การปนเปื้อนเชื้อราและอะฟลา...

รายงานจากหองปฏบตการ วกรมวทยพ2558ฉบบพเศษ2:244-253

244 วารสารกรมวทยาศาสตรการแพทยฉบบพเศษ 2 กรกฎาคม - กนยายน 2558

การปนเปอนเชอราและอะฟลาทอกซน

ในผลตภณฑถวพรอมบรโภค

ศศธร ฐตเพชรกล* กนกพรรณ สมยรทรพย* กอเกยรต ศาสตรนทร* ประภาศร บณยประภาพนธ*

และนนทวรรณ เมฆา**

*ส�ำนกคณภำพและควำมปลอดภยอำหำร **สถำบนวจยวทยำศำสตรสำธำรณสข กรมวทยำศำสตรกำรแพทย ถนนตวำนนท

นนทบร 11000

Accepted for publication, 14 September 2015

บทคดยอ จากการเกบตวอยางผลตภณฑถวพรอมบรโภคจากรานคาปลก รานคาสง หางสรรพสนคา ซเปอรมารเกต ตลาดสดและตลาดนดในเขตกรงเทพมหานคร จ�านวน 266 ตวอยาง ไดแก ผลตภณฑถวลสง พสทาชโอ อลมอนด แมคคาเดเมย ลนเตา ปากอา เกาลด ถวเขยวผาซก และเมดมะมวงหมพานต มาท�าการวเคราะหหาปรมาณเชอรา สารอะฟลาทอกซน และ คา water activity (aw) พบการปนเปอนเชอราหลายชนดในตวอยาง 67 ตวอยาง (25.19%) ในปรมาณ ตงแต 10-520 CFU/g พบสารอะฟลาทอกซนใน 12 ตวอยาง (4.51%) ในปรมาณ 1.02- 204.90 ไมโครกรมตอกโลกรม โดยจ�านวนนม 7 ตวอยาง ทมสารอะฟลาทอกซนเกนมาตรฐานตามประกาศของกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 98 พ.ศ. 2529 ทก�าหนดใหไมเกน 20 ไมโครกรมตอกโลกรม หรอคดเปน 58.33% ของจ�านวนทตรวจพบสารอะฟลาทอกซน สวนคา aw ของตวอยางทงหมดมคา ในชวงพสยตงแต 0.09-1.00 คาสหสมพนธระหวาง aw กบปรมาณเชอราและสารอะฟลาทอกซน เทากบ 0.41 และ 0.34 ตามล�าดบ ในขณะทคาสหสมพนธระหวางปรมาณเชอรากบสารอะฟลาทอกซนเทากบ 0.18 ผลการศกษานพบการปนเปอน ของเชอราและสารอะฟลาทอกซน ในผลตภณฑจากถวลสงซงไดแก ถวลสงอบกรอบ ขนมตบตบ และถวลสงปน เทานน

การปนเปอนเชอราและอะฟลาทอกซนในผลตภณฑถวพรอมบรโภค ศศธรฐตเพชรกลและคณะ

245วารสารกรมวทยาศาสตรการแพทยฉบบพเศษ 2 กรกฎาคม - กนยายน 2558

บทน�า

ถวเปนธญพชทมคณคาทางอาหารสง และเปนแหลงโปรตนทส�าคญรองจากเนอสตว อกทงหางายราคา

ไมแพงจงนยมบรโภคแพรหลาย นอกจากหาบรโภคไดงาย แลวยงเปนสวนประกอบอาหารคาวหวานตางๆ และเปน

ผลตภณฑส�าเรจรป ทนยมซอตามทองตลาดมาเปนของขบเคยว ซงผบรโภคอาจไมทนไดสงเกตอนตรายทแฝงอย

ไดแก เชอราและสารอะฟลาทอกซนซงเปนสารพษทเกดจากเชอรา(1)

ปจจยส�าคญทมผลตอการเจรญของเชอรารวมถงการสรางสารพษอะฟลาทอกซน ไดแก อณหภมและความชน

โดยชวงภาวะเหมาะสมคอ 27-43 องศาเซลเซยส และความชนสมพทธ 70-90% ซงเปนสภาวะสงแวดลอมของ

