซนทมหม เอทล (-CH2CH3) เปนหมแทนทอยบนวงแหวนเบนซน ดงรปท 13 มสตรโมเลกลคอ C8H10 น าหนกโมเลกลเทากบ 106.16 กรมตอโมล มจดเดอด 136 องศาเซลเซยส และจดหลอมเหลวท -95 องศาเซลเซยส มลกษณะเปนของเหลว ไมมส ตดไฟไดงาย ระเหยไดงายทอณหภมและความดนปกต โดยมคาความดนไอเทากบ 9.53 มลลเมตรปรอท ทอณหภม 25 องศาเซลเซยส เอทลเบนซนละลายไดดในตวท าละลายอนทรย เชน เอธานอล อเธอร เปนตน มคาสมประสทธการแบงสวนของสารในชนออคตานอลกบน า (log Kow) เทากบ 3.13 มกลนคลายแกสโซลน มนษยสามารถไดกลนเอทลเบนซนในอากาศทระดบความเขมขน 2 สวนในลานสวนของอากาศ (Agency for Toxic Substances and Disease Registry, 2011)

รปท 13 โครงสรางเอทลเบนซน (Ethylbenzene)

ทมา: International Agency for Research on Cancer (IARC) (2000)

องคกร ATSDR ไดก าหนดระดบความเขมขนต าทสดทสามารถรบรกลนเอทลเบนซนได (Odor threshold) อยทระดบ 2.3 สวนในลานสวนของอากาศ โดย

CH2–CH3

30

การสลายตวของเอทลเบนซนในธรรมชาตกอใหเกดสารอนตรายชนดตาง ๆ เชน ไอพษของกาซคารบอนไดออกไซด และคารบอนมอนอกไซด เปนตน

เอทลเบนซนมแหลงก าเนดหลกจากการเผาไหมของเชอเพลงธรรมชาต การเผาไหมเชอเพลงของยานพาหนะ และจากกระบวนการในอตสาหกรรมตาง ๆ เชน อตสาหกรรมการผลตส หมกพมพ กาว ยาฆาแมลง การผลตตวท าละลาย น ามนหลอลน และการผลตสไตรน เปนตน ซงกจกรรมเหลานกอใหเกดการแพรกระจายของเอทลเบนซนเขาสบรรยากาศ

2.2.3.2 ขอมลดานพษจลนศาสตร (Toxicokinetic) การแพรกระจายของเอทลเบนซนจากแหลงก าเนดตาง ๆ เขา

สบรรยากาศ ท าใหมนษยสามารถไดรบสมผสเอทลเบนซนเขาสรางกายผานกระบวนการหายใจ และแพรกระจายอยางรวดเรวเขาสเนอเยอไขมน แลวไปสะสมในตบ ไต และไขมนในรางกาย โดยเกดปฏกรยาไฮดรอกซเลชน (Hydroxylation) ของหมแทนทหรอการเตมหมไฮดรอกซ (-OH) เขาไปในโมเลกล โดยฮพาตกไซโตรโครมชนด P450 ซงเปลยนเอทลเบนซนใหอยในรปของฟนลเอธานอล (1-Phenylethanol) ซงจากกระบวนการเมตาบอลซมกอใหเกดสารเมตาโบไลตสะสมในยเรย โดยสารเมตาโบไลตทพบมากสวนใหญคอกรดแมนเดลก (Mandelic acid) ซงพบประมาณรอยละ 64–71 และฟนลไกลออกซลก (Phenylglyoxylic acid) ประมาณรอยละ 19–25 และสารเมตาโบไลตกลมยอยทสามารถพบในยเรยจากกระบวนการเมตาบอลซมของมนษย ไดแก อนพนธของสารกลมไฮดรอกซเลต (Hydroxylated derivatives) ซงเกดจากการรวมตวกบกลคโรไนด (Glucuronide) หรอเกดจากการรวมตวกบซลเฟต

รางกายมนษยมกลไกการขบเอทลเบนซนออกจากรางกายในรปของยเรย โดยกลไกการก าจดเอทลเบนซนออกจากรางกายสามารถแบงออกเปน 2 ชวง ไดแก ชวงทเกดขนอยางรวดเรวซงมคาครงชวต 3.1 ชวโมง และชวงทเกดขนชามคาครงชวต 25 ชวโมง โดยสารเมตาโบไลตในยเรยทเกดขนจากการไดรบสมผสผานกระบวนการหายใจจะเกดขนในเวลา 6–10 ชวโมงหลงจากการเรมรบสมผส โดยมสวนนอยทรางกายจะขบเอทลเบนซนออกมาทางตบและอจจาระ (Agency for Toxic Substances and Disease Registry, 2010)

2.2.3.3 ผลกระทบตอสขภาพ การไดรบสมผสเอทลเบนซนกอใหเกดผลกระทบตอสขภาพ

ของมนษยแบบเฉยบพลนกลาวคอ กอใหเกดอาการระคายเคองของระบบทางเดนหายใจ ระคายเคองบรเวณล าคอ แนนหนาอก ระคายเคองตา และสงผลกระทบตอระบบประสาท ท าใหมอาการวงเวยนศรษะ นอกจากนจากการศกษาในสตวทดลอง พบวา เมอสตวทดลองไดรบสมผสเอทลเบนซนทางการหายใจจะท าใหเกดความเปนพษตอระบบประสาทสวนกลาง และสงผลกระทบตอการท างานของปอด

31

ตบ และไต อกดวย และเมอไดรบสมผสตอเนองเปนระยะเวลานาน จะสงผลกระทบแบบเรอรงในรปแบบความเสยงแบบไมกอมะเรง (Non-cancer risk) ไดแก อาจเกดความผดปกตภายในห และความผดปกตของการท างานของไตในมนษย ส าหรบกรณของสตวทดลอง มรายงานวาการไดรบสมผส เอธลเบนซนตอเนองเปนระยะเวลานานทางการหายใจ จะสงผลกระทบตอการท างานของระบบเลอด ตบ และไต และอตราการเกดเนองอกในไต ปอด และตบในหนทดลองเพมมากขนอกดวย

จากผลการศกษาเกยวกบผลกระทบตอสขภาพของมนษย และจากขอมลการศกษาในสตวทดลอง องคกร IARC จดใหเอทลเบนซนอยในกลม 2B หรอสารเคมทอาจเปนสารกอมะเรงในมนษยหากไดรบสมผสเปนระยะเวลานาน (Possibly carcinogenic to humans) โดยเอทลเบนซนมคาความเขมขนอางอง (Reference concentration; RfC) เทากบ 1 มลลกรมตอลกบาศกเมตร (Integrated Risk Information System, 2017b)

2.2.4 ไซลน 2.2.4.1 สมบตทางเคมและกายภาพ

ไซลน (Xylene) ประกอบดวย 3 ไอโซเมอร ไดแก ไซลนทโครงสรางมเมธล 2 หม เปนหมแทนทอยบนวงแหวนเบนซนในต าแหนงออรโธ (o-Xylene) เมตา (m-Xylene) และพารา (p-Xylene) ดงรปท 14 ซงไซลนผสมทวไปจะประกอบดวยสดสวนของเมตา-ไซลน (m-Xylene) ประมาณรอยละ 40-65 ออรโธ-ไซลน (o-Xylene) พารา-ไซลน (p-Xylene) และเอธลเบนซน (Ethylbenzene) เปนสดสวนมากกวารอยละ 20 สตรโมเลกลของไซลนคอ C8H10 น าหนกโมเลกลเทากบ 106.17 กรมตอโมล มจดเดอดท 138.8 องศาเซลเซยส และจดหลอมเหลวท 30 องศาเซลเซยส ไซลนมลกษณะเปนของเหลวใส ไมมส ตดไฟงาย ระเหยไดงายทอณหภมและความดนปกต ไซลนผสมมคาความดนไอเทากบ 6.72 มลลเมตรปรอท ทอณหภม 21 องศาเซลเซยส มคาสมประสทธการแบงสวนของสารในชนออคตานอลกบน า (log Kow) เทากบ 3.12 ละลายน าไดนอย แตละลายไดดในแอลกอฮอลหรอตวท าละลายอนทรย ไซลนมกลนหอมหวาน ซงสวนใหญมนษยสามารถเรมไดกลนของไซลนในอากาศทระดบความเขมขน 0.08– 3.7 สวนในลานสวนอากาศ

32

รปท 14 โครงสรางไซลน (Xylene)

ทมา: Integrated Risk Information System (2017d)

การสลายตวของไซลนในธรรมชาตกอใหเกดสารชนดตาง ๆ

ไดแกคารบอนไดออกไซด คารบอนมอนอกไซด ควน และไอระเหย เปนตน โดยไซลนทแพรกระจายเขาสบรรยากาศสวนใหญเกดไดทงจากกระบวนการทางธรรมชาต เชน ไฟไหมปา การกระท าหรอกจกรรมของมนษยรวมทงอตสาหกรรมตาง ๆ เชน การเผาไหมเชอเพลงธรรมชาต การเผาไหมเชอเพลงจากทอไอเสยของยานพาหนะ อตสาหกรรมการฟอกหนง ส ทนเนอร ยาง โพลเอสเตอรไฟเบอร พลาสตก เปนตน

2.2.4.2 ขอมลดานพษจลนศาสตร (Toxicokinetic) เมอมนษยไดรบสมผสไซลนเขาสรางกายไซลนจะแพรกระจาย

เขาสเนอเยอทมปรมาณไขมนสะสมอยมากโดยเฉพาะอยางยงเนอเยอไขมนและสมอง แตหากรางกายไดรบสมผสไซลนในปรมาณมากไซลนจะสามารถเขาไปสะสมในอวยวะทมปรมาณเลอดไปเลยงสง เชน ไต และตบ เปนตน

กระบวนการ เมตาบอลซ มของ ไซล น เ ร มตนจากการเกดปฏกรยาออกซเดชนของหมเมธลซงเปนหมแทนท โดยฮพาตกไซโตรโครมชนด P450 เปลยนไซลนใหอยในรปกรดเมธลเบนโซอก (Methylbenzoic acids) (o-, m-, หรอ p-toluic acids) แลวรวมตวกบไกลซนเพอเปลยนไปอยในรปของกรดเมธลฮปพรก (Methylhippuric acids) เอนไซมทเกยวของกบปฏกรยาเมธลไฮดรอกซเลชน (Methylhydroxylation) ประกอบดวยเอนไซมชนด CYP2E1 และ CYP2B1 โดยกระบวนการเมตาบอลซมทท าใหเกดกรดเมธลฮปพรกนน เกดขนมากกวารอยละ 90 และสวนทเหลออกรอยละ 10 ไดแก ไซลนทไมเกดการเปลยนแปลง เมธลเบนซลแอลกอฮอล กรดโทลอก กลคโรไนด กรดไซลนเมอรแคปทรก และไซลนอล ซงรางกายจะขบสารเมตาโบไลตทเกดจากกระบวนการเมตาบอลซมของไซลนออกจากรางกายผานทางยเรย หลงจากการหายใจเอาอากาศทปนเปอนไซลนเขาสรางกายประมาณ 2 ชวโมง และจะขบออกจากรางกายภายใน

33

18 ชวโมง หลงจากสนสดการไดรบสมผส และมประมาณรอยละ 4-10 ของไซลนทเกบในไขมนซงอาจตองใชเวลาในการขบออกจากรางกาย (Agency for Toxic Substances and Disease Registry, 2007b)

2.2.4.3 ผลกระทบตอสขภาพ แมวาองคกร IARC จะจดใหไซลนอยในกลม 3 หรอสารเคมท

ไมกอมะเรงในมนษย (Not classifiable as to its carcinogenicity to humans) (International Agencr for Research on Cancer, 2017) เนองจากยงไมพบหลกฐานหรอขอมลวาการไดรบสมผสไซลนจะกอใหเกดมะเรงในมนษย แตการแพรกระจายของไซลนจากแหลงก าเนด ประกอบกบสมบตทสามารถระเหยไดงาย สงผลใหไซลนสามารถแพรเขาสบรรยากาศไดและท าใหงายตอการไดการไดรบสมผสไซลนทางการหายใจ ซงอาจกอใหเกดผลกระทบตอสขภาพ โดยผลกระทบตอสขภาพแบบเฉยบพลนเมอไดรบไซลนเขาสรางกายในปรมาณมากในชวงระยะเวลาสน ๆ อาจกอใหเกดอาการระคายเคองระบบทางเดนหายใจ หายใจตดขด วงเวยนศรษะ งวงซม คลนไส อาเจยน หมดสต แตหากไดรบสมผสไซลนสะสมเปนระยะเวลานานจะเกดผลกระทบแบบเรองรง โดยอาจเปนสาเหตทท าใหไต ตบ และระบบประสาทถกท าลาย

จากรายละเอยดของสารกลม BTEX ทกลาวมาขางตน สามารถสรปผลกระทบตอสขภาพทเกดจากการไดรบสมผสสารกลม BTEX ดงตารางท 6

ตารางท 6 ผลกระทบตอสขภาพมนษยทเกดจากการไดรบสมผสสารกลม BTEX

ส า ร ก ล ม BTEX

อ ว ย ว ะ ท ถ กท าลาย

อาการแสดง การขบออกจากรางกาย

เบนซน ระบบประสาทสวนกลาง ระบบเนอเยอ ฮมาโทโพอก เมดเลอดแดง

ฉบพลน : ระคายเคองระบบทางเดนหายใจ กดระบบประสาทสวนกลางท าใหมอาการเซองซม วงเวยนศรษะ ปวดศรษะ ไมไดสต และชกกระตก เรอรง : เกดความผดปกตในเลอด และไขกระดก เกดภาวะโลหตจาง ไขกระดกฝอ ท าลายระบบภมคมกน เกดการเปลยนแปลงทางพนธกรรม และอาจเกดมะเรง

ย เรย ลมหายใจผานทางปอด

34

ส า ร ก ล ม BTEX

อ ว ย ว ะ ท ถ กท าลาย

อาการแสดง การขบออกจากรางกาย

โทลอน ระบบประสาทสวนกลางและไต

ฉบพลน : งวงซม ออนเพลย ปวดศรษะ อาเจยน หวใจเตนผดจงหวะ หรอหมดสต เรอรง : กดระบบประสาทสวนกลาง งวงซม เสยการทรงตว การเคลอนไหว การพด การไดยน และการมองเหนผดปกต สมองฝอ กระทบตอการท างานตบ ไต และปอด

ขบออกพรอมกบลมหายใจ ยเรย

เอธลเบนซน ระบบประสาทส ว น ก ล า งทางเดนหายใจ

ฉบพลน : เกดอาการระคายเคองของระบบทางเดนหายใจ ตา และกระทบตอระบบประสาทสวนกลาง ท าใหมอาการวงเวยนศรษะงวงซม เรอรง : ความผดปกตภายในห และความผดปกตของการท างานของไต

ย เ ร ย ต บ แ ล ะอจจาระ

ไซลน ระบบประสาทสวนกลางตบ ไต

ฉบพลน : ระคายเคองระบบทางเดนหายใจ หายใจตดขด วงเวยนศรษะ งวงซม คลนไส อาเจยน หมดสต เรอรง : ตบ ไต และระบบประสาทถกท าลาย

ยเรย

2.2.5 คามาตรฐานทเกยวของกบการไดรบสมผสสารกลม BTEX สารกลม BTEX เปนสารมลพษทกอใหเกดทงผลกระทบตอสงแวดลอมและ

กอใหเกดผลเสยตอสขภาพ ดงนนองคกรตาง ๆ ทมสวนเกยวของในการดแลดานสขภาพและความปลอดภยในการท างาน เชน NIOSH (The National Institute for occupational Safety and Health) OSHA (Occupational Safety and Health Administration) และ ACGIH (American Conference of Governmental Industrial Hygienists) จงมการก าหนดขดจ ากดความเขมขนในการไดรบสมผสสารกลม BTEX ดงแสดงในตารางท 7 เพอความปลอดภยของผทมโอกาสไดรบสมผสสารกลมน

35

ตารางท 7 คาขดจ ากดการไดรบสมผสของสารกลม BTEX (มลลกรมตอลกบาศกเมตร)

สารกลม BTEX NIOSH OSHA ACGIH

STEL REL PEL STEL TLV STEL เบนซน 3.2 0.32 3.2 16.3 1.6 8 โทลอน 560 375 754 - 75 - เอทลเบนซน 545 435 435 - 435 545 ไซลน 655 435 435 - 435 655

หมายเหต: - STEL (Short term exposure limit) คอ ระดบความเขมขนของสารในอากาศทยอมให ผปฏบตงานสมผสในชวงระยะเวลาสน ๆ ไมนานกวา 15 นาท

- REL (Recommend exposure limit) คอ ขดจ ากดการไดรบสมผสสารในระยะเวลา 8 หรอ 10 ชวโมง

- PEL (Permissible exposure limit) คอ ปรมาณของสารทผปฏบตงานไดรบสมผส อยางปลอดภยในระยะเวลา 8 ชวโมง

- TLV (Threshold limit value) คอ คาขดจ ากดการไดรบสมผสสารเปนเวลา 8 ชวโมง ตอวน และ 40 ชวโมงตอสปดาห ซงเปนระดบความเขมขนทคนงานไดรบสมผสแลวไมม ผลกระทบดานลบ

ทมา: NIOSH (2003)

ส าหรบประเทศไทย กระทรวงมหาดไทยไดก าหนดคาขดจ ากดความปลอดภยในการท างานส าหรบการไดรบสมผสสารกลม BTEX ตลอดระยะเวลาการท างานปกต ตามประกาศกระทรวงมหาดไทย เรอง ความปลอดภยในการท างานเกยวกบภาวะแวดลอม (สารเคม) ฉบบท 103 โดยมรายละเอยด ดงตารางท 8 นอกจากน ตามประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ฉบบท 30 พ.ศ. 2550 ไดมการก าหนดคามาตรฐานสารอนทรยระเหยงายในบรรยากาศทวไปในเวลา 1 ป และตามประกาศกรมควบคมมลพษ ไดก าหนดคาเฝาระวงสารอนทรยระเหยงายในบรรยากาศทวไปในเวลา 24 ชวโมง ซงส าหรบสารกลม BTEX นน มการก าหนดคามาตรฐาน และคาเฝาระวงเฉพาะเบนซนเทานน โดยคามาตรฐานสารอนทรยระเหยงายในบรรยากาศทวไปในเวลา 1 ป และคาเฝาระวงสารอนทรยระเหยงายในบรรยากาศทวไปในเวลา 24 ชวโมง ของเบนซนตองไมเกน 1.7 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร และไมเกน 7.6 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตรตามล าดบ

36

ตารางท 8 คาขดจ ากดความปลอดภยในการท างานส าหรบการไดรบสมผสสารกลม BTEX ตลอดระยะเวลาการท างานปกต (สวนในลานสวน)

สารกลม BTEX

ความเขมขนเฉลยตลอดระยะ เวลาท างานปกต

ความเขมขนสงสด ในชวงเวลาทจ ากด

ความ เข มข นทอาจยอมใหมได

ความเขมขน ระยะเวลาทก าหนด ใหท างานได

เบนซน 10 50 10 นาท 25 โทลอน 200 500 10 นาท 300 เอทลเบนซน - - - -

ไซลน 100 - - -

ทมา: "ราชกจจานเบกษา" 2520, 12 กรกฎาคม)

2.3 การประเมนความเสยงตอสขภาพ การประเมนความเสยงตอสขภาพของมนษย (Human Health Risk

Assessment) ตามวธของ US EPA คอ กระบวนการประเมนความเปนไปไดทอาจจะเกดผลกระทบตอสขภาพมนษยจากการไดรบสารเคมในสงปนเปอนทงในปจจบนหรอในอนาคต ซงประกอบดวย 4 ขนตอน ไดแก การบงชอนตราย (Hazard Identification) การประเมนการตอบสนองตอปรมาณสารท ไ ด ร บ (Dose-response assessment) การประเมนการได ร บส มผ ส (Exposure assessment) และการอธบายลกษณะความเสยง (Risk characterization) ดงรปท 15 แสดงขนตอนการประเมนความเสยงตอสขภาพ (United States Environmental Protection Agency, 2016) โดยมรายละเอยดการด าเนนการดงน

37

รปท 15 ขนตอนในการประเมนความเสยงตอสขภาพ

ทมา: United States Environmental Protection Agency (2016)

2.3.1 การบงชอนตราย (Hazard Identification) การบงชอนตรายเปนกระบวนการหรอขนตอนการรวบรวม และศกษา

ขอมล เพอใชในการระบความเปนอนตรายของสารเคมทสนใจนนมผลกระทบตอสขภาพอนามย

หรอไม ซงการบงชอนตรายนนจงรวมถงทงผลการศกษาในสตวทดลองดวย เนองจากมสารเคมจ านวน

ไมมากนกทมขอมลทสามารถบงชความเปนพษในมนษยไดอยางชดเจน

2.3.2 การประเมนการตอบสนองตอปรมาณสารทไดรบ (Dose-response assessment)

การประเมนการตอบสนองตอปรมาณสารทไดรบเปนขนตอนการประเมนความสมพนธจากการศกษาและรวบรวมขอมลระหวางปรมาณของสารทไดรบสมผสตอผลกระทบหรอการตอบสนองดานลบของสขภาพ โดยในการประเมนการตอบสนองสามารถแบงชนดของสารทไดรบสมผสออกเปน 2 กลม ไดแก สารไมกอมะเรง (Non-carcinogenic agent) และสารกอมะเรง (Carcinogenic agent) โดยมกระบวนการประเมนดงน

