รายงานวิจัยเรื่องการวิเคราะห์เปรียบเทียบเชิงบูรณาการ...

รายงานวจยเรองการวเคราะหเปรยบเทยบเชงบรณาการ

หลกสตรวชาพระพทธศาสนากบวชาทเกยวของในระดบประถมและมธยมศกษา

โดย

ผชวยศาสตราจารยดนย ปรชาเพมประสทธ

โครงการวจยนเปนสวนหนงในโครงการวจยพทธศาสนศกษา

ของ

ศนยพทธศาสนศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ป พ.ศ. 2556

รายงานวจยเรองการวเคราะหเปรยบเทยบเชงบรณาการ

หลกสตรวชาพระพทธศาสนากบวชาทเกยวของในระดบประถมและมธยมศกษา

โดย

ผชวยศาสตราจารยดนย ปรชาเพมประสทธ

โครงการวจยนเปนสวนหนงในโครงการวจยพทธศาสนศกษา

ของ

ศนยพทธศาสนศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ป พ.ศ. 2556

ขอมลและความเหนในงานวจยนเปนผวจย ศนยพทธศาสนศกษาไมจ าเปนตองเหนดวยเสมอไป

ข

กตตกรรมประกาศ

งานวจยนส าเรจลลวงไปไดดวยดดวยบคคลส าคญตางๆ ดงตอไปน อนดบแรกขาพเจาขอกราบขอบพระคณศาสตราจารยกตตคณปรชา ชางขวญยน ผอ านวยการศนยพทธศาสนศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลยทกรณาใหโอกาสขาพเจาไดรบทนวจยจากโครงการวจยพทธศาสนของศนยพทธศาสนศกษาประจ าป พ.ศ. 2555 รวมถงค าแนะน าอนเปนประโยชนอยางยงแกผวจยเสมอมา ขอบคณพสงเวยน ฟเฟอง ทชวยประสานงานตางๆ ตงแตขาพเจายงเปนนสตจนไดมโอกาสรวมท างานวจยกบศนยพทธศาสน ขอขอบคณคณาจารยภาควชาปรชญา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตรทท าใหบรรยากาศการท างานในภาควชาเกอกลตอการท างานวจยของขาพเจาเปนอยางด ขอขอบใจกลมนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตรหลายคน อาท คณณฐพล สจกล คณสวรา สาครสวสด คณพรชนก ชาตช าน คณดวงพร ตรบบผา คณสพตรา ทองค า รวมถงนกศกษาอกหลายคนทไมไดเอยนามในทน นกศกษาเหลานไดชวยขาพเจาในการคนควาและจดพมพขอมลตางๆ อยางสดความสามารถ ขอบใจคณนจพร โพธกานนท เพอนรกทชวยขดเกลาบทคดยอภาษาองกฤษมาตลอด

ขอกราบนมสการพระอาจารยและอาจารยในดานปรยตและปฏบตของขาพเจาทกทานทไดกรณาถายทอดความรในพระธรรมวนยของพระสมมาสมพทธเจาใหแกขาพเจาตลอดมาและตลอดไปขาพเจาขอขอบคณครอบครวของขาพเจาทใหก าเนดและเลยงดขาพเจาเปนอยางดเสมอมารวมถงกลยาณมตรหลายทานทเปนก าลงใจใหขาพเจา ทส าคญทสดกคอปยภรรยาของขาพเจาทอยเคยงขางขาพเจาในทกฤดกาลของชวตทผานมาและยอมสละเวลาของเราใหเปนธรรมทานในการเขยนงานวจยนเพอเปนประโยชนแกวงการพระพทธศาสนาสบไป คณความดอนใดทเกดจากงานวจยน ขาพเจาขอนอมถวายเปนพทธบชาแดพระอรหนตสมมาสมพทธเจาผทรงพระมหากรณาธคณอนหาทสดมไดตอเหลาเวไนยสตว ขอนอมถวายเปนธรรมบชาแดพระสทธรรมอนสวางไสวดจดวงอาทตยอนเจดจาและขอนอมถวายเปนสงฆบชาแดพระอรยสงฆผเปนเนอนาบญอนยงใหญอดม ขาพเจาขอนอมถวายความดทงหมดนเปนเครองสกการบชาแดพระรตนตรยดวยเศยรเกลาและขอใหทกทานทมสวนเกยวของทงทางตรงและทางออมกบงานวจยน รวมถงสรรพชวตทงหลายในทวสากลจกรวาลนจงไดรบสวนแหงธรรมทานครงนโดยทวถงกน

ค

ชอโครงการวจย การวเคราะหเปรยบเทยบเชงบรณาการหลกสตรวชาพระพทธศาสนากบวชาท เกยวของในระดบประถมและมธยมศกษา

ชอผวจย ผชวยศาสตราจารยดนย ปรชาเพมประสทธ

บทคดยอ

งานวจยนมวตถประสงคเพอใหเหนขอดขอเสยของหลกสตรวชาทเกยวกบพระพทธศาสนาในระดบประถมศกษาและมธยมศกษาหลกสตรตางๆ และเพอน าขอดของหลกสตรตางๆ มาน าเสนอเปนแนวทางในการวางหลกสตรวชาพระพทธศาสนาและวชาทเกยวของ โดยศกษาเอกสารเกยวกบหลกสตรวชาพระพทธศาสนาและวชาทเกยวของในระดบประถมศกษาและมธยมศกษาตงแตหลกสตรป พ .ศ. 2492 – 2551 โดยกรอบการบรณาการทจะใชในการวจยนจะพจารณาจาก 1) การบรณาการภายในสาขาวชาวามการสรางความสมพนธภายในวชาใดวชาหนงเพอใหเนอหาทก าหนดไวเปนไปในทศทางเดยวกนหรอไม 2) การบรณาการระหวางสาขาวชาวาเนอหาจากหลายสาขาวชาทเกยวของกนในเรองนนกวางขวางครอบคลมมากขนหรอไม โดยเปนการบรณาการระหวางความรและการกระท าดวย สวนเกณฑการตดสนการบรณาการในพระพทธศาสนากคอเรองไตรสกขาคอศล สมาธและปญญาทมการประมวลหนวยยอย องคประกอบ ของหมวดธรรมตางๆ เขาดวยกนโดยมความสมพนธเชอมโยง องอาศยซงกนและกน ยดหยน ปรบตวได มความเคลอนไหวตลอดเวลาและเมอรวมเขาดวยกนแลวกจะเกดความครบถวนบรบรณโดยมความประสานกลมกลน เกดภาวะไดท พอดหรอสมดล จะเหนวากรอบทงสองนมจดเชอมโยงกนอยคอการบรณาการระหวางความรและการกระท าซงสอดคลองกบหลกเรองปรยตและปฏบต

ผลการศกษาพบวาหลกสตรในอดตจะเนนการบรณาการเรองปรยตและปฏบตมากกวาหลกสตรใหมๆ คอไมเพยงแตสอนดานทฤษฎแตมงผลไปถงการลงมอท าจรง หลกสตรยคแรกจะเนนเรองศลมากกวาเรองอนๆ แตตอมามการเพมเรองสมาธและปญญา แตโดยภาพรวมจะเหนไดวามเรองเกยวกบสมาธนอย สวนเรองปญญานนหลกสตรเกาจะเนนการสรางใหเกดขนจรงแตหลกสตรใหมจะเนนเรองปรยตมากกวาและเปนทนาสงเกตวาวชาภาษาไทยในหลกสตรเกาๆ จะบรณาการเรองปญญาสกขาไดมากกวาวชาพระพทธศาสนาและยงเนนการบรณาการกบการปฏบตไดมากกวา อยางไรกด หลกสตรในอดตจะเหนการบรณาการเชอมโยงระหวางวชาไดดและครอบคลมมากกวาหลกสตรใหมๆ โดยอาศยหนงสออานเสรมประสบการณเปนสวนเสรม แมวาจะมการบรณาการวชาพระพทธศาสนาทงภายในวชาและนอกวชา แตหากสงเกตเรองการบรณาการในไตรสกขากจะพบวาหลกสตรเกอบทงหมดจะเนนเฉพาะเรองศลเทานน โดยสมาธสกขาขาดมากทสดในทกหลกสตร ดวยเหตนการบรณาการในมมมองของพระพทธศาสนายอมไมสมบรณและถงแมวาบางหลกสตรจะมการบรณาการทอาจจะครบหลกไตรสกขาแตเมอพจารณาไปถงการปฏบตกจะพบวามการบรณาการเขากบการปฏบตแตเพยงบางสกขาเทานน ดงนนในหลกสตรการศกษาทผานมาเกอบทงหมดจงไมเปนการบรณาการตามหลกปรยตและปฏบตอยางสมบรณ อยางไรกด ไมมหลกประกนวาหลกสตรบรณาการจะถกน าไปจดเปนการเรยนการสอนแบบบรณาการดวยเสมอไป

ง

Project Title A Comparative Study of Subjects in Primary and Secondary

Education Curricula in connection to Buddhist Issues.

Name of the Investigators Assistant Professor Danai Preechapermprasit

Abstract

This research paper is intended to expound the pros and cons of Buddhist

study curricula in primary and secondary education. It also proposes a set of

guidelines in designing Buddhist study curricula by analyzing the Buddhist

education system during 1949 – 2008. The scope of the study includes 1)

Comparative analysis within the subject of Buddhism to find whether the

relationships of different context are going in the same direction and 2) Analysis

of other subjects to find whether different context altogether provides a greater

coverage of Buddhism. The paper also discusses the relationship of knowledge

and behavior. The basis for the comparison in Buddhism is the Threefold

Learning (Sikkha) or morality (Sila), concentration (Samadhi) and wisdom

(Panya) that are compiled at detailed levels. The three learnings are all

dependent, relevant, adaptable and flowing in one complete harmony and

creating balance. Both aspects of the scope have their meeting point where

knowledge and behavior coincide, which is similar to the nature of the

Scriptures and practice.

The study found that the old curricula had focused on the Scriptures and

practice more than modern days’ curricula. It covered not only the theories, but

also the how-to. The earlier curricula also emphasized the Sila under the

Threefold Learning and, though very little coverage on Samadhi, it did

underline methods to cultivate true wisdom. It is worth noting that the Thai

language classes in the earlier days had a broader integration with the training in

higher wisdom (Panyasikkha) than the subject of Buddhism itself. The old

curricula also rely more on additional readings. The newer curricula focus more

on the Scriptures than anything and have less integration with other subjects. In

both old and new curricula, however, the training in concentration

(Samadhisikkha) is lacking. From the perspective of Buddhism, the curricula

are not as complete when considering the practice aspect of the training. As a

result, it can be concluded that all of the education curricula has had only partial

ingetration into the Buddhist Scriptures and practice. There is no guarantee that

the integrated study can be designed to fit into school’s curricula.

จ

สารบญ

หนา

กตตกรรมประกาศ ข

บทคดยอภาษาไทย ค

บทคดยอภาษาองกฤษ ง

สารบญ จ

สารบญตารางและแผนภม ซ

บทท 1 บทน า

1.1 ความส าคญและทมาของปญหาทท าการวจย 1 1.2 วตถประสงคของโครงการ 1 1.3 ผลงานวจยทเกยวของและเอกสารอางอง 1 1.4 วธด าเนนการวจย 3 1.5 ขอบเขตการวจย 3 1.6 ประโยชนทคาดวาจะได 4

บทท 2 แนวคดเรองการบรณาการดานการศกษา 5

2.1 แนวคดและจดมงหมายเกยวกบการเรยนรแบบบรณาการ 5 2.2 ความหมายและลกษณะส าคญของการบรณาการทางการศกษา 6 2.3 ความส าคญของการเรยนรแบบบรณาการ 10 2.4 ความหมายและลกษณะของหลกสตรบรณาการ 12 2.5 เปาหมายและวธการบรณาการหลกสตร 14 2.6 การศกษาในพระพทธศาสนา 15 2.6.1 ปรยตสทธรรม 16 2.6.2 ปฏบตสทธรรม 18 2.7 การบรณาการการศกษาในพระพทธศาสนา 20

บทท 3 หลกสตรการศกษาป พ.ศ. 2491 – 2518 26

3.1 หลกสตรการศกษาป พ.ศ. 2491 26 3.1.1 โครงสรางวชาสงคมศกษาและวชาภาษาไทย 27 3.1.2 วชาพระพทธศาสนา 28

ฉ

3.2 หลกสตรการศกษาป พ.ศ. 2493 30 3.2.1 หลกสตรมธยมศกษาตอนตน 30 3.2.1.1 โครงสรางวชาสงคมศกษาและวชาภาษาไทย 30 3.2.1.2 วชาพระพทธศาสนา 32 3.2.2 หลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย 33 3.2.2.1 โครงสรางวชาสงคมศกษาและวชาภาษาไทย 33 3.2.2.2 วชาพระพทธศาสนา 34 3.3 หลกสตรการศกษาป พ.ศ. 2498 35 3.3.1 โครงสรางวชาสงคมศกษาและวชาภาษาไทย 37 3.3.2 วชาพระพทธศาสนา 38 3.4 หลกสตรการศกษาป พ.ศ. 2503 41 3.4.1 หลกสตรประถมศกษาตอนตน 41 3.4.1.1 โครงสรางวชาสงคมศกษาและวชาภาษาไทย 43 3.4.1.2 วชาพระพทธศาสนา 46 3.4.2 หลกสตรประถมศกษาตอนปลาย 46 3.4.3 หลกสตรประโยคมธยมศกษาตอนตน 49 3.4.3.1 โครงสรางวชาสงคมศกษาและวชาภาษาไทย 50 3.4.3.2 วชาพระพทธศาสนา 53 3.4.4 หลกสตรประโยคมธยมศกษาตอนปลาย 53 3.4.4.1 โครงสรางวชาสงคมศกษาและวชาภาษาไทย 55 3.4.4.2 วชาพระพทธศาสนา 57 3.5 หลกสตรการศกษาป พ.ศ. 2518 58 3.5.1 โครงสรางวชาสงคมศกษาและวชาภาษาไทย 59 3.5.2 วชาพระพทธศาสนา 60

บทท 4 หลกสตรการศกษา ป พ.ศ. 2521 – 2533 64

4.1 หลกสตรการศกษาป พ.ศ. 2521 64 4.1.1 หลกสตรประถมศกษา 64 4.1.1.1 โครงสรางวชากลมสรางเสรมประสบการณชวต และวชากลมสรางเสรมลกษณะนสย 65 4.1.1.2 โครงสรางวชาภาษาไทย 67 4.1.1.3 วชาพระพทธศาสนา 68 4.1.2 หลกสตรมธยมศกษาตอนตน 71 4.1.2.1 โครงสรางวชาสงคมศกษาและภาษาไทย 73

4.1.2.2 วชาพระพทธศาสนา 74

ช

4.2 หลกสตรการศกษาป พ.ศ. 2524 77 4.2.1 โครงสรางวชาสงคมศกษาและภาษาไทย 79 4.2.2 วชาพระพทธศาสนา 81 4.3 หลกสตรการศกษาป พ.ศ. 2521 (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2533) 87 4.3.1 หลกสตรประถมศกษา 87

4.3.1.1 โครงสรางวชากลมสรางเสรมประสบการณชวต วชากลมสรางเสรมลกษณะนสยและวชาภาษาไทย 89 4.3.1.2 วชาพระพทธศาสนา 92

4.3.2 หลกสตรมธยมศกษาตอนตน 97 4.3.2.1 โครงสรางวชาสงคมศกษาและวชาภาษาไทย 99 4.3.2.2 วชาพระพทธศาสนา 100

4.4 หลกสตรการศกษา ป พ.ศ. 2524 (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2533) 103 4.4.1 หลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย 103

4.4.1.1 โครงสรางวชาสงคมและวชาภาษาไทย 105 4.4.1.2 วชาพระพทธศาสนา 107

บทท 5 หลกสตรการศกษา ป พ.ศ. 2544 – 2551 110

5.1 หลกสตรการศกษา ป พ.ศ. 2544 110 5.1.1 โครงสรางวชาภาษาไทยและวชาสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม 113 5.1.2 โครงสรางหลกสตรวชาพระพทธศาสนา 114 5.2 หลกสตรการศกษา ป พ.ศ. 2551 131 5.2.1 กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม 134 5.2.2 กลมสาระการเรยนรภาษาไทย 136 5.2.3 วชาพระพทธศาสนา 137

บทท 6 บทวเคราะห 139

6.1 หลกสตรการศกษาป พ.ศ. 2491 – 2518 139 6.1.1 หลกสตรป พ.ศ. 2491 139 6.1.2 หลกสตรป พ.ศ. 2493 141 6.1.3 หลกสตรป พ.ศ. 2498 144 6.1.4 หลกสตรป พ.ศ. 2503 146 6.1.5 หลกสตรป พ.ศ. 2518 150 6.2 หลกสตรการศกษา ป พ.ศ. 2521 – 2533 152 6.2.1 หลกสตรป พ.ศ. 2521 152

ซ

6.2.2 หลกสตรป พ.ศ. 2524 155 6.2.3 หลกสตรป พ.ศ. 2533 159 6.3 หลกสตรการศกษา ป พ.ศ. 2544 – 2551 165

6.3.1 หลกสตรป พ.ศ. 2544 165 6.3.2. หลกสตรป พ.ศ. 2551 172

บทท 7 สรป 175

7.1 ปจจยแวดลอมของหลกสตร 175 7.2 การบรณาการหลกสตร 178

รายการอางอง 190

ฌ

สารบญตารางและแผนภม

ตารางท หนา

1. อตราเวลาเรยนหลกสตรประถมศกษา พ.ศ. 2491 26

2. อตราเวลาเรยนวชาภาษาไทย หลกสตรประถมศกษา พ.ศ. 2491 28

3. อตราเวลาเรยนหลกสตรมธยมศกษา พ.ศ. 2493 30

4. อตราเวลาเรยนหลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย พ.ศ. 2493 33

5. อตราเวลาเรยนหลกสตรประถมศกษา พ.ศ. 2498 35

6. อตราเวลาเรยนหลกสตรประถมศกษาตอนตน พ.ศ. 2503 43

7. อตราเวลาเรยนหลกสตรประถมศกษาตอนปลาย พ.ศ. 2503 47

8. อตราเวลาเรยนหลกสตรมธยมศกษาตอนตน พ.ศ. 2503 49

9. อตราเวลาเรยนหลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย พ.ศ. 2503 54

10. อตราเวลาเรยนของมวลประสบการณ หลกสตรประถมศกษา พ.ศ. 2521 65

11. หลกสตรมธยมศกษาตอนตน พ.ศ. 2521 72

12. อตราเวลาเรยนชนประถมศกษาหลกสตร พ.ศ. 2521 (ปรบปรง พ.ศ.2533) 89

13. การจดคาบเวลาเรยนส าหรบกลมสรางเสรมประสบการณชวต 93

14. การจดคาบเวลาเรยนส าหรบกลมสรางเสรมลกษณะนสย 94

15. คาบเวลากรอบเนอหาสาระพระพทธศาสนาตลอดหลกสตรประถมศกษา พ.ศ.2521 (ปรบปรง พ.ศ.2533) 96

16. หลกสตรมธยมศกษาตอนตน พ.ศ. 2521 (ปรบปรง พ.ศ.2533) 98

17. อตราเวลาเรยนพระพทธศาสนาระดบชนมธยมศกษาตอนตน พ.ศ.2521 (ปรบปรง พ.ศ.2533) 102

18. โครงสรางหลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย พ.ศ. 2524 (ฉบบปรบปรง พ.ศ.2533) 104

19. หวขอและคาบเวลาวชาพระพทธศาสนา ระดบมธยมศกษาตอนปลาย พ.ศ. 2524 (ปรบปรง พ.ศ. 2533) 108

20. โครงสรางหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พ.ศ.2544 111

21. มาตรฐาน ส 1.1 115

ญ

22. มาตรฐาน ส 1.2 116

23. มาตรฐาน ส 1.3 116

24. รายละเอยดสาระการเรยนรพระพทธศาสนา ระดบชนประถมศกษา พ.ศ. 2544 118

25. รายละเอยดสาระการเรยนรพระพทธศาสนา ระดบชนมธยมศกษา พ.ศ. 2544 124

26. โครงสรางเวลาเรยนหลกสตรการศกษา พ.ศ. 2551 133

27. สรปการบรณาการวชาพระพทธศาสนาและวชาทเกยวของ 182

แผนภมท

1. โครงสรางหลกสตรกลมสรางเสรมประสบการณชวต 90

2. โครงสรางหลกสตรภาษาไทย 92

บทท 1

บทน ำ

1.1 ควำมส ำคญและทมำของปญหำทท ำกำรวจย

หลกสตรการศกษาเปนเรองส าคญเพราะสะทอนความคดของผวางหลกสตรการศกษาเกยวกบเนอหาของหลกสตรการศกษาและวตถประสงคของหลกสตรการศกษาซงเปนสวนส าคญทจะก าหนดวธสอน กจกรรมและการวดผล หลกสตรวชาทเกยวกบพระพทธศาสนาในอดตบางครงกเปนวชาทสอนเรองปจจบนโดยใชขอธรรมของพระพทธศาสนาเปนหนงสอชดธรรมจรยาของเจาพระยาธรรมศกดมนตร บางครงกเปนเรองแตงงายๆ ทเหมาะแกระดบผเรยน เชน เรองนนทาแมไก ทใชสอนเดกเลกใหมใจเมตตาสงสารและใหรจกระมดระวงภยอนตราย เรองนกกางเขนใชสอนเดกทโตขนใหรจกเหนใจผทมความสามารถตางกนและใหรจกชวยเหลอเกอกลกน เรองออมไวไมขดสนใชสอนเรองการเกบออม การรจกเหนประโยชนของสงตางๆ แมเพยงเลกนอย เพราะอาจเปนประโยชนในวนหนาได แมแตนทานอสปทมการแทรกคตไวตอนทายเรองกสอนศลธรรมไดมาก ผเรยนสามารถจดจ าน าไปใชในชวต มการอางถงในชวต ปจจบน หลกสตรการศกษามการกลาวถงการบรณาการไวมากมาย โดยเฉพาะการบรณาการหลกสตรวชาพระพทธศาสนาเขากบวชาทเกยวของแตยงไมมการศกษาวาหลกสตรบรณาการทกลาวถงในปจจบนมขอไดเปรยบ เสยเปรยบ หลกสตรในอดตทยงไมไดกลาวถงการบรณาการหรอไม อยางไร การสอนตามหลกสตรใดจะใหผลอยางไร ควรเพมหรอควรลดอะไร จงเปนเรองทจะตองศกษาวจยเพออาจเปนแนวทางในการพฒนาและปรบปรงหลกสตรการศกษาตอไป

1.2 วตถประสงคของโครงกำร

1. เพอใหเหนขอดขอเสยของหลกสตรวชาทเกยวกบพระพทธศาสนาในระดบประถมศกษาและมธยมศกษาหลกสตรตางๆ 2. เพ อน าขอดของหลกสตรตางๆ มาน าเสนอเปนแนวทางในการวางหลกสตรวชาพระพทธศาสนาและวชาทเกยวของ

1.3 ผลงำนวจยทเกยวของและเอกสำรอำงอง

เอกสารทเกยวของกบงานวจยนโดยตรงนนยงไมพบ สวนเอกสารทมความเกยวของกบงานวจยนโดยออมนนมคอนขางมาก งานทมความส าคญและมประเดนตางๆทนาสนใจมดงตอไปน เรองแรกของ มล.มานจ ชมสาย เขยนเรอง “ประวตการศกษาภาคบงคบในประเทศไทย” โดยกองการสมพนธตางประเทศ กระทรวงศกษาธการ จดพมพในป พ.ศ. 2498 หนงสอเลมนกลาวถงความเปนมาของการศกษาในประเทศไทยตงแตการศกษาภายในวงกอน พ.ศ. 2430 จนถง พ.ศ. 2493 โดยเนนเรองของหลกสตรการศกษากบงบประมาณตางๆ ตลอดจนปญหาตางๆทเกดขนแกการจดการศกษาภาคบงคบตามยคสมยนนๆตามสมควร กองการวจย กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ ท ารายงานเรอง “ววฒนาการในการจดการศกษาภายหลงการ

2

เปลยนแปลงการปกครอง” ในป พ.ศ. 2499 โดยมชวงระยะเวลาทมการบนทกตงแต ป พ.ศ. 2475 – 2498 งานดงกลาวเนนหนกในการรวบรวมขอมลดานสถตทเกยวของกบระบบการศกษาโดยรวม เชน จ านวนโรงเรยน จ านวนคร จ านวนนกเรยน งบประมาณ

ศาสตราจารยดวงเดอน พศาลบตร ท าวจยเรอง “ประวตการศกษาไทย” ในป พ.ศ. 2524 งานนแบงการศกษาของไทยออกเปน 4 ระยะคอ 1) สมยสโขทยจนถงสมยรตนโกสนทรตอนตน 2) การปรบปรงการศกษาครงใหญในสมยรชกาลพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว 3) การเปลยนแปลงการปกครอง 4) หลงการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 งานนมจดทนาสนใจคอผเขยนใชกรอบของแผนการศกษาแหงชาตเปนหลกในการด าเนนเนอหา ป พ.ศ. 2526 มงานวจย 2 เรองทเกยวของกบงานวจยน เรองแรกคอ “ปรชญาการศกษาไทย 2411 – 2475” โดยศาตราจารย ดร.วทย วศทเวทย โดยศกษาถงความสมพนธของระบบการศกษาวามต าแหนง ณ ทใดในโครงสรางสงคม มความสมพนธกบนโยบายตางๆ ของรฐเชนไรและการจดการศกษามงสรางบคคลใหมคณลกษณะอยางไร เรองทสองคอ “แนวความคดทางการศกษาไทย 2411 – 2475” โดยผชวยศาสตราจารยวฒชย มลศลป ซงเนนไปทความคดของการปฏรปการศกษาในสวนของพนฐานดานตางๆ ทมผลตอการปฏรปการศกษาในยคนน

สวรรณา วงศไวศยวรรณ ไดท าการวจยเรอง “พทธธรรมในรฐไทย: ขอพจารณาญาณวทยาทางสงคม” ในป พ.ศ. 2529 ซงไดท าการศกษาใน 3 เรองหลกๆ คอ กจกรรมของรฐมความหมายตอพทธธรรมอยางไร การเปนคนดแบบพทธกบการเปนพลเมองดของรฐไทยมความสมพนธกนอยางไรและแนวคดเรองกฏแหงกรรมแสดงปรากฏการณอยางไร งานวจยนไดท าการศกษาพระนพนธของสมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส ต าราแบบเรยนศลธรรมตงแตป พ.ศ. 2500 โดยเนนต ารา ในป พ.ศ. 2524 ปองจต ออนเผา ท างานวจยในป พ.ศ. 2534 เรอง “รปแบบการจดการศกษาในประวตการศกษาไทย พ.ศ. 1826 – 2520” โดยมองความเปลยนแปลงทางสงคมกบหลกสตรการศกษาทเปลยนแปลงไป ซงเปนการมองภาพสงคมโดยรวมแบบภาพกวางกบหลกสตรการศกษาแบบภาพกวาง ซงท าใหเหนมตการศกษากบสงคมทมความสมพนธกนในภาพรวมของหลกสตรการศกษามไดเจาะจงวชาพระพทธศาสนา

ป พ.ศ. 2545 กลมวจยและประเมนคณภาพการศกษาระดบกอนประถมศกษาไดท าการวจยใน เรอง “ผลการศกษาเทคนคการสอนแบบรบภาษารวมกบจรยธรรมของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3 – 4 ปการศกษา 2544” โดยศกษาเทคนคการสอนภาษาไทยรวมกบจรยธรรมของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3 – 4 ในโรงเรยนทดลอง พรอมทงศกษาความคดเหนของผบรหารสถานศกษา ครผสอน และนกเรยนดวย นอกจากน สพตรา ธงชย น าเสนอบทความเรอง “การสอดแทรกคณธรรมจรยธรรม” ในหนงสอรวมบทความเรอง “การรจกประยกตใชความร” แนวทางใหมส าหรบครวชาภาษาไทย ระดบมธยมศกษา” ซงไดเสนอวาการจดการศกษาทเนนความรคคณธรรมโดยการสอดแทรกคณธรรมจรยธรรมใหแกผเรยนในวชาภาษาไทยนน ในหนงสอทกษสมพนธมวรรณคดทมอทธพลความเชอเกยวค าสอนในพระพทธศาสนาดวย นอกจากน การใชภาษาไทยและหลกภาษากสามารถน าหวขอทเกยวกบการสอนคณธรรมจรยธรรมเขามาเปนเนอหาใหนกเรยนไดเรยนควบคไปกบหลกเกณฑทนกเรยนจะตองเรยนรได

3

ดนย ปรชาเพมประสทธ ท างานวจยเรอง “หลกสตรวชาพทธศาสนาในโรงเรยนไทย” เมอป พ.ศ. 2547 โดยศกษาการใหความส าคญแกวชาพระพทธศาสนาในโรงเรยนไทยวามจ านวนมากขนหรอนอยลง และเพอศกษาววฒนาการของการเปลยนแปลงเนอหาวชาพระพทธศาสนาตงแตเรมระบบโรงเรยนจนกระทงปจจบนวาไดเปลยนไปตามความเปลยนแปลงของสงคมไทยหรอไม มากนอยเพยงใด โดยศกษาถงหลกสตรการศกษาตงแตป พ.ศ. 2435 ถงป พ.ศ. 2544 ในระดบมลศกษา ประถมศกษา มธยมศกษาตอนตนและตอนปลาย สวาง วงศฟาเลอน ไดท าวทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เมอป พ .ศ. 2550 เรอง “การบรณาการสาระการเรยนรพระพทธศาสนาในหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544” งานวจยของสวาง วงศฟาเลอน มความคลายคลงกบงานวจยนแตสวาง ไดศกษาหลกสตรป พ.ศ. 2544 เพยงปเดยวและเนนไปทการจดการเรยนรพระพทธศาสนาเพยงอยางเดยวโดยไมไดเชอมโยงกบวชาอนๆ แตอยางใด

งานทงหมดทผานมานนมจดเดนแตกตางกน แตในงานวจยนจะเนนศกษาการบรณาการของหลกสตรการศกษาวชาพระพทธศาสนาในหลกสตรอนๆ ทเกยวของวามการใหความส าคญมากนอยเพยงใด เชน เรองของเนอหาของค าสอน การเชอมโยงเนอหากบวชาตางๆ เพราะยงไมมการศกษาวาหลกสตรบรณาการทกลาวถงในปจจบนวาเปนบรณาการอะไรและอยางไรโดยมขอไดเปรยบ เสยเปรยบ หลกสตรในอดตทยงไมไดกลาวถงการบรณาการหรอไม อยางไร

1.4 วธด ำเนนกำรวจย

งานวจยนเปนการ “วจยเอกสาร” โดยวเคราะหขอมลทไดจากเอกสารตางๆ ตงแตเอกสารปฐมภมเชน หลกสตรการศกษา เอกสารทางประวตศาสตรทเกยวของ เอกสารทตยภม เชน งานวจยและหนงสอทางวชาการตางๆ รวมทงเอกสารอนๆ ทเกยวของ โดยผวจยจะท าการรวบรวมแนวคดเรองการบรณาการจากศาสตรปจจบนและจากพระไตรปฎกเพอใชเปนกรอบในการวเคราะหเปรยบเทยบ หลงจากนนจะรวบรวมขอมลหลกสตรวชาพระพทธศาสนากบหลกสตรวชาอนๆ ทเกยวของ เมอท าการรวบรวมขอมลเรยบรอยแลว ผวจยจะน ากรอบแนวคดเรองการบรณาการมาวเคราะหเปรยบเทยบหลกสตรปการศกษาตางๆ วามการบรณาการวชาพระพทธศาสนาเขากบวชาอนๆ หรอไมและหากมการบรณาการเปนการบรณาการจรงหรอไม สอดคลองหรอแตกตางกนอยางไรกบแนวคดทไดวางไว หลงจากนนจงจะประมวลผล เมอวเคราะหอยางถถวนทกแงมมแลว ผวจยจะน าเสนอวธแกปญหาและขอเสนอแนะทเหมาะสมตอไป

1.5 ขอบเขตกำรวจย

การวจยนเปนการศกษาเอกสารเกยวกบหลกสตรวชาพระพทธศาสนาและวชาทเกยวของในระดบประถมศกษาและมธยมศกษาตงแตหลงยคจอมพล ป. พบลสงครามจนถงปจจบน (หลกสตรป พ.ศ. 2492 – 2551) เพราะถอวาเปนยคแหงการเปลยนแปลงสงคมไทยยคใหมหลงการเปลยนแปลงการปกครอง การศกษาในสมยนนจงถอวาเปนหลกสตรสมยใหมทเกดขนตามสงคมไทยในสมยนนดวย สวนวชาทเกยวของเนนเฉพาะวชาสงคมศกษาและภาษาไทยเพราะเปนวชาทมการเชอมโยงกบวชา

4

พระพทธศาสนามากทสด ระยะเวลาทใชในการวจยเรมเกบขอมลตงแตเดอนธนวาคม 2554 – พฤศจกายน 2555 (โครงการวจย 1 ป) โดยมขนตอนการด าเนนงานตงแตศกษาเอกสารเกยวกบหลกสตรการศกษา รางรายงานการวจย (รางแรก) วเคราะห ตความ สรปผลการวจยและจดท ารายงานการวจยฉบบสมบรณ ผวจยเกบขอมลเอกสารเรองหลกสตรจากหองสมดกรมวชาการ เอกสารอนๆ คนจากหอสมดในมหาวทยาลยตางๆ ในกรงเทพมหานคร

1.6 ประโยชนทคำดวำจะได

1. ไดทราบขอดขอเสยของหลกสตรวชาทเกยวกบพระพทธศาสนาในระดบประถมศกษาและมธยมศกษา หลกสตรตางๆ

2. ไดแนวทางในการวางหลกสตรวชาพระพทธศาสนาและวชาทเกยวของ

บทท 2

แนวคดเรองการบรณาการดานการศกษา กอนทจะท ำกำรศกษำหลกสตรกำรศกษำวชำพระพทธศำสนำและวชำอนๆ ทเกยวของ ผวจยจะน ำเสนอแนวคดตำงๆ เกยวกบกำรบรณำกำรกำรศกษำทงในแงมมของวชำกำรปจจบนและในมมมองของพระพทธศำสนำวำมแนวคดในเรองนอยำงไรเพอทจะไดเปนกรอบในกำรพจำรณำวเครำะหตอไป

2.1 แนวคดและจดมงหมายเกยวกบการเรยนรแบบบรณาการ

กำรจดหลกสตรและกำรเรยนกำรสอนแบบบรณำกำรเปนเรองทเกดขนมำนำนแลว ผทรเรมคดกอนเมอประมำณหนงศตวรรษทผำนมำคอนกปรชญำกำรศกษำชำวเยอรมนชอ แฮบำรท (Herbart: 1890) ตอมำ จอหน ดวอ (Dewey: 1933) นกกำรศกษำชำวอเมรกนเปนผน ำแนวคดนนมำเสนอใหเปนรปธรรมมำกขน ภำยใตปรชญำควำมเชอทวำกำรศกษำจะตองพฒนำผเรยนในลกษณะเบดเสรจทงตว มใชแตเพยงพฒนำเฉพำะเรองใดเรองหนงหรอดำนใดดำนหนงเทำนน กำรด ำเนนกำรในกำรน ำเสนอแนวคดของหลกสตรและกำรเรยนกำรสอนแบบบรณำกำรซงดวอเปนผรเรมนรบกำรสนบสนนจำกนกกำรศกษำทมชอเสยงหลำยคนในระยะเวลำตอมำ อำท บรเนอร (Bruner: 1986) วพกอทสก (Vygotsky: 1978) และโรกอฟฟ (Rogoff: 1990) จอหน ดวอ ไดอธบำยควำมจ ำเปนทโรงเรยนตองจดใหมกำรสอนแบบบรณำกำร (Integrated Curriculum ) หรอกำรเชอมโยงเนอหำวชำกำรตำงๆ เขำดวยกน โดยไมเนนกำรเรยนเปนรำยวชำวำปญหำอปสรรครวมทงประสบกำรณตำงๆ ในชวตของมนษยนนจะผสมผสำนกนมไดแยกออกเปนสวนๆ1

กรมวชำกำรไดกลำวถงแนวคดของกำรเรยนรแบบบรณำกำรวำตองเปดโอกำสใหผเรยนมโอกำสไดเลอกเรยนตำมควำมสนใจไดหลำกหลำย ใหผเรยนไดเรยนรสงตำงๆ อยำงสมพนธกนตำมควำมเปนจรง กำรก ำหนดหวขอเรองตองค ำนงถงควำมสนใจของผเรยนเปนส ำคญ ผสอนประจ ำวชำจะตองมควำมเชอมนและเขำใจกำรบรณำกำรทตรงกน คดวำงแผนกำรเรยนรและประเมนผลรวมกน กำรใชเวลำตองยดหยนและปรบใหเหมำะสมกบควำมสำมำรถของผสอน ศกยภำพของผเรยน ลกษณะของกจกรรมมกำรเชอมโยงเนอหำในวชำเดยวกนและ/หรอขำมวชำ/กลมประสบกำรณ เรองรำวทเรยนเกยวของกบชวตจรงของผเรยน มกำรเชอมโยงสำระส ำคญ (Concept) ตำงๆ อยำงมควำมหมำย มกำรเชอมโยงกำรเรยนรสทองถน เพอกำรร เขำใจและเหนคณคำของทองถนทอำศยอยส ำหรบเรองใด หวขอใดทไมสำมำรถรวมกลมหรอบรณำกำรกนไดใหแยกสอนตำงหำก2 อมปำโร ลำรดซำเบล (Amparo Ladizabal) ไดกลำวถงจดมงหมำยในกำรสอนแบบบรณำกำร สรปไดดงน

1 รำตร เพรยวพำนช, กำรจดกจกรรมกำรเรยนกำรสอนวชำภำษำไทย (กรงเทพฯ: ส ำนกพมพมหำวทยำลยรำมค ำแหง, 2547), หนำ 335. 2 กรมวชำกำร, "กำรบรณำกำร" เอกสำรชดเทคนคกำรจดกระบวนกำรเรยนรทผเรยนส ำคญทสด (กรงเทพฯ: โรงพมพกำรศำสนำ กรมศำสนำ, 2544), หนำ 27 – 28.

6

1. เพอพฒนำใหผเรยนรสกปลอดภย มควำมพงพอใจ มควำมรสกเปนสวนหนงของหมคณะและยอมรบผอน 2. สงเสรมกำรเรยนแบบรวมมอกน โดยมกำรวำงแผนรวมกนระหวำงครกบผเรยน 3. ชวยพฒนำคำนยม โดยจดบรรยำกำศในชนเรยนทสำมำรถพฒนำจรยธรรมมำตรฐำนกำรท ำงำน มำตรฐำนของกลม ควำมซำบซงในกำรท ำงำนและควำมซอสตย 4. ชวยพฒนำวนยในตนเอง สงเสรมใหผเรยนควบคมตนเอง โดยสำมำรถควบคมอำรมณและควำมรสกของตนเอง 5. สงเสรมควำมคดสรำงสรรค โดยพฒนำกำรแสดงออกทำงศลปะ ดนตร กำรละคร ฯลฯ เชนเดยวกบทำงดำนสงคม วทยำศำสตรและวรรณคด ซงผเรยนมควำมเปนอสระในกำรเลอกสงทเขำตองกำร 6. เพอใหผเรยนมโอกำสไดรวมกจกรรมในสงคม มควำมเตมใจทจะท ำงำนรวมกบกลมและเปนสมำชกทดของกลม 7. ชวยวดผลกำรเรยนรโดยกำรแนะน ำกระบวนกำรวดผลแกผเรยนทงรำยบคคลและรำยกลม3

จะเหนไดวำแนวคดของกำรจดกำรเรยนรแบบบรณำกำรเปนแนวคดทตองจดกำรเรยนรทสอดคลองกบสภำพชวตจรงของผเรยนและเปดโอกำสใหผเรยนมบทบำทในกำรแสวงหำควำมรดวยตนเอง โดยผสอนมบทบำทเปนผอ ำนวยควำมสะดวกและเปนทปรกษำเพอใหกำรจดกำรเรยนรประสบผลส ำเรจ เปนตน

2.2 ความหมายและลกษณะส าคญของการบรณาการทางการศกษา

ควำมหมำยของค ำวำ “บรณำกำร” นน อำจพจำรณำไดเปนสองนยคอ ควำมหมำยโดยทวไปของค ำวำบรณำกำรประกำรหนงและควำมหมำยเฉพำะในทำงศกษำศำสตรของค ำวำบรณำกำรอกประกำรหนง โดยนยแรก บรณำกำรหมำยถงกำรท ำใหสมบรณซงอำจจะขยำยควำมเพมเตมไดอกวำหมำยถงกำรท ำใหหนวยยอยๆ ทสมพนธองอำศยกนอยเขำมำรวมท ำหนำทอยำงประสำนกลมกลนเปนองครวมหนงเดยวทมควำมครบถวนสมบรณในตวเอง สวนควำมหมำยอกนยหนง ซงกลำวเจำะจงลงไปถงองคควำมรในสำขำวชำทำงศกษำศำสตรหรอครศำสตร บรณำกำร ยอมหมำยถงกำรน ำเอำศำสตรสำขำวชำตำงๆ ทมควำมสมพนธเกยวของกนมำผสมผสำนเขำดวยกนเพอประโยชนในกำรจดหลกสตรและจดกำรเรยนกำรสอน4 แนวคดดงกลำวสอดคลองกบไวท (White: 1981) ทกลำวถงกำรเรยนกำรสอนแบบบรณำกำรวำเปนกำรเชอมโยงหลำยวชำเขำดวยกนไมใชแตในดำนเนอหำวชำอยำงเดยวแตยงเกยวของกบวธกำรสอนของครอกดวย ถำครสอนแยกเปนรำยวชำกจะท ำใหกำรเรยนกำรสอนไมตอเนอง5 ฮอบกนส

3 สวำง วงศฟำเลอน, “กำรบรณำกำรสำระกำรเรยนรพระพทธศำสนำในหลกสตรกำรศกษำขนพนฐำน พทธศกรำช 2544,” (วทยำนพนธปรญญำมหำบณฑต สำขำวชำพระพทธศำสนำ บณฑตวทยำลย มหำวทยำลยมหำจฬำลงกรณรำชวทยำลย, 2550), หนำ 27. 4 รำตร เพรยวพำนช, กำรจดกจกรรมกำรเรยนกำรสอนวชำภำษำไทย, หนำ 335. 5 Alvin M. White, Interdisciplinary Teaching (San Francisco: Jossey – Bass, 1981), p. 6.

7

(Hopkins) กลำวถงบรณำกำรในแงกำรสอนไววำหมำยถงกระบวนกำรสอนทผสมผสำนเนอหำวชำตำงๆ เขำเปนหนวยกำรเรยน จดกจกรรมกำรศกษำคนควำเพอน ำไปใชแกปญหำในสถำนกำรณตำงๆ อยำงเหมำะสม สวน บลเซน กลำวถงกำรเรยนกำรสอนแบบบรณำกำรวำเปนกำรเรยนกำรสอนทเปดโอกำสใหนกเรยนไดรวมมอกนคนควำหรอศกษำในสงทสนใจ นกเรยนกบครจะตองรวมมอกนเพอใหเกดกำรเรยนร นกเรยนอำจจะเรยนเปนกลมเลกๆ เพอศกษำเปนรำยบคคลกได6

ควำมหมำยของกำรเรยนรแบบบรณำกำรกำรศกษำนนมผใหควำมหมำยอกมำกมำย เชน ส ำนกงำนคณะกรรมกำรกำรศกษำขนพนฐำน (2547) ใหควำมหมำยวำเปนกำรจดกำรเรยนกำรสอนทเชอมโยงหลอมรวมเปำหมำยกำรเรยนร วธกำรเรยนร สำระหรอประสบกำรณทงภำยในกลมสำระหรอระหวำงกลมสำระอยำงกลมกลนโดยผำนกระบวนกำรเรยนรทยดผเรยนเปนส ำคญและพฒนำผเรยนในทกดำน ศรชย กำญจนวำสและคณะ (2547) ใหควำมหมำยวำหมำยถงกำรน ำสำระทเกยวของสมพนธกนมำผสมผสำนเขำดวยกนเพอจดกจกรรมกำรเรยนกำรสอนใหผเรยนไดรบประสบกำรณจรงหรอปฏบตจรงจำกแหลงเรยนรทหลำกหลำยจนเกดกำรเรยนรแบบองครวมอนมควำมหมำยตอกำรด ำรงชวตและกำรพฒนำศกยภำพในอนำคต บรชย ศรมหำสำคร (2545) นนทนช จระศกษำ (2544) และอรทย มลค ำและคณะ (2544) กลำวไวสอดคลองกนวำเปนกำรน ำเอำโครงสรำงเนอหำควำมรและกจกรรมทมควำมสมพนธเกยวของกนของแตละวชำหรอทมควำมแตกตำงกนของแตละวชำมำหลอมรวมเขำดวยกน โดยใชวชำใดวชำหนงเปนแกนหลกแลวสอนเชอมโยงใหสมพนธกบเรองหรอวชำอนๆ ทเกยวของอยำงกลมกลน รวมทงมกำรจดล ำดบขนตอนเนอหำวชำจำกงำยไปหำยำกโดยค ำนงถงผเรยนเพอใหเหมำะสมกบกำรประยกตใชแกปญหำในชวตจรงและเปนประโยชนในกำรเรยนกำรสอนและกำรเรยนรของผเรยนเบญจมำศ อยเปนแกว (2546) วฒนำพร ระงบทกข (2545) และอำภรณ ใจเทยง (2546) กลำวถงกำรจดกำรเรยนรแบบบรณำกำรไวสอดคลองกนวำหมำยถงกำรจดประสบกำรณกำรเรยนร โดยเชอมโยงระหวำงประสบกำรณเดมกบประสบกำรณใหมและเปนประสบกำรณตรงทเชอมโยงหวขอหรอเนอหำสำขำวชำตำงๆ ทมควำมสมพนธเกยวของกนมำผสมผสำนเขำดวยกนโดยใชกระบวนกำรเรยนร กระบวนกำรคด กระบวนกำรแกปญหำและกระบวนกำรแสวงหำควำมรทเชอมโยงทงหลกสตรและวธสอน ตลอดจนเนนควำมสนใจ ควำมสำมำรถและควำมตองกำรของผเรยนเพอใหผเรยนเกดควำมรแบบองครวมและสำมำรถน ำไปประยกตใชในชวตประจ ำวนได

เฟรดรกส (Fredricks: 1998) กลำววำกำรเรยนรแบบบรณำกำรเปนกำรใหอสระในกำรเรยนรส ำหรบผเรยนในหองเรยน ผสอนสำมำรถเลอก ประยกตหรอปรบกจกรรมใหงำยขนในกำรทจะน ำไปใชตำมควำมตองกำรของผเรยน อกทงเปนกำรใหโอกำสแกผเรยนในกำรเลอกกจกรรมและโอกำสในกำรเรยนรทมควำมหมำยส ำหรบตนเอง นอกจำกนยงเปนกลวธทำงกำรศกษำทเตรยมผเรยนส ำหรบกำรเรยนรตลอดชวตดวย เจคอบส (Jacobs: 1989) กลำววำกำรเรยนรแบบบรณำกำรเปนกำรประยกตวธกำรและเนอหำจำกศำสตรตำงๆ มำกกวำ 1 สำขำเขำดวยกน โดยมงศกษำเกยวกบประเดน (Theme)

6 L. Thomas Hopkins, Integration: Its Meaning and Application (New York: Appleton-Century Company, Inc., 1937), p. 21.

8

หวขอปญหำหรอประสบกำรณในเรองใดเรองหนง เลก (Lake: 2000) กลำววำกำรเรยนรแบบบรณำกำรเปนวธกำรทเชอมโยงควำมร ควำมคดรวบยอดในวชำตำงๆ หรอทกษะเขำดวยกนเพอใหเกดกำรเรยนรโดยองครวมทงดำนพทธพสย จตพสยและทกษะพสยและเปนวธสรำงกำรศกษำใหมควำมหมำยยงขนดวย เลมเทค (Lemtech: 2002) กลำววำกำรบรณกำรไมใชกำรเนนทเนอหำวชำใดวชำหนงแตเปนกำรเชอมโยงเนอหำวชำและกระบวนกำรเรยนร กำรบรณำกำรชวยใหผเรยนเหนควำมสมพนธของเวลำ มต กำรกระท ำ ควำมคดรวบยอด ปญหำและกำรตดสนใจ กำรบรณำกำรเปนกำรสรำงสงเรยนรทมควำมเกยวของกนมำกส ำหรบผเรยนทจะไดรบประสบกำรณและกำรใชบรบทของสงคมส ำหรบกำรเรยนรอยเสมอและเปนกำรสอนทงเนอหำและทกษะทผเรยนตองกำร7

กด (Good: 1959) ใหควำมหมำยของบรณำกำรทำงกำรศกษำวำหมำยถงสภำพของกำรจดรวมควำมรในวชำตำงๆ มำไวเปนหนวยกำรเรยนเดยวกน โดยจดใหสมพนธกนดวยกำรสอดแทรกในเนอหำวชำ ซงกระบวนกำรหรอกำรจดกำรเรยนกำรสอนเรองใดเรองหนงใหมวชำตำงๆ ทเกยวของอยดวยกนในรปแบบของโครงกำรหรอกจกรรม สมตร คณำนกร (2521) กลำววำกำรบรณำกำรหมำยถงกำรท ำใหสมบรณและท ำใหเตม หนวยบรณำกำรจงหมำยถงหนวยควำมรทเตมสมบรณ ค ำว ำเตมสมบรณในทนหมำยถงวำควำมรเหลำนไดถกรวบรวมประมวลมำรวมเขำกนไวภำยในหนวยเดยวกนและควำมรเหลำนจะชวยใหผเรยนไดบรรลถงจดมงหมำยของหนวย ถำเปนหนวยทยดคำนยมแบบแกน ผเรยนกจะมคำนยมนน ถำเปนหนวยทยดกจกรรมเปนแกนผเรยนกจะสำมำรถประกอบกจนนได เปลอง ณ นคร (2521) กลำววำกำรบรณำกำรในทำงกำรศกษำหมำยถงกำรสอนและกำรเรยนเรองใดเรองหนงใหมวชำตำงๆ ทเกยวของรวมอยดวยหรออกนยหนงเปนกำรรวมวชำตำงๆ เขำดวยกนนนเอง8 โฟกรำต (Frogaty) ไดแบงกำรบรณำกำรออกเปน 3 ประเภท คอ

1. บรณำกำรภำยในสำขำวชำ เปนกำรสรำงควำมสมพนธภำยในวชำใดวชำหน ง เพอใหเนอหำทก ำหนดไวเปนไปในทศทำงเดยวกน 2. บรณำกำรระหวำงสำขำวชำ เปนกำรจดเนอหำจำกหลำยสำขำวชำทเกยวของกนเขำดวยกน เพอใหกำรศกษำในเรองนนกวำงขวำงครอบคลมมำกขน 3. บรณำกำรระหวำงผเรยน เปนวธกำรหำควำมตองกำรรวมกนของนกเรยนทมควำมแตกตำงกนเพอใหเปนขอมลในกำรจดกจกรรมกำรเรยนกำรสอน9

7 พกล เอกวรำงกร, “กำรวจยและพฒนำระบบกำรวดและประเมนผลกำรเรยนรแบบบรณำกำรระดบประถมศกษำ,” (วทยำนพนธปรญญำดษฎบณฑต สำขำวชำกำรวดและประเมนผลกำรศกษำ ภำควชำวจยและจตวทยำกำรศกษำ คณะครศำสตร จฬำลงกรณมหำวทยำลย, 2550), หนำ 34 – 36. 8 โสธรำรกษ ชนรกญำต, “กำรศกษำกำรด ำเนนงำนกำรจดหลกสตรของโรงเรยนวถพทธ,” (วทยำนพนธมหำบณฑต สำขำวชำนเทศกำรศกษำและพฒนำหลกสตร ภำควชำบรหำรกำรศกษำ คณะครศำสตร จฬำลงกรณมหำวทยำลย, 2546), หนำ 92 – 93. 9 สวำง วงศฟำเลอน, “กำรบรณำกำรสำระกำรเรยนรพระพทธศำสนำในหลกสตรกำรศกษำขนพนฐำน พทธศกรำช 2544,”, หนำ 32.

