การเฝาระวงและการเตอนภยดานสงแวดลอม (และสขภาพ)

ภคพงศ พจนารถ

คณะบรหารการพฒนาสงแวดลอม

สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

เนอหาของการบรรยาย

• การเฝาระวง และการเตอนภย ดานสงแวดลอม

• ระบบเฝาระวงดานสงแวดลอมและสขภาพ กระบวนการและขนตอน

• เทคโนโลย การเฝาระวงและการเตอนภยดานสงแวดลอม

• ตวอยางกรณศกษา

พระราชบญญตควบคมโรคจากการประกอบอาชพและโรคจากสงแวดลอมพ.ศ. ๒๕๖๒• ประกาศในราชกจจานเบกษา ๒๒ พฤษภาคม ๒๕๖๒

• “โรคจากสงแวดลอม” หมายความวา โรคหรออาการผดปกตทเกดขนจากหรอเปนผล เนองมาจากมลพษ

• “แหลงก าเนดมลพษ” หมายความวา โรงงานอตสาหกรรม อาคาร สงกอสราง ยานพาหนะ และสถานทประกอบกจการใด ๆ ซงเปนแหลงทมาของมลพษ

• “การเฝาระวง” หมายความวา การสงเกต การเกบรวบรวม และการวเคราะหขอมล ตลอดจน การรายงานและการตดตามผลของโรคจากการประกอบอาชพและโรคจากสงแวดลอมอยางตอเนอง ดวยกระบวนการทเปนระบบ เพอประโยชนในการปองกนและการควบคมโรค

surveillance for action, not for statistics

ท ำไมตองเฝำระวง ?

พ.ศ. 2499 โรคมนามาตะ ถกคนพบครงแรกทเมองมนามาตะ ประเทศญป นโดยเกดจากการทงน าเสยทมสารปรอทเจอปนออกสอาวมนามาตะแลวเคลอนยายเขาสระบบนเวศ จนน าไปสการสะสมและกอโรคในมนษย

พ.ศ. 2493 โรคอไตอไตถกพบเปนครงแรกบรเวณรมฝงของแมน าจนส จากการทบรษทเหมองแร ซงไดแอบลกลอบน ากากโลหะจากโรงงานมาทงลงแมน าเปนเวลานาน จนชาวบานทอาศยในแถบนนทโดยเฉพาะเพศหญง เกดอาการปวดกระดกตามนอง ซโครงและสนหลง โดยมการคนพบวาสาเหตมาจากการบรโภคขาวทปนเปอนสารแคดเมยมเปนเวลานานมากกวา 30 ป

พ.ศ. 2495 เกดเหตการณหมอกควนปกคลมเมองลอนดอนเปนเวลา 5 วนโดย 10 วนใหหลงมคนตายถง 4,000 คนจากอาการหอบหดและโรคเกยวกบหวใจ และในเดอนมกราคมป พ.ศ. 2499 เกดหมอกควนปกคลมเมองอกครงและมคนตาย 1,000 คน

การเฝาระวง การเกบขอมล

การวเคราะหขอมล

การแปลผล

การกระจายผลการเฝาระวง

ประเภทของการเฝาระวง

ชนดของการเฝาระวง

การเฝาระวงเชงรก

การเฝาระวงเชงรบ

การเฝาระวงเฉพาะกลมหรอพนท

การเฝาระวงพเศษ (กรณเฉพาะกจ)

การเฝาระวงรายเหตการณ

การเตอนภย - ความหมายของภย

• ความหมายของภย - ภย (Hazard) หมายถง อนตรายทเกดจากธรรมชาตหรอจากการกระท าของมนษย ซงน ามาซงความสญเสยหรอความเสยหาย โดยภยแบงไดเปน 2 ประเภท ไดแก• ภยธรรมชาต เชน น าทวม วาตภย ดนถลม ภยแลง ไฟปา และแผนดนไหว เปนตน• ภยทเกดจากการกระท าของมนษย เชน ภยจากการใชรถใชถนน อคคภย ภยจากสารเคม ภยสารพษจากโรงงาน ภยจากระเบด และภยจากการกอการราย เปนตน

• ความหมายของภยพบต - ภยพบต (Disaster) หมายถง ภยทเกดขนโดยธรรมชาตหรอจากการกระท าของมนษย และสงผลกระทบหรอสรางความเสยหายตอชวตและทรพยสนของคนในสงคมหรอชมชน โดยชมชนทประสบภยพบตไมสามารถจดการกบภยพบตทเกดขนไดดวยตนเอง• ส าหรบประเทศไทย เคยประสบภยพบตทงทเกดขนโดยธรรมชาตและจากการกระท าของมนษยหลายครงเชน เหตการณน าทวมใหญกรงเทพฯ ป พ.ศ.2526 เหตการณรถบรรทกแกสระเบดทถนนเพชรบรตดใหม พ.ศ.2533 และเหตการณโคลนถลมทจงหวดอตรดตถ พ.ศ.2549 เปนตน