2.3.2.1 สารไมกอมะเรง การประเมนการตอบสนองตอปรมาณสารทไดรบส าหรบสาร

ไมกอมะเรง เปนการประเมนการไดรบสมผสทกอใหเกดความเสยงเพยงเลกนอย หรอสงผลกระทบทจะเกดกบสขภาพแบบไมกอมะเรง เชน หอบหด ความผดปกตของระบบประสาท ความบกพรอง และปญหาการพฒนาการเจรญเตบโตในทารก เปนตน มกพบวาความรนแรงจะเพมมากขนเมอได รบ

การบงชอนตราย ระบปญหาสขภาพทมสาเหตมาจากมลพษ

การประเมนการตอบสนองตอปรมาณสารทไดรบ ขนาดของปรมาณการไดรบสมผสทระดบตางๆ มผลตอสขภาพดานลบอยางไร

การประเมนการไดรบสมผส พจารณาเสนทางการไดรบสมผส ขนาด ปรมาณ และระยะเวลาในการรบสมผส

การอธบายลกษณะ ความเสยง อ ธ บ า ย ร ะ ด บ แ ล ะลกษณะของความเสยงทมตอสขภาพ

38

สมผสสารเคมนน ๆ เพมมากขนโดยการไดรบสมผสสารในปรมาณตาง ๆ และทความเขมขนสงสดทสามารถรบไดแลวไมกอใหเกดผลกระทบดานลบหรอเปนอนตรายตอสขภาพ จดใหสารเหลานเปนสารไมกอมะเรง โดยเรยกปรมาณสงสดทสตวทดลองไดรบแลวไมเกดการตอบสนองใด ๆ ทงดานบวก และดานลบวา Threshold dose โดยสามารถแสดงความสมพนธระหวางปรมาณสารทไดรบตอการตอบสนองในรปของกราฟเชงเสนแบบ Non-linear ดงรปท 16

รปท 16 ความสมพนธเชงเสนระหวางปรมาณสารทไดรบกบการตอบสนองของสารไมกอมะเรง

ทมา: มลวรรณ บญเสนอ (2555)

จากกราฟ จะเรยกปรมาณการไดรบสมผสสารทมากทสดโดยไมกอใหเกดผลกระทบดานลบหรอเปนอนตรายตอสขภาพวา No observed adverse effect level (NOAEL) ซงสามารถน าไปค านวณคาความเปนพษของสารไมกอมะเรง หรอความเขมขนทมนษยไดรบแลวไมเปนอนตรายตอสขภาพดงสมการท (1) ในรปของความเขมขนอางอง (Reference concentration; RfC)

Reference concentration (RfC) = NOAEL

------------------ (1) UF x MF

เมอ RfC คอ ความเขมขนอางองของสารในอากาศ

NOAEL คอ ปรมาณของสาร เคมท ม ากท ส ดท ได ร บสมผ สแล ว ไม กอใหเกดความเปนพษหรอผลกระทบดานลบใด ๆ

Threshold

NOAEL

ปรมาณทไดรบ

การต

อบสน

อง

39

UF คอ คาความไมแนนอน (Uncertainty factor) ของขอมล ทไดจากการศกษาในสตวทดลอง ซงแตกตางจากการน าไปประเมนในมนษย

MF คอ ปจจยความนาเช อถอ (Modifying factors) ของ ขอมลทน าไปใชในการประเมนความเสยง

เมอไดรบสมผสสารทางการหายใจ โดยท คาความเขมขน

อางองเปนคาเฉพาะของสารนน ๆส าหรบสารกลม BTEX คาความเขมขนอางองแสดงดงตารางท 9 ทงนเบนซน และ เอทลเบนซนมคาความเขมขนอางองดวย เนองจากสารทง 2 ชนดนสงผลกระทบทงแบบไมกอมะเรง และกอมะเรง

ตารางท 9 คาความเขมขนอางองทางการหายใจของสารกลม BTEX (มลลกรมตอลกบาศกเมตร)

สารกลม BTEX คาความเขมขนอางอง (Reference concentration; RfC)

เบนซน1 0.03 โทลอน2 5 เอทลเบนซน3 1 ไซลน4 0.1

ทมา: 1Integrated Risk Information System (2017a) 2Integrated Risk Information System (2017c) 3Integrated Risk Information System (2017b) 4Integrated Risk Information System (2017d)

2.3.2.2 สารกอมะเรง

สารเคมทมฤทธเปนสารกอมะเรงนน หากมการไดรบสมผสเพยงเลกนอยอาจกอใหเกดผลกระทบดานลบหรออนตรายตอสขภาพ จงไมมคา Threshold dose คอปรมาณสารสงสดทไมเกดอาการเจบปวยในสตวทดลองเหมอนกบสารไมกอมะเรง การประเมนการตอบสนองตอปรมาณสารทไดรบจงใชคาความชนของกราฟ (Cancer slope factor) ซงไดจากการศกษาความสมพนธระหวางปรมาณสารทไดรบตลอดชวตกบโอกาสทจะเกดโรคมะเรงของการ

40

ทดลองทมระดบความเชอมน 95% จากนนลากเสนความสมพนธบนกราฟระหวางปรมาณสารทไดรบตลอดชวตกบการเกดมะเรง โดยเปนการลากเสนตรงลงบนแกน x หรอแกนปรมาณของสาร ความชนจากการลากเสนตรงจะเปนความเสยงของการเกดมะเรง หรอเรยกวา “Slope factor” ดงรปท 17 ซงบงบอกถงคาความเปนพษของสารกอมะเรงชนดนน ๆ โดยคาความเปนพษหรอคาความอนตรายในการกอมะเรงของสารกลม BTEX ทเปนสารกอมะเรง แสดงดงตารางท 10

รปท 17 ความสมพนธเชงเสนระหวางปรมาณสารทไดรบกบการตอบสนองของสารกอมะเรง

ทมา: มลวรรณ บญเสนอ (2555)

ตารางท 10 คาความเปนพษทางการหายใจแบบกอมะเรงของสารกลม BTEX ทเปนสารกอมะเรง, (มลลกรมตอลกบาศกเมตร)

สารกลม BTEX ชนดกอมะเรง คาความเปนพษแบบกอมะเรง เบนซน1 0.029 เอทลเบนซน2 3.85x10-3 ทมา: 1The Risk Assessment Information System (1998a) 2The Risk Assessment Information System (1998b)

2.3.3 การประเมนการไดรบสมผส (Exposure assessment) การประเมนการไดรบสมผสเปนกระบวนการวดหรอการประมาณปรมาณ

ปจจยตาง ๆ ในการไดรบสมผสสารทกอใหเกดผลกระทบตอสขภาพ โดยประกอบดวย 3 ขนตอน

เปอร

เซนต

การต

อบสน

อง

ปรมาณทไดรบ

ส า ร ก อ ม ะ เ ร ง ไ ม ม ค า

Threshold ความสมพนธ

เปนเสนตรง Slope factor

41

ไดแก การก าหนดลกษณะของการไดรบสมผส การวเคราะหเสนทางการไดรบสมผส และการค านวณปรมาณการไดรบสมผส โดยทการค านวณปรมาณการไดรบสมผสนนอาศยขอมลตาง ๆ เชน ความเขมขนของสารทไดรบสมผส ความถของการไดรบสมผส ระยะเวลาในการไดรบสมผส ในการค านวณ ซงสามารถค านวณหาปรมาณการไดรบสมผสเฉลยตอวน (Average daily intake; ADI) ไดจากสมการท (2) คา ADI ทไดจะน าไปอธบายลกษณะของความเสยงทงแบบไมกอมะเรงและแบบกอมะเรงในขนตอนตอไป

ADI = C x ET x EF x ED

---------------- (2) AT

เมอ ADI ค อ ป ร ม า ณ ก า ร ไ ด ร บ ส ม ผ ส ส า ร เ ฉ ล ย ต อ ว น (มก./ลบ.ม.)

C คอ ความเขมขนของสารทปนเปอนในอากาศ (มก./ลบ.ม.) ET คอ เวลาในการไดรบสมผสอากาศทปนเปอน (ชวโมงตอวน) EF คอ ความถของการไดรบสมผส (วนตอป) ED คอ ระยะเวลาทไดรบสมผส (ป) AT คอ ระยะเวลาเฉลยทไดรบสมผส (ป) โดย

AT = 70 ป ส าหรบสารกอมะเรง AT = ED ส าหรบสารไมกอมะเรง

2.3.4 การอธบายลกษณะความเสยง (Risk characterization) การอธบายลกษณะความเสยงคอขนตอนสดทายของกระบวนการประเมน

ความเสยงตอสขภาพ เปนการรวบรวมขอมลและผลการวเคราะหจากทงสามขนตอนขางตนมาเชอมโยง เพอวเคราะหความเสยงทกอใหเกดผลเสยตอสขภาพจากการไดรบสมผสสารโดยการอธบายลกษณะความเสยงสามารถแบงออกเปน 2 ลกษณะ ดงน

2.3.4.1 การอธบายลกษณะความเสยงแบบไมกอมะเรง (Non-cancer risk)

การอธบายลกษณะความเสยงแบบไมกอมะเรง เปนการค านวณเชงปรมาณซงแสดงในรปของคา Hazard quotient (HQ) ของสารแตละชนดดงสมการท (3)

42

HQi = ADIi

---------------- (3) RfCi

เมอ ADIi คอปรมาณการไดรบสมผสสาร i เฉลยตอวนทางการหายใจ (มก./ลบ.ม.)

RfCi คอ ความเขมขนอางองของสาร i ในอากาศ (มก./ลบ.ม.)

นอกจากน หากมการได รบสมผ สสารท เสร มฤทธ กน (Additive effect) กนมากกวา 1 ชนดพรอมกน สามารถประเมนความเสยงแบบไมกอมะเรงรวมได โดยแสดงอยในรปคาดชนความอนตราย (Hazard index; HI) ของสารทงกลม ในการศกษาน สารกลม BTEX ออกฤทธเสรมกน จงสามารถค านวณความเสยงแบบไมกอมะเรงไดดงสมการท (4)

HIBTEX = n ∑HQi i=1

---------------- (4)

โดยหากคา Hazard quotient และ/หรอ Hazard index ม

คานอยกวาหรอเทากบ 1 แสดงวาปรมาณการไดรบสมผสสารกลม BTEX ไมกอใหเกดความเสยงแบบไมกอมะเรง แตหากคาทงสองมคามากกวา 1 แสดงวาปรมาณการไดรบสมผสสารโดยกอใหเกดความเสยงแบบไมกอมะเรง

2.3.4.2 การอธบายลกษณะความเสยงของสารกอมะเรง (Cancer risk) การอธบายลกษณะความเสยงของสารกอมะเรงเปนการ

อธบายความนาจะเปนในการไดรบสมผสสารแลวเกดมะเรง ซงสามารถค านวณไดจากปรมาณการรบสารเขาสรางกายตลอดอายขยคณดวยคาความเปนพษของสารกอมะเรง ดงสมการท (5)

Cancer Risk = ADIi x CSFi ---------------- (5)

เมอ Cancer Risk คอ คาความเสยงแบบกอมะเรงจากการไดรบสมผสสาร i

43

CSFi คอ คา Cancer slope factor ของสาร I (มก./ลบ.ม.) ADIi คอ ปรมาณการไดรบสมผสสาร I เฉลยตลอดอายขย

(มก./ลบ.ม.)

องคการพทกษสงแวดลอมอเมรกา (United stated environmental protection agency; US EPA) ไดก าหนดเกณฑการยอมรบของการประมาณคาความเสยงตอสขภาพควรมคาไมเกน 1 คนตอประชากรหนงลานคน (10-6) นนคอ หากคาความเสยงแบบกอมะเรงมคานอยกวา 1 คนตอประชากรหนงลานคน แสดงวาปรมาณสารกอมะเรงทไดรบสมผสไมกอมะเรงเมอไดรบสมผสอยางตอเนองตลอดอายขย แตหากคาความเสยงแบบกอมะเรงมคามากกวา 1 คนตอประชากรหนงลานคน แสดงวาปรมาณสารกอมะเรงทไดรบสมผสกอใหเกดมะเรงไดหากไดรบสมผสอยางตอเนองตลอดอายขยนนเอง

2.4 งานวจยทเกยวของ คมสนต แรงจบ (2554) ศกษาความเขมขนของฝนขนาดเลกทเกดจากกจกรรมปงยาง

อาหาร 4 ประเภท ไดแก หม ไก ปลา และขาวโพด โดยใชเครอง แอนเดอรเซนอมแพคเตอรแบบหมนไมได 8 ชน ในการเกบตวอยางฝน พบวาความเขมขนของ PM10 ทเกดจากการปงยางหมและไก มคาสงกวาการปงยางปลาและขาวโพด โดยความเขมขนของ PM10 ทเกดจากการปงยางหมและไก มคาเฉลยเทากบ 205.88 และ 193.03 มลลกรมตอลกบาศกเมตร ตามล าดบ สวนปลาและขาวโพดมความเขมขนเฉลยเทากบ 191.65 และ 110.30 มลลกรมตอลกบาศกเมตร ตามล าดบ นอกจากนผลการศกษายงแสดงใหเหนวา เมอเปรยบเทยบคาสดสวนของฝนละเอยด (<5 ไมโครเมตร ซงในทนขอเรยกวา PM5) กบฝนขนาดเลก (5-10 ไมโครเมตรซงในทนขอเรยกวา PM10-5) ตอฝนขนาดเลกกวา 10 ไมโครเมตร (PM10) ระหวางรานหมยางทไมม และมอปกรณควบคมควน พบวาคาสดสวนของฝนละเอยดตอฝนทงหมดของรานทใชพดลมดดควน คดเปนรอยละ 66.4 และรานทใชตดดควนคดเปนรอยละ 57.5 แสดงใหเหนวาการมอปกรณควบคมควนสามารถลดโอกาสทจะไดรบฝนขนาดเลกได และเมอเปรยบเทยบคารอยละของฝนละเอยด (PM5) และฝนขนาดเลก (PM10-5) ใน PM10 พบวาการปงยางอาหารทกชนดมรอยละของ PM5/PM10 และ PM10-5/PM10 แสดงดงตารางท 11

44

ตารางท 11 รอยละของฝนจากการปงยางอาหาร

หม ไก ปลา ขาวโพด

PM5/PM10 77.3 77.5 72.8 71.4 PM10-5/PM10 21.0 22.4 26.8 33.5

ทมา: คมสนต แรงจบ (2554)

ผลการศกษาในตารางท 11 แสดงใหทราบวาการปงยางเนอสตวโดยใชถานไมเปนเชอเพลงกอใหเกดอนภาคของฝนขนาดเลก แตหากมการควบคมการแพรกระจายของอนภาคฝน เชน การตดตงอปกรณควบคมควนนนพบวาสามารถลดการปลดปลอยอนภาคของฝนได

นอกจากน จากการตอบแบบสมภาษณความคดเหนเกยวกบฝนและปญหาสขภาพในการประกอบอาชพคาขายอาหารประเภทปงยาง พบขอมลเกยวกบอาการโรคระบบทางเดนหายใจ ไดแก อาการแนนหนาอกรอยละ 16.8 มเสมหะเปนประจ ารอยละ 11.0 อาการไอบอยครงรอยละ 4.2 และอาการหายใจมเสยงดงวดรอยละ 1.6

คมสนต แรงจบ and กาญจนา นาถะพนธ (2555) ศกษาการกระจายตวของฝนขนาดเลกทเกดขนจากการปงยางอาหาร 4 ประเภท ไดแก หม ไก ปลา และขาวโพด และเกบตวอยางจากการปงหมทมอปกรณควบคมควน ไดแก พดลมดดควน และครอบดดควน (Hood) โดยใชเครองแอนเดอรเซนอมแพคเตอรแบบหมนไมได 8 ชน พบวา ความเขมขนของ PM10 ทเกดจากการปงยางหม ไก และปลา มคามากกวาขาวโพด โดยมความเขมขนเทากบ 208.9±18 193±14 191.7±22 และ 110.3±11 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร ตามล าดบ และพบวา ความเขมขนของ PM10 จากการยางหมโดยมการตดตงพดลมดดควนมคาความเขมขนเฉลยเทากบ 185.3±21 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร ซงสงกวาการยางหมโดยมการใชครอบดดควน (Hood) ซงมความเขมขนเฉลยเทากบ 112.7±24 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร ซงผลการศกษาการกระจายตวของฝนขนาดเลกทเกดจากการปงยางอาหารพบวากอใหเกดฝนขนาดเลกซงมการกระจายตวของอนภาคขนาดเลกกวา 2.5 ไมโครเมตร (PM2.5) มากกวาอนภาคขนาด 5-10 ไมโครเมตร (PM10-5) มากกวาขนาด 2.5-5 ไมโครเมตร (PM5-2.5)

Alves, Duarte, Nunes, Moreira, and Rocha (2014) ศกษาความเขมขนสารอนทรยระเหยงายทปลดปลอยออกจากปลองของรานอาหารภายในโรงอาหารของมหาวทยาลย ซงประกอบดวยรานไกยางและรานหมยางทใชถานไม เกบตวอยางโดยใชหลอดดดซบชนด Carbopack

45

B และ C จากนนวเคราะหสารอนทรยระเหยงายดวยเทคนคกาซโครมาโตกราฟฟ ตวตรวจวดชนดเฟรมไอออไนเซชน (GC-FID) พบวา กจกรรมปงยางปลดปลอยสารอนทรยระเหยงายหลายชนด ไดแก สารอะลฟาตก (Aliphatic) สารอะโรมาตก (Aromatic) และสารอลดไฮด (Aldehyde) โดยชนดทพบมากทสดคอสารอะโรมาตก ซงไดแกสารกลม BTEX โดยพบเบนซนในปรมาณสงทสดจากการเกบตวอยางเปนเวลา 8 ชวโมงตอวน จากการค านวณพบวา รานไกยางและหมยางทเปนตวอยางปลดปลอยสารกลม BTEX ออกมาปรมาณ 201 และ 178 กโลกรมตอป ตามล าดบ

Kabir, Kim, Ahn, Hong, and Sohn (2010) ศกษาเกยวกบการเผาไหมถานไมส าหรบปงยางจาก 4 ประเทศ ไดแก เกาหล อนโดนเซย จน และมาเลเซย ซงมประสทธภาพในการกอใหเกดสารกลม BTEX และสไตรนโดยท าการเผาไหมถานไมแตและชนดจ านวน 540 กรม โดยใชเตาเผาแบบเกาของเกาหล เกบตวอยางดวยถงเกบตวอยางชนดเทดลารขนาด 10 ลตร และวเคราะหสารอนทรยระเหยงายดวยเทคนคกาซโครมาโตกราฟฟ ตวตรวจวดชนดเฟรมไอออไนเซชน (GC-FID) พบวา ถานไมจากประเทศเกาหลและจนกอใหเกดสารอนทรยระเหยงายมากทสด โดยเฉพาะโทลอนและเบนซน ซงมคาความเขมขนเทากบ116 และ 98.7 สวนในพนลานสวน (Parts per billion; ppb) ตามล าดบ ซงความเขมขนทพบนนไมเกนคาความเขมขนของสารทไดรบในชวงระยะเวลาสน (Short term exposure limit; STEL) ซงก าหนดคาของเบนซนและโทลอนทความเขมขน 1,000 และ 200,000 สวนในพนลานสวน (Parts per billion; ppb) ตามล าดบ

Kim and Lee (2012) ท าการตรวจสอบความเขมขนของสารกลมBTEX ซงเปนมลพษทางอากาศทเกดจากการปงยางเนอสตวบรเวณภายนอกรานอาหารปงยางแบบเกาหลเปรยบเทยบกบรานอาหารทไมมการปงยาง โดยเกบตวอยางในระยะ 30 เมตร จากราน ดวยหลอดดดซบตวอยางชนด Tenax-TA เปนเวลา 1 ชวโมง และท าการวเคราะหสารกลม BTEX ในเชงปรมาณดวยเทคนคกาซโครมาโตกราฟแมสสเปกโตรมเตอร (GC-MS) พบวา ในบรรยากาศภายนอกรานอาหารทมการปงยางเนอสตวมความเขมขนของเบนซนเทากบ 2.93 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร โทลอนเทากบ 4.16 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร เอธลเบนซนเทากบ 1.19 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร เมตา,พารา-ไซลนเทากบ 1.64 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร และออรโธ-ไซลนเทากบ 0.783 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร ซงมากกวาบรรยากาศภายนอกรานอาหารทไมมการปงยางเนอสตวทมความเขมขนของเบนซนเทากบ1.82 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร โทลอนเทากบ 2.61 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร เอธลเบนซนเทากบ 0.464 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร เมตา,พารา-ไซลนเทากบ 0.791 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร และออรโธ-ไซลนเทากบ 360 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร โดยคาความเขมของสารกลม BTEX ในบรรยากาศภายนอกรานอาหารทมการปงยางเนอสตวมากกวาบรรยากาศภายนอก

46

รานอาหารทไมมการปงยางเนอสตวคดเปนรอยละ 1 นนหมายถงการปงยางเนอสตวกอใหเกดมลพษทางอากาศซงอาจกอใหเกดผลกระทบตอสขภาพของผทไดรบสมผส