ประเทศไทย(2, 3, 4, 5)

เบองตนสามารถปองกนพชผลทางการเกษตรไดโดยการลดความชนของผลตผลหลงการเกบเกยวดวย

การท�าแหงอยางรวดเรวเพอลด water activity (aw) ใหต�ากวาทเชอราจะเจรญ และสรางสารพษ เนองจาก aw เปน

ปจจยทชระดบปรมาณน�าอสระในอาหารทจลนทรยสามารถน�าไปใชในการเจรญเตบโตและเกดปฏกรยาตางๆ(6)

นอกจากนยงเปนดชนของความปลอดภยในการแบงประเภทของอาหาร และเปนทางเลอกหนงในการท�านายการเจรญ

เตบโตของจลนทรย โดยเฉพาะจลนทรยทสรางสารพษทอาจกอใหเกดอนตรายตอผบรโภค หลายประเทศโดยเฉพาะ

สหรฐอเมรกาหนวยงาน USFDA ไดออกกฎหมายใชคา aw เปนดชนของความปลอดภยในการแบงประเภทอาหาร

โดย aw มมาตราสวนอยในชวง 0 (แหงสนท) ถง 1 (น�าบรสทธ) ส�าหรบอาหารทแหงมาก สวนใหญมระดบ aw ประมาณ

0.2 ขณะทอาหารสดและชนประมาณ 0.99 ส�าหรบจลนทรยแตละชนดจะมคา aw ต�าสดส�าหรบการเจรญ

ทแตกตางกนกลาวคอ แบคทเรยตองการ aw ในการเจรญทสงกวาราและยสต หรอแมแตในกลมแบคทเรยดวยกน

ยงตองการ aw ในการเจรญทแตกตางกน ส�าหรบราสามารถเจรญเตบโตในอาหารทมคา aw ต�าไดดกวาแบคทเรย

จงอาจเปนปญหาในอาหารแหง โดยเชอราจะเจรญเตบโตไดดท aw เทากบ 0.80 แตเชอราบางชนดสามารถเจรญเตบโต

ไดท aw เทากบ 0.61(7) ดงนน คา aw ของอาหารเปนทางเลอกหนงในการท�านายการเจรญเตบโตของจลนทรยได

สารอะฟลาทอกซน (Aflatoxin) พบครงแรกในป ค.ศ. 1960 มความส�าคญเกยวของกบสขภาพของมนษย

โดยตรง เนองจากมพษรนแรงถกจดเปนสารกอมะเรงโดย International Association Research Cancer

(IARC)(8) พบทวไปในผลตผลเกษตร ไดแก ถวลสง ขาวโพด กระเทยม หวหอม ขาวสาล เปนตน อะฟลาทอกซน

ทพบตามธรรมชาตม 4 ชนด คอ B1, B2, G1 และ G2 โดย B1 มความเปนพษสงทสด โดยเกดจากเชอรา

กลม Aspergillus ssp. ไดแก A. flavus, A. parasiticus และ A. nomius(9) แตมกผลตจาก A. flavus

เปนสวนใหญ(10, 11)

นอกจากนสารอะฟลาทอกซน ยงเปนสารพษททนความรอนไดถง 268 องศาเซลเซยส ดงนนการหงตมธรรมดา

ไมสามารถท�าลายพษได เมอรางกายไดรบสารอะฟลาทอกซนจะท�าใหเกดอาการชก หายใจล�าบาก ตบถกท�าลาย

หวใจและสมองบวม นอกจากน สารอะฟลาทอกซน B1 ยงเปนสารพษทท�าใหเกดโรคมะเรงในตบไดอกดวย(12)

ตามประกาศของกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 98 พ.ศ. 2529 ก�าหนดใหมสารอะฟลาทอกซนปนเปอนในอาหารได

ไมเกน 20 ไมโครกรมตอกโลกรม ของอาหาร(13) จากการทบทวนวรรณกรรมงานวจยดานการปนเปอนเชอราในอาหาร