ภยและภยพบต

• การทภยจะพฒนาไปเปนภยพบตไดนน ตองมองคประกอบส าคญอย 3 ประการ ไดแก• ภย (Hazard) หมายถง อนตรายทเกดจากธรรมชาตหรอจากการกระท าของมนษย ซงน ามาซงความสญเสยหรอความเสยหาย

• ความลอแหลม (Vulnerability) หมายถง ปจจยทงดานกายภาพ เศรษฐกจ สงคมและสงแวดลอมตางๆ ทเออใหเกดผลกระทบจากภยนนๆ มากยงขน

• ศกยภาพหรอความสามารถในการจดการกบภย (Capacity) หมายถง ความสามารถในการจดการหรอรบมอกบภยทเกดขน โดยการใชทกษะ องคความร และทรพยากรตางๆ ทมอยในการตอบสนองและเตรยมการรบมอกบภย

• ความเสยงในการเกดภยพบต = ภย x ความลอแหลม .ศกยภาพหรอความสามารถในการจดการกบภย

กรณของกรมควบคมโรค – ระบบเฝาระวงโรคและภยสขภาพ 5 กลมใหญ 21 กลมยอย• กลมท 5 โรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม ประกอบดวย 3 กลมยอย

• กลมโรคจากการประกอบอาชพภาคเกษตรกรรม

• กลมโรคจากการประกอบอาชพภาคอตสาหกรรม

• กลมโรคจากมลพษสงแวดลอม5 กลมโรค 5 มต

โรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

มลพษสงแวดลอมภาคอตสาหกรรมภาคเกษตรกรรม

การบาดเจบโรคไมตดตอโรคเอดส วณโรค โรคตดตอทางเพศสมพนธ

โรคตดตอ

โรคจากการประกอบอาชพ และสงแวดลอม

• ภาคเกษตรกรรม• 1) โรคพษจากสารกาจดศตรพช

• ภาคอตสาหกรรม• 2) โรคซลโคสส• 3) โรคแอสเบสโตสส• 4) โรคกระดกและกลามเนอ• 5) การบาดเจบจากการทางาน • 6) โรคประสาทหเสอมจากเสยงดง • 7) โรคพษสารทาละลายอนทรย

• มลพษสงแวดลอม• 8) หมอกควน • 9) โรคพษตะกวในเดกปฐมวย(0-5 ป)

ตวอยางขอมลทใชในการเฝาระวง

• 1) แรใยหนแอสเบสตอส

ตวอยางขอมลทใชในการเฝาระวง

• 2) หมอกควน

การน าไปใชประโยชนของการเฝาระวง

• การใชขอมลเฝาระวงเพอน าไปสการพยากรณโรค (Surveillance for disease forecasting)

• การใชขอมลเฝาระวงเพอวางแผนและก ากบตดตามผลการด าเนนการ บอกขนาดของปญหาเพอน าไปสการวางแผนเพอปองกนปญหานน (Surveillance for program planning, monitoring and evaluation)

ระบบเฝาระวงดานสงแวดลอมและสขภาพ

• คอ การเกบรวบรวมขอมลตามประเดนดานสงแวดลอมและสขภาพอยางเปนระบบและตอเนอง และน ามาวเคราะห มการใชประโยชนของขอมลทได น าไปสอสารเตอนภย รวมทงน าผลไปใชประกอบการตดสนใจ จดท าแนวทางควบคมปองกน แกไขปญหาได

หลายหนวยงานใหความส าคญดานการเผาระวงเตอนภยดานสงแวดลอมและสขภาพ• ตวอยางเชน กระทรวงสาธารณสข ไดก าหนดยทธศาสตรกระทรวงสาธารณสข ดานสงแวดลอมและสขภาพป 2558 ซงมตวชวดระดบกระทรวง (ตวท 17) คอ “กระทรวงสาธารณสขมฐานขอมล สถานการณสงแวดลอมและสขภาพ ระบบเฝาระวงดานสงแวดลอมและสขภาพ” โดยการด าเนนงานตามภารกจนเรมท จงหวดตองมขอมลดานสงแวดลอมและสขภาพทส าคญ และรขอมลสถานการณดานสงแวดลอมและสขภาพในพนทเพอใชในการดแนวโนมการเปลยนแปลงดานสงแวดลอมและสขภาพ เพอรทศทางในการขบเคลอนงานรวมทงมระบบเฝาระวงดานสงแวดลอมและสขภาพทเปนระบบและตอเนอง มการสอสารเตอนภย และน าขอมลไปสการจดท าขอเสนอแนะเพอการจดการและแกไขปญหาดานสงแวดลอมและสขภาพและคมครองสขภาพของประชาชนไดอยางมประสทธภาพมากขน โดยเนนการบรณาการการด าเนนงานกบภาคเครอขายอยางเปนรปธรรม ทงหนวยงานระดบกระทรวง เขตสขภาพ และจงหวด รวมถงองคกรปกครองสวนทองถน