Sinha et al. (2005) ท าการศกษาปรมาณความเขมขนของเบนซน (Benzene) ทเกดขนระหวางการท าอาหารภายในครว และครวแบบเปดโดยใชแกสชวภาพ และถานไมเปนเชอเพลง ใชปมแบบบคคลตอกบหลอดดดซบแบบ activated charcoal เกบตวอยางเบนซน โดยเกบตวอยางในหองครวระหวางการท าอาหาร ( 45 – 60 นาท) และเกบตวอยางเบนซนในบรเวณพนทการหายใจ ซงหางจากจมก และหางจากการท าอาหารประมาณ 30 เซนตเมตรทอตราการไหล 0.5 ลตรตอนาท พบวาปรมาณความเขมขนของเบนซนภายในครว กบครวแบบเปดโดยใชแกสชวภาพเทากบ 114.1 และ 6.6 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร ตามล าดบ ขณะทหากใชถานไมเปนเชอเพลง ปรมาณความเขมขนของเบนซนทเกดขนภายในครวเทากบ 36.5 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร เมอเปรยบเทยบความเขมขนของเบนซนจากการใชแกสชวภาพกบการใชถานไมเปนเชอเพลงภายในครวพบวา ความเขมขนของเบนซนทเกดจากถานไมเชอเพลงนอยกวาเมอใชแกสชวภาพเปนเชอเพลงอยางมนยส าคญ (p<0.01)

Van et al. (2013) ท าการตรวจสอบกจกรรมการท าอาหาร และการไดรบสมผสอนภาคขนาดเลกกวา 2.5 ไมครอน (PM2.5) และผงฝนเขมาด า (Black carbon) ตลอดเวลา 24 ชวโมง ในบรเวณพนทการหายใจ และบรเวณครวในการท าอาหารโดยใชเชอเพลงชวมวล (Biomass) ในกานา พบวา กจกรรมการท าอาหารสวนใหญเปนการท าอาหารแบบกลางแจง ซงสวนใหญประมาณรอยละ 99 เลอกใชเชอเพลงชวมวล (Biomass) ไดแก ไม หรอถานไมเชอเพลง และพบวาความเขมขนของอนภาคขนาดเลกกวา 2.5 ไมครอน (PM2.5) ทเกบจากบรเวณครวสงกวาทเกบจากพนทการหายใจ ซงมความเขมขนเฉลยเทากบ 446.8 และ 128.5 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร ตามล าดบ ซงเชนเดยวกนกบความเขมขนของผงฝนเขมาด า (Black carbon) คอ บรเวณครวมความเขมขนของผงฝนเขมาด า (Black carbon) สงพนทการหายใจ ซงมความเขมขนเฉลยเทากบ 14.5 และ 8.8 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร ตามล าดบ

47

48

บทท 3

วธด าเนนการวจย

3.1 ขนตอนการศกษา การศกษานเปนการศกษาความเขมขนของฝน TSP PM10 PM4 PM2.5 และสารกลม

BTEX ทเกดจากการปงยางเนอสตวประเภท เนอหม เนอไก ปก บนทาย และเครองในไกของรานหมยางรถเขน โดยการตดตงอปกรณการเกบตวอยางสารมลพษทกชนดเหนอพดลมดดควน และน าผลจากการศกษาความเขมขนของสารกลม BTEX ไปประเมนความเสยงตอสขภาพของผประกอบอาชพจากการไดรบสมผสสารกลม BTEX ซงมวธการศกษา (รปท 18) และรายละเอยดดงตอไปน

รปท 18 วธการศกษา

รานหมยาง

วเคราะหดวยวธการอางองเชงน าหนก

เกบตวอยางสารกลม BTEX เกบตวอยาง TSP PM10 PM4และ PM2.5

วเคราะหดวยเทคนค GC - FID

สรปผลการศกษา

อภปรายผลการศกษา

วจารณผลการศกษาและขอเสนอแนะ

ประเมนการไดรบสมผส

ประเมนความเสยง ตอสขภาพ

ประเมนการไดรบสมผส

เทยบกบคามาตรฐาน

49

3.2 การเกบตวอยาง

3.2.1 สถานทเกบตวอยาง สถานทเกบตวอยางทกชนดของการศกษาในครงนคอ รานหมยางนกมวย

ตงอยบรเวณตลาดอนดเพลยกราวด ภายในมหาวทยาลยศลปากร วทยาเขตพระราชวงสนามจนทร จงหวดนครปฐม รปท 19 แสดงสภาพแวดลอมโดยรอบสถานทเกบตวอยาง

รปท 19 แผนทตงรานหมยางนกมวย สถานทเกบตวอยาง

50

รานหมยางนกมวยมลกษณะเปนรานคาแผงลอย โดยมเตาปงยางอยทระดบความสงเหนอพนดนประมาณ 127 เซนตเมตร และมการตดตงอปกรณควบคมควนอยางงาย คอ พดลมดดควน ซงตดตงอยเหนอเตาปงยางประมาณ 30 เซนตเมตร ดงแสดงในรปท 20 สภาพแวดลอมบรเวณโดยรอบรานหมยางนกมวย มลกษณะเปนพนทโลง ปรมาณการสญจรของยานพาหนะไมมากนก เนองจากไมใชเสนทางหลกในการสญจรภายในมหาวทยาลย โดยยานพาหนะสวนใหญ ไดแก จกรยาน และจกรยานยนต อกทงบรเวณโดยรอบรานไมมรานขายอาหารปงยางอน ๆ อกดวย

3.2.2 ระยะเวลาการเกบตวอยาง

การเกบตวอยางแบบพนท โดยเกบตวอยางทกชนดพรอมกน ไดแก ฝนแขวนลอยทงหมด (TSP) ฝนละอองทมขนาดเลกกวา 10 ไมโครเมตร (PM10) ฝนละอองทมขนาดเลกกวา 4 ไมโครเมตร (PM4) ฝนละอองทมขนาดเลกกวา 2.5 ไมโครเมตร (PM2.5) และสารกลม BTEX อยางละ 10 ตวอยาง รวมทงหมด 50 ตวอยาง โดยเกบตอเนองตลอดระยะเวลาการขาย ตงแตเวลา 16.00-20.00 น. เปนเวลาจ านวน 4 ชวโมง ในชวงเดอนมนาคมถงเดอนมถนายน พ.ศ. 2558 และเกบคาความเขมขนพนฐาน คอการเกบตวอยาง ณ จดทตงขายของรานหมยางนกมวยในวนทไมมการขาย จ านวน 3 วน รวมทงหมด 15 ตวอยาง

หมยาง 127 ซม.

30 ซม. พดลมดดควน

เนอสตว ถานไม

รปท 20 ลกษณะรานหมยางรถเขน

51

3.2.3 การเตรยมอปกรณส าหรบเกบตวอยาง 3.2.3.1 การเตรยมกระดาษกรอง

การเตรยมกระดาษกรองชนดใยแกว (Glass fiber filter) ยหอ ADVANTEC รน GC-50 เสนผานศนยกลาง 37 มลลเมตร ขนาดรพรน 0.5 ไมโครเมตร ทใชส าหรบเกบตวอยางฝนแตละชนด ท าโดยน ากระดาษกรองชนดใยแกวเกบภายในตดดความชนอยางนอย 24 ชวโมง เพอใหความชนของกระดาษกรองคงท กอนน าไปชงน าหนกดวยเครองชงด จตอลระดบไมโครกรม ความละเอยด 6 ต าแหนง (Microbalance) รน XP6 ยหอ METTLER TOLEDO (รปท 21) โดยกอนชงน าหนกกระดาษกรอง ตองท าการตรวจสอบสภาวะแวดลอมของหองเครองชง ใหอณหภม และความชนสมพทธของหองเครองชงใหอยในเกณฑทเหมาะสมส าหรบการใชงาน คอ มอณหภมอยในชวง 23±4 องศาเซลเซยส ความชนสมพทธอยในชวงรอยละ 40-60 และท าการตรวจสอบเครองชงใหฟองอากาศอยในต าแหนงตรงกลางระดบน า จากนนจงท าการตรวจสอบเครองชงประจ าวน (Daily check) แลวจงท าการชงน าหนกกระดาษกรองจ านวน 3 ครง เพอหาน าหนกเฉลยกอนเกบตวอยาง (Pre-weight) โดยใชปากคบ (Forceps) คบในการชง ความคลาดเคลอนในการชงน าหนกกระดาษกรองแตละครงไมควรตางกนมากกวา 15 ไมโครกรม หากไมอยในเกณฑทยอมรบ ตองท าการตรวจสอบต าแหนงฟองอากาศ อณหภม และความชนสมพทธ แลวท าการชงตวอยางใหม เมอชงน าหนกกระดาษกรองเรยบรอยแลว น าไปใสตลบพลาสตกเพอปองกนการปนเปอนกอนน าไปเกบตวอยางตอไป โดยในขนตอนการเตรยมกระดาษกรองใชเครองมอของบรษท ยไนเตด แอนนาลสต แอนด เอนจเนยรง คอนซลแตนท จ ากด

รปท 21 เครองชงดจตอลระดบไมโครกรม ความละเอยด 6 ต าแหนง (Microbalance) รน XP6 ยหอ METTLER TOLEDO

52

3.2.3.2 การเตรยมปม อปกรณ และเครองเกบตวอยางฝน การเตรยมปมดดอากาศแบบพกพาท าโดยการชารตแบตเตอร

ใหเพยงพอส าหรบการเกบตวอยาง และน าไปตอกบอปกรณส าหรบการเกบตวอยางฝนชนดตาง ๆ ดงตอไปน

3.2.3.2.1 อปกรณการเกบตวอยางฝน TSP ประกอบดวยปมดดอากาศแบบพกพา ตอเขากบตลบกระดาษกรอง (Filter cassette) ซงภายในบรรจกระดาษกรองทเตรยมไว ผานทอสายยาง ดงรปท 22

3.2.3.2.2 อปกรณเกบตวอยางฝน PM10 ประกอบดวย

อปกรณคดขนาดชนดไซโคลนทคดเอาเฉพาะฝน PM10 โดยไซโคลนจะตอเขากบตลบกระดาษกรอง และปมดดอากาศแบบพกพาผานสายยาง ดงรปท 23

รปท 23 อปกรณการเกบตวอยางฝน PM10

รปท 22 อปกรณเกบตวอยางฝน TSP

53

3.2.3.2.3 อปกรณเกบตวอยางฝน PM4 ประกอบดวยไซโคลนทคดแยกเอาเฉพาะฝนละอองทมขนาดเลกกวา 4 ไมโครเมตร ตอไซโคลนเขากบตลบกระดาษกรอง และปมดดอากาศแบบพกพาดวยทอสายยาง ดงรปท 24

รปท 24 อปกรณการเกบตวอยางฝน PM4

3.2.3.2.4 อปกรณเกบตวอยางฝน PM2.5 ประกอบดวยเครอง

คดขนาดชอ Personal Environmental Monitor (PEM) ภายในมแผนพยงกระดาษกรองท าดวยโลหะซงตอกบปมดดอากาศแบบพกพา ดงรปท 25

รปท 25 อปกรณการเกบตวอยางฝน PM2.5

54

เมอตออปกรณเกบตวอยางดงขางตน แลวจงท าการสอบเทยบอตราการไหลของปมดดอากาศ โดยอตราการปรบเทยบอตราการไหลของปมแตละชนดแสดงดงตารางท 12

ตารางท 12 อตราการไหลของปมดดอากาศ

ชนดตวอยาง อตราการไหลของปม (ลตรตอนาท) อางอง

TSP 2.0 OSHA (1989) PM10 1.7 NIOSH (2003) PM4 1.7 NIOSH (1998) PM2.5 2.0 SKC Inc (2014)

3.2.3.3 การเตรยมปม อปกรณเกบตวอยางสารกลม BTEX

การเกบตวอยางสารกลม BTEX ประกอบดวยปมดดอากาศแบบพกพา ยหอ Gillian รน GilAir5 เชนเดยวกบการเกบตวอยางฝน โดยการเกบตวอยางสารกลม BTEX จะท าการตอปมดดอากาศแบบพกพาเขากบหลอดดดซบชนด Coconut shell charcoal ยหอ SKC รหสสนคา No. 226-01 อางองตามวธมาตรฐานของ NIOSH 1501 ดงรปท 26

รปท 26 อปกรณการเกบตวอยางสารกลม BTEX

55

โดยหลอดดดซบชนด Coconut shell charcoal ยหอ SKC รหสสนคา 226-01 มเสนผานศนยกลางดานนอกขนาด 6 มลลเมตร ยาว 70 มลลเมตร ภายในบรรจถาน (Charcoal) เปนตวดดซบ ซงหลอดดดซบชนดนเหมาะส าหรบเกบสารอนทรย โดยเฉพาะสารจ าพวกอะลฟาตก (Aliphatic), อะโรมาตก (Aromatic) และฮาโลจ เนทเตดไฮโดรคารบอน (Halogenated hydrocarbon) ภายในหลอดดดซบแบงออกเปน 2 สวนคอ สวนหนา (Front) ซงบรรจตวดดซบซงมขนาด 20 mesh ปรมาณ 50 มลลกรม และฉนวนใยแกว (Glass wool) ทมความบรสทธสง โดยชนการดดซบสวนหนา (Front sorbent) จะท าหนาทดดซบสารตวอยาง ส าหรบสวนหลง (Back) บรรจตวดดซบขนาด 40 mesh ปรมาณ 100 มลลกรม และยรเทนโฟม (Urethane foam) โดยชนการดดซบสวนหลง (Back sorbent) ท าหนาทในการตรวจสอบการดดซบตวอยาง โดยจะเกดการทะลผาน (Breakthrough) ของกลม BTEX จากสวนหนาไปยงสวนหลง เมอสวนดดซบสวนหนาเกดการอมตว โดยชนการดดซบทง 2 สวนจะคนดวยยรเทนโฟม (Urethane foam) โดยองคประกอบของหลอดดดซบแสดงดงรปท 27

รปท 27 หลอดดดซบชนด Coconut shell charcoal

เมอตออปกรณส าหรบเกบตวอยางดงขางตน แลวจงท าการสอบเทยบอตราการไหลของปมดดอากาศ โดยอตราการปรบเทยบอตราการไหลของปมดดอากาศส าหรบเกบตวอยาง BTEX เทากบ 0.2 ลตรตอนาท (NIOSH, 2003)

3.3 วธการเกบตวอยาง

3.3.1 การเกบตวอยางฝน การเกบตวอยางฝนละอองแตละชนด ใชวธการวดตามวธกราวเมตรก

(Gravimetric) โดยน ากระดาษกรองชนดใยแกว (Glass fiber filter) ใสในตลบกระดาษกรอง

ชนการดดซบสวนหลง ฉนวนใยแกว

ยรเทนโฟม

ชนการดดซบ สวนหนา

ฝาปดผนก

56

(Cassette filter) ทตดตงไวกบอปกรณเกบตวอยางดงทกลาวไวในหวขอท 3.2.3.2 ท าการตดตงอปกรณการเกบตวอยางบนขาตงเกบตวอยางเหนอเตาปงยางทระดบความสงประมาณ 78 เซนตเมตร เนองจากเปนระยะทเหมาะสมส าหรบการท างานของอตราการไหลของปมดดตวอยาง ดงรปท 28 เปดปมดดอากาศชนดพกพา ท าการเกบตวอยางเปนเวลา 4 ชวโมงซงเปนระยะเวลาการปงยางจรง เมอครบตามระยะเวลาท าการปดปมดดอากาศ ถอดตลบออกจากปมดดอากาศ และปดรทางเขาออกของอากาศทนท น ากระดาษกรองออกจากตลบกระดาษกรอง เกบใสตลบพลาสตกปดใหมดชด จากนนน ากระดาษกรองทเกบตวอยางไวภายในตควบคมความชนอยางนอย 24 ชวโมง ใหความชนคงท เพอรอวเคราะหหาความเขมขนของฝนละออง ณ บรษท ยไนเตด แอนนาลสต แอนด เอนจเนยรง คอนซลแตนท จ ากด ตอไป

3.3.2 การเกบตวอยางสารกลม BTEX อากาศชนดพกพา รน GilAir5 ยหอ Gillian ทผานการปรบเทยบอตราการ

ไหลเทากบ 0.2 ลตรตอนาท และท าการตดตงอปกรณการเกบตวอยางสารกลม BTEX บนขาตงเหนอเตาปงยางทระดบความสงประมาณ 78 เซนตเมตร ซงเปนระยะทเหมาะส าหรบการท างานของปม จากนนเปดปมเพอท าการเกบตวอยางเปนเวลา 4 ชวโมง เมอครบตามระยะเวลาท าการปดปมดดอากาศ และปดปลายหลอดดดซบตวอยางทง 2 ดาน ดวยฝาปดผนก (Sealing caps) พนดวยพาราฟลมเพอปองกนการรวไหลของสารตวอยาง และหอดวยกระดาษฟอยลแลวใสในถงซปลอกปดใหสนทเพอปองกนการปนเปอน เกบตวอยางไวในตเยน ทอณหภมประมาณ 5 องศาเซลเซยส โดยทตวอยางสามารถคงสภาพไดนาน 30 วน กอนท าการวเคราะห จดบนทกขอมลตาง ๆ ทงกอนและหลงการเกบตวอยาง ไดแก หมายเลขตวอยาง วนเดอนปทเกบตวอยาง อณหภม ความดน อตราการไหล และลกษณะอากาศ เพอใชในการค านวณ และวเคราะหขอมล

3.3.3 การเกบขอมลโดยการสมภาษณ การเกบขอมลโดยการสมภาษณเปนการสมภาษณผขายเนอสตวปงยางราน

หมยางนกมวย โดยใชแบบสอบถามตามภาคผนวก ข ซงเปนการเกบขอมลตาง ๆ เชน ขอมลทวไปของผขายเนอสตว ปงยาง ขอมลเกยวกบการประกอบอาชพ ระยะเวลาการไดรบสมผส ความถในการไดรบสมผส และการปฏบตตนในการประกอบอาชพ และขอมลเกยวกบสขภาพ เปนตน เพอน าขอมลจากการสมภาษณไปใชในการวเคราะห และประเมนความเสยงตอสขภาพ

57

3.4 การวเคราะหความเขมขนฝนละออง วเคราะหความเขมขนของฝนละอองทกชนดดวยวธเชงน าหนก (Gravimetric method)

ท าโดยการชงน าหนกกระดาษกรองทใชเกบตวอยางหลงจากเขาตควบคมความชนแลวอยางนอย 24 ชวโมง จ านวน 3 ครง ดวยเครองชงดจตอลระดบไมโครกรมความละเอยด 6 ต าแหนง (Microbalance) รน XP6 ยหอ METTLER TOLEDO เชนเดยวกบการชงน าหนกกอนเกบตวอยาง (Pre-weight) เพอหาคาเฉลยของน าหนกกระดาษกรองหลงเกบตวอยาง (Post-weight)

3.4.1 การค านวณความเขมขนของฝนละออง ความเขมขนของอนภาคฝนละออง สามารถค านวณไดดงสมการท (1)

------------------------- (1)

เมอ C คอ ความเขมขนของอนภาคฝนละอองในหนวยไมโครกรม ตอลกบาศกเมตร

Wpost คอ น าหนกเฉลยของกระดาษกรองหลงเกบตวอยาง , ไมโครกรม

Wpre คอ น าหนกเฉลยของกระดาษกรองกอนเกบตวอยาง , ไมโครกรม

จดส าหรบตดตงอปกรณการเกบตวอยาง

C = Wpost - Wpre VSTP

รปท 28 การตดตงอปกรณการเกบตวอยาง

58

VSTP คอ ปรมาตรอากาศทสภาวะมาตรฐาน (ลกบาศกเมตร) ค านวณไดจากสมการท (2) ซงขอมลการค านวณไดจากขอมลการเกบตวอยางดงน

------------------------- (2)

โดยท PA คอ ความดนบรรยากาศขณะเกบตวอยาง (มลลเมตร ปรอท)

VA คอ ปรมาตรอากาศในการเกบตวอยาง (ลกบาศกเมตร) ค านวณจากอตราการไหลของอากาศคณดวยจ านวนเวลาในการเกบตวอยาง

TSTP คอ อณหภมทสภาวะมาตรฐาน มคา 298.15 เคลวน TA คอ อณหภมเฉลยขณะเกบตวอยาง (เคลวน)

PSTP คอ ความดนบรรยากาศทสภาวะมาตรฐาน มคา 760 มลลเมตรปรอท

3.5 การวเคราะหความเขมขนสารกลม BTEX

3.5.1 การสกดคารบอนไดซลไฟดบรสทธ การสกดคารบอนไดซลไฟดบรสทธเพอใชเปนตวท าละลายในการชะสาร

ตวอยางออกจากตวดดซบ เปนขนตอนการน าคารบอนไดซลไฟล (CS2) 99.5% มาผานกระบวนการท าใหมความบรสทธกอนน าไปใชสกดสารกลม BTEX จากตวอยาง โดยวธการสกดคารบอนไดซลไฟดบรสทธท าโดยเตมกรดซลฟรกเขมขน (conc. H2SO4) ปรมาตร 2 มลลลตร และกรดไนตรกเขมขน (conc. HNO3) จ านวน 3 หยด ลงในคารบอนไดซลไฟล (CS2) 99.5% ปรมาตร 100 มลลลตร เขยาตอเนองดวยเครองสกด (Separatory funnel shaker) ยหอ JISICO เปนเวลา 1 ชวโมง และทงไว 1 คน จากนนเตมน ากลน Type I (น าทปราศจากสารอนทรยหรอน าบรสทธสง) ปรมาตร 20 มลลลตร