9

ส ำนกงำนประสำนโครงกำรพฒนำทรพยำกรมนษยไดแบงกำรสอนแบบบรณำกำรคลำยโฟกรำต โดยไดแบงออกเปน 2 ประเภท คอ 1) กำรบรณำกำรภำยในวชำ 2) กำรบรณำกำรระหวำงวชำ เปนกำรเชอมโยงหรอรวมศำสตรตำงๆ ตงแต 2 สำขำขนไปภำยใตหวเรอง (Theme) เดยวกน เปนกำรเรยนรโดยใชควำมรควำมเขำใจและทกษะในศำสตรหรอควำมรในวชำตำงๆ มำกกวำ 1 วชำ ขนไปเพอกำรแกปญหำหรอแสวงหำควำมรควำมเขำใจในเรองใดเรองหนง กำรเชอมโยงควำมรและทกษะระหวำงวชำตำงๆ จะชวยใหผเรยนเกดกำรเรยนรทลกซง ไมใชเพยงผวเผนและมลกษณะใกลเคยงกบชวตจรงมำกขน โดยรปแบบของกำรจดกำรเรยนกำรสอนแบบบรณำกำรม 4 รปแบบ คอ

1. กำรสอนบรณำกำรแบบสอดแทรก (Infusion Instruction) กำรสอนแบบนครผสอนในวชำหนงสอดแทรกเนอหำของวชำอนๆ เขำไปในกำรสอนของตนเปนกำรวำงแผนกำรสอนและสอนโดยครเพยงคนเดยว 2. กำรสอนบรณำกำรแบบขนำน (parallel intruction) กำรสอนตำมรปแบบน ครตงแต 2 คนขนไปสอนตำงวชำกน ตำงคนตำงสอนแตตองวำงแผนกำรสอนรวมกนโดยมงสอนหวเรอง ควำมคดรวบยอด ปญหำเดยวกน (theme concept problem) ระบสงทรวมกนและตดสนใจรวมกนวำจะสอนเรอง ควำมคดรวบยอด ปญหำนนๆ อยำงไรในวชำของแตละคน งำนหรอกำรบำนทมอบหมำยใหนกเรยนท ำจะแตกตำงกนไปในแตวชำ แตทงหมดจะตองมหวเรอง ควำมคดรวบยอด ปญหำรวมกน 3. กำรสอนบรณำกำรแบบสหวทยำกำร (Multidisciplinary instruction) กำรสอนแบบนคลำยๆ กบกำรสอนบรณำกำรแบบขนำน (parallel intruction) กลำวคอ ครตงแต 2 คนขนไป สอนตำงวชำกน มงสอนหวเรองควำมคดรวบยอด ปญหำเดยวกน ตำงคนตำงแยกกนสอนเปนสวนใหญแตมกำรมอบหมำยงำนหรอโครงกำร (project) รวมกน ซงจะชวยเชอมโยงสำขำวชำตำงๆ เขำดวยกน ครทกคนจะตองวำงแผนรวมกนเพอทจะระบวำจะสอนหวเรองควำมคดรวบยอด ปญหำนนๆ ในแตละวชำอยำงไร และวำงแผนสรำงโครงกำรนนออกเปนโครงกำรยอยๆ ใหนกเรยนปฏบตในแตละรำยวชำอยำงไร 4. กำรสอนบรณำกำรขำมวชำหรอเปนคณะ (Transdisciplinary Instruction) กำรสอนตำมรปแบบน ครทสอนวชำตำงๆ จะรวมกนสอนเปนคณะหรอเปนทมรวมกนวำงแผนปรกษำหำรอและก ำหนดหวเรอง ควำมคดรวบยอด ปญหำรวมกน แลวรวมกนด ำเนนกำรสอนนกเรยนกลมเดยวกน10

กำรแบงกำรบรณำกำรดงกลำวนำจะมำจำกกระทรวงศกษำธกำรทไดแบงกำรบรณำกำรเปน 4 แบบ เชนกน คอ

1. กำรบรณำกำรแบบผสอนคนเดยว คร ผสอนสำมำรถจดกำรเรยนรโดยเชอมโยงสำระกำรเรยนรตำงๆ กบหวขอเรองทสอดคลองกบชวตจรงหรอสำระทก ำหนดขนมำ เชน เรอง สงแวดลอม น ำ เปนตน คร ผสอน สำมำรถเชอมโยงสำระ และกระบวนกำรเรยนรของกลมสำระตำงๆ เชน กำรอำน กำรเขยน กำรคดค ำนวณ กำรคดวเครำะหตำงๆ ท ำใหผเรยนไดใชทกษะและกระบวนกำรเรยนรไปแสวงหำควำมรควำมจรงจำก หวขอเรองทก ำหนด

10 ส ำนกงำนประสำนงำนโครงกำรพฒนำทรพยำกรมนษย กระทรวงศกษำธกำร, คมอฝกอบรมเพอพฒนำกำรเรยนกำรสอนแบบหนวยบรณำกำรวชำคณตศำสตรและวทยำศำสตร, (กรงเทพมหำนคร: ม.ป.ท., 2540), หนำ 7 – 10.

10

2. กำรบรณำกำรแบบคขนำน มคร ผสอนตงแตสองคนขนไปรวมกนจดกำรเรยนกำรสอน โดยอำจยดหวขอเกยวกบเรองใดเรองหนง แลวบรณำกำรเชอมโยงแบบ คขนำน เชน คร ผสอนคนหนงสอนวทยำศำสตร เรองเงำ คร ผสอนอกคนอำจสอนคณตศำสตร เรองกำรวดระยะทำง โดยกำรวดเงำ คดค ำนวณในเรองเงำในชวงเวลำตำงๆ จดท ำกรำฟของเงำในระยะตำงๆ หรออกคนหนงอำจใหผเรยนรศลปะเรองเทคนคกำรวำดรปทมเงำ 3. กำรบรณำกำรแบบสหวทยำกำร กำรบรณำกำรในลกษณะนน ำเนอหำจำกหลำยกลมสำระมำเชอมโยงเพอจดกำรเรยนร ซงโดยทวไปผสอนมกจดกำรเรยนกำรสอนแยกตำมรำยวชำหรอกลมวชำ แตในบำงเรอง คร ผสอนจดกำรเรยนกำรสอนรวมกนในเรองเดยวกน เชน เรอง วนสงแวดลอมของชำต คร ผสอนภำษำไทยจดกำรเรยนกำรสอนใหผเรยนรภำษำ ค ำศพทเกยวกบสงแวดลอม ผสอนวทยำศำสตรจดกจกรรมคนควำเกยวกบสงแวดลอม ผสอนสงคมศกษำใหผเรยนคนควำหรอท ำกจกรรมชมรมเกยวกบสงแวดลอม และคร ผสอนสขศกษำอำจจดใหจดท ำกจกรรมเกยวกบกำรรกษำสงแวดลอมใหถกสขลกษณะ เปนตน 4. กำรบรณำกำรแบบโครงกำร คร ผสอนสำมำรถจดกำรเรยนกำรสอนโดยบรณำกำรเปนโครงกำร โดยผเรยนและคร ผสอนรวมกนสรำงสรรคโครงกำรขน โดยใชเวลำกำรเรยนตอเนองกนไดหลำยชวโมง ดวยกำรน ำเอำจ ำนวนชวโมงของวชำตำงๆ ท คร ผสอนเคยสอนแยกกนนนมำรวมเปนเรองเดยวกน มเปำหมำยเดยวกน ในลกษณะของกำรสอนเปนทม เรยนเปนทม ในกรณทตองกำรเนนทกษะบำงเรองเปนพเศษ คร ผสอนสำมำรถแยกกนสอนได เชน กจกรรมเขำคำยดนตร กจกรรมเขำคำยภำษำองกฤษ กจกรรมเขำคำยศลปะ เปนตน11

จำกควำมหมำยดงกลำวสรปไดวำกำรเรยนรแบบบรณำกำร หมำยถงกำรน ำสำระกำรเรยนรจำกกลมสำระกำรเรยนรตำงๆ ทเกยวของสมพนธกนมำผสมผสำนเขำดวยกนเพอจดกจกรรมกำรเรยนกำรสอนใหผเรยนไดรบประสบกำรณจำกกำรเรยนรในแหลงกำรเรยนรทหลำกหลำยและสอดคลองกบชวตจรง สงผลใหผเรยนเกดกำรเรยนรแบบองครวมและสำมำรถน ำมำใชในกำรด ำรงชวตได ดงนนกำรบรณำกำรทำงกำรศกษำจงหมำยถงกำรรวมควำมรในวชำตำงๆ ทมควำมสมพนธกนเขำมำไวภำยในหนวยเดยวกนโดยครอบคลมไปถงกำรบรณำกำรในสำขำ ระหวำงสำขำและระหวำงผเรยนอกดวย

2.3 ความส าคญของการเรยนรแบบบรณาการ

กำรสอนแยกออกเปนวชำท ำใหกำรเรยนรแยกกนเปนสวนๆ ไมสอดคลองกบชวตจรงเพรำะกำรแกปญหำทเกดขนตองใชทกษะและควำมรจำกหลำยๆ วชำมำผสมผสำนกน โดยเฉพำะอยำงยงวชำกำรหรอแนวคดตำงๆ ทใกลเคยงกนหรอเกยวของกนควรน ำมำเชอมโยงกนเพอใหผเรยนเกดกำรเรยนรทมควำมหมำย นอกจำกนน วถชวตจรงของคนเรำมเรองรำวตำงๆ ทมควำมหมำยสมพนธซงกนและกน ผเรยนจะเรยนรไดดขนและเรยนรอยำงมควำมหมำย เมอมกำรบรณำกำรเขำกบชวตจรงโดยกำรเรยนรในสงทใกลตวและขยำยกวำงไกลตวออกไป กำรเรยนรแบบบรณำกำรจะท ำใหผเรยนบรรลจดประสงค

11 กรมวชำกำร กระทรวงศกษำธกำร, หลกสตรกำรศกษำขนพนฐำน พทธศกรำช 2544 (กรงเทพมหำนคร: บรษทส ำนกพมพวฒนำพำนช, 2544), หนำ 21 – 22.

11

ของหลกสตรและควำมตองกำรของผเรยน ทศทำงกำรศกษำปจจบนจงใหควำมส ำคญกบกำรเรยนรแบบบรณำกำรเพมขนเรอยๆ12 ดวยเหตน ส ำนกงำนคณะกรรมกำรกำรศกษำขนพนฐำนจงไดกลำวถงควำมส ำคญของกำรเรยนรแบบบรณำกำรไวดงตอไปน

1. เปนกำรเรยนรทท ำใหผเรยนมโอกำสไดรบประสบกำรณทสมพนธกบชวตจรงและชวยใหผเรยนสำมำรถบรณำกำรกลวธตำงๆ ทไดจำกกำรศกษำเลำเรยนไปใชในกำรด ำเนนชวต 2. ชวยใหเกดกำรเรยนรลกษณะรอบร มควำมรหลำยดำน เชอมโยงกนเปนองครวม ควำมรประสบกำรณไมคบแคบและเกดกำรพฒนำชวตทกดำน 3. ควำมรทไดรบมควำมหมำยตอชวตและสะดวกตอกำรน ำไปใชประโยชนในชวตจรงเพรำะไดเรยนรสงทสอดคลองกบสภำพจรง ไดเรยนรอยำงเปนองครวมมควำมรอบรเรองนนๆ ซงเมอจะใชหรอแกปญหำในชวตจรงจะตองใชควำมรอบร ควำมรทไดเรยนอยำงบรณำกำรกบสงทตองกำรใชในชวตจรงจงสอดคลองกน สะดวกตอกำรใชงำน 4. ชวยลดควำมซ ำซอนของเนอหำ ประหยดเวลำ กำรเรยนรและชวยลดภำระกำรสอนได 5. สงเสรมกำรเรยนรทหลำกหลำย คดวเครำะหเชอมโยงไดและชวยพฒนำควำมคดสรำงสรรค13

ส ำนกงำนโครงกำรพเศษ ส ำนกงำนคณะกรรมกำรกำรประถมศกษำแหงชำต ไดกลำวถงควำมส ำคญของกำรจดกำรเรยนกำรสอนแบบบรณำกำรไวเชนเดยวกน ดงตอไปน

1. กำรทจะเขำใจสงตำงๆ อยำงแจมแจงเกดควำมหมำยและน ำไปใชไดกตอเมอควำมรควำมคดคอยๆ อยรวมกน สมพนธและเชอมโยงจนสำมำรถมองเหนควำมสมพนธของสงนนกบสงอนรอบตวซงมผลใหเกดกำรน ำควำมรประสบกำรณทไดมำจดระบบระเบยบใหมใหเหมำะสมกบตนเองเปนองครวมของควำมรตนเองทมกำรเชอมโยงสมพนธกน 2. กำรสอนตองใหเกดกระบวนกำรเชอมโยงควำมคดทเกดขนในเนอหำ วธกำรทหลำกหลำยลกษณะเพรำะจะชวยใหมองเหนควำมเชอมโยงของประสบกำรณตำงๆ และท ำใหน ำไปใชในสถำนกำรณทหลำกหลำยอยำงมควำมหมำยได 3. เรองรำวเนอหำในหลกสตรจะมควำมเหลอมซอนกนอยไมสำมำรถแยกสวนขำดจำกกนได กำรจดกำรสอนเปนเรองเดยวๆ แยกขำดจำกกนจะไมสำมำรถท ำใหเกดกำรเรยนรอยำงมควำมหมำยและเกดควำมเขำใจอยำงแทจรงได ครจงตองมบทบำทส ำคญในกำรจดหลกสตรเสยใหมใหเปนระบบ กระบวนกำรทประกอบดวยควำมคด เรองรำวเนอหำหลำกหลำยมำรวมกนเปนกลมกอนและด ำเนนกำรสอนสงนนเชอมโยงกนในเรองรำวตำงๆ ทเกยวของและเชอมโยงไปสกำรน ำไปใชในชวตจรงดวย

12 พกล เอกวรำงกร, “กำรวจยและพฒนำระบบกำรวดและประเมนผลกำรเรยนรแบบบรณำกำรระดบประถมศกษำ,”, หนำ 36. 13 ส ำนกงำนคณะกรรมกำรกำรศกษำขนพนฐำน กระทรวงศกษำธกำร, ชดฝกอบรมทำงไกลบคลำกรกำรศกษำขนพนฐำน เสนทำงปฏรปกำรเรยนร “ครปฏรป” ตอนท 2 กำรเรยนรบรณำกำร: ยทธศำสตรครปฏรป, (กรงเทพมหำนคร: อษำกำรพมพ, 2547), หนำ 4 – 5.

12

4. กำรสอนแบบบรณำกำรจะเกดควำมเชอมโยงสงทเปนควำมรทไดรบ เกบไวในสมองกบเหตกำรณเรองรำว สงตำงๆ รอบตวหรอเนอหำอนๆ ซงมผลท ำใหควำมรไมถกเกบไวในสมองแตเพยงล ำพงแตถกเชอมโยงไปใชจนเกดควำมหมำยใหมทมควำมซบซอนกวำเดม ซงถกพสจนจรง ตรวจสอบจำกสภำพจรงทไดน ำไปใชแลว14

จำกควำมส ำคญของกำรเรยนกำรสอนแบบบรณำกำรดงกลำวขำงตนสรปไดวำกำรบรณำกำรเปนกำรจดประสบกำรณใหสอดคลองกบควำมถนด ควำมสนใจและสอดคลองกบสภำพชวตจรงของผเรยน ท ำใหผเรยนเกดกำรเรยนรทมควำมหมำย สำมำรถเชอมโยงสงทเรยนเขำกบชวตจรงได ท ำใหเกดควำมรแบบองครวม สำมำรถท ำงำนรวมกบผอนไดอยำงมควำมสขและน ำควำมรทไดไปแกปญหำตำงๆ ในชวตจรงได เมอทรำบถงรำยละเอยดดำนตำงๆ ของกำรบรณำกำรดำนกำรศกษำแลว ในหวขอตอไปจะกลำวเฉพำะหลกสตรแบบบรณำกำรซงเปนหวใจส ำคญของงำนวจยน

2.4 ความหมายและลกษณะของหลกสตรบรณาการ

นกกำรศกษำใหควำมหมำยของหลกสตรบรณำกำร (Integrated curriculum) ไวมำกมำย เชน ออรนสไตนและฮงกนส (Ornstein and Hunkins: 1993) กลำววำหลกสตรบรณำกำรคอกำรเชอมโยงควำมรและประสบกำรณทงหมดเขำไวดวยกนในกำรวำงแผนหลกสตร โดยเนนทควำมสมพนธในแนวรำบ (Horizontal Relations) ของเนอหำหรอหวเรองตำงๆ ซงกำรบรณำกำรจะชวยใหผเรยนไดมมมองควำมรทเปนองครวม ฮมฟรย (Humphreys) กลำววำหลกสตรบรณำกำรเปนกำรศกษำทจดขนโดยกำรตดประเดนรำยวชำตำงๆ แลวน ำมำรวมกนในรปแบบตำงๆ ของหลกสตรเพอใหเกดกำรเชอมโยงอยำงมควำมหมำยและใหเกดกำรศกษำคนควำในเชงกวำง หลกสตรบรณำกำรมมมมองกำรเรยนรและกำรสอนในทศทำงทเปนองครวมและสะทอนสโลกของควำมเปนจรง เลก (Lake: 1991) ไดรวบรวมนยำมของหลกสตรบรณำกำรและสรปภำพรวมควำมหลำยของหลกสตรบรณำกำรซงประกอบดวยกำรรวบรวมรำยวชำเนนทโครงกำร แหลงทรพยำกรจะเปนไปตำมเอกสำรต ำรำทมอยสมพนธกนภำยในมโนทศน หนวยของหวเรองเปนหลกกำรเบองตนในกำรจดหลกสตร ตำรำงเวลำมควำมยดหยนและกลมผเรยนมควำมยดหยน

โนว (Knowes: 1977) กลำวถงกำรจดหลกสตรและกำรเรยนกำรสอนแบบบรณำกำรวำหมำยถงกำรจดวชำทมเนอหำของสองวชำหรอมำกกวำนนโดยเนอหำของสองวชำนนมควำมเกยวเนองกน กำรจดหลกสตรและกำรเรยนกำรสอนแบบนจะชวยใหผเรยนเขำใจควำมคดและหลกกำรของสำขำวชำตำงๆ ไดดทสดโดยผสอนตองสำมำรถจดกำรใหผเรยนเหนควำมเชอมโยงของสำขำวชำตำงๆ ได สจรต เพยรชอบ (2523) กลำวถงหลกสตรบรณำกำรวำเปนหลกสตรทรวมประสบกำรณในกำรเรยนรตำงๆ เขำดวยกบประสบกำรณนนๆ ผท ำหลกสตรไดคดเลอกตดทอนจำกหลำยๆ สำขำวชำแลวจดเปนหมวดหม หลกสตรทพฒนำหรอด ำเนนกำรดวยวธกำรดงกลำวจงเรยก “หลกสตรบรณำกำร” (Integrated Curriculum) คอหลกสตรทน ำเอำเนอหำของวชำตำงๆ มำหลอมรวมเขำดวยกน ท ำใหเอกลกษณของแต

14 ส ำนกงำนโครงกำรพเศษ ส ำนกงำนคณะกรรมกำรกำรประถมศกษำแหงชำต กระทรวงศกษำธกำร, กำรเรยนร ... สทกษะชวต, (กรงเทพมหำนคร: โรงพมพครสภำลำดพรำว, 2541), หนำ 25.

13

ละรำยวชำหมดไปเกดเปนเอกลกษณใหมของหลกสตรโดยรวม เชนเดยวกน กำรเรยนกำรสอนทด ำเนนกำรดวยวธบรณำกำรเรยกวำ “กำรเรยนกำรสอนแบบบรณำกำร” (Integrated Instruction) คอ เนนทองครวมของเนอหำมำกกวำองคควำมรของแตละรำยวชำและเนนทกำรเรยนรของผเรยนเปนส ำคญยงกวำกำรบอกเนอหำของคร15 สวนธ ำรง บวศร กลำววำกำรจดหลกสตรและกำรจดกำรเรยนกำรสอนแบบบรณำกำร (Integrated Curriculum & Instruction) ถำสำมำรถด ำเนนไดอยำงสมบรณแลวกควรจะมลกษณะส ำคญโดยรวมดงตอไปน กลำวคอ

1. เปนกำรบรณำกำรระหวำงควำมรและกระบวนกำรเรยนร เพรำะในปจจบนนปรมำณควำมรมมำกขนเปนทวคณ รวมทงมควำมสลบซบซอนมำกขนเปนล ำดบ กำรเรยนกำรสอนดวยวธกำรเดม อำท กำรบอกเลำ กำรบรรยำยและกำรทองจ ำ อำจจะไมเพยงพอทจะกอใหเกดกำรเรยนรทมประสทธภำพได ผเรยนควรจะเปนผส ำรวจควำมสนใจของตนเองวำในองคควำมรหลำยหลำกนน อะไรคอสงทตนเองสนใจอยำงแทจรง ตนควรจะแสวงหำควำมรเพอตอบสนองควำมสนใจเหลำนนได อยำงไร เพยงใดและดวยกระบวนกำรเชนไร ซงแนนอนวำกระบวนกำรเรยนกำรสอนลกษณะนยอมขนอยกบควำมแตกตำงระหวำงบคคล (Individual Differences) 2. เปนกำรบรณำกำรระหวำงพฒนำกำรทำงควำมรและพฒนำกำรทำงจตใจ นนคอใหควำมส ำคญแก จตพสย คอ เจตคต คำนยม ควำมสนใจและสนทรยภำพแกผเรยน ฝกฝนกำรแสวงหำควำมรดวยไมใชเนนแตเพยงองคควำมรหรอพทธพสยแตเพยงอยำงเดยว 3. เปนกำรบรณำกำรระหวำงควำมรและกำรกระท ำ ควำมสมพนธของบรณำกำรระหวำงควำมรและกำรกระท ำในขอนกมนยแหงควำมส ำคญและควำมสมพนธเชนเดยวกบทไดกลำวแลวในขอทสอง เพยงแตเปลยนจตพสยเปนทกษะพสย เทำนน 4. เปนกำรบรณำกำรระหวำงสงทเรยนในโรงเรยนกบสงทเปนอยในชวตประจ ำวนของผเรยน คอ กำรตระหนกถงควำมส ำคญแหงคณภำพชวตของผเรยนวำเมอไดผำนกระบวนกำรเรยนกำรสอนตำมหลกสตรแลว สงทเรยนทสอนในหองเรยนจะตองมควำมหมำยและมคณคำตอชวตของผเรยนอยำงแทจรง 5. เปนกำรบรณำกำรระหวำงวชำตำงๆ เพอใหผเรยนเกดควำมร เจตคตและกำรกระท ำทเหมำะสมกบควำมตองกำรและควำมสนใจของผเรยนอยำงแทจรง ตอบสนองตอคณคำในกำรด ำรงชวตของผเรยนแตละคน กำรบรณำกำรของวชำตำงๆ เขำดวยกนเพอตอบสนองควำมตองกำรหรอเพอกำรตอบปญหำทผเรยนสนใจจงเปนขนตอนส ำคญทควรจะกระท ำในขนตอนของกำรบรณำกำรหลกสตรและกำรเรยนกำรสอนเปนอยำงยง16

จำกแนวคดของนกกำรศกษำเกยวกบควำมหมำยของหลกสตรบรณำกำรดงทกลำวมำขำงตน สำมำรถสรปไดวำหลกสตรบรณำกำรหมำยถงหลกสตรทรวบรวมควำมรและประสบกำรณทจะใหผเรยนไดเรยนเขำเปนอนหนงอนเดยวกนโดยผออกแบบหลกสตรจะตองเลอกเนอหำสำระตลอดจน

15 รำตร เพรยวพำนช, กำรจดกจกรรมกำรเรยนกำรสอนวชำภำษำไทย, หนำ 335. 16 ธ ำรง บวศร, ทฤษฎหลกสตร (กรงเทพฯ: พฒนำศกษำ, ม.ป.ป.), หนำ 200 – 201.

14

ประสบกำรณจำกรำยวชำตำงๆ เขำมำจดเปนกลมหรอหมวดหม ซงกำรจดเนอหำสำระและประสบกำรณเขำเปนกลมเปนหมวดหมหรอเรยกวำบรณำกำรนจะชวยใหผเรยนไดรบประสบกำรณอยำงตอเนอง เขำใจควำมคดและหลกกำรของสำขำวชำตำงๆ ไดดทสด มองเหนควำมเชอมโยงของสำขำวชำตำงๆ และมมมมองควำมรทเปนองครวม

2.5 เปาหมายและวธการบรณาการหลกสตร

หลกสตรแบบบรณำกำรมจดประสงคเพอสรำงประสบกำรณทมบรณำกำรของเดก (Integrative Experience) เพรำะเชอวำประสบกำรณทบรณำกำรในโรงเรยนจะท ำใหเดกด ำเนนชวตหรอเผชญกบปญหำตำงๆ ในชวตและสงคมไดอยำงมประสทธภำพมำกกวำ นอกจำกน นวเวล (Newell: 1994) กลำววำเปำหมำยของกำรจดหลกสตรและกำรเรยนกำรสอนแบบบรณำกำรคอเนนผลผลตตำมทตองกำรใหมคณภำพระดบสง กำรเรยนกำรสอนยดผเรยนเปนศนยกลำง สงเสรมกำรยอมรบนบถอระหวำงผสอนกบผเรยนและระหวำงผเรยนกบผเรยนตองกำรใหผเรยนเกดควำมเขำใจ ยอมรบแนวคดและมมมองของผอน มควำมสำมำรถในกำรประเมนปญหำ เขำใจประเดนทำงจรยธรรม มควำมสำมำรถในกำรวเครำะหและบรณำกำร มควำมคดสรำงสรรค คดแบบมวจำรณญำณ มควำมคดไมยดตดกฎเกณฑและมมนษยสมพนธ จำกกำรศกษำของออซเบล (Ausubel) พบวำหลกสตรแบบเนนเนอหำวชำนน ผเรยนจะลมเนอหำวชำไดงำย ดงนน กำรพฒนำหลกสตรโดยวธกำรบรณำกำรจงเปนวธทจะชวยใหกำรจดกำรเรยนกำรสอนบรรลเปำหมำยไดอยำงแทจรง จดมงหมำยของกำรบรณำกำรหลกสตรสรปได 3 ประกำร คอ

1. เพอเพมขอบขำย ควำมร ควำมคดและแงมมมองใหกบผเรยนเฉพำะในสำขำวชำใดวชำหนง หรอวชำชพใดวชำชพหนงจงจดรำยวชำขนเพอพฒนำใหผเรยนในแตละสำขำวชำหรอแตละวชำเปดใจกวำงไมตดยดอยกบเฉพำะสำขำวชำหรอวชำชพของตนเทำนนแตเปนคนท เขำใจและยอมรบควำมส ำคญและควำมสมพนธระหวำงสำขำวชำหรอวชำชพตำงๆ หลกสตรบรณำกำรประเภทน คอกำรศกษำทวไปหรอวชำพนฐำนทวไป (General Education) 2. เพอใหโอกำสแกผเรยนในกำรเรยนร เขำใจและตระหนกปญหำสงคมและควำมรบผดชอบของตนในกำรแกปญหำสงคม กำรก ำหนดเคำโครงของรำยวชำจะผสมผสำนเนอหำจำกสำขำวชำตำงๆ เพอใหผเรยนมองเหนควำมเชอมโยงกบปญหำ เชน ปญหำมลภำวะของสงแวดลอม ปญหำควบคมประชำกร เปนตน ผเรยนทเรยนวชำเดยวๆ จะไมสำมำรถมองเหนสำเหตของปญหำและธรรมชำตของปญหำเหลำนนไดอยำงชดเจน รวมทงไมสำมำรถสงเครำะหแนวทำงกำรแกปญหำเหลำนนไดอยำงถกตอง 3. เพอใหผเรยนเขำใจสงคมไทยและสงคมของประเทศอนๆ กำรจดหลกสตรมงเนนใหผเรยนเรยนรเกยวกบประวตศำสตรและสภำพปจจบนของสงคมไทยและปญหำสงคมตงแตระดบทองถนจนถงระดบชำตโดยคำดหวงวำเมอผเรยนจบกำรศกษำแลวจะสำมำรถแกปญหำของสงคม รวมทงเปนพลงทส ำคญในกำรพฒนำสงคมทตนเองมสวนรวมรบผดชอบอยและพฒนำประเทศไทยสวนรวม17 สวนวธกำรในกำรพฒนำหลกสตรบรณำกำรมอยดวยกนหลำยวธ วธกำรทส ำคญม 3 วธ ไดแก

17 โสธรำรกษ ชนรกญำต, “กำรศกษำกำรด ำเนนงำนกำรจดหลกสตรของโรงเรยนวถพทธ,”, หนำ 94 – 95.

15

1. วธกำรรวมศนย (The Centralized Approach) วธกำรนกลมผเชยวชำญจะมำรวมกนเปนศนยกลำงเพอจะออกแบบหลกสตรส ำหรบผเรยน โดยกลมผเชยวชำญจะเสนอพนฐำนและแนวทำงส ำหรบหลกสตรของสถำบนกำรศกษำทวประเทศ กระบวนกำรนท ำไดงำยและรวดเรวแตมขอจ ำกดในเรองของกำรตควำมหลกสตรทอำจจะผดพลำดและกำรไมไดรบควำมรวมมอในกำรน ำหลกสตรไปใช เนองจำกผใชหลกสตรขำดควำมรควำมเขำใจและไมเหนชอบดวยกบหลกสตรทพฒนำขน วธกำรนจงเปนวธทไมนยมน ำไปปฏบต 2. วธกำรกระจำยศนย (The Decentralized Approach) วธกำรนครหรอผสอนและบคลำกรอนๆ ทเกยวของกบกำรใชหลกสตรจะมำท ำงำนรวมกนในกำรวำงแผนหลกสตรและวสดอปกรณกำรสอนโดยอำศยประสบกำรณและสภำพแวดลอมของตน ผลของวธกำรนจะท ำใหมองเหนถงสภำพควำมเปนจรง ควำมตองกำรของสงคมทจะน ำมำเปนพนฐำนในกำรพฒนำหลกสตรจำกผปฏบตหรอผมประสบกำรณโดยตรง หลกสตรทพฒนำขนจงสอดคลองกบควำมตองกำรทแทจรงของสงคม 3. วธกำรผสม (The Mixed Approach) เปนวธกำรทอยระหวำงวธกำรรวมศนยและวธกำรกระจำยศนยเปนวธกำรทนยมใชกนมำก วธกำรนกลมผออกแบบหลกสตร กลมผเชยวชำญและกลมผสอนจะมำรวมกนพฒนำหลกสตรโดยเรมตงแตรวมกนวำงแผนออกแบบพฒนำหลกสตรและน ำหลกสตรไปใช18

โดยสรปกรอบกำรบรณำกำรในดำนวชำกำรทจะใชในกำรวจยนจะพจำรณำจำก 1) กำรบรณำกำรภำยในสำขำวชำวำมกำรสรำงควำมสมพนธภำยในวชำใดวชำหนงเพอใหเนอหำทก ำหนดไวเปนไปในทศทำงเดยวกนหรอไม 2) กำรบรณำกำรระหวำงสำขำวชำวำเนอหำจำกหลำยสำขำวชำทเกยวของกนในเรองนนกวำงขวำงครอบคลมมำกขนหรอไม โดยกำรบรณำกำรนนเปนกำรบรณำกำรระหวำงควำมรและกำรกระท ำดวย เมอทรำบควำมหมำยและรำยละเอยดของกำรบรณำกำรกำรศกษำโดยเฉพำะเรองกำรบรณำกำรหลกสตรแลว ในหวขอตอไปจะพจำรณำถงกำรศกษำและกำรบรณำกำรในพระพทธศำสนำตอไป

2.6 การศกษาในพระพทธศาสนา

หลกกำรของพระพทธศำสนำมหลกธรรมทเกยวกบกำรศกษำอยมำก ในทนจะแสดงหลกค ำสอนเรองพระสทธรรม 3 ทเกยวของกบกำรศกษำ ค ำวำสทธรรมในทนกหมำยถงพระศำสนำโดยสำมำรถแบงออกไดเปน 3 ประกำรคอ ปรยตสทธรรม ปฏบตสทธรรมและปฏเวธสทธรรม หรอบำงแหงเรยกวำอธคมสทธรรม19 คมภรสมนตปำสำทกำอรรถกถำพระวนยปฎกไดแสดงค ำจ ำกดควำมของพระสทธรรมทง 3 ประกำรวำ “สทธรรม 3 อยำงนน ทชอวำปรยตสทธรรมไดแกพทธพจนแมทงสนรวมดวยพระไตรปฎก ทชอวำปฏปตตสทธรรมไดแกธดงคคณ 13 ขนธกวตร 14 มหำวตร 82 ศล สมำธและวปสสนำ ทชอวำ

18 เรองเดยวกน, หนำ 98. 19 พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต), พจนำนกรมพทธศำสน ฉบบประมวลธรรม (กรงเทพมหำนคร: โรงพมพ

มหำจฬำลงกรณรำชวทยำลย, 2538), หนำ 125.

16

อธคมสทธรรมไดแกธรรมนคอ อรยมรรค 4 สำมญญผล 4 นพพำน 1”20 จำกค ำจ ำกดควำมค ำวำพระสทธรรมในคมภรอรรถกถำจะเหนไดวำองคประกอบของพระสทธรรมม 3 ประกำรคอ กำรศกษำ กำรปฏบตและกำรบรรลซงมควำมส ำคญไมไดยงหยอนไปกวำกน ซงเปนเสมอนหลกกำรใหญทคอยค ำจนพระศำสนำใหมนคง ส ำหรบรำยละเอยดตำงๆ มดงตอไปน

2.6.1 ปรยตสทธรรม

ค ำวำ “กำรศกษำ” ในภำษำไทยนนมำจำกค ำภำษำบำลวำ “สกขำ”21 พระพทธศำสนำเปนศำสนำแหงกำรศกษำทมระบบกำรฝกอบรมคนทเรยกวำสกขำ กำรฝกฝนอบรม กำรศกษำ พฒนำกำร ในควำมหมำยครำวๆ แลวเปนอนเดยวกนทงหมด สกขำหรอศกษำจงแปลวำ “กำรฝกฝนพฒนำ”22 สวนค ำวำปรยตวำหมำยถง “ค ำสงสอนใด คอ สตตะ เคยยะ เวยยำกรณะ คำถำ อทำน อตวตตกะ ชำดก อพภตธรรม เวทลละ อนบคคลนนศกษำแลว นชอวำค ำสงสอนทำงปรยต”23 พระพทธเจำทรงแบงกำรศกษำเปน 3 คอ อธศลสกขำ อธจตตสกขำและอธปญญำสกขำคอกำรศกษำในศล สมำธและปญญำหรอทเรยกวำ “ไตรสกขำ” ในพระธรรมวนยของพระพทธเจำตองอำศยกระบวนกำรของไตรสกขำเปนเครองมอในกำรท ำลำยกเลส พระพทธองคทรงใหควำมส ำคญถงกบตรสวำเปนกจทสมณะตองท ำดงตอไปน

ดกอนภกษทงหลำย สมณกรณยะ (กจทสมณะตองท ำ) ของสมณะ 3 น สมณกรณยะ 3 คออะไรบำง คอกำรสมำทำนอธสลสกขำ กำรสมำทำนอธจตตสกขำ กำรสมำทำนอธปญญำสกขำนแล ภกษทงหลำย สมณกรณยะของสมณะ 3 เพรำะเหตนน ทำนทงหลำยพงส ำเหนยกในขอนวำ ฉนทะของเรำตองแรงกลำในกำรสมำทำน อธสลสกขำ อธจตตสกขำและอธปญญำสกขำ ดกอนภกษทงหลำย ทำนทงหลำยพงส ำเหนยกอยำงนแล24

เปำหมำยของกำรศกษำกเพอใหผศกษำบรรลถงควำมเปนพหสตและเปนผทรงธรรมดงค ำอธบำยค ำวำพหสตและผทรงธรรมนนมค ำอธบำย ดงตอไปน

ค ำวำผเปนพหสต ... ควำมวำเปนผไดสดบมำกเปนผทรงธรรมทไดสดบมำแลว สงสมธรรมทไดสดบมำแลวคอธรรมเหลำใดงำมในเบองตน งำมในทำมกลำง งำมในทสด พรอมทงอรรถพรอมทงพยญชนะ ประกำศพรหมจรรยบรสทธบรบรณสนเชง ธรรมเหนปำนนน

20 มหำมกฏรำชวทยำลย, พระวนยปฎก เลม 1 ภำค 1 มหำวภงค ปฐมภำคและอรรถกถำ (กรงเทพมหำนคร:

โรงพมพมหำมกฏรำชวทยำลย, 2536), หนำ 740. 21 พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต), พจนำนกรมพทธศำสน ฉบบประมวลศพท (กรงเทพมหำนคร: โรงพมพมหำ

จฬำลงกรณรำชวทยำลย, 2538), หนำ 339. 22 พระเทพเวท (ประยทธ ปยต โต ) , เพ ออนำคตของกำรศกษำไทย (คณะศกษำศำสตร มหำวทยำลยเกษตรศำสตร, 2531), หนำ 56.

23 มหำมกฏรำชวทยำลย , พระสตรและอรรถกถำแปล ขททกนกำย มหำนทเทส เลม 5 ภำค 1 (กรงเทพมหำนคร: โรงพมพมหำมกฏรำชวทยำลย, 2538), หนำ 669.

24 มหำมกฏรำชวทยำลย , พระสตรและอรรถกถำแปล องคตตรนกำย ตกนบำต เลม 1 ภำค 3 (กรงเทพมหำนคร: โรงพมพมหำมกฏรำชวทยำลย, 2536), หนำ 446.

17

เปนธรรมทมตรนนสดบมำก ทรงจ ำไว คลองปำก ขนใจ แทงตลอดดวยดดวยทฏฐ ค ำวำธมมธร ควำมวำผทรงธรรมคอสตตะ เคยยะ ไวยำกรณ คำถำ อทำน อตวตตกะ ชำดก อพภตธรรม เวทลละ25

กำรศกษำจงหมำยถงกำรศกษำนวงคสตถศำสนหรอค ำสงสอนของพระพทธเจำจดเปนองค 9 ซงจะท ำใหผศกษำเปนพหสตหรอเปนผทรงธรรมตำมค ำจ ำกดควำมในพระไตรปฎก รำยละเอยดของนวงคสตถศำสนมดงตอไปน

1. สตตะ ไดแก อภโตวภงค นทเทส ขนธกะ ปรวำร พระสตรตำงๆ มมงคลสตร เปนตน 2. เคยยะ คอพระสตรทประกอบดวยคำถำทงหมด 3. เวยยำกรณะ คอพระอภธรรมปฎกทงหมด พระสตรทไมมคำถำและพระพทธวจนะทไมไดจดเขำในองค 8 ชอวำเวยยำกรณะทงหมด 4. คำถำ คอพระธรรมบท เถรคำถำ เถรคำถำและคำถำลวนๆ ทไมมชอวำสตรในสตตนบำต 5. อทำน คอพระสตร 82 สตรทพระพทธเจำทรงเปลงดวยโสมนสญำณ 6. อตวตตกะ พระสตร 110 สตรทขนตนดวยค ำวำขอนสมจรงดงค ำทพระผมพระภำคเจำตรสไว 7. ชำดก เรองในอดตชำตของพระพทธเจำมอปณณกชำดก เปนตน มทงหมด 550 เรอง 8. อพภตธรรม คอพระสตรทปฏสงยตดวยอจฉรยอพภตธรรม 9. เวทลละ คอพระสตรทเทวดำและมนษยเปนตนถำมแลวไดควำมรและควำมยนดทงหมดมจฬเวทลลสตร เปนตน26

อยำงไรกตำม ค ำวำพหสตนน แมพระพทธองคทรงสรรเสรญกำรศกษำในนวงคสตถศำสนวำท ำใหผศกษำเปนพหสต แตในขณะเดยวกนพระพทธองคกทรงยกยองกำรปฏบตวำมควำมส ำคญไมนอยไปกวำกำรศกษำ ดงเชนพระพทธพจนทกลำววำ “ดกอนภกษ เรำแสดงธรรมเปนอนมำก คอ สตตะ เคยยะ เวยยำกรณะ คำถำ อทำน อตวตตกะ ชำดก อพภตธรรม เวทลละ ถำแมภกษรทวถงอรรถ รทวถงธรรมแหงคำถำ 4 บำทแลว เปนผปฏบตธรรมสมควรแกธรรมไซรกควรเรยกวำ เปนพหสต เปนผทรงธรรม”27 และพระพทธองคทรงถอกำรปฏบตธรรมสมควรแกธรรมนวำเปนกำรบชำพระองคอยำงสงย ง ดงพระพทธโอวำทในครำวกอนทพระพทธองคจะทรงปรนพพำนวำ

ผใดแลจะเปนภกษ ภกษณ อบำสกหรออบำสกำกตำมเปนผปฏบตธรรมสมควรแกธรรม ปฏบตชอบ ปฏบตตำมธรรมอย ผนนยอมชอวำสกกำระ เคำรพ นบถอ บชำ ดวยกำรบชำ

25 มหำมกฏรำชวทยำลย, พระสตรและอรรถกถำแปล ขททกนกำย จฬนทเทส เลม 6 (กรงเทพมหำนคร: โรง

พมพมหำมกฏรำชวทยำลย, 2537), หนำ 585. 26 มหำมกฏรำชวทยำลย, พระวนยปฎก เลม 1 ภำค 1 มหำวภงค ปฐมภำคและอรรถกถำ, หนำ 56 – 57. 27 มหำมกฏรำชวทยำลย, พระสตรและอรรถกถำแปล องคตตรนกำย จตกกนบำต เลม 2 (กรงเทพมหำนคร:

โรงพมพมหำมกฏรำชวทยำลย, 2537), หนำ 454.

18

อยำงยง เพรำะเหตนนแหละอำนนท พวกเธอพงส ำเหนยกอยำงนวำ เรำจกเปนผปฏบตธรรม สมควรแกธรรม ปฏบตชอบ ประพฤตตำมธรรมอย28

พระพทธพจนดงกลำวจงแสดงใหเหนวำนอกจำกกำรเรยนปรยตในนวงคสตถศำสนแลว กำรปฏบตธรรมสมควรแกธรรมเปนสงทส ำคญเปนล ำดบตอมำ แมผทมกำรศกษำมำนอยกไมส ำคญแตกำรปฏบตธรรมสมควรแกธรรมนนกท ำใหผนนถอเปนพหสตไดเชนเดยวกน

2.6.2 ปฏบตสทธรรม

กำรพฒนำตนเพอบรรลถงจดสงสดตำมระบบไตรสกขำนน นอกจำกจะอำศยกำรศกษำตำมไตรสกขำในนวงคสตถศำสนแลวยงตองอำศยกำรปฏบตตำมหลกไตรสกขำทอยในนวงคสตถศำสนซงเปนธระในพระศำสนำเพอละคลำยกเลสบรรลถงพระนพพำนอนเปนจดมงหมำยสงสด กำรศกษำและกำรปฏบตธรรมนนเปนธระในพระศำสนำ พระธรรมปฎก (สมณศกดในขณะนน) ไดใหค ำจ ำกดควำมค ำวำธระไววำ “สงทจะตองแบกไป หนำท ภำรกจ กำรงำน เรองทจะตองรบผดชอบ กจในพระศำสนำ”29 ในกำรแบงธระในพระศำสนำน จงมกำรแบงธระออกเปน 2 อยำงคอ คนธธระและวปสสนำธระนนเองซงค ำจ ำกดควำมของค ำวำธระในพระศำสนำมค ำจ ำกดควำมดงตอไปน

ธระนคอกำรเรยนนกำยหนงกด สองนกำยกด จบพทธวจนะคอพระไตรปฎกกดตำมสมควรแกปญญำของตนแลวทรงจ ำไว กลำวบอกพทธวจนะนนชอวำคนถธระ สวนกำรเรมตงควำมสนและควำมเสอมไวในอตภำพ ยงวปสสนำใหเจรญดวยอ ำนำจแหงกำรตดตอแลว ถอเอำพระอรหตของภกษผมควำมประพฤตแคลวคลอง ยนดย งแลวในเสนำสนะอนสงด ชอวำวปสสนำธระ30

ดวยเหตทธระโดยตรงในพระศำสนำมเพยง 2 ประกำรคอกำรศกษำและปฏบต ในพระไตรปฎกจงแสดงถงควำมส ำคญของกำรปฏบตไววำเปนผลตอเนองจำกกำรศกษำเลำเรยนอกดวย กลำวคอเมอศกษำในนวงคสตถศำสนหรอท ำคนถธระแลวล ำดบตอไปกคอกำรปฏบตวปสสนำธระเพอละคลำยกเลสโดยอำศยควำมรจำกสงทไดศกษำมำนนเอง

ภกษในธรรมวนยน ยอมเรยนธรรมคอ สตตะ เคยยะ เวยยำกรณะ คำถำ อทำน อตวตตกะ ชำดก อพภตธรรม เวทลละ เธอยอมไมปลอยใหวนคนลวงไป ไมละกำรหลกออกเรนอย ประกอบควำมสงบใจในภำยใน เพรำะกำรเลำเรยนธรรมนน ภกษชอวำเปนผอยในธรรมอยำงนแล ดกอนภกษ เรำแสดงภกษผมำกดวยกำรเลำเรยนธรรม แสดงภกษผมำกดวยกำรแสดงธรรม แสดงภกษผมำกดวยกำรสำธยำยธรรม แสดงภกษผมำกดวยกำรตรกธรรม แสดงภกษผอยในธรรม ดวยประกำรฉะน ดกอนภกษ กจใดอนศำสดำผหวง

28 มหำมกฏรำชวทยำลย, พระสตรและอรรถกถำแปล ทฆนกำย มหำวรรค เลม 2 ภำค 1 (กรงเทพมหำนคร:

โรงพมพมหำมกฏรำชวทยำลย, 2536), หนำ 307. 29 พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต), พจนำนกรมพทธศำสน ฉบบประมวลศพท, หนำ 114. 30 มหำมกฏรำชวทยำลย, พระสตรและอรรถกถำแปล ขททกนกำย คำถำธรรมบท เลม 1 ภำค 2 ตอน 1

(กรงเทพมหำนคร: โรงพมพมหำมกฏรำชวทยำลย, 2536), หนำ 15.