กลมส าคญ ในการเฝาระวงดานสงแวดลอมและสขภาพ

• กลมท 1 การจดการของเสยจากโรงพยาบาลของกระทรวงสาธารณสข เปนนโยบายของกระทรวงสาธารณสขทเนนใหสถานบรการสาธารณสขโดยเฉพาะโรงพยาบาลของกระทรวงสาธารณสข มความรบผดชอบตอสงคมและไมกอมลพษตอชมชน จงก าหนดใหมการจดท าขอมลสถานการณในเรอง มลฝอยตดเชอของ รพ.ทกประเภท และระบบบ าบดน าเสยใน รพ. ศนย, รพ.ทวไป และ รพ.ชมชน

กลมส าคญ ในการเฝาระวงดานสงแวดลอมและสขภาพ

• กลมท 2 การคมครองสขภาพประชาชนในพนทเสยงจากมลพษสงแวดลอม กระทรวงสาธารณสข โดยกรมอนามยและกรมควบคมโรค ไดรวมกนก าหนดพนทเสยงทเนนใหมการเฝาระวงดานสงแวดลอมและสขภาพในพนทเสยงส าคญ 5 ประเภท ไดแก

• (1) พนทเหมองทอง

• (2) พนทเหมองเกา

• (3) พนททมปญหาขยะอเลคทรอนคส

• (4) พนทมปญหามลพษทางอากาศ

• และ (5) พนททมความเสยงตอการเกดโรคตดตอระบบทางเดนอาหารและน า

พนทเสยงทตองเฝาระวงและตวอยางรายชอจงหวดทมพนทเสยงพนทเสยงทตองเฝำระวง ตวอยำงประเภทสงคกคำมทตองเฝำระวง ตวอยำงรำยชอจงหวดทมพนทเสยง

1. พนทเหมองทอง ฝ นหน เสยง โลหะหนกทอาจปนเปอน ในแหลงน าในพนทเหมองทอง

เขต 2 เพชรบรณ พษณโลก เขต 3 พจตร เขต 8 เลย

2. พนทเหมองเกา 2.1 แคดเมยม 2.2 ตะกว2.3 สารหน

เขต 2 ตาก (แมสอด) เขต 5 กาญจนบรเขต 3 อทยธาน เขต 5 สพรรณบร

3. พนททมปญหา ขยะอเลคทรอนคส

โลหะหนกจากขยะอเลกทรอนคส เชน ตะกว แคดเมยม ปรอท

เขต 4 พระนครศรอยธยา เขต 7 กาฬสนธขอนแกน เขต 9 บรรมย เขต 10 อบลราชธาน

4. พนทมปญหา มลพษทางอากาศ

4.1 ฝ นละออง ในพนทวกฤต (ฝ นละอองขนาดเลก ฝ นหน เปนตน)4.2 หมอกควน ฝ นละอองจากการเผาไหม

4.3 มลพษอากาศจากโรงไฟฟาชวมวล เชน ฝ นละออง NOx SO2 CO O3

เขต 4 สระบร(หนาพระลาน)

เขต 1 เชยงใหม เชยงราย แพร ล าพน แมฮองสอน พะเยา นาน ล าปาง เขต 2 ตากเขต 5 ประจวบครขนธ เขต 7 รอยเอด เขต 9 บรรมย สรนทร

5. พนททมความ เสยงตอการเกด โรคตดตอระบบ ทางเดนอาหารและน า

- เชอโรคททใหเกดโรค เชน โรคอาหารเปนพษ อหวาตกโรค และอจจารระรวงเฉยบพลน เปนตน- แนวโนมและความผดปกตของการเกดโรคตดตอระบบทางเดนอาหารและน า

เขต 1 เชยงราย แมฮองสอน เชยงใหม เขต 2 ตากเขต 5 สมทรสาคร สมทรสงครามเขต 6 ตราด ระยอง ปราจนบร ฉะเชงเทรา ชลบร เขต 7 ขอนแกน เขต 8 อดรธานนครพนม เขต 9 นครราชสมา บรรมย เขต 10 อบลราชธาน อ านาจเจรญ เขต 11 ระนอง ภเกต สราษฏรธาน เขต 12 ปตตาน