VSTP = PAVATSTP

TAPSTP

59

เขยาประมาณ 2 นาท ตงทงไวใหแยกชน และกรองคารบอนไดซลไฟลบรสทธทไดผานโซเดยมซลเฟต (anh.Na2SO4) เกบไวในขวดแกว

3.5.2 กราฟมาตรฐาน (Standard curve) การเตรยมกราฟมาตรฐาน (Calibration curve) ใชสารมาตรฐาน BTEX Standard เขมขน 2,000 ไมโครกรมตอมลลลตร ผลตโดยบรษท RESTEX ซงประกอบดวย เบนซน (Benzene) โทลอน (Toluene) เอทลเบนซน (Ethylbenzene) และไซลน (Xylene) ทง 3 ไอโซเมอร ไดแก ออรโธไซลน (o-Xylene) เมทาไซลน (m-Xylene) และพาราไซลน (p-Xylene) โดยเตรยมกราฟมาตรฐาน (Calibration curve) 5 ระดบความเขมขน ทความเขมขนระดบ 0.5 1 2.5 5 และ 10 สวนในลานสวน (Part per million; ppm) ดงตารางท 13 โดยเตรยมจากสารละลาย Working standard ความเขมขน 200 สวนในลานสวน (สารละลายมาตรฐาน BTEX Standard เขมขน 2,000 ไมโครกรมตอมลลลตร ปรมาตร 100 ไมโครลตร ในเมทธานอล เกรด HPLC ปรมาตร 900 ไมโครลตร) ท าโดยตดปลายทงสองดานของหลอดดดซบชนด Coconut shell charcoal จากนน spike สารละลาย Working standard ความเขมขน 200 สวนในลานสวน ปรมาตรตามแตละความเขมขนทางสวนหนา (Front) ของหลอดดดซบ ปดปลายทง 2 ดานของหลอดดดซบดวยฝาปดผนก พนพาราฟลม หอฟอยล และเกบในถงซปลอก ทงไวขามคนทอณหภมประมาณ 5 องศาเซลเซยส จากนนน าไปสกดดวยคารบอนไดซลไฟดบรสทธ (CS2) โดยน าตวดดซบสวนหนา (Front) และตวดดซบสวนหลง (Back) พรอมใยแกว (Glass wool) ใสในขวดแกวสชาขนาด 2 มลลลตร ปเปตคารบอนไดซลไฟดบรสทธ (CS2) ปรมาตร 1 มลลลตร ปดฝา ทงไวอยางนอย 30 นาท และเขยาเปนระยะ จากนนน าไปวเคราะหดวยเครองกาซโครมาโตกราฟฟ ทมตวตรวจวดชนดเฟรมไอออไนเซชน (GC-FID) (รปท 29)

ตารางท 13 ปรมาตรการเตรยมสารละลายมาตรฐานสารกลม BTEX

ความเขมขนท

ความเขมขน (สวนในลานสวน)

ปรมาตรสดทาย (ไมโครลตร)

ปรมาตร Working standard ความเขมขน 200 สวนในลานสวน ทใช

(ไมโครลตร)

1 0.5 1,000 2.5 2 1 1,000 5 3 2.5 1,000 12.5 4 5 1,000 25 5 10 1,000 50

60

โดยสภาวะเครองกาซโครมาโตกราฟฟ ทมตวตรวจวดชนดเฟรมไอออไนเซชน

(GC-FID)ทใชในการวเคราะหสารกลม BTEX แสดงดงตารางท 14

ตารางท 14 สภาวะเครองกาซโครมาโตกราฟฟ ทมตวตรวจวดชนดเฟรมไอออไนเซชน (GC-FID) ส าหรบการวเคราะหสารกลม BTEX

รายการ ( Parameter) การตงคา (Setting)

คอลมน Capillary column Rtx-502.2 ยาว 105 เมตร เสนผานศนยกลาง 320 ไมโครเมตร ฟลมเคลอบคอลมนหนา1.8 ไมโครเมตร

กาซ กาซฮเลยม (He) 99.999% ท าหนาทเปนกาซตวพา กาซไฮโดรเจน (H2) 99.999% ท าหนาทเปนเชอเพลง กาซไนโตรเจน (N2) 99.999% ท าหนาทเปน make up gas

ระบบฉดตวอยาง Spiltless mode ปรมาตรฉดตวอยาง 1 ไมโครลตร อณหภมหวฉด 220 องศาเซลเซยส อณหภมตวตรวจวด 260 องศาเซลเซยส รายการอณหภม เรมตนทอณหภม 45 องศาเซลเซยส เปนเวลา 3 นาท จากนนเพม

อณหภมเปน 180 องศาเซลเซยส ดวยอตรา 4 องศาเซลเซยสตอนาท และคงท 4 นาท

ชนดตวตรวจวด เฟรมไอออไนเซชน (FID)

สารทฉดเขาในสวนของหวฉด (Injector) จะกลายเปนไอ และแตกตวเปน

ไอออน จากนนกาซฮเลยมจะท าหนาทเปนตวพาสารตวอยางเขาสคอลมน โดยสารตวอยางจะแยกองคประกอบโดยอาศยความสามารถในการเคลอนทของสารแตละชนดบนสารเคลอบคอลมน ซงขนอยกบน าหนกโมเลกล จดเดอด โครงสรางสาร หรอคณสมบตความเปนขวของสาร จากนนสารทแยกไดจะผานเขาสตวตรวจวด (Detector) และแปรผลทไดออกมาในรปของโครมาโตแกรม (Chromatogram) ซงเปนสญญาณทแสดงคาการตอบสนองของสารแตละชนดในระยะเวลา (Retention time; RT) ทอยในคอลมนทแตกตางกน

61

สรางกราฟมาตรฐาน (Standard Curve) ระหวางพนทใตกราฟกบความเขมขนของสารละลายมาตรฐานแตละความเขมขน ท าการตรวจสอบคาสมประสทธสหสมพนธ (Correlation Coefficient; r2) ควรมากกวาหรอเทากบ 0.995

รปท 29 เครองกาซโครมาโตกราฟฟยหอ Agilent รน 7890

3.5.3 การสกดตวอยาง BTEX และแบลงค การสกดสารกลม BTEX และแบลงค อางองตามวธมาตรฐานของ NIOSH

1501 โดยการน าตวดดซบภายในหลอดดดซบ ใสขวดแกวขนาด 2 มลลลตร แยกเปนสวนหนา (Front) และสวนหลง (Back) โดยทฉนวนใยแกว (Glass wool) สกดรวมกบตวดดซบสวนหนา จากนนปเปตคารบอนไดซลไฟดบรสทธ (CS2) ปรมาตร 1 มลลลตร ซงเปนสารชะตวอยางออกจากตวดดซบใสในขวดแกวทมตวดดซบสวนหนาและสวนหลงอย ปดฝาทงไวอยางนอย 30 นาท เขยาเปนระยะ กอนน าไปวเคราะหดวยเครอง GC-FID เชนเดยวกบการวเคราะหสารละลายมาตรฐานมาตรฐาน โดยขนตอนการสกดสารกลม BTEX สามารถสรปไดดงรปท 30

62

3.5.4 การควบคมคณภาพ (Quality Control; QC) 3.5.4.1 ตรวจสอบประส ทธ ภาพของหลอดด ดซ บ (Desorption

efficientcy; DE) ท าการตรวจสอบประสทธภาพของหลอดดดซบ โดยท าการ

ตรวจสอบอยางนอย 1 ครง ในแตละชดของหลอดดดซบ ท าโดยเตรยมหลอดดดซบส าหรบสารมาตรฐานแตละความเขมขน ความเขมขนละ 3 หลอด และส าหรบแบลงค 3 หลอด ฉดสารละลายมาตรฐานเขาทางสวนหนาของแตละหลอดดดซบ ปดฝาและพนพาราฟลมตรงสวนปลายของหลอดทงสวนหนา และสวนหลง ทงไวทงคน จากนนน าไปสกดดวยคารบอนไดซลไฟดบรสทธ (CS2) และวเคราะหเชนเดยวกบตวอยาง โดยพจารณาและการรายงานคาจากปรมาณมวลสารทพบในตวดดซบสวนหนา (Wf) และตวดดซบสวนหลง (Wb) โดยหากปรมาณมวลสารทพบในตวดดซบสวนหลงมากกวาปรมาณมวลสารทพบในตวดดซบสวนหนาเกนรอยละ 10 ใหรายงานวาเกดการทะลผาน (Breakthrough) ของสารจากสวนหนาไปยงสวนหลง (NIOSH, 2003)

ปดฝาทงไวอยางนอย 30 นาท เขยาเปนระยะ

วเคราะหดวยเครอง GC-FID

ตวดดซบสวนหนา (Front) พรอมใยแกว ตวดดซบสวนหลง (Back)

ปเปตคารบอนไดซลไฟดบรสทธ (CS2) ปรมาตร 1 mL

ตวอยาง BTEX/แบลงค

รปท 30 วธสกดตวอยาง BTEX และแบลงค

63

3.5.4.2 การวเคราะหซ า (Duplication) ท าการวเคราะหซ าทกๆ 10 ตวอยาง โดยทความแตกตาง

สมพทธ (%Relative percent difference; %RPD) ควรมคาไมเกนรอยละ 20 หากไมอยในเกณฑ ใหท าการวเคราะหตวอยางนนซ าอกครง 3.5.4.3 วเคราะหสารมาตรฐานทความเขมขนกงกลางของกราฟมาตรฐาน (Continuing Calibration Standard; CCS)

ท าการวเคราะหสารมาตรฐานทความเขมขนกงกลางของกราฟมาตรฐานโดยมเกณฑการยอมรบทรอยละ 20 ของคาจรง หากไมอยในเกณฑการยอมรบตองสรางกราฟมาตรฐาน และท าการวเคราะหตวอยางชดนนใหม

3.5.5 การค านวณความเขมขนของสารกลม BTEX ความเขมขนของสารกลม BTEX ในหนวยมลลกรมตอลกบาศกเมตร

สามารถค านวณไดดงสมการท (3)

----- (3)

เมอ C คอ ความเขมขนของสารกลม BTEX (มก./ลบ.ม.) VSTP คอ ปรมาตรอากาศมาตรฐาน ค านวณไดดงสมการท (4)

---------------- (4)

โดยท Preal คอ ความดนบรรยากาศขณะเกบตวอยาง (มลลเมตร ปรอท) Vreal คอ ปรมาตรอากาศขณะเกบตวอยาง (ลตร) ซงไดจากการ

คณอตราการไหลของปมดดอากาศ (ลตรตอนาท) กบระยะเวลาการเกบตวอยาง (นาท)

Treal คอ อณหภมขณะเกบตวอยาง (เคลวน)

C = ความเขมขนทไดจากเครอง (มก./ล.) x 10-3 x ปรมาตรสารชะตวอยาง (มล.) VSTP (ลบ.ม./ล.)

PrealVreal = PSTPVSTP Preal TSTP

64

PSTP คอ ความดนมาตรฐาน มคาเทากบ 760 มลลเมตรปรอท VSTP คอ ปรมาตรอากาศมาตรฐาน (ลตร) TSTP คอ อณหภมมาตรฐาน (298 เคลวน)

3.6 การประเมนความเสยงตอสขภาพจากการรบสมผส ในขนตอนการประเมนความเสยงตอสขภาพ เปนกระบวนการในการประเมนคาความ

นาจะเปนในเชงปรมาณของผลกระทบตอสขภาพทไมพงประสงค โดยในการศกษานหมายถง การประเมนความนาจะเปนของผลกระทบตอสขภาพของผประกอบอาชพขายเนอสตวปงยางรานหมยางนกมวย ในกรณทเลวรายทสด (Worse case) จากการไดรบสมผสสารกลม BTEX ผานการหายใจ โดยมวธการประเมนความเสยงตอสขภาพ ตามวธของ US EPA (United States Environmental Protection Agency) ซงประกอบดวย 4 ขนตอนดงน

3.6.1 การบงชอนตราย (Hazard Identification) การบงชอนตรายเปนกระบวนการประเมนในเชงคณภาพ เพอบงชชนดหรอ

ลกษณะในการออกฤทธอนจะกอใหเกดผลกระทบดานลบตอสขภาพ โดยการศกษานเกบตวอยางสารกลม BTEX ทเกดจากการปงยางเนอสตว โดยเมอพจารณาผลกระทบตอสขภาพในแงความสามารถในการกอมะเรงของสารกลม BTEX นน องคกร IARC หรอ International Agency for Research on Cancer ซงเปนองคกรทท าหนาทวจย ประเมน และจดกลมสารกอมะเรง สามารถแบงสารกลม BTEX ตามความสามารถในการเปนพษ ไวดงตารางท 15

ตารางท 15 ความสามารถในการกอมะเรงของสารกลม BTEX

สารกลม BTEX การจดกลมโดย IARC ลกษณะการกอมะเรง

เบนซน 1 กอมะเรงในมนษย โทลอน 3 ไมสามารถจดกลมไดวาเปนสาร

กอมะเรงในมนษยหรอไม เอทลเบนซน 2B อาจเปนสารกอมะเรงในมนษย ไซลน 3 ไมสามารถจดกลมไดวาเปนสาร

กอมะเรงในมนษยหรอไม

65

ดงนนในการประเมนความเสยงตอสขภาพของผประกอบอาชพขายเนอสตวปงยางในการศกษาน สามารถแบงการประเมนความเสยงออกเปน 2 กลม คอ 1) สารไมกอมะเรง (non carcinogenic) ประกอบดวย โทลอน และไซลน 2) สารกอมะเรง (Carcinogenic) ประกอบดวย เบนซน และเอธลเบนซน โดยเบนซน และเอธลเบนซนนน จะท าการประเมนทงแบบไมกอมะเรง และกอมะเรง เนองจากสารทง 2 ชนด มความสามารถในการสงผลกระทบตอสขภาพไดทงแบบไมกอมะเรง และแบบกอมะเรง

3.6.2 การประเมนการตอบสนองตอปรมาณสารทไดรบ (Does - Response Assessment)

การประเมนการตอบสนองตอปรมาณสารท ไดรบ เปนการศกษาความสมพนธระหวางผลจากการวเคราะหปรมาณสารกลม BTEX จากการเกบตวอยางทเกดขนในขณะทผขายท าการปงยางเนอสตวกบการตอบสนองตอสารกลม BTEX ทเกดขนกบสขภาพ ซงเนองจากสารกลม BTEX นนเปนทงสารทมฤทธในการไมกอมะเรง และกอมะเรง จงจะพจารณาทงแบบไมกอมะเรง และกอมะเรง โดยการประเมนการตอบสนองตอปรมาณสารทไดรบส าหรบสารกลมไมกอมะเรง จะใชคาความเขมขนอางอง (Reference concentration; RfC) และส าหรบสารกลมกอมะเรง จะใชคาความเปนพษในการกอมะเรง (Slope factor; SF) ในการประเมน โดยไดรวบรวมคาความเขมขนอางอง (Reference concentration; RfC) และคาความเปนพษในการกอมะเรง (Slope factor; SF) ของสารกลม BTEX ไวดงตารางท 16

ตารางท 16 คาความเขมขนอางอง (Reference concentration; RfC) และคาความเปนพษในการกอมะเรง (Slope factor; SF) ของสารกลม BTEX

สารกลม BTEX คาความเขมขนอางอง (Reference concentration; RfC) มก./ลบ.ม.

คาความเปนพษในการกอมะเรง (Slope factor; SF) (มก./ลบ.ม.)

เบนซน 0.03 0.029 โทลอน 5 - เอทลเบนซน 1 3.85 × 10-3 ไซลน 0.1 -

66

3.6.3 การประเมนการไดรบสมผส (Exposure Assessment) การประเมนการไดรบสมผส ค านวณไดจากปรมาณทผประกอบอาชพขายเนอสตวปงยางรานหมยางนกมวยไดรบสมผสสารกลม BTEX ผานการหายใจโดยเฉลยตอวน หรอคา ADI (Average daily intake; ADI = (C x ET x EF x ED)/AT) โดยรวบรวมความหมาย และทมาของตวแปรไวในตารางท 17 เพอน าคาทไดจากการประเมนการไดรบสมผสไปใชในการประเมนความเสยงตอสขภาพจากการไดรบสมผสสารกลม BTEX ผานการหายใจตอไป

ตารางท 17 ความหมาย และทมาของตวแปรในสมการการค านวณปรมาณการไดรบเฉลยตอวน (ADI)

ตวแปร ความหมาย แหลงทมาของขอมล

C ความเขมขนของสารทปนเปอนในอากาศ (มก./ลบ.ม.)

ผลจากการศกษาทไดจากการศกษาน

ET เวลาในการไดรบสมผสอากาศทปนเปอน (ชวโมงตอวน)

การสมภาษณผประกอบอาชพขายเนอสตวปงยางรายหมยางนกมวย

EF ความถของการไดรบสมผส (วนตอป) การสมภาษณผประกอบอาชพขายเนอสตวปงยางรายหมยางนกมวย

ED ระยะเวลาทไดรบสมผส (ป) การสมภาษณผประกอบอาชพขายเนอสตวปงยางรายหมยางนกมวย

AT ระยะเวลาเฉลยทไดรบสมผส (วน) ม 2 กรณ 1)ระยะเวลาเฉลยตลอดอายขยส าหรบสารกอมะเรง (AT = 70 ป x 365 วน) 2)ระยะเวลาเฉลยตามทไดรบสมผสส าหรบสารไมกอมะเรง (AT = ED x 365 วน)

การสมภาษณผประกอบอาชพขายเนอสตวปงยางรายหมยางนกมวย

3.6.4 การอธบายลกษณะของความเสยง (Risk Characterization)

การอธบายลกษณะของความเสยงเปนขนตอนการน าขอมล และผลการวเคราะหจากทง 3 ขนตอนแรก มาใชในการอธบายลกษณะความเสยงจากการรบสมผสสารกลม BTEX ทงสารกลม BTEX ในกลมทไมกอมะเรง (Non-cancer risk) และกลมสารกอมะเรง (cancer risk) โดยการอธบายลกษณะความเสยงของสารกลมไมกอมะเรง ไดจากการค านวณคาดชนความอนตราย (Hazard quotient; HQ) ของสารในกลมแตละชนด รวมทงหาคาความเสยงรวม (Hazard

67

index; HI) ของการรบสมผสสารไมกอมะเรงจากผลรวมคาดชนอนตราย และส าหรบการอธบายลกษณะของความเสยงของสารในกลมกอมะเรงนนใชผลจากการค านวณคาความเสยงจากการไดรบสมผสสารกอมะเรง (Cancer risk) ในการอธบาย

3.7 การวเคราะหขอมลทางสถต วเคราะหขอมลของฝนละอองและสารกลม BTEX ในสถตเชงพรรณนา ไดแก คาเฉลย

และคาเบยงเบนมาตรฐาน

68

บทท 4

ผลการศกษาและการอภปรายผล

จากการตรวจวดความเขมขนของ TSP PM10 PM4 PM2.5 และสารกลม BTEX ทเกดจากการปงยางเนอสตวประเภทเนอหม เนอไก ปกไก บนทายไก และเครองในไกยางดวยเตาถานไมเชอเพลงของรานหมยาง และน าความเขมขนทไดมาประเมนความเสยงตอสขภาพจากการประกอบอาชพของผขายจากการไดรบสมผสสารกลม BTEX ผานการหายใจ ไดผลการศกษาดงตอไปน

4.1 ขอมลทวไปในการปงยางเนอสตว

รานปงยางขายเนอสตวประเภทเนอหม เนอไก ปกไก บนทายไก และเครองในไกยาง โดยจ านวนและลกษณะของเนอสตวในการปงยางในแตละวนแสดงดงตารางท 18 ซงในแตละครงใชถานไมเชอเพลงประมาณวนละ 3 กโลกรม และใชเวลาในการปงยางวนละ 4 ชวโมง

ตารางท 18 จ านวนและลกษณะของเนอสตวในการปงยาง

ชนดเนอสตว

จ านวน (ไม/วน) จ านวนชนตอหนงไม (ชน)

ขนาดเนอสตวตอชน (เซนตเมตร) วนธรรมดา (จ น ท ร -ศกร)

วนหยดราชการ (เสาร-อาทตย)

กวาง ยาว หนา

เนอหม 900 450 4 2 1 0.5 เนอไก 300 150 4 3 2 0.5

ปกไก 300 150 1 4 14.2 1.2

ตบไก 300 150 2 2.5 3.5 1 กนไก 300 150 4 2.5 1.5 1.5

บนทายไก 300 150 3 3 1.5 1.5

หวใจไก 300 150 5 3 1.5 0.5

69

4.2 ความเขมขนของฝนละออง

ความเขมขนเฉลยของ TSP PM10 PM4 และ PM2.5 ระหวางการปงยางเนอหม เนอไก ปกไก บนทายไก และเครองในไก ไดผลการตรวจวดแสดงดงรปท 31

รปท 31 ความเขมขนเฉลยของฝนแตละชนดเปรยบเทยบกบคาก าหนดการไดรบสมผสฝนละออง

ผลการศกษาแสดงใหเหนวา การปงยางเนอสตวของรานหมยางเปนกจกรรมทกอใหเกดฝนละอองทง 4 ชนด สงเกตไดจากความเขมขนของฝนแตละชนดทเกดขนขณะปงยางมคาสงกวาความเขมขนพนฐาน (Background Condition) ทไมมการปงยาง

เมอน าผลจากการตรวจวดความเขมขนของ TSP PM10 และ PM2.5 ไปเปรยบเทยบกบคามาตรฐานคณภาพอากาศ พบวาความเขมขนของฝนทกชนดทเกดจากกจกรรมปงยางเนอสตวรานหมยางนกมวยมคาเกนคามาตรฐานคณภาพอากาศในบรรยากาศโดยทวไป ตามประกาศคณะกรรมการ

0.00

2.00

4.00

6.00

8.00

10.00

12.00

14.00

16.00

ความ

เขมข

นเฉล

ย (ม

ลลกร

มตอล

กบาศ

กเมต

ร)

ชนดฝนละออง

ตวอยาง แบคกราวด

OSHA, กระทรวงมหาดไทย: ฝนขนาดเลกทสามารถเขาสระบบหายใจได (Respirable dust) 5 มก./ลบ.ม.