19

ประโยชนเกอกลอนเครำะห อำศยควำมเอนด พงกระท ำแกสำวกทงหลำย กจนนเรำไดท ำแกเธอทงหลำยแลว ดกอนภกษ นนโคนตนไม นนเรอนวำง เธอจงเพงฌำน อยำประมำท อยำเปนผมควำมเดอดรอนในภำยหลง นเปนอนสำสนของเรำเพอเธอทงหลำย31

ปฏบตสทธรรมของพระสงฆนนเกดขนเมอพระพทธองคทรงสงสอนเวไนยสตวตำงๆ เรมตงแตเมอทรงโปรดพระปญจวคคยดวยพระปฐมเทศนำทปำอสปตนมฤคทำยวน พระพทธเจำทรงแสดงธรรมใหทำนพระปญจวคคยปฏบตไตรสกขำในรปแบบของอรยมรรคมองค 8 เพรำะสำมำรถสงเครำะหลงในไตรสกขำ ในจฬเวทลลสตรมกำรอธบำยเรองมรรควำสำมำรถสรปเปนศล สมำธ และปญญำไดดงตอไปน

คณวสำขะ ขนธทง 3 พระผมพระภำคเจำ จะไดทรงสงเครำะหดวยอรยมรรคมองค 8 หำมไดกแลอรยมรรคมองค 8 พระผมพระภำคเจำทรงสงเครำะหดวย ขนธทง 3 ตำงหำก คณวสำขะ สมมำวำจำ 1 สมมำกมมนตะ 1 สมมำอำชวะ 1 ธรรมเหลำน พระผมพระภำคเจำทรงสงเครำะหดวยกองศล สมมำวำยำมะ 1 สมมำสต 1 สมมำสมำธ 1 ธรรมเหลำน พระผมพระภำคเจำทรงสงเครำะหดวยกองสมำธ สมมำทฏฐ 1 สมมำสงกปปะ 1 ธรรมเหลำน พระผมพระภำคเจำทรงสงเครำะหดวยกองปญญำ32

หนำทของพระภกษจงถกจ ำกดใหศกษำและประพฤตปฏบตอยในกรอบของ ศล สมำธและปญญำเพอใหเออตอกำรท ำธระทงสองประกำรนใหบรบรณเพอท ำใหถงทสดแหงทกขคอควำมบรรลเปนพระอรหนตหรอปฏเวธสทธรรมนนเอง หลกพระสทธรรม 3 ประกำร คอปรยตสทธรรม ปฏบตสทธรรม ปฏเวธสทธรรม โดยสรปกคอกำรเรยนในไตรสกขำ ปฏบตในไตรสกขำและบรรลผลของไตรสกขำนนเอง ดงค ำจ ำกดควำมเรองไตรสกขำวำ

อธสลสกขำเปนไฉน ภกษในธรรมวนยนเปนผมศล ส ำรวมแลวดวยกำรส ำรวมในปำตโมกข ถงพรอมดวยอำจำระและโคจร เหนภยในโทษมประมำณเลกนอย สมำทำนศกษำอยในสกขำบททงหลำย ศลขนธนอย ศลขนธใหญ ศล ทตง เบองตน ควำมประพฤต ควำมส ำรวม ควำมระวงปำก ประธำนแหงควำมถงพรอมดวยกศลธรรมทงหลำย นเรยกวำอธสลสกขำ อธจตตสกขำเปนไฉน ภกษในธรรมวนยน สงดจำกกำมสงดจำกอกศลธรรมทงหลำย บรรลปฐมฌำนมวตกมวจำร มปตและสขเกดแตวเวกอย เพรำะวตกและวจำรสงบไปจงบรรลทตยฌำน มควำมผองใสแหงใจในภำยในเปนธรรมเอกผดขน ไมมวตก ไมมวจำร มปตและสขเกดแตสมำธอย เพรำะปตสนไป จงมอเบกขำ มสตสมปชญญะ เสวยสขดวยนำมกำย บรรลตตยฌำนทพระอรยะทงหลำยสรรเสรญวำ ผไดฌำนน เปนผมอเบกขำ มสตอยเปนสข เพรำะละสขและทกข และดบโสมนสโทมนสกอนๆ ได จงบรรลจตตถฌำนไมมทกข ไมมสข มอเบกขำเปนเหตใหสตบรสทธอย น

31 มหำมกฏรำชวทยำลย, พระสตรและอรรถกถำแปล องคตตรนกำย ปญจก – ฉกกนบำต เลม 3

(กรงเทพมหำนคร: โรงพมพมหำมกฏรำชวทยำลย, 2537), หนำ 169. 32 มหำมกฏรำชวทยำลย , พระสตรและอรรถกถำแปล มชฌมนกำย มลปณณำสก เลม 1 ภำค 3

(กรงเทพมหำนคร: โรงพมพมหำมกฏรำชวทยำลย, 2536), หนำ 327.

20

เรยกวำอธจตตสกขำ อธปญญำสกขำเปนไฉน ภกษในธรรมวนยน เปนผมปญญำ ประกอบดวยปญญำอนใหถงควำมเกด และควำมดบอนประเสรฐ ช ำแรกกเลส ใหถงควำมสนทกข โดยชอบ ภกษนน ยอมรชดตำมควำมเปนจรงวำ นทกข นทกขสมทย นทกขนโรธ นทกขนโรธคำมนปฏปทำ เหลำนอำสวะ นเหตใหเกดอำสวะ นควำมดบอำสวะ นขอปฏบตใหถงควำมดบอำสวะนเรยกวำอธปญญำสกขำ33

เมอทรำบถงหลกกำรเกยวกบกำรศกษำในพระพทธศำสนำแลว ในหวขอตอไปจะกลำวถงกำรบรณำกำรกำรศกษำในพระพทธศำสนำตอไป

2.7 การบรณาการการศกษาในพระพทธศาสนา

พระเทพเวท (สมณศกดในขณะนน) กลำวค ำจ ำกดควำมของบรณำกำรวำหมำยถงกำรท ำใหสมบรณ ขยำยควำมวำกำรท ำใหหนวยยอยๆ ทงหลำยทสมพนธองอำศยซงกนและกนเขำมำรวมท ำหนำทประสำนกลมกลนเปนองครวมหนงเดยวทมควำมครบถวนสมบรณในตว โดยสงทจะเรยกวำบรณำกำรไดนนตองประกอบดวยหลก 3 อยำง คอ

1. มหนวยยอย องคประกอบ ชนสวน อวยวะ หรอขนระดบ แง ดำน ทจะเอำมำประมวลเขำดวยกน 2. หนวยยอยนน มควำมสมพนธเชอมโยง องอำศยซงกนและกน ยดหยน ปรบตวได มควำมเคลอนไหวตลอดเวลำ 3. เมอรวมเขำดวยกนแลวกจะเกดควำมครบถวนบรบรณโดยมควำมประสำนกลมกลน เกดภำวะไดท พอด หรอสมดล อนเปนภำวะของบรณำกำร

สวนลกษณะส ำคญของกำรบรณำกำรทสมบรณนนจะมลกษณะ 2 ประกำรคอ

1. เมอเปนองครวมแลว องครวมนนมชวตชวำ ด ำรงอยและด ำเนนไปดวยด 2. องครวมนนเกดมภำวะและคณสมบตทแตกตำงจำกภำวะและคณสมบตขององคประกอบทงหลำย34

ดงนนจะพจำรณำจำกหลกกำรดงกลำววำเขำกบหลกกำรศกษำทำงพระพทธศำสนำ กลำวคอกำรเรยนนวงคสตถศำสนคอกำรศกษำพระพทธพจนในพระธรรมวนยหรอในพระไตรปฎก ดงทไดกลำวไปแลว คมภรสมงคลวลำสน อรรถกถำทฆนกำยไดสงเครำะหศล สมำธ ปญญำ ลงในพระไตรปฎกดงตอไปน

อธศลสกขำ พระผมพระภำคเจำตรสไวโดยเฉพำะในวนยปฎก อธจตตสกขำตรสไวโดยเฉพำะในสตตนตปฎก อธปญญำสกขำ ตรสไวโดยเฉพำะในอภธรรมปฎก อนงกำรละกเลสอยำงหยำบพระผมพระภำคเจำตรสไวในวนยปฎก เพรำะศลเปนปฏปกษตอกเลสอยำงหยำบ กำรละกเลสอยำงกลำงตรสไวในสตตนตปฎก เพรำะสมำธเปนปฏปกษตอ

33 มหำมกฏรำชวทยำลย, พระสตรและอรรถกถำแปล ขททกนกำย มหำนทเทส เลม 5 ภำค 1, หนำ 210.

34 พระเทพเวท (ประยทธ ปยตโต), เพออนำคตของกำรศกษำไทย, หนำ 23 – 27.

21

กเลสอยำงกลำง กำรละกเลสอยำงละเอยดตรสไวในอภธรรมปฎกเพรำะปญญำเปนปฏปกษตอกเลสอยำงละเอยด35

เมอสงเครำะหแลวกำรศกษำพระไตรปฎกกคอกำรศกษำไตรสกขำ กำรศกษำพระไตรปฎกจงเปนกำรบรณกำรทำงกำรศกษำเรองศล สมำธและปญญำในพระพทธศำสนำ ตวอยำงกำรบรณำกำรกำรศกษำเรองไตรสกขำทรจกกนดกคอคมภรวสทธมรรคซงพระพทธโฆสำจำรยไดรจนำโดยใชกรอบของ ศล สมำธและปญญำเปนหลก ทำนพระพทธโฆสำจำรยไดน ำคำถำจำกพระพทธพจนเปนคำถำเร มคมภรวสทธมรรควำ “ภกษผเปนคนฉลำด มควำมเพยร มปญญำบรหำรตน ตงอยในศลแลว อบรมจตและปญญำอยนน ถงถำงชฏนไดแล”36 พระพทธโฆสำจำรยไดกลำวถงคมภรวสทธมรรคของทำนวำเปนกำรน ำพระพทธพจนตำงๆ มำบรณำกำรดวยกำรประมวลและเชอมโยงเขำกบหลกไตรสกขำควำมวำ

สวนอรรถกถำแหงพระสตรเหลำใดเวนจำกเรองยอมไมแจมแจงเพอควำมแจมแจงแหงพระสตรนน ขำพเจำกจกแสดงเรองเหลำนน พทธพจนเหลำนคอ สลกถำ ธดงคธรรม พระกรรมฐำนทงปวงควำมพสดำรของฌำนและสมำบต ทงประกอบดวยจรยะและวธกำร อภญญำทงหมด ค ำวนจฉยอนผนวกดวยปญญำ ขนธ ธำต อำยตนะ อนทรย อรยสจ 4 ปฏจจสมปบำท เทศนำซงไมนอกแนวพระบำลมนยอนละเอยดรอบคอบและวปสสนำภำวนำ ค ำทกลำวมำนทงหมดขำพเจำกลำวไวในวสทธมรรคแลวอยำงบรสทธดเพรำะฉะนนในทน จกไมวจำรณเรองทงหมดนนอก37

คมภรวสทธมรรคน พระพทธโฆสเถระไดถอดถำยสำรตถะจำกพระไตรปฎกซงบรรจขอควำม 84,000 พระธรรมขนธมำเรยบเรยงปรงแตงเขำระเบยบไวโดยยอแตมขอควำมลวนเปนสำระส ำคญเพยง 23 ปรจเฉทกลำวคอพระวนยปฎกซงบรรจขอควำม 21,000 พระธรรมขนธนน โดยใจควำมกไดแกศลซงในคมภรวสทธมรรคทำนถอดถำยมำแสดงเพยง 2 ปรจเฉทคอสลนเทศกบธตงคนทเทศ พระสตตนตปฎกซงบรรจขอควำม 21,000 พระธรรมขนธโดยใจควำมกไดแกสมำธซงทำนแสดงไว 11 ปรจเฉทตงแตปรจเฉทท 3 ถง 13 พระอภธรรมปฎกซงบรรจขอควำม 42,000 พระธรรมขนธโดยใจควำมกไดแกปญญำซงทำนแสดงไว 9 ปรจเฉทคอตงแตปรจเฉทท 14 ถงปรจเฉทท 22 ดงนน คมภรวสทธมรรคกคอพระไตรปฎกยอนนเองหรอจะเรยกวำหวใจพระพทธศำสนำทยอมำอยำงครบถวนบรบรณเพรำะสำรตถะทถอดถำยมำอยำงครบถวนทงดำนทฤษฎและปฏบตสำมำรถทจะชวยผปฏบตโดยถกถวนใหลถงจดหมำยปลำยทำงคอพระนพพำนไดแทจรง38 คมภรวสทธมรรคจงเปนตวอยำงกำรบรณำกำร

35 มหำมกฏรำชวทยำลย , พระสตรและอรรถกถำแปล ทฆนกำย สลขนธวรรค เลม 1 ภำค 1

(กรงเทพมหำนคร: โรงพมพ มหำมกฏรำชวทยำลย, 2536) หนำ 100. 36 พระพทธโฆสำจำรย, วสทธมรรคแปล ภำค 1 ตอน 1 แปลโดย เมฆ อ ำไพจรต (กรงเทพมหำนคร: โรงพมพ

มหำมกฏรำชวทยำลย, 2538), หนำ 1. 37 มหำมกฏรำชวทยำลย , พระสตรและอรรถกถำแปล สงยตตนกำย สคำถวรรค เลม 1 ภำค 1

(กรงเทพมหำนคร: โรงพมพมหำมกฏรำชวทยำลย, 2536), หนำ 4 – 5. 38 พระพทธโฆสำจำรย , คมภรว สทธมรรค, สมเดจพระพฒำจำรย (อำจ อำสภมหำเถร) แปล (กรงเทพมหำนคร: บรษทประยรวงศพรนทตง จ ำกด, 2546), หนำ 29 – 30.

22

เนอหำธรรมะตำงๆ ในพระพทธศำสนำเขำกบหลกไตรสกขำซงพระพทธเจำทรงแสดงไวในพระไตรปฎกวำเปนกำรศกษำสงสดและเยยมยอดตำมพระธรรมวนย ดงททรงตรสไวในพระสตรตอไปน

สกขำนตตรยะเปนอยำงไร ดกอนภกษทงหลำย บคคลบำงคนในโลกนยอมศกษำศลปะเกยวกบชำงบำง มำบำง รถบำง ธนบำง ดำบบำง หรอศกษำศลปชนสงชนต ำ ยอมศกษำตอสมณะหรอพรำหมณผเหนผดผปฏบตผด ดกอนภกษทงหลำย กำรศกษำนมอย เรำไมกลำววำไมม กแตวำกำรศกษำนนเปนกำรศกษำทเลว ... ดกอนภกษทงหลำย สวนผใดมศรทธำตงมน มควำมรกตงมน มศรทธำไมหวนไหว มควำมเลอมใสยง ยอมศกษำอธศลบำง อธจตบำง อธปญญำบำงในธรรมวนยทพระตถำคตประกำศแลว กำรศกษำนยอดเยยมกวำกำรศกษำทงหลำย ยอมเปนไปพรอมเพอควำมบรสทธแหงสตวทงหลำย ... เพอท ำใหแจงซงนพพำน ดกอนภกษทงหลำย ขอทบคคลผมศรทธำตงหมน มควำมรกตงมน มศรทธำไมหวนไหว มควำมเลอมใสยง ยอมศกษำอธศลบำง อธจตบำง อธปญญำบำง ในธรรมวนยทพระตถำคตประกำศแลวน เรำเรยกวำ สกขำนตตรยะ39

พระเทพเวท (สมณศกดในขณะนน) กลำววำธรรมะในพระพทธศำสนำนลวนเปนหมวดๆ จะเหนวำธรรมะทพระพทธเจำสอนจะเปนหมวดๆ แทบทงสน เชน รตนะ 3 สกขำ 3 อทธบำท 4 สตปฏฐำน 4 อนทรย 5 พละ 5 โพชฌงค 7 มรรค 8 บำรม 10 ฯลฯ กำรทพระพทธเจำตรสธรรมเปนหมวดๆ กเพรำะเปนเรองบรณำกำร หมำยควำมวำธรรมทจดเปนกลมๆ เปนหมวดๆ นน แตละกลมแตละหมวดจะตองประสำนกลมกลนเขำเปนชดเดยว ถำปฏบตไมครบชดกจะเกดขอบกพรองเปนปญหำขนมำ เชน พรหมวหำร 4 อนทรย 5 ทจะตองม “สมตำ” คอควำมสมดล หมวดธรรมตำงๆ เปนระบบบรณำกำรทงนน หมวดธรรมประเภทนยงมอกมำก ระบบกำรปฏบตในพระพทธศำสนำหรอระบบกำรศกษำอบรมทงหมดกคอสกขำ 3 ตองมศล สมำธ ปญญำใหครบ ถำไมครบกไมส ำเรจ ไมบรรลจดหมำยของพระพทธศำสนำ ศลชวยใหใจพรอมทจะเจรญสมำธ สมำธกชวยใหรกษำศลไดหนกแนนจรงจงมำกขน สมำธท ำใหมควำมคดจตใจทมนคงแนวแนเปนฐำนใหแกปญญำเพรำะหำกจตใจแนวแนอยกบสงใดกคดสงนนไดชด มองเหนจะแจงขน ชวยใหปญญำแกกลำ สวนปญญำกจะชวยท ำใหจตใจดขน รวำควรจะปฏบตสมำธอยำงไรจงจะไดผลดและยอนมำชวยใหกำรรกษำศลพฒนำไปถกทำง สกขำทง 3 น ลวนบรณำกำรกนอยตลอดเวลำแลวจงจะเกดผลทสมบรณ ระบบทชดเจนทสดกคอมรรคมองค 8 ทเปนระบบบรณำกำรใหญของพระพทธศำสนำเพรำะขอปฏบตทงหมดของพระพทธศำสนำเรำรวมเรยกวำมรรคมองค 8 และมรรคมองค 8 นตองพรงพรอมถงทแลวเกดเปนธรรมสำมคคคอควำมพรงพรอมขององคประกอบตำงๆ ซงประสำนกลมกลนไดสดสวนกนท ำใหเกดควำมสมดลพอด ในทำงปฏบตกคอระบบของมชฌมำปฏปทำ40

กำรแสดงธรรมกมควำมสมพนธกบกำรบรณำกำรเชนเดยวกน กลำวคอ นอกจำกกำรเรยนพระพทธพจนจะเปนกำรน ำควำมรเรองไตรสกขำไปประพฤตปฏบตตำมหนำทของพระภกษแลว กำรแสดง

39 มหำมกฏรำชวทยำลย, พระสตรและอรรถกถำแปล องคตตรนกำย ปญจก – ฉกกนบำต เลม 3, หนำ 609.

40 พระเทพเวท (ประยทธ ปยตโต), เพออนำคตของกำรศกษำไทย, หนำ 56 – 60.

23

พระพทธพจน กำรบอกพระพทธพจนหรอนวงคสตถศำสนกสำมำรถประมวลลงทศล สมำธและปญญำ เชนเดยวกน ดงพระพทธพจนทตรสวำ

ดกอนภกษทงหลำย เรำพนแลวจำกบวงทงปวงทงทเปนของทพยทงทเปนมนษย แมพวกเธอกพนแลวจำกบวงทงปวงทงทเปนของทพยทงทเปนมนษย พวกเธอจงเทยวจำรกเพอประโยชนและควำมสขแกชนหมมำกเพออนเครำะหโลกเพอประโยชนเกอกลและควำมสขแกทวยเทพและมนษย พวกเธออยำไดไปรวมทำงเดยวกนสองรป จงแสดงธรรมงำมในเบองตน งำมในทำมกลำงงำมในทสด จงประกำศพรหมจรรยพรอมทงอรรถทงพยญชนะครบบรบรณบรสทธ สตวทงหลำยจ ำพวกทมธลคอกเลสในจกษนอยมอยเพรำะไมไดฟงธรรมยอมเสอม ผรทวถงธรรมจกม ดกอนภกษทงหลำยแมเรำกจกไปยงต ำบลอรเวลำเสนำนคมเพอแสดงธรรม41

หนำทของพระภกษประกำรหนงทพระพทธเจำทรงใหพระภกษท ำกคอกำรประกำศพระศำสนำดวยกำรแสดงธรรม จำกกำรวเครำะหทผำนมำไดทรำบแลววำพระปรยตธรรมเมอสรปแลวกคอศล สมำธและปญญำ กำรแสดงธรรมกคอกำรแสดงพระปรยตสทธรรม เมอพระปรยตสทธรรมไดแกไตรสกขำ กำรแสดงธรรมกคอกำรแสดงศล สมำธ และปญญำนนเองและจำกพระพทธพจนททรงตรสถงควำมงำม 3 ประกำรไวคอควำมงำมในเบองตน ทำมกลำงและทสดนน คมภรวสทธมรรคไดอธบำยควำมงำม 3 ประกำรไววำ “อนง ควำมงำมในเบองตนแหงพระศำสนำ กเปนอนทรงประกำศดวยศล … ควำมงำมในทำมกลำงเปนอนทรงประกำศดวยสมำธ … ควำมงำมในทสดเปนอนทรงประกำศดวยปญญำ”42 ดงนนกำรทพระพทธองคทรงใหพระสำวกแสดงธรรมอนงำมในเบองตน ทำมกลำงและทสดกหมำยถงกำรใหพระสำวกแสดงศล สมำธ และปญญำนนเอง นอกจำกน พระพทธเจำยงทรงแสดงถงควำมส ำคญของกำรปฏบตทตอเนองมำจำกกำรศกษำเลำเรยนวำมควำมส ำคญทท ำใหพระสทธรรมนตงมนเชนเดยวกน ดงพระพทธพจนน

ดกอนภกษทงหลำย ธรรม 5 ประกำรน ยอมเปนไปเพอควำมตงมน ไมลบเลอนเสอมสญแหงสทธรรม ธรรม 5 ประกำรเปนไฉน คอ ภกษในธรรมวนยน ยอมฟงธรรมโดยเคำรพ 1 เลำเรยนธรรมโดยเคำรพ 1 ทรงจ ำธรรมโดย เคำรพ 1 ใครครวญอรรถแหงธรรมททรงจ ำไวโดยเคำรพ 1 รอรรถรธรรมแลวปฏบตธรรมสมควรแกธรรมโดยเคำรพ 1 ดกอนภกษทงหลำย ธรรม 5 ประกำรนแล ยอมเปนไปเพอควำมตงมน ไมลบเลอนเสอมสญแหงสทธรรม43

41 มหำมกฏรำชวทยำลย, พระวนยปฎก เลม 4 มหำวรรค ภำค 1 และอรรถกถำ (กรงเทพมหำนคร: โรงพมพ

มหำมกฏรำชวทยำลย, 2536), หนำ 72. 42 พระพทธโฆสำจำรย, วสทธมรรคแปล ภำค 1 ตอน 1, แปลโดย เมฆ อ ำไพจรต, หนำ 9 – 10. 43 มหำมกฏรำชวทยำลย, พระสตรและอรรถกถำแปล องคตตรนกำย ปญจก – ฉกกนบำต เลม 3, หนำ 323 –

324.

24

หลกกำรดงกลำวมควำมสมพนธกน กลำวคอกำรเรยนพระพทธพจนเปนเหตใหเกดกำรปฏบตธรรม กำรปฏบตธรรมเปนเหตใหเกดกำรบรรลธรรมหรอปฏเวธสทธรรม กำรบรรลธรรมเปนเหตแหงกำรแสดงธรรมและกำรบอกธรรม เมอวงจรดงทกลำวยงคงอยตอไปพระสทธรรมกจะเกดควำมมนคงเพรำะวำมกำรพฒนำบคลำกรในพระพทธศำสนำอยำงมประสทธภำพนนเอง พระธรรมปฎก (สมณศกดในขณะนน) ไดแสดงถงควำมส ำคญของพระสทธรรมทง 3 ประกำรทมควำมเกยวเนองกนไวดงตอไปน

ถำไมไดเลำเรยนปรยตไมรหลกค ำสอนของพระพทธเจำ กำรปฏบตกเขวกผดกเฉไฉออกนอกพระพทธศำสนำ ถำปฏบตผดกไดผลทผด หลอกตวเองดวยสงทพบซงตนหลงเขำใจผด ปฏเวธกเกดขนไมได ถำไมมปรยตเปนฐำน ปฏบตและปฏเวธกพลำดหมดเปนอนวำเหลวไปดวยกน พดงำยๆ วำจำกปฏเวธของพระพทธเจำกมำเปนปรยตของเรำแลวเรำกปฏบตตำมปรยตนน เมอปฏบตถกตองกบรรลปฏเวธอยำงพระพทธเจำ ถำวงจรนยงด ำเนนไปพระศำสนำของพระพทธเจำกยงคงอย44

เมอสรปจำกหลกฐำนทงหมดในหวขอพระธรรมวนยทไดกลำวอำงมำแตตน กำรศกษำพระธรรมวนยทเรยกวำคนถธระหรอกำรศกษำพระพทธพจนในนวงคสตถศำสนกคอกำรศกษำในศล สมำธ ปญญำ สวนกำรปฏบตตำมพระธรรมวนยทเรยกวำวปสสนำธระหรอกำรปฏบตในอรยมรรคมองค 8 นนกคอกำรปฏบตในศล สมำธ และปญญำนนเอง ซงเมอบรรลผลจำกกำรศกษำและปฏบตดวยศล สมำธและปญญำในระดบหนงแลวจงท ำกำรเผยแผ รวมถงสบทอดและรกษำพระธรรมวนยใหสบไปนนเอง กำรเผยแผตำมพระธรรมวนยกำรประกำศพรหมจรรยหรอกำรแสดงธรรมงำมในเบองตน งำมในทำมกลำงและงำมในทสดกคอกำรเผยแผศล สมำธและปญญำ กำรสบทอดและรกษำตำมพระธรรมวนยหรอกำรรกษำพระสทธรรมคอปรยต ปฏบต ปฏเวธ กคอกำรสบทอดและรกษำกำรศกษำ กำรปฏบต และผลของกำรศกษำและปฏบตศล สมำธและปญญำ ใหอนชนคนรนหลงนนเอง จำกพระพทธพจนทงหมดทผำนมำจงแสดงหลกกำรบรณำกำรทำงกำรศกษำของพระพทธศำสนำเรองไตรสกขำเขำกบเรองกำรเรยน กำรปฏบตและกำรแสดงธรรมไดเพรำะมกำรประมวลหนวยยอย องคประกอบ ของหมวดธรรมตำงๆ เขำดวยกนโดยมควำมสมพนธเชอมโยง องอำศยซงกนและกน ยดหยน ปรบตวได มควำมเคลอนไหวตลอดเวลำและเมอรวมเขำดวยกนแลวกจะเกดควำมครบถวนบรบรณโดยมควำมประสำนกลมกลน เกดภำวะไดท พอด หรอสมดล

กลำวโดยสรป กรอบกำรบรณำกำรทจะใชในกำรวจยนจะพจำรณำจำก 1) กำรบรณำกำรภำยในสำขำวชำวำมกำรสรำงควำมสมพนธภำยในวชำใดวชำหนงเพอใหเนอหำทก ำหนดไวเปนไปในทศทำงเดยวกนหรอไม 2) กำรบรณำกำรระหวำงสำขำวชำวำเนอหำจำกหลำยสำขำวชำทเกยวของกนในเรองนนกวำงขวำงครอบคลมมำกขนหรอไม โดยกำรบรณำกำรนนเปนกำรบรณำกำรระหวำงควำมรและกำรกระท ำดวย สวนเกณฑในกำรตดสนกำรบรณำกำรในมมมองของพระพทธศำสนำนนกคอเปนกำรศกษำเรองไตรสกขำคอศล สมำธและปญญำทมกำรประมวลหนวยยอย องคประกอบ ของหมวดธรรมตำงๆ

44 พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต), รจกพระไตรปฎกเพอเปนชำวพทธทแท (กรงเทพมหำนคร: ส ำนกพมพ

มลนธพทธธรรม, 2543), หนำ 10.

25

เขำดวยกนโดยมควำมสมพนธเชอมโยง องอำศยซงกนและกน ยดหยน ปรบตวได มควำมเคลอนไหวตลอดเวลำและเมอรวมเขำดวยกนแลวกจะเกดควำมครบถวนบรบรณโดยมควำมประสำนกลมกลน เกดภำวะไดท พอดหรอสมดล จะเหนวำกรอบทงสองนมจดเชอมโยงกนอยคอกำรบรณำกำรระหวำงควำมรและกำรกระท ำซงสอดคลองกบหลกเรองปรยตและปฏบต โดยจะถอวำเนอหำของหลกสตรทเปนทฤษฎจะสงเครำะหไดในหลกปรยต สวนเนอหำทเกยวกบกำรปฏบตจรงหรอมควำมมงหมำยใหเกดผลจรงจะถอวำสงเครำะหไดในหลกปฏบต ดงนนในงำนวจยนจะใชกรอบทฤษฎทงสองแนวทำงนเปนเกณฑในกำรวเครำะหหลกสตรกำรศกษำตอไป ในบทตอไปจะพจำรณำเนอหำของหลกสตรกำรศกษำในปตำงๆ ตำมขอบเขตกำรว จยวำมกำร เรยนวชำพระพทธศำสนำและวชำท เกยวของ เชอมโยงกบวชำพระพทธศำสนำคอวชำสงคมศกษำและวชำภำษำไทยอยำงไรบำงเพอทจะไดเปนขอมลกอนทจะวเครำะหและประมวลผลในบทสดทำย

บทท 3

หลกสตรการศกษาป พ.ศ. 2491 – 2518

หลกสตรการศกษาทจะกลาวถงในบทนไดแกหลกสตรการศกษา ป พ.ศ. 2491 ซงเปนหลกสตรระดบประถมศกษา ป พ.ศ. 2493 เปนหลกสตรระดบมธยมศกษาตอนตนและตอนปลาย ป พ.ศ. 2498 เปนหลกสตรระดบประถมศกษา และหลกสตรป พ.ศ. 2503 ซงเปนหลกสตรทงระดบประถมศกษาตอนตนและตอนปลาย รวมถงหลกสตรระดบมธยมศกษาตอนตนและตอนปลาย และหลกสตรป พ.ศ. 2518 ซงเปนหลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย ตามล าดบ

3.1 หลกสตรการศกษาป พ.ศ. 2491

หลกสตรนเปนหลกสตรระดบประถมศกษาตามแผนการศกษาชาตทก าหนดการเรยนชนประถมศกษาไว 4 ป แบงเปนชนประถมศกษาปท 1, 2, 3 และ 4 หลกสตรนจงถอเกณฑวาเดกทแรกเขารบการเรยนไมมพนความรทางหนงสอมากอนและมอายไมต าวา 5 ปบรบรณ โดยก าหนดความมงหมายของหลกสตรใหเดกทเรมเรยนในชนประถมศกษาปท 1 อานออกเขยนไดโดยรวดเรวและใหเดกทเรยนในชนประถมปท 2, 3 และ 4 ไดเรยนวชาสมแกอตภาพ สวนเวลาเรยนตามปรกตในรอบสปดาหหนงใหมเวลาเรยน 6 วน และในรอบปควรมเวลาเรยนไมนอยกวา 200 วน1 ดงตารางตอไปน

ตารางท 1 อตราเวลาเรยนหลกสตรประถมศกษา พ.ศ. 2491

วชา จ านวนชวโมงทตองเรยนในรอบสปดาหหนง

ปท 1 ปท 2 ปท 3 ปท 4

ศลธรรม

หนาทพลเมอง

ภาษาไทย

เลขคณต

ภมศาสตรและประวตศาสตร

ธรรมชาตศกษา

สขศกษา

วาดเขยน

ขบรอง

การฝมอและการงาน

1

1

11

3

2

2

1

1

3

1

1

11

3

2

2

1

1

3

1

1

9

4

2

3

1

1

3

1

1

9

4

2

3

1

1

3

1 กระทรวงศกษาธการ, หลกสตรประถมศกษา พ.ศ. 2491 (พระนคร: โรงพมพครสภา, 2491), หนา 1 – 2.

27



พลศกษา

การลกเสอหรออนกาชาด

รวม

3

3 3 3

28 28 28 28

3.1.1 โครงสรางวชาสงคมศกษาและวชาภาษาไทย

วชาประวตศาสตรมความมงหมาย 2 ประการคอ

1. ใหรจกบานเมองไทยวาเปนมาอยางไร เพอใหเกดความรกบานเกดเมองนอนและทะนบ ารงใหเจรญถาวร 2. ใหรประวตศาสตรคนส าคญของประเทศไทยเพอเปนตวอยางทดและไดรสกบญคณของทานเหลานน

รายการทตองสอน ประกอบดวย 1) ประวตศาสตรอยางยอของชาตไทยตามหวขอตอไปน ถนเดมของไทยการอพยพ การตงภมล าเนา สมยสโขทย สมยศรอยธยา สมยธนบร 2) ประวตศาสตรอยางยอของสมยกรงเทพฯ 3) เรองราวทส าคญเกยวกบพระเจารามค าแหง พระนเรศวร พระนารายณ พระเจาตาก พระจลจอมเกลาฯ พระสรโยทย ทาวเทพสตร ทาวศรสนทร ทาวสรนาร ชาวบานบางระจน พนทายนรสงห 4) ความสมพนธระหวางประเทศไทยกบจน สหรฐอเมรกา และฝรงเศสโดยสงเขป2

วชาภาษาไทยมความมงหมาย 3 ประการคอ

1. ใหสามารถอาน เขยน หนงสอส าหรบท าธรกจของสามญชนใหส าเรจประโยชนได 2. ใหสามารถพดไดตามความคดนกถกตองตามภาษา ไดเนอเรองและเหตผล 3. ใหวชาหนงสอเปนเครองท าใหปญญาแตกฉานและใหเกดความรกวางขวางยงขนไปในภายหนาโดยถอเอาหนงสอและการอานเปนครสบไป

รายการทตองสอนประกอบดวย 1) อาน ปท 1 และ 2 อานหนงสอ ประเภท ก. แบบสอนอานมลฐาน ข. แบบสอนอานประกอบ ปท 3 และ 4 อานหนงสอแบบสอนอานตามทก าหนดใหทองบทอาขยานทก าหนดใหประมาณปละ 50 บรรทด 2) คด เขยนตวบรรจง มวธเขยนถกตอง วางพยญชนะ สระ วรรณยกต วรรคตอนและชองไฟไดถกตอง 3) เขยน เขยนขอความสามญและรความหมายของขอความนนๆ ยากงายเสมอหนงสอทใชอาน 4) แตงความ เขาใจหลกงายๆ ของวชาหนงสอ จ าพยญชนะ สระและวรรณยกต จ าอกษร 3 หม วธผนและตวสะกดในมาตราตางๆ ไดตลอด เลาหรอเขยนเรองสนๆ ดวยประโยคงายๆ ไมสลบวนเวยนใหผฟงผอานเขาใจได เขยนจดหมายทมขอความอยางธรรมดาได รจกชอและใชเครองหมายวรรคตอนสามญไดถกตอง3 วชาภาษาไทยมอตราเวลาเรยน ดงตอไปน 2 เรองเดยวกน, หนา 12. 3 เรองเดยวกน, หนา 7 – 9.

28

ตารางท 2 อตราเวลาเรยนวชาภาษาไทย หลกสตรประถมศกษา พ.ศ. 24914



อาน

คด

เขยน

แตงขอความ

รวม

4

2

2

3

4

2

2

3

3

1 – 30

1 – 30

3

3

1 – 30

1 – 30

3

11 11 9 9

3.1.2 วชาพระพทธศาสนา

วชาทเกยวของกบพระพทธศาสนาในหลกสตรนไดแกวชาศลธรรมและอาจนบรวมวชาหนาทพลเมองเขาไปดวย วชาศลธรรมมความมงหมาย 3 ประการคอ

1. ใหนบถอและเลอมใสในพระพทธศาสนากบไดปฏบตใหกจพธตามประเพณ 2. มงในทางปฏบตใหมกรยามารยาทเรยบรอย 3. อบรมใหมคณงามความดในอปนสสย

รายการทตองสอน ประกอบดวย 1) พระรตนตรย พระพทธประวตโดยยอ เบญจศล เบญจธรรม 2) มารยาทในการรบประทาน มารยาทในการประชม สมมาคารวะโดยทวๆ ไป 3) ความเชอฟง ซอสตยสจรต ตรงตอเวลา ขยนในการงาน และท าการงานดวยความมระเบยบ 4) การถอประโยชนสวนรวมยงกวาสวนบคคล สวนวชาหนาทพลเมองมความมงหมาย 2 ประการคอ

1. ใหรหนาททจะตองปฏบตตอโรงเรยนตอครอบครวและตอประชาคม 2. ใหรหนาททจะตองปฏบตตอชาต พระมหากษตรย และรฐธรรมนญ

รายการทตองสอน ประกอบดวย 1) หนาทตอโรงเรยน รกษาชอเสยงทรพยสมบตและระเบยบแบบแผนของโรงเรยน 2) หนาทตอครอบครว รกษาชอเสยงของตนเองและของวงศตระกล ชวยเหลอประกอบการงานใหครอบครวและวงศตระกล 3) หนาทตอประชาคม บ าเพญตนประโยชนแกผอน บ ารงรกษาสาธารณสมบต ชวยเหลอคนและสตวทตกทกขไดยาก ยอมเสยสละเพอสวนรวม 4) หนาทตอชาต รความส าคญของธงชาต และเพลงชาต รกชาตไทยและเกยรตของคนไทย รกษาขนบธรรมเนยมประเพณของไทย ใชสนคาทไทยท า 5) หนาทตอพระมหากษตรย จงรกภกดและเคารพสกการะองคพระมหากษตรย5

4 เรองเดยวกน, หนา 2. 5 เรองเดยวกน, หนา 5 – 7.

29

หลกสตรนมหนงสออานประกอบทสอดแทรกหลกธรรมหลายเรองเชนหนงสออานจรรยาเรอง “นทานสภาษต” ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสรางเสรมลกษณะนสย จรยศกษา ป.1 – 6 ในดานตางๆ เชน ความเมตตากรณา ความกตญญกตเวท และความซอสตยสจรต ฯลฯ เปนหนงสอทกรมศกษาธการจดพมพขนโดยไดคดเลอกเรองดๆ ทรวบรวมพมพครงท 1 เมอ ร.ศ. 128 เพอใหเปนหนงสอสอนอานในแผนกการสอนจรรยา รวมนทานซงใหคตสอนใจในดานตางๆทงหมด 53 เรอง เชน เรอง โคนนทวสาล กากบนกแก กระตายตนตม นากกนปลา มาอาร กงกาไดทอง ฯลฯ ซงแตละเรองนอกจากจะใหขอคดและคตเตอนใจไดเปนอยางดแลวยงใหความเพลดเพลนดวย6 หนงสอเรอง “ทฏฐธมมกตถประโยชน” หนงสออานเพมเตมชนประถมศกษาปท 6 ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสรางเสรมประสบการณชวต ชน ป. 5 – 6 หนวยท 4 ชาตไทย หนวยยอยท 4 ศาสนา เรองพทธศาสนาเปนหนงสอทไดรบพระราชทานรางวลชนท 1 ในการประกวดหนงสอสอนพระพทธศาสนาแกเดกประจ าป พ.ศ. 2476 พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหพมพพระราชทานเนองในงานพระราชพธวสาขบชา พ.ศ. 2476 มเนอหาเกยวกบเรองของกรรมโดยมงเนนทจะสอนใหมความเชอมนในเรองของกฎแหงกรรมวาท าดไดด ท าชวไดชวจนมความเชอมนจรงซงจะท าใหเปนคนดและเปนทางระงบความทกขซงทฏฐธมมนมทงหมด 4 ประการ ไดแก ความหมน การรกษา การคบเพอนทเปนคนดและการเลยงชพตามก าลงทรพยทหาได ด าเนนเรองโดยมตวละครจงเปนเรองทอานงายไมท าใหเบอหนายและแตละบทจะมค าถามทายบทดวย7

หนงสอเรอง “อทธบาท 4” ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสรางเสรมประสบการณชวต ชน ป.5 – 6 หนวยท 4 ชาตไทย หนวยยอยท 4 ศาสนา เรองพทธศาสนา เกยวกบอทธบาทสเปนหนงสอทไดรบพระราชทานรางวลชนท 1 ในการประกวดหนงสอสอนพระพทธศาสนาแกเดกประจ าป พ.ศ. 2479 พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหพมพพระราชทานเนองในงานพระราชพธ วสาขบชา พทธศกราช 2479 มเนอหาสอนหวขอธรรมเรองอทธบาท 4 ไดแก ฉนทะ – ความพอใจ วรยะ – ความเพยร จตตะ – เอาใจฝกใฝ และวมงสา – หมนตรตรอง โดยแตงเปนส านวนภาษางายๆ ทายบทแตละบทมค าถามประจ าบท8 หนงสอเรอง “อรยทรพย” ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสรางเสรมประสบการณชวต ชน ป. 5 – 6 หนวยท 4 ชาตไทย หนวยยอยท 4 ศาสนา เรอง พทธศาสนา เกยวกบองคประกอบของพทธศาสนาเปนหนงสอชนะการประกวดหนงสอสอนพระพทธศาสนาแกเดก พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหพมพพระราชทานในงานพระราชพธวสาขบชา พ.ศ. 2473 มเนอหาสอนหวขอเรอง อรยทรพย ไดแก ความเชอ ศล ความอาย ความกลว การฟง การให ปญญา โดยแตงเปนส านวนงายๆส าหรบเดก ทายบทแตละบทมค าถามประจ าบท9

6 กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, บรรณนทศนสงเขปหนงสอเสรมประสบการณ ระดบประถมศกษาของกรมวชาการ (กรงเทพฯ: โรงพมพการศาสนา กรมการศาสนา, 2527), หนา 48. 7 เรองเดยวกน, หนา 42. 8 เรองเดยวกน, หนา 59. 9 เรองเดยวกน, หนา 64.

30


3.2.1 หลกสตรมธยมศกษาตอนตน (3 ป) พ.ศ. 2493 มความมงหมายตามแผนการศกษาชาต ก าหนดการเรยนชนมธยมศกษาตอนตนไว 3 ป แบงเปนชนมธยมปท 1, 2 และ 3 นกเรยนจะเขาเรยนชนมธยมปท 1 ได ตอเมอสอบไลไดชนประโยคประถมศกษาแลวโดยมเวลาเรยนตามปรกตในรอบสปดาหหนงใหมเวลาเรยน 6 วน และในรอบปควรมเวลาเรยนไมนอยกวา 200 วน โดยมวชาตางๆ ในหลกสตรดงตอไปน10

ตารางท 3 อตราเวลาเรยนหลกสตรมธยมศกษา พ.ศ. 2493


ปท 1 ปท 2 ปท 3

ศลธรรม

หนาทพลเมอง

ภาษาไทย

ภาษาองกฤษ

คณตศาสตร

วทยาศาสตรเบองตน

ภมศาสตรและประวตศาสตร

สขศกษา

วาดเขยน

ขบรอง

การฝมอและการงาน

พลศกษา


รวม

1

1

6

6

4

3

2

1

1

3

2

1

1

6

6

4

3

2

1

1

3

2

1

1

6

6

4

3

2

1

1

3

2

30 30 30

3.2.1.1 โครงสรางวชาสงคมศกษาและวชาภาษาไทย


10 กระทรวงศกษาธการ, หลกสตรมธยมศกษาตอนตน กระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2493 (พระนคร: โรงพมพ

ครสภา, 2493), หนา 1 – 2.

31

1. ใหรจกบานเมองไทยวาเปนมาอยางไร เพอใหเกดความรกบานเกดเมองนอนและทะนบ ารงใหเจรญถาวร 2. ใหรประวตคนส าคญของประเทศไทยเพอตวอยางทด และไดรสกบญคณของทานเหลานน 3. ใหรเรองของชาตใกลเคยงและชาตมหาอ านาจทตดตอกบประเทศไทย

รายการทตองสอนประกอบไปดวย 1) ประวตศาสตรชาตไทย ถนเดมของไทย การอพยพ การตงภมล าเนา เรองราวและเหตการณส าคญในสมยสโขทย ศรอยธยา ธนบร และรตนโกสนทร 2) ประวตคนไทยทส าคญ เชน ขนศรอนทราทตย พระเจาอทอง พระนเรศวร พระเจาตาก พระพทธยอดฟาจฬาโลก พระเจารามค าแหง พระนารายณ พระจอมเกลาฯ พระจลจอมเกลาฯ พระสรโยทย ชาวบานบางระจน ทาวเทพสตร ทาวศรสนทร ทาวสรนาร ศรปราชญ เจาพระยาพระคลง (หน) พระพทธเลศหลาภาลย สนทรภ พระมงกฎเกลาฯ 3) ประวตชาตใกลเคยง เรองของประเทศใกลเคยงและชาตมหาอ านาจทมการตดตอกบประเทศไทยโดยสงเขป ประวตความสมพนธระหวางประเทศไทยกบชาตใกลเคยงและชาตมหาอ านาจ11 สวนวชาภาษาไทยมความมงหมายใหวชาหนงสอเปนเครองท าใหปญญาแตกฉานและใหเกดความรกวางขวางยงขนไปในภายหนา โดยถอเอาหนงสอและการอานเปนครสบไป โดยมความมงหมายยอย ดงตอไปนการอานมวตถประสงคเพอ

1. ใหศกษาแบบเรยนทก าหนดใหโดยละเอยด 2. สงเสรมใหนยมอานหนงสอทดประเภทและรสตางๆ 3. ใหสามารถอานในใจ ไดรวดเรว และรใจไดรวดเรว และรใจความของเรองทอานนน 4. สงเสรมใหสนใจในการอานหนงสอในหองสมด

โดยมรายการทตองสอนคอ 1) แบบเรยนอาน หนงสอรอยแกว ค าประพนธ หรอบทละครทก าหนดใหไมนอยกวาปละ 2 เลม 2) แบบเรยนประกอบ หนงสออนๆ ทดและมระดบเสมอแบบเรยนอานทก าหนดใหไมมากกวาปละ 3 เลมใหอานออกเสยงใหถกตองตามท านองและลกษณะของค าประพนธดวย 3) บทอาขยาน ค ากลอนไมนอยกวาปละ 40 ค า และรอยแกวไมนอยกวาปละ 20 บรรทด การคดและการเขยนมความมงหมายใหสามารถอดความและคดไดสะอาดเรยบรอยถกตองและเขยนตามค าบอกไดถกตองและรวดเรว โดยใหเรยนเกยวกบตวบรรจงและหวดแกมบรรจง วธเขยน พยญชนะ สระ วรรณยกตและการวางวรรคตอนชองไฟ เขยนขอความยากงายเสมอแบบเรยน อานและรความหมายของขอความนน สวนการแตงความนนมวตถประสงค 3 ประการ

1. ใหสามารถเขาใจระเบยบของถอยค าตามทใชอานและเขยน 2. สงเสรมใหสนใจในการใชค าและประโยคใหถกตองหลกภาษา 3. ฝกฝนใหล าดบขอความทงในการพดและการเขยนไดถกตองและชดเจน

แตงความ 1) เลาและเขยนเรองทเหมาะสมแกวยดวยภาษางายๆ และสงเสรมใหประดษฐเรองทเคยรเคยเหน หรอตามความคดเหนของตนดวย 2) ระเบยบของการเขยนจดหมาย เขยนจดหมาย

11 เรองเดยวกน, หนา 17 – 18.

32

สวนตวและจดหมายธรกจ 3) กรอกใบแบบตามหนาทเจาบานและใบแบบทเกยวกบธรกจธรรมดา 4) เกบใจความของเรองทไดฟงหรอไดอานมาเลาหรอเขยนใหไดความถกตอง ชดเจน 5) หลกไวยากรณเบองตน พยญชนะ สระ วรรณยกต และวธผนอกษร ชนดของค าอยางไมจ าแนก ลกษณะและการแตงประโยคสามญ ประโยคความรวมและประโยคซอน 6) ลกษณะการใชภาษาทดและสภาพ 7) ชอและการใชเครองหมายวรรคตอน12

3.2.1.2 วชาพระพทธศาสนา

วชาศลธรรมนนมความมงหมาย 3 ประการ ดงน

1. ใหนบถอและเลอมใสในพระพทธศาสนา กบไดปฏบตในกจพธตามประเพณนยม 2. มงในทางปฏบตใหมกรยามารยาทเรยบรอย 3. อบรมใหมคณงามความดในอปนสย

รายการทตองสอนคอ 1) พระพทธศาสนา มเนอหาเกยวกบพระพทธประวตโดยยอ พระรตนตรย เบญจศล เบญจธรรม อโบสถศล พระพทธโอวาท วธปฏบตทพทธมามกะพงกระท าเกยวกบกจพธในพระพทธศาสนา วนส าคญทางพระพทธศาสนาและกจวตรทพทธมามกะพงปฏบตในวนนนๆ 2) ธรรมจรยา มเนอหาเกยวกบความกตญญกตเวท ความเมตตากรณา ความสภาพออนนอม ความอตสาหะ การตรงตอเวลาและหนาท ความซอสตยสจรต ความมธยสถ ความสามคค การคบมตร การถอประโยชนสวนรวมยงกวาสวนบคคล ความกลาหาญ ความมน าใจเปนนกกฬา อบายมขและการหลกเลยงจากอบายมข คณสมบตของผด และมารยาทในสงคม สวนวชาหนาทพลเมองมความมงหมาย 2 ประการคอ

1. ใหรหนาททจะตองปฏบตตอโรงเรยน ตอครอบครวและตอประชาคม 2. ใหรหนาททจะตองปฏบตตอชาต พระมหากษตรยและรฐธรรมนญ

สวนรายการทตองสอนนนมเนอหาเกยวการปฏบตตนในทางทชอบตอโรงเรยน ตอครอบครว ตอประชาคมและตอชาต พระมหากษตรย พระมหากษตรยทรงเปนประมขของชาต พระมหากษตรยกบการปกครองตามรฐธรรมนญ เรองรฐธรรมนญโดยยอ สทธเสรภาพและหนาทตามรฐธรรมนญ ความรเกยวกบการเลอกตง สทธและหนาทในการเลอกตง หนาทกระทรวงตางๆ การบรหารราชการสวนกลางและสวนภ มภาคการเทศบาลโดยสงเขป การประกอบอาชพ การสงเสรมอาชพของคนไทย ขนบธรรมเนยมประเพณและวฒนธรรมของไทย ปชนยสถาน ปชนยวตถ สถานทและวตถทส าคญ ความเจรญกาวหนาของบานเมอง การทะนบ ารงและการชวยสงเสรมความสมพนธระหวางประเทศ13

12 เรองเดยวกน, หนา 6 – 8. 13 เรองเดยวกน, หนา 4 – 6.