กลมส าคญ ในการเฝาระวงดานสงแวดลอมและสขภาพ

• กลมท 3 การคมครองประชาชนในพนททวไป ไดแก มลฝอยทวไป ตลาดนด น าบรโภค ตน าหยอดเหรยญ โรงน าแขง มาตรการทางกฎหมายสาธารณสข เนองจากแตละพนทมบรบททตางกนและลกษณะปญหามลพษสงแวดลอมทแตกตางกน ทงปญหามลฝอยทวไป สขลกษณะของสถานทจ าหนายอาหารและความปลอดภยของอาหารในตลาดสดและตลาดนดทมจ านวนเพมขน ความสะอาดของน าบรโภค น าแขง รวมทงน าจากตน าหยอดเหรยญทเปนทนยมมากขนในสงคมเมอง รวมถงการใชมาตรการทางกฎหมายสาธารณสขในการจดการปญหาดานอนามยสงแวดลอม

การเฝาระวงควรแสดงใหเหนความเชอมโยงของประเดนดานสงแวดลอมเหลานกบผลกระทบตอสขภาพได• 1) แหลงก าเนดและชนดสงคกคาม/ปจจยเสยง

• 2) เสนทางการรบสมผสและการเขาสรางกาย

• 3) ผลกระทบตอสขภาพ (Source-Pathway-Receptor)

• 4) เหตการณผดปกตทน าไปสการด าเนนการสอสารเตอนภย

• 5) ขอเสนอแนะเพอการแกไขปญหาหรอด าเนนการปองกนแกไขปญหานนไดตอไป

• ทงน ระบบเฝาระวงดานสงแวดลอมและสขภาพทดและมประสทธภาพ ตองมความตอเนองของการด าเนนการ มขอมลททนตอเหตการณ ท านายเหตการณไดอยางแมนย า

(กรณของกระทรวงสาธารณสข) ระดบการเตรยมระบบเฝาระวง

• เพอใหส านกงานสาธารณสขจงหวดมระบบเฝาระวงดานสงแวดลอมและสขภาพในพนท

• เพอใหเขตสขภาพ มระบบเฝาระวงดานสงแวดลอมและสขภาพระดบเขต

• เพอใหกระทรวงสาธารณสขมระบบเฝาระวงดานสงแวดลอมและสขภาพระดบประเทศ

กรอบแนวทางและขนตอนในการด าเนนงานเฝาระวงสงแวดลอมและสขภาพ

1) วเคราะหสถานการณปญหาจากขอมลทมใน

พนท

2) การก าหนดผรบผดชอบ/ทมท างาน

3) การวางแผนการรวบรวมขอมล

4) การรวบรวมขอมล

5) การวเคราะหขอมล

6) การรายงานหรอเผยแพรขอมล

7) จดท ามาตรการ/แนวทางแกไขปญหา

8) การด าเนนการแกไขปญหา

9) หมดปญหาในประเดนทเฝาระวง

ขนตอนในการด าเนนงานเฝาระวงสงแวดลอมและสขภาพ

• 1) วเคราะหสถานการณปญหาจากขอมลทมในพนท • เปนการรวบรวมและวเคราะหขอมลปญหาดานสงแวดลอมและสขภาพ เพอใหรสภาวะทแทจรงในพนทวามปญหาอะไรบาง

• 2) การก าหนดผรบผดชอบ/ทมท างานเฝาระวงดานสงแวดลอมและสขภาพ• โดยประกอบดวยหนวยงานทเกยวของในพนท

ขนตอนในการด าเนนงานเฝาระวงสงแวดลอมและสขภาพ

• 3) การวางแผนการรวบรวมขอมล • โดยวางแผนการเกบขอมล ก าหนดขอบเขต ประชากรเปาหมาย เครองมอทใชในการส ารวจ การส ารวจ สมตวอยางตรวจ นยามตวแปร ระยะเวลาการเกบขอมล โดยทมท างานเฝาระวง เปนผเกบรวบรวมขอมลจาการเจบปวยหรออาการทเกยวของ รวมทงตวแปรดานสงคกคามหรอปจจยเสยงดานสงแวดลอม ขอมลการตรวจวดคณภาพสงแวดลอม ขนตอนการรวบรวมขอมลสขภาพ

• ประกอบไปดวย 6 ขนตอนยอย

ขนตอนยอย 3) การวางแผนการรวบรวมขอมล

• 3.1) การวางแผนและการเตรยมการ เปนการก าหนดแผนการด าเนนงานเกบรวบรวมขอมลในพนท เพอใหผทเกยวของทกคนไดรบทราบ

• 3.2) การก าหนดขอบเขตของการเกบขอมล คอการก าหนดตวแปรและขอมลทจะตองมการเกบตามขอมลแกน ขอมลสวนขยายและขอมลทางเลอก