พบวางานวจยสวนใหญ จะมงเนนในถวลสงปน และรายงานการตรวจพบขอมลทไดไมเปนปจจบน ในการศกษาน

จงไดท�าการส�ารวจใหมในผลตภณฑถวลสงและผลตภณฑถวประเภทอนๆ ดวย เชน พสทาชโอ แมคคาเดเมย ปากอา

เปนตน ทงนเพอเปนการคมครองผบรโภคในประเทศ โดยผลการศกษาทไดจะน�าไปใชเปนขอมลส�าหรบก�าหนด

แนวทางใหประชาชนสามารถดแลตวเองใหมความปลอดภยในการบรโภคผลตภณฑถวชนดตางๆ ซงเปนอาหารทม

ความเสยงสงตอการปนเปอนเชอรา และสารอะฟลาทอกซน

Contamination to Eat Nuts Products Sasithorn Thitipetchrakul et al.


วสดและวธการ

ตวอยาง

ตวอยางผลตภณฑถว ทงหมด 266 ตวอยาง ไดแก ถวลสงอบ เคลอบ ทอด คว ปน ขนมตบตบ ถวตด

ถวแพทอด รวม 132 ตวอยาง และผลตภณฑถวอนๆ ไดแก ลนเตา ปากอา เขยวผาซก พสทาชโอ แมคคาเดเมย

อลมอนด เมดมะมวงหมพานต เกาลด รวม 134 ตวอยาง โดยเกบตวอยางจาก รานคาปลก รานคาสง หางสรรพสนคา

ซเปอรมารเกต ตลาดสด และตลาดนดในเขตกรงเทพมหานคร จ�านวน 14 แหง ตงแต กรกฎาคม 2555-กรกฎาคม

2556

อาหารเลยงเชอและสารเคม

3 M™ Petrifilm™ Yeast & Mold Count Plates

Butterfield’s buffered phosphate diluent 1. เตรยม stock solution โดยละลาย KH2PO434 กรมในน�า 500 มลลลตร ปรบพเอช 7.2 เตมน�า

ปรบปรมาตรรวมเปน 1 ลตร นงฆาเชอ 121 องศาเซลเซยส 15 นาท

2. น�า stock solution 1.25 มลลลตร เตมน�าปรบปรมาตรรวมเปน 1 ลตร แบงใสขวด 90 มลลลตร

นงฆาเชอ 121 องศาเซลเซยส 15 นาท

สารความชนมาตรฐาน (aw salt standard) ไดแก SAL-98, SAL-90, SAL-75, SAL-53, SAL-33, SAL-11 (NOVASINA)

acetonitrile, benzene, methanol, hexane, sodium chloride, trifluoroacetic acid, sodium hypochlorite, tween®20

สารมาตรฐาน Aflatoxin B1, B2, G1, G2 (SIGMA)

เครองมอและอปกรณ

- เครองนงฆาเชอ ตบมเชอ เครองนบโคโลน กลองจลทรรศน เครองตผสมอาหาร ขวดแกว จานเพาะเชอ

ปเปต

- เครองวดปรมาณน�าอสระ NOVASINA รน 9407002 ตลบพลาสตกใสตวอยาง คม ชอน เครองปน

ผสมอาหาร

- เครอง HPLC รน water detector 2475 (Column: C18 250 × 4.6 mm id, 5 µm, mobile

phase: H2O:CH3OH:CH3CN, Wavelength: EX 365 nm, EM 455 nm) Flow rate: 1.2 ml/min,

Injection volume: 20 µl)

- เครอง UV-VIS spectrophotometer SHIMADZU รน UV-1700

- ชด vacuum manifold

วธการ

1. สมตวอยางผลตภณฑถว ทงหมด 266 ตวอยาง มาวเคราะหหาปรมาณเชอรา ดวยวธ Dry Rehydratable

Film Method (Petrifilm™ Method) AOAC (2005) 997.02

2. วเคราะหหาปรมาณอะฟลาทอกซน

โดยสกดอะฟลาทอกซนในตวอยางดวย CH3OH+H2O จากนนน�าสารละลายทสกดไดมาผาน

immunoaffinitycolums (Afla Test® column) ทบรรจ monoclonal antibodies ซงมคณสมบตเฉพาะเจาะจง