TSP PM10 PM4 PM2.5

OSHA, กระทรวงมหาดไทย: ฝนทกขนาด (Total dust) 15 มก./ลบ.ม.

70

สงแวดลอมแหงชาต แตเมอเปรยบเทยบความเขมขนของ TSP จากการศกษาในครงนกบคาขดจ ากดการไดรบสมผสฝนทกขนาด (Total dust) ตามประกาศกระทรวงมหาดไทย ฉบบท 103 พ.ศ. 2515 และของ OSHA (2012) ซงก าหนดเกยวกบความปลอดภยในการท างานเกยวกบสภาวะแวดลอม พบวามคาไมเกนขดจ ากดการไดรบสมผส (รปท 31) และเมอเปรยบเทยบความเขมขนของ PM10 จากการศกษานกบขดจ ากดการไดรบสมผสฝนขนาดเลกทสามารถเขาสระบบทางเดนหายใจได (Respirable dust) ตามประกาศกระทรวงมหาดไทย ฉบบท 103 พ.ศ. 2515 และของ OSHA (2012) ซงหมายถงอนภาคขนาดเลกกวา 10 ไมโครเมตร แขวนลอยในอากาศทอาจสดเขาระบบทางเดนหายใจ และสามารถเขาถงและสะสมในบรเวณพนทแลกเปลยนอากาศของปอด พบวามคาเกนคามาตรฐานขดจ ากดการไดรบสมผส ซงอาจกอใหเกดการระคายเคอง หรอเปนอนตรายตอสขภาพโดยเฉพาะทางเดนหายใจตอนบน

เมอเปรยบเทยบผลการศกษาครงนกบการศกษาของคมสนต แรงจบ (2554) พบวา ความเขมขนของ PM10 ในการศกษาครงนสงกวา ทงนเนองจากความเขมขนของฝนขนอยกบระยะหางและความสงของเครองมอเกบตวอยางจากแหลงก าเนด ซงการศกษาของคมสนตเกบตวอยางทระยะหางจากจดปงยาง 2 เมตร ระดบความสง 1.5 เมตร เปนการเกบตวอยางในบรรยากาศ ซงแตกตางจากการศกษาครงนทเกบตวอยาง ณ แหลงก าเนด ทความสงเหนอเตาปงยาง 78 เซนตเมตร จงเปนเหตผลทท าใหพบความเขมขนสงกวา และเมอเปรยบเทยบกบผลศกษาความเขมขนของฝน PM10 และ PM2.5 ของบษกร เลศภาณมาศ, องกศร ทพยารมณ, ดเรกฤทธ บวเวช, ดนธวช ทพยารมณ, and อมารจน สนตสขเกษม (2559) ซงท าการเกบตวอยางรานหมยางนกมวยเชนเดยวกบการศกษาครงน แตแตกตางกนในลกษณะการเกบตวอยางซงเกบแบบบคคล พบวาในการศกษาครงนมคาความเขมขนของฝน PM10 และ PM2.5 สงกวา เนองมาจากลกษณะการเกบตวอยางของการศกษานเปนการเกบตวอยางบรเวณเหนอพดลมดดควนในระยะ 78 เซนตเมตร ซงใกลแหลงก าเนดสงผลใหตรวจพบระดบความเขมขนของฝน PM10 และ PM2.5 สงกวาในลกษณะการเกบตวอยางซงเกบแบบบคคล นอกจากปจจยทเกยวของกบต าแหนงทเกบตวอยาง ณ แหลงก าเนด อาจเกดจากปจจยอน ๆ ไดแก ชนดของเชอเพลง ชนดและลกษณะของเนอสตว รปแบบของเตาปงยาง ระยะเวลาทใชในการปงยาง ซงสงผลตอระดบความเขมของฝนทเกดขนเชนกน

การวเคราะหสดสวนความเขมขนของฝนละอองขนาดเลกโดยเปรยบเทยบคาสดสวนความเขมขนเฉลยของ PM2.5/PM4 PM4/PM10 PM2.5/PM10 และ PM10/TSP เพอศกษาขนาดฝนสวนใหญทเกดจากการปงยางดวยเตาถาน โดยผลจากการเปรยบเทยบคาสดสวนของฝนขนาดเลก แสดงดงรปท 32 และรปท 33 แสดงสดสวนของฝนทเกดขนจากการปงยางเนอสตวในแตละครง

71

รปท 32 สดสวนความเขมขนเฉลยของฝนละอองขนาดเลกทเกดจากการปงยางเนอสตว

จากรปท 32 คาสดสวนความเขมขนเฉลยของ PM2.5/PM4 PM4/PM10 PM2.5/PM10

และ PM10/TSP เทากบรอยละ 36.70 54.34 19.94 และ 67.38 ตามล าดบ จะเหนวาในฝนแขวนลอยทงหมด (TSP) นน สวนใหญเปน PM10 (เฉลยรอยละ 67.38) โดยใน PM10 ทตรวจวดในการศกษานประกอบดวยฝนขนาด 2.5-4 ไมครอน 4-10 ไมครอน และขนาด <2.5 ไมครอน (PM2.5) โดยฝนขนาด 2.5-10 ไมครอน (รวมรอยละ 74.28 ของ PM10) สามารถผานเขาสระบบทางเดนหายใจสวนลางลงไปหลอดลม (Trachea) และหลอดลมปอด (Bronchi) แตรางกายมกลไกการก าจดโดยทเซลลเยอบผวหลอดลมจะสรางเมอก (Mucus) เพอดกจบ และขบออกจากทางเดนหายใจโดยการพดโบกของซเลย ซงเปนกลไกแรกในการก าจดฝนทไมละลายในหลอดลม สวนฝนขนาด PM2.5 มขนาดเลกพอทจะเขาสหลอดลมปอดสวนปลาย และพนทการแลกเปลยนกาซภายในถงลมปอด (รอยละ 19.94 ของ PM10) รางกายสามารถก าจดดวยกลไกการก าจดของถงลมปอด (Alveolar clearance) ในขณะทฝนขนาดใหญกวา 10 ไมครอน จะถกดกจบอยในโพรงจมกโดยซเลย (Cilia) จะสรางเมอกเพอกรองและดกจบฝนขนาดใหญ แลวขบออกดวยการไอ จาม หรอขบออกในรปของเสมหะ ซงสอดคลองกบผลจากการสมภาษณผขายเกยวกบอาการตอบสนองอยางเฉยบพลนตอการไดรบสมผสฝนทเกดจากการปงยางเนอสตว ซงพบวามเพยงอาการไอ จาม หรอมเสมหะ ซงเปนอาการแสดงทเกดกลไกการก าจดอนภาคฝนละอองออกจากรางกาย

0102030405060708090

100

%

PM2.5/PM4 PM4/PM10 PM2.5/PM10 PM10/TSP

PM4

PM2.5 PM4

PM10

PM10

TSP

PM10

PM2.5

72

หมายเหต PM2.5 PM2.5-4 PM4-10 PM10-TSP

รปท 33 สดสวนของฝนละอองทเกดจากการปงยางเนอสตวในแตละครง

อยางไรกตาม เมอรางกายไดรบฝนขนาดตาง ๆ เกนกวาทกลไกจะก าจดไดหมด อาจกอ

เกดผลกระทบตอรางกายขน โดยจากการศกษานพบวา เมอเปรยบเทยบความเขมขนของ PM10 จากการศกษานมคาเกนคามาตรฐานขดจ ากดการไดรบสมผสตามประกาศกระทรวงมหาดไทย ฉบบท 103 พ.ศ. 2515 และของ OSHA (2012) (เฉลยรอยละ 67.38 ของ TSP) ซงอาจกอใหเกดการระคายเคอง หรอเปนอนตรายตอสขภาพโดยเฉพาะระบบทางเดนหายใจสวนลาง บรเวณหลอดลม (Trachea) และหลอดลมปอด (Bronchi)

โดยผลการศกษานสอดคลองกบการศกษาของคมสนต แรงจบ (2554) ซงพบสดสวนของฝนละเอยด (<5 ไมครอน) ตอฝนขนาดเลก (5-10 ไมครอน) มากกวารอยละ 50 โดยคดเปนรอยละ 77.55±9 ส าหรบการยางไก คดเปนรอยละ 74.4±5 ส าหรบการยางปลา และคดเปนรอยละ 72.2±6 ส าหรบปงหม ซงสอดคลองกบการศกษาน ซงพบสดสวนของของฝนละเอยด (<4 ไมครอน) ตอฝนขนาดเลก (4-10 ไมครอน) มากกวารอยละ 50 เชนกน โดยในการศกษานคดเปนรอยละ 54.4±6.6

4.3 ความเขมขนสารกลม BTEX

จากการตรวจวดสารละลายมาตรฐานกลม BTEX ซงประกอบดวยเบนซน (Benzene) โทลอน (Toluene) เอทลเบนซน (Ethylbenzene) เมทา,พารา-ไซลน (m,p-Xylene) และออรโธ-ไซลน

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

ครงท 1 ครงท 2 ครงท 3 ครงท 4 ครงท 5 ครงท 6 ครงท 7 ครงท 8 ครงท 9 ครงท 10 เฉลย

73

(o-Xylene) ทระดบความเขมขน 2.5 สวนในลานสวน โดยใชเครองกาซโครมาโตกราฟฟ ตวตรวจวดชนดเฟรมไอออไนเซชน (Gas Chromatography Flame Ionization Detector; GC-FID) ตวอยางโครมาโตแกรมของสารกลม BTEX ทระดบความเขมขน 2.5 สวนในลานสวน แสดงดงรปท 34

รปท 34 โครมาโตแกรมสารละลายมาตรฐานกลม BTEX ความเขมขน 2.5 สวนในลานสวน

เมอน าคาการตอบสนอง (Response) ของสารกลม BTEX เทยบกบระดบความเขมขนท

0.5, 1, 2.5, 5 และ 10 สวนในลานสวน ในกราฟมาตรฐาน (Calibration curve ) ของสารละลายมาตรฐานกลม BTEX ไดคาสมประสทธสหสมพทธ (Correlation Coefficient; r2) ผานเกณฑการยอมรบทระดบ 0.995 โดยคารเทนชนไทม (Retention time; RT) และคาสมประสทธสหสมพนธ (Correlation Coefficient; r2) กราฟมาตรฐานสารละลายมาตรฐานกลม BTEX แสดงดงตารางท 19

ตารางท 19 รเทนชนไทม (Retention time; RT) และคาสมประสทธสหสมพนธ (Correlation Coefficient; r2) ของสารละลายมาตรฐานกลม BTEX

สารกลม BTEX รเทนชนไทม (นาท) สมประสทธสหสมพทธ (r2)

เบนซน 21.154 0.99938 โทลอน 27.425 0.99836 เอทลเบนซน 33.105 0.99795 เมทา, พารา ไซลน 33.393 0.99761 ออรโธไซลน 35.192 0.99799

74

จากการเกบตวอยางสารกลม BTEX จ านวน 10 ตวอยาง ขณะปงยางเนอสตวประเภทเนอหม เนอไก ปก เครองใน และบนทายไกยางจากรานหมยางนกมวย พบคาความเขมขนของสารกลม BTEX ทเกดขนระหวางการปงยางเนอสตวของรานหมยางนกมวย แสดงดงตารางท 20

ตารางท 20 ความเขมขนของสารกลม BTEX

ครงท ความเขมขนสารกลม BTEX (มลลกรม/ลกบาศกเมตร)

เบนซน โทลอน เอทล เบนซน

เมทา,พารา- ไซลน

ออรโธ- ไซลน

1 0.0204 0.0128 N.D N.D N.D 2 0.0155 0.0087 N.D N.D N.D 3 0.0074 0.0057 N.D N.D N.D 4 0.0199 0.0111 N.D N.D N.D 5 0.0239 0.0139 N.D N.D N.D 6 0.0415 0.0226 0.0043 N.D 0.0043 7 0.0479 0.0339 0.0087 N.D 0.0087 8 0.0575 0.0302 N.D N.D 0.0087 9 0.0383 0.0188 N.D N.D 0.0043 10 0.0511 0.0226 N.D N.D 0.0043 คาเฉลย 0.0323 0.0180 0.0030 0.0022 0.0041 สวนเบยงเบนมาตรฐาน 0.0162 0.0088 0.002 0.0000 0.0025 คาต าสด (Min) 0.0047 0.0057 <0.0043 <0.0043 <0.0043 คาสงสด (Max) 0.0576 0.0339 0.0087 <0.0043 0.0087 คาต าสดทสามารถตรวจวดได

0.0032 0.0038 0.0043 0.0043 0.0043

ขณะทไมมการปงยาง (คาความเขมขนพนฐาน) 1 N.D N.D N.D N.D N.D 2 N.D N.D N.D N.D N.D 3 N.D N.D N.D N.D N.D

75

โดย N.D หมายถง Not detectable หรอความเขมขนของสารกลม BTEX ทตรวจพบมคาต ากวาทสามารถตรวจวดได โดยในการค านวณความเขมขนเฉลยของสารกลม BTEX จะใชคา DL/2 มาใชในการค านวณคาความเขมขนของสารกลม BTEX ทตรวจพบมคาต ากวาทสามารถตรวจวดได (Not detectable ;N.D)

ผลความเขมขนเฉลยของสารกลม BTEX จากการตรวจวด เรยงล าดบจากมากไปนอยดงน เบนซน>โทลอน>ออรโธ-ไซลน>เอทลเบนซน และเมทา,พารา-ไซลน ตามล าดบ โดยมความเขมขนเฉลยเทากบ 0.0323±0.0162 0.0180±0.0088 0.0041±0.0025 0.0030±0.0002 และ 0.0022±0.0000 มลลกรมตอลกบาศกเมตร ตามล าดบ ผลการตรวจวดแสดงดงรปท 35 และจากการตรวจวดความเขมขนของสารกลม BTEX ในขณะทไมมการปงยางเนอสตว (คาความเขมขนพนฐาน) พบวา ตรวจไมพบสารกลม BTEX ในบรเวณดงกลาว แสดงใหเหนวาการปงยางเนอสตวประเภทเนอหม เนอไก ปกไก เครองในไก และบนทายไกของรานหมยางเปนกจกรรมทกอใหเกดกลม BTEX ปลอยออกสบรรยากาศ

รปท 35 ความเขมขนของสารกลม BTEX ทตรวจพบจากการปงยางเนอสตวของรานหมยาง

0

0.01

0.02

0.03

0.04

0.05

0.06

0.07

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

ความ

เขมข

นเฉล

ยสาร

กลม

BTEX

(มก.

/ลบ.

ม.)

ครงท

เบนซน โทลอน เอทลเบนซน เมทา,พารา-ไซลน ออรโธ-ไซลน

76

ผลการศกษาปรมาณสารกลม BTEX จากกจกรรมปงยางสอดคลองกบหลายการศกษาทแสดงใหเหนวากจกรรมการปงยางเปนแหลงก าเนดของสารมลพษกลม BTEX เขาสบรรยากาศ เชน การศกษาของ Kim and Lee (2012) ซงเปรยบเทยบความเขมขนของสารกลม BTEX ทเกดจากการปงยางเนอสตวภายนอกรานอาหารปงยางแบบเกาหลกบรานอาหารทไมมการปงยาง โดยเกบตวอยางในระยะหางจากราน 30 เมตร เปนเวลา 1 ชวโมง พบวาความเขมของสารกลม BTEX ในบรรยากาศภายนอกรานอาหารทมการปงยางเนอสตวสงกวาบรรยากาศภายนอกรานทไมมการปงยางเนอสตว แตความเขมเขนของสารกลม BTEX ทตรวจพบจากความเขมขนสงไปต าดงน โทลอน>เบนซน>เอทลเบนซน>เมทา,พารา-ไซลน>ออรโธ-ไซลน ทความเขมขนเทากบ 0.0042 0.0030 0.0016 และ 0.0008 มลลกรมตอลกบาศกเมตร ตามล าดบ ซงมคาใกลเคยงกบการศกษาน นอกจากนเมอเปรยบเทยบกบผลการศกษาของ Alves et al. (2014) ซงตรวจวดความเขมขนของสารอนทรยระเหยงายชนดสารอะโรมาตก (Aromatic) ทปลดปลอยออกจากปลองของรานไกยาง และรานหมยางทใชถานไมเปนเชอเพลง พบสารอะโรมาตกทมความเขมขนสงสดคอ สารกลม BTEX โดยเบนซนมปรมาณสงทสดซงสอดคลองกบการศกษาในครงนทตรวจพบเบนซนในปรมาณสงสดจากกจกรรมปงยางของรานหมยางในการศกษาน

เมอน าคาความเขมขนเฉลยและความเขมขนสงสดของสารกลม BTEX ทไดจากการปงยางตลอดระยะเวลาการท างานของผขายรานหมยาง ซงมระยะเวลาการท างานวนละ 4 ชวโมงตอวน เปรยบเทยบกบคาความเขมขนของสารกลม BTEX ทใชเปนขดจ ากดความปลอดภยในการท างานในชวงเวลาใดเวลาหนง (Recommended exposure limit; REL) ของ OSHA คาความเขมขนสงสดของสารกลม BTEX ทยอมใหมในสถานทท างาน (Permissible exposure limit; PEL) ของ NIOSH และขดจ ากดความปลอดภยในการท างานส าหรบการไดรบสมผสสารกลม BTEX ตลอดระยะเวลาการท างานปกต ตามประกาศกระทรวงมหาดไทย เรอง ความปลอดภยในการท างานเกยวกบภาวะแวดลอม (สารเคม) ฉบบท 103 ไดผลการเปรยบเทยบดงรปท 36

77

รปท 36 ความเขมขนเฉลย และคาความเขมขนสงสดของสารกลม BTEX จากกจกรรมปงยางเปรยบเทยบกบคามาตรฐานจากองคกรตาง ๆ

จากรปท 36 จะเหนวา คาความเขมขนเฉลยและความเขมขนสงสดของสารแตละชนดในกลม BTEX ทเกดจากการปงยางไมเกนคาขดจ ากดความปลอดภยในการท างานในชวงเวลาใดเวลาหนง (Recommended exposure limit; REL) ของ OSHA คาความเขมขนสงสดของกลม BTEX ทยอมใหมในสถานทท างาน (Permissible exposure limit; PEL) ของ NIOSH และไมเกนขดจ ากดความปลอดภยในการท างานส าหรบการไดรบสมผสสารกลม BTEX ตลอดระยะเวลาการท างานปกตตามประกาศกระทรวงมหาดไทย เรอง ความปลอดภยในการท างานเกยวกบภาวะแวดลอม (สารเคม) ฉบบท 103 แสดงใหเหนวาความเขมขนของสารกลม BTEX ทเกดจากกจกรรมปงยางเนอสตวประเภทเนอหม เนอไก ปกไก เครองในไก และบนทายไกของรานหมยางไมเปนอนตรายตอสขภาพ

0

0.02

0.04

0.06

0.08

ความ

เขมข

น (ม

ลลกร

มตอล

กบาศ

กเมต

ร)

สารกลม BTEX

คาเฉลย คาสงสด

คามาตรฐาน

NIOSH REL เบนซน 0.32 มก./ลบ.ม.

NIOSH REL โทลอน 560 มก./ลบ.ม.

NIOSH REL เอธลเบนซน ไซลน 435 มก./ลบ.ม.

OSHA PEL เบนซน 3.2 มก./ลบ.ม.

OSHA PEL โทลอน 754 มก./ลบ.ม.

OSHA PEL เอธลเบนซน ไซลน 435 มก./ลบ.ม.

กระทรวงมหาดไทย เบนซน 31.9 มก./ลบ.ม.

กระทรวงมหาดไทย โทลอน 754 มก./ลบ.ม.

กระทรวงมหาดไทย ไซลน 434 มก./ลบ.ม.