• 3.3) การเลอกวธการตรวจทางหองปฏบตการ เนองจากการตรวจทางหองปฏบตการมคาใชจายคอนขางสง ดงนนควรเลอกใชในกรณทมอปกรณและงบประมาณเพยงพอ และควรเลอกตวชวดทสามารถบงบอกไดตามวตถประสงคทตองการ นอกจากนวธการตรวจวดจะตองไดมาตรฐานและเชอถอไดและวธการตรวจวดจะตองงาย สามารถท าไดทกแหง

• 3.4) การก าหนดระยะเวลาการรวบรวมขอมล ในขนนควรก าหนดระยะเวลาการเกบขอมลใหชดเจน ซงขนกบลกษณะขอมล ชวงเวลาทเหมาะสมอาจจะตองพจารณาในแงการเปลยนแปลงตามฤดกาล การเปลยนแปลงตามปปฏทน เหตการณส าคญๆ เชน ชวงเทศกาลและรวมถงเหตการณผดปกต เชน เฝาระวงน าแขงในชวงเทศกาลสงกรานต เปนตน

• 3.5) การก าหนดจ านวนบคลากร สงตองค านงคอ จ านวนบคลากรทจะเกบขอมลตองเหมาะสมกบจ านวนตวอยาง นอกจากนผเกบขอมลตองไดรบการอบรมเพอใหเปนมาตรฐานเดยวกน

• 3.6) การทดสอบเครองมอ กรณเครองมอเปนเครองตรวจวด ควรมการปรบ (calibrate) เครองมอใหเทยงตรง เครองมอทตรวจวดจะตองไดมาตรฐานสากล และมความนาเชอถอ

ขนตอนในการด าเนนงานเฝาระวงสงแวดลอมและสขภาพ

• 4) การรวบรวมขอมล • จะตองระบแหลงขอมล เครองมอการจดเกบขอมล ความถของการเกบขอมลโดยแบงชนดของขอมลทจดเกบเปน 2 แบบ คอ ขอมลทตยภม หรอขอมลทมการรวบรวมอยกอนแลว (Existing secondary data) และขอมลทยงไมเคยมการรวบรวม ตองมการออกแบบเครองมอเพอจดเกบขอมลส าหรบการเฝาระวงโดยเฉพาะ หรอตองสมตรวจเกบเพมเตม (Primary data)

ชนดของขอมลทจดเกบ

• 4.1) ขอมลทตยภมทมอยแลว โดยทวไป ถกจดเกบดวยวตถประสงคอนๆ ตามภารกจของแตละหนวยงาน เชน ขอมลการตรวจวดคณภาพอากาศจากสถานตรวจวดของกรมควบคมมลพษ จ านวนน าประปาหมบานจากกรมทรพยากรน า รายงานผเขารบการรกษาโรคและรายงานอตราการตายจากสถานบรกาสาธารณสข เปนตน การใชขอมลทตยภมมขอดคอ ไมตองออกแบบหรอสรางระบบใหมขนมารองรบการรวบรวมขอมล แตรายละเอยดของขอมลอาจไมเพยงพอส าหรบทจะใชในการเฝาระวง จงตองมการบรณาการการใชขอมลกบขอมลอนๆ ทครอบคลมและเหมาะสม

• 4.2) ขอมลทยงไมเคยมการรวบรวม ตองมการออกแบบเครองมอเพอจดเกบขอมลส าหรบการเฝาระวงโดยเฉพาะ หรอตองสมตรวจเกบเพมเตม (Primary data) ตวอยางเครองมอทออกแบบมาเพอใชในการเฝาระวงโดยเฉพาะ ไดแก สมดบนทกสขภาพ แบบส ารวจพนทเสยง แผนทระบาดวทยาเดนดน แผนทเสยงจากภาวะมลพษและสขภาพของชมชน (Risk Mapping) เครองมอตรวจวดทางวทยาศาสตรเปนตน สามารถใชคนหา ตรวจวด ประเมนสถานการณของสงคกคามฯ โอกาสการรบสมผสฯ และปญหาผลกระทบตอสขภาพทเกดขนได

ขนตอนในการด าเนนงานเฝาระวงสงแวดลอมและสขภาพ

• 5) การวเคราะหขอมล • ทมท างานเฝาระวงรวมกบหนวยงานทเกยวของ วเคราะหขอมลโดยทอยางนอยสามารถบอกสงคกคามหรอปจจยเสยงดานสงแวดลอม ความชกหรออบตการณหรอแนวโนมของผลกระทบตอสขภาพ กลมเสยงและความเชอมโยงระหวางปจจยดานสงแวดลอมและสขภาพได โดยมการวเคราะหได 2 ลกษณะ คอ