ตออะฟลาทอกซน จากนน elute ดวย methanol(14) แลวน�าสวนทไดมาเตรยม derivative ดวย trifluoroacetic

acid จากนนน�าสารละลายตวอยางไปวเคราะหหาปรมาณอะฟลาทอกซนดวย HPLC ใช fluorescence detector

ทความยาวคลน excitation 365 nm และ emission 455 nm โดยใชสารมาตรฐาน Aflatoxin 4 ชนด B1, B2, G1,

G2 เปน calibration curve(15)

3. วเคราะหคา aw ดวยวธ AOAC (2012) 978.18B. (a) เทยบกบสารความชนมาตรฐาน (aw salt

standard)

4. พสจนเอกลกษณของสายพนธเชอราทตรวจพบ โดยเพาะเลยงเชอราทตองการจ�าแนกบนอาหารเลยงเชอ

Potato dextrose agar (PDA) บมเพาะเชอราทอณหภม 30 องศาเซลเซยส ประมาณ 3-7 วน บนทกลกษณะโคโลน

ของเชอราดวยตาเปลา ไดแก สของโคโลนเชอราทงดานหนาและดานหลง ความละเอยดผวโคโลน จากนนดการ

สรางสปอรและชนดของเชอราดวยกลองจลทรรศน เปรยบเทยบลกษณะรปรางของเชอรา ทงลกษณะโคโลนดวยตาเปลา

ลกษณะรปรางจากกลองจลทรรศนกบหนงสอ และต�าราวชาการ(16)

ผล

ศกษาการปนเปอนจากเชอรา สารอะฟลาทอกซน และ aw ในตวอยางผลตภณฑถวพรอมบรโภค

จากการตรวจวเคราะหเชอรา และสารอะฟลาทอกซนทปนเปอนในตวอยางผลตภณฑถว โดยจ�าแนกเปน

ผลตภณฑจากถวลสง และผลตภณฑถวประเภทอนๆ ทนยมบรโภคอยางแพรหลาย (ตารางท 1) พบวาจากตวอยาง

ทงหมด 266 ตวอยาง พบการปนเปอนเชอรา 67 ตวอยาง คดเปน 25.19% โดยปรมาณทตรวจพบอยในระหวาง

10-520 CFU/g พบการปนเปอนของสารอะฟลาทอกซน 12 ตวอยาง คดเปน (4.51%) ทปรมาณตงแต 1.02- 204.90

ไมโครกรมตอกโลกรม ในถวลสงอบกรอบ ขนมตบตบ และถวลสงปน โดยตวอยางทพบเกนเกณฑมาตรฐาน

พระราชบญญตกระทรวงสาธารณสข 2522 ทก�าหนดใหไมเกน 20 ไมโครกรมตอกโลกรม จ�านวน 7 ตวอยาง หรอ

คดเปน 58.33% ของจ�านวนตวอยาง ทตรวจพบซงไดแก ขนมตบตบ และถวลสงปน (ตารางท 1)

จากการวเคราะหหาคา aw ในผลตภณฑถวทงหมด 266 ตวอยาง คา aw ทตรวจพบ มคาตงแต 0.09-1.00

โดยคาสหสมพนธระหวาง aw กบ ปรมาณเชอรา และสารพษอะฟลาทอกซนเทากบ 0.41 และ 0.34 ตามล�าดบ ขณะท

คาสหสมพนธระหวาง ปรมาณเชอรากบสารพษอะฟลาทอกซนเทากบ 0.18

พสจนเอกลกษณของสายพนธเชอราทตรวจพบ

เชอราทตรวจพบจากตวอยางผลตภณฑถว จ�านวน 67 ตวอยาง น�ามาพสจนเอกลกษณชนดของสายพนธ

(ตารางท 2) โดยพบการปนเปอนของเชอราหลากสายพนธรวมทง Aspergillus flavus (ภาพท 1) ทเปนหนงใน