33

3.2.2 หลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย มความมงหมายตามแผนการศกษาชาต ก าหนดการเรยนชนมธยมศกษาตอนปลายไว 3 ป แบงเปนชนมธยมปท 4, 5 และ 6 นกเรยนจะเขาเรยนชนมธยมปท 4 ไดตอเมอสอบไลไดชนมธยมปท 3 แลว โดยมเวลาเรยน ตามปรกตในรอบสปดาหหนงใหมเวลาเรยน 6 วน และในรอบปควรมเวลาเรยนไมนอยกวา 200 วน14

ตารางท 4 อตราเวลาเรยนหลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย พ.ศ. 2493


ปท 4 ปท 5 ปท 6

ศลธรรม 1 1 1

หนาทพลเมอง 1 1 1

ภาษาไทย 5 5 5

ภาษาองกฤษ 6 6 6

คณตศาสตร 6 6 6

วทยาศาสตรทวไป 3 3 3

ภมศาสตรและประวตศาสตร 3 3 3

วาดเขยน 1 1 1

การฝมอและการงาน 2 2 2

พลศกษา 2 2 2


รวม 30 30 30



1. ใหรจกบานเมองไทยวาเปนมาอยางไร เพอใหเกดความรกบานเกดเมองนอน และทะนบ ารงใหเจรญถาวร 2. ใหรเรองราวของมนษยและรวามนษยไดมความพยายามทจะปรบปรงการด ารงชวตใหดขนตลอดมา 3. ใหรประวตคนส าคญของโลก เพอเปนตวอยางทดและไดรสกบญคณของทานเหลานน

14 กระทรวงศกษาธการ, หลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย พ.ศ. 2493 (พระนคร: โรงพมพครสภา, 2493),

หนา 1 – 2.

34

วชาประวตศาสตรมเนอหาเกยวกบประวตศาสตรไทย ประวตศาสตรทวไปเกยวกบมนษยและศาสนา การพบดนแดนใหมและการส ารวจ การขนสง การสอสาร การสงครามและสนตภาพ ประวตบคคลส าคญของโลก15 วชาภาษาไทยมความมงหมายใหเปนเครองท าใหปญญาแตกฉานและใหเกดความรกวางขวางยงขนไปในภายหนาโดยถอเอาหนงสอและการอานเปนครสบไป โดยศกษาเกยวกบการอานและวรรณคด โดยอาศยแบบเรยนประกอบ บทอาขยาน หนงสอ รอยแกว ค าประพนธ หรอบทละครทก าหนดให การเขยน เขยนขอความยากงายเสมอแบบเรยนวรรณคดและรความหมายของขอความนน การแตงความ รหลกของการเรยงความและเรยงความเรองตางทเกยวกบความคด ความร ความเหนจากหวขอเรองทก าหนดใหรหลกของการแตงจดหมายและเขยนจดหมายแบบตางๆไดเกบใจความจากเรองตางๆและจดหมายทมใจความซบซอนหลายๆ ฉบบเรยบเรยงเปนขอความตดตอกนไดหลกไวยากรณทส าคญในอกขรวธ วจวภาคและวากยสมพนธ รลกษณะกลอนและโคลงสภาพ16


วชาศลธรรมมความมงหมาย 3 ประการคอ

1. ใหนบถอและเลอมใสในพระพทธศาสนา กบไดปฏบตในกจพธตามประเพณนยม 2. มงในทางปฏบตใหมกรยามารยาทเรยบรอย 3. อบรมใหมคณงามความดในอปนสสย

ส าหรบเนอหาวชาแบงออกเปน 3 สวนคอ 1) พระพทธศาสนา เรยนเกยวกบพระพทธประวต พระรตนตรย จ าบทสวดพระพทธคณ พระธรรมคณ พระสงฆคณและเขาใจความหมายพระพทธโอวาท การปฏบตตามหลกพระพทธศาสนา พระพทธศาสนาใหประโยชนและความสขแกผปฏบตอยางไร การอาราธนาศล การอาราธนาธรรม และการอาราธนาพระปรตร การบรรพชา การอปสมบท วนส าคญทางพระพทธศาสนาและกจวตรทพทธมามกะพงปฏบตในวนนนๆ ส าหรบนกเรยนตางศาสนาใหปฏบตโดยอนโลมตามน 2) ธรรมจรยามหมวดธรรมมากมาย กลาวคอ เรอง สต สมปชญญะ หรโอตตปปะ ขนต โสรจจะ กศลมล อกศลมล อทธบาท สปปรสธรรม วฒธรรม เวสารชชกรณธรรม จกรธรรม อปรหานยธรรม คารวธรรม สงวร การปฏบตตามหลกธรรมจรยา และ 3) คหปฏบตเกยวของกบฆราวาสธรรม สขของคฤหสถทฏฐธมมกประโยชน ทศ 6 คหบดธรรมสงคหวตถ การครองตน ครองทรพยสมบต เหตทท าใหตระกลเสอม อบายมข (ทง 4 และ 6) คณสมบตของผดและมารยาทในสงคม17 วชาหนาทพลเมองมความมงหมาย 4 ประการคอ

1. ใหรจกปฏบตหนาทของตนในฐานะทเปนพลเมองด 2. ใหรหนาทเกยวกบสงคม 3. ใหรหนาทเกยวกบรฐ



35

4. ใหรหนาทในฐานะทเปนประชากรของโลก

โดยมเนอหาเกยวกบการศกษา สขบญญต หนาท เกยวกบครอบครว เพอนบาน ฯลฯ ขนบธรรมเนยมประเพณ วฒนธรรม กจการของธนาคาร การปกครอง กฎหมาย ความเจรญกาวหนาของบานเมอง ความสมพนธระหวางประเทศ ความรเกยวกบองคการสหประชาชาต 18 หลกสตรมธยมปลายในปนมวชาหนาทพลเมองแตไมเกยวของกบพระพทธศาสนาแตอยางใดเหมอนดงทผานมา


หลกสตรประถมศกษาป 2498 มเกณฑรบเดกเขาเรยนหลกสตรนถอวา เดกแรกรบการเรยนมอายยางเขาปทแปดตามพระราชบญญตประถมศกษา พ.ศ. 2478 เดกจะไดรบการอบรมสงสอนอนมกจกรรมการศกษาตามแผนปจจบนโดยใชเปนวธสอนรวมไปดวย โดยใหเดกไดโอกาสแสดงออกอยางเตมทและปราศจากการถกลงโทษดวยประการตางๆ เฉพาะทเกยวกบการถายทอดความร เวลาเรยน ใหม 5 วนตอ 1 สปดาห และวนหนงม 5 ชวโมง ส าหรบวนวนหยดควรเปนสองวนตดๆ กน เพอใหเดกจะไดมโอกาสชวยเหลอทางบาน ทงพอแมหรอผปกครองจะไดหาโอกาสพาเดกไปเทยว เพอเพมพนประสบการณซงนบวาเปนประโยชนแกการเลาเรยนดวย การเรมเรยน หยดพกและเลกเรยนใหปฏบตแลวแลวแตโรงเรยนจะเหนเหมาะสมตามทองถนทนน โดยมอตราเวลาเรยนดงตอไปน19

ตารางท 5 อตราเวลาเรยนหลกสตรประถมศกษา พ.ศ. 2498

หมวดวชา ประเภท ก. ประเภท ข.

ป.1 ป.2 ป.3 ป.4 ป.1 ป.2 ป.3 ป.4

หมวดภาษาไทย

หมวดเลขคณต

หมวดธรรมชาตศกษา (รวมสขศกษา)

หมวดสงคมศกษา

กจกรรมพเศษ

วชาชพหรอวชาภาษาตางประเทศ

7

5

3

5

5

-

7

3

2

4

4

4

รวม 25 25

หมายเหต ประเภท ก. หมายถงอตราเวลาเรยนตามหลกสตรทเรยนภาษาไทยลวน ประเภท ข. หมายถงอตราเวลาเรยนตามหลกสตรท เลอกเรยนวชาชพหรอภาษาตางประเทศ ถาโรงเรยนใดจะใชหลกสตรประเภท ข. นใหขออนญาตจากกระทรวงศกษาธการกอน

18 เรองเดยวกน, หนา 6 – 7. 19 กระทรวงศกษาธการ, หลกสตรประถมศกษา พ.ศ. 2498 (พระนคร: โรงพมพครสภา, 2498), หนา 2 – 3.

36

หลกสตรประถมศกษามความมงหมายเพอใหการศกษาขนนเปนการพฒนา ความงอกงามของเดกในทางกายภาพ ในทางวฒปญญา ในทางสงคมและอาเวค เพอใหพรอมทจะเตบโตขนเปนพลเมองทเหมาะสมในระบอบเสรประชาธปไตย เชน

1. ฝกใหมความกระหาย อยากเรยน อยากร อยากเหน อยากท า อยากผจญภย และกลาหาญ 2. ฝกใหมความสามารถพดอานเขยนภาษาของตนเองไดดและชดเจน 3. ฝกใหมความซอสตยสจรต 4. ฝกใหมความสามารถ นบ คด และแกปญหาเลขคณตเกยวกบชวตประจ าวนไดด 5. ฝกใหมความสนทดในการฟงและการสงเกต 6. ฝกใหเกดสขนสยและมความรในทางสขศกษา เพอบ าเพญตนใหมอนามยด 7. ฝกใหมความเขาใจ ทจะรวมกบผอนชวยปรบปรงการอนามยและสขาภบาลของชมชน 8. ฝกใหเดกรจกใชอวยวะสวนตางๆใหสมพนธกนและบงคบการเคลอนไหวของรางกายใหเกดความช านช านาญทางการกฬาเบองตน และรจกใชเวลาวาง สงเสรมความเพลดเพลน เชน เลนกฬา และเลนดนตร เปนตน 9. ฝกใหเปนผรคณคาของความสวยงาม และรวมกนรกษาสงสาธารณะใหถาวร 10. ฝกใหเปนผสามารถรบผดชอบในตนเอง 11. ฝกใหเปนผเคารพสทธของผอน และถอความคดเหนสวนรวมเปนใหญ 12. ฝกใหพอใจในชวตสงคมรวมท างานและเลนกบผอนได 13. ฝกใหนยมปฏบตตนตามมารยาททดของสงคมและวฒนธรรมของชาต 14. ฝกใหรจกคณคาของบานและพทกษอดมคตของครอบครว 15. ฝกใหมความสนทดในการจดบานเรอน และประดษฐคดคนเครองประกอบบานและรกษาความสมพนธในครอบครว 16. ฝกใหพอใจในการท างานและใหรสกวางานคอกจกรรมทใหความเบกบาน 17. ฝกใหพอใจในการท างานและมความรเรองอาชพ และเลอกอาชพใหเปนประโยชนแกตนและสงคม 18. ฝกใหเปนผรจกคณคาของการประหยดทรพย ประหยดเวลาและพลงงานของตนทงก าลงกายและก าลงความคดเพอใชในสงทเปนประโยชน 19. ฝกใหรจกเสยสละ ชวยเหลอเผอแผผอน มความเหนอกเหนใจผอน และมใจกรณาตอสตวดวย 20. ฝกใหมความรและมไหวพรบในการปองกนอคคภยและภยอนๆ 21. ฝกใหเขาใจและท าตนใหมลกษณะเหมาะสมในระบอบเสรประชาธปไตย20


37


วชาสงคมมความมงหมายคอเปนการศกษาเพอใหเดกรจกวาการทเกดมาและอยรวมกนเปนหมวดหมนนเปนประสบการณอยางหนงและเปนปญหาทมนษยตองชวยกนสงเสรมใหยงเกดความเปนอยตามแนวเสรประชาธปไตย เดกควรไดรบการอบรมใหอยรวมกน เพอกอใหเดกรสกเหนอกเหนใจกน เสยสละใหแกกนและชวยเหลอซงกนและกนเพอใหเดกมความรในสงแวดลอมในปจจบนและในสงทไดผานไปแลวและใหรวาผอนกมความตองการในสงตางๆ เชนเดยวกบตน ฉะนนทกคนจงตองพงพาอาศยกน และใหรสกวาแตคนมเสรภาพและโอกาสทจะชวยตวเองใหแสดงความสามารถทซอนเรนอยไดบรรลผลเตมท ทงใหเดกชนชมและรกความสวยงามแหงธรรมชาตทแวดลอมและหดใหรจกปรบปรงความเปนอยของตนใหเหมาะสมทจะอยรวมกบผอน สงส าคญทสดกคอใหเดกมความรเขาใจในความจ าเปนเบองตนของการด ารงชวต เชน อาหาร ทอยและเครองนงหม ฯลฯ ดงนนสงคมศกษาจงเปนหมวดวชารวมของวชาตางๆ เชน หนาทพลเมอง ศลธรรม สขศกษา ภมศาสตรและประวตศาสตร พลศกษา การฝมอ ดนตรและขบรอง ฯลฯ โดยมรายการทตองสอน ดงตอไปน

1) เกยวกบตวเอง เชน ใหรจกชอตวและชอสกล หดใหท าความสะอาดของรางกายและเสอผาของใช หดใหระวงรกษา ห ตา ฯลฯ หดมารยาทและการปฏบตในการอยการกนรจกเลอกอาหาร หดใหประหยดทรพยและระวงรกษาของใช ประหยดก าลงและเวลา หดอรยาบถใหถกตองตามสากลนยม หดใหกลาพดกลาแสดงออกตามทางทถก หดใหรจกรกษาความปลอดภยแกตวเอง หดใหเคารพบดามารดาและครเมอมาโรงเรยนและกลบโรงเรยน หดมารยาท เคารพทกทายปราศรยผอนทวๆ ไป 2) เกยวกบครอบครว ใหรถงความสมพนธของบคคลในครอบครว การชวยท างานในบาน การเชอฟงผใหญ การปฏบตตอสตวเลยง การชวยปองกนภยในบาน ใหไดมโอกาสไปดบานของผอน เพอเหนความแตกตาง และรความเปนไปของเพอนบานใกลเคยง 3) เกยวกบโรงเรยนและสนามเลนใหชวยรกษาความสะอาดหองเรยนและบรเวณโรงเรยนทก าหนดให หดมารยาททควรปฏบตตอครและเพอนนกเรยนใหมการปฏบตเกยวกบความปลอดภยในการไปและกลบจากโรงเรยน รจกมารยาทและการปฏบตตนในการเลนรวมกบเพอน เลนอยางใจนกกฬา มระเบยบและยตธรรม การรกษาอปกรณการเลนและสนาม หดหลกเสรภาพในการเลนรวมกน เชนหดใหเดกรจกรอคอยเลตามรอบของตน

4) เพอนบาน ความส าคญของการมเพอนบาน การชวยเหลอเพอนบานใหไดมสวนรวมในงานตางๆ ตามประเพณและศาสนา รจกการเคารพและมมารยาทในสถานททเคารพของศาสนา พระสงฆ หรอนกบวชของศาสนาอนๆ ใหรจกการท าบญใหทานและการปฏบตเกยวกบพระ เชน การตกบาตร การถวายของ หดใหปฏบตตวตามแนวทางศาสนาเทาทเดกพงปฏบตได เชน มใจเออเฟอเมตตากรณาตอผอนและสตว พดความจรง ท าผดและกลารบผด หดใหสงวนและชวยรกษาสงสาธารณะและสงสวยงาม หดใหมนสยรกความสะอาดและความเปนระเบยบ ชวยทงเศษกระดาษขยะมลฝอยในทๆ จดไว ถายปสสาวะและอจจาระในสวม หดใหมความละอายในธรกจประจ าตวโดยปลดเปลองในทมดชด 5) ทองถนทอย รเรองราวตางๆ ในทองถนและเหตการณตลอดจนงานทบคคลในทองถนไดท าขน ใหรจกสถานทส าคญในทองถน เชน วด โบสถ สขศาลา สเหรา สถานต ารวจ ฯลฯ การคมนาคม อาชพทส าคญ

38

ในทองถน 6) บคคลทควรรจก ใหรจกและรหนาทส าคญของผชวยเหลอประชาชน เชน ก านน ผใหญบาน ต ารวจ บรษไปรษณย ฯลฯ21

วชาภาษาไทยมความมงหมายเพอใหเดกสามารถใชภาษาของตนเปนสอในการตดตอคอสามารถรบความคดเหนแลวแสดงออกดวยความสะดวกและภาคภมใจใหมความกระหายทจะเพมพนประสบการณเกยวกบการใชภาษาใหมากขน เพอเพมประมวลค าพด (Vocabulary) ใหมากขน และใหสอดคลองกบประสบการณตามวยของเดก อบรมใหเคยชนตอภาษาสามญ ไพเราะและสภาพ แสดงเมตตาจตและความจรงใจตอผอน ใหเกดความเพลดเพลนจากความรของภาษา ใหเกดนสยชอบอานหนงสอประเภทตางๆ รรสของบทประพนธทงรอยแกวและรอยกรอง ฉะนน ชนตางๆของการสอนภาษาไทยจงเปนล าดบดงน อบรมการฟง การสงเกตและการคด การพด การลลามอ การอาน การเขยน การแตงความและการถอด และการผสมอกขระ สระและพยญชนะ22

รายการทตองสอนนนประกอบดวย 1) การฟง หดใหเดกรจกฟงและสามารถเกบความส าคญจากทไดฟงมา หดใหมมารยาทในการฟงและการพด หดใหฟงเสยงของค าตาง ๆ แลวบอกถกวาเปนเสยงไหนของบนไดเสยงหาขน 2) การสงเกตและการคด หดใหเดกเกดการสงเกตของความเปลยนแปลงของสงตางๆ ในหองเรยนใหเดกรจกการเปรยบเทยบความคลายคลงหรอแตกตางกนของสงตางๆ ดวยการเลน 3) การพด ฝกใหเดกพดและแสดงทาทางโดยการใหเลาเรองงายๆ ทไดร ไดเหน ไดฟงมาจากครหรอจากผอนสงเสรมใหเดกไดพดและเลาเรองสงของทเดกรกและถกอกถกใจ ตามธรรมชาตของเดก 4) การลลามอ หดใหเดกไดขดเขยนลวดลายและระบายสตามความถนดของเดกเพอสงเสรมความสมพนธของกลามเนอสวนตางๆ ทจะชวยใหการเขยนหนงสองายขนในเวลาเดยวกนใหเปนการสงเสรมการแสดงความสามารถทางศลปทซอนเรนอยในตวเดกดวย 5) การอาน ใหอานค าและประโยคทประกอบรปภาพหรอกรยาอาการตาง ๆ เพอน าไปสการอานหนงสอเบสก มงใหเดกออกเสยงไดชดเจนถกตอง ใหจ ารปลกษณะของค าและประโยค ทงใหรความหมายของค าและเนอเรอง 6) การเขยน ควรสอนเขยนควบกนไปพรอมกบการสอนอาน โดยเขยนค าและประโยคตามทเดกเรยนมา 7) การแตงความ ใหเดกสามารถน าเรองทมสาระมาเขยน สามารถเขยนเรยงขอความสนๆ งายๆ แสดงความประสงคของตน สามารถชวยกนประกอบเรองสนๆ สามารถเขยนรายงานสนๆ 8) การถอดและการผสมอกขระ23


เปนทนาสงเกตวาในหลกสตรดงกลาวไมมวชาศลธรรม หนาทพลเมองหรอจรรยาแตอยางใดเลย ดงโครงสรางหลกสตรดงไดแสดงไปแลว ซงหลกสตรดงกลาวแบงเปนประเภท ก เปนหลกสตรทเรยนภาษาไทยลวน และ ข หลกสตรทเลอกเรยนวชาชพหรอภาษาตางประเทศ อยางไรกดถงแมวาในหลกสตรนจะไมมวชาศลธรรม หนาทพลเมองหรอวชาจรรยา ปรากฏอยในหลกสตร แตวชาเหลานถก



39

รวมอยในหมวดวชาสงคมศกษา ซงเปนหมวดวชารวมของวชาตางๆ เชน หนาทพลเมอง ศลธรรม สขศกษา ภมศาสตรและประวตศาสตร พลศกษา การฝมอ ดนตรและขบรอง ฯลฯ24

หลงจากป พ.ศ. 2495 ไดมหนงสออานประกอบทสอดแทรกหลกธรรมเกดขนมากมายทเปนหนงสอชนะการประกวดแบบเรยนครงท 6 พ.ศ. 2495 เชน เรอง “นกกระจาบชวยกน” เปนหนงสออานประกอบ ชนประถมปท 1 ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสรางเสรมลกษณะนสย จรยศกษา ป.1 – 6 เรองหลกธรรมส าหรบการอยรวมกนไดแก ความสามคค ใหคตสอนใจใหรจกชวยเหลอซงกนและกน และมความสามคคเหมอนกบนกกระจาบฝงหนงซงบนลงไปกนขาวในนาและถกจบดวยตาขายแตเพราะความสามคคของนกกระจาบ มนจงบนขนพรอมๆ กน ท าใหหนไปได หนงสอเรอง “นทานค ากลอน” เปนหนงสออานประกอบชนประถมปท 1 ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสรางเสรมลกษณะนสย จรยศกษา ป.1 – 6 เรอง หลกธรรมส าหรบการอยรวมกน ไดแก ความสามคค ความเสยสละ การใหอภย ความเออเฟอ การยอมรบความคดเหนของผอน และความเหนอกเหนใจ แตงเปนนทานค ากลอนสนๆ 3 เรองคอ เรองท 1 แมวไลนก เปนเรองของแมววงไลจบนกบนตนไมแตจบไมได เรองท 2 แมไกกบเปด กลาวถงแมไกกบเปดตวผซงรกใครกนมาก ไปไหนดวยกน เวลาเปนลงเลนน าแมไกกลงเลนตามแตไกวายน าไมเปน ในทสดกจมน าตาย เรองท 3 หมารองเพลงเปนเรองของหมากบนกขนทอง หมาเหนนกขนทองพดทไรกจะไดกนของดๆ ดงนนหมาจงรองเพลง เอง เอง บาง ท าใหเจาของคดวาหมาไมสบายจงใหกนยา ตงแตนนมาหมากไมคดทจะประจบเจาของอก หนงสอเรอง “อยากมปก” เปนหนงสออานประกอบ ชนประถมศกษาปท 1 กลาวถงเดกหญงคนหนงทอยากมปกและพยายามหาวธการทจะท าใหมปกแตในทสดกยอมรบวามไมได หนงสอเรอง “นกกระจาบชวยกน” หนงสออานประกอบ ชนประถมปท 1 ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสรางเสรมลกษณะนสย จรยศกษา ป.1 – 6 เรอง หลกธรรมส าหรบการอยรวมกนไดแก ความสามคค ใหคตสอนใจใหรจกชวยเหลอซงกนและกนและมความสามคคเหมอนกบนกกระจาบฝงหนงซงบนลงไปกนขาวในนาและถกจบดวยตาขายแตเพราะความสามคคของนกกระจาบ มนจงบนขนพรอมๆ กน ท าใหหนไปได25

หนงสอเรอง “กระตายหางสน” หนงสออานประกอบ ชนประถมปท 1 อานตอนปลายใชประกอบการเรยนการสอนกลมสรางเสรมลกษณะนสย จรยศกษา ป.1 – 6 เรองความเปนผมสตและการไมประทษรายตอชวตรางกายของบคคลและสตว แตงเปนนทานเกยวกบกระตายและจระเขกลาวถงกระตายซงถกจระเขงบเขาไปในปากแตกระตายเจาปญญาหลอกใหจระเขอาปากกวางๆ แลวกระตายกกระโดดหนออกมาได ขณะทกระโดดนนเลบเทาของกระตายไดท าใหลนของจระเขขาดและจระเขกกดหางของกระตายขาดเชนกน ตงแตนนมาจนกระทงทกวนน จระเขจงไมมลนและกระตายกมหางสน นทานเรองนใหความเพลดเพลนและใหคตสอนใจวาถาใชสตปญญาใหเปนประโยชนจะชวยใหรอดพนจากภยอนตรายตางๆ ได หนงสอเรอง “ขอแมใหลกนก” หนงสออานประกอบชนประถมศกษาปท 1 ใช

24 เรองเดยวกน, หนา 45. 25 กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, บรรณนทศนสงเขปหนงสอเสรมประสบการณ ระดบประถมศกษาของกรมวชาการ, หนา 31 – 33.

40

ประกอบการเรยนการสอนกลมสรางเสรมลกษณะนสย จรยศกษา ป.1 – 6 เกยวกบความเมตตากรณา เนอเรองกลาวถงเดกชายสมคดซงมปนเปนของเลนและไดยงแมนกตาย ท าใหลกของมน 4 ตวตองตายหมดเพราะลกนกยงเลกอยไมสามารถมชวตอยไดโดยปราศจากแม หนงสอเรอง “ความรกของแม” หนงสออานเพมเตม ชนประถมปท 1 ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสรางเสรมลกษณะนสย จรยศกษา ป. 1 – 6 เรองความเมตตากรณา ความกตญญกตเวท เปนเรองเกยวกบความรกของแมทมตอลกไมวาจะเปนคนหรอสตวแมจะตองชวยปกปองลกเวลามภยอนตรายมาถงตวลก ดงเชน แมไก แมนก เปนตน หนงสอเลมนสอนใหเดกรจกถงพระคณอนยงใหญของแมซงยากทจะหาสงใดในโลกนเปรยบได

หนงสอเรอง “บานใหม” หนงสออานประกอบภาษาไทยชนประถมปท 1 ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสรางเสรมประสบการณชวตชน ป. 1 – 2 หนวยท 1 สงมชวต หนวยยอยท 1 ตวเรา เรองการท าความสะอาดรางกายและหนวยท 2 ชวตในบาน เรอง บานเกยวกบลกษณะของสมาชกทดของบานด าเนนเรองโดยใชบานหลงใหมเปนฉาก กลาวถงเดกผหญงคนหนง ซงประพฤตปฏบตตนตามค าอบรมสงสอนของบดามารดาทกอยาง เชน การรกษาความสะอาด การรบประทานอาหารทดมประโยชน มเมตตากรณาตอสตว ขยนหมนเพยร และชวยบดามารดาท างานบาน เปนตน หนงสอเลมนใชภาษาเขาใจงายและสอดแทรกค าสอนใหเดกรจกเชอฟงค าสงสอนของผใหญ หนงสอเรอง “เปดหาย” หนงสออานประกอบชนประถมปท 1 ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสรางเสรมลกษณะนสย จรยศกษา ป. 1 – 6 เรองการไมประทษรายตอชวตและรางกายของบคคลและสตวและความเมตตากรณากลาวถงลกเปดตวหนงชอเจยบ เจยบชอบท าอะไรชาเสมอ ดงนนมนจงพลดหลงจากฝงกลบบานไมถกและไดผจญภยในทตางๆจนเกอบจะเอาชวตไมรอดแตดวยความชวยเหลอของเดกคนหนง เจยบจงรอดพนจากอนตรายและกลบบานโดยปลอดภย เรองนแสดงใหเหนวาการท าอะไรเชองชาลาหลงผอนเสมออาจจะท าใหไดรบผลเสยตามมา หนงสอเรอง “เปนอะไรด” หนงสออานประกอบ ชนประถมปท 1 ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสรางเสรมลกษณะนสย จรยศกษา ชน ป.1 – 6 เรองความเมตตากรณาและความมน าใจเปนธรรม ไมล าเอยงกลาวถง ชาวนาคนหนงเลยงสตวไว 4 ชนด คอ วว แมว หมา อยางละตว และหมอก 3 ตว ซงวว แมวและหมา ตางกมหนาทของตน แตหมไมมหนาทอะไร ไดแตกนและนอนเทานน วว แมวและหมาจงพากนคดวาชาวนารกหมมากกวาเพราะใหอาหารดๆ และใหนอนอยางสบาย โดยไมคดวาการทชาวนาท าเชนนนกเพอใหหมอวนและโตเรวจะไดน าไปขายไดราคาด ดงนนชาวนาจงใหสตวทงสามเขาไปอยรวมกบหม แตสตวทงสามอยไดไมนานกตองกลบไปทเดมของตนเพราะทอยของหมสกปรกมาก เมอหมตวอวนเตมทแลว ชาวนาไดขายหมใหกบพอคาเพอน าไปฆา26


41


3.4.1 หลกสตรประถมศกษาตอนตน

หลกสตรประโยคประถมศกษาตอนตนมก าหนดเวลาเรยน 4 ป มความมงหมายทจะสงเสรมพฒนาการของเดก เพอใหสามารถด ารงตนเปนพลเมองดของชาตในระบอบประชาธปไตย กลาวคอฝกอบรมใหมคณลกษณะดงตอไปน

เกยวกบความเจรญแหงตน

1. ใหรกการศกษาเลาเรยน มนสยชอบคนควาหาความรอยเปนนจ 2. ใหสามารถใชภาษาไทยไดดทงในการฟง พด อาน และเขยน 3. ใหมความรทางคณตศาสตรและวทยาศาสตร สามารถใชความรนใหเปนประโยชนแกชวตประจ าวนได 4. ใหมทกษะในการฟง การสงเกต และรจกใชดจพนจเกยวกบการงานโดยทวไป 5. ใหมนสยในทางรเรมและสรางสรรค 6. ใหมความรเบองตนอนจ าเปนเกยวกบสขภาพและโรคภยไขเจบ ใหรกษาสขภาพของตนจนเปนนสย และใหมสวนชวยสงเสรมการสาธารณสขของชนนมชน 7. ใหสามารถชวยตนเอง มความรบผดชอบตอหนาท และกลาในทางทถก 8. ใหรจกดและนยมการเลนกฬาและการเลนพนเมอง 9. ใหรจกใชเวลาวางใหเปนประโยชนแกรางกายและจตใจ 10. ใหรคณคาของความงดงามและศลปะ 11. ใหยดมนในศาสนาและมศลธรรมประจ าใจ รจกเกยรตและคณความดของตน 12. ใหเขาใจคณคาและรจกรกษาวนย 13. ใหมความเมตตากรณาตอเพอนมนษยและสตว

เกยวกบมนษยสมพนธ

14. ใหตระหนกในความส าคญของมนษยสมพนธและรจกเคารพผอน 15. ใหมสมมาคารวะและมรรยาทอนดงามตามประเพณนยม 16. ใหรจกเลน ท างาน และอยรวมกบผอนไดดวยด และใหมน าใจเปนนกกฬา 17. ใหรจกท างานเปนหมคณะ สามารถท าหนาทเปนหวหนา หรอเปนผปฏบตงานรวมกบหวหนาดวยด 18. ใหเหนความส าคญของบาน และรจกบ าเพญประโยชนตอครอบครว 19. ใหเหนแกประโยชนสวนรวมยงกวาประโยชนสวนตว และรจกเสยสละเพอประโยชนสวนรวม

42

เกยวกบความสามารถในการครองชพ

20. ใหมความเคยชนและความขยนหมนเพยรในการใชมอปฏบตงาน ทงนเพอเปนรากฐานของการประกอบสมมาอาชพ 21. ใหมความอดทนและเขมแขงในการท างาน 22. ใหนยมและยกยองการประกอบอาชพโดยสจรต 23. ใหรจกเลอกซอและเลอกใชสงของทจ าเปนใหเหมาะสม 24. ใหรจกประหยดทรพย ประหยดเวลา และพลงงาน 25. ใหรจกชวยสงเสรมเศรษฐกจของครอบครว และรชองทางทประกอบอาชพ 26. ใหสงเสรมการคาของคนไทย และใหรวาการผลตและการใชของไทยเปนการชวยเศรษฐกจของชาต

เกยวกบความรบผดชอบตามหนาทพลเมอง

27. ใหรจกสทธและหนาทของพลเมองในระบอบประชาธปไตย 28. ใหปฏบตตามระเบยบ กฎหมาย และวฒนธรรมอนด 29. ใหมความเขาใจและเหนอกเหนใจ และไมดถกเหยยดหยามผอน 30. ใหรจกปฏบตตนไปในทางทจะชวยแกไขขอบกพรองของสงคม 31. ใหรจกรกษาความปลอดภยของตนเองและสงคม 32. ใหรจกรบฟงความคดเหนสจรตใจของผอน 33. ใหมความเขาใจในผลงานของวทยาศาสตรทงในดานทเปนคณ และในดานทอาจใหโทษแกสงคม 34. ใหรจกรกษาสาธารณสมบตและสงสวยงามตามธรรมชาต 35. ใหรจกใชและสงวนทรพยากรธรรมชาต 36. ใหรถงความสมพนธระหวางประเทศ และสงเสรมความเขาใจอนดตอกน เพอสนตสขของโลก27

จากความมงหมายทแสดงไวไดแบงการพฒนาคณลกษณะของผศกษาเปน 4 ดานคอเพอความเจรญแหงตน เพอมนษยสมพนธ เพอการประกอบอาชพและเพอหนาทพลเมอง ซงความมงหมายหลกของหลกสตรกเพอสรางพลเมองดตามอดมคตของรฐประชาธปไตยนนเอง หลกสตรปดงกลาวมอตราเวลาเรยนวชาตางๆ เพอใหบรรลถงความมงหมายดงกลาวดงตอไปน

27 กระทรวงศกษาธการ, หลกสตรประโยคประถมศกษาตอนตน พทธศกราช 2503 (กรงเทพมหานคร: โรงพมพครสภาลาดพราว, 2518), หนา 1 – 3 .

43

ตารางท 6 อตราเวลาเรยนหลกสตรประถมศกษาตอนตน พ.ศ. 250328 หมวดวชา จ านวนชวโมงในรอบสปดาห

1. ภาษาไทย 7 2. สงคมศกษา 5 3. วทยาศาสตรเบองตน 3 4. คณตศาสตร 3 5. พลานามย 3 6. ศลปศกษา 3 7. กจกรรมพเศษ 1

รวม 25


วชาสงคมศกษาเปนวชาวาดวยความสมพนธระหวางมนษยกบสงแวดลอมทางสงคมและทางธรรมชาตของมนษย ในการสอนสงคมศกษานน ครควรมงจดประสบการณและจดกจกรรมทจะสงเสรมใหเดกทกคนมความร ทกษะ และเจตคตอนพงปรารถนาในสงคมของตน การสอนสงคมศกษา มความมงหมายดงตอไปน

1. ใหเดกมความรความเขาใจในความสมพนธระหวางมนษยกบสงแวดลอมทางธรรมชาตและสงคม 2. ใหเดกมความรความเขาใจในความเปนมาของชนชาตไทยและชาตตางๆทางดานการปกครอง สงคม และวฒนธรรมทไดสรางสมกนมาตามประวตศาสตรของแตละประเทศ 3. ใหเดกยอมรบคณคาในทางศลธรรมและวฒนธรรม และยนยอมปฏบตตามดวยความจรงใจ 4. ใหเดกมความเขาใจวาสมาชกของสงคมยอมมหนาทอ านวยประโยชนแกสงคมตามวถทางของเขา สอนใหเดกรจกเคารพสทธและความคดเหนของผอนโดยไมค านงถงเชอชาต ศาสนา ฐานะทางเศรษฐกจ และฐานะทางสงคมของบคคลนน 5. ใหเดกมความรความเชาใจในความสมพนธระหวางบคคลกบระบอบการปกครองในปจจบน 6. ใหเดกรจกสทธและหนาทตลอดจนความรบผดชอบ ซงพลเมองแตละคนพงมตอสงคมประชาธปไตย โดยเฉพาะในเรองความมนคงและความเปนอนหนงอนเดยวกนของประชาชาต 7. ใหเดกมความร ความเขาใจในความสมพนธระหวางมนษยกบการผลต การบรโภคและการสงวนทรพยากรของสงคม 8. ใหเดกรจกเหตผล รจกประเมนผล ยอมรบหลกการและกระบวนการทถกตองในการแกปญหา

การสอนในโรงเรยนควรจะสงเสรมใหเดกไดรบความรและความเขาใจทถกตองเกยวกบหลกวชาและขอเทจจรงในเรองทกลาวมาน โดยจดเนอเรองใหเหมาะสมกบระดบความสามารถ ความสนใจของ

28 เรองเดยวกน, หนา 4.

44

เดก ทงนควรค านงถงปญหาและความตองการของชมนมชนดวย นอกจากนนครควรใชวธการทถกตองในการสอนเพอสงเสรมเจตนคตทดตอสงคมเปนสวนรวม ดงนนการสอนสงคมศกษาจงควรเรมตนดวยการจดประสบการณใหเดกมองเหนความสมพนธระหวางตนเองกบชมนมชนแลวจงคอยๆ ขยายวงใหกวางออกไปจนครอบคลมถงประเทศและโลก ดวยเหตทประเทศไทยเปนประเทศประชาธปไตย การสอนสงคมศกษาจงจ าเปนตองเนนหนกในเรองฝกฝนใหเดกเลอมใสและปฏบตตามหลกและวธการประชาธปไตย ในระหวางทเดกอยในโรงเรยนนนครควรสอนใหเดกรจกใชสทธของตนในขอบเขตของกฎขอบงคบ ใหเดกรจกหนาทของตนและรบผดชอบตอหนาท ใหรจกชวยเหลอกน สามารถท างานรวมกนเปนหมคณะได ใหมสมมาคารวะตอกนและทส าคญทสดกคอใหเดกรจกตนตวในปญหาของสงคมและกระท าการอยางใดอยางหนงเพอชวยแกไขปญหานนดขน29

รายการทตองสอนชนประถมศกษาปท 1 เรยนเกยวกบชวตในบานและความสมพนธระหวางบคคลตางๆ ทอยในบาน ชวตในโรงเรยนและความสมพนธระหวางบคคลตางๆ ในโรงเรยน สภาพความเปนอยของคนในชมนมชนของตน ทศ การหาทศ วนหยดตามเทศกาลและวนส าคญตางๆ ขาวและเหตการณ ชนประถมศกษาปท 2 เรยนเกยวกบชวตในชมชน ความสมพนธระหวางบคคลตางๆ ประวตของโรงเรยนและชมนมชน ขนบธรรมเนยม ศลธรรมและวฒนธรรมของชมนมชน บคคลทมประโยชนในชมนมชน ชนชาตอนทอาศยในชมนมชน บคคลส าคญของประเทศไทยในปจจบน การคมนาคม การขนสงและการตดตอสอสารระหวางทองถนทใกลเคยง ผลตผลทเกดในทองถนของคนตามลกษณะตางๆทางภมศาสตร แผนผงอยางงายๆ วนหยดตามเทศกาลและวนส าคญตางๆ ขาวและเหตการณส าคญในจงหวดของตน ชนประถมศกษาปท 3 เรยนสภาพดนฟาอากาศ การคมนาคม ทรพยากรธรรมชาต ลกษณะของภเขา ทราบ แมน า ทะเล ฝงทะเล เกาะ แหลม อาว การอานแผนทสงเขปของทองถนและแผนทประเทศไทย บคคลส าคญของชาตไทย ใหรวาเปนใคร สมยใด อยทไหน ส าคญอยางไร ดงชอตอไปน พระจลจอมเกลาฯ พระเจากรงธนบร พระนเรศวร พระสรโยทย พอขนรามค าแหง ถาโรงเรยนใดเหนวามบคคลส าคญทตองการสอนนอกเหนอไปจากนกอาจท าได การปกครองทองถนทโรงเรยนตงอย บคคลทท าประโยชนภายในจงหวด ใหรจกหนาทของบคคลเหลานนโดยสงเขป ชนตางชาตในประเทศไทยมสวนเกยวของกบสงคมของเราอยางไร ขนบธรรมเนยมประเพณ ศลธรรมและวฒนธรรมของไทย การตกแตง ทอยอาศย โรงเรยนและชมนมชนใหสวยงาม การปฏบตตนใหถกตองตามหลกศลธรรมและวฒนธรรม วนหยดตามเทศกาลและวนส าคญ ขาวและเหตการณส าคญในประเทศ

ชนประถมศกษาปท 4 เรยนเกยวกบสณฐานของโลก ลกษณะของพนโลก ทวปมหาสมทร ภมศาสตรประเทศไทยโดยทวๆ ไป การอานและเขยนแผนทของทองถน และแผนทประเทศไทย ประวตศาสตรของชนชาตไทยโดยยอ บคคลส าคญของชาตไทย เชน พระพทธยอดฟาฯ พระนารายณ พระบรมไตรโลกนาถ พระเจาอทอง พระเจาเมงราย พอขนศรอนทราทตย ถาโรงเรยนใดเหนวามบคคลส าคญทตองการสอนนอกเหนอไปจากนกอาจท าได การปกครองของประเทศไทยสมยปจจบน การบรหารราชการสวนกลาง สวนภมภาคและสวนทองถนโดยสงเขป ระบอบประชาธปไตยโดยเฉพาะใน


45

เรองการเสยภาษอากร ความมนคงและความเปนอนหนงอนเดยวกนของประเทศชาต ศลธรรมและวฒนธรรมของชาตไทยโดยยอใหเดกศกษาถงหลกธรรมในศาสนาทนบถอ ใหรหนาททควรกระท าในวนหยดและวนส าคญในเทศกาลตางๆ สภาพของคนในชมนมชนซงมอาชพ ฐานะทางเศรษฐกจ และสงคมตางกน ตองพงพาอาศยและอ านวยประโยชนใหแกกนและกน หนาทตอตนเอง ครอบครว และชมนมชน เชน การประกอบอาชพ การออมทรพย การปรบปรงทอยอาศยและชมนมชน ภมศาสตรของราชอาณาจกรลาว เขมร เวยดนาม พมา มาเลเซยและสมพนธภาพระหวางไทยกบประเทศเหลานโดยสงเขป ขาวภายในประเทศและขาวตางประเทศ หนาทของพลเมองทมตอรฐ สทธและหนาทของประชาชนในระบอบประชาธปไตย โดยเฉพาะในเรองการเสยภาษอากร ความมนคงและความเปนอนหนงอนเดยวกนของประเทศชาต ศลธรรมและวฒนธรรมของชาตไทยโดยยอ ใหเดกศกษาถงหลกธรรมในศาสนาทนบถอ ใหรหนาททควรกระท าในวนหยดและวนส าคญในเทศกาลตางๆ สภาพของคนในชมนมชนซงมอาชพ ฐานะทางเศรษฐกจ และสงคมตางกน ตองพงพาอาศยและอ านวยประโยชนใหแกกนและกน หนาทตอตนเอง ครอบครว และชมนมชน เชน การประกอบอาชพ การออมทรพย การปรบปรงทอยอาศยและชมนมชน ภมศาสตรของราชอาณาจกรลาว เขมร เวยดนาม พมา มาเลเซย และสมพนธภาพระหวางไทยกบประเทศเหลานโดยสงเขป ขาวภายในประเทศและขาวตางประเทศใหเดกเขาใจวาเหตการณหรอความเปลยนแปลงตางๆ อาจมผลกระทบกระเทอนถงตนและชมนมชน30

วชาภาษาไทยมความมงหมายวาภาษาเปนเครองมอส าหรบสอความคดระหวางมนษย เดกจงควรไดเรยนรภาษาของตนใหมากพอทจะใชใหเปนประโยชนในการตดตอความหมายดงกลาวในชวตประจ าวน นอกจากนนยงควรไดรบการอบรมใหรรสไพเราะของภาษาจนรสกซาบซงในวรรณคดของชาตอกดวย การสอนภาษาไทยมงหมายเพอเสรมพฒนาการของเดกในทางภาษาใหมความร ทกษะและเจตคตพอเหมาะกบวย ดงตอไปน

1. ใหสามารถใชภาษาไดดทงในการฟง พด อาน และเขยน 2. ใหสามารถใชภาษาไทยเปนสอในการตดตอและแสวงหาความรเพมเตม 3. ใหไดความเพลดเพลนจากการอานหนงสอประเภทตางๆ และรรสไพเราะของบทประพนธทงรอยแกวและรอยกรอง เพอเปนพนฐานทจะเรยนวรรณคดตอไป 4. ใหรจกใชภาษาเปนเครองมอส าหรบคดคนหาเหตผล และใชดลยพนจของตน 5. ใหเหนความส าคญของภาษาไทยวาเปนภาษาประจ าชาต พงนยมใชและสงเสรมภาษาไทย

ส าหรบการสอนนน ครพงส านกอยเสมอวาการเรยนทกวชาจ าเปนตองใชภาษาไทย ครจงตองคอยแกไขขอบกพรองทางภาษาของเดกในขณะทเรยนวชาอนดวย ครควรจดกจกรรมตางๆในชน เพอเปดโอกาสใหเดกไดใชกจกรรมเหลานนส าหรบฝกฝนทกษะทางภาษา มใชจดใหเดกฝกฝนจากบทเรยนทไมมความหมายโดยตรงตอชวตของเดก จดมงหมายอนสงสดของการสอนภาษาไทยคอใหเดกสามารถใชภาษาอยางแมนย าและรวดเรว ครจงควรใชวธตางๆ เพอฝกฝนและอบรมเดกใหสามารถจบใจความในการฟงและอาน และสามารถแสดงความคดเหนของตนดวยการพดและการเขยนเทาทจะสามารถท าได


46

ส าหรบรายการทตองสอนมดงตอไปน การฟงและการพด การอาน การเขยน การแตงความ 31 ซงจะมความยากงายไปตามระดบชน


เมอพจารณาไปถงโครงสรางหลกสตรแลวไมพบวามการศกษาวชาพระพทธศาสนาในระดบชน ประถมศกษาตอนตนแตมการกลาวถงศลธรรมและหลกธรรมในทางศาสนาไวกวางๆ ในหมวดวชาสงคมศกษา ซงในหลกสตรไมไดระบไววาเปนศลธรรมและหลกธรรมของศาสนาอะไรและมไดมการก าหนดไวอยางชดเจนวาสอนเนอหาอะไร จ านวนเทาใดแตมหมายเหตไววา ในทองถนใดทประชาชนสวนใหญนบถอศาสนาอนนอกจากศาสนาพทธ ใหสอนหวขอธรรมะในศาสนานนแทนได แตทงนจะตองไดมประมวลการสอนซงศกษาธการเขตนนๆ เปนผอนมต32 จงอาจจะพอสนนษฐานไดวาในชวงประถมศกษาตอนตนนนโรงเรยนใดทมนกเรยนเปนชาวพทธมากกใหสอนศาสนาพทธ โรงเรยนใดมผนบถอศาสนาอนๆ มากกวากใหสอนศาสนานนๆ แทน อยางไรกตามในวชาสงคมศกษามเนอหาเกยวกบการปฏบตตนใหถกตองตามหลกศลธรรมและวฒนธรรมโดยใหเดกศกษาถงหลกธรรมในศาสนาทนบถอจงถอวามการบรณาการเขากบพระพทธศาสนา

ทงนความมงหมายของวชาสงคมศกษาในหลกสตรป 2503 ระดบประถมศกษาตอนตนมไดมการระบถงเรองขอบเขตของวชาศลธรรมไวอยางชดเจน แตกลาวไวในความมงหมายขอท 3 เพยงวา “ใหเดกยอมรบคณคาในทางศลธรรมและวฒนธรรมและยนยอมปฏบตตามดวยความจรงใจ” เพราะวตถประสงคหลกของหลกสตรนนตองการใหเดกมความมนคงในระบอบประชาธปไตยดงความมงหมายขอท 4 – 6 ทวา “สอนใหเดกรจกเคารพสทธและความคดเหนของผอน โดยไมค านงถงเชอชาต ศาสนา” และ “ใหเดกมความร ความเขาใจในความสมพนธระหวางบคคลกบระบอบการปกครองในปจจบน ” และ “ใหเดกรจกสทธและหนาทตลอดจนความรบผดชอบ ซงพลเมองแตละคนพงมตอสงคมประชาธปไตย โดยเฉพาะในเรองความมนคงและความเปนอนหนงอนเดยวกนของประเทศชาต” แนวคดเรองประชาธปไตยจงมน าหนกมากกวาการทจะระบเนอหาของศาสนาใดศาสนาหนง สวนวชาภาษาไทยในหลกสตรไมมปรากฏการบรณาการเชอมโยงแตอยางใด

3.4.2 หลกสตรประถมศกษาตอนปลาย

มค าสงกระทรวงศกษาธการท วก. 405/2503 ใหใชหลกสตรประโยคประถมศกษาตอนปลาย พ.ศ. 2503 แทนหลกสตรมธยมศกษาตอนตน พ.ศ. 2493 หลกสตรพเศษ มธยมสามญศกษา พ.ศ. 2495 และหลกสตรประโยคมธยมอาชวศกษาตอนตนและมความมงหมายเชนเดยวกบหลกสตรประถมศกษาตอนตน โดยหลกสตรดงกลาวม อตราเวลาเรยนดงตอไปน

31 เรองเดยวกน, หนา 5 – 11. 32 เรองเดยวกน, หนา 21.