• 5.1) การวเคราะหเบองตน• 5.2)การวเคราะหดวยสถตขนสง

ลกษณะการวเคราะหขอมล

• 5.1) การวเคราะหเบองตน เชน การวเคราะหเชงพรรณนา ทเปนรอยละ กราฟ และอตราสวน เปนตน ซงเปนการวเคราะหอยางงาย รวดเรว แตอาจมขอผดพลาดได ขอมลเหลานจะชวยในการตรวจสอบและประเมนความเสยงทอาจเกดขนในอนาคต รวมไปถงการวางแผนปองกน ควบคมปญหา เปนคาการวเคราะหในลกษณะสรป เชน ผลรวม รอยละ และอตรา เปนตน เชน ปรมาณมลฝอยทวไปทเกดขน ความเขมขนเฉลยรายปของมลพษอากาศ สดสวนของประชากรทมและใชสวม รอยละของประชากรทมและใชน าสะอาดในปรมาณทเพยงพอ อตราการเกดการระบาดจากโรคตดตอระบบทางเดนอาหารและน า อตราการปวยโรคทองรวงในเดกอายต าวา 5 ป เปนตน

• 5.2) การวเคราะหดวยสถตขนสง เชน การใชสถตหาความสมพนธ (เชน Regression) เปนตน ซงท านายไดวาสารมลพษทเพมขนหนงหนวยจะท าใหมผไดรบผลกระทบทมอาการหนง ๆ เกดขนกหนวย เชน ทก ๆ 10 ไมโครกรม/ลกบาศกเมตรของ PM-10 ทเพมขน จะท าใหอตราการปวยดวยโรคหอบหด เพมขน 100 คน เปนตน

ขนตอนในการด าเนนงานเฝาระวงสงแวดลอมและสขภาพ

• 6) การรายงานหรอเผยแพรขอมลแกผทเกยวของ ทมท างานเฝาระวง สรปรายงานผลการเฝาระวงตามแบบรายงานการด าเนนงานมาทสวนกลาง (กรณกระทรวงสาธารณสข กรมอนามย)• 6.1) กรณสถานการณไมมปญหา ควรมการเกบขอมลเพอเฝาระวงซ า• 6.2) กรณสถานการณมปญหา ตองมการจดท ามาตรการและขอเสนอแนะแนวทางการแกไขปญหาตอไป

• ขอควรค านงในรายงานขอมล• - ควรสรปขอมลทส าคญและมความหมาย• - แสดงขอมลดวยรปภาพหรอกราฟ• - แปลความหมายขอมล• - แสดงคาความเชอมนและความผดพลาด

ขนตอนในการด าเนนงานเฝาระวงสงแวดลอมและสขภาพ

• 7) จดท ามาตรการ/แนวทางแกไขปญหา การแกไขปญหาทพบจากการเฝาระวงฯ มหลายลกษณะและตองมการด าเนนการรวมกนทงหนวยงานสวนกลางและหนวยงานในระดบพนท โดยมแนวทางการแกไขปญหาส าหรบหนวยงานสวนกลาง และส าหรบหนวยงานในระดบพนท

แนวทางการแกไขปญหาส าหรบหนวยงานสวนกลาง

• 7.1) กรณเปนบทบาทหนาทของสวนกลาง สามารถแกไขปญหาทไดจากการเฝาระวงไดโดย• (1) ก าหนดนโยบายระดบชาต ใชในกรณทเกดผลกระทบในวงกวางหรอกอใหเกดผลกระทบอยางรนแรงตอประชาชน

• (2) จดท าแผนงาน โครงการ กจกรรม ฯลฯ เพอแกไข• (3) การด าเนนการปฏบตการแกไขปญหาฉกเฉน ใชในกรณทตองการหรอมความจ าเปนทตองด าเนนการปองกนแกไขผลกระทบทอาจเกดตอชวตและทรพยสนอยางทนทวงทตอเหตการณ

• (4) จดท าระบบเตอนภย ระบบเฝาระวงตองชสงคมไดวา เมอสงแวดลอมเปนเชนนแลวสขภาพจะเปนอยางไร

• (5) พฒนาองคความร / ศกษาวจยเพมเตม เพอการแกไขปญหา หรอการก าหนดมาตรฐาน แนวทาง จนกระทงถงการก าหนดกฎหมายทน าไปสการแกไขปญหา (การด าเนนงานในระยะยาว)

แนวทางการแกไขปญหาส าหรบหนวยงานในระดบพนท

• 7.2) กรณเปนบทบาทของหนวยงานอน หรอหนวยงานในระดบพนท เชน เขตสขภาพ สสจ. หรอ อสธจ.