สายพนธของเชอราทสามารถสรางสารอะฟลาทอกซน โดยพบในแมคคาเดเมย ถวลสงทอด ถวลสงอบ ถวลสงเคลอบ

ขนมตบตบ และถวลสงปน (ตารางท 2)



ตารางท 1 แสดงปรมาณเชอรา สารอะฟลาทอกซน และ aw ทตรวจพบในผลตภณฑถว

เดเมย



ตารางท 2 สายพนธเชอราทตรวจพบจากตวอยางผลตภณฑถว

มะมวงหมพานต Aspergillus niger, Cladosporium cladosporioides, Phialophora verrucosa

แมคคาเดเมย Absidia corymbifera, Aspergillus flavus, Cladosporium cladosporioides,

Penicillium solitum

อลมอนด Cladosporium sphaerospermum

ลนเตา Cladosporium sphaerospermum

พสทาชโอ Cladosporium cladosporioides

ถวผสม (mixed nut) Syncephalastrum racemosum, Rhizopus arrhizus, Rhizopus microsporus,

Aspergillus niger, Penicillium expansum

ถวลสงทอด Aspergillus fumigatus, Aspergillus niger, Aspergillus flavus,

Trichoderma longibrachiatum

ถวลสงคว Aspergillus niger, Curvularia lunata, Penicillium citrinum, Non sporulating

mold (Hyphae septate, hyaline without conidia production)

ถวลสงเคลอบ Acremonium sp., Aspergillus niger, Aspergillus flavus

ถวลสงอบ Acremonium sp., Aspergillus niger, Aspergillus flavus

ถวลสงตด Aspergillus niger, Lecythophora hoffmannii

ถวลสงแพทอด Acremonium sp., Aspergillus niger

ขนมตบตบ Aspergillus niger, Aspergillus flavus, Aureobasidium pullulans,

Rhizopus microsporus

ถวลสงปน Aspergillus niger, Aspergillus flavus, Aspergillus terreus

ผลตภณฑถว สายพนธเชอราทตรวจพบ

ภาพท 1 Aspergillus flavus ในจานเพาะเชอ PDA และในกลองจลทรรศนทตรวจพบจากตวอยางผลตภณฑถว

Aspergillus flavus, 30 �C, 5 days Aspergillus flavus 460x

ทมา : Deanna etal. 1998



วจารณ

ปจจบนเราไดรบขาวสารทผคนไดรบอนตรายทแฝงจากการบรโภคอาหารตามสอตางๆ มากมาย บางครง

สามารถหลกเลยง หรอปองกนได จากการสงเกตกอนซออาหาร หรอตดตามขาวสารตาง ๆ ดงนน เพอเผยแพรความร

แกผบรโภค และแจงเตอนภยถงพษภยของเชอรา และสารอะฟลาทอกซน ในการเลอกซอสนคาทปลอดภยตลอดจน

เพอปองกนโรคภยไขเจบทเกดจากการบรโภค ผลจากการส�ารวจผลตภณฑถวพรอมบรโภคทจ�าหนายในทองตลาด

เพอแสดงสถานการณการปนเปอนเชอรา และสารอะฟลาทอกซน ในการศกษานตรวจพบสารอะฟลาทอกซนเกนเกณฑ

มาตรฐานในขนมตบตบ และถวลสงปน ขณะทไมพบการปนเปอนสารพษดงกลาวในผลตภณฑถวประเภทอนๆ

และจากการศกษาความสมพนธของเชอรากบอะฟลาทอกซน พบวาปรมาณเชอราทปนเปอนในตวอยางกบการสราง

สารอะฟลาทอกซนมคาสหสมพนธเพยง 0.18 แสดงวามความสมพนธนอยมากซงสอดคลองกบผลการศกษา

กอนหนาน(5) ทพบวาบางครงถงแมไมพบเชอรา หรอมเชอราในปรมาณต�าๆ ในตวอยางกไมไดแสดงวาจะไมมสาร

อะฟลาทอกซนในตวอยางนน กลาวคอ เชอราอาจจะถกท�าลายไป แตสารอะฟลาทอกซนทสรางไวยงคงอย อกทง