47

ตารางท 7 อตราเวลาเรยนหลกสตรประถมศกษาตอนปลาย พ.ศ. 2503 33

หมวดวชา จ านวนชวโมงในรอบสปดาห 1. ภาษาไทย 4 2. ภาษาองกฤษ 3 หรอ 5 3. สงคมศกษา 4 4. วทยาศาสตรเบองตน 3 5. คณตศาสตร 4 6. พลานามย 2 7. ศลปศกษา 2 8. หตถศกษา 8 หรอ 6

รวม 30

ในสวนวชาสงคมศกษามรายการทตองสอนดงน 1) ศลธรรม 2) หนาทพลเมอง 3) ภมศาสตรและประวตศาสตร 4) ประวตบคคลส าคญ 5) สถานทและวตถส าคญของชาต 6) ขาวและเหตการณ ในสวนของวชาศลธรรมนนมรายละเอยดเกยวกบเนอหาวชาโดยใหหยบยกหวขอใดหวขอหนงในรายการตอไปนขนสอนในชนตางๆ ตามความเหมาะสมกบเหตการณและมงผลในทางปฏบตเปนส าคญ หวขอหนงๆ อาจตองสอนซ ากนหลายๆ ครงและในชนตางๆ กน ดงน 1) พทธประวตโดยยอ 2) พระรตนตรย ความหมายและคณของพระรตนตรย 3) เบญจศล เบญจธรรม อโบสถศล 4) วธปฏบตทพทธมามกะพงกระท า 5) ใหยกพทธภาษตทเกยวกบหวขอธรรมทเรยนมาประกอบตามสมควร 6) ขนบธรรมเนยม ประเพณ และวฒนธรรม เชน การเลยงพระ วนตรษ วนสงกรานต ฯลฯ 7) ธรรมจรยา ไดแก การตรงตอเวลาและหนาท ความซอสตยสจรต ความกลวและละอายตอบาป การคบมตร ความสภาพออนนอม ความเมตตากรณา ความโอบออมอารเออเฟอเผอแผ ความอตสาหะ ความกลาหาญ ความมธยสถ ความสามคค ความมน าใจเปนนกกฬา การถอประโยชนสวนรวม อบายมขและการหลกเลยงจากอบายมข 8) คณสมบตของผดและมรรยาทในสงคม ตามสมควรแกชนและวย34 สวนวชาภาษาไทยนนทงความมงหมายและรายการทตองสอนนนคลายคลงกบหลกสตรประถมศกษาตอนตนจงจะไมกลาวซ าในทน แตมเนอหาทเชอมโยงกบพระพทธศาสนาปรากฏอย เชน ใหรจกมรรยาทในการฟง ฝกใหตงใจฟงและฟงใหเขาใจ ความหมายตามความประสงคของผพด ใหรจกฟงดวยความสงบ เชน ฟงพระเทศน หรอสวดมนต ฟงค าบรรยาย ฯลฯ ตามโอกาส35

ในปตอๆ มาหลงจากป พ.ศ. 2503 ไดมหนงสออานประกอบทเกยวของกบพระพทธศาสนาขนมาหลายเลม เชน หนงสอเรอง “ดอกสรอยสภาษตประกอบภาพ” หนงสออานชดภาษาไทย อนดบ 1

33 กระทรวงศกษาธการ, หลกสตรประโยคประถมศกษาตอนปลาย พทธศกราช 2503 (พระนครฯ: กรงเทพการพมพ, 2503), หนา 1 – 4. 34 เรองเดยวกน, หนา 16 – 17. 35 เรองเดยวกน, หนา 6.

48

เลม 4 ระดบชนประถมศกษาตอนตน ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสรางเสรมลกษณะนสย จรยศกษา ป.1 – 6 แตงเปนกลอนดอกสรอยสภาษต ซงใหคตสอนใจในดานตางๆ ทางจรยศกษา รวม 33 เรอง เชน เดกนอย แมวเหมยวแยกเขยวยงฟน ตงไขลมตมไขกน จงโจโลส าเภา ซกสาวมะนาวโตงเตง นกกงโครงเขาโพรงนกเอยง นกเอยงเลยงควายเฒา ไกแจ จ าจ กาด า แมงมม มดแดง ตกแก กระตาย โพงพาง เจาการะเกด โมเย โอละเห ลงลม อมกอน ฯลฯ ตอนทายของแตละบทจะบอกชอเพลงไทยเดม36 หนงสอเรอง “วทยเกา – เกา” หนงสออานประกอบ ชนประถมปท 3 และปท 4 ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสรางเสรมลกษณะนสย จรยศกษา ป.1 – 6 เกยวกบความเออเฟอเผอแผและเสยสละ ความขยนหมนเพยรและความกตญญกตเวทเปนเรองของครอบครวหนงซงยากจน แตลก 3 คน เปนเดกด มความขยนหมนเพยร เออเฟอเผอแผ เสยสละ รจกประหยด อดทนและเชอฟงค าสงสอนของแม ทงสามอยากไดวทยจงพยายามหางานท าและเกบเงนไวแตกมเหตการณทท าใหตองใชเงนทเกบไดไปแตในทสดเขากไดรบวทยเปนของขวญเพราะความดนนเอง37 หนงสอ “อดมเดกด” หนงสออานเพมเตม ชนประถมศกษาปท 6 ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสรางเสรมลกษณะนสยจรยศกษา ป.1 – 6 เรองความเมตตากรณา ความเออเฟอเผอแผและเสยสละ ความขยนหมนเพยร ความกตญญกตเวทและความซอสตยสจรต กลาวถงอดมซงเปนเดกดมกรยามารยาทสภาพเรยบรอยขยนท างาน อาศยอยกบแม แมของอดมมมา 1 ตว ชอ เจาลอย ครอบครวของอดมยากจนมาก ดงนนแมจงจ าเปนตองขายเจาลอยเพอใหเปนคาเชาทแตอดมไมยอมใหขายจงพยายามหาเงนดวยความสจรตจนในทสดกไดเงนครบตามทตองการ เจาลอยจงอยกบอดมตอไป เรองนแสดงใหเหนถงความมานะอดทน ขยนหมนเพยรและมความกตญญรคณคาตอผมพระคณ ซงท าใหไดรบผลดตอบแทน

นอกจากน ชวงเวลาดงกลาวยงมหนงสอทชนะการประกวดแตงหนงสอแสดงพระพทธศาสนาส าหรบสอนเดกเนองในวนวสาขบชา ประจ าปตางๆ เชน หนงสอเรอง “การตงตนไวชอบ” ประกอบวชาสงคมศกษา ชนประถมศกษาปท 3 – 4 ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสรางเสรมลกษณะนสย จรยศกษา ป. 1 – 6 เรอง หลกธรรมส าหรบการอยรวมกน ไดแก ความสามคค ความเสยสละ การใหอภย ความเออเฟอ การยอมรบความคดเหนของผอน ความเหนอกเหนใจเปนหนงสอทชนะการประกวดประจ าป พ.ศ. 2507 เนอเรองเปนการสนทนากนระหวางแมกบลก โดยแมไดสอดแทรกค าอบรมสงสอนเกยวกบเรองของธรรมะในการประพฤตปฏบตตน เรยกวาการตงตนไวชอบซงไดแก ความเชอตอบคคลอน เชน พอแม ครอาจารยและการเชอตนเอง นอกจากนยงสอนใหรจกรกษาศล 5 และรจกการเสยสละ หนงสอเรอง “ความเปนผสดบมาก” เปนหนงสออานเพมเตมสงคมศกษา ชนประถมศกษาปท 3 – 4 ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสรางเสรมลกษณะนสย จรยศกษา ป.1 – 6 เรองความขยนหมนเพยรเปนหนงสอทชนะการประกวดประจ าป พ.ศ. 2508 ด าเนนเรองโดยใหแมกบลกสนทนากนถงเรองการเรยนทจะใหเปนพหสตซงมวธการเรยนเปนขนตอน มทงหมด 4 ขนตอนดวยกน คอตองเรยนรวชาสามญศกษาและวชาอาชพ เรยนใหเหมะแกอตภาพ เรยนใหเปนผสดบมากและผลของการเรยนรตอง 36 กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, บรรณนทศนสงเขปหนงสอเสรมประสบการณ ระดบประถมศกษาของกรมวชาการ, หนา 40.


49

น ามาใชใหเปนประโยชนแกตนเองและผอน หนงสอเรอง “วาจาสภาษต” หนงสออานเพมเตมชนประถมศกษาทท 3 – 4 ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสรางเสรมประสบการณชวต ชน ป.3 – 4 หนวยท 4 ชาตไทย หนวยยอยท 5 ศาสนา เรองพทธภาษตทควรร เปนหนงสอทไดรบพระราชทานรางวลท 1 ประจ าป พ.ศ. 2511 เรยบเรยงอธบายธรรมใหเขาใจไดโดยงายเกยวกบวาจาสภาษต แบงเนอหาเปน 6 บท คอ วาจาสภาษต ปลาหมอตายเพราะปาก พดดเปนเงนเปนทอง พดไมดเสยขาวเสยของ เรองมะมวงมนตร ค าสตยเปนค าไมตาย ปากเปนเอก38

3.4.3 หลกสตรประโยคมธยมศกษาตอนตน

หลกสตรประโยคมธยมศกษาตอนตนน เปนเบองตนแหงการมธยมศกษา ซงไดอาศยหลกสตรระดบประถมศกษาเปนพนฐาน มก าหนดเวลาเรยน 3 ป ทงสายสามญและสายอาชพ หลกสตรมธยมศกษาตอนตนมความมงหมาย 4 ประการคอ

1. เพอใหไดมการศกษาทวไปอนเหมาะสมแกวยและสภาพของสงคมในปจจบน รวมทงใหไดมโอกาสส ารวจหาความสนใจหรอความถนดพเศษ และสงเสรมไปในทางนนๆ 2. เพอใหไดมสขภาพสมบรณทงทางรางกายและจตใจ ตลอดจนให มสวนชวยสงเสรมการ สาธารณสขของชมนมชน 3. เพอใหเปนพลเมองดมทศนคตอนพงปรารถนา สามารถอยและท างานรวมกบหมคณะไดดวยด 4. เพอใหไดมความรและทกษะอนเพยงพอแกการประกอบอาชพ หรอไดมพนฐานความรอนจ าเปนแกการฝกงานหรอการศกษาตอไป39

โดยหลกสตรดงกลาวใหมเวลาเรยนสปดาหหนงไมนอยกวา 5 วน ส าหรบสายสามญเวลาเรยนสปดาหละ 30 ชวโมง สวนสายอาชพใหมเวลาเรยนสปดาหละ 35 ชวโมง ในปหนงใหมเวลาเรยนไมต ากวา 35 สปดาห มอตราเวลาเรยนดงตอไปน

ตารางท 8 อตราเวลาเรยนหลกสตรมธยมศกษาตอนตน พ.ศ. 2503 หมวดวชา จ านวนชวโมงในรอบสปดาห

สายสามญ สายอาชพ 1. ภาษาไทย 4 3 2. ภาษาองกฤษ 4 หรอ 6 4 3. สงคมศกษา 4 2 4. วทยาศาสตร 3 3 5. คณตศาสตร 5 3 6. พลานามย 2 1

38 เรองเดยวกน, หนา 7 – 9. 39 กระทรวงศกษาธการ, หลกสตรประโยคมธยมศกษาตอนตน (ม.ศ. 1 – 2 – 3) พทธศกราช 2503 (พระนครฯ: โรงพมพครสภา, 2505), หนา 2.

50

7. ศลปศกษา 2 2 8. ศลปะ ปฏบต 6 หรอ 4 - 9. วชาอาชพ - 17

รวม 30 35

หมายเหต

1. อตราเวลาเรยนภาษาองกฤษและศลปะปฏบตนน ถาเรยนภาษาองกฤษ 4 ชวโมง ตองเรยนศลปะปฏบต 6 ชวโมง ถาเรยนภาษาองกฤษ 6 ชวโมง ตองเรยนศลปะปฏบต 4 ชวโมง 2. โรงเรยนทจดสอนสายสามญอาจขออนญาตลดอตราเวลาเรยนวชาสามญเพอสอนวชาอาชพแทน หรอจะขอขยายอตราเวลาเรยนเกนกวาสปดาหละ 30 ชวโมง แตไมเกนสปดาหละ 35 ชวโมงกอาจท าได ทงนโดยไดรบอนมตจากกระทรวงศกษาธการเปนรายๆไป แตจะตองสอนวชาสามญไมนอยกวาสายอาชพ 3. โรงเรยนตองจดใหมกจกรรมการลกเสอ อนกาชาดหรอกจกรรมพเศษอนๆ นอกเวลาเรยนทก าหนดไวน อยางนอยสปดาหละ 1ชวโมง 4. โรงเรยนตองจดใหมการประชมอบรม สวดมนตไหวพระตามโอกาสอนควร และเหมาะสมแกทองถน นอกเวลาเรยนทก าหนดไวน อยางนอยสปดาหละครงชวโมง 5. การวดผลใหเปนไปตามระเบยบของกรมเจาสงกด40


วชาสงคมมความมงหมาย 6 ประการคอ

1. ใหมความร ความเขาใจ ความสมพนธระหวางมนษยกบสงแวดลอมทางธรรมชาตและทางสงคม 2. ใหมความรความเขาใจในความเปนมาในอดต ทางสงคม ทางวฒนธรรม และสภาพปจจบนทางการเมอง ซงชนแตละชาตไดสรางสมกนมาตามประวตศาสตรของชาตนนๆ 3. ใหเขาใจซาบซงในคณคาทางศลธรรมและวฒนธรรมและปฏบตตามดวยความจรงใจ 4. ใหมความรความเขาใจในความสมพนธระหวางมนษยกบการผลต การบรโภคและการสงวนทรพยากรของสงคม 5. ใหรจกเคารพสทธและความคดเหนของผอน โดยไมค านงถงเชอชาต ศาสนา ฐานทะทางเศรษฐกจ และสงคมของบคคล ตลอดจนสทธหนาทและความรบผดชอบซงพลเมองแตละคนพงมตอประเทศชาตของตนและสงคมประชาธปไตย 6. ใหรจกเหตผล เขาใจหลกการและระเบยบวธในการแกปญหา และรจกประเมนผล

ส าหรบรายการทตองสอนในวชาสงคมศกษานนแบงเปน 4 หวขอ ดงน 1) หนาทพลเมอง 2) ศลธรรม 3) ภมศาสตร 4) ประวตศาสตร โดยแตละวชามเนอหาดงตอไปน วชาหนาทพลเมองมเนอหา


51

เกยวกบสมบตของผดและมรรยาทในสงคม การบ าเพญตนใหเปนพลเมองด การครองตนในวยรน การใช เวลาวางใหเปนประโยชน หนาทพลเมอง ค รอบครวศาสนา ชมนมชน ประเทศไทยและพระมหากษตรย ในสวนของวชาศลธรรมนนมรายละเอยดเกยวกบเนอหาวชาในระดบชนมธยมศกษาปท 1 – 3 เชน ประวตพทธสาวก เชน พระอานนท พระนางมหาปชาบดโคตม หนาทของพทธศาสนกชน เชน วนมาฆบชา วนวสาขบชา วนอาสาฬบชา ภาคธรรม เชน โอวาทพระพทธเจา 3 คารวะ 6 ทศ 6 พทธศาสนสภาษตตามทก าหนดให วชาภมศาสตรเรยนเกยวกบภมศาสตรกายภาพ ภมศาสตรเศรษฐกจของประเทศไทยและประเทศตางๆ สวนประวตศาสตรนนเรยนเกยวกบประวตศาสตรไทยและตางประเทศ41 วชาภาษาไทยมความมงหมาย เพอสงเสรมพฒนาการของนกเรยนในทางภาษาใหมความร ทกษะ และทศนคตพอเหมาะสมกบวย ดงตอไปน

1. ใหสามารถใชภาษาไทยไดดทงในการฟง การพด การอาน และการเขยน 2. ใหสามารถใชภาษาไทยเปนสอในการตดตอ และเปนเครองชวยในการประกอบอาชพ 3. ใหไดความเพลดเพลนจากการอานหนงสอประเภทตางๆและรรสไพเราะของรอยแกวและรอยกรอง อนเปนพนฐานทจะเรยนวรรณคดตอไป 4. ใหรจกใชภาษาเปนเครองชวยในการคดคนหาเหตผล และใชดลยพนจของตนได 5. ใหมความเจรญทางจนตนาการ มความคดรเรมและสรางสรรค 6. ใหเปนผมนสยใครรใครเรยนอยเสมอ โดยใชภาษาไทยใหเกดประโยชนในเวลาวาง 7. ใหเหนความส าคญของภาษาไทยในฐานะทเปนภาษาของชาต ใหรจกสงเกตความสมพนธระหวางภาษากบวฒนธรรมสาขาอนๆ มศลปะ ขนบธรรมเนยมประเพณ เปนตน 8. ใหซาบซงในคณคาของศลปะ และสนทรยภาพของวรรณคดไทย และเกดความรสกทจะเชดชทะนบ ารงภาษาไทย

สวนรายการทตองสอนนนประกอบดวย

1. การฟง ฝกการฟงในเนอหาทเหมาะแกชน เชน ฟงการบรรยายทางวชาการ การอภปราย ปาฐกถา โตวาท บทความทางวทย ฟงพระธรรมเทศนา ฟงพระสงฆเจรญพระพทธมนต ฟงเรองทมผอานใหฟง ทงรอยแกวและรอยกรอง การฝกทกษะในการฟงส าหรบชนน ใหเพงเลงทงในมรรยาทของการฟง และการรจกเกบความส าคญของสงทฟง ใหรจกฟงอยางมความมงหมาย ฟงใหไดเรองราวทถกตองแนนอน ฟงอยางมวจารณญาณ และรคณคาของสงทฟง สวนการฟงพระสงฆเจรญพระพทธมนตนน ใหเพงเลงมรรยาทของการฟง และใหรความมงหมายดวย

2. การพด ฝกการพดในเนอหาทเหมาะแกชน รจกพดสนทนา โตตอบกนในเรองทนาสนใจ ปรกษาหารอกนในเรองตางๆทงดานวชาการและธรการ สมภาษณบคคลทมความรในเรองตางๆทนาสนใจ ฝกการอภปรายปญหาตางๆทเกยวกบการเรยน หรอชวตประจ าวน การพดตอนรบเชอเชญหรอแนะน าใหบคคลรจกกน ฝกการโตวาท ปาฐกถา หรอบรรยายทางวทยตามโอกาสอนควร การฝกพดในชนน ใหเพงเลงถงมรรยาทการแตงกายและทาทางและศลปะของการพด กลาวคอใหพดอยางสภาพ 41 เรองเดยวกน, หนา 15 – 20.

52

รจกใชถอยค าทกะทดรดชดเจน ออกเสยง ร ล และควบกล าใหถกตอง พดใหผฟงเขาใจความหมายตรงตามจดประสงค รจกจบจดสนใจของผฟง และเลอกใชค าพดใหถกตองเหมาะสมแกกาลเทศะและบคคล ใหใชชวโมงภาษาไทยจดกจกรรมทจะใหนกเรยนไดฝกการพดการฟงอยางนอยเดอนละ 1 ครง

3. การอาน หมายรวมทงการอานออกเสยงและอานในใจ ส าหรบการอานออกเสยงนนควรใหอานทงรอยแกว และรอยกรองประเภทตางๆ ตามหนงสอแบบเรยนวรรณคดทก าหนดใหเรยนในชน สวนการอานในใจนน หมายรวมทงการอานหนงสอประกอบการเรยนและอานเพอความเพลดเพลนนอกเวลา การฝกการอานออกเสยง ใหเพงเลงถงการอานใหเขาใจความหมายทงรอยแกวและรอยกรอง การอานรอยกรองนน ใหรจกอานท านองเสนาะ ถกจงหวะและลลาของค าประพนธ สวนการอานรอยแกวนน ใหอานใหถกตองตามหลกอกขรวธและตามความนยม รจกเวนจงหวะวรรคตอน ออกเสยงสระ พยญชนะ ใหถกตองชดเจน ใหเพงเลงเสยง ร ล และเสยงควบกล า การฝกอานในใจใหเพงเลงถงการรจกเกบความส าคญใหไดถกตอง แมนย าและรวดเรว และใหอานอยางมวจารณญาณ สงเสรมใหมรสนยมทดในการเลอกหนงสออานเพอความรและความเพลดเพลน สงเสรมการใชหองสมดโดยกวางขวาง

4. การเขยน การสอนเขยนในชนมธยมศกษาตอนตนหมายรวมถงการเขยนทกประเภท ไดแกเรยงความ ใหเขยนเรยงความตามหวขอทก าหนดใหหรอตามความสมครใจ ยอความ ใหเขยนยอความจากขอความยาวๆ หรอยอเรองทไดอานในหนงสอหรอค าปราศรย ฯลฯ จดหมายใหเขยนจดหมายสวนตว จดหมายเกยวกบธรกจ หรอหนงสอราชการการเขยนตามค าบอก ใหเขยนขอความยากงาย เสมอกนกบแบบเรยนวรรณคด และรความหมายของขอความนน หรอก าหนดศพทใหเขยนเปนค าๆกได เพอฝกการสะกดการนตใหแมนย า นอกจากนยงมการเขยนประเภทอนๆ ทจะตองฝกใหแตกฉาน เชน เขยนค าตอบปญหาในการทดสอบ เขยนบนทกรายงานการประชม เขยนประกาศ โฆษณา หรอค าอธบายชแจงเรองใดๆ เขยนขยายขอความจากหวขอทจดไวจากการฟงค าบรรยายของคร เขยนบนทกสวนตว หรอหมายเหตรายวน เขยนขาวภายในหรอนอกโรงเรยนลงหนงสอพมพของโรงเรยนหรอของชน เขยนค าประพนธงายๆ ถอดค าประพนธงายๆ ถอดค าประพนธออกเปนรอยแกวทสละสลวย เขยนบนทกการสงเกตปรากฏการณในธรรมชาต หรอบนทกรายงานการทดลอง รายงานเกยวกบการไปศกษานอกสถานท รายงานการคนควาทไดจากหนงสอตางๆประกอบการเรยน เขยนบตรเชญในโอกาสตางๆ เขยนกรอกขอความในแบบฟอรมตางๆ ทจ าเปนตองพบในชวตประจ าวน เขยนขอความส าหรบสงโทรเลข ฯลฯ การฝกการเขยน ใหมความยากงายเหมาะสมแกชนและวย ใหเพงเลงถงความถกตองในการเขยนตามอกขรวธ การรจกแบงวรรคตอน การเรยบเรยงประโยคใหรดกม ไดความหมายท แจมแจงไมก ากวม การรจกล าดบความและสรปความ การเขยนใหอานงาย ชดเจน เรยบรอย รวดเรว ตลอดจนฝกศลปะในการเขยน คอ รจกเลอกใชถอยค าส านวนโวหารใหเหมาะสมแกกาลเทศะและบคคล

5. หลกภาษา การสอนหลกภาษาใหถอวาเปนเรองส าคญทจะตองสอนใหสมพนธกบการใชภาษาโดยใกลชด เมอสอน ฟง พด อาน เขยน หรอวรรณคด หากมสงใดพาดพงไปถงหลกเกณฑในการ

53

ใชภาษาแลว กควรแนะใหนกเรยนสงเกตลกษณะส าคญของภาษาไทยไปดวยในตว ใหร จกใชพจนานกรมและหนงสออนๆประกอบการเรยนภาษาไทย42


หลกสตรระดบมธยมตอนตนน วชาหนาทพลเมองมเนอหาเนนหนกไปทางการสรางพลเมองทดของสงคม ดงเชนทเคยเนนย ามาในหลกสตรกอนๆ ในขณะทวชาศลธรรมมเนอหาแบงเปน สวนของประวตพทธสาวก หนาทของพทธศาสนกชน ซงเนนหนาททมตอวนส าคญทางพทธศาสนาและภาคธรรมซงจะมเนอหาจากหลกธรรมตางๆ เชน ทศ 6 อบายมข 4 อทธบาท 4 ซงเปนธรรมสวนของการครองเรอนเปนสวนใหญ วชาสงคมแทบไมมการเชอมโยงกบพระพทธศาสนาแตมกลาวถงความเจรญของพระพทธศาสนาในสมยอยธยาในชน มศ. 243 วชาภาษาไทยทมการสอนใหฟงพระธรรมเทศนา ฟงพระสงฆเจรญพระพทธมนตโดยการฟงพระสงฆเจรญพระพทธมนตนนใหเพงเลงมรรยาทของการฟงและใหรความมงหมายดวย การฝกพดในชนน ใหเพงเลงถงมรรยาทการแตงกายและทาทางและศลปะของการพด กลาวคอใหพดอยางสภาพ การสอนเหลานแสดงใหเหนการบรณาการเชอมโยงกบหลกพระพทธศาสนา

นอกจากน ในป พ.ศ. 2502 มหนงสอเสรมประสบการณเรอง “ไมเปนไรลมเสยเถดและออมไวไมขดสน” เรองแรกกลาวถงครอบครวของ ด.ช. เจยม และครอบครวของ ด.ช.มงคล ซงเปนเพอนรกกนมากแตพอของเดกสองคนนมกจะไมคอยถกอธยาศยกน พอของ ด.ช. มงคล จงคอยหาเรองแกลง ด.ช. เจยมอยเสมอ แต ด.ช.เจยม เปนเดกทมจตใจงาม จงไมโกรธแคนและใหอภยทกครงจนท าใหพอของ ด.ช. มงคล รสกละอายใจ สวนเรองทสองเปนเรองเดกสองคนทมนสยตางกนมาก คนหนงมนสยสรยสราย ใชจายฟมเฟอยและไมรจกคณคาสงของทเหลอใช สวนอกคนหนงมนสยโอบออมอารมเมตตา ไมฟมเฟอยและรจกคณคาสงของทเหลอใชโดยเกบไวใชประโยชนภายหลง เรองนเปนเรองทสอนใหเดกรจกประหยด44 หนงสอเรองนทานโบราณคด (ฉบบคดเลอก) เลม 1 น กรมวชาการไดคดเลอกมาเฉพาะบางเรองจากหนงสอนทานโบราณคด พระนพนธของสมเดจพระยาด ารงราชานภาพ เนอหาใหความรทางพระพทธศาสนาและขนบธรรมเนยมประเพณตางๆของอนเดย ไดแก เรองแปลกทเมองชยบระในอนเดย เรองของแปลกทเมองพาราณส และเรองสบพระศาสนาของอนเดย45

3.4.4 หลกสตรประโยคมธยมศกษาตอนปลาย

หลกสตรประโยคมธยมศกษาตอนปลายน เปนหลกสตรตอเนองจากประโยคมธยมศกษาตอนตน มก าหนดเวลาเรยน ส าหรบสายสามญ 2 ป และสายอาชพ 3 ป โดยมความมงหมาย

42 เรองเดยวกน, หนา 5 – 8. 43 เรองเดยวกน, หนา 19. 44 กรมวชาการ, บรรณนทศนสงเขปหนงสอเสรมประสบการณ ระดบมธยมศกษาของกรมวชาการ (กรงเทพฯ: โรงพมพครสภา, 2529), หนา 2. 45 เรองเดยวกน, หนา 18.

54

1. เพอใหไดมการศกษาทวไปอนเหมาะสมแกวยและสภาพของสงคม และใหไดมการศกษาเฉพาะตามความสามารถและความสนใจของแตละบคคล 2. เพอใหไดมสขภาพสมบรณทงรางกายและจตใจ ตลอดจนใหมสวนชวยสงเสรมการสาธารณสขของชมนมชน 3. เพอใหเปนพลเมองดมทศนคตอนพงปรารถนา สามารถอยและท างานรวมกบหมคณะไดดวยด 4. เพอใหไดมความรและทกษะอนเพยงพอแกการประกอบอาชพ หรอไดมพนฐานความรอนจ าเปนแกการฝกงานหรอการศกษาตอไป46

หลกสตรใหมเวลาเรยนในสปดาหหนง ไมนอยกวา 5 วนและตลอดสปดาหใหมเวลาเรยน 30 ถง 35 ชวโมง ในปหนงใหมเวลาเรยน ระหวาง 30 – 35 สปดาห

ตารางท 9 อตราเวลาเรยนหลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย พ.ศ. 2503 หมวดวชา สายสามญ สายอาชพ

แผนกวทยาศาสตร หมวดศลปะ แผนกทวไป วชา บงคบรวม

วชาบงคบ เฉพาะแผนก

วชา บงคบ รวม

วชา บงคบ เฉพาะ แผนก





วชาเลอก เฉพาะ แผนก



ภาษาไทย ภาษาไทย ก. ภาษาไทย ข. ภาษาองกฤษ ภาษาองกฤษ ก. ภาษาองกฤษ ข. ภาษาองกฤษ ค. สงคมศกษา สงคมศกษา ก. สงคมศกษา ข. วทยาศาสตร ว ท ย า ศ า ส ต รทวไป ฟ ส ก ส , เ ค ม ,ชววทยา

3 - 4 - - 3 - - - -

- - - 2 - - - - 8 2

3 - 4 - - 3 - - - -

- 2 - 2 2 - 2 4 - -

3 - 4 - - 3 - - - -

- - - - - - - 4 4◦ -

- 2* - 2* 2* - 2* - - -

3 - 4 - - 3 - - - -

- - - - - - - - - -

46 กระทรวงศกษาธการ, หลกสตรประโยคมธยมศกษาตอนปลาย (ม.ศ. 4 – 5 – 6) พทธศกราช 2503 (พระนคร: โรงพมพครสภา, 2508), หนา 2.

55

ว ท ย า ศ า ส ต รภาคปฏบต คณตศาสตร คณตศาสตร ก. คณตศาสตร ข. ภาษาตางประเทศภาษาท 2 ศ ล ป ะห ร อ ก า รชาง พาณชยศาสตร เลขานการ วชาอาชพ

2 - - - - - -

- 4 - 2 - - -

2 - - - - - -

- 4ƒ 4ƒ 2 - - -

2 - - - - - -

- - - 2 - - -

- 4* 4* - 4* 4* 4*ห ร อ8*

2 - - - - - -

- - - - - - 18หรอ 23

รวม 12 18 12 18 12 6 12 12 18 หรอ 23

รวมทงสน 30 30 30 30 หรอ 35 หมายเหต 1. แผนกศลปะ วชาทมเครองหมาย ƒ คอวชาทใหเลอกเรยนแทนกนได 2. แผนกทวไป (ก) วชาทมเครองหมาย * คอวชาทใหเลอกเรยนตามถนด และตองเลอกเรยนรวมกน 12 ชวโมง แตส าหรบผทเลอกเรยนวชาอาชพ อาจเลอกเรยนวชาทมเครองหมาย ◦ เพยงสองแขนงแทนวชาวทยาศาสตรทวไปได (ข) โรงเรยนทจดสอนแผนกน อาจขอสอนวชาอาชพใดๆ แทนวชาสามญทใหเลอกนนไดทงน โดยไดรบอนมตจากกระทรวงศกษาธการเปนรายๆไป แตตองสอนวชาสามญไมนอยกวาเกณฑทบงคบ 3. การวดผลใหเปนไปตามระเบยบของกรมเจาสงกด47


วชาสงคมศกษามความมงหมาย 6 ประการคอ

1. ใหมความรความเขาใจ ความสมพนธระหวางมนษยกบสงแวดลอมตามธรรมชาตและทางสงคม 2. ใหมความรความเขาใจในความเปนมาในอดต ทางสงคม ทางวฒนธรรม และสภาพปจจบนทางการเมอง ซงชนแตละชาตไดสรางสมกนมาตามประวตศาสตรของชาตนนๆ 3. ใหเขาใจซาบซงในคณคาทางศลธรรมและวฒนธรรม และปฏบตตามดวยความจรงใจ 4. ใหมความรความเขาใจในความสมพนธระหวางมนษยกบการผลต การบรโภคและการสงวนทรพยากรของสงคม 47 เรองเดยวกน, หนา 4.

56

5. ใหรจกเคารพสทธและความคดเหนของผอน โดยไมค านงถงเชอชาต ศาสนา ฐานะทางเศรษฐกจ และสงคมของบคคล ตลอดจนสทธและความรบผดชอบซงพลเมองแตละคนพงมตอประเทศชาตของตน และสงคมประชาธปไตย 6. ใหรจกเหตผล เขาใจหลกการและระเบยบวธในการแกปญหา และรจกประเมนผล

วชาสงคมศกษา ก. เวลาเรยนสปดาหละ 3 ชวโมง รายการสอนประกอบดวยวชาหนาทพลเมองและศลธรรม เนอหาประกอบดวย 1) โครงสรางของสงคมไทย 2) ทางโนมของสงคมปจจบน 3) พฒนาการในทางสงคม 4) พฒนาการในทางเศรษฐกจ 5) การปกครอง ระบบรฐธรรมนญ อ านาจอธปไตย พระมหากษตรย อ านาจนตบญญต อ านาจบรหาร อ านาจตลาการ 6) หลกในทางศลธรรมพทธประวต พธท าบญ ธรรมะ วชาภมศาสตรเรยนภมภาคทวปเอเชย ทวปออสเตรเลย ทวปยโรป ทวปอเมรกาเหนอ ทวปแอฟรกาและทวปอเมรกาใต โดยสงเขปในหวขอตอไปน ทตงและขนาด ลกษณะภมประเทศ และภมอากาศ ทรพยากร ประชากรและอาชพ ประเทศ เมองส าคญและการคมนาคม ใหเพงเลงถงการอาน และเขยนแผนทประกอบประวตศาสตร วชาประวตศาสตรไทย สมยกรงธนบร และสมยกรงรตนโกสนทรจนถงปจจบนในหวขอตอไปน การปกครองและเศรษฐกจ การศาสนา วฒนธรรมและศลปกรรมความสมพนธกบตางประเทศเพอใหเขาใจถงอทธพลของอารยธรรมทางตะวนตกทกอใหเกดความเปลยนแปลงในประเทศไทยและวชาประวตศาสตรทวไป วชาสงคมศกษา ข. เวลาเรยนสปดาหละ 2 ชวโมง เกยวกบภมศาสตรกายภาพ ประวตศาสตรทวไปใหเรยนหวขอตอไปนเพมเตมขนจากหลกสตรประวตศาสตรทวไป ของสงคมศกษา ก.อารยธรรมยคแรกของชาตตางๆ ศาสนา ขงจอ พทธ ครสตและอสลามการพบดนแดนใหม ในครสตศตวรรษท 15 การแสวงหาอาณานคมการตงถนฐานในออสเตรเลยและความเจรญจนถงปจจบนการปฏวตครงใหญในฝรงเศสและผลของการปฏวตประวตศาสตรอเมรกาจนถงสงครามกลางเมองโดยสงเขปทงนโดยสอดแทรกระหวางหวขอมนษยและการจดจ าแนกชาตพนธกบการปฏวตอตสาหกรรม48 วชาภาษาไทย ก. (บงคบทกสายและทกแผนก) เวลาเรยนสปดาหละ 3 ชวโมงมความมงหมาย 6 ประการคอ

1. ใหเหนความส าคญของภาษาไทย อนเปนภาษาประจ าชาต และเปนสวนหนงของวฒนธรรมไทยทจะตองศกษาและเชดช 2. ใหสามารถใชภาษาไทยไดถกตองและเปนประโยชน 3. ใหสามารถใชภาษาไทยเปนเครองมอในการแสวงหาความรและความเพลดเพลน 4. ใหมพนฐานความรภาษาไทยเพยงพอทจะศกษาตอ หรอส าหรบศกษาคนควาดวยตนเองได

5. ใหซาบซงและเขาใจคณคาของศลปะในการใชภาษาไทยและสนทรยภาพของวรรณคดไทย 6. ใหมความเจรญทางจนตนาการ มความคดรเรมและสรางสรรค

รายการสอนประกอบดวยหลกภาษาและการใชภาษา เวลาเรยนสปดาหละ 2 ชวโมง หลกภาษาสอนใหสมพนธกบการใชภาษาและการเรยนวรรณคด การใชภาษาใหมงในการฝกทกษะเพอใหนกเรยนสามารถใชภาษาถกตองยงขนกวาการทองจ ากฎเกณฑและใหสอนตอเนองกนในชนประโยคมธยมศกษา


57

ตอนปลายทง 2 ป การมวจารณญาณ การจ าความและมรรยาทในการฟง การพด การอาน การเขยน การสงเสรมความเปนพหสต วรรณคดควรไดรบการแนะน าใหเขาใจในหลกการวจารณวรรณคดตามสมควร ใหรจกสงเกตรปและลลาของวรรณคด สวนวชาภาษาไทย ข. มจดมงหมาย 4 ประการคอ

1. เพอปลกฝงความรกในวฒนธรรมไทยดานวรรณกรรม 2. ใหรจกสรางจนตนาการ ในการแตงบทรอยแกวและรอยกรองใหไพเราะและถกตองตามกฎเกณฑทางภาษา 3. ใหสามารถอานค าประพนธชนดตางๆเปนท านองเสนาะไดอยางถกตอง ทงเขาใจความหมายของค าประพนธนนดวย 4. เพอเพมพนทกษะในการใชภาษาใหกวางขวางยงขน

สวนเนอหานนเรยนการประพนธและประวตวรรณคด49


ส าหรบวชาทเกยวของกบพระพทธศาสนานนอยในสวนของหลกในทางศลธรรมในวชาสงคมศกษา ก. หลกในทางศลธรรม พทธประวต พธท าบญ ธรรมะและสวนประวตศาสตรไทยทกลาวถงการศาสนา สมยกรงธนบรและสมยกรงรตนโกสนทรจนถงปจจบน ในสวนวชาสงคมศกษา ข. ทกลาวถงศาสนาขงจอ พทธ ครสตและอสลาม จงนบวามการบรณาการเชอมโยงกบพระพทธศาสนา วชาภาษาไทยพบการเชอมโยงกบพระพทธศาสนา เชน มารยาทในการฟง ใหความรในดานหลกภาษา ขนบธรรมเนยมประเพณ ศลปะและศลธรรมทสมพนธกบการเรยนวรรณคด50 หลกสตรในปนยงมวชาภาษาบาลทมวตถประสงคใหรความหมายของค าทใชกนเปนประจ าทางศาสนาและวฒนธรรมของพทธศาสนกชนเพอสงเสรมใหเหนคณคาของประเพณและวฒนธรรมไทยใหดยงขนและเพอบรรลความหมายดงกลาวการสอนวชาภาษาบาลจงประกอบไปดวยภาคไวยากรณ โดยเรยนเกยวกบอกขรวธและวจวภาคและภาคแปล51 หลกสตรนจงมหนงสอเสรมประสบการณเรอง “พระรวง” เปนละครพดค ากลอนซงพระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหวทรงพระราชนพนธเปนค าพดงายๆ เปนเรองเกยวกบต านานเรองพระรวงซงเชอกนวาเปนผประดษฐานราชวงศครองกรงสโขทยตอนกอนกรงเกาและแผนทแสดงอาณาจกรแหลมทองในสมยโบราณ52

49 เรองเดยวกน, หนา 5 – 10. 50 เรองเดยวกน, หนา 6 – 8. 51 เรองเดยวกน, หนา 40 – 42. 52 กรมวชาการ, บรรณนทศนสงเขปหนงสอเสรมประสบการณ ระดบมธยมศกษาของกรมวชาการ, หนา 43.

58


หลกสตรประโยคมธยมศกษาตอนปลายเปนหลกสตรตอเนองจากหลกสตรประโยคมธยมศกษาตอนตน การศกษาในระดบนมความมงหมายทจะฝกฝนอบรมเยาวชนไทยใหมความร ทกษะ เจตคต และวฒนธรรมอนจ าเปนตอการประกอบอาชพ การศกษาหาความรเพมเตมและการด ารงชวตในสงคมประชาธปไตย ลกษณะของหลกสตรทจดไวนมความยดหยนพอเพยงทจะใหนกเรยนเลอกเรยนตามความสามารถ ความถนด และความสนใจของตนโดยมจดมงหมายของหลกสตรดงตอไปน

1. เพอใหเปนพลเมองด มศลธรรม รจกสทธหนาท รจกแกปญหาดวยสนตวธ ตลอดจนมทศนะในการเสรมสรางความเปนธรรมในสงคมประชาธปไตย 2. เพอใหมความซอสตย มระเบยบวนย มวนยในตนเอง มน าใจเปนนกกฬา ตลอดจนมความรบผดชอบตอตนเอง ครอบครว และสงคม 3. เพอใหเหนคณคาและการธ ารงรกษาไวซงความมนคงของชาต ศาสนา พระมหากษตรย และวฒนธรรมไทย 4. เพอใหมความรและทกษะเปนพนฐานเพยงพอแกการด าเนนชวต การประกอบอาชพ การฝกงาน หรอการศกษาเพมเตม ทงนใหค านงวาการใชภาษาไทยอยางถกตอง และการมพนฐานทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยเพยงพอเปนสวนประกอบทส าคญ 5. เพอใหรวธการเรยนร มนสยในการใฝหาความรและทกษะอยเสมอ 6. เพอใหรจกคด รจกท า รจกตดสนใจไดอยางถกตองมเหตผล รจกใชเวลาใหเปนประโยชน และใหมความคดรเรมสรางสรรค 7.เพอใหเขาใจปญหาการเมอง เศรษฐกจ และสงคมของประเทศในปจจบน 8. เพอใหมเจตนคตทดตอสมมาชพทกชนด และใหมประสทธภาพทางเศรษฐกจ มความขยน อดทน รจกประหยดในการบรโภค การสงวนและการใชทรพยากรธรรมชาต 9. เพอใหมสขภาพสมบรณทงทางรางกายและจตใจ ตลอดจนใหรจกชวยรกษาและสงเสรมการสาธารณสขของชมชน53

หลกสตรดงกลาวมเงอนไขในการจบการศกษาดงน ผทเรยนจบหลกสตรจะตองเรยนวชาตางๆ ตามทก าหนดใหอยางนอย 100 หนวยกต ในจ านวนทงหมด 4 ภาคการศกษา (ภาคละ 25 หนวยกต) ซงแตละภาคการศกษามการเรยนจ านวน 20 สปดาห และมอตราการเรยน 35 คาบตอสปดาห ในจ านวนนใหเรยนวชาบงคบ 34 หนวยกต ดงน วชาภาษาไทย 12 หนวยกต วชาสงคมศกษา 12 หนวยกต วชาวทยาศาสตร 6 หนวยกต วชาพลานามย 4 หนวยกต นอกจากนใหเลอกเรยนวชาในหมวดตางๆ ตอไปนเพมเตมเพอใหครบ 100 หนวยกต

53 กระทรวงศกษาธการ, หลกสตรประโยคมธยมศกษาตอนปลาย พทธศกราช 2518 เลมท 1 (กรงเทพฯ: พมพทแผนกชางพมพ ร.ร. สารพดชางพระนคร, 2518), หนา 1.

59

1. หมวดวชาภาษาไทย ไมเกน 16 หนวยกต 2. หมวดวชาสงคมศกษา ไมเกน 16 หนวยกต 3. หมวดวชาวทยาศาสตร ไมเกน 44 หนวยกต 4. หมวดวชาคณตศาสตร ไมเกน 24 หนวยกต 5. หมวดวชาชพ ไมเกน 72 หนวยกต 6. หมวดวชาพลานามย ไมเกน 12 หนวยกต 7. หมวดวชาภาษาองกฤษ ไมเกน 40 หนวยกต 8. หมวดวชาภาษาตางประเทศทสอง ไมเกน 16 หนวยกต 9. หมวดวชาศลปศกษา ไมเกน 12 หนวยกต 10. หมวดวชาอน ไมเกน 8 หนวยกต 11. หมวดกจกรรมพเศษ ไมเกน 4 หนวยกต54


วชาสงคมศกษามจดประสงค 6 ประการดงตอไปน

1. เพอใหมความรความเขาใจและสามารถอธบายวเคราะหถงความสมพนธ 2. เพอใหมความรความเขาใจและสามารถอธบายวเคราะหความเปนมาในอดต ปจจบน ทางสงคมทางวฒนธรรม ทางเศรษฐกจและทางการเมองซงชนแตละชาตไดสรางสมกนมาตามประวตศาสตรของชาตนน 3. เพอใหเขาใจและมเจตนคตทดในคณคาทางสงคม จรยธรรม วฒนธรรมและปฏบตตนเพอการอยรวมกนในสงคม 4. เพอใหมความรความเขาใจและสามารถอธบายวเคราะหในความสมพนธระหวางมนษยกบการผลต การบรโภคและการอนรกษทรพยากรใหเกดประโยชนตอสงคม 5. เพอใหรจกเคารพสทธ หนาทและความคดเหนของผอนโดยไมค านงถงเชอชาต ศาสนา ฐานะทางเศรษฐกจและสงคมของบคคล ตลอดจนใหรจกใชสทธหนาทและความรบผดชอบซงพลเมองแตละคนพงมตอประเทศชาตของตน และตอสงคมประชาธปไตย 6. เพอใหรจกใชเหตผลเปรยบเทยบและตดสนใจในสภาพทแทจรงของสงคมปจจบน และสามารถน าไปใชอยางมเหตผล

โครงสรางของหมวดสงคมศกษามดงตอไปน วชาบงคบ จ านวน 4 วชาคอ ส 401 สงคมศกษา 1 ส 402 สงคมศกษา 2 ส 503 สงคมศกษา 3 ส 504 สงคมศกษา 4 วชาเลอก ประกอบดวยวชา ส 011 ภมศาสตรกายภาพ 1 ส 012 ภมศาสตรกายภาพ 2 ส 013 อตนยมวทยา ส 014 แผนท ส 015 ธรณสณฐานวทยา ส 021 ประวตศาสตรทวไป 1 ส 022 ประวตศาสตรทวไป 2 ส 031 ประวตศาสตรสากล ส 032 ประชากรศกษา ส 033 ลทธการเมอง ส 034 ปญหาสงคมไทย ส 035 ปญหาระหวางประเทศ ส


60

036 โลกปจจบนและโลกอนาคต ส 041 ศลปะการประชม55 สวนวชาภาษาไทยมจดประสงค 7 ประการดงตอไปน

1. เพอใหสามารถใชภาษาไทยเปนเครองมอสอความหมายอยางมประสทธภาพและเปนประโยชนในชวต 2. เพอใหเหนคณคาของภาษาไทยอนเปนวฒนธรรมและมรดกของชาต เพอใหเกดความรสกภาคภมทจะธ ารงรกษาไวตลอดไป 3. เพอใหรจกใชภาษาเปนเครองมอในการแสวงหาความร และศกษาคนควาวทยาการตางๆ 4. เพอปลกฝงคานยมทถกตองเพอเปนแนวทางในการด ารงชวตและมเจตนคตทดตอการเรยนภาษาไทย 5. เพอใหซาบซงในศลปะและสนทรยภาพของวรรณคดไทย อนเปนทางทจะสงเสรมใหมพฒนาการทางจนตนาการและความคดรเรมสรางสรรค 6. เพอใหรจกใชเวลาวางใหเปนประโยชน โดยใชทกษะทางภาษาเพอใหไดรบความเพลดเพลน และสรางนสยรกการอาน 7. เพอใหสามารถใชภาษาเพอแสดงออกอยางมวจารณญาณตามวถทางแหงประชาธปไตย

โครงสรางวชาภาษาไทยประกอบดวยวชาบงคบ 4 วชาคอ วชา ท 401 ภาษาไทย วชา ท 402 ภาษาไทย วชา ท 503 ภาษาไทย และวชา ท 504 ภาษาไทย วชาเลอก ประกอบดวยวชา ท 041 การประพนธ ท 051 วรรณคดประเภทฉนท ท 061 ประวตวรรณคด 1 ท 062 ประวตวรรณคด 2 ท 071 ภาษาไทยธรกจ ท 021 การอานและพจารณาหนงสอ ท 011 ศลปะการพด ท 031 ภาษากบวฒนธรรม56


วชาทเกยวของกบพระพทธศาสนาในสวนของวชาสงคม เชน วชา ส 402 ทสอนประวตศาสตรไทยสมยกรงธนบรจนถงปจจบนในแงของศาสนาและวฒนธรรม วชา ส 503 มสวนของศลธรรมโดยมเนอหาเกยวกบพทธประวตตงแตปฐมโพธกาล มชฌมกาลจนถงปจฉมกาล พธอาราธนา พธท าบญประจ าป พธท าบญตามก าลงศรทธา พธศพ วชา ส 504 มสวนของศลธรรมโดยมเนอหาเกยวกบมงคลในพระพทธศาสนา อยางนอยขอ 8 9 10 11 12 13 14 16 18 20 24 25 27 28 29 30 35 3757 นอกจากนยงมวชาเลอกทเกยวของกบพระพทธศาสนาในหมวดสงคมศกษาดงน วชา ส 031 ศาสนาสากลมเนอหาเกยวกบศาสนาพทธ เชน ขงจอ เตา ชนโต พราหมณ ฮนด ซกข ยว ครสต อสลามในหวขอชวประวตของศาสดาผใหก าเนดศาสนา ประวตความเปนมาของศาสนาตางๆ นกายทส าคญของศาสนา หลกค าสอนของศาสนา พธกรรมทส าคญบางอยางในศาสนา58 ตอมาภายหลงไดมการเพมวชาศลธรรมขนประกอบดวยวชาบงคบ 2 วชาคอ วชา ส 442 ศลธรรม ศาสนาคออะไร ธรรมสจจะ – สจ

55 เรองเดยวกน, หนา 15 – 20. 56 เรองเดยวกน, หนา 5 – 14. 57 เรองเดยวกน, หนา 16 – 17. 58 เรองเดยวกน, หนา 19.