• (1) แจง/ประสานหนวยงานทรบผดชอบเพอแกไข ใชในกรณทตองการใหหนวยงานรบผดชอบทเกยวของทราบและด าเนนการแกไขปญหานน ๆ

• (2) กระตน/ผลกดนใหเกดการด าเนนการแกไข ใชในกรณทตองการใหหนวยงานรบผดชอบทเกยวของแกไขปญหาอยางมประสทธภาพหรอเกดการบรณาการการวางแผนแกปญหารวมกนทงในเชงรกและรบ

ขนตอนในการด าเนนงานเฝาระวงสงแวดลอมและสขภาพ

• 8) การด าเนนการแกไขปญหา • ด าเนนการตามมาตรการ แนวทาง/แผนงานโครงการ กจกรรมทตงไว

• 9) หมดปญหาในประเดนทเฝาระวง • หากมการด าเนนมาตรการ แนวทางหรอแผนงาน โครงการกจกรรมทตงไวอยางตอเนอง และพบวาผลการเฝาระวงมแนวโนมลดลง จนถงระดบทไมเปนปญหาส าหรบพนทนนๆ กอาจเปลยนประเดนการเฝาระวงเปนปญหาอนตอไป

การรายงานผลการด าเนนงานเฝาระวงดานสงแวดลอมและสขภาพ

• สามารถจดท ารายงานผลการเฝาระวงดานสงแวดลอมและสขภาพแตละระดบ (จงหวด/เขต/ประเทศ) โดยจดท าเปนรายงานหรอเอกสารสรปสาระส าคญ (ดงตวอยาง) และรายงานตามแบบรายงานผลการด าเนนงานรายไตรมาส ตามตวชวดประจ าปงบประมาณ

ตวอยางรายงาน

ตวอยางรายงาน

เทคโนโลยเพอการเฝาระวงและเตอนภยดานสงแวดลอม

กำรเฝำระวง ระบบทด าเนนอยางตอเนอง ในการจดเกบ วเคราะห และแปลผลขอมลทางสงแวดลอม เพอทจะใชในการวางแผนด าเนนงาน และน าผลทไดไปเผยแพรใหแกผทมสวนเกยวของไดใชประโยชนตอไป

เทคโนโลย การน าความร ทกษะ และทรพยากรมาสรางสงของเครองใช หรอวธการโดยผานกระบวนการ เพอแกปญหา สนองความตองการ หรอเพมความสามารถในการท างานของมนษย

กำรเตอนภย เปนการใหขอมลเกยวกบสถานการณ หรอ แจงสถานการณทจ าเปนตอการรบรเกยวกบภยทก าลงจะเกดขนแกผทไดรบผลกระทบ หรอคาดวาจะไดรบผลกระทบ เพอใหเตรยมพรอมรบสถานการณไดทนเวลา

เทคโนโลยเพอกำรเฝำระวงและเตอนภยดำนสงแวดลอม การพฒนาและใชเครองมอทเพมขดความสามารถของมนษย ในการเกบรวบรวม วเคราะห และแปลผลขอมล เพอใชในการปองกนและหลกเลยงผลกระทบจากภยอนตรายดานสงแวดลอม

กำรเฝำระวงและเตอนภยดำนสงแวดลอม

ในปจจบนมหนวยงานทเกยวของหลายหนวยงาน เชน กรมควบคมมลพษ กรมโรงงานอตสาหกรรม และการนคมอตสาหกรรม ซงประชาชนสามารถเขาถงและใชประโยชนจากขอมลของหนวยงานเหลาน ได

• มการตงสถานตรวจวดคณภาพอากาศเพอท าการเกบบนทกขอมลคณภาพอากาศรายชวโมง โดยประชาชนสามารถเขาดขอมลคณภาพอากาศไดดวยตนเองผานเวบไซต http://air4thai.pcd.go.thหรอ แอพลเคชน Air4Thai ทใชงานไดบนโทรศพทมอถอเพอความสะดวกในการเขาถง และเขาใจความหมายของดชนคณภาพอากาศของประชาชน มากยงขน

• มการจดเกบขอมลคณภาพน าและมระบบรายงานคณภาพน า คอระบบคาดการณคณภาพน าและเตอนภยวกฤตคณภาพน า บนเวบไซตhttp://wqpw.pcd.go.th

ระบบตรวจสอบคณภาพอากาศจากปลายปลองอตโนมตอยางตอเนอง

(Continuous Emission Monitoring System : CEMS

ระบบตรวจมลพษระยะไกล (Online Pollution Monitoring Systems)

ระบบตรวจสอบคณภาพอากาศจากปลายปลองอตโนมต

อยางตอเนอง(Continuous

Emission Monitoring System : CEMS

(CEM Network : Continuous Emission Monitoring Network) คอ ขอมลการระบายมลพษทเกบขอมลแบบตอเนอง ซงสามารถน าไปใชประโยชนไดอยางกวางขวาง เชน สามารถใชชบงบอกประสทธภาพของระบบบ าบดมลพษ และชวาการระบายมลพษออกสสงแวดลอมในระยะเวลาตาง ๆ อยภายใตมาตรฐานการระบายมลพษทเกยวของหรอไม