การสรางสารอะฟลาทอกซนนนจะตองมปจจยทเหมาะสมตงแต ความชนในเมลดพช ความชนสมพทธ ระยะเวลาในการ

เกบรกษา ฤดกาล อณหภม ความเปนกรด-ดาง ตองมความเหมาะสมอกดวย(17, 18, 19) ขณะทสหสมพนธระหวางคา aw กบปรมาณเชอรา และ aw กบการสรางสารอะฟลาทอกซนเทากบ 0.41 และ 0.34 ตามล�าดบ กลาวคอ มความสมพนธ

กนคอนขางนอย ทงนเนองจาก aw เปนเพยงหนงในปจจยภายในทมผลตอการเจรญเตบโตของเชอรา และการสราง

สารอะฟลาทอกซน ยงมปจจยภายในอนทเกยวของ เชน สารอาหาร ความเปนกรด-ดาง ตลอดจนสารยบยงจลนทรย

ในอาหาร ขณะเดยวกนกมปจจยภายนอกมาเกยวของอกดวย เชน ความชนสมพทธของสภาพแวดลอม ปรมาณออกซเจน

รวมทงอณหภมในการเกบรกษาอาหาร

นอกจากน พบวา ในทกตวอยางทพบสารพษอะฟลาทอกซนจะพบการปนเปอน A. flavus รวมดวยเสมอ

ในขณะท ตวอยางทพบการปนเปอน A. flavus ไมจ�าเปนจะตองตรวจพบการสรางสารอะฟลาทอกซน ทงน เนองจาก

A. flavus มหลายสายพนธ และบางสายพนธไมไดสรางสารอะฟลาทอกซน(9, 20)

สถานการณการปนเป อนของเชอราและอะฟลาทอกซน ซงเปนสารกอมะเรงอนเกดจาก A. flavus

และ A. parasiticus ยงคงเปนปญหาในถวลสงอบกรอบ ถวลสงปน และขนมตบตบ ซงเปนปญหาของประเทศไทย

ตงแตอดตจนถงปจจบน อนเนองมาจากสภาวะอากาศซงเปนแบบรอนชน จงเหมาะแกการเจรญเตบโตของเชอรา(1)

ขณะทพบการปนเปอนเชอราในผลตภณฑถวประเภทอน ๆ บาง แตไมพบการปนเปอนของสารอะฟลาทอกซน เนองจาก

เชอรา A. flavus และ A. parasiticus มถนอาศยในดนประกอบกบถวลสงกเปนพชตระกลถวทมการสรางฝก

อยในดนโอกาสทเชอทงสองจะเขาท�าลายฝก และสรางอะฟลาทอกซนในเมลดถวลสงจงสงกวาถวชนดอนๆ ทเปน

ถวยนตน (Tree Nuts)(20)

ผประกอบการควรเลอกถวคณภาพด ไมชน ไมปนเปอนเชอรา ไมมรองรอยแมลงกดแทะ ไมมกลนหน

โดยมงเนนไปทการจดการสขลกษณะของกระบวนการหลงการเกบเกยวของผผลต มาเปนวตถดบในการผลตเพอ

ความปลอดภยของผบรโภค ขณะทผบรโภคกเลอกซอผลตภณฑถวทมบรรจภณฑทสะอาด และปดสนทเพอลดปรมาณ

aw ของอาหารใหต�ากวาเกณฑทเชอราจะเจรญเตบโตและสรางสารพษ

สรป

สถานการณการปนเปอนเชอรา และสารอะฟลาทอกซนในผลตภณฑถวทจดเปนปญหาส�าคญของประเทศไทย

ตงแตอดตจนปจจบนยงคงเปนผลตภณฑจากถวลสง ทงนหนวยงานทเกยวของของภาครฐบาลตองพยายามรณรงค

ใหผประกอบการค�านงถงอนตราย ตลอดจนชวยกนแกไขปญหา เพอลดการปนเปอนของเชอราและสารพษ ซงมโอกาส



ปนเปอนในทกกระบวนการของหวงโซในการผลต ตลอดจนการจดจ�าหนาย และการบรโภค การแกปญหาจ�าเปนตอง