61

ธรรม เรองของชวต คณคาของความเปนมนษย พทธจรยา วชา ส 543 ศลธรรม ธรรมะกบชวต พธกรรมทางศาสนาและมารยาทของไทยและวชาเลอก 1 วชา คอวชา ส 042 พทธศาสนาในประเทศไทย ศกษาเกยวกบแหลงก าเนดของพระพทธศาสนา การแผขยายพทธศาสนามาสประเทศไทย ขอธรรมะในพระพทธศาสนาทควรรโดยมจดประสงค 3 ประการคอ

1. เพอใหมความเขาใจ และเหนคณคาของศาสนธรรม และสามารถน าไปประพฤตปฏบตไดอยางถกตอง ซงจะมผลเปนความสงบสขทงสวนตนและสวนรวม 2. เพอใหสามารถประกอบพธกรรมทางศาสนาอยางถกตองและเหมาะสมแกภาวะเศรษฐกจ 3. เพอสงเสรมและรกษาวฒนธรรมไทยในดานขนบธรรมเนยมประเพณอนดงาม59

วชาสงคมศกษาทเปนวชาบงคบนน สวนเนอหาทเกยวของกบพระพทธศาสนานนมจดมงหมายเพอใหเหนคณคาของพระพทธศาสนาและมงผลในการปฏบตในชวตจรงโดยมเนอหาทเกยวกบพระพทธประวต พธกรรม และมงคลชวต เปนหลก สวนเนอหาในวชาเลอกนนเปนวชาทเกยวของกบศาสนาตางๆ โดยรวม และมวชาทเกยวของกบพระพทธศาสนาบางตามสมควร วชา ท 503 ภาษาไทย ในสวนการฟง ในชนนยงคงเนนวจารณญาณในการฟง เชน รจกแยกขอเทจจรงจากความเหน รจกพจารณาเรองทไดฟงวาควรเชอหรอไม เพราะเหตไรและรหลกในการพจารณา ในสวนของวรรณคดทมงใหผเรยนสงเกตรปและลลาของวรรณคดและใหมความรในเชงวจารณตามสมควร ใหสงเกตแนวการเขยนของกวและนกเขยนส าคญๆ ในดานทวงท านองของการแตง การเลอกเฟนถอยค า การท าใหเกดอารมณสะเทอนใจ ตลอดจนคตธรรมหรอคณคาในวฒนธรรมทสอดแทรกในวรรณกรรมสมยตางๆ เพอใหเกดความเขาใจในตวเองและสงคมดขน วชา ท 504 ในสวนการฟงใหสงเสรมความเปนพหสต โดยสรางนสยใหเปนผหมนสดบตรบฟง เพอทนเหตการณอยเปนนจ ใหมมารยาทในการฟง ใหสามารถน าความรทไดฟงไปใชเปนประโยชนทงแกตนเองและผอน สวนวรรณคด ใหรจกเรยนวรรณคดอยางมวจารณญาณ มองเหนสจธรรมคอความจรงของชวตทปรากฏอยในวรรณคด สามารถน าคตธรรมทไดจากวรรณคดไปใชในชวตประจ าวนไดบาง วชา ท 041 การประพนธ ในสวนรอยแกว ใหรจกแตงค าไวอาลยผลวงลบไปแลว บทความสดดคณธรรมของบคคลทยงมชวตอยและบคคลในประวตศาสตรหรอความกลาหาญของวรบรษ วชา ท 031 ภาษากบวฒนธรรมมเนอหาเกยวกบการใชภาษาเกยวกบขนบธรรมเนยมประเพณในการด าเนนชวตเพอใหเกดความเขาใจในคานยมและความสมพนธของภาษากบวฒนธรรมดานคตธรรม สามารถถายทอดความรความเขาใจและความคดเพอใหเกดความเขาใจอนดและถกตอง60

นอกจากนยงมวชาทเกยวของกบพระพทธศาสนาคอวชาภาษาบาลซงถอเปนหมวดวชาภาษาตางประเทศท 2 และเปนวชาเลอก โดยมวตถประสงคเพอใหรความหมายของค าทใชกนเปนประจ าทางศาสนาและวฒนธรรมของพทธศาสนกชน เพอสงเสรมใหเหนคณคาของประเพณและวฒนธรรมไทยใหดยงขนใหสามารถอานภาษาบาลทเขยนดวยตวอกษรไทยโดยออกเสยงไดถกตองตามแบบแผนของไทย ใหแปลประโยคบาลเปนภาษาไทยตามทก าหนดใหได ใหรลกษณะเบองตนของภาษา


62

บาล ส าหรบวชาตางๆ ของวชาภาษาบาล มรายละเอยดดงตอไปน วชา ตบ 411 ไวยากรณ 1 ใหรจกอกขรวธภาษาบาล วธเขยนอกษร การผสมอกษร มาตราการผสมอกษร วธอาน วชา ตบ 412 ไวยากรณ 2 ใหรจกวธเปลยนรปค านามศพท เพอประโยชนในการแปลภาษาบาลเปนภาษาไทย ใหเรยนวจวภาคทเกยวกบกรยาศพท กรยากตกและการเปลยนรปค า วชา ตบ 513 ไวยากรณ 3 ใหเรยนรค าสมาส ตทธต และสนธ ใหรจกระเบยบการล าดบค าในประโยคบาลรอยแกว ฝกใหแปลประโยคชนเดยวและประโยคทยาวมกระสวนซบซอน วชา ตบ 514 แปลบาลและการใชภาษาใหแปลบทสวดมนตหรอบทบาลทก าหนดไว เชน บทพทธคณ บทอาราธนาศลและพทธศาสนสภาษตใหสามารถแปลไดทงโดยพยญชนะและโดยอรรถ ใหเรยนค าบาลทน ามาใชในภาษาไทย ใหเหนศพททไทยยมและแปลค าบาลมาใช ชใหเหนการเปลยนแปลงเสยงและความหมาย61

แมหลกสตรนจะเปนหลกสตรมธยมศกษาตอนปลายแตในชวงเวลาดงกลาวกมหนงสอประกอบทเกยวกบคณธรรมเกดขน เชน เรอง “ทวาด ดนน เปนฉนใด เลม 1” เปนหนงสออานเพมเตม ชนประถมศกษาปท 3 – 4 ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสรางเสรมลกษณะนสย จรยศกษา ป.1 – 6 เรองความเมตตากรณา ความเออเฟอเผอแผและเสยสละ ความกลาหาญและความเชอมนในตนเอง มารยาทและนสยสวนบคคลในการกน นอน ขบถาย แตงกาย และสงคมระหวางเพศ แตงเปนเรองสนๆ สอดแทรกความรดานจรยาศกษา เชน ใหเดกรจกมความเมตตากรณาความสามคค ความซอตรง ความกตญญ รวม 12 เรอง ไดแก เลนกนสนกด เลนกนดๆ ชวยกนรกษาของ เดกสะอาด เมตตากรณาสตว เออเฟอเผอแผ กรยาด ความพากเพยร ชยคนประหยด ลกทด เราตองกลาหาญ และรกกนไว แตละเรองใหความสนกสนานเพลดเพลนและชวยสรางเสรมนสยทดใหเกดขนกบตวเดกและเรอง “ทวาด ดนน เปนฉนใด เลม 2” หนงสออานเพมเตม ชนประถมศกษาตอนปลาย ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสรางเสรมลกษณะนสย จรยศกษา ป.1 – 6 เรองความขยนหมนเพยร ความกลาหาญ และความเชอมนในตนเอง ความกตญญกตเวท ความซอสตยสจรตและความมระเบยบวนยและการตรงตอเวลา ทวาด ดนน เปนฉนใด เลม 2 น มลกษณะเชนเดยวกบเลม 1 คอ แตงเปนเรองสนทสอดแทรกจรยธรรมดานตางๆ ไว รวม 15 เรอง คอ นกกฬา แกลงกบไมแกลง เรารกความสะอาด ผด ตรงตอเวลา ซอตรง ผลแหงความเพยร เชอฟงค าสง ประหยด ชวยกนรกษาสาธารณสมบต กตญญกตเวท ความกลาหาญ การสมาคม การงานท าใหคนไมรกโลก และรกชาตไทย แตละเรองอานแลวใหความเพลดเพลน และชวยเสรมสรางนสยทดใหเกดขนกบตวเดกได62

หนงสอเรอง “แมไกสแดง” หนงสออานเพมเตม ชนประถมศกษาปท 1 ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสรางเสรมลกษณะนสย จรยศกษา ป.1 – 6 เรองความไมเหนแกตวและหลกธรรมส าหรบการอยรวมกนไดแก ความสามคค เปนเรองของสตว 4 ตว คอ แมไกสแดง หม แมวและเปด แมไกสแดงเปนสตวทขยนกวาสตวอนๆ หม แมวและเปดเปนสตวทเกยจคราน วนหนงแมไกสแดงจะท าขนมครกแต

61 เรองเดยวกน, หนา 72 – 73. 62 กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, บรรณนทศนสงเขปหนงสอเสรมประสบการณ ระดบประถมศกษาของกรมวชาการ, หนา 136 – 137.

63

สตวทง 3 ไมยอมชวย แมไกสแดงจงท าเองหมดจนเสรจเรยบรอย สตวทง 3 จะมาชวยกน แมไกสแดงไมยอมใหกน ดงนนสตวทง 3 จงคดไดและเสยใจ ตงแตนนมาจงชวยแมไกสแดงท างาน เรองนแสดงใหเหนถงการมชวตอยรวมกน ตองมความสามคคชวยเหลอซงกนและกน63 สวนหนงสอเสรมหลกสตรของระดบชนมธยมศกษาตอนปลายนน เชน หนงสอเรอง “ค าฉนท กฤษณาสอนนอง” ของสมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระปรมานชตชโนรส หนงสออานกวนพนธนเปนค าสงสอนทนางกฤษณาสอนนองสาวชอ จรประภาใหรถงวธปฏบตแตสงทดงามและสงทภรรยาควรจะกระท าตอสาม โดยใชถอยค าส านวนโวหารอนไพเราะ ประกอบดวยค าประพนธชนดตางๆ ไดแก สททลวกกฬตฉนท 19 กาพยฉบง 16 กาพยสรางคนางค 28 วสนตดลกฉนท 14 สทธราฉนท 21 อนทรวเชยรฉนท 11 มาลนฉนท 15 และโตฎกฉนท 12 นอกจากจะใหความรในดานค าประพนธประเภทฉนทชนดตางๆแลว ยงเปนสภาษตสอนหญงใหรจกปรนนบตสามอกดวย64 หนงสอเรอง “การบรหารทางจตส าหรบเดกวยรน” ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสงคมศกษา ระดบมธยมศกษาตอนตน วชา ส 011 สงคมและวฒนธรรมไทย ส 015 จรยธรรมและระดบมธยมศกษาตอนปลาย วชา ส 402 สงคมศกษา เปนหนงสอรวมบทความทออกอากาศทางวทย อ.ส. พระราชวงดสตซงสมเดจพระศรนครนทราบรมราชชนนทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหสถานวทย อ.ส. พระราชวงดสตจดขนตงแต พ.ศ. 2511 เปนประจ าทกเชาวนอาทตย มทงหมด 13 เรองมเนอหาสาระใหเกดความรกเคารพในสถาบนชาต ศาสนา พระมหากษตรย รกษาวฒนธรรมอนดงามของประเทศ ปลกฝงคณธรรมอนดงาม สามารถน าไปใชกบชวตประจ าวนและชวยใหเดกมความสนใจในพทธศาสนา65 จากขอมลจะเหนไดวาหลกสตรทผานมาทงหมดลวนมการสอดแทรกหลกธรรมของพระพทธศาสนาในวชาทเกยวของตามสมควร ทงในสวนของเนอหาและในสวนของหนงสออานประกอบ ในบทตอไปจะแสดงหลกสตรการศกษาทเปนหลกสตรทปรบปรงใหมคอหลกสตรตงแตป พ.ศ. 2521 เปนตนไป

63 เรองเดยวกน, หนา 74. 64 กรมวชาการ, บรรณนทศนสงเขปหนงสอเสรมประสบการณ ระดบมธยมศกษาของกรมวชาการ, หนา 29. 65 เรองเดยวกน, หนา 148.

บทท 4

หลกสตรการศกษา ป พ.ศ. 2521 – 2533

หลกสตรการศกษาทจะกลาวถงในบทนไดแกหลกสตรการศกษา ป พ.ศ. 2521 ซงเปนหลกสตรระดบประถมศกษาและหลกสตรระดบมธยมศกษาตอนตน ป พ.ศ. 2524 เปนหลกสตรระดบมธยมศกษาตอนปลาย และหลกสตรการศกษา ป พ.ศ. 2521 ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2533 และหลกสตร ป พ.ศ. 2524 ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2533


4.1.1 หลกสตรประถมศกษา

จดมงหมายของหลกสตรประถมศกษานนเปนการศกษาทมงใหผเรยนมความรความสามารถขนพนฐานใหคงสภาพอานออกเขยนไดและคดค านวณได เพอจะไดประกอบอาชพตามควรแกวยและความสามารถและด ารงตนเปนพลเมองดในระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยทมพระมหากษตรยเปนประมข โดยมหลกการดงตอไปน

1. เปนการศกษาเพอปวงชน 2. เปนการศกษาทใหผเรยนน าประสบการณทไดจากการเรยนไปใชประโยชนในการด ารงชวต 3. เปนการศกษาทมงสรางเอกภาพของชาต โดยมเปาหมายหลกรวมกน แตใหทองถนมโอกาสทจดหลกสตรบางสวนใหเหมาะสมกบสภาพความตองการได และมจดหมายโดยยอ 4 ประการคอ 1) มคณสมบตทตองการเนน เชน การพงตนเอง ความเสยสละ มวนย ขยนหมนเพยร ฯลฯ 2) ความรและทกษะพนฐานในการด ารงชวต 3) ชวตทสงบสข 4) สมาชกทดของชมชนและชาต ส าหรบโครงสรางหลกสตร ประกอบดวยมวลประสบการณทจดใหผเรยนเกดการเรยนร 5 กลมดงน

กลมท 1 กลมทกษะทเปนเครองมอการเรยนร (ภาษาไทยและคณตศาสตร) กลมท 2 กลมสรางเสรมประสบการณชวต กลมท 3 กลมสรางเสรมลกษณะนสย กลมท 4 กลมการงานและพนฐานอาชพ กลมท 5 กลมประสบการณพเศษ

โดยทเวลาเรยนตลอดหลกสตรใชเวลาเรยนประมาณ 6 ป ปการศกษาหนงมเวลาเรยนไมนอยกวา 40 สปดาห สปดาหหนงเรยนไมนอยกวา 25 ชวโมง รวมแลวไมนอยกวา 200 วนและไมต ากวา 1,000 ชวโมง ส าหรบชน ป. 1 – 4 ไมต ากวา 1,200 ชวโมงส าหรบชน ป. 5 – 6 โดยทอตราเวลาเรยนของมวลประสบการณทง 5 กลมนน ก าหนดไวโดยประมาณดงตอไปน1

1 กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, หลกสตรประถมศกษา พทธศกราช 2521 (กรงเทพมหานคร: โรงพมพครสภาลาดพราว, 2530), หนา ฒ – ด.

65

ตารางท 10 อตราเวลาเรยนของมวลประสบการณ หลกสตรประถมศกษา พ.ศ. 2521 มวลประสบการณ ชน ป. 1 – 2 ชน ป. 3 – 4 ชน ป. 5 – 6

1. กลมทกษะทเปนเครองมอการเรยนร 50 35 21 2. กลมสรางเสรมประสบการณชวต 15 20 21 3. กลมสรางเสรมลกษณะนสย 25 25 17 4. กลมการงานและพนฐานอาชพ 10 20 25 5. กลมประสบการณพเศษ - - 16

รวม 100 100 100

4.1.1.1 โครงสรางวชากลมสรางเสรมประสบการณชวตและวชากลมสรางเสรมลกษณะนสย

กลมสรางเสรมประสบการณชวตเปนกลมการเรยนทตองการใหนกเรยนไดรถงปญหาและกระบวนการแกปญหา สงแวดลอมของมนษยในดานตางๆ ไดแก ทางดานอนามย ประชากร การเมอง การปกครอง สงคม ศาสนา วฒนธรรม เศรษฐกจ เทคโนโลย สงแวดลอมทางธรรมชาต การตดตอสอสาร ฯลฯ ทงนเพอใหผเรยนไดน าเอาประสบการณเหลานไปใชใหเปนประโยชนตอการด ารงและการด าเนนชวตทด โดยมจดประสงคทวไป 7 ประการ

1. ใหมความเขาใจพนฐานและปฏบตตนไดถกตอง เกยวกบสขภาพอนามย ทางรางกายและจตใจทงสวนบคคลและสวนรวม 2. ใหมความรพนฐาน และความสามารถพอทจะด ารงชวตได 3. ใหสามารถปรบตวใหเขากบสภาวะแวดลอมทก าลงเปลยนแปลง น าความรทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย มาใชใหเปนประโยชนในชวตประจ าวนได 4. ใหมความรความเขาใจเกยวกบความสมพนธระหวางมนษยกบสงแวดลอม ทงทเปนทางธรรมชาต เทคโนโลย และทางสงคม– 5. ใหมความเขาใจ เลอมใสในการปกครองระบอบประชาธปไตย อนมพระมหากษตรยเปนประมข 6. ใหเขาใจหลกการของการอยรวมกนในสงคม โดยใหตระหนกในหนาทความรบผดชอบ ปฏบตตามขอบเขตแหงสทธเสรภาพ 7. ใหภาคภมใจในความเปนไทยและความเปนเอกราชของชาต

เนอหาของวชาสรางเสรมประสบการณชวต ป. 1 – 2 นนประกอบดวย หนวยท 1 สงมชวต หนวยท 2 ชวตในบาน หนวยท 3 สงทอยรอบตว หนวยท 4 ชาต หนวยท 5 ขาว เหตการณ และวนส าคญ สวน ป. 3 – 4 ประกอบดวยหนวยท 1 สงมชวต หนวยท 2 ชวตในบาน หนวยท 3 สงทอยรอบตวเรา หนวยท 4 ชาตไทย หนวยท 5 การท ามาหากน หนวยท 6 พลงงานและสารเคม หนวยท 7 จกรวาลและอวกาศ หนวยท 8 ขาว เหตการณ และวนส าคญ สวน ป. 5 – 6 ประกอบดวยหนวยท 1 สงมชวต หนวยท 2 ชวตในบาน หนวยท 3 สงทอยรอบตวเรา หนวยท 4 ชาตไทย หนวยท 5 การท า

66

มาหากน หนวยท 6 พลงงานและสารเคม หนวยท 7 จกรวาลและอวกาศ หนวยท 8 ประเทศเพอนบาน หนวยท 9 การสอสารและการคมนาคมจดประสงค หนวยท 10 ประชากรศกษา หนวยท 11 การเมองและการปกครอง หนวยท 12 ขาว เหตการณ และวนส าคญ2 บางหนวยกมวตถประสงคยอยทเกยวกบพระพทธศาสนา เชน วตถประสงคของหนวยท 4 ใหเดกมความรความเขาใจทถกตองในเรองศาสนา หลกธรรมและมหลกยดมนในการด ารงชวตทดงาม3 ใหเดกมความรความเขาใจในเรองศาสนาประจ าชาตและศาสนาทตนนบถอ4 กลมสรางเสรมลกษณะนสยเปนกลมประสบการณทมงใหเกดการเปลยนแปลง คานยม เจตคต และพฤตกรรมในตวผเรยนตามแนวทางอนพงประสงค ซงไดระบไวเปนจดหมายหลกสตรประถมศกษาขางตน การสรางเสรมลกษณะนสยอนพงประสงคมขอบเขตครอบคลมการพฒนาบคลกภาพในดานจรยธรรม ศลปวฒนธรรม พลศกษา และความสามารถในการด ารงชวตอยรวมกนโดยสงบสขเปนส าคญโดยมจดประสงคทวไป 5 ประการคอ

1. ใหมคานยม เจตคต และคณลกษณะอนพงประสงค 2. ใหสามารถพฒนาทางรางกาย จตใจ และสงคม 3. ใหมโอกาสไดแสดงออกตามความถนด ความสามารถของบคคล 4. ใหสามารถไดเรยนรทจะอยรวมกนอยางมวฒนธรรมตามวถทางประชาธปไตย 5. ใหสามารถพฒนาความคดรเรมสรางสรรค ความประณต และรสนยมทด

ส าหรบเนอหาวชาจรยศกษา ป. 1 – 6 นนมจดประสงคเฉพาะ 2 ประการคอ

1. ใหสามารถควบคมกาย วาจา ใจ อยในขอบเขตทดงาม ไมเบยดเบยนตนเองและผอน ทงสามารถสรางประโยชนแกตนและสงคมได 2. ใหมความรบผดชอบตอการกระท าของตน และปฏบตไดจนเปนนสย

วชาจรยศกษาประกอบดวยเนอหาทเกยวกบคณธรรม 30 ประการคอ 1) การไมประทษรายตอชวตและรางกายของบคคลและสตว 2) ความเมตตา กรณา มทตา อเบกขา 3) การไมโลภและไมขโมย 4) ความเออเฟอเผอแผและเสยสละ 5) การไมละเมดของรกผอน 6) การรจกความพอด 7) การไมพดปด ไมบดเบอน ไมอ าพรางความจรง การไมยยงใหเกดความแตกแยกและการไมพดค าหยาบ 8) การมสจจะ และความจรงใจ 9) การไมลองและเสพสงเสพตดใหโทษ 10) ความเปนผมสตรจกยบยงชงใจใหรสกผดชอบชวด 11) ความเปนผมเหตผล 12) ความละอายและความเกรงกลวตอการกระท าชว 13) ความขยนหมนเพยร 14) ความอดทนอดกลน 15) ความกลาหาญและความเชอมนในตนเอง 16) ความกตญญกตเวท 17) ความซอสตยสจรต 18) การท าใจใหสงบ มสมาธและอารมณแจมใส 19) ความไมเหนแกตว20) ความประณตละเอยดถถวน 21) ความรบผดชอบ 22) ความมน าใจเปนธรรมไมล าเอยง 23) ความมระเบยบวนยและการตรงตอเวลา 24) การยอมรบความเปลยนแปลง 25) มารยาทและนสยสวนบคคลในการกน นอน ขบถาย แตงกายและสงคมระหวางเพศ 26) มารยาทในการแสดงความเคารพ การขออภย 2 เรองเดยวกน, หนา 127 – 211. 3 เรองเดยวกน, หนา 151. 4 เรองเดยวกน, หนา 183.

67

การแสดงความขอบคณ การขอความชวยเหลอ การปฏเสธ การแสดงความไมเหนดวย การแสดงความยนด การแสดงความเสยใจ การเลน การพกผอนหยอนใจ 27) หลกธรรมส าหรบการอยรวมกนไดแก ความสามคค ความเสยสละ การใหอภย ความเออเฟอ การยอมรบความคดเหนของผอน ความเหนอกเหนใจ 28) ความเปนผมวฒนธรรม และปฏบตตามประเพณนยม 29) ความจงรกภกดตอชาต ศาสนา และพระมหากษตรย 30) การแกไขขอบกพรองการปฏบตทางจรยธรรมไดแกผดศลธรรม ระเบยบ กฎหมาย และจารตประเพณ5

4.1.1.2 โครงสรางวชาภาษาไทย

วชาภาษาไทยมความส าคญทงในฐานะทเปนภาษาประจ าชาต เปนเครองมอในการตดตอสอสาร และเปนมรดกทางวฒนธรรมของชาต จงควรใหผเรยนเหนคณคา มความร ทกษะและเจตคตอนถกตอง ตามความเหมาะสมแกวยและระดบชน เพอใชใหเปนประโยชน ในการพฒนาตนเองและสงคมโดยมจดประสงค 7 ประการคอ

1. ใหมพฒนาการทางภาษา ในดานการฟง พด อาน และเขยน 2. ใหมทกษะในการฟง พด อาน และเขยน โดยมความรความเขาใจหลกเกณฑอนเปนพนฐานของการเรยนภาษา 3. ใหสามารถใชภาษาตดตอสอสาร ทงการรบรและถายทอดความรสกนกคดอยางถกตอง มประสทธภาพและสมฤทธผล 4. ใหเขาใจและสามารถใชภาษาไดถกตองเหมาะสมกบกาลเทศะและบคคลตลอดจนสามารถใชภาษาในเชงสรางสรรคได 5. ใหมนสยรกการอาน รจกเลอกหนงสออานและใชเวลาวางในการแสวงหาความรเพมเตมจากหนงสอ สอมวลชนและแหลงความรตางๆ 6. ใหสามารถใชผลจากการเรยนภาษาไทยมาชวยในการคด การตดสนใจ การแกปญหาและวนจฉยเหตการณตางๆ อยางมเหตผลโดยไมตกอยภายใตอทธพลการโฆษณาชวนเชอใดๆ 7. ใหมความร ความเขาใจ และเจตคตทถกตองตอการเรยนภาษาและวรรณคด ในแงทเปนวฒนธรรมประจ าชาต และในแงทสรางเสรมความงดงามในชวต

เพอใหบรรลผลตามความมงหมาย การเรยนภาษาไทยควรเนนสมฤทธผลของทกษะการเขาใจภาษา คอ การฟง การอาน และทกษะการใชภาษา คอ การพด การเขยน จนสามารถใชเปนเครองมอสอความคด ความเขาใจ แสวงหาความรและมเหตผลเพอน าไปใชในชวตประจ าวน อนจะน าไปสช วตทผาสกในสงคมตามระบอบประชาธปไตยทมพระมหากษตรยเปนประมข โดยมเนอหาประกอบดวย 1) การฟง ความพรอมเพอการฟงเพอรบบทเรยนใหม มารยาทในการฟง การฟงเพอปฏบตตามค าแนะน าหรอการสง การใชความคดในการฟง การฟงค าอธบายตางๆ การฟงขาว เหตการณ ฟงเรองใกลตวและเรองไกลตว การฟงค าอธบายความตามบทเรยน ค าอธบายของวทยากร ธรรมเทศนา หรอการอธบาย


68

ธรรม การฟงสงบนเทงและการเลน เพอสงเสรมการฟง เรองบนเทงแฝงคตธรรม การใชความคดในการฟง 2) การพด ความพรอมเพอการพด มารยาทในการพด การสนทนาและการซกถามการเลาเรองและการรายงาน การแสดงความคดเหนรวมกน สงบนเทงและกจกรรมเพอสงเสรมประสบการณการเรยนภาษา การพดกบพระภกษสามเณรและการใชราชาศพทตามความจ าเปน 3) การอาน ความพรอมในการอาน ขอปฏบตในการอาน การใชหนงสอ การใชมมหนงสอ หรอหองสมด การอานออกเสยงและอานในใจ ค าพงเพย ภาษต ส านวนภาษา ค าและความเปรยบเทยบประมวลค าและการใชพจนานกรม ความรและการฝกฝนทกษะเฉพาะเพอการอาน 4) การเขยน ความพรอมในการเขยน ขอปฏบต และหลกเกณฑในการเขยน ความรและทกษะในการเขยน สงทใหเขยน6


ส าหรบวชาทเกยวของกบพระพทธศาสนานนอยในกลมสรางเสรมประสบการณชวตและกลมสรางเสรมลกษณะนสยซงมรายละเอยดในแตละชนดงตอไปน กลมสรางเสรมประสบการณชวต เนอหาของวชาพระพทธศาสนาอยในหนวยยอยตางๆ แลวแตละระดบชน แตโดยมากแลวอยในหนวยยอยทเกยวของกบศาสนา ชน ป. 1 และ ชน ป. 2 ไมมการระบถงเนอหาทเกยวของกบพระพทธศาสนาแตมการระบจดประสงคการเรยนรวาใหบอกความเปนมาและกจกรรมของวนส าคญทเกยวกบชาตและศาสนาทตนนบถอได7 ชน ป. 3 และชน ป. 4 มการระบถงหลกการวาพทธศาสนาเปนศาสนาประจ าชาตไทย ศาสนาทกศาสนามงใหทกคนท าความดเพอใหมชวตอยอยางเปนสข ทกคนจงมเสรภาพทจะเลอกนบถอและพระมหากษตรยเปนองคอปถมภของทกศาสนาโดยมเนอหาทเกยวของกบพทธประวตโดยยอ วนส าคญทางศาสนาพทธ การแสดงตนเปนพทธมามกะ พทธภาษตทควรร การปฏบตพธกรรมตางๆ เปนตน แตไมมการก าหนดจ านวนเวลาเรยนไว8 สวนชน ป. 5 และชน ป. 6 มการระบวตถประสงควาใหบอกเหตผลไดวาเพราะเหตใดคนไทยจงยอมรบเอาศาสนาพทธเปนศาสนาประจ าชาต บอกหลกธรรมของพทธศาสนาได บอกองคประกอบของพทธศาสนาได รวมถงศาสนพธ ใหเดกหลกเลยงจากการตดสงเสพตดอนจะเกดผลเสยตอสขภาพ เปนตน แตมไดมเพยงวตถประสงคเฉพาะศาสนาพทธเทานน แตมการระบวตถประสงครวมๆ ของทกศาสนาดวย เชน บอกความดและคณประโยชนของศาสนาทกศาสนาอยางยอๆ ได โดยมเนอหาเนนไปททกศาสนา เชนกน แตในสวนของพระพทธศาสนาเนนไปทหลกธรรมตางๆ เชน เบญจศล เบญจธรรม และอทธบาท 4 เปนตน นอกจากน ในหลกสตรดงกลาวมการระบไววาในทองถนใดทประชาชนสวนใหญนบถอศาสนาอน นอกจากศาสนาพทธ อาจสอนหวขอธรรมะในศาสนานนประกอบดวยได แตทงนจะตองมแผนการสอนซงผตรวจราชการของกระทรวงศกษาธการของภาคการศกษานนเปนผอนมต9

6 เรองเดยวกน, หนา 1 – 43. 7 เรองเดยวกน, หนา 138 – 139. 8 เรองเดยวกน, หนา 151 – 154. 9 เรองเดยวกน, หนา 186 – 187.

69

กลมสรางเสรมลกษณะนสยมวชาทมความเกยวของกบพระพทธศาสนาคอวชาจรยศกษาซงมไดมการแสดงวาเปนจรยธรรมของศาสนาใด ศาสนาหนงอยางชดเจนแตอยางไรกตามเนอหาตางๆ ทเรยนกอาจสงเคราะหเปนจรยธรรมของพระพทธศาสนาได แตจากหลกธรรมนนกสามารถทราบไดโดยไมยากนกวาเปนหลกธรรมของพระพทธศาสนาสวนใหญ นอกจากนยงมการอธบายในหลกสตรเพมเตมวาการสอนหลกธรรมและการปฏบตกจกรรมทางศาสนาทไมใชศาสนาพทธแตเปนศาสนาซงประชาชนสวนใหญในทองถนนบถอยอมท าไดโดยสอนควบคไปกบการเรยนวชาจรยศกษาทอยในกลมสรางเสรมลกษณะนสย ทงนตองมโครงการสอนซงศกษาธการเขตของเขตการศกษานนเปนผอนมต10 จากขอมลดงกลาวอาจจะหมายความไดอกอยางวาวชาจรยธรรมนนเปนหลกกลางๆ ไมองหลกของศาสนาใด แตกลาวไดวาเปนหลกธรรมของพระพทธศาสนาเปนหลก เชน ความเมตตา กรณา มทตา อเบกขา ความกตญญกตเวท ความละอายและความเกรงกลวตอการกระท าชวทเปนหลกธรรมของพระพทธศาสนาอยางแนนอน วชาภาษาไทยมการเชอมโยงกบพระพทธศาสนา เชน มารยาทในการฟง การฟงธรรมเทศนา หรอการอธบายธรรม การฟงเรองบนเทงแฝงคตธรรม การพดกบพระภกษสามเณร

วชาภาษาไทยยงมหนงสอทเกยวของกบพระพทธศาสนาคอหนงสอ “นทานทศชาตค ากาพย” เปนหนงสออานเพมเตมภาษาไทยชนประถมศกษาตอนปลายและมธยมศกษาตอนตนใชประกอบการเรยนการสอนกลมสรางเสรมลกษณะนสย จรยศกษา ป. 1 – 6 ประพนธเปนกาพยชนดตางๆ คอ กาพยฉบง 16 กาพยยาน 11 กาพยสรางคนางค 28 และวชชมมาลาฉนท โดยอาศยแนวจากเรอง “พระทศชาต” ซงเรยบเรยงโดยแปลก สนธรกษ กลาวถงพระชาตใหญๆ ทง 10 ชาตของพระพทธเจาไดแกพระเตมย พระมหาชนก พระสวรรณสาม พระเนมราช พระมโหสถ พระภรทต พระจนทกมาร พระนารทะ พระวธรบณฑตและพระเวสสนดร นอกจากจะใหความรเรองเกยวกบเรองพระชาตก าเนดของพระพทธเจาแลวยงใหความรในเรองฉนทลกษณอกดวย11 หนงสอเรอง “นกกางเขน” หนงสอสงเสรมการอานระดบประถมศกษาใชประกอบการเรยนการสอนกลมสรางเสรมลกษณะนสย จรยศกษา ป.1 – 6 เรองการไมประทษรายตอชวตและรางกายของบคคลและสตว ความเมตตากรณาและหลกธรรมส าหรบการอยรวมกนไดแก ความสามคค ความเสยสละ การอภย ความเออเฟอ การยอมรบความคดเหนของผอน ความเหนอกเหนใจเปนเรองเกยวกบชวตความเปนอยของนกกางเขนคหนง เรมตงแตการชวยกนสรางรงและมลกนกนอยๆ ทงหมด 4 ตว พอนกและแมนกไดชวยกนเลยงดอบรมสงสอนลกนกใหรจกชวยเหลอตวเองเมอพนจากอกพอแมไปผจญภยตามล าพงในโลกภายนอก เนอหามคณคาในดานใหความสนกสนานและใหคตสอนใจในดานตางๆ เชน ใหรจกมความเมตตากรณาตอสตว มความสามคครกใครกลมเกลยวกนและเชอฟงค าอบรบสงสอนของผใหญ12

10 เรองเดยวกน, หนา ณ. 11 กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, บรรณนทศนสงเขปหนงสอเสรมประสบการณ ระดบประถมศกษาของกรมวชาการ, หนา 38. 12 เรองเดยวกน, หนา 6.

70

หนงสอเรอง “นทานสภาษตค ากลอน” หนงสอสงเสรมการอานระดบประถมศกษาใชประกอบการเรยนการสอนกลมสรางเสรมลกษณะนสย จรยศกษา ป.1 – 6 เรอง การไมประทษรายตอชวตและรางกายของบคคลและสตว ความเมตตากรณา ความเปนผมสตรจกยบยงชงใจ รสกผดชอบชวด ความขยนหมนเพยร และความกตญญกตเวท แตงเปนกลอนแปด เนอเรองนาจากหนงสอนทานสภาษตและนทานอสปซงใหคตสอนใจในดานความเมตตากรณา ความกตญญกตเวทและความขยนหมนเพยร มทงหมด 15 เรอง เชน ลกแกะกบหมาปา ราชสหกบหน กากบสนขจงจอก ลาสามตว กบใจราย บาตรดนกบบาตรเหลก เตาเหาะได เณรฝนตน เถรตรงเกนไป จนสองเกลอ สตวสอพลอ หลงเมยฆาแม เลนแรแปรธาต ใชถอยค างายๆ มภาพสประกอบสวยงาม ใหความสนกสนานและแงคดตางๆ 13 หนงสอเรอง “เตากบหงส” หนงสอสงเสรมการอาน ชนประถมศกษาใชประกอบการเรยนการสอนกลมสรางเสรมลกษณะนสย จรยศกษา ชน ป.1 – 6 ความเมตตากรณา ความเปนผมสต ยบยงชงใจ ความอดทนอดกลน เตาตวหนงมเพอนทชอบพอรกใครกนมากคอ หงสขาวและหงสด า คราวหนงน าในบอทเตาอาศยอยเกดตนเขน น าแหงลงทกทๆ จนเตาไมมอาหารจะกน หงสขาวและหงสด าจงคดชวยเตาใหไปอยในสระอนซงมน าอดมสมบรณ โดยการใหเตาคาบตรงกลางไมและหงสทง 2 ตวชวยกนคาบปลายไมคนละขางเพอพาเตาขามเมองไปยงสระแหงใหม มขอแมวาเวลาบนไปกลางอากาศ เตาตองไมพดอะไรเลย มฉะนนจะหลดจากไมตกลงมายงพนดนแตเตาไมสามารถอดกลนโทสะไดเพราะระหวางทางผคนในเมองมองเหนเตาคาบอยกลางไม กพากนแปลกใจ ขบขนโหรองและอทานดวยถอยค าตางๆ ท าใหเตาโกรธและอาปากพดจงตกลงมาตาย14

หนงสอเรอง “นทานคตธรรม” หนงสอสงเสรมการอานระดบประถมศกษาใชประกอบการเรยนการสอนกลมสรางเสรมลกษณะนสย จรยศกษา ป.1 – 6 เรองความเปนผมเหตผล ความกลาหาญและความเชอมนในตนเอง ความซอสตยสจรต และหลกธรรมส าหรบการอยรวมกน ไดแก ความสามคคใหแงคดและคตสอนใจอนเปนประโยชนตอการด าเนนชวตในปจจบน รวมนทานทงหมด 15 เรอง คอ เศรษฐขายเรอน คดในของอในกระดก ครอบครวชาวนา คนหวดออวดด ไมเปนไร พดดเปนศรแกตว คดสรอยไขมกหาย นกยงทอง พระยาชางฉนทนต ลกนกคม ไมส าคญทชอ ธรรมานภาพ คนไมมสร ลกเนอทรายสองตว และลงกบจระเข ซงแตละเรองใหความสนกสนานเพลดเพลนและคตธรรม 15 หนงสอเรอง “ยงไมสายเกนไป” หนงสออานเพมเตมกลมสรางเสรมลกษณะนสย ชนประถมศกษาปท 5 – 6 ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสรางเสรมลกษณะนสย จรยศกษา ป.1 – 6 หนงสอเลมนผสมผสานเนอหาสาระทงในดานจรยศกษา ศลปศกษาและพลศกษาเขาดวยกนโดยใชจรยศกษาเปนแกน แตละเรองจะแทรกคณธรรมทก าหนดไวในหลกสตร เชน ความกลาหาญ ความเชอมนในตนเอง ความขยนหมนเพยร ความกตญญกตเวท และเนอหาเกยวกบสงเสพยตด แนวการเขยนเปนแบบเรองสน จ านวน 20 เรอง เชน กลาผกลาหาญ ชยชนะของสายบว แพรพบพอ สระแกว ฯลฯ16 หนงสอเรอง “ดาว

13 เรองเดยวกน, หนา 28. 14 เรองเดยวกน, หนา 42. 15 เรองเดยวกน, หนา 57. 16 เรองเดยวกน, หนา 76.

71

ลกไก” หนงสออานเพมเตม ชนประถมศกษาปท 1 – 2 ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสรางเสรมลกษณะนสย จรยศกษา ป.1 – 6 เกยวกบความกตญญกตเวทเปนต านานเกยวกบดาวลกไก มเนอเรองทใหความสนกสนานเพลดเพลนและสอดแทรกคณธรรม กลาวถงตายาย 2 คน เปนคนใจบญ เลยงแมไกและลกไกไวทงหมด 7 ตว วนหนงตากบยายปรกษากนวาจะฆาแมไกทเลยงไวเพอท าอาหารถวายพระ แมไกแอบไดยนจงคดตอบแทนบญคณโดยไมหนไปไหนยอมใหฆาโดยด เมอลกไกทง 6 ตวเหนแมไกตายจงพากนโดดเขากองไฟตายตามแมไก ดวยผลบญอนนเองท าใหไปเกดเปนกลมดาว 7 ดวงอยบนทองฟา เรยกวา ดาวลกไก จนกระทงทกวนน17

4.1.2 หลกสตรมธยมศกษาตอนตน

หลกสตรมธยมศกษาตอนตนนมหลกการ 4 ประการ คอ

1. เปนหลกสตรทใหการศกษาทวไปอนเปนพนฐานส าหรบการประกอบสมมาชพตามความสามารถและความสนใจและเปนหลกสตรทโรงเรยนสามารถจดโปรแกรมเรยนใหจบในตวเองไดหรอเปนพนฐานส าหรบการศกษาตอ 2. เปนหลกสตรทมงพฒนาบคลกภาพและเปดโอกาสใหเดกวยรนไดคนพบความสามารถ ความสนใจและความถนดเฉพาะตนโดยใหผเรยนมความรทงวชาสามญและวชาอาชพทเหมาะสมกบวย ความสามารถ ความสนใจและความถนดของแตละบคคล 3. เปนหลกสตรทสนองความตองการของทองถนทางดานอาชพ การจดสอนวชาอาชพจงจ าเปนจะตองสอดคลองกบสภาพและความตองการของทองถน 4. เปนหลกสตรทเปดโอกาสใหผเรยนไดสามารถศกษาหาความรและทกษะจากแหลงวทยาการและสถานประกอบการตางๆ ได

หลกสตรมธยมศกษาตอนตนนมจดหมาย 10 ประการดงตอไปน

1. เพอใหผเรยนคนพบและพฒนาความสามารถ ความถนดและความสนใจของตนเอง 2. เพอใหมนสยใฝหาความร ทกษะ รจกคด และวเคราะหอยางมระเบยบวธการ และมความคดรเรมสรางสรรค 3. เพอใหมทรรศนะทดตอสมมาชพทกชนด มระเบยบวนยในการท างานทงในสวนตนและหมคณะ มานะ พากเพยร อดทน ประหยด และใชเวลาใหเปนประโยชน 4. เพอใหมความซอสตย มวนยในตนเอง เคารพตอกฎหมาย และ กตกาของสงคม รบผดชอบตอตนเอง ครอบครวและสงคม ตลอดทงเสรมสรางความเสมอภาคและความเปนธรรมในสงคม 5. เพอใหรจกสทธและหนาท รจกท างานเปนหมคณะ มความสามคค และเสยสละเพอสวนรวม รจกแกปญหาดวยสนตวธอยางมหลกการ และเหตผล 6. เพอใหมความรและทกษะทเปนพนฐานเพยงพอแกการน าไปปรบปรงการด ารงชวตทงสวนตนและครอบครว รวมทงการฝกงานและการศกษาเพมเตม


72

7. เพอใหมสขภาพสมบรณทงรางกายและจตใจ และใหรจกสงเสรมการสาธารณสขของชมชน 8. เพอใหรกและผกพนกบทองถนของตน ใหรจกบ ารงรกษาสภาพแวดลอม เพอสรางสรรคความเจรญใหแกทองถน ตลอดจนสงเสรมศลปวฒนธรรมไทย 9. เพ อปลกฝ งให มความภ ม ใจในความเปนไทยมความจงรกภกดต อชาต ศาสนา พระมหากษตรย ใหมความรและเลอมใสในการปกครองตามระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยเปนประมข รวมกนธ ารงรกษาความปลอดภยและความมนคงของประเทศชาต 10. เพอสงเสรมความเขาใจอนดของมนษยชาตในการอยรวมกนอยางสนตสข18

โครงสร า งหล กส ต รของช น มธยมศ กษาตอนตน ม รายละ เอ ยดด งแนบท ายค าส งกระทรวงศกษาธการท วก. 213/2525 ดงตอไปน

ตารางท 11 หลกสตรมธยมศกษาตอนตน พ.ศ. 2521

กลมวชา

จ านวนคาบตอสปดาหตอป

ม. 1 ม.2 ม. 3 บงคบ เลอก

(ไมเกน) บงคบ เลอก

(ไมเกน) บงคบ เลอก

(ไมเกน) 1. ภาษา ภาษาไทย ภาษาตางประเทศ 2. วทยาศาสตร – คณตศาสตร วทยาศาสตร คณตศาสตร 3. สงคมศกษา 4. พฒนาบคลกภาพ พลานามย ศลปศกษา 5. การงานและอาชพ การงาน อาชพ

4 4 4 5 3 2 4

6 2 2 2 6

4 4 4 5 3 2 4

2 6 2 2 4 6

4 4 5 3 4

4 8 6 4 4 6

12

รวม (ไมนอยกวา)

26 6 26 6 20 12 32 32 32

กจกรรม แนะแนวและสอนซอมเสรม 3 3 3

รวมทงสน (ไมนอยกวา) 35 35 35

18 กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, หลกสตรมธยมศกษาตอนตน พทธศกราช 2521 (กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว, 2525), หนา 1 – 2.

73

โดยทผเรยนจะตองเรยนวชาบงคบทก าหนดไวในหลกสตรรวม 72 หนวยการเรยนและเรยนวชาเลอกอยางนอย 24 หนวยการเรยน โดยจะตองไดหนวยการเรยนไมต ากวา 85 หนวยการเรยน19

4.1.2.1 โครงสรางวชาสงคมศกษาและภาษาไทย

กลมสงคมศกษาประกอบดวยวชาตอไปน 1. ภมศาสตร 2. ประวตศาสตร 3. หนาทพลเมอง 4. ศลธรรม 5. สงคมวทยา 6. ประชากรศกษาและสงแวดลอม 7. เศรษฐศาสตร โดยมจดประสงค 6 ประการคอ

1. เพอสงเสรมความเปนพลเมองดตามระบอบการปกครองแบบประชาธปไตย อ นมพระมหากษตรยเปนประมข 2. เพอใหมความรกชาต มความสามคคในชาต มความเสยสละเพอสวนรวม มความซาบซงในผลงานอนดเดนของคนไทย รจกธ ารงรกษาไวซงเอกราช และรจกรกษาแบบอยางวฒนธรรมประเพณอนเปนเอกลกษณทดงามของชาต 3. เพอเสรมสรางใหมคณภาพในการด าเนนชวต มคณธรรมประจ าใจ และมคณสมบตตางๆ อนพงประสงคของสงคมไทย 4. เพอเสรมสรางใหมความรและความเขาใจพนฐานในการพฒนาสรางสรรค และแกปญหาในดานสงคม เศรษฐกจและเทคโนโลย โดยอาศยคณธรรมและวธการทางวทยาศาสตรเปนปจจยส าคญ 5. เพอเสรมสรางบทบาท หนาท ความรบผดชอบและความสมพนธอนดระหวางสมาชกในครอบครว ในชมชน ในประเทศและในประชาคมของโลก 6. เพอใหเกดความรก ความผกพนกบทองถนของตน ตลอดจนเหนคณคา มความรบผดชอบ รวมทงใหตระหนกถงการอนรกษและพฒนาทรพยากรและสงแวดลอม โดยค านงถงผลประโยชนสวนรวมเปนส าคญ โดยมโครงสรางดงตอไปน

วชาบงคบ วชาละ 5 คาบ/สปดาห/ภาค 2.5 หนวยการเรยน ชนมธยมศกษาปท 1 วชา ส 101 - ส 102 ประเทศของเรา ชนมธยมศกษาปท 2 วชา ส 203 - ส 204 เพอนบานของเรา ชนมธยมศกษาปท 3 วชา ส 305 - ส 306 โลกของเรา วชาเลอก 2 คาบ/สปดาห/ภาค 1 หนวยการเรยนประกอบดวยวชา

ส 011 สงคมและวฒนธรรมไทย ส 012 เอกภาพ ส 013 กรอาน ส 014 ศาสนบญญต ส 015 จรยธรรม ส 016 ศาสนประวต ส 021 ชวตและงานของบคคลตวอยาง ส 031 เศรษฐศาสตรทวไป ส 041 กฎหมายในชวตประจ าวน ส 051 การอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ส 061 ประชากรศกษา ส 071 ภมศาสตรเบองตน ส 081 ประวตศาสตรทวไป ส 091 ประวตศาสตรไทย 1 ส 092 ประวตศาสตรไทย 2

หมายเหต รายวชา ส 012 - ส 016 เปนวชาอสลามศกษา โรงเรยนจะจดสอนวชาใดกอน – หลงกไดตามความเหมาะสมและความพรอมของโรงเรยน20 สวนวชาภาษาไทยมจดประสงค 7 ประการ


74

1. ใหเลงเหนความส าคญของภาษาไทย ในฐานะเปนเครองมอสอสารของประชาชาตและเปนปจจยทะนบ ารงความสามคคของประชาชาต 2. ใหเขาใจวาการใชภาษาไดด เปนการชวยใหเกดความรวมมอของคนในชาต น ามาซงความสมครสมานกน และท าใหสามารถประกอบกจการตางๆ ได โดยมประสทธภาพ 3. ใหสามารถใชภาษาไทยไดโดยรทเหมาะทควร ตามวยและศกยภาพของนกเรยน เพอประโยชนทงในการศกษาวชาตางๆ และในการด าเนนชวต 4. ใหมความใครรใครเรยน พอใจทจะแสวงหาความรเพมเตมจากการอานและฟง 5. ใหสามารถคดคนปญหาทเกดขนจากประสบการณทไดฟงไดอานโดยใชวจารณญาณคอพยายามขบปญหาเหลานน เมอเกดปญญา มความคดแจมแจงขนเปนล าดบและน าผลจากการคดคนทถกตองไปปฏบตในการด าเนนชวต 6. ใหสามารถพจารณาหนงสอ งานเขยน งานประพนธทไดอาน ใหแลเหนทงสวนดและสวนบกพรอง 7. ใหเหนคณคาของวรรณคดและเหนความส าคญของงานประพนธกบการใชภาษาโดยมรสนยมวาเปนสงส าคญในวฒนธรรมของชาต โดยมโครงสรางดงตอไปน

วชาบงคบ วชาละ 4 คาบ/สปดาห/ภาค 2 หนวยการเรยน ชนมธยมศกษาปท 1 วชา 101 - ท 102 ภาษาไทย ชนมธยมศกษาปท 2 วชา ท 203 - ท 204 ภาษาไทย ชนมธยมศกษาปท 3 วชา ท 305 - ท 306 ภาษาไทย วชาเลอก วชาละ 2 คาบ/สปดาห/ภาค 1 หนวยการเรยน ชนมธยมศกษาปท 2 วชา ท 211 เสรมทกษะภาษา วชา ท 221 การอานและพจารณาหนงสอ ชนมธยมศกษาปท 3 วชา 2 คาบ/สปดาห/ภาค 1 หนวยการเรยน ประกอบดวยวชา ท 322 การอานงานประพนธ เฉพาะเรอง ท331ภาษาไทยเพอกจธระ ท 341 การพดและการเขยนเชงสรางสรรค ท 351 หลกภาษาเพอการสอสาร21


หลกสตรดงกลาวมวชาทเกยวของกบพระพทธศาสนา คอวชา ส 101 และ ส 102 ประเทศของเราซงเปนวชาของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 มอตราเรยน 5 คาบ/สปดาห วชาละ 2.5 หนวยการเรยนโดยมค าอธบายรายวชาทเกยวกบพระพทธศาสนาวาศกษาประวตศาสตรพระพทธศาสนา ธรรมะและพธกรรม ตลอดจนแนวทางการด ารงชวตของประชาชนตามคตพระพทธศาสนาและศาสนาอนๆ ในประเทศไทย22 ในสวนตอไปจะพจารณาถงวชาเลอกตางๆในหมวดวชาสงคมศกษาวามวชาใดทมความเกยวของกบพระพทธศาสนาอยหรอไม ดงมขอมลรายละเอยดของวชาเลอกในหมวดสงคมศกษา ดงตอไปน วชา ส 011 สงคมและวฒนธรรมไทย ส 012 เอกภาพ ส 013 กรอาน ส 014 ศาสนบญญต ส 015 จรยธรรม ส 016 ศาสนประวต ส 021 ชวตและงานของบคคลตวอยาง ส 031 เศรษฐศาสตรทวไป ส 041 กฎหมายในชวตประจ าวน ส 051 การอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ส 061

20 เรองเดยวกน, หนา 71 – 74. 21 เรองเดยวกน, หนา 9 – 10. 22 เรองเดยวกน, หนา 75.