เบนซน โทลอน เอทลเบนซน เมทา,พารา-ไซลน ออรโธ-ไซลน

78

4.4 การประเมนความเสยงตอสขภาพ การประเมนความเสยงตอสขภาพของผประกอบอาชพขายเนอสตวปงยางรานหมยาง

จากการไดรบสมผสสารกลม BTEX ผานการหายใจตลอดระยะเวลาทมการปงยาง โดยประเมนความเสยงในกรณทผขายจะไดรบสารกลม BTEX ทเกดขนทงหมด โดยตรงอยางตอเนองในระหวางการประกอบอาชพ ผานการหายใจ

การประเมนความเสยงตอสขภาพตามวธของ US EPA โดยแบงการประเมนความเสยงจากการไดรบสมผสสารกลม BTEX ออกเปน 2 กลม ไดแก (1) สารไมกอมะเรง (Non-carcinogenic agent) ประกอบดวย เบนซน โทลอน เอทลเบนซน และไซลน (2) สารกอมะเรง (Carcinogenic agent) ประกอบดวย เบนซน และเอทลเบนซน โดยเบนซนและเอทลเบนซน สงผลกระทบตอสขภาพไดทงแบบกอและไมกอมะเรง

โดยประเมนความเขมขนเฉลยจากการรบสมผสสารกลม BTEX ผานการหายใจตอวน (Average daily intake; ADI) ซงไดขอมลสวนหนงจากการสมภาษณผประกอบอาชพขายเนอสตวปงยางรานหมยางนกมวย ขอมลทใชในการค านวณหาความเขมขนทผขายไดรบสมผสตอวนแสดงดงตารางท 21 และเมอน าคาจากตารางท 21 มาค านวณหาคา ADI ไดผลการค านวณแสดงดงตารางท 22 ตารางท 21 พารามเตอรทใชในการค านวณคา ADI

ตวแปร คาทใช หนวย

C เบนซน = 0.0323 โทลอน = 0.0180 เอทลเบนซน = 0.0013 ไซลน = 0.0063

มลลกรม/ลกบาศกเมตร

ET 4 ชวโมง/วน EF 300 วน/ป ED 6 ป AT สารกอมะเรง = 70 ป สารไมกอมะเรง = 6

เมอน าคาจากตารางท 21 มาค านวณหาคา ADI ไดผลการค านวณแสดงดงตารางท 22

79

ตารางท 22 คา ADI ของผประกอบอาชพขายเนอสตวปงยางรานหมยางนกมวย (มลลกรมตอลกบาศกเมตร)

สารกลม BTEX ความเขมขนเฉลยทไดรบสมผสตอวน (ADI)

แบบกอมะเรง แบบไมกอมะเรง

เบนซน 3.80 x 10-4 4.43 x 10-3 โทลอน - 2.47 x 10-3 เอทลเบนซน 1.53 x 10-5 1.80 x 10-4 ไซลน - 4.10 x 10-4

จากนนน าคา ADI ของสารกลม BTEX แตละชนดทผขายเนอสตวปงยางไดรบสมผส

ทางการหายใจ มาอธบายลกษณะความเสยงทอาจจะเกดขนตอสขภาพของสารกลมกอมะเรงดวยคาความเสยงตอการเกดมะเรง (Cancer risk) และสารกลมไมกอมะเรงดวยคาความเปนอนตราย (Hazard quotient; HQi) ของสารแตละชนด และคาดชนความเปนอนตรายของสารกลม BTEX (Hazard Index; HIBTEX) ซงผลจากการประเมนแสดงดงตารางท 23

ตารางท 23 ผลการประเมนลกษณะความเสยงตอสขภาพ

สารกลม BTEX Cancer risk คาทยอมรบได Non-cancer risk (HQ)

คาทยอมรบได

เบนซน 1.10 x 10-5 <10-6 0.148 1 โทลอน - - 4.94 x 10-4 1 เอทลเบนซน 1.36 x 10-7 <10-6 4.14 x 10-4 1 ไซลน - - 8.75 x 10-3 1 HIBTEX = 0.157 1

ความเสยงแบบกอมะเรง (Cancer risk) ของเบนซนทค านวณไดมคาเทากบ 1.10x10-5

หรอ 11 คนตอประชากร 1 ลานคน ซงเปนความเสยงทยอมรบไมได ผลการประเมนแสดงใหเหนวาถงแมคาความเขมขนเฉลยของเบนซนทตรวจพบไมเกนคามาตรฐานการไดรบสมผส แตหากไดรบสมผสเบนซนตลอดอายขย หรอไดรบสะสมในระยะเวลานานอาจสงผลกระทบตอสขภาพ หรอมความเสยงตอการเกดมะเรง สวนความเสยงแบบกอมะเรงของเอทลเบนซนทค านวณไดมคาเทากบ

80

1.36x10-7 หรอ 1 คนตอประชากร 10 ลานคน เปนความเสยงทยอมรบได ดงนน ผขายเนอสตวปง

ยางจงไมมความเสยงตอการเกดมะเรงจากการไดรบสมผสเอทลเบนซน อยางไรกตาม เมอท าการปงยางเนอสตวจะกอใหเกดสารกลม BTEX ทง 4 ชนด ออกมาพรอมกน ดงนนจงสามารถกลาวไดวา ผขายเนอสตวปงยางมความเสยงแบบกอมะเรง เนองจากเมอเบนซนเขาสรางกายจะเกดการเมตาโบไลตกลายเปนสารตวกลางชนดตาง ๆ โดยสารเมตาโบไลตทเกดขนทตบจะเกดการรวมตวกบอนภาคขนาดใหญ เชน ดเอนเอ (DNA) อารเอนเอ (RNA) และโปรตนในรางกายซงจะถายทอดไปยงไขกระดก และอวยวะ อน ๆ สารตวกลางบางชนดท าใหเกดความสญเสยสมรรถภาพในการท างานของไขกระดก และสามารถเปลยนไปเปนสารกอมะเรงได สวนเอทลเบนซน ซงอยในกลม 2B หรอสารเคมทอาจเปนสารกอมะเรงในมนษยหากไดรบสมผสเปนระยะเวลานาน แตจากการประเมนความเสยงแบบกอมะเรงพบวาคาความเสยงอยในเกณฑทยอมรบได นนคอไมมความเสยงในการกอมะเรงถงแมไดรบสะสมตลอดอายขย เนองจากความเขมขนทผขายเนอสตวป งยางรานหมยางนกมวยไดรบสมผสมระดบต าพอทรางกายสามารถขบออกจากรางกายไดหมดในรปของยเรย โดยสามารถแบงออกเปน 2 ชวง ไดแก ชวงทเกดขนอยางรวดเรวซงมคาครงชวต 3.1 ชวโมง และชวงทเกดขนชามคาครงชวต 25 ชวโมง โดยสารเมตาโบไลตในยเรยทเกดขนจากการไดรบสมผสผานกระบวนการหายใจจะเกดขนในเวลา 6–10 ชวโมง หลงจากการเรมรบสมผส

โดยผลการศกษาทกลาวมาทงหมดขางตนนนเปนผลจากการศกษาในกรณทผขายจะไดรบสารกลม BTEX ทเกดขนทงหมด โดยตรงอยางตอเนองในระหวางการประกอบอาชพ ผานการหายใจ ซงชใหเหนวา หากผขายเนอสตวปงยางไดรบสมผสสารกลม BTEX โดยไมมการปองกนจะเสยงทจะเกดกอใหเกดมะเรงได ถงแมรานจะตงอยในพนทโลงและมปรมาณการสญจรของยานพาหนะไมมากนกกตาม ขอมลจากสงเกตและการสมภาษณผขายเนอสตวปงยาง พบวา ถงแมผขายมการสวมใสอปกรณปองกนสวนบคคลคอผาปดจมกเปนบางครงในขณะปงยางเนอสตว เพอลดโอกาสในการไดรบสมผสสารมลพษทางอากาศทเกดขนในขณะปงยางเนอสตวตามความเขาใจของผขายแลวนน แตเนองจากอปกรณปองกนสวนบคคลทใชเปนเพยงผาปดจมกธรรมดา ซงไมสามารถดดซบสารกลม BTEX หรอกรองอนภาคฝนละอองขนาดเลกทเกดขนไดเลย และแมจะมการตดตงอปกรณควบคมควนแบบพดลมดดควน ซงมประสทธภาพในการลดโอกาสการไดรบสมผสในระดบหนง แตรปแบบลกษณะการดดของพดลมดดควนจะเปนการดดเฉพาะหนาเตา ซงฝนละอองสามารถกระจายไปบรเวณรอบ ๆ ได จงท าใหผขายเนอสตวปงยางจงยงมโอกาสไดรบสารกลม BTEX จงพบวา ผขายมอาการระคายเคองจมก แสบตา แสบจมก ไอ จาม มเสมหะ ซงเปนอาการทบงบอกถงการตอบสนองอยางเฉยบพลนตอฝนละอองหรอควนจากการปงยางทผขายไดรบสมผส

81

แนวทางในการปองกน หรอการลดปรมาณการไดรบสมผสสารมลพษผานทางการหายใจทเกดขนในขณะการปงยางทผขายสามารถปฏบตไดไมยาก ดงน

(1) เลอกใชอปกรณ และวตถดบตาง ๆ ในการปงยางเนอสตว เชน อปกรณควบคมควนทเลอกใชควรเปนครอบดดควน (Hood) หรอมลกษณะเปนพดลมดดควนทมปลองสงใหควนลอยตวไดสงเกนระดบการหายใจ

(2) เลอกใชเตาปงยางทกอใหเกดการเผาไหมไมสมบรณในอตราทต า (3) เลอกใชถานไมทมคณสมบตในการกอใหเกดควน สารอนทรยระเหย หรอสารมลพษ

อน ๆ ในปรมาณนอย (4) เปลยนจากการใชเตาถานเปนเตาไฟฟา (5) สวมใสหนากากหรออปกรณปองกนสวนบคคลชนดทสามารถดดซบสารพษ หรอม

ประสทธภาพในการกรองฝนละอองขนาดเลกไดด เชน หนากากแบบคารบอนทมถานกมมนต (Activated carbon) เปนสวนประกอบ ซง มคณสมบตในการดดซบสารอนทรย และสามารถกรองฝนละอองฝนละอองขนาดเลกไดอกดวย

วธการทกลาวมาขางตนนเปนแนวทางในการปองกน และลดความเสยงในการไดรบสมผสสารมลพษทเกดขนในขณะปงยางเนอสตวทางการหายใจซงผขายสามารถปฏบตไดโดยไมตองลงทนมากนก แตจะกอใหเกดผลดตอสขภาพของผขายไดอยางคมคา

เมอเปรยบเทยบความเสยงจากการไดรบสมผสสารกลม BTEX ทางการหายใจของผขายเนอสตวกบอาชพอน ๆ เชน พนกงานเกบคาผานทางพเศษ ในเขตกรงเทพมหานครจากการศกษาของ ศศธร เรองตระกล, ทรรศนย พฤกษาสทธ, and เดซ หมอกนอย (2556) โดยพนทศกษาคอดานบางนาและอโศก ท าการเกบตวอยางระหวางการท างาน 8 ชวโมง ชวงเวลา 6.00 น. ถง 14.00 น. ในวนศกร และวนอาทตยในฤดฝน และฤดแลงในป พ.ศ. 2554 – 2555 ผลการประเมนความเสยง พบวา มความเสยงแบบกอมะเรง ของสารเบนซนและเอทลเบนซนเทากบ 6.93×10-5-1.41×10-4 และ 2.15×10-6-4.52×10-6 ตามล าดบ ซงเปนความเสยงทยอมรบไมได ส าหรบความเสยงแบบไมกอมะเรง มคา HQ ของสารแตละตว < 1 แสดงวา การสมผสสารกลมนของพนกงานเกบคาผานทางพเศษ ยงไมกอใหเสยงตอเกดโรคอน ๆ ซงผลจากการประเมนความเสยงจากทงสองกจกรรมเปนไปในทศทางเดยวกน แสดงใหเหนวาผทประกอบอาชพทตองไดรบสมผสสารกลม BTEX ควรมแนวทางในการปองกนกระทบตอสขภาพ

82

บทท 5

สรปและขอเสนอแนะ

5.1 สรปผลการศกษา

อาหารปงยางเปนหนงในหลายทางเลอกในการบรโภคอาหารทคนไทยนยมรบประทานเปนอยางมาก ดวยปจจยทงดานรสชาต ราคา ความสะดวกรวดเรวในการรบประทานของผบรโภค และกรรมวธการปรงทไมยงยากส าหรบผขาย จงกอใหเกดอาชพขายเนอสตวปงยางขนเปนจ านวนมาก โดยเฉพาะรานแบบรถเขนหรอแผงลอยทขายอาหารประเภทปงยางแบบเสยบไมยาง ซงพบไดทวไปตามตลาด ตลาดนด หรอโรงอาหาร เปนตน รานปงยางเหลานสวนใหญทไมมการตดตงอปกรณควบคมควน และมกใชถานไมเปนเชอเพลง ดงนนผทมอาชพขายเนอสตวปงยางจงเปนผทไดรบสมผสสารมลพษทางอากาศทเกดจากการปงยางโดยตรงอยางตอเนอง เนองจากถานไมเชอเพลงมองคประกอบของแรธาตคารบอน สารประกอบอนทรย และอนนทรย เมอเกดการเผาไหมจงกอใหเกดสารมลพษทางอากาศหลายชนด ทงเขมา ควน ขเถา และฝนชนดตาง ๆ เชน TSP PM10 PM4 และ PM2.5 นอกจากนนในขณะทใหความรอนแกเนอสตว ไขมนในเนอสตวจะละลายหยดลงบนถานไมเชอเพลงเกดการเผาไหมไมสมบรณ กอใหเกดกาซ และอนภาคสารมลพษจากกระบวนการเผาไหมหลายชนด รวมทงกอใหเกดกลมของสารอนทรยระเหยงายทประกอบดวยเบนซน (Benzene) โทลอน (Toluene) เอทลเบนซน (Ethylbenzene) และไซลน (Xylenes) หรอทเรยกวาสารกลม BTEX โดยสารกลมนนอกจากจะเปนสารมลพษทางอากาศทสงผลกระทบตอสงแวดลอมแลว ยงเปนอนตรายตอสขภาพของมนษยทงในระยะสน และระยะยาว เชน กอใหเกดอาการระคายเคองตอระบบทางเดนหายใจ มฤทธกดระบบประสาทสวนกลาง ท าใหมอาการวงเวยนศรษะ ออนเพลย คลนไส เปนตน อกทงหากไดรบสมผส และมการสะสมเปนระยะเวลานานอาจกอใหเกดภาวะโลหตจาง ท าใหเกดความผดปกตของเมดเลอดขาว (Leukemia) สงผลตอระบบภมคมกน และเกดการเปลยนแปลงทางพนธกรรม (Genotoxicity) จนเปนสาเหตของการกอใหเกดมะเรง (Carcinogenicity) ในมนษยอกดวย แตทงนขนอยกบความเขมขนของสารทไดรบสมผส ระยะเวลา อาย และสขภาพของผไดรบสมผส

ผลจากการศกษาความเขมขนของฝนละอองขนาดตาง ๆ แสดงใหเหนวา การปงยางเนอสตวเปนกจกรรมทกอใหเกดฝนละอองทง 4 ชนด โดยทความเขมขนของฝนแตละชนดทขณะปงยางมสงกวาขณะทไมมการปงยาง (คาความเขมขนพนฐาน) และเมอน าผลจากการตรวจวดความ

83

เขมขนของ TSP PM10 และ PM2.5 ไปเปรยบเทยบกบคามาตรฐานคณภาพอากาศ พบวาความเขมขนของฝนทกชนดทเกดจากกจกรรมปงยางเนอสตวมคาเกนคามาตรฐานคณภาพอากาศในบรรยากาศโดยทวไป ตามประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ฉบบท 10 24 และ 28 แตเมอเปรยบเทยบความเขมขนของ TSP จากการศกษาในครงนกบคาขดจ ากดการไดรบสมผสฝนทกขนาด (Total dust) ตามประกาศกระทรวงมหาดไทย ฉบบท 103 พ.ศ. 2515 และของ OSHA (2012) ซงก าหนดเกยวกบความปลอดภยในการท างานเกยวกบสภาวะแวดลอม พบวามคาไมเกนขดจ ากดการไดรบสมผส แตเมอเปรยบเทยบความเขมขนของ PM10 จากการศกษานกบขดจ ากดการไดรบสมผสฝนขนาดเลกทสามารถเขาสระบบทางเดนหายใจได (Respirable dust) ตามประกาศกระทรวงมหาดไทย ฉบบท 103 พ.ศ. 2515 และของ OSHA (2012) ซงหมายถงอนภาคขนาดเลกกวา 10 ไมโครเมตร แขวนลอยในอากาศทอาจสดเขาระบบทางเดนหายใจ และสามารถเขาถงและสะสมในบรเวณพนทแลกเปลยนอากาศของปอด พบวามคาเกนคามาตรฐานขดจ ากดการไดรบสมผส จงแสดงใหเหนวาการไดรบสมผสฝนละอองในขณะประกอบอาชพนนอาจกอใหเกดการระคายเคอง หรอเปนอนตรายตอสขภาพโดยเฉพาะทางเดนหายใจตอนบน

โดยเมอวเคราะหสดสวนความเขมขนของฝนละอองขนาดเลก คาสดสวนความเขมขนเฉลยของ PM2.5/PM4 PM4/PM10 PM2.5/PM10 และ PM10/TSP เทากบรอยละ 36.70 54.34 19.94 และ 67.38 ตามล าดบ จะเหนวาในฝนแขวนลอยทงหมด (TSP) นน สวนใหญเปน PM10 (เฉลยรอยละ 67.38) โดยใน PM10 ทตรวจวดในการศกษานประกอบดวยฝนขนาด 2.5-4 ไมครอน 4-10 ไมครอน และขนาด <2.5 ไมครอน (PM2.5) โดยฝนขนาด 2.5-10 ไมครอน (รวมรอยละ 74.28 ของ PM10) สามารถผานเขาสระบบทางเดนหายใจสวนลางลงไปหลอดลม (Trachea) และหลอดลมปอด (Bronchi) แตรางกายมกลไกการก าจดโดยทเซลลเยอบผวหลอดลมจะสรางเมอก (Mucus) เพอดกจบ และขบออกจากทางเดนหายใจโดยการพดโบกของซเลย ซงเปนกลไกแรกในการก าจดฝนทไมละลายในหลอดลม สวนฝนขนาด PM2.5 มขนาดเลกพอทจะเขาสหลอดลมปอดสวนปลาย และพนทการแลกเปลยนกาซภายในถงลมปอด (รอยละ 19.94 ของ PM10) รางกายสามารถก าจดดวยกลไกการก าจดของถงลมปอด (Alveolar clearance) ในขณะทฝนขนาดใหญกวา 10 ไมครอน จะถกดกจบอยในโพรงจมกโดยซเลย (Cilia) จะสรางเมอกเพอกรองและดกจบฝนขนาดใหญ แลวขบออกดวยการไอ จาม หรอขบออกในรปของเสมหะ ซงสอดคลองกบผลจากการสมภาษณผขายเกยวกบอาการตอบสนองอยางเฉยบพลนตอการไดรบสมผสฝนทเกดจากการปงยางเนอสตว ซงพบวามเพยงอาการไอ จาม หรอมเสมหะ ซงเปนอาการแสดงทเกดกลไกการก าจดอนภาคฝนละอองออกจากรางกาย

นอกจากน กจกรรมปงยางรานหมยางกอใหเกดกลม BTEX ปลอยออกสบรรยากาศ โดยชนดทตรวจพบสงสด ไดแก เบนซน โดยเมอน าความเขมขนไปเทยบกบคามาตรฐาน พบวา ไมเกน

84

มาตรฐาน และเมอน าความเขมขนของสารกลม BTEX ไปประเมนความเสยงตอสขภาพของผประกอบอาชพขายเนอสตวปงยางรานหมยางนกมวยจากการไดรบสมผสสารกลม BTEX ผานการหายใจตลอดระยะเวลาทมการปงยาง โดยประเมนความเสยงในกรณเลวรายทสด (Worse case) คอกรณทผประกอบอาชพจะไดรบสารกลม BTEX ความเขมขนสงสดทเกดจากการปงยางในระหวางการประกอบอาชพ พบวามความเสยงแบบกอมะเรง (Cancer risk) ของเบนซน เทากบ 1.10x10-5 หรอ 11 คนตอประชากร 1 ลานคน ซงเปนความเสยงทยอมรบไมได ผขายเนอสตวปงยางจงมความเสยงแบบกอมะเรง เนองจากเมอเบนซนเขาสรางกายจะเกดการเมตาโบไลตกลายเปนสารตวกลางชนดตาง ๆ โดยสารเมตาโบไลตทเกดขนทตบจะเกดการรวมตวกบอนภาคขนาดใหญ เชน ดเอนเอ (DNA) อารเอนเอ (RNA) และโปรตนในรางกายซงจะถายทอดไปยงไขกระดก และอวยวะ อน ๆ สารตวกลางบางชนดท าใหเกดความสญเสยสมรรถภาพในการท างานของไขกระดก และสามารถเปลยนไปเปนสารกอมะเรงได ซงชใหเหนวา หากผขายเนอสตวปงยางจากรานหมยางนกมวยไดรบสมผสสารกลม BTEX โดยไมมการปองกนจะเสยงทจะกอใหเกดมะเรงได ถงแมรานจะตงอยในพนทโลงและมปรมาณการสญจรของยานพาหนะไมมากนกกตาม ประกอบกบผลการสมภาษณผขาย พบวา ถงแมผขายมการสวมใสผาปดจมกเปนบางครงในขณะปงยางเนอสตว เพอลดโอกาสในการไดรบสมผสสารมลพษทางอากาศทเกดขนในขณะปงยางเนอสตว แตเนองจากอปกรณปองกนสวนบคคลทใชเปนเพยงผาปดจมกธรรมดา ซงไมสามารถดดซบสารกลม BTEX หรอกรองอนภาคฝนละอองขนาดเลกทเกดขนไดเลย และแมรานหมยางนกมวยจะมการตดตงอปกรณควบคมควนแบบพดลมดดควน ซงมประสทธภาพในการลดโอกาสการไดรบสมผสในระดบหนง แตรปแบบลกษณะการดดของพดลมดดควนจะเปนการดดเฉพาะหนาเตา ซงฝนละอองสามารถกระจายไปบรเวณรอบ ๆ ได จงท าใหผขายเนอสตวปงยางจงยงมโอกาสไดรบสารกลม BTEX ซงอาการเบองตนพบวา ผขายมอาการระคายเคองจมก แสบตา แสบจมก ไอ จาม มเสมหะ ซงเปนอาการทบงบอกถงการตอบสนองอยางเฉยบพลนตอฝนละอองหรอควนจากการปงยางทผขายไดรบสมผส