กระท�าในทกภาคสวน ตงแตเกษตรกรทปลกถวลสง จะตองมการผลตทางการเกษตรทด และเหมาะสม (GAP) เพอ

ควบคมการปนเปอนของเชอรา ทสามารถสรางสารอะฟลาทอกซนตงแตเรมตนคดเลอกเมลดพนธ ควบคมกระบวนการ

เพาะปลก การเกบเกยว การขนสง และการบรรจ โรงงานผผลตตองมสขลกษณะการผลตทด (GMP) ขณะทนกวชาการ

ทเกยวของ ตองท�าการเฝาระวงอยางสม�าเสมอ และเผยแพรประชาสมพนธความรใหแก ผผลต ผบรโภคทราบถง

สถานการณการปนเปอน ตลอดจนเสนอแนะวธปฏบตในการคดเลอกซอถว และผลตภณฑทจะน�าไปจ�าหนายใหแก

ผบรโภคไดอยางปลอดภย รวมไปถงสนคาอนๆ ทเกยวของ ทงนเพอใหประเทศไทยกาวเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยน

และครวของโลกไดอยางเขมแขงและยงยน

เอกสารอางอง

1. อนงค บณฑวหค. สารพษจากเชอรา : อะฟลาทอกซน. กรงเทพฯ : ภาควชาเภสชวทยา คณะสตวแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย; 2546.

2. Ashworth LJ, Schroeder HW, Langley BC. Aflatoxins: environmental factor governing occurrence in Spanish peanuts. Science 1965; 148(3674): 1228-9.

3. วนดา ยรญาต. อะฟลาทอกซนตกคางในผลตภณฑถวลสงทผานการคดแยกถวลสงดบดวยน�า. สมทรปราการ : คณะอตสาหกรรมเกษตร สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง; 2551.

4. ศรสทธ การณยะวนช, ดวงจนทร สประเสรฐ, อมา บรบรณ, สวฒน โปษยะวฒนากล, นพาภรณ ปญจะ. อะฟลาทอกซนทปนเปอนในถวลสงและผลตภณฑในประเทศไทย. ว กรมวทย พ 2538; 37(1): 19-32.

5. อมรา ชนภต. สถานการณการปนเปอนของเชอราและสารอะฟลาทอกซนในงา. [ออนไลน]. 2552; [7 หนา]. เขาถงไดจาก : URL: http://www.oocities.org/ubfcrc/12.doc.

6. นชนารถ ทรพยพาณชย. Water activity กบการควบคมอายการเกบรกษาผลตภณฑอาหาร. วารสารจารพา 2545; 9(68):

48-51. 7. Beuchat LR, Food and beverage mycology. Westport, CT: Avi Publishing; 1978. p. 2, 45-82. 8. IARC monographs on the evaluation of carcinogenic risks to humans Vol. 56. Some naturally

occurring substances: food items and constituents, heterocyclic aromatic amines and mycotoxins. UK: International Agency for Research on Cancer; 1993. p. 245-521.

9. อรณศร วงศอไร. ความสามารถในการสรางอะฟลาทอกซนของ Aspergillus flavus จากดนในไรถวลสง. ใน : รายงานการสมมนา

เรองถวลสงแหงชาต ครงท 12. ขอนแกน : กรมวชาการเกษตร; 2540. หนา 230-232. 10. Glinsukon T, Thamavit W, Ruchirawat M. Studies on the population of toxigenic fungi in market

food and foodstuffs. I. Mycoflora contamination. J Sci Soc Thailand 1976; 2: 179-84. 11. Moss MO. Mycotoxin fungi. In: Eley AR, edited. Microbial food poisoning. London: Chapman & Hall;

1994. p. 73-91. 12. Uma RM, Gulla S, Nagalakshmi AVD. Influence of temperature and moisture in extrusion processing

on the reduction of aflatoxin B1 in corn products. Int J Food Sci Technol Nutr 2012; 6: 71-77. 13. พระราชบญญตอาหาร พ.ศ. 2522 ประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 98 (พ.ศ.2529) เรอง มาตรฐานอาหารทมสารปนเปอน.