75

ประชากรศกษา ส 071 ภมศาสตรเบองตน ส 081 ประวตศาสตรทวไป ส 091 ประวตศาสตรไทย 1 ส 092 ประวตศาสตรไทย 2

ในสวนของวชาเลอกนนไมมวชาทเกยวของกบวชาพระพทธศาสนาโดยตรงแตมวชาทดเหมอนจะเกยวของกบหลกธรรม เชน วชาศาสนบญญต วชาศาสนประวต วชาจรยธรรม แตเมอพจารณารายละเอยดของวชาแลวพบวาเปนวชาของศาสนาอสลาม กลาวคอ วชาศาสนบญญต มเนอหาเกยวของกบบทบญญตตางๆ ของศาสนาอสลาม เชน การละหมาด การถอศลอด กฏของซากาตและฟตเราะห สวนวชาศาสนประวตมเนอหาเกยวของกบประวตของคมภรเตารอต คมภร ซามธและคมภรอนซล ประวตนบมฮมหมด ชวประวตและผลงานของคลาฟาอร รอซดน อาบบกร อมร อสมานและอาล นอกจากน วชาเอกภาพและวชากรอานกมเนอหาทเกยวของกบศาสนาอสลามโดยตรง กลาวคอวชาเอกภาพมเนอหาเกยวกบ อล – อสลาม ความศรทธาและกฟร การปฏเสธศาสนาอสลาม ความศรทธาใน อลลอฮ อลกรอาน อนญล เตารอต ซาปร ซฮฟ รอซล วนสนโลก (วนกยามะห) ในขณะทวชากรอานกเนนในการฝกอาน (ตจญวด) พรอมทงการใหความรและความเขาใจในซเราะหและอายะหทก าหนด23 วชาจรยธรรมทนาจะเปนวชาทเกยวของกบพระพทธศาสนานนจงเปนของศาสนาอสลามตามประกาศกระทรวงศกษาธการ ทวก 438/2520 ลงวนท 3 ตลาคม 2520 ลงนามโดยนายสายหยด จ าปาทอง รองปลดกระทรวง รกษาราชการแทน ปลดกระทรวงศกษาธการ เรองการเพมรายวชาหลกสตรมธยมศกษาตอนตน ในกลมวชาสงคมศกษา ซงเปนหลกสตรอสลามศกษา 5 วชา คอ วชาเอกภาพ กรอาน ศาสนบญญต ศาสนประวตและวชาจรยธรรม24

ดงนนจงไมมวชาเลอกทเกยวของกบพระพทธศาสนาอยในหลกสตรแตอยางใด สวนวชาภาษาไทยนน มเนอหาเกยวกบพระพทธศาสนาคอเรองการฟงพระธรรมเทศนาในวชา ท 203 – 204 และ วชา ท 211 วชาเลอกในสวนของวชาภาษาตางประเทศกไมมวชาภาษาบาลทสงเคราะหไดวามความเกยวเนองกบพระพทธศาสนา ดงทเคยมในหลกสตรการศกษาปกอนๆ แตมวชาภาษาตางประเทศ ซงเปนทงวชาหลกและวชาเลอกคอ ภาษาองกฤษ ภาษาฝรงเศส ภาษาญปนและภาษาอาหรบ25 นอกจากนยงมหนงสอเสรมประสบการณ เชน หนงสอเรอง “นทานภาพกาพยกลอน รวบรวมมาจากหนากลางวารสารพทธรกษาของพทธสมาคมแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภเปนนทานภาพบรรยายดวยกาพยและกลอน ใหคตสอนใจในดานความกตญญกตเวท ความเมตตาปราน ความสามคคและความขยนหมนเพยร รวม 42 เรอง เชน ควรเมตตาตอปวงชน ลกดมกตญญ ควรชนชมนยมไพร แตงตวลนโจรจกชง ใชกลแกคนโกง เลยงชพดวยสามคค เขยขวญทสรรแลว ผใหยอมไดรบ แกความจน ไมเลอกงาน กตเวทมคณเลศ คนขยนนนไดด บณฑตยอมจตมน ชวยโจรนอาจมภย แผเมตตาอายยน และอยาหดขดใจนาย ฯลฯ แตละเรองจะใหทงสาระ ความสนกสนานเพลดเพลนและใหคตสอนใจ26 หนงสอเรอง

23 เรองเดยวกน, หนา 79 – 83. 24 เรองเดยวกน, หนา 228 – 229. 25 เรองเดยวกน, หนา 21 – 50. 26 กรมวชาการ, บรรณนทศนสงเขปหนงสอเสรมประสบการณ ระดบมธยมศกษาของกรมวชาการ, หนา 17.

76

“อนสาวรยวรชนไทย” มรายละเอยดเกยวกบเรองราวและเกยรตประวตของวรชนทไดกระท าคณประโยชนแกประเทศชาตอยางใหญหลวงและควรยดถอเปนแบบอยางใชประกอบการเรยนการสอนกลมสงคมศกษา ระดบมธยมศกษาตอนตน รายวชา ส 021 ชวตและงานของบคคลตวอยาง27

หนงสอธรรมจรยา เลม 4 ของเจาพระยาธรรมศกดมนตรใชประกอบการเรยนการสอนกลมสงคมศกษา ระดบมธยมศกษาตอนตน รายวชา ส 015 จรยธรรมและระดบมธยมศกษาตอนปลาย ส 402 สงคมศกษาเปนหนงสอทใหความรทางดานคณธรรมและจรยธรรมในดานตางๆ เชน ความซอสตย ความรบผดชอบ ความรกชาต ฯลฯ เนอหาแบงออกเปน 2 ภาค ภาคตนม 10 บท เชน คนเราจะอยในโลกแตล าพงไมได บานกบความรกและความประนประนอมกนระหวางคนในบาน ความรจกผดชอบสอนใหรจกความจรง ความนบถอ ภาค 2 ม 14 บท เชน ความซอตรงในกจการทวไป เราเปนหนสตวทเราใชแรงอยางไร รกชาต ความดทลบลางความชว ความดทไมรจกสนสญ เราเกยวของกบศาสนาอยางไร ตอนทายของทกบทมค าถามใหเดกคดดวย28 หนงสอเรอง “เสยงกองจากโรงเรยนเชงเขา” ใชประกอบการเรยนการสอนวชาภาษาไทย ระดบมธยมศกษาตอนตน รายวชา ท 306 ภาษาไทยเกยวกบการเขยน แปลจากฉบบภาษาองกฤษเรอง “Echoes from a Mountain School” รวมเรยงความทเดกญปน 8 คนเขยนแสดงความคดเหนของตนเองเกยวกบสภาพทองถนและปญหาสงคมทตนอาศยอย ตลอดจนการแกไขอปสรรคตางๆใหลลวงไป ไดแก เรองฝน เราตองท างานเพอสนตภาพ วนของผม เมอเราโตขน ความเดอดรอนเรองเงน ท าไมจงตองคาตลาดมด เราตองมเวลาทจะคดและศกษาหาความร และนกถงวนตายของแมและความยากล าบากของเรา แตละเรองใหสาระความร ความเพลดเพลน และสะทอนใหเหนถงสภาพความเปนอยของพวกเขาเหลานนในภาวะทเกดสงคราม29

หนงสอ “จดหมายถงลก” เปนหนงสอสงเสรมการอานชดพระพทธศาสนาและจรยธรรม ระดบมธยมศกษาใชประกอบการเรยนการสอนกลมสงคมศกษา ระดบมธยมศกษาตอนตน รายวชา ส 015 จรยธรรม ใหคตธรรมและสาระตางๆทมคณคาในการอบรมสงสอนเยาวชนใหประพฤตด หมนศกษาหาความรและใชเวลาวางใหเปนประโยชน รปแบบการเขยนเปนจดหมาย 3 ฉบบ คอ จนทรลอย รวมพรและสรภทร เขยนขนระหวางทพอแมตองไปอยตางจงหวดชวคราวและใหลกทงสามคนซงอยในวยรนและยางเขาวยหนมสาวดแลตวเอง ขอความในจดหมายเปนการตอบค าถามและอธบายทางแกปญหา ตลอดจนความวตกกงวลของลกทงสามคน โดยเชญพระพทธวจนะมาอธบายและยกตวอยางประกอบใหเหนจรง30 หนงสอเรอง “มารยาทไทย” ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสงคมศกษา ระดบมธยมศกษาตอนตน วชา ส 011 สงคมและวฒนธรรมไทย ส 015 จรยธรรม หนงสอ “คนไทยทไดรบรางวลแมกไซ


77

ไซ” ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสงคมศกษา ระดบมธยมศกษาตอนตน วชา ส 021 ชวตและงานของบคคลตวอยาง31


หลกสตรมธยมศกษาตอนปลายมหลกการ 8 ประการคอ

1. เปนหลกสตรหลงหลกสตรมธยมศกษาตอนตนซงใหการศกษาทวไป และพนฐานวชาอาชพอยางกวางๆมาแลว ส าหรบมธยมศกษาตอนปลาย เนนการเลอกกลมวชาตามความถนด ความสามารถ และความสนใจ เพอผเรยนจะยดเปนอาชพตอไป

2. เปนหลกสตรทมงฝกผเรยนใหมประสบการณเพอใหเกดความรความช านาญทสามารถจะน าไปใชปฏบตและประกอบอาชพไดจรง หรอเพอหาความรเพมเตม หรอเปนพนฐานส าหรบศกษาตอในระดบสงขน

3. เปนหลกสตรทมงใหผเรยนฝาใจแสวงหา ความร ความจรง เพอใหเกดความงอกงามทางสตปญญา ความส านกและความซาบซงในคณคาของธรรมชาต ศลปะ วฒนธรรม และงานสรางสรรคของมนษย

4. เปนหลกสตรทมงปลกฝงคณธรรมและความกลาทางจรยธรรม ทงนใหเนนการประพฤต ปฏบตเปนส าคญ

5. เปนหลกสตรทมงเนนการผสมผสานความรกบการปฏบตใหสอดคลองกบภาวะเศรษฐกจสงคม และการกครองตามระบอบประชาธปไตย อนมพระมหากษตรยเปนประมข

6. เปนหลกสตรทมงเนนการเลอกเฟนวทยาศาสตรและเทคโนโลยทเหมาะสมไปใชในการพฒนาทองถน การด ารงชวตและการประกอบอาชพ

7. เปนหลกสตรทสนบสนนใหผ เรยนรวมมอกนใชความร ความสามารถเพอการอนรกษสงแวดลอมและการพฒนาสงคม

8. เปนหลกสตรทเปดโอกาสใหผเรยนไดสามารถศกษาหาความรและทกษะจากแหลงวทยาการ สถานประกอบการและสถานประกอบอาชพอสระ

หลกสตรมธยมศกษาตอนปลายมจดหมาย 8 ประการคอ

1. เพอใหรจกด ารงชวตบนพนฐานแหงคณธรรม ไมเบยดเบยนผอน มความซอสตยสจรตและยตธรรม มระเบยบวนย มน าใจเปนนกกฬา มสขภาพสมบรณทงทางรางกายและจตใจ มความรบผดชอบตอตนเอง ครอบครว ทองถน และ ประเทศชาต 2. เพอใหรจกวธการเรยนร คดเปน ท าเปน รจกแกปญหา มความคดรเรมสรางสรรค มน สยใฝหาความรและทกษะอยเสมอ รกการท างาน สามารถท างานเปนหมคณะ มความขยนหมนเพยร อดทนและรจกประหยด


78

3. เพอใหมความร ทกษะในวชาอาชพเพยงพอแกการด าเนนชวต มเจตคตทดตออาชพ รชองทางในการประกอบสมมาชพท เหมาะสมกบตน เพอสรางสรรคค วามเจรญตอทองถนและประเทศชาต 4. เพอใหมความร ความเขาใจ และเหนคณคาในวทยาการ ศลปะ วฒนธรรม ธรรมชาต รจกใชและอนรกษทรพยากรและสงแวดลอม 5. เพอใหรจกเคารพสทธ เสรภาพของผอน รจกหนาทของตนเองและผอน รจกใชสทธเสรภาพของตนในทางสรางสรรคบนรากฐานแหงกฎหมายจรยธรรมและศาสนา 6. เพอใหมความส านกในการเปนคนไทยรวมกน เสยสละเพอสวนรวม มความรกชาต รกประชาธปไตย ร จกใชสตและปญญาในการด ารงรกษาไว ซงความมนคงของชาต ศาสนา และ พระมหากษตรย 7. เพอใหเขาใจพนฐานและปญหาการเมอง เศรษฐกจและสงคมของประเทศและของโลกปจจบน มความส านกในการเปนสวนหนงของมนษยชาต รจกแกปญหา และขอขดแยงดวยวธการแหงปญญาและสนตวธ หลกสตรดงกลาวมอตราเวลาเรยนสปดาหหนงมการเรยน 35 – 40 คาบ ภาคเรยนละ 20 สปดาห ปหนงม 2 ภาคการศกษา โดยตองไดหนวยการเรยนทงสนไมนอยกวา 75 หนวยการเรยน และแบงโครงสรางวชาออกเปน 2 สวนคอ วชาบงคบ และวชาเลอก ซงมรายละเอยดดงตอไปน

1. วชาบงคบ ม 2 สวน

1.1 วชาสามญ จ านวน 24 หนวยการเรยน ไดแก ภาษาไทย 6 หนวยการเรยน สงคมศกษา 6 หนวยการเรยน พลานามย 6 หนวยการเรยน

วทยาศาสตร 6 หนวยการเรยน 1.2 วชาพนฐานวชาอาชพ จ านวน 12 หนวยการเรยน โดยเลอกสาขาใดสาขาหนงตอไปน ชางอตสาหกรรม 12 หนวยการเรยน เกษตรกรรม 12 หนวยการเรยน คหกรรม 12 หนวยการเรยน พาณชยกรรม 12 หนวยการเรยน

ศลปหตถกรรม 12 หนวยการเรยน ศลปกรรม 12 หนวยการเรยน

2. วชาเลอก 2.1 วชาเลอกตามแผนการเรยน ใหเลอกจากหมวดวชาตางๆตอไปนตามแผนการเรยน

ภาษาไทย ศลปกรรม สงคมศกษา ชางอตสาหกรรม พลานามย เกษตรกรรม

79

วทยาศาสตร คหกรรม คณตศาสตร พาณชยกรรม ภาษาตางประเทศ ศลปหตถกรรม

2.2 วชาเลอกเสร ใหเลอกเพมเตมเพอเสรมวชาเลอกตามแผนการเรยน หรอเพอสนองความสนใจพเศษ ทงนโดยเลอกจากหมวดวชาทระบไวในขอ 2.1

หมายเหต รายวชาในกลมวชาชางอตสาหกรรม เกษตรกรรม คหกรรม พาณชยกรรมและ ศลปหตถกรรมใหเลอกจากหลกสตรประกาศนยบตรวชาชพ พทธศกราช 2524 และหลกสตรอนๆทกระทรวงศกษาธการอนมต32

4.2.1 โครงสรางวชาสงคมศกษาและภาษาไทย

วชาในกลมสงคมศกษามจดประสงค 7 ประการ คอ

1. เพอใหรจกด ารงชวตบนพนฐานแหงคณธรรม มความกลาทางจรยธรรม ไมเบยดเบยนผอน มความซอสตย สจรต และยตธรรม มระเบยบวนย มความอดทน รจกประหยด มความรบผดชอบตอตนเอง ครอบครว ทองถน และประเทศชาต 2. เพอใหรจกวธการเรยนร คดเปน ท าเปน รจกแกปญหา มความคดรเรมสรางสรรค มนสยใฝหาความรและทกษะอยเสมอ เหนคณคาของการท างานทสจรต และสามารถท างานเปนหมคณะ 3. เพอใหมความรความเขาใจและเหนคณคาในวทยาการ ศลปะ วฒนธรรม ธรรมชาต ร จกใชและอนรกษทรพยากร และสงแวดลอม 4. เพอใหมความรความเขาใจในลกษณะภมศาสตรกายภาพของประเทศไทย และความสมพนธระหวางอทธพลของลกษณะทางกายภาพทมตอการด ารงชพของประชากร 5. เพอใหรจกเคารพในสทธเสรภาพของผอน รจกหนาทและรจกใชสทธเสรภาพของตนในทางสรางสรรคบนรากฐานแหงกฎหมาย จรยธรรม และศาสนา 6. เพอใหมความส านกในการเปนคนไทยรวมกน เสยสละเพอสวนรวม มความรกชาต รกประชาธปไตย ร จกใชสตและปญญาในการด ารงรกษาไวซงความมนคงของชาต ศาสนาและพระมหากษตรย 7. เพอใหเขาใจพนฐานและปญหาการเมอง เศรษฐกจและสงคม ของประเทศ และของโลกปจจบน มความส านกในการเปนสวนหนงของมนษยชาต รจกแกปญหาและขอขดแยงดวยวธการแหงปญญาและสนตวธ

วชาสงคมประกอบดวยวชาตอไปน 1. ภมศาสตร 2. ประวตศาสตร 3. รฐศาสตร 4. จรยธรรม 5. สงคมวทยา 6. เศรษฐศาสตร 7. กฎหมาย 8. ประชากรศกษาและสงแวดลอมโดยมโครงสรางดงตอไปน วชาบงคบวชาละ 2 คาบ/สปดาห/ภาค 1 หนวยการเรยน ชนมธยมศกษาปท 4 – 6 ม วชาสงคมศกษาคอวชา ส 401 ส 402 ส 503 ส 504 ส 605 ส 606 วชาเลอก 2 คาบ/สปดาห/ภาค 1 หนวย

32 กระทรวงศกษาธการ, หลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย พทธศกราช 2524 (กรงเทพฯ: อมรนทรการพมพ, 2523), หนา 7 – 12.

80

การเรยน ประกอบดวยวชา ส 011 ภมศาสตรมนษย ส 012 ภมศาสตรเศรษฐกจ ส 013 การส ารวจทองถนเชงภมศาสตร ส 014 ความรเบองตนเกยวกบเมอง ส 021 หลกฐานประวตศาสตรในประเทศไทย ส 022 เอเชยตะวนออกในโลกปจจบน ส 023 เอเชยใตในโลกปจจบน ส 024 ยโรปสมยใหม ส 025ประวตศาสตรรสเซย ส 026 ประวตศาสตรอเมรกา ส 027 ประวตนกคดทส าคญของโลก ส 028 ประวตนกวทยาศาสตรฯ ทส าคญของโลก ส 029 ววฒนาการคมนาคมขนสงและสอสาร ส 0210 ประวตสงคมและวฒนธรรมไทย ส 0211 เหตการณปจจบน ส 031การปกครองทองถนของไทย ส 041พทธศาสนาในประเทศไทย ส 042 พระพทธรปและพทธศลปในประเทศไทย ส 051มนษยกบสงคม ส 061 รายไดประชาชาต ส 062 การเงน การคลง การธนาคาร ส 071กฎหมายทประชาชนควรร ส 081พลงงานกบสงแวดลอม ส 082ประชากรกบคณภาพชวต33 สวนวชาภาษาไทยมจดประสงค 9 ประการคอ

1. เพอใหตระหนกในความส าคญของภาษาไทยในฐานะเปนเครองมอสอสารของประชาชาตไทย ใหมคานยมอนพงประสงคในการเรยนภาษาไทย และมความภาคภมใจในวฒนธรรมทางภาษาของชาต

2. เพอใหเขาใจธรรมชาตของภาษาและรจกสงเกตลกษณะทวไปของภาษาไทย สามารถน าความรไปใชไดถกตองตามระเบยบของภาษา

3. เพอใหสามารถใชภาษาไทยสอสารไดอยางมประสทธผล อนจะน าไปสการพฒนาตนเองทกดานเพอประโยชนสขแกตนเองและสงคม

4. เพอใหสามารถตดตอสอสารกจธระตางๆ ใหสมฤทธผลทงในการพดและการเขยนสามารถใชภาษาไดถกตองตามระดบของบคคลเหมาะสมกบกาลเทศะและสถานการณ

5. เพอใหสามารถอานออกเสยงใหผฟงรบสารไดแจมแจง สามารถอานหนงสอและเอกสารตางๆดวยความเขาใจ ถกตอง รวดเรว มรสนยมทดในการเลอกอานหนงสอและมนสยรกการอาน

6. เพอใหเขาใจและสามารถวเคราะหเรองราวทไดฟง ไดอานจากบคคลหรอจากสอมวลชนอนจะน าใหเกดวจารณญาณ

7. เพอใหประจกษในคณคาของวรรณคดตามควรแกวยและศกยภาพ สามารถอานและเขาใจ วรรณคดทเปนมรดกทางวฒนธรรมและทสรางสรรคขนในปจจบน

8. เพอใหมความใครร ใครเรยน สามารถใชภาษาแสวงหาความรในโรงเรยนและตอๆไปทงในดานอาชพและเพอประโยชนสขในดานอนๆ

9. เพอใหสามารถใชทกษะทางภาษาเปนเครองมอในการศกษาตอ หรอในการศกษาคนควาวทยาการตางๆตามความสนใจ

โดยมโครงสรางดงตอไปน วชาบงคบวชาละ 2 คาบ/สปดาห/ภาค 1 หนวยการเรยน วชาภาษาไทย ชนมธยมศกษาปท 4 – 6 วชา ท 401 ท 402 ท 503 ท 504 ท 605 ท 606 วชาเลอก 2 คาบ/สปดาห/ภาค 1 หนวยการเรยน ประกอบดวยวชา ท 011 การพ ด ท 02 1กา รอ านแล ะพ จ า รณาวรรณกรรม ท 022 วรรณกรรมปจจบน ท 031 ประวตวรรณคด 1 ท 032 ประวตวรรณคด 2 ท 033วรรณคดมรดก ท 034 การพนจวรรณคดมรดกเฉพาะเรอง ท 041 การเขยน 1 ท 042 การเขยน 2 ท


81

051 ภาษากบวฒนธรรม ท 061 ภาษาไทยเพอกจกรรมการแสดง ท 062 การแสดงออกตอหนาประชมชน ท 071 ภาษาไทยเพอประโยชนเฉพาะ ท 081 การศกษาคนควาเบองตน ท 091 ลกษณะควรสงเกตบางประการของภาษาไทย ท 092 ความรเกยวกบภาษาไทย34


ส าหรบวชาทมเนอหาเกยวของกบพระพทธศาสนาในหมวดสงคมศกษานนมรายละเอยดดงตอไปน วชา ส 401 สงคมศกษา มเนอหาเกยวกบศกษาการจดระเบยบทางสงคมซงประกอบดวยคานยม ความเชอ ปทสถานวถประชา ศลธรรมจรรยาและกฎหมาย วชา ส 402 สงคมศกษามวตถประสงคเพอใหตระหนกในความส าคญของจรยธรรมวาเปนเรองทจ าเปนตอชวตและมประโยชนในการแกปญหาชวตไดเพอใหรจกใชมาตรฐานการตดสนความดและความชวไดถกตองเพอใหรจกท าจตใจใหสงบ ปรบจตใจใหแขงแกรง คลองแคลว พรอมทจะเรยนและท างานใหมประสทธภาพและเพอใหตระหนกถงคณธรรมทจ าเปนในการพฒนาบคลกภาพและสงคมและประพฤตปฏบตคณธรรมเหลานนจนเปนนสย โดยศกษาความหมายและประโยชนของจรยศาสตรทมตอตนเองและสงคมและระดบของประโยชน ศกษาความดและความชวและมาตรฐานตดสนความดและความชวทงในแงปรชญา ศาสนา และสภาวะทางเศรษฐกจและสงคมศกษา การปลกฝงคานยมโดยวธการแหงปญญาและวธการแหงศรทธา ศกษาคณธรรมทจ าเปนตอการพฒนาบคลกภาพของปจเจกบคคลและการพฒนาสงคมไทยไดแก ความละอายและเกรงกลวตอความชว การประกอบความด การท าจตใจใหบรสทธ ความกลาทางจรยธรรม ความรบผดชอบตอตนเองและสงคม ความมวนย ความซอสตยสจรต ความกตญญกตเวท ความมธยสถ การรจกประมาณตนหรอความพอด ความมวจารณญาณในการตดสนปญหาตางๆ การเสยสละ การรจกสรางความส าเรจในชวตของตนเองและสงคม การรจกเคารพในความคดเหนของตนเองและผอน ตลอดจนการไมเบยดเบยนและกอความเดอดรอนใหแกผอนศกษาความหมาย ความมงหมายและประโยชนของสมาธ ทงในชวตประจ าวนในการพฒนาบคลกภาพและทเปนจดหมายของศาสนาศกษาหลกการและวธการสรางสมาธในระดบทใชในชวตประจ าวนและในระดบการพฒนาบคลกภาพ

วชา ส 606 สงคมศกษา มจดประสงคเพอใหรจกความหมายของศาสนาและลทธ และใหเขาใจความแตกตางของศาสนาและลทธเพอใหรมลเหตการณเกดศาสนาและประเภทของศาสนาเพอใหตระหนกในความส าคญและประโยชนของศาสนาตอสงคมและปจเจกบคคลและใหสามารถน ามาปรบใชกบชวตประจ าวนไดเพอใหรประวตศาสดา ก าเนด และววฒนาการของนกายส าคญของศาสนาส าคญ 4 ศาสนา ไดแก ศาสนาพราหมณ ฮนด พทธ ครสตและอสลามเพอใหเขาใจหลกค าสอนพนฐานของแตละศาสนา และพธกรรมของศาสนาพรอมทงสามารถประกอบพธกรรมนนๆ ตามแตกรณเพอใหเกดความเขาใจอนดระหวางศาสนกตางศาสนา โดยศกษาความหมายของศาสนาและลทธและความแตกตางระหวางศาสนากบลทธตลอดจนมลเหตของการเกดศาสนา และประเภทของศาสนาศกษาประโยชน และความส าคญของศาสนาทมตอการด าเนนชวตของปจเจกบคคลและสงคมศกษาศาสนาพราหมณ ฮนด โดยสงเขป ในเรองประวตความเปนมานกายส าคญ ไดแก นกายไศวะ นกายไวษณพ ศกษาคมภรไตร 34 เรองเดยวกน, หนา 15 – 17.

82

เพท ศกษาหลกค าสอนส าคญไดแกหลกอาศรม 4 หลกปรมาตมน หลกโมกษะ หลกทรรศนะหรอปรชญา 6 และศกษาพธกรรมส าคญ เชน สงสการ 12 ศกษาศาสนาพทธ ในเรองแหลงก าเนดและความเปนมาโดยเนนสภาวะสงคมมนษยกอนพทธกาล นกายทส าคญ พระคมภรไตรปฎกหลกค าสอนทส าคญ ไดแก ขนธ 5 อรยสจ 4 และไตรลกษณ ตลอดจนศกษาพธกรรมทางศาสนาเชน พธบรรพชาอปสมบท พธทอดกฐน พธเกยวกบวนส าคญของศาสนาเปนตน ศกษาศาสนาครสต ในเรองประวตความเปนมาโดยยอ ก าเนดและววฒนาการของนกายส าคญพระคมภรไบเบล หลกค าสอนส าคญไดแก หลกตรเอกานภาพ หลกความรกและหลกอาณาจกรพระเจา ตลอดจนศกษาศลศกดสทธ 7 ประการ ศกษาศาสนาอสลามโดยสงเขปในเรอง ประวตความเปนมา ก าเนดและววฒนาการของนกายส าคญไดแก นกายชนน นกายชอะห และนกายวาฮะบ ศกษาพระคมภรกรอานและอลฮะดส หลกค าสอนทส าคญไดแก หลกศรทธา และหลกปฏบต 5 ตลอดจนศกษาพธกรรมส าคญ เชน พธรกษาความสะอาด และค าแสดงถอยค าวงวอนตอพระอลเลาะห ศกษาความสอดคลองกนของค าสอนทง 4 ศาสนา

วชา ส 0210 ประวตศาสตรสงคมและวฒนธรรมไทยมวตถประสงคเพอใหมความร ความเขาใจในความสมพนธ และความตอเนองของวฒนธรรม ศาสนา การปกครอง เศรษฐกจ ของสงคมไทยในอดตกบปจจบน เพอใหตระหนกวาชาต ศาสนา พระมหากษตรย เปนจดรวมของการด ารงรกษาความเปนไทย วฒนธรรม จารต ประเพณ ศลปะ หลอหลอมความเปนไทยรวมกน โดยศกษาประวตความเปนมาของศาสนาตางๆ ทสงคมไทยยอมรบนบถอรวมทงวฒนธรรมไทยในการนบถอศาสนา ศกษาอทธพลของพทธศาสนาตอสงคมและวฒนธรรม ตลอดจนวทยาการเจตคตและการด าเนนชวตของคนไทย วชา ส 041 พทธศาสนาในประเทศไทยมจดประสงคเพอใหมความรความเขาใจเกยวกบความเปนมาของพทธศาสนาในประเทศไทย เพอใหมความรความเขาใจเกยวกบระเบยบการปกครอง และการศกษาของสงฆ เพอใหมความรความเขาใจในบทบาทของพระมหากษตรยตอพทธศาสนา เพอใหมความรความเขาใจเกยวกบบทบาทและความเคลอนไหวขององคการทางพทธศาสนาตลอดจนความสมพนธกบศาสนาอนๆ โดยศกษาการเขามาของพทธศาสนาสดนแดนสวรรณภมและววฒนาการของพทธศาสนาในประเทศไทยทงสมยลานนา สโขทย กรงศรอยธยา กรงธนบรและรตนโกสนทร ศกษาระเบยบการปกครองสงฆของไทยตงแตสมยกรงศรอยธยาเปนตนมาโดยสงเขป ศกษาระบบการศกษาของสงฆในประเทศไทย ตงแตสมยกรงศรอยธยาเปนตนมา ศกษาบทบาทของพระมหากษตรยตอพทธศาสนา ศกษาบทบาทและความเคลอนไหวขององคการทางพทธศาสนาในประเทศไทยตลอดจนความสมพนธระหวางพทธศาสนากบศาสนาอนๆ

วชา ส 042 พระพทธรปและพทธศลปในประเทศไทยมจดประสงคเพอใหมความรความเขาใจในประวต ทมาและแนวความคดของการสรางพระพทธรปและพทธศลปแตละสมย เพอใหมความรความเขาใจในเรองโบราณคดขนพนฐาน เกยวกบพทธรปและพทธศลปะ เพอใหมความร เกยวกบประวตและความส าคญของพระพทธรปส าคญของไทย เพอใหนกเรยนสามารถจ าแนกความแตกตางของพระพทธรปแตละปางในสมยตางๆได เพอใหตระหนกในความส าคญของการอนรกษพทธศลปะ โดย ศกษาสญลกษณแทนพระพทธเจากอนสมยมพระพทธรปและประวตการสรางพระพทธรป ศกษาพทธลกษณะและแนวความคดในการสรางพระพทธรปตามพทธลกษณะสมยตางๆ ศกษาพทธศลปะสมย

83

ตางๆ และสกลชางตางๆ ศกษาประวตพระพทธรปทส าคญของไทย เชน พระพทธมหามณรตนปฏมากร พระพทธสหงค พระพทธชนราช ฯลฯ ศกษาปญหาการอนรกษพทธศลปะในประเทศไทย วชาขางตนเปนวชาในหมวดวชาสงคมศกษาซงมวตถประสงคหลายประการ แตสามารถกลาวในภาพรวมไดวา วชา ส 402 ศกษาถงจรยธรรมและการท าสมาธ วชา ส 606 ศกษาถงศาสนาส าคญตางๆ เชน ฮนด พทธ ครสตและอสลาม วชา ส 0210 ศกษาถงอทธพลของพระพทธศาสนาทมตอสงคมไทย วชาทง 3 วชามเนอหาทเกยวของกบพระพทธศาสนาเปนเพยงบางสวน ส าหรบวชา ส 041 เนนความเปนมาของพระพทธศาสนาในประเทศไทย วชา ส 042 เนนการเรยนเพอความรทวไปเกยวกบพทธศลปนนเปนการเรยนเกยวกบพระพทธศาสนาโดยตรง35

นอกจากวชาในสวนของหมวดวชาสงคมศกษาทเกยวของกบพระพทธศาสนาโดยตรงแลว ยงมวชาทมความเกยวของกบพระพทธศาสนาอยอกในหมวดวชาภาษาไทยดงน ส าหรบวชาภาษาไทยทมความเกยวเนองกบวชาพระพทธศาสนา เชน วชา ท 401 ภาษาไทย มเนอหาใหฟงพระธรรมเทศนาซงโรงเรยนควรจดเปนระยะๆ ตลอดปการศกษา ในการพดใหบอกหวขอของพระธรรมเทศนา วชา ท 503 ฟงการเลาคตนยายทมความยาวพอสมควร ฟงท านองเสนาะ เชน การเทศนมหาชาต การท าขวญนาค วชา ท 021 การอานและพจารณาวรรณกรรม รคณคาของวรรณกรรมตามรปแบบอาจไดแก คณคาดานความบนเทง จรยธรรม คานยมของสงคม วฒนธรรม ฯลฯ วชา ท 031 ประวตวรรณคด ใหศกษาวรรณคดส าคญเชงประวตศาสตร เชน วรรณคดสมยสโขทย (พ.ศ. 1800 – 1920) วรรณคดส าคญทใหศกษามอาท ศลาจารกหลกท 1 ไตรภมพระรวง สภาษตพระรวง ฯลฯ วรรณคดสมยอยธยา (พ.ศ. 1893 – 2310) วรรณคดส าคญทใหศกษามอาท ลลตโองการแชงน า มหาชาตค าหลวง ลลตพระลอ ลลตยวนพาย โคลงทวาทศมาส โคลงนราศหรภญไชย สมทโฆษค าฉนท กาพยเหเรอ ฯลฯ

วชา ท 034 การพนจวรรณคดมรดกเฉพาะเรอง ใหอานรายยาวมหาเวสสนดรชาดก 4 กณฑ ไดแก ทานกณฑ มทร มหาพน และชชก ใหเขาใจความหมายของศพท พจารณาบรรยายโวหารและพรรณนาโวหาร กณฑอนๆ สงเสรมใหนกเรยนอานเองพอรเคาเรองโดยใชศพทานกรมทายเลมเปนเครองชวย วรรณคดกลอนของสนทรภคอนราศเมองแกลงและนราศภเขาทอง วรรณคดค าฉนท คอ สามคคเภทค าฉนท โดยเพงเลงสาระส าคญของเนอเรองและเพงเลงลลาของฉนท วชา ท 051 ภาษากบวฒนธรรม ศกษาเกยวกบความหมายของวฒนธรรม วฒนธรรมในการใชภาษา การใชถอยค าใหเหมาะสมกบกาลเทศะและบคคลในการพบปะ การตดตอประสานงาน การขอความชวยเหลอ และค าพดทค านงถงความรสกของผฟง การใชภาษาทสมพนธกบประเพณไทยโดยทวไปและเฉพาะทองถน เกยวกบการเกด การตาย การท าบญในเทศกาลตางๆ ฯลฯ รวมทงคตชาวบานอนเปนพนฐานในการด าเนนชวตของประชาชน เชน ความเชอตางๆ บทกลอมเดกการละเลนและเพลงพนเมอง นทานพนเมอง ต านานพนเมอง ต านานตางๆ ภาษต ค าใหพร ค าทาย ใหสงเกตภาษาความหมาย ความไพเราะ สงทสามารถสะทอนใหเหนชวตและความเปนอยของคนไทยและความส าคญของภาษาในการสบทอดวฒนธรรมไทยอนจะน าไปสความเปนปกแผนและความมนคงของชาต วชา ท 071 ภาษาไทย


84

เพอประโยชนเฉพาะ ใหเพงเลงมารยาทและธรรมเนยมประเพณในการสอสาร ใหตระหนกในจรรยาของแตละอาชพและจรยธรรมอนเปนทยกยองของชนชาวไทย 36 จงอาจกลาวไดวาวชาเหลานมความเกยวเนองกบพระพทธศาสนา นอกจากในหมวดวชาภาษาไทยทมเนอหาเกยวกบพระพทธศาสนาแลวยงมวชาในหมวดภาษาตางประเทศบางวชาซงถอวามความเกยวของกบพระพทธศาสนาอยอกคอวชาภาษาบาลโดยมจดประสงคดงตอไปน

1. เพอใหเปนพนฐานในการใฝหาความรและความเขาใจภาษาบาลทใชอยในพทธศาสนา 2. เพอใหเปนพนฐานในการพจารณาค าบาลทน ามาใชในภาษาไทยหรอเมอจะน ามาใชในภาษาไทย 3. เพอใหมความรและทกษะเบองตนในการใชภาษาบาล 4. เพอใหเปนพนฐานทจะศกษาภาษาบาลในระดบสงขนไป

ส าหรบผทตองการเรยนเนนหนกภาษาบาลโดยเฉพาะใหเรยนตามโครงสรางตอไปน ชนมธยมศกษาปท 4 เรยนวชา บ 411 - บ 412 หลกภาษาและการใชภาษาบาล 1 - 2 มธยมศกษาปท 5 เรยนวชา บ 513 - บ 514 หลกภาษาและการใชภาษาบาล 3 – 4 มธยมศกษาปท 6 เรยนวชา บ 615 - บ 616 แปลบาล 1 – 2 รายวชาตอไปน อาจเลอกเรยนเพมเตมนอกเหนอไปจากทก าหนดไวในโครงสรางหรออาจเลอกเรยนเพอเสรมรายวชาเลอกอนๆ ซงแตละวชามคา 1.5 หนวยกต ใชเวลาเรยน 3 คาบ/สปดาห เชนเดยวกบวชาขางตน เชน วชา บ 011 ค าบาลในภาษาไทย วชา บ 012 ค าบาลในวรรณคดไทย วชา บ 013 หลกการเทยบค าบาลกบสนสกฤต วชา บ 014 หลกภาษาบาลและสนสกฤตทเกยวกบหลกภาษาไทย วชา บ 015 หลกการวเคราะหค าบาลและสนสกฤตในภาษาไทยและวชา บ 016 วรรณคดบาลทเกยวกบวรรณคดไทย37

ในชวงหลกสตรป พ.ศ. 2524 แมวาจะเปนหลกสตรมธยมศกษาตอนปลายกตาม แตมหนงสอทเกยวของกบพระพทธศาสนาเปนหนงสอนอกเวลาปรากฏขนหลายเลม เชน หนงสอเรอง “แมหมผนารก” หนงสออานเพมเตม ชนประถมศกษาปท 1 – 2 ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสรางเสรมลกษณะนสย จรยศกษา ป.1 – 6 เกยวกบความเมตตากรณาใหความรทวๆ ไปเกยวกบหมและประโยชนของหม โดยตวละครเปนแมหมกบแมไก สนทนากนดวยภาษางายๆ เนอเรองใหความรความเพลดเพลนและปลกฝงใหเดกมความเมตตากรณาตอสตวดวย หนงสอเรอง “เมธา – นาร” หนงสออานเพมเตมชดสรางเสรมประสบการณชวต ชนประถมศกษาปท 1 – 2 ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสรางเสรมประสบการณชวต ชน ป.1 – 2 หนวยท 1 สงทมชวต หนวยยอยท 1 ตวเรา เรองการท าความสะอาดรางกายแตงเปนค าคลองจอง กลาวถงเดกชายหญงคหนงคอ เมธา พชายเรยนอยชน ป.2 และนาร นองสาวเรยนอยชน ป.1 สองพนองตนนอนแตเชา เกบทนอน อาบน า กวาดถหองแตงตว รบประทานอาหารเสรจเรยบรอยจงไปโรงเรยน ซงเปนการชวยปลกฝงนสยทดงาม ใหเดกรจกรกงานและรจกปฏบตกจวตรประจ าวน


85

หนงสอเรอง “เทยวเพลนเดนหลง” หนงสออานเพมเตม ชนประถมศกษาปท 1 – 2 ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสรางเสรมประสบการณชวต ชน ป.1 – 2 หนวยท 3 สงทอยรอบตวเรา เรองบคคลทมประโยชนตอชมชนและผใหบรการชมชนแตงเปนรอยกรอง เนอหาแทรกขอคดใหเดกเชอฟงค าตกเตอนของผใหญและไมประมาท รจกการใหบรการของชมชน สภาพของชมชน และรจกมารยาททดคอการขอบคณผทชวยเหลอ หนงสอเรอง “ววเพอนรก” หนงสออานเพมเตม ชนประถมศกษาปท 1 – 2 ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสรางเสรมลกษณะนสย จรยศกษา ป.1 – 6 เรองความเมตตากรณา แตงเปนรอยกรองงายๆ เกยวกบววตวหนง ซงสามารถชวยเจาของใหปลอดภยจากอนตราย เนอหาสาระของหนงสอเลมนสอนใหนกเรยนมความรก ความเมตตากรณาตอสตว และเพอนมนษย หนงสอเรอง “ยอดกตญญ” หนงสออานเพมเตมชดสรางเสรมลกษณะนสย ชนประถมศกษาปท 1 – 2 ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสรางเสรมลกษณะนสย จรยศกษา ป.1 – 6 เรองความเมตตากรณาและความกตญญกตเวท แตงเปนค าคลองจอง กลาวถงเดกผหญงคนหนงเปนเดกด มใจเมตตา อาศยอยกบแม 2 คน ชวยแมท างานทงนอกบานและในบาน เวลาแมปวยกคอยเฝาปรนนบตดแล เดกนอยเลยงหมาผอมโซไวตวหนงดวยความสงสาร ภายหลงมาไดตอบแทนบญคณโดยชวยเดกนอยใหรอดพนจากงกด เนอหาสาระของหนงสอเลมนเนนใหเหนคณคาของความรก ความผกพน และลกษณะนสยอนดงามทเดกพงปฏบตและผลของการกระท าความดยอมจะไดรบผลดตอบแทน38

ส าหรบหนงสออานประกอบส าหรบระดบมธยมศกษาตอนปลาย เชน หนงสอเรองท าดไดด – ท าชวไดชวใชประกอบการเรยนการสอนกลมสงคมศกษา ระดบมธยมศกษาตอนตน รายวชา ส015 จรยธรรมและระดบมธยมศกษาตอนปลาย ส 402 สงคมศกษา เปนเรองเลาถงเหตการณทผแตงประสบมาในอดตหรอมผเลาใหฟงรวม 8 เรอง คอ บทเรยนชวต มรดกชนสดทาย นกไมถง สรางทกข สรางกรรม เหตเมอหลบฝน คนบานนอกและคปรบ เนอหาใหสารประโยชนเปนอทาหรณสอนใหประพฤตปฏบตแตสงทดงามเพอผลแหงกรรมดจะไดตามสนอง หนงสอเรอง “แม” ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสรางเสรมลกษณะนสยชน ป.1 – 6 จรยศกษา กลมสงคมศกษา ระดบมธยมศกษาตอนตน รายวชา ส 015 จรยธรรมและระดบมธยมศกษาตอนปลาย รายวชา ส 402 สงคมศกษา ประกอบดวยบทพระนพนธของสมเดจพระเทพรตนราชสดา เจาฟามหาจกรสรนธรรฐสมาคณากรปยชาต สยามบรมราชกมาร เรอง “แม” เรยงความ 3 เรองเกยวกบคฯความดของแม เปนเรยงความทชนะการประกวดในงานวนแม ป พ.ศ. 2524 ของสภาสงคมสงเคราะหแหงประเทศไทย ในพระบรมราชปถมภ และเรองไปดเขาจดงานวนแมแหงชาต เนอหาแสดงใหเหนความรกความหวงใยของแมทมตอลก ชวยสงเสรมใหเดกเกดความส านกในพระคณของแมและเกดความกตญญกตเวท39

หนงสอเรอง “แหมมเขาวด” ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสงคมศกษา ระดบมธยมศกษาตอนปลาย รายวชา ส 402 สงคมศกษา แปลจากตนฉบบหนงสอภาษาองกฤษเรอง A Meditator’s Diary

38 กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, บรรณนทศนสงเขปหนงสอเสรมประสบการณ ระดบประถมศกษาของกรมวชาการ, หนา 88 – 91. 39 กรมวชาการ, บรรณนทศนสงเขปหนงสอเสรมประสบการณ ระดบมธยมศกษาของกรมวชาการ, หนา 21.