5.2 ขอเสนอแนะ

5.2.1 แนวทางในการปองกนทผขายควรปฏบตเพอลดปรมาณการไดรบสมผสสารมลพษ

ผานทางการหายใจทเกดขนในขณะการปงยาง ไดแก เลอกใชอปกรณควบคมควนเปนแบบครอบดด

ควน (Hood) หรอมลกษณะเปนพดลมดดควนทมปลองสงใหควนลอยตวไดสงเกนระดบการหายใจ

หรอเลอกใชเตาปงยางทกอใหเกดการเผาไหมไมสมบรณในอตราทต า เพอลดการเผาไหมทไมสมบรณ

และลดการเกดควน และควรมการสวมใสหนากากหรออปกรณปองกนสวนบคคลชนดทสามารถดด

85

ซบสารพษ หรอมประสทธภาพในการกรองฝนละอองขนาดเลกไดด หรอหนากากคารบอนทมถานกม

มนต ซงมคณสมบตในการดดซบสารอนทรย และสามารถกรองปองกนฝนละอองขนาดเลกไดอกดวย

เพอเปนการปองกน และลดความเสยงในการไดรบสมผสสารมลพษทเกดขนในขณะปงยางเนอสตว

ทางการหายใจซงผขายสามารถปฏบตไดโดยไมตองลงทนมากนก แตจะกอใหเกดผลดตอสขภาพของ

ผขายไดอยางคมคา 5.2.2 ควรมการศกษาเปรยบเทยบกบกรณการเกบตวอยางแบบตดตวบคคล เพอ

เปรยบเทยบความแตกตางของความเสยงทจะเกดขนตอสขภาพ 5.2.3 ควรมการศกษารายละเอยดของปจจยซงมผลตอปรมาณการเกดฝนละอองและ

สารกลม BTEX เชน ชนดของถานไม เตาปงยาง หรอเชอเพลงทใช เปนตน ซงอาจมผลตอคาความเสยงตอสขภาพทเกดขนกบผไดรบสมผส

5.2.4 ควรมการศกษาองคประกอบทางเคมของฝนละออง เชน สารโพลไซคลกอะโรมาตกไฮโดรคารบอน (PAHs) ซงมกเกดขนจากการเผาไหมของเชอเพลงและไขมนทหยดลงบนถานรอน เพอเปนประโยชนในการประเมนความเสยงตอสขภาพ เนองจากสารโพลไซคลกอะโรมาตกไฮโดรคารบอน (PAHs) นน บางชนดเปนสารกอมะเรง เชน สารเบนโซเอไพรน (B[a]P) เปนตน

5.2.5 ควรมการเกบตวอยางฝนละออง และสารกลม BTEX จากรานขายเนอสตวปงยางหลายๆ แหลง เพอเปนการเปรยบผลของขอมล

86

87

รายการอางอง

รายการอางอง

Agency for Toxic Substances and Disease Registry. (2007a). Benzene. Retrieved from https://www.atsdr.cdc.gov/toxprofiles/tp3.pdf.

Agency for Toxic Substances and Disease Registry. (2007b). TOXICOLOGICAL PROFILE FOR XYLENE Retrieved from https://www.atsdr.cdc.gov/toxprofiles/tp71.pdf

Agency for Toxic Substances and Disease Registry. (2010). Toxicological Profile for Ethylbenzene. Retrieved from https://www.atsdr.cdc.gov/toxprofiles/tp.asp?id=383&tid=66

Agency for Toxic Substances and Disease Registry. (2011). ToxGuideTM for Ethylbenzene C8H10. Retrieved from https://www.atsdr.cdc.gov/toxguides/toxguide-110.pdf

Agency for Toxic Substances and Disease Registry. (2017 ). TOXICOLOGICAL PROFILE FOR TOLUENE

Retrieved from https://www.atsdr.cdc.gov/toxprofiles/tp56.pdf Alves, C. A., Duarte, M., Nunes, T., Moreira, R., & Rocha, S. (2014). Health effects of

residential wood smoke particles: the importance of combustion conditions and physicochemical particle porperties. BioMed Central, 6(29), 1-20.

BØlling, A. K., Pagels, J., Yttri, K. E., Barregard, L., Sallsten, G., Schwarze, P. E., & Boman, C. (2009). Health effects of residential wood smoke particles: the importance of combustion conditions and physicochemical particle porperties. BioMed Central, 6(29), 1-20.

Goossens, D., & Buck, B. J. (2012). Can BSNE (Big Spring Number Eight) samplers be used to measure PM10, respirable dust, PM2.5 and PM1.0?. Aeolian Research, 5, 43-49.

Hazards magazine. (2011) . Dust up! Retrieved from http://www.hazards.org/dust/dust.htm

Hussain, M., Madl, P., & Alam, K. (2011). Lung deposition predictions of airborne particles and the emergence of contemporary diseases Part-I. the Health, 2(2), 51-59.

IARC. (2018). Agents Classified by the IARC Monographs. Retrieved from

88

https://monographs.iarc.fr/wp-content/uploads/2018/06/ClassificationsAlphaOrder.pdf

Integrated Risk Information System. (2017a). Benzene. Integrated Risk Information System. (2017b). Ethylbenzene. Retrieved from

https://cfpub.epa.gov/ncea/iris2/chemicalLanding.cfm?substance_nmbr=51 Integrated Risk Information System. (2017c). Toluene. Integrated Risk Information System. (2017d). Xylene. International Agencr for Research on Cancer. (2017). LIST OF CLASSIFICATIONS,

VOLUMES 1-122. Retrieved from https://monographs.iarc.fr/list-of-classifications-volumes/

International Agency for Research on Cancer (IARC). (2000). IARC MONOGRAPHS ON THE EVALUATION OF CARCINOGENIC RISKS TO HUMANS. Retrieved from https://monographs.iarc.fr/wp-content/uploads/2018/06/mono77-10.pdf

Kabir, E., Kim, K. H., Ahn, J. W., Hong, O. F., & Sohn, J. R. (2010). Barbecue charcoal combustion as a potential source of aromatic volatile organic compounds and

carbonyls. Journal of Hazardous Materials, 174, 492-499. Kim, H., & Lee, S. b. (2012). Charcoal grill restayrants deteriorate outdoor air quality

by emitting volatilt organic compounds. Environ stud, 21, 1667-1673. NIOSH. (1998). PARTICULATES NOT OTHERWISE REGULATED: METHOD 0600. In (pp. 1-6). NIOSH. (2003). HYDROCARBONS, AROMATIC: METHOD 1501. In (pp. 1-7). Plumlee, G. S., & Ziegler, T. L. (2006). The medical geochemistry of dust, soils and other

earth materials. Treatise on geochemistry, 9, 1-61. Queensland Goverment. (2012). BTEX chemicals. Retrieved from

https://www.ehp.qld.gov.au/management/non-mining/btex-chemicals.html Rappaport, S., Kim, S., Lan, Q., Li, G., Vermeulen, R., Waidyanatha, S., . . . Rothman, N.

(2010). Human benzene metabolism following occupational and environmental exposures. Chemico-Biological Interactions, 184, 185-189.

How Particles Deposit in the Respiratory Tract, (2009). Sinha, S. N., Kulkarni, P. K., Desai, N. M., Shah, S. H., Patel, G. M., Mansuri, M. M., . . .

89

Saiyed, H. N. (2005). Gaschromatographic-mass spectroscopic determination

of benzene in indoor air during the use of biomass fuels in cooking time. Journal of Chromatography A, 1065, 315-319.

SKC Inc. (2014). Sorbent Tubes Coconut Charcoal. Retrieved from https://www.skcinc.com/catalog/product_info.php?products_id=567

The National Institute for Occupational Safety and Health. (2011). PARTICULATES NOT OTHERWISE REGULATED, TOTAL. Retrieved from https://www.cdc.gov/niosh/pel88/dusts.html

The Oregon Department of Environmental Quality. (2016). Health Effects of Wood Smoke. Retrieved from https://www.oregon.gov/deq/Residential/Pages/Woodstoves-Health.aspx

The Risk Assessment Information System. (1998a). Condensed Toxicity Summary for BENZENE. Retrieved from https://rais.ornl.gov/tox/profiles/benzen_c.html

The Risk Assessment Information System. (1998b). Formal Toxicity Summary for ETHYLBENZENE. Retrieved from https://rais.ornl.gov/tox/profiles/ethylbenzene_f_V1.html

U. S. Environmental Protection Agency. (2005). TOXICOLOGICAL REVIEW OF TOLUENE (CAS No. 108-88-3) Retrieved from https://cfpub.epa.gov/ncea/iris/iris_documents/documents/toxreviews/0118tr.pdf

United States Environmental Protection Agency. (2012). Benzene. Retrieved from https://cfpub.epa.gov/ncea/iris2/chemicalLanding.cfm?substance_nmbr=276

United States Environmental Protection Agency. (2016). Human Health Risk Assessment. Retrieved from https://www.epa.gov/risk/human-health-risk-assessment

Van, V. E., Asante, K., Jack, D., Kinney, P., Whyatt, R., Chillrud, S., . . . Owusu-Agyei, S. (2013). Personal exposures to fine particulate matter and black carbon in households cooking with biomass fuels in rural Ghana. Environmental Research(127), 40-48.

กรมควบคมมลพษ กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. (2546). คมอการตรวจวดฝนละอองในอากาศ (1 ed.).

90

คมสนต แรงจบ. (2554). การจ าแนกขนาดฝนละอองขนาดเลกทเกดจากกจกรรมประเภทปงยาง. (วทยานพนธปรญญาโท), มหาวทยาลยขอนแกน,

คมสนต แรงจบ, & กาญจนา นาถะพนธ. (2555). การกระจายตวของอนภาคทเกดจากกจกรรม

ประเภทปงยาง. วารสารวจยสาธารณสขศาสตร, 5(2), 11-20. นนทวรรณ วจตรวาทการ, วชย เอกพลากร, นตยา วจนะภม, สมเกยรต วงษทม, ไพพรรณ พทยานนท,

สพฒน หวงวงศวฒนา, . . . อมพร องปกรณแกว. (2547). การประเมนอตราการตาย อตราการปวย และผลกระทบทางเศรษฐศาสตรอนเนองมาจากมลพษทางอากาศในกรงเทพมหานคร . Retrieved from

บษกร เลศภาณมาศ, องกศร ทพยารมณ, ดเรกฤทธ บวเวช, ดนธวช ทพยารมณ, & อมารจน สนตสขเกษม. (2559). เปรยบเทยบความเขมขนของฝนละเอยดและสารกลม BTEX จากการปงยางเนอสตวระหวางฤดแลงและฤดฝน. Paper presented at the การประชมวชาการบณฑตศกษาระดบชาตและนานาชาต ครงท 6 กรงเทพฯ.

พงศเทพ ววรรธนะเดช. (2554). คมอการเฝาระวงผลกระทบตอสขภาพจากมลพษทางอากาศ: กรมอนามย.กระทรวงสาธารณสข.

มลวรรณ บญเสนอ. (2555). นเวศพษวทยา (2 ed.). นครปฐม: โรงพมพมหาวทยาลยศลปากร. ราชกจจานเบกษา, เลม 94 C.F.R. § ตอนท 64 (2520, 12 กรกฎาคม). ราชกจจานเบกษา, เลม 121 C.F.R. § ตอนพเศษ 104 ง (2547, 22 กนยายน). ราชกจจานเบกษา, เลม 127 C.F.R. § ตอนพเศษ 37 ง (2553, 28 มกราคม). วนดา จนศาสตร. (2551). มลพษอากาศและการจดการคณภาพอากาศ (1 ed.). กรงเทพฯ: ส านกพมพ

แหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. ศศธร เรองตระกล, ทรรศนย พฤกษาสทธ, & เดซ หมอกนอย. (2556). การประเมนความเสยงจากการ

สมผสสารบเทคผานการหายใจของพนกงานเกบคาผานทางพเศษ ในเขตกรงเทพมหานคร. วารสารการจดการสงแวดลอม, 9(1).

ส านกความปลอดภยแรงงาน. (ม .ป .ป . ) . สารอนทรย ระเหยง าย . Retrieved from www.osthai.org/osh/upload/file_linkitem/20900126090841_2.pdf

ส านกบรหารจดการกากอตสาหกรรม กรมโรงงานอตสาหกรรม. (2555). คมอแนวทางและเกณฑคณสมบตของเสยเพอการแปรรปเปนเชอเพลงและบลอกประสาน.

91

ภาคผนวก

92

ภาคผนวก ก

ขอมลจากแบบสมภาษณ

93

ภาคผนวก ก

แบบสมภาษณผประกอบอาชพขายเนอสตวปงยาง งานวจยระดบฝนละอองและสารกลม BTEX จากการปงยางเนอสตวกบความเสยงตอสขภาพ

หลกสตรวทยาศาสตรมหาบณฑต คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยศลปากร ………………………………………………………………………………………………………………………………………. ค าชแจง : โปรดท าเครองหมาย หนาขอความ และกรอกขอมลในชองวาง สวนท 1 ขอมลทวไป

1. เพศ ชาย หญง 2. อาย ............45...................ป น าหนก............78.................กโลกรม

สวนท 2 ขอมลเกยวกบการประกอบอาชพ

1. ระยะเวลาในการประกอบอาชพจนถงปจจบน……ตงแตป พ.ศ. 2552 ถงปจจบน……………. 2. จ านวนวนทขายตอสปดาห

นอยกวา 3 วน/สปดาห 3-5 วน/สปดาห 5-7 วน/สปดาห ตลอดทงสปดาห

หมายเหต: ขายสปดาหละ 6 วน 3. จ านวนชวโมงทขายตอวน............................5 ชวโมงตอวน................................................. 4. จ านวนเวลาทท าการปงยาง.........................4 ชวโมงตอวน................................................. 5. ประเภทของเนอสตวทใชในการปงยางขาย

เนอไก เนอหม เนอวว ปลา อนๆ ระบ....ปก บนทาย และเครองในไก...................

6. ลกษณะราน รถมอเตอรไซดทดดแปลงใหมเตาปงยาง มการตดตงพดลมดดควน ไมมการตดตงพดลมดดควน รานแผงลอย มการตดตงพดลมดดควน ไมมการตดตงพดลมดดควน อนๆ ระบ..................................................................................................

94

7. สภาพแวดลอมบรเวณพนทรานปงยาง ตดถนน การจราจรหนาแนน การจราจรไมหนาแนน ตลาด พนทโลง หมายเหต: การสญจรของยานพาหนะไมมากนก สวนใหญเปนจกรยาน และจกรยานยนต บรเวณชมชนทมเสนทางการจราจร

หนาแนน ไมหนาแนน

อนๆ ระบ................................................ .............................................................. 8. ปรมาณถานทใช: ประมาณวนละ 3 กโลกรม

สวนท 3 ขอมลเกยวกบการปฏบตตนในการประกอบอาชพ 1. ลกษณะวธในการปงยางเนอสตว

ปงทงหมดภายในครงเดยว ทยอยปงตลอดการขาย 2. ชนดของอปกรณสวนบคคลส าหรบการปองกนฝนละอองทเกดจากการปงยางเนอสตว

หนากากอนามย หนากากแบบมคารบอน ผาปดจมก ไมใชอปกรณปองกน อนๆ ระบ..............................................................................................................

3. ความถในการใชอปกรณสวนบคคลส าหรบการปองกนฝนละอองหรอควน ทกครง บางครง นานๆครง อนๆ ระบ ............................................................................................................

สวนท 4 ขอมลเกยวกบสขภาพของผประกอบอาชพขายเนอสตวปงยาง 1. เคยมประวตการรกษาหรอเจบปวยทเกยวของกบโรคระบบทางเดนหายใจหรอไม (หากมให

ระบโรค) ม ไมม

โรคเกยวของกบระบบทางเดนหายใจในประวต........................................................................

95

2. เคยมอาการตอบสนองอยางเฉยบพลนตอฝนละอองหรอควนจากการปงยาง เชน ระคายเคองจมก แสบตา แสบจมก ไอ จาม มเสมหะ หรออาการทบงบอกถงตอบสนองอยางเฉยบพลนตอฝนละอองหรอควนจากการปงยาง หรอไม

ไมเคย เคย และความถของการเกด

เกดขนบอยครง เกดขนนานๆครง เกดขนบางครง อนๆ ระบ................................................................................................

3. เคยมอาการแนนหนาอก หายใจตดขด หรอหายใจหอบหดหรอไม ไมเคย เคย และความถของการเกด

เกดขนบอยครง เกดขนนานๆครง เกดขนบางครง อนๆ ระบ................................................................................................

4. เคยมอาการวงเวยนศรษะ ปวดศรษะ คลนไส ออนเพลย งวงซมขณะปงยางเนอสตวหรอไม

ไมเคย เคย และความถของการเกด

เกดขนบอยครง เกดขนนานๆครง เกดขนบางครง อนๆ ระบ................................................................................................

96

ภาคผนวก ข

การค านวณ

97

ภาคผนวก ข 1. การค านวณความเขมขนฝนละออง

การค านวณความเขมขนของฝนแขวนลอยทงหมด (TSP) ฝนละอองทมขนาดเลกกวา 10 ไมโครเมตร (PM10) ฝนละอองทมขนาดเลกกวา 4 ไมโครเมตร (PM4) และฝนละอองทมขนาดเลกกวา 2.5 ไมโครเมตร (PM2.5) มวธค านวณเชนเดยวกน โดยวธการค านวณความเขมขนของฝนละออง ตวอยางเชน การค านวณความเขมขนฝนแขวนลอยทงหมด (TSP) จากการเกบตวอยางครงท 1 ดงน

(1)

เมอ น าหนกฝนละออง คอ น าหนกกระดาษกรองเฉลยหลงเกบตวอยางหกลบ

ดวยน าหนกกระดาษกรองเฉลยกอนเกบตวอยาง (มลลกรม) ซงน าหนก TSP การเกบตวอยางครงท 1 มคาเทากบ 3.72 มลลกรม

VSTP คอ ปรมาตรอากาศทสภาวะมาตรฐาน (ลกบาศกเมตร) ค านวณไดจากสมการท (2) ซงขอมลการค านวนไดจากขอมลการเกบตวอยางดงน

(2)

= 753 ม.ม.ปรอท x 0.48 ลบ.ม. x 298.15 เคลวน 307.65 เคลวน x 760 มลลเมตรปรอท VSTP = 0.395 ลกบาศกเมตร PA คอ ความดนบรรยากาศขณะเกบตวอยาง มคา 753 มลลเมตรปรอท VA คอ ปรมาตรอากาศในการเกบตวอยาง มคา 0.395 ลกบาศกเมตร ซง

ค านวนไดจากอตราการไหลของอากาศคณดวยจ านวนเวลาในการเกบตวอยาง นนคอ 2.0 ลตร/นาท x 240 นาท x 10-3 ลบ.ม.