ราชกจจานเบกษาฉบบพเศษ เลมท 103 ตอนท 23 (ลงวนท 16 กมภาพนธ 2529). 14. Trucksess MW, Chapter editor: Chapter 49 Natural toxins. In: Official methods of analysis of AOAC

INTERNATIONAL 19th ed. Gaithersberg, MD: AOAC INTERNATIONAL; 2012. AOAC official method 997.22; p. 4-5, 991.31; p. 21-23.

15. Tarter E.J, Hanchay JP, Scott PM. Improved liquid chromatographic method for determination of aflatoxins in peanut butter and other commodities. J Assoc Off Anal Chem 1984: 67(3): 597-600.



16. Sutton DA, Fothergill AW, Rinaldi MG. Guide to clinically significant fungi. Maryland: Williams & Wilkins; 1998.

17. เนตรนภส หสมนทร, ทรงศกด ศรอนชาต, วนเพญ รศมโสภาพร. การปนเปอนของอะฟลาทอกซนในกวยเตยวพรอมบรโภค

ในเขตกรงเทพมหานคร. กรงเทพฯ : สถาบนวจยโภชนาการ มหาวทยาลยมหดล; 2545. 18. อมรา ชนภต, ศภรา อตตะสาระกล, อรณศร วงษอไร, ชวเลศ ตรกรณาสวสด, พรทพย วสารทานนท, ไพศาล รตนเสถยร.

การควบคมการเจรญของเชอรา Aspergillus flavus และยบยงการสรางสารอะฟลาทอกซนในขาวโพดโดยใชสารสกดจากพชสมนไพร. กรงเทพฯ : ส�านกวจยและพฒนาวทยาการหลงการเกบเกยวและแปรรปผลตผลเกษตร; 2550.

19. ทพยา ปาณะโตษะ, ศรพรรณ เอยมรงโรจน, วารณ เสนสภา, ทรงพล รตนพนธ. รายงานการศกษาวจย การปนเปอนอะฟลาทอกซนในอาหารส�าเรจรปทท�าจากถว. กรงเทพฯ : ส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสข; 2530.

20. โสภณ วงศแกว, สนน จอกลอย. อะฟลาทอกซนในถวลสง : ขอเสนอวธแกปญหา. แกนเกษตร 2554; 39 (พเศษ 3): 1-11.



Fungus & Aflatoxin Contamination in

Ready to Eat Nuts Products

Sasithorn Thitipetchrakul* Kanokpan Somyoonsup* Kokeiat Sattarin*

Prapasri Boonyaprapapan* and Nanthawan Mekha**

*Bureau of Quality and Safety of Food, **National Institute of Health, Department of Medical

Sciences, Tiwanon Road, Nonthaburi 11000, Thailand.

ABSTRACT Ready to Eat Nut Products including peanuts products and pistachios, almonds, macadamia nuts, peas, broad beans, chestnuts, half and half green beans, and cashews from retailer, supermarkets, fresh and community markets, surrounding Bangkok Metropolitan, 266 samples were collected for determination of fungus, aflatoxin and water activity (aw). Various kinds of fungal contamination in a sample and a total of 67 samples (25.19%) were found with the concentrations of 10-520 CFU/g whereas aflatoxin an amount of 1.02- 204.90 µg/kg in 12 samples (4.51%) was analyzed. Only seven among twelve samples (58.33%), their aflatoxin above the standard criteria of 20 µg/kg as claimed by Ministry of Public Health Standard no. 98 (2529) were detected. In addition aw of all samples are in the range of 0.09-1.00. Statistical analysis showed that correlation between aw and fungus concentration and aflatoxin were 0.41 and 0.34, respectively while the one of 0.18 did between fungus concentration and aflatoxin. In this study aflatoxin and fungus contamination were found only in peanuts products such as crispy baked peanuts, peanut cake and ground peanuts.

Key words: fungus, water activity, aflatoxin, nut products

การปนเปื้อนเชื้อราและอะฟลา...

Documents