86

ของ เจน แฮมลตน – เมอรตต (Jane Hamilton – Merritt) เปนหนงสอทชวยใหผเขาใจเรองกมมฏฐาน ใหทราบถงประโยชนของกมมฏฐานซงจะมผลในการฝกใหเยาวชนเปนผมจตใจเขมแขง สมบรณ ประพฤตตนในสงดงาม มสมองแจมใสและศกษาไดด เนอหากลาวถงประสบการณของสตรชาวตะวนตกผหนงซงมาศกษาพทธศาสนาทวดไทยโดยเฉพาะเรองกมมฏฐาน40 หนงสอเรอง “ค าบรรยายวชาพทธศาสน” ของพระราชนนทมน (ปญญานนทภกข) ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสงคมศกษา ระดบมธยมศกษาตอนปลาย รายวชา ส 606 สงคมศกษา ส 041 พทธศาสนาในประเทศไทย ค าบรรยายวชาพทธศาสนของปญญานนทภกข บรรยาย ณ หองประชมวทยาลยวชาการศกษา พระนคร ตงแตธนวาคม 2516 – มนาคม 2517 มเนอหาเปนอรรถประโยชนในการเรยนรวชาพทธศาสน ประกอบดวยอรรถาธบายอนเหมาะสมกบกาลสมย ท าใหผอานเขาใจในความคดพนฐานของพทธศาสนดขน ใชภาษาพดเขาใจงายสลบกบการบรรยายทสนกสนาน รวมค าบรรยาย 11 ครง คอเรองมลเหตของศาสนา พทธประวต ธรรมจกกปวตนสตร อนตตลกขณสตร อนปพพกถา คณสมบตของอบาสก อบาสกา และมงคลสตร การประดษฐานพระพทธศาสนา พทธกจและโอวาทปาตโมกข อฏฐงคกมรรค สปปรสธรรม กเลส อปกเลสและปรนพพาน41 หนงสอเรอง “ร าพงวนฝนตก” ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสงคมศกษา ระดบมธยมศกษาตอนตน รายวชา ส 015 จรยธรรม และระดบมธยมศกษาตอนปลาย ส 402 สงคมศกษา เรองเดมชอ “ธรรมชาตและชวต” พมพในหนงสอสายธารทเปลยนทางเปนเรองทเขยนบรรยายความรสกเปรยบเทยบธรรมชาตและสงแวดลอมรอบตวเปนเหตการณทเกดขนในวนทมฝนตกวนหนง ผเขยนไดร าพงถงการทฝนตก เปรยบเทยบหนาทของฝนกบหนาทของมนษย เปรยบการสรางถนนกบความดของคน เปรยบกานดอกไมกบความหวงของบคคล ฯลฯ ทายเลมมค าถามและมกจกรรมชวยสงเสรมใหผอานรจกพนจพเคราะหธรรมชาตและสงแวดลอมรอบตว มองเหนแงคดคตธรรมในการครองตนเปนคนดของสงคมและประเทศชาต42

นอกจากนยงมหนงสอเรอง “พระพทธรปในเมองไทย” ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสงคมศกษา ระดบมธยมศกษาตอนปลาย รายวชา ส 042 พระพทธรปและพทธศลปในประเทศไทย หนงสอเรอง “ลลตสรรเสรญพทธคณ” ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสาระสงคมศกษา ระดบมธยมศกษาตอนปลาย รายวชา ส 402 ส 606 สงคมศกษา ส 041 พทธศาสนาในประเทศไทย เปนหนงสอชนะการประกวดบทประพนธในงานฉลอง 25 พทธศตวรรษ เขยนเปนลลต เนอหากลาวถงพทธประวตอยางยอๆ ขนตนดวยคาถาสรรเสรญพระพทธคณ และโคลงดนบาทกญชร 5 บท เปนบทขยายพระคาถาดงกลาว ตอจากนนด าเนนเรองพทธประวตโดยสงเขป43 หนงสอเรอง “ยงจ าไดไหม” ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสาระสงคมศกษา ระดบมธยมศกษาตอนตน รายวชา ส 015 จรยธรรม และระดบมธยมศกษาตอนปลาย ส 402 สงคมศกษาเปนหนงสอชวยสรางเสรมประสบการณในชวตเกยวกบการรจกหนาทและ


87

ความรบผดชอบตอครอบครวและสงคม พรอมทงสอดแทรกความรเรองก าหมายทเกยวของกบชวตประจ าวน ชวยปลกฝงนสยความมระเบยบวนย เปนเรองของเดกชายคนหนงชอ นด อาศยอยกบหลวงตาทวดตงแตเลกๆ นดไดพบกบเหตการณตางๆทงดและรายแตเพราะเขาประพฤตตนอยในค าสงสอนของหลวงตา รจกหนาทรบผดชอบ มระเบยบวนย จตใจเออเฟอเผอแผ ชวยเหลอผอนและประกอบแตความด จงท าใหเขามความสขและเปนทรกใครของทกคน หนงสอเรอง “หมอบญเออ” ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสงคมศกษา ระดบมธยมศกษาตอนตน รายวชา ส 015 จรยธรรมและระดบมธยมศกษาตอนปลาย ส 402 สงคมศกษา เนอหาชวยสงเสรมใหนกเรยนตระหนกถงความส าคญของคณธรรมตางๆ เชน ความพยายาม ความมมานะบากบน ความเมตตากรณา การรจกคบมตร ฯลฯ เสนอเนอหาโดยมตวละครด าเนนเรอง กลาวถงบญเออซงอาศยอยหองเชาเลกๆ กบแมและยาย สวนพอของเขาไปท างานในตางแดน ถงแมครอบครวของเขาจะยากจน แตกมคณธรร และตอสชวตดวยความอดทน จงท าใหบญเออเปนคนมคณธรรม ผลสดทายเขาจงประสบความส าเรจในชวตดงทตงใจ44 แมแตหนงสอประกอบการเรยนการสอนกลมพลานามยในชนมธยมศกษาตอนตน วชา พ 203 สขศกษาและระดบมธยมศกษาตอนปลาย วชา พ 402 พ 504 พ 606 สขศกษา เปนเรองของเดกผหญงคนหนงทประสบปญหาครอบครวจนตองหาทางออกดวยการพงยาเสพตด แตผลสดทายกสามารถเลกยาเสพตดไดเดดขาด หนงสอนใหความรเกยวกบยาเสพตดเปนขอเตอนใจเดกวยรนไมใหหลงผดและใหขอคดแกบดา มารดา ครอาจารยในการดแลเดกดวย45

4.3 หลกสตรการศกษาป พ.ศ. 2521 (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2533)

4.3.1 หลกสตรประถมศกษา มหลกการและจดหมาย ดงตอไปน

1. เปนการศกษาขนพนฐานเพอปวงชน 2. เปนการศกษาทมงใหผเรยนน าประสบการณทไดไปใชประโยชนในการด ารงชวต 3. เปนการศกษาทมงสรางเอกภาพของชาต โดยมเปาหมายหลกรวมกน แตใหทองถนมโอกาสพฒนาหลกสตรบางสวนใหเหมาะสมกบสภาพและความตองการได

การศกษาระดบประถมศกษาเปนการศกษาพนฐานทมงพฒนาผเรยนใหสามารถพฒนาคณภาพชวตใหพรอมทจะท าประโยชนใหกบสงคม ตามบทบาทและหนาทของตนในฐานะพลเมองดตามระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยทมพระมหากษตรยเปนประมขโดยใหผเรยนมความรและทกษะพนฐานในการด ารงชวต ทนตอการเปลยนแปลง มสขภาพสมบรณทงรางกายและจตใจ ท างานเปนและครองชวตอยางสงบสข ในการจดการศกษาตามหลกสตรนจะตองมงปลกฝงใหผเรยนมคณลกษณะดงตอไปน

1. มทกษะพนฐานในการเรยนร คงสภาพอานออกเขยนไดและคดค านวณได 2. มความร ความเขาใจเกยวกบตนเอง ธรรมชาตแวดลอม และการเปลยนแปลงของสงคม 3. สามารถปฏบตตนในการรกษาสขภาพอนามยของตนเองและครอบครว

44 เรองเดยวกน, หนา 133. 45 เรองเดยวกน, หนา 137.

88

4. สามารถวเคราะหสาเหตและเสนอแนวทางแกไขปญหาทเกดขนกบตนเองและครอบครวไดอยางมเหตผลดวยทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร 5. มความภมใจในความเปนคนไทย มนสยไมเหนแกตว ไมเอาเปรยบผอน และ อยรวมกบผอนไดอยางมความสข 6. มนสยรกการอานและใฝหาความรอยเสมอ 7. มความรและทกษะพนฐานในการท างาน มนสยรกการท างานสามารถท างานรวมกบผอนได 8. มความร ความเขาใจเกยวกบสภาพและการเปลยนแปลงของสงคมในบานและชมชน สามารถปฏบตตนตามบทบาทและหนาทในฐานะสมาชกทดของบานและชมชนตลอดจนอนรกษและพฒนาสงแวดลอม ศาสนา ศลปะ วฒนธรรมในชมชนรอบๆบาน

ส าหรบโครงสรางหลกสตรซงประกอบดวยมวลประสบการณการเรยนร 5 กลมมรายละเอยด ดงตอไปน

1. กลมทกษะทเปนเครองมอการเรยนร ประกอบดวย ภาษาไทยและคณตศาสตร 2. กลมสรางเสรมประสบการณชวตวาดวยกระบวนการแกไขปญหาของชวตและสงคมโดยเนนทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร เพอความด ารงอยและการด าเนนชวตทด 3. กลมสรางเสรมลกษณะนสยวาดวยกจกรรมทเกยวกบการสรางเสรมนสย คานยม เจตคต และ พฤตกรรม เพอน าไปสการมบคลกภาพทด 4. กลมการงานและพนฐานอาชพวาดวยประสบการณทวไปในการท างานและความรพนฐานในการประกอบอาชพ 5. กลมประสบการณพเศษวาดวยกจกรรมตามความสนใจของผเรยน

ส าหรบกลมประสบการณพเศษ ในชน ป. 5 – 6 โรงเรยนอาจเลอกจดกจกรรมเพอเสรมสรางความรและทกษะในกลมประสบการณทง 5 หรอเลอกจดกจกรรมอนๆ ตามความสนใจของผเรยน เชน ภาษาองกฤษเกยวกบชวตประจ าวน ทงนอาจเลอกจดหลายๆ กจกรรมกไดโดยมเวลาเรยนตลอดหลกสตรประถมศกษา ใชเวลาเรยนประมาณ 6 ป แตละปการศกษาควรมเวลาเรยนไมนอยกวา 40 สปดาห ในหนงสปดาหตองมเวลาเรยนไมนอยกวา 25 ชวโมงหรอ 75 คาบ ซงก าหนดใหคาบละ 20 นาท คดเปนชวโมงละ 3 คาบ ทงนเมอรวมแลวตองไมต ากวา 200 วน และไมต ากวา 1,000 ชวโมงและส าหรบชน ป. 5 – 6 นน ใหเพมเวลาในการจดกจกรรมตามความสนใจของผเรยนในกลมประสบการณพเศษอกไมต ากวา 200 ชวโมง อตราเวลาเรยนของมวลประสบการณทง 5 กลม ในแตละระดบชน ก าหนดไวโดยประมาณดงน46

46 กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, หลกสตรประถมศกษา พทธศกราช 2521 (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2533) (กรงเทพฯ: โรงพมพการศาสนา, 2534), หนา 1 – 3.

89

ตารางท 12 อตราเวลาเรยนชนประถมศกษาหลกสตร พ.ศ. 2521 (ปรบปรง พ.ศ.2533)

มวลประสบการณ อตราเวลาเรยนโดยประมาณ

ป.1 – 2 ป.3 – 4 ป.5 – 6 รอยละ คาบ/ป รอยละ คาบ/ป รอยละ คาบ/ป

1. กลมทกษะทเปนเครองมอการเรยนร 50 1,500 35 1,050 25 750 2. กลมสรางเสรมประสบการณชวต 15 450 20 600 25 750 3. กลมสรางเสรมลกษณะนสย 25 750 25 750 20 600 4. กลมการงานและพนฐานอาชพ 10 300 20 600 30 900

รวม 100 3,000 100 3,000 100 3,000 5. กลมประสบการณพเศษ - - - - - 600

4.3.1.1 โครงสรางวชากลมสรางเสรมประสบการณชวต วชากลมสรางเสรมลกษณะนสยและวชาภาษาไทย วชาสรางเสรมประสบการณชวตมจดประสงคเพอใหผ เรยนไดเรยนรเกยวกบมนษยและสงแวดลอมในดานอนามย ประชากร การเมอง การปกครอง ศาสนา วฒนธรรม วทยาศาสตร และเทคโนโลยและสงแวดลอมทางธรรมขาต โดยมงใหผเรยนไดเรยนรถงสภาพ ปญหา กระบวนการแกปญหาและสามารถน าประสบการณเหลานไปใชใหเปนประโยชนตอการด ารงชวต จงตองปลกฝงใหมคณลกษณะดงน

1. มความเขาใจพนฐานและปฏบตตนไดถกตองในดานสขภาพอนามยทางรางกายและจตใจทงสวนบคคลและสวนรวม 2. มความรและทกษะพนฐานเกยวกบสงคมและธรรมชาต มนสยหาความรอยเสมอ 3. สามารถปรบตวใหเขากบสงแวดลอมทเปลยนแปลง 4. มทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร สามารถน าความรทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยมาใชใหเปนประโยชนในชวตประจ าวนได 5. มความร ความเขาใจเกยวกบความสมพนธระหวางมนษยกบสงแวดลอม 6. มความเขาใจ เลอมใสในการปกครองระบอบประชาธปไตย อนมพระมหากษตรยเปนประมข 7. เขาใจหลกของการอยรวมกนในสงคม โดยตระหนกในหนาท ความรบผดชอบ ปฏบตในขอบเขตแหงสทธเสรภาพ 8. มความภาคภมใจในความเปนไทย และความเปนเอกราชของชาต เทดทนสถาบนชาต ศาสนา พระมหากษตรย47

วชาเสรมสรางประสบการณชวตมโครงสรางดงตอไปน48


48 กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, คมอหลกสตรประถมศกษา พทธศกราช 2521 (ฉบบปรบปรง พ.ศ.2533) (กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว, 2537), หนา 22.

90

แผนภมท 1 โครงสรางหลกสตรกลมสรางเสรมประสบการณชวต

. 3 – 4 . 5 – 6 . 1 – 2

1

2

3

4

1

2

3

4

1

2

3

4

5

5

6

7

8

5

6

7

8

9

10

11

กลมสรางเสรมลกษณะนสยมจดประสงคเพอใหผเรยนเกดการพฒนาคานยม เจตคต พฤตกรรม และบคลกภาพ เนนการเปนคนชางคด ชางท า และปรบตวเขากบการเปลยนแปลงไดโดยใชกจกรรม จรยศกษา ศลปศกษา พลศกษา ดนตรและนาฏศลป ลกเสอ-เนตรนาร ยวกาชาด และผบ าเพญประโยชน จงตองปลกฝงใหมคณลกษณะดงน

1. มความร ความเขาใจ ในหลกการเกยวกบความดความงาม การรกษาสขภาพกายและจต 2. มความสามารถในการวเคราะห วจารณ แกปญหา มความสามารถในการแสดงออกและสามารถท างานรวมกบผอนได 3. มความเสยสละ สามคค มวนย ประหยด ซอสตย กตญญกตเวท รกการท างาน เหนคณคาของการออกก าลงกาย

91

4. มความสนใจแสวงหาความร และรปแบบการท างานใหมๆ มความคดรเรมสรางสรรค ใชความรในการตดสนใจ และแกปญหาเพอการท างาน และการด ารงชวต 5. ปรบปรงตนเองใหมครลกษณะอนพงประสงค สามารถน าความรไปแกปญหา และพฒนาบคลกภาพของตนเองได49

วชาสรางเสรมลกษณะนสย ป. 1 – ป. 2 ม 6 หนวย คอหนวยท 1 มนใจในการเคลอนไหว หนวยท 2 ใฝรใฝเรยน หนวยท 3 สนกกบจนตนาการ หนวยท 4 พฒนาความสามารถของตนเอง หนวยท 5 ครอบครวดมสข และ หนวยท 6 โรงเรยนดมวนย ชน ป. 3 – ป. 6 เรยนวชาจรยศกษาซงมหมวดธรรมดงตอไปน ความใฝร ความขยน ความอดทน การประหยด ความซอสตยสจรต ความมระเบยบวนย ความเสยสละ ความเมตตากรณา ความกตญญกตเวท การตรงตอเวลา ความสามคค ความยตธรรม ความเปนผมวฒนธรรมและปฏบตตามขนบธรรมเนยมประเพณ50 วชาภาษาไทยมความส าคญทงในฐานะทเปนภาษาประจ าชาต เปนเครองมอในการตดตอสอสารและเปนมรดกทางวฒนธรรมของชาต การเรยนการสอนภาษาไทยมงใหผเรยนมพฒนาการทางภาษาทงในดานการฟง พด อานและเขยนตามควรแกวย เหนคณคาของภาษา สามารถใชเปนเครองมอสอความคด ความเขาใจ รกการอาน แสวงหาความร และมเหตผล จงตองปลกฝงใหมคณลกษณะดงตอไปน

1. มทกษะในการ ฟง พด อานและเขยน โดยมความรความเขาใจหลกเกณฑอนเปนพนฐานของการเรยนภาษา 2. สามารถใชภาษาตดตอสอสาร ทงการรบรและถายทอดความรสกนกคดอยางมประสทธภาพและสมฤทธผล 3. สามารถใชภาษาไดถกตองเหมาะสมกบกาลเทศะและบคคล ตลอดจนสามารถใชภาษาในเชงสรางสรรคได 4. มนสยรกการอาน รจกเลอกหนงสออานและใชเวลาวางในการแสวงหาความรเพมเตมจากหนงสอ สอมวลชนและแหลงความรอนๆ 5. สามารถใชประสบการณจากการเรยนภาษาไทยมาชวยในการคด ตดสนใจ แกปญหาและวนจฉยเหตการณตางๆอยางมเหตผล 6. มความร ความเขาใจและเจตคตทถกตองตอการเรยนภาษาไทยและวรรณคดทงในดานวฒนธรรมประจ าชาตและการสรางเสรมความงดงามในชวต51

วชาภาษาไทยมโครงสรางดงตอไปน52

49 กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, หลกสตรประถมศกษา พทธศกราช 2521 (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2533), หนา 55. 50 เรองเดยวกน, หนา 56 – 66. 51 เรองเดยวกน, หนา 7. 52 กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, คมอหลกสตรประถมศกษา พทธศกราช 2521 (ฉบบปรบปรง พ.ศ.2533), หนา 22.

92

แผนภมท 2 โครงสรางหลกสตรภาษาไทย

. 3 – 4 . 5 – 6 . 1 – 2


ส าหรบวชาทเกยวของกบพระพทธศาสนาโดยตรงนนอยในกลมสรางเสรมประสบการณชวตและในกลมสรางเสรมลกษณะนสย ส าหรบรายละเอยดในกลมสรางเสรมประสบการณชวตมอยในชน ป. 3 – 4 หนวยยอยท 3 ศาสนาในประเทศไทย ศกษาเกยวกบพทธประวต องคประกอบตางๆ ของศาสนาพทธ วเคราะห อภปรายเกยวกบพทธภาษต หลกธรรม ประเพณตางๆ ของชาวพทธหรอศาสนาทตนนบถอ รวบรวม วเคราะห ผลกระทบของการประพฤตปฏบตดงกลาวทมตอตนเองและผอน จ าแนกจดหมวดหมของลกษณะการประพฤตปฏบตทสอดคลองและไมสอดคลองกบหลกการตางๆ ดงกลาวของศาสนา อธบายความรสกของตนเองทมตอการประพฤตดประพฤตชอบตามหลกแหงศาสนา ปฏบตตนอยางมเหตผล เพมพนการประพฤตปฏบตตนในศลในธรรม เพอใหมความร ความเขาใจเกยวกบศาสนาและหลกธรรมส าคญในศาสนาทนบถอ สามารถวเคราะห จ าแนกออกไดเปนการกระท าทดและไมด ชนชมและศรทธาในศาสนาทตนนบถอ ปฏบตตนอยในศลในธรรมโดยชอบดวยเหตผล ในระดบชน ป. 5 – 6 หนวยยอยท 3 ศาสนา มการศกษา วเคราะหหลกธรรมค าสอน ประเพณทางพระพทธศาสนาและศาสนาทตนนบถอและศาสนาอนๆ อภปรายแสดงความคดเหน สรปผลดจากการปฏบต และไมปฏบตตามค าสอนของศาสนานนๆ บอกความรสก ความคดเหน ตอการกระท าของผอน เพอความร ความเขาใจลกซงเกยวกบศาสนาทตนนบถอ การอยรวมกนของคนในสงคมทนบถอศาสนาตางกน สงเกต รวบรวมขอมล วเคราะห อภปราย การปฏบตตางๆ ของตนเองและผอน ผลของการกระท าทงทางดานจตใจและ

93

ทางดานวตถตอผกระท าและผอน จ าแนกเปนการกระท าดและการกระท าทไมด เปรยบเทยบกบคณธรรมในศาสนาทตนนบถอ อภปรายคณคาของการประพฤตธรรมตางๆ สรปเปนขอควรปฏบต และประพฤตตนตามค าสอนและประเพณอนดงามเพอใหมความร ความเขาใจ เหนคณคาของพทธศาสนาและศาสนาอน มทกษะในการสงเกต วเคราะห จ าแนกความด ความชว มความเลอมใสศรทธาในศาสนาทตนนบถอ รจกผดชอบชวดและประพฤตตนอยในกรอบแหงศลธรรมอยางมเหตผล53 ดงมตารางเวลาดงตอไปน54

ตารางท 13 การจดคาบเวลาเรยนส าหรบกลมสรางเสรมประสบการณชวต

ชน เนอหา

พระพทธศาสนาเดม เนอหา

พระพทธศาสนา ทปรบใหม

คาบเวลา


ป.1 – 2 ไมมโดยตรง หนวยท 4 ชาตไทย หนวยยอยท 3 พระพทธศาสนา

60 คาบ/ป ครจดไดตามความเหมาะสม

ป.3 – 4 หนวยท 4 ชาตไทย หนวยยอยท 3 ศาสนา

30 คาบ

หนวยท 4 ชาตไทย หนวยยอยท 3

ศาสนา หนวยยอยท 5 พระพทธศาสนา

60 คาบ/ป ใชเนอหาเดมผนวกกบเนอหาใหม

ป.5 – 6 หนวยท 4 ชาตไทย หนวยยอยท 3 ศาสนา

40 คาบ

หนวยยอยท 4 ชาตไทย หนวยยอยท 3

ศาสนา หนวยยอยท 6 พระพทธศาสนา

60 คาบ/ป ใชเนอหาเดมผนวกกบเนอหาใหม

ส าหรบรายละเอยดเวลาเรยนวชาทเกยวของกบพระพทธศาสนาในกลมสรางเสรมลกษณะนสยมรายละเอยดดงตารางตอไปน

53 กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, หลกสตรประถมศกษา พทธศกราช 2521 (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2533), หนา 34 – 42. 54 เรองเดยวกน, หนา 3 – 4.

94

ตารางท 14 การจดคาบเวลาเรยนส าหรบกลมสรางเสรมลกษณะนสย

ชน คาบเวลา

เรยนตลอดป

เนอหาพระพทธศาสนาทปรบ

ใหม/คาบเวลา

กจกรรมสรางนสย/คาบเวลา

เนอหา/กจกรรม สวนอนๆ/คาบเวลา


ป. 1 - 2 750 คาบ หนวยท 7 - 10 ใชเวลาเรยน 180 คาบ/ป

80 คาบ/ป สลน.หนวยท 1 - 6 ใชเวลาทเหลอ 490 คาบ ยดหยนไดตามความ

เหมาะสม

1.น ก เ ร ย น ท น บ ถ อศาสนาพทธใหจดการเ ร ย นก า ร สอนต ามเนอหาพระพทธศาสนาและคาบเวลาใหม 2.น ก เ ร ย น ท น บ ถ อศาสนาอนๆใหจดการเ ร ย นก า ร สอนต ามเนอหาและคาบเวลาเ ร ย น ค ง เ ด ม ต า มห ลก สต รก ล มส ร า งเสรมลกษณะนสยในหลกสตรประถมศกษาพ .ศ .2521(ฉ บ บปรบปรง พ.ศ. 2533)

ป. 3 - 4 750 คาบ หลกธรรม ศ ร ท ธ า ค ณ พ ร ะ

รตนตรยและพทธศาสนสภาษต

การบรหารจตและเจรญปญญา

ศาสนพธ ใชเวลาเรยน 180 คาบ/ป

120 คาบ/ป กจกรรมศลปศกษา กจกรรมพลศกษา

กจกรรมดนตรนาฏศลป ใชเวลาทเหลอ 450 คาบ ยดหยนไดตามความ


ป. 5 - 6 600 คาบ หลกธรรม ศรทธาในคณพระ

รตนตรยและพทธศาสนสภาษต

การบรหารจตและเจรญปญญา

ศาสนพธ ใชเวลาเรยน 180 คาบ/ป

80 คาบ/ป กจกรรมศลปศกษา กจกรรมพลศกษา

กจกรรมดนตรนาฏศลป ใชเวลาทเหลอ 340 คาบ ยดหยนไดตามความ


95

วชาพระพทธศาสนาอยในกลมสรางเสรมประสบการณชวตและในกลมสรางเสรมลกษณะนสย โดยมจดประสงคดงตอไปน

1. ใหนกเรยนเกดศรทธาและส านกในความส าคญของพระพทธศาสนา 2. ใหมความร ความเขาใจ และซาบซงในคณของพระรตนตรย 3. ใหมความร ความเขาใจ เกยวกบพระพทธศาสนาและหลกพทธธรรมอยางถกตอง 4. ใหมทกษะในการคดและการปฏบตตนอยางถกตองตามหลกธรรมทางพระพทธศาสนา 5. ใหรหนาทชาวพทธและสามารถปฏบตไดอยางเหมาะสม55

เนอหาดงกลาวกระจายอยในวชากลมสรางเสรมประสบการณชวต 5 หวขอคอ 1) ประวตและความส าคญของพระพทธศาสนา 2) พทธประวต ประวตพทธสาวก พทธสาวกา และชาวพทธตวอยาง 3) พระสงฆและการปฏบตตนท เหมาะสมตอพระสงฆ 4) หนาทชาวพทธ 5) วนส าคญทางพระพทธศาสนา อยในวชากลมสรางเสรมลกษณะนสย 4 ขอ คอ 1) หลกธรรมทางพระพทธศาสนา 2) พทธศาสนสภาษต 3) การบรหารจตและเจรญปญญา 4) ศาสนพธ56 สวนวชาภาษาไทยทเกยวของกบพระพทธศาสนาอยในระดบชน ป. 1 – 2 เนอหาเรองการอานมการใหอานนยายแฝงคตธรรม การฟงและการพดในระดบชน ป. 3 – 4 มการฝกมารยาททดในการฟงและการพด ขอเตอนใจทไดจากการฟงเรองราวและบทประพนธ เลาเรองราวแฝงคตธรรม การฟงในระดบชน ป. 5 – 6 มการฟงพระธรรมเทศนา การอานในระดบชน ป. 5 – 6 ทเนนแนวคดในการพฒนาตนเอง57 สวนหนงสออานประกอบนนใชหนงสอเชนเดยวกบหลกสตรป พ.ศ. 2521

55 กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, คมอหลกสตรพระพทธศาสนาตามหลกสตรประถมศกษา พทธศกราช 2521 (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2533) (กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว, 2536), หนา 2. 56 เรองเดยวกน, หนา 7. 57 กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, หลกสตรประถมศกษา พทธศกราช 2521 (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2533), หนา 8 – 16.

96

ตารางท 15 คาบเวลากรอบเนอหาสาระพระพทธศาสนาตลอดหลกสตรประถมศกษา พ.ศ.2521 (ปรบปรง พ.ศ.2533)58

ชน/กลม/คาบ กรอบเนอหาสาระพระพทธศาสนา

ป.1 ป.2 ป.3 ป.4 ป.5 ป.6 สปช. สลน. สปช. สลน. สปช. สลน. สปช. สลน. สปช. สลน. สปช. สลน.

1. ประวตและความส าคญของพระพทธศาสนา 2. พทธประวต ประวตพทธสาวก พทธสาวกา และชาวพทธตวอยาง 3. หลกธรรมทางพระพทธศาสนา 4. พระสงฆและการปฏบตตนทเหมาะสมตอพระสงฆ 5. พทธศาสนสภาษต 6. หนาทชาวพทธ 7. การบรหารจตและเจรญปญญา 8. วนส าคญทางพระพทธศาสนา 9. ศาสนพธ

21

24 - 6 - - - 9 -

- -

114 - 6 -

24 -

36

-

21 - 6 - 9 -

18 -

- -

114 - 6 -

24 -

36

9

24 - 6 - 9 -

12 -

- -

111 - 9 -

24 -

36

6

24 - 6 - 6 -

18 -

- -

123 - 9 -

24 -

24

9

24 - 6 - 3 -

18 -

- -

123 - 9 -

24 -

24

9

24 - 6 - 3 -

18 -

- -

123 - 9 -

24 -

24 รวม 60 180 60 180 60 180 60 180 60 180 60 180


97

4.3.2 หลกสตรมธยมศกษาตอนตน

หลกสตรมธยมศกษาตอนตนมจดประสงค หลกการและจดหมาย ดงตอไปน

1. เปนการศกษาทมงใหผเรยนคนพบความสามารถ ความถนด และความสนใจของตนเอง 2. เปนการศกษาทวไป เพอเปนพนฐานส าหรบการประกอบสมมาชพหรอการศกษาตอ 3. เปนการศกษาทสนองความตองการของทองถนและประเทศชาต

การศกษาระดบมธยมศกษาตอนตน เปนการศกษาทมงใหผเรยนพฒนาคณภาพชวตและการศกษาตอ ใหสามารถเลอกแนวทางทจะท าประโยชนใหกบสงคม ตามบทบาทและหนาทของตนในฐานะเปนพลเมองด ตามระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยเปนประมข โดยใหผเรยนมความรและทกษะเพยงพอทจะเลอกและตดสนใจประกอบสมมาชพ ท างานรวมกบผอนได มนสยในการปรบปรงงาน ตนเองและสงคม เสรมสรางอนามยชมชนและครองชวตโดยค านงถงประโยชนตอสงคม ในการจดการศกษาตามหลกสตรน จะตองมงปลกฝงใหผเรยนมคณลกษณะดงตอไปน

1. มความรและทกษะในวชาสามญและทนตอความเจรญกาวหนาทางวทยาการตางๆ 2. สามารถปฏบตตนในการรกษาและเสรมสรางสขภาพอนามยของตนเองและชมชน 3. สามารถวเคราะหปญหาของชมชน และเลอกแนวทางแกปญหาใหสอดคลองกบขอจ ากดตางๆ 4. มความภมใจในความเปนไทย สามารถอยรวมกบผอนไดอยางมความสข เตมใจชวยเหลอผอนตามความสามารถของตน 5. มความคดสรางสรรค สามารถสรางและปรบปรงแนวทางปฏบตทจะท าใหเกดความเจรญแกตนเองและชมชน 6. มทรรศนะทดตอสมมาชพทกชนด มนสยรกการท างาน และมความสามารถในการเลอกอาชพทเหมาะสมกบความถนดและความสนใจของตนเอง 7. มทกษะพนฐานในการประกอบสมมาชพ มความสามารถในการจดการ และสามารถท างานรวมกบผอนได 8. เขาใจสภาพและการเปลยนแปลงของสงคมในชมชน สามารถเสนอแนวทางพฒนาชมชน ภมใจในการปฏบตตนตามบทบาทและหนาทในฐานะสมาชกทดของชมชนตลอดจนอนรกษและเสรมสรางสงแวดลอม ศาสนา ศลปวฒนธรรมทเกยวของกบชมชนของตน59 ส าหรบโครงสรางหลกสตรในระดบมธยมศกษาตอนตนมรายละเอยดโครงสรางหลกสตรดงน

59 กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, หลกสตรมธยมศกษาตอนตน พทธศกราช 2521 (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2533) (กรงเทพมหานคร: โรงพมพครสภาลาดพราว, 2534), หนา 1.

98

ตารางท 16 หลกสตรมธยมศกษาตอนตน พ.ศ. 2521 (ปรบปรง พ.ศ.2533)60

กลมวชา จ านวนคาบตอสปดาหตอภาค ม.1 ม.2 ม.3

บงคบ เลอกเสร

บงคบ เลอกเสร

บงคบ เลอกเสร แกน เลอก แกน เลอก แกน เลอก

1.ภาษา 1.1 ภาษาไทย 1.2 ภาษาตางประเทศ 2.วทยาศาสตร-คณตศาสตร 2.1 วทยาศาสตร 2.2 คณตศาสตร 3. สงคมศกษา 4.พฒนาบคลกภาพ 4.1 พลานามย 4.2 ศลปศกษา 5.การงานและอาชพ 5.1 การงาน 5.2 อาชพ

4 - 3 3 2 1 1 - -

- - - - 2 2 - 2 -

10

4 - 3 3 2 1 1 - -

- - - - 2 2 - 2 -

10

4 - 3 - 2 1 1 - -

- - - - 2 2 - 2 -

13

รวม 14 6 10 14 6 10 11 6 13 30 30 30

กจกรรม 1.กจกรรมตามระเบยบฯ 1.1 กจกรรมลกเสอเนตรนาร

หรอยวกาชาดหรอผบ าเพญประโยชน

1.2 กจกรรมอนๆ 2.กจกรรมแนะแนว หรอ กจ กรรมแกปญหา หรอ กจกรรมพฒนาการเรยนร 3.กจกรรมอสระของผเรยน

1 1 1 2

1 1 1 2

1 1 1 2

รวมทงหมด 35 35 35


99


วชาพระพทธศาสนาอยในหมวดสงคมศกษา ดงนนจะพจารณาโครงสรางวชาหมวดสงคมศกษาเพอทจะไดท าการศกษาวชาทเกยวของกบพระพทธศาสนาตอไปซงรายละเอยดของโครงสรางวชาหมวดสงคมศกษามดงตอไปน วชาบงคบแกนวชาละ 2 คาบ/สปดาห/ภาค 1 หนวยการเรยน ชนมธยมศกษาปท 1 เรยนวชา ส 101 - ส 102 ประเทศของเรา 1 – 2 ชนมธยมศกษาปท 2 วชา ส 203 ทวปของเรา ส 204 ประเทศของเรา 3 ชนมธยมศกษาปท 3 วชา ส 305 โลกของเรา ส 306 ประเทศของเรา 4 วชาบงคบเลอก 2 คาบ/สปดาห/ภาค 1 หนวยการเรยน ประกอบดวยวชา ส 017 จรยธรรมกบบคคล ส 026 เอเชยตะวนออกเฉยงใตในโลกปจจบน ส 027 โลกในยคปจจบน ส 032 เศรษฐศาสตรครอบครว ส 043 กฎหมายนาร ส 053 ประชากรกบสงแวดลอม ส 071 ทองถนของเรา 1 ส 072 ทองถนของเรา 2 ส 073 ทองถนของเรา 3 วชาเลอกเสร 2 คาบ/สปดาห/ภาค 1 หนวยการเรยน ประกอบดวยวชา ส 011 สงคมและวฒนธรรมไทย ส 012 เอกภาพ ส 013 อล – กรอาน ส 014 ศาสนบญญต ส 015 จรยธรรม ส 016 ศาสนประวต ส 021 ชวตและงานของบคคลตวอยาง ส 022 ประวตศาสตรทวไป ส 023 ประวตศาสตรไทย 1 ส 024 ประวตศาสตรไทย 2 ส 025 ประวตศาสตรไทย 3 ส 031 เศรษฐศาสตรทวไป ส 041 กฎหมายในชวตประจ าวน ส 042 การปกครองของไทย ส 051 สงแวดลอมศกษา ส 052 ประชากรศกษา ส 061 ภมศาสตรเบองตน61 สวนวชาภาษาไทยมจดประสงค คอ

1. เพอใหมความรความเขาใจในเรองหลกภาษา 2. เพอใหสามารถใชภาษาไดถกตองเหมาะสมกบวย 3. เพอใหสามารถฟงและอานไดอยางมวจารณญาณ 4. เพอใหมความคดรเรมสรางสรรค มนสยรกการอาน การเขยนและมรสนยมในการเลอกอานหนงสอ 5. เพอใหเหนความส าคญของภาษาไทยในฐานะเปนเครองมอการสอสารของคนในชาต และเปนปจจยในการสรางเสรมเอกภาพของชาต 6. เพอใหเหนคณคาของวรรณคด และงานประพนธทใชภาษาอยางมรสนยมในฐานะทเปนวฒนธรรมของชาต 7. เพอใหสามารถใชภาษาเปนเครองมอแสวงหาความรเพมเตม วชาภาษาไทยมโครงสรางทงวชาบงคบแกนและวชาเลอกเสร ดงตอไปน วชาบงคบแกน 4 คาบ/สปดาห/ภาค 2 หนวยการเรยน ชนมธยมศกษาปท 1 – 3 วชาภาษาไทย ท 101 ท 102 ท 203 ท 204 ท 305 ท 306 ภาษาไทย วชาเลอกเสร 2 คาบ/สปดาห/ภาค 1 หนวยการเรยน ประกอบดวยวชา ท 011 เสรมทกษะภาษา ท 021 การอานและพจารณาหนงสอ ท 022 การอานงานประพนธเฉพาะเรอง ท 031 นทานพนบาน ท 041 ภาษาไทยเพอกจธระ ท 042 การพดและการเขยนเชงสรางสรรค ท 051 หลกภาษาเพอการสอสาร62



100


วชาทเกยวของกบพระพทธศาสนาไดแกวชา ส 101 ประเทศของเราทมค าอธบายรายวชาวามการศกษาขนบธรรมเนยมประเพณ ศาสนา และการด าเนนชวต ศกษาประวตความเปนมาและหลกธรรมของพระพทธศาสนา และศาสนาอนๆทส าคญในประเทศ โดยเนนการปฏบตตามหลกธรรมในการพฒนาตนเองเพอใหเกดความเขาใจในอทธพลของสงแวดลอมทมตอการด ารงชวต เหนความส าคญของการปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอม มสวนรวมในการอนรกษ และพฒนาสภาพแวดลอมในชมชน และยดมนในหลกธรรมของศาสนา วชา ส 204 ประเทศของเรา 3 ศกษาหลกธรรมของพระพทธศาสนาและศาสนาอนๆ โดยเนนการปฏบตตามหลกธรรมในการอยรวมกนเพอใหเกดความเขาใจในความเพยรพยายามของบรรพบรษในการทะนบ ารงและพฒนาชาต เหนความจ าเปนทจะตองรวมมอกนรกษาชาตและมรดกของชาต ปฏบตตนตามบทบาทหนาทของพลเมองในสงคมประชาธปไตยและยดมนในหลกธรรมของศาสนา วชา ส 306 ประเทศของเราศกษาหลกธรรมของพระพทธศาสนาและศาสนาอนๆ โดยเนนการปฏบตตามหลกธรรมในการอยรวมกนอยางสนตสขเพอใหเกดความเขาใจในววฒนาการของชาตในดานตางๆ เหนความส าคญทจะตองรวมมอกนสงเสรมและพฒนาชาตไปสความเจรญรงเรอง ปฏบตตนตามกฎหมายเปนพลเมองดในสงคมประชาธปไตยและยดมนในหลกธรรมของศาสนา

วชา ส 017 จรยธรรมกบบคคล ศกษาชวตและงานของบคคลทประกอบดวยคณธรรม จรยธรรม สรางสรรคความเจรญใหกบทองถน สงคม และประเทศ วเคราะหคณธรรม แนวทางปฏบตและแนวคดของบคคลเหลานนทสงผลตอการพฒนาตนเอง ทองถน ประเทศชาต เพอใหเหนแบบอยางการประพฤตการปฏบตทด เหนคณคาในการฝกคณธรรม จรยธรรมเปนหลกในการด าเนนชวต สามารถเลอกแนวทางในการปฏบตตนไดอยางเหมาะสมในอนทจะพฒนาตน ทองถนและประเทศชาต 63 วชาภาษาไทยทเกยวของกบพระพทธศาสนา เชน วชา ท 203 และวชา ท 204 ภาษาไทยทมค าอธบายรายวชาเกยวกบการฝกการฟง พด อาน และเขยน โดยฟงค าบรรยาย โอวาท พระธรรมเทศนาและมมารยาทในการใชภาษา64 ถงแมวากระทรวงศกษาธการจะไดท าการเพมเตมเนอหาวชาพระพทธศาสนามากขนแลวกตาม แตดเหมอนวาจะยงมค าทกทวงจากผเกยวของ ดงนนทางกระทรวงศกษาธการจงไดท าการชแจงและพมพหนงสอคมอหลกสตรพระพทธศาสนาเพมเตมแยกออกมาตางหากจากหนงสอหลกสตรทวไปโดยค าชแจงเกยวกบเนอหาสาระของวชาพระพทธศาสนามดงน

ในการประกาศใชหลกสตรมธยมศกษาตอนตน พทธศกราช 2521 และหลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย พทธศกราช 2524 นน พบวาหลกสตรวชาสงคมศกษามปญหา เนองจากการก าหนดวชาบงคบนนไมไดแยกใหเหนเปนรายวชาตางๆ เหมอนหลกสตรเดม แตไดใชหลกบรณาการสาขาวชาตางๆ เขาดวยกน วชาศลธรรมจงหายไปจากหลกสตร แททจรงแลวเนอหาสาระของวชาศลธรรมยงคงบรณาการอยทงในวชาบงคบและวชาเลอก ดงนนจงมเสยงเรยกรอง วพากษวจารณ จากองคกรและบคลากรวา ในการก าหนดหลกสตรไมให


101

ความส าคญตอวชาพระพทธศาสนามากเทาทควร กระทรวงศกษาธการจงไดประกาศเพมเตมเนอหาในหลกสตรวชาสงคมศกษาระดบมธยมศกษา โดยประกาศใหใชในปการศกษา 2526 ส าหรบระดบมธยมศกษาตอนตน ปการศกษา 2527 ประกาศเพมรายวชาเลอกในระดบมธยมศกษาตอนปลาย65

ดงนนจากค าชแจงจงสามารถสรปไดวาวชาพระพทธศาสนาหรอศลธรรมไดหายไปจากหลกสตรดวยเหตผลทวาหลกสตรการศกษาไดบรณาการสาขาวชาตางๆ เขาดวยกน หลกส ตรวชาพระพทธศาสนาจงหายไป ในทสดแลวกระทรวงศกษาธการกไดเพมเตมหลกสตรวชาพระพทธศาสนาเขาไปในระดบชนมธยมศกษาโดยใหเปนวชาเลอกเสร ดวยมจดประสงคดงตอไปน

1. เพอใหเกดศรทธาซาบซงส านกในความส าคญของพระพทธศาสนาเหนคณของพระรตนตรย 2. เพอใหมความรความเขาใจเกยวกบพทธประวต และหลกธรรมพระพทธศาสนาอยางถกตอง 3. เพอใหมทกษะในการคดและการปฏบตตนอยางถกตองตามหลกธรรมทางพระพทธศาสนาสามารถเลอกสรรคณธรรมไปใชในการด าเนนชวตเพอพฒนาตนเองและสงคม 4. เพอใหเปนพทธศาสนกชนทด และปฏบตตนตามหนาทชาวพทธไดอยางถกตองเหมาะสม 5. เพอใหมความร ความเขาใจ และปฏบตศาสนพธไดอยางถกตอง

โครงสรางวชาพระพทธศาสนาประกอบดวย 6 วชาคอ ส 018 ส 019 ส 0110 ส 0111 ส 0112 ส 0113 รายวชาพระพทธศาสนาทง 6 นนไดถกก าหนดใหเปนวชาเลอกเสรของกลมวชาสงคมศกษามอตราเรยน 2 คาบ/สปดาห/ภาค จ านวน 1 หนวยการเรยนทงนเพอใหผเรยนทนบถอศาสนาพทธทกคนไดเรยนอยางตอเนองทกภาคเรยน66 หลกสตรนจดรายวชาพระพทธศาสนาระดบมธยมศกษาตอนตนจงใหเรยนตามหวขอเรองทง 8 ขอเหมอนระดบมธยมศกษาตอนปลายแตจะมขอบขายเนอหาสาระและจดเนนการเรยนรแตกตางกนไปในแตละหวขอของแตละวชา จดเนนในบางเรองตองการใหรในเรองเดยวกนตลอดทกชน ดงนน เนอหาสาระจะเหมอนกนตลอด แตการก าหนดกจกรรมจะแตกตางกนไปตามวยและความจ าเปนของผเรยนในแตละระดบ กระทรวงศกษาธการจงไดจดท าอตราเวลาเรยนโดยประมาณในแตละระดบไว เพอเปนแนวทางในการจดกจกรรมการเรยนการสอนทเหมาะสมและเพอใหไดผลตามจดประสงคทก าหนดไว โดยมกรอบเนอหาสาระดงตารางตอไปน67

65 กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, คมอหลกสตรพระพทธศาสนา ระดบมธยมศกษาตอนตนในหลกสตรมธยมศกษาตอนตน พทธศกราช 2521 (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2533) (กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว, 2536), หนา 2. 66 เรองเดยวกน, หนา 7 – 8. 67 เรองเดยวกน, หนา 10 - 11.

102

ตารางท 17 อตราเวลาเรยนพระพทธศาสนาระดบชนมธยมศกษาตอนตน พ.ศ.2521 (ปรบปรง พ.ศ.2533) ล าดบท ชน/จ านวนคาบ/รายวชา

หวขอเรอง

ชนมธยมศกษาปท 1 ชนมธยมศกษาปท 2 ชนมธยมศกษาปท 3 รวมเวลาเรยน 216

รอยละ

100

72 คาบ 72 คาบ 72 คาบ 36 คาบ 36 คาบ 36 คาบ 36 คาบ 36 คาบ 36 คาบ ส 018 ส 019 ส 0110 ส 0111 ส 0112 ส0113

1 ประวตและความส าคญของพระพทธศาสนา 8 2 6 2 6 2 26 12 2 พทธประวต ประวตพทธสาวก พทธสาวกา และชาวพทธตวอยาง 4 4 4 4 6 4 26 12 3 หลกธรรมทางพระพทธศาสนา 8 8 10 8 8 8 50 23 4 พระสงฆ และการปฏบตตนทเหมาะสมตอพระสงฆ 2 2 2 2 2 2 12 5 5 พระไตรปฎก พทธศาสนสภาษต ภาษาบาล และค าศพททางพระพทธศาสนา 3 9 3 9 3 9 36 17 6 หนาทชาวพทธ 1 1 1 1 1 1 6 3 7 การบรหารจต และเจรญปญญา 4 4 4 4 4 4 24 11 8 มรรยาทชาวพทธ ศาสนพธ วนส าคญทางพระพทธศาสนา 6 6 6 6 6 6 36 17

103

4.4 หลกสตรการศกษา ป พ.ศ. 2524 (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2533)

4.4.1 หลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย

หลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย มหลกการ และจดหมาย ดงตอไปน

1. เปนการศกษาเพอเพมความรและทกษะเฉพาะดานทสามารถน าไปประกอบอาชพใหสอดคลองกบภาวะเศรษฐกจและสงคม 2. เปนการศกษาทสนองตอการพฒนาอาชพในทองถนหรอการศกษาตอ 3. เปนการศกษาทสงเสรมการน ากระบวนการทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยทเหมาะสมไปใชในการพฒนาคณภาพชวต ทองถนและประเทศชาต

การศกษาระดบมธยมศกษาตอนปลาย เปนการศกษาทมงใหผเรยนพฒนาคณภาพชวตและใหสามารถท าประโยชนใหกบสงคมตามบทบาทและหนาทของตนในฐานะพลเมองดตามระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยเปนประมข โดยใหผเรยนไดพฒนาเชาวนปญญา มความร และ ทกษะเฉพาะดานตามศกยภาพ เหนชองทางในกาประกอบอาชพ รวมพฒนาส งคมดวยแนวทางและวธการใหมๆ และบ าเพญตนใหเปนประโยชนตอสงคม โดยในการจดการศกษาตามหลกสตรน จะตองมงปลกฝงใหผเรยนมคณลกษณะดงตอไปน

1. มความรและทกษะในวชาสามญเฉพาะดาน 2. มความรเกยวกบวทยาการและเทคโนโลยตางๆ 3. สามารถเปนผน า เปนผใหบรการชมชนเกยวกบสขภาพอนามยทงสวนบคคลและสวนรวม 4. สามารถวางแผนแกปญหาในชมชนของตน 5. มความภมใจในความเปนไทยเสยสละเพอสวนรวมใหความชวยเหลอผอนอยางเทาเทยมกน 6. มความคดรเรมสรางสรรค และสามารถน าแนวทางหรอวธการใหมๆ ไปใชในการพฒนา ชมชนของตน 7. มเจตคตทดตออาชพ และเหนชองทางในการประกอบอาชพ 8. มนสยรกการท างาน เตมใจในการท างานรวมกบผอนและมทกษะในการจดการ 9. เขาใจสภาพและการเปลยนแปลงของสงคมในประเทศและในโลก มงมนในการพฒนาประเทศตามบทบาทและหนาทของตน ตลอดจนอนรกษและเสรมสรางทรพยากร ศาสนา ศลปะวฒนธรรมของประเทศ

โดยทโครงสรางหลกสตรมรายละเอยดดงตอไปน

104

ตารางท 18 โครงสรางหลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย พ.ศ. 2524 (ฉบบปรบปรง พ.ศ.2533)

วชา

ชน ม.4 – ม.6 จ านวนหนวยการเรยน

บงคบ เลอกเสร แกน เลอก

1. ภาษาไทย 2. สงคมศกษา 3. พลานามย 4. วทยาศาสตร 5. พนฐานวชาอาชพ 6. คณตศาสตร 7. ภาษาตางประเทศ 8. ศลปะ 9. อาชพ

6 6 3 - - - - - -

- - 3 6 6 - - - -

เลอกเรยนรายวชาตางๆอกอยางนอย 45 หนวยการเรยน (ผเรยนทนบถอศาสนาพทธให เ ลอกเรยนรายวชาพระพทธศาสนาภาคเรยนละ 1 รายวชา ตลอด 3 ป)

รวมจ านวนหนวยการเรยน

15 15 30

กจกรรม 1. ก า ร จ ด ก จ ก ร ร ม ใ น ส ถ า น ศ ก ษ า

กระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2532 2. กจกรรมแนะแนว และหรอกจกรรม

แกปญหา และหรอกจกรรมพฒนาการ เรยนร

3. กจกรรมอสระของผเรยน

1 คาบ/สปดาห