ศนยขอมลกรมโรงงาน

OPMS เปนโปรแกรมทใชแสดงผลการตรวจวดDOD/CODแบบ Real Time ตลอด 24 ช วโมง ซงโรงงานตนทางจะตดตงอปกรณสงสญญาณตรวจจบน าเสย DOD/COD Online ไวทจดระบายน าทงออก เมอเครองตรวจพบคามลพษน าทปลอยออกนอกโรงงานมคาเกดคามาตรฐาน ระบบจะสงสญญาณเตอนทนท

ระบบตรวจมลพษระยะไกล (Online Pollution Monitoring Systems)

มการตดตงสถานตรวจวดคณภาพอากาศ และพฒนาระบบเฝาระวงดานสงแวดลอม

เวบไซตแสดงผลรำยงำนกำรสถำนกำรณตรวจวดคณภำพน ำ – คณภำพอำกำศ

ของ ศปก. กนอ.

ตวอยางการเฝาระวงและการเตอนภยดานสงแวดลอม

กรณหมอกควนกรงเทพมหานคร 61-62

1. จากการเฝาระวง พบวาการเปลยนแปลงคณภาพอากาศเกดขนอยางรวดเรว คอ 19 ธ.ค. 61 คณภาพอากาศอยในเกณฑมาตรฐาน เพยงขามวนเปน 20 ธ.ค. 61 กเรมมบางพนททประสบปญหาหมอกควน 2. การแจงเตอน ในวนท 20 ธ.ค. 61 คพ.ประกาศเตอนบนเฟสบกวามพนทรมถนนอยในระดบเรมมผลกระทบตอสขภาพ 17 พนท และมผลกระทบตอสขภาพ 2 พนท คอ รม ถ.กาญจนาภเษก เขตบางขนเทยน และ รม ถ.คขนานพระราม 2

3. มค าสงงดการเรยนการสอนสถานศกษาในเขตกรงเทพมหานคร ตงแตวนท 31 ม.ค. 62 -1 ก.พ. 62

แนวคดในการเลอกรปแบบของสถานตรวจวดคณภาพอากาศ

• 1) การเลอกชนดของสารมลพษทจะตรวจวด

• 2) การเลอกพนทตงของสถาน

• 3) จ านวนสถานและความหนาแนนของสถาน

• 4) ระยะเวลาและความถจองการตรวจวด

ตวอยางวธการตรวจวดสารมลพษในอากาศ

• กาซคารบอนมอนอกไซด – Non-Dispersive Infrared Derection (NDIR)

• กาซไนโตรเจนไดออกไซด– Chemiluminescence

• กาซซลเฟอรไดออกไซด – Pararosaniline→ UV-Fluorescence

• กาซโอโซน – Chemiluminescence → UV absorption

• การตรวจวดฝ นละออง – Gravimetric – High Volume

เครองมอในการตรวจวดฝ นละออง

• Gravimetric – High Volume

เครองมอในการตรวจวดฝ นละออง

• Tapered element oscillating microbalance (TEOM)

เครองมอในการตรวจวดฝ นละออง

• Multi-Angle Absorption Photometer

เครองมอในการตรวจวดฝ นละออง

• aerosol photometer

ตวอยางกรณเขตควบคม

มลพษหนาพระลาน

การเฝาระวงปญหาฝ นละอองในเขตควบคมมลพษ ต าบลหนาพระลาน มการด าเนนการใน 2 ลกษณะ คอ (1) การตดตามตรวจสอบดวยเครองตรวจวดอตโนมตของ คพ. รายงานผลผานเวบไซตของ คพ.(2) การตดตามตรวจสอบเฉพาะบรเวณของ สสภ.7 ดวยเครองตรวจสอบคณภาพอากาศชนดเคลอนท

(HighVolume Air Sampler) ในบรเวณชมชน จ านวน 2 สถาน

ตวอยางกรณเขตควบคม

มลพษหนาพระลาน(ตอ)

เมอพจารณาตามวงรอบการเกดปญหาการฟงกระจายของฝ นละอองขนาดเลกจะเหนวา (PM10)ยงคงมความรนแรงและมคาเกนเกณฑมาตรฐานตดตอกนหลายวน ในชวงเดอนตลาคม ถง เดอนมนาคมของปถดไป

ตวอยางกรณเขตควบคม

มลพษหนาพระลาน(ตอ)

จากแผนปฏบตการเพอลดและขจดมลพษในเขตควบคมมลพษต าบลหนาพระลาน (2555 - 2559)ปจจบนประชาชนสามารถเขำถงขอมลการเฝาระวงและเตอนภยดานสงแวดลอมไดจาก แอพพลเคชน Air4Thai และไดรบขอมลการเฝาระวงดานสขภาพจากการตรวจ X-ray ปอดจากกระทรวงสาธารณสข ปละ 1 ครง

Air4Thai X-ray ปอด

Q&Aขอบคณมากครบ