TSTD คอ อณหภมทสภาวะมาตรฐาน มคา 298.15 เคลวน TA คอ อณหภมเฉลยขณะเกบตวอยาง มคา 33.5+273.15=306.65 เคลวน PSTD คอ ความดนบรรยากาศทสภาวะมาตรฐาน มคา 760 มลลเมตรปรอท

น าหนกฝนละออง

VSTP ความเขมขนฝนแขวนลอยทงหมด (TSP) =

VSTP = PAVATSTD

TAPSTD

98

แทนคาตางๆ ในสมการ (1) จะได ความเขมฝนแขวนลอยทงหมด (TSP) = 4.29 มลลกรม 0.395 ลกบาศกเมตร

ความเขมขนของฝนละอองรวม (TSP) = 10.85 ดงนน ความเขมขนของฝนละอองรวม (TSP) ในการเกบตวอยางครงท 1 มคาเทากบ 10.85

มลลกรมตอลกบาศกเมตร ส าหรบการค านวณความเขมขนของฝนละอองทมขนาดเลกกวา 10 ไมโครเมตร (PM10) ฝนละอองทมขนาดเลกกวา 4 ไมโครเมตร (PM4) และฝนละอองทมขนาดเลกกวา 2.5 ไมโครเมตร (PM2.5) สามารถค านวณไดดวยวธการเชนเดยวกบขางตน แตอตราการไหลของปมแตกตางกนตามชนดของฝนละอองทท าการเกบ 2. การค านวณความเขมขนสารกลม BTEX

การค านวณความเขมขนของสารกลม BTEX ตวอยางเชน การค านวณความเขมขนของเบนซน จากการเกบตวอยางครงท 1 สามารถค านวณไดจากสามการท (3) ดงตอไปน

(3)

เมอ CBENZENE คอ ความเขมขนของเบนซน (มลลกรมตอลกบาศกเมตร) ความเขมขนทไดจาก GC คอ ความเขมขนของเบนซนซงไดจากการอนทเกรตเทยบ

กบ Standard Curve ในหนวยสวนในลานสวน ส าหรบความเขมขนของเบนซนทไดจากการเกบตวอยางครงทหนง มคาเทากบ 1.17212 มลลกรมตอลตร

ปรมาตร CS2 คอ ปรมาตร CS2 ทใชในการชะตวอยาง ซงปรมาตร CS2 ทใชเทากบ 1 มลลลตร

CF1 คอ การเทยบเปลยนหนวยจากลตรเปนมลลลตร ซง 1 ลตร เทากบ 1,000 มลลลตร (10-3)

(ความเขมขนทไดจาก GC x ปรมาตร CS2 ) x CF1

VSTD x CF2

CBENZENE =

99

VSTP คอ ปรมาตรอากาศทสภาวะมาตรฐาน (ลกบาศกเมตร) ซงวธค านวณสามารถค านวนโดยใชสตรจากสมการท (2) แตใชขอมลตางๆ จากการเกบตวอยางสารกลม BTEX จากการเกบตวอยางครงท 1 ซงจากการค านวณ VSTP มคาเทากบ 46.2396 ลกบาศกเมตร

CF2 คอ การเทยบเปลยนหนวยจากลกบาศกเมตรเปนลตร ซง 1 ลตร เทากบ 1,000 ลกบาศกเมตร (10-3)

แทนคาตางๆ ในสมการ (3) จะได CBENZENE = (1.17212 มลลกรมตอลตร x 1 มลลลตร) x 10-3 46.2396 ลกบาศกเมตร x 10-3 CBENZENE = 0.0204 ดงนน ความเขมขนของเบนซนจากการเกบตวอยางครงท 1 มคาเทากบ 0.0254 มลลกรมตอ

ลกบาศกเมตร ส าหรบการค านวณความเขมขนของสารอนๆ ในกลม BTEX สามารถค านวณไดในท านอง

เดยวกนกบตวอยางการค านวนขางตน 3. การค านวณการประเมนความเสยงตอสขภาพ (Health risk assessment) การประเมนความเสยงตอสขภาพจากการไดรบสารกลม BTEX นน ท าโดยการการค านวณปรมาณการไดรบสมผสเฉลยตอวน (Average daily intake; ADI) ของสารกลม BTEX แตละชนด ซงการค านวนแบงออกเปน 2 กรณ คอ กลมสารกอมะเรง และกลมสารไมกอมะเรง ตามลกษณะเปนพษของสารกลม BTEX จากนนน าคาทไดไปค านวณคาดชนความอนตราย (Hazard quotient; HQ) ของสารแตละชนด และค านวณผลรวมของดชนความอนตราย (Hazard index; HI) ของสารกลม BTEX ส าหรบสารกลม BTEX ทเปนสารไมกอมะเรง และค านวนคาความเสยงการกอมะเรง (Cancer risk) ส าหรบกลมสารกอมะเรง เพออธบายลกษณะความเสยง (Risk characterization) ทเกดขนจากการสมผสสารกลม BTEX ของผขายเนอสตวปงยาง โดยตวอยางการค านวณเปนตวอยางของเบนซน ซงมรายละเอยดการค านวณดงตอไปน

100

3.1 การค านวณการประเมนการไดรบสมผส (Exposure assessment) การค านวณการประเมนการไดรบสมผสเพอน าไปใชในการประเมนความเสยงตอ

สขภาพจากการไดรบสมผสสารกลม BTEX ผานการหายใจในขณะท าการปงยางเนอสตว ส าหรบในการศกษาน คอ การค านวณปรมาณการไดรบสมผสเฉลยตอวน (Average daily intake) หรอคา ADI ตวอยางการค านวณ เปนการค านวณปรมาณการไดรบสมผสเบนซนเฉลยตอวน (Average daily intake) จากการเกบตวอยางครงท 1 สามารถค านวณไดจากสมการท (4) ซงขอมลทใชในการค านวนสวนหนงมาการขอมลการสมภาษณผขายเนอสตวปงยาง

(4)

เมอ ADI คอ ปรมาณการไดรบสมผสสารเฉลยตอวน (มลลกรมตอลกบาศกเมตร)

C คอ ความเขมขนของสารมลพษ (มลลกรมตอลกบาศกเมตร) ซงความเขมขนของเบนซนทใชในการค านวน หมายถงความเขมขนเฉลยของเบนซนจากการเกบตวอยางทง 10 ครง ซงมคาเทากบ 0.0270 มลลกรมตอลกบาศกเมตร ET คอ จ านวนเวลาในการไดรบสาร (ชวโมงตอวน) จากการศกษานผขายไดรบเบนซนเปนเวลา 4 ชวโมงตอวน EF คอ ความถของการไดรบสมผส (วนตอป) จากการศกษานผขายไดรบเบนซนคดเปนเวลา 300 วนตอป ซงไดจากจ านวนวนใน 1 ปลบดวยจ านวนวนทหยดขายใน 1 ป และจ านวนวนหยดนกขตฤกษ ED คอ ระยะเวลาทไดรบสมผส (ป) จากการศกษานผขายเรมประกอบอาชพขายเนอสตวปงยางตงแตป พ.ศ. 2552 จนถงปจจบน คดเปนระยะเวลาทไดรบสมผส เบนซนเปนเวลา 6 ป AT คอ ระยะเวลาเฉลยทไดรบสมผส (วน) ซงการค านวณแบงเปน 2 กรณ คอ 1) สารกอมะเรง ค านวณจากระยะเวลาเฉลยตลอดอายขย 70 ป (70 ป x 365 วน) ซงมคาเทากบ 25550 วน 2) สารไมกอมะเรง ค านวณจากระยะเวลาเฉลยตามทไดรบสมผส ซงผขายไดรบเปนเวลา 6 ป (6 ป x 365 วน) ซงมคาเทากบ 2190 วน CF3 คอ การเทยบเปลยนหนวย โดยท 1 วนมคาเทากบ 24 ชวโมง

ADI = C x ET x EF x ED

AT /CF3

101

แทนคาตางๆ ในสมการ (4) จะได 1) กรณเปนสารกอมะเรง

ADI = (0.0323 x 4 x 300 x 6 x 25550)/24 ADI = 3.80 x 10-4 มล.ก./ลบ.ม.

ดงนน ปรมาณการไดรบสมผสเบนซนเฉลยตอวน ในกรณเปนสารกอมะเรง มคาเทากบ 3.17 x 10-4 มลลกรมตอลกบาศกเมตร 2) กรณเปนสารไมกอมะเรง

ADI = (0.0323 x 4 x 300 x 6 x 2190)/24 ADI = 4.43 x 10-3 มล.ก./ลบ.ม.

ดงนน ปรมาณการไดรบสมผสเบนซนเฉลยตอวน ในกรณเปนสารไมกอมะเรง มคาเทากบ 3.17 x 10-4 มลลกรมตอลกบาศกเมตร

ส าหรบการค านวณการค านวณปรมาณการไดรบสมผสเฉลยตอวน (Average daily intake) หรอคา ADI ของสารอนๆ สามารถค านวณไดในท านองเดยวกนกบตวอยางการค านวนขางตน 3.2 การอธบายลกษะความเสยง 1) กรณสารกอมะเรง การอธบายลกษณะความเสยงของเบนซนในกรณไมกอมะเรง สามารถค านวณไดจากสมการท (5) ความเสยงการกอมะเรง (Cancer risk) = ADI × CSF (5) เมอ ADI คอ ปรมาณการไดรบสมผสเบนซนเฉลยตอวน ในกรณเปนสารกอมะเรง ซงมคาเทากบ 3.17 x 10-4 มลลกรมตอลกบาศกเมตร CSF คอ คาความเปนพษ (มลลกรมตอลกบาศกเมตร) ส าหรบเบนซนมคาเทากบ 0.029 มลลกรมตอลกบาศกเมตร

แทนคาตางๆ ในสมการ (5) จะได Cancer risk = 4.43 x 10-3 x 0.029 Cancer risk = 1.10x10-5 ดงนน ความเสยงของการกอมะเรงของเบนซนมคาเทากบ 1.10x10-5 หรอ 11 คนตอประชากรหนงลานคน

102

ส าหรบการค านวณคาความเสยงของการกอมะเรงส าหรบเอทลเบนซน สามารถค านวณไดในท านองเดยวกนกบตวอยางการค านวนขางตน โดยใชคาความเปนพษ หรอ Cancer slope factor (CSF) ของเอทลเบนซนในการค านวน 2) กรณสารไมกอมะเรง การอธบายลกษณะความเสยงของเบนซนในกรณไมกอมะเรง สามารถค านวณไดจากสมการท (6)

Hazard quotient (HQ) = ADI/RfC (6) เมอ ADI คอ ปรมาณการไดรบสมผสเบนซนเฉลยตอวน ในกรณเปนสารไม

กอมะเรง ซงมคาเทากบ 3.70 x 10-3 มลลกรมตอลกบาศกเมตร RfC คอ ความเขมขนอางอง (มลลกรมตอลกบาศกเมตร) ส าหรบเบนซน มคาเทากบ 3.0×10-2 มลลกรมตอลกบาศกเมตร

แทนคาตางๆ ในสมการ (6) จะได

Hazard quotient (HQ) = 4.43 x 10-3 /3.0×10-2

HQ = 0.148 ดงนน คาดชนความอนตรายของเบนซน มคาเทากบ 0.148 ส าหรบการค านวณคาดชนความอนตรายของโทลอน เอทธลเบนซน และไซลน ซงเปนสารไมกอมะเรง สามารถค านวณไดในท านองเดยวกนกบตวอยางการค านวณขางตน โดยโดยใชคาความเขมขนอางองของสารแตละชนดในการค านวน จากนนจงสามารถน าไปค านวนคาความเสยงรวม (Hazard index; HI) ของสารกลม BTEX ซงไดรบสมผสพรอมๆ กน ไดจากผลรวมของคาดชนความอนตรายของสารแตละชนด ดงสมการท (7)

Hazard index (HI) = ∑ HQi (7) HI = 0.157 ดงนน คาความเสยงรวม (Hazard index; HI) ของสารกลม BTEX มคาเทากบ 0.157

n

i=1 n

103

ภาคผนวก ค

รายละเอยดขอมลทไดจากการศกษา

104

ภาคผ

นวก

ค ตา

รางท

ค. 1

ราย

ละเอ

ยดขอ

มลกา

รเกบต

วอยา

งฝนล

ะออง

การเก

บตว

อยาง

ชน

ดฝน

ละออ

ง น า

หนกฝ

นละ

ออง

(มก.

)

เวลา

เกบต

วอยา

ง อณ

หภม

(ºC)

อตรา

การ

ไหล

(ลตร

/นาท

)

ความ

ดนบร

รยาก

าศ

(มลล

เมตร

ปรอท

)

ความ

เขมข

น

ฝน

ละออ

ง

(ม

ก./ล

บ.ม.

) เรม

หย

ด เรม

หย

ด

ครงท

1

(31/

03/1

5)

TSP

4.29

16.01

20

.01

37

30

2.0

753

10.85

PM10

2.9

7 1.7

6.4

0 PM

4 1.8

4 1.7

3.9

5

PM2.5

0.7

0 2.0

1.7

7

ครงท

2

(2/0

4/15

)

TSP

4.04

16.31

20

.31

34.5

29

2.0

755

10.26

PM

10

3.13

1.7

6.76

PM4

1.58

1.7

3.41

PM2.5

0.4

9 2.0

1.2

4

ครงท

3

(3/0

4/15

)

TSP

4.21

15.45

19

.45

34

30

2.0

753

10.67

PM10

3.5

6 1.7

7.6

6 PM

4 1.7

6 1.7

3.7

8

PM2.5

0.4

6 2.0

1.1

7

105

การเก

บตว

อยาง

ชน

ดฝน

ละออ

ง

น าหน

กฝน

ละออ

ง (ม

ลลกร

ม)

เวลา

เกบต

วอยา

ง อณ

หภม

(ºC)

อตรา

การ

ไหล

(ลตร

/นาท

)

ความ

ดนบร

รยาก

าศ

(มลล

เมตร

ปรอท

) คว

ามเข

มขน

ฝนละ

ออง

(ม

ก./ล

บ.ม.

) เรม

หย

ด เรม

หย

ด

ครงท

4

(7/0

4/15

)

TSP

4.30

15.45

19

.45

36

33

2.0

755

10.87

PM

10

2.92

1.7

6.27

PM4

1.54

1.7

3.32

PM2.5

0.6

5 2.0

1.6

4

ครงท

5

(9/0

4/15

)

TSP

3.93

15.57

19

.57

40

31

2.0

756

9.91

PM10

2.8

7 1.7

6.1

3 PM

4 1.8

5 1.7

3.9

7

PM2.5

0.4

8 2.0

1.2

1

ครงท

6

(21/

04/1

5)

TSP

4.05

16

.17

20

.17

39

31

2.0

755

10.35

PM

10

2.95

1.7

6.42

PM4

1.96

1.7

4.26

PM2.5

0.6

5 2.0

1.6

7

106

การเก

บตว

อยาง

ชน

ดฝน

ละออ

ง

น าหน

กฝน

ละออ

ง (ม

ลลกร

ม)

เวลา

เกบต

วอยา

ง อณ

หภม

(ºC)

อตรา

การ

ไหล

(ลตร

/นาท

)

ความ

ดนบร

รยาก

าศ

(มลล

เมตร

ปรอท

)

ความ

เขมข

น ฝน

ละออ

ง

(มก.

/ลบ.

ม.)

เรม

หยด

เรม

หยด

ครงท

7

(23/

04/1

5)

TSP

3.71

15.42

19

.42

36

30

2.0

759

9.33

PM10

3.5

8 1.7

7.6

4 PM

4 1.6

0 1.7

4.0

2

PM2.5

0.5

7 2.0

1.2

2

ครงท

8

(10/

06/1

5)

TSP

4.79

15.44

19

.44

42

34

2.0

753

10.19

PM

10

2.93

1.7

7.34

PM4

1.49

1.7

3.73

PM2.5

0.7

1 2.0

1.5

2

ครงท

9

(12/

06/1

5)

TSP

4.91

16.06

20

.06

38

34

2.0

753

10.50

PM10

2.9

4 1.7

7.3

8

PM4

1.53

1.7

3.84

PM2.5

0.5

7 2.0

1.2

2

107

การเก

บตว

อยาง

ชน

ดฝน

ละออ

ง

น าหน

กฝน

ละออ

ง (ม

ลลกร

ม)

เวลา

เกบต

วอยา

ง อณ

หภม

(ºC)

อตรา

การ

ไหล

(ลตร

/นาท

)

ความ

ดนบร

รยาก

าศ

(มลล

เมตร

ปรอท

)

ความ

เขมข

น ฝน

ละออ

ง

(มก.

/ลบ.

ม.)

เรม

หยด

เรม

หยด

ครงท

10

(16/

06/1

5)

TSP

4.57

15.39

19

.39

35

31

2.0

754

9.75

PM10

2.8

7 1.7

7.1

9

PM4

1.33

1.7

3.33

PM2.5

0.5

5 2.0

1.1

7

108

ตารา

งท ค

. 2 ร

ายละ

เอยด

ขอมล

จากก

ารเก

บตวอ

ยางส

ารกล

ม BT

EX

การเก

บตว

อยาง

สา

รกลม

BTE

X คว

ามเข

มขนส

ารกล

ม BT

EX จ

าก G

C (ส

วนใน

ลานส

วน)

เวลา

เกบต

วอยา

ง อณ

หภม

(ºC)

อตรา

การ

ไหล

(ลตร

/นาท

)

ความ

ดนบร

รยาก

าศ

(มลล

เมตร

ปรอท

)

ความ

เขมข

นสาร

กลม

BTEX

(ม

ก./ล

บ.ม.

) เรม

หย

ด เรม

หย

ด

ครงท

1

(31/

03/1

5)

เบนซ

น 1.1

7212

16.01

20

.01

37

30

0.2

753

0.020

4

โทลอ

น 0.6

4103

1 0.0

128

เอทล

เบนซ

น N.

D.

0

เมทา

, พาร

าไซล

น N.

D.

0

ออรโ

ธไซล

น N.

D.

0

ครงท

2

(2/0

4/15

)

เบนซ

น 1.4

1788

16.01

20

.01

34.5

29

0.2

755

0.015

5

โทลอ

น 0.6

4016

9 0.0

087

เอทล

เบนซ

น N.

D.

0 เม

ทา, พ

าราไ

ซลน

N.D.

0

ออรโ

ธไซล

น N.

D.

0

ครงท

3

(3/0

4/15

)

เบนซ

น 0.2

1864

4

15.45

19

.45

34

30

0.2

753

0.007

4 โท

ลอน

0.026

6737

0.0

057

เอทล

เบนซ

น N.

D.

0 เม

ทา, พ

าราไ

ซลน

N.D.

0

ออรโ

ธไซล

น N.

D.

0

109

การเก

บตว

อยาง

สา

รกลม

BTE

X

ความ

เขมข

นสาร

กลม

BTEX

จาก

GC

(สวน

ในลา

นสว

น)

เวลา

เกบต

วอยา

ง อณ

หภม

(ºC)

อตรา

การ

ไหล

(ลตร

/นาท

)

ความ

ดนบร

รยาก

าศ

(มลล

เมตร

ปรอท

)

ความ

เขมข

นสาร

กลม

BTEX

(ม

ก./ล

บ.ม.

)

เรม

หยด

เรม

หยด

คร

งท 4

(7

/04/

15)

เบนซ

น 0.9

4146

1

15.45

19

.45

36

33

0.2

755

0.019

9

โทลอ

น 0.5

9028

1 0.0

111

เอทล

เบนซ

น N.

D.

0.002

9

เมทา

, พาร

า-ไซล

น N.

D.

0

ออรโ

ธ-ไซ

ลน

N.D.

0

ครงท

5

(9/0

4/15

) เบ

นซน

0.748

187

15

.57

19

.57

40

31

0.2

75

6

0.023

9

โทลอ

น 0.3

9081

0.0

139

เอทล

เบนซ

น N.

D 0

เมทา

, พาร

า-ไซล

น N.

D 0

ออรโ

ธ-ไซ

ลน

N.D

0

ครงท

6

(21/

04/1

5)

เบนซ

น 0.3

3724

5

16.17

20

.17

39

31

0.2

75

5

0.041

5 โท

ลอน

0.255

394

0.022

6

เอทล

เบนซ

น N.

D 0.0

043

เมทา

, พาร

า-ไซล

น N.

D 0

ออรโ

ธ-ไซ

ลน

N.D

0.004

3

110

การเก

บตว

อยาง

สา

รกลม

BTE

X คว

ามเข

มขนส

ารกล

ม BT

EX จ

าก G

C (ส

วนใน

ลานส

วน)

เวลา

เกบต

วอยา

ง อณ

หภม

(ºC)

อตรา

การ

ไหล

(ลตร

/นาท

)

ความ

ดนบร

รยาก

าศ

(มลล

เมตร

ปรอท

)

ความ

เขมข

นสาร

กลม

BTEX

(ม

ก./ล

บ.ม.

) เรม

หย

ด เรม

หย

ด

ครงท

7

(23/

04/1

5)

เบนซ

น 1.0

7584

15.45

19

.45

36

30

0.2

759

0.047

9

โทลอ

น 0.6

3351

0.0

339

เอทล

เบนซ

น 0.1

3954

4 0.0

087

เมตา

,พาร

า-ไซล

น N.

D.

0

ออรโ

ธ-ไซ

ลน

N.D.

0.0

087

ครงท

8

(10/

06/1

5)

เบนซ

น 1.8

9908

15.42

19

.42

36

30

0.2

75

9

0.005

75

โทลอ

น 1.0

2735

0.0

302

เอทล

เบนซ

น N.

D.

0 เม

ทา, พ

าราไ

ซลน

N.D

0

ออรโ

ธ-ไซ

ลน

0.139

544

0.008

7

ครงท

9

(12/

06/1

5)

เบนซ

น 2.6

4500

16.06

20

.06

38

34

0.2

75

3

0.038

3 โท

ลอน

1.434

55

0.018

8

เอทล

เบนซ

น N.

D 0

เมทา

, พาร

าไซล

น N.

D 0

ออรโ

ธไซล

น 0.3

5246

3 0.0

043

111

การเก

บตว

อยาง

สา

รกลม

BTE

X คว

ามเข

มขนส

ารกล

ม BT

EX จ

าก G

C (ส

วนใน

ลานส

วน)

เวลา

เกบต

วอยา

ง อณ

หภม

(ºC)

อตรา

การ

ไหล

(ลตร

/นาท

)

ความ

ดนบร

รยาก

าศ

(มลล

เมตร

ปรอท

)

ความ

เขมข

นสาร

กลม

BTEX

(ม

ก./ล

บ.ม.

) เรม

หย

ด เรม

หย

ด

ครงท

10

(16/

06/1

5)

เบนซ

น 2.3

5648

15.39

19

.39

35

31

0.2

754

0.051

1

โทลอ

น 1.0

8110

0.0

226

เอทล

เบนซ

น N.

D.

0

เมทา

, พาร

าไซล

น N.

D.

0

ออรโ

ธไซล

น 0.2

9547

4 0.0

041

112

ประวตผเขยน

ประวตผเขยน

ชอ-สกล ปฐว ทองเกอ วน เดอน ป เกด 24 กรกฎาคม 2530 สถานทเกด นครศรธรรมราช ทอยปจจบน 55/106 หมบานจาวาเบย ถนนกงแกว ซอย 19 ต าบลบางพลใหญ อ าเภอ

บางพล จงหวดสมทรปราการ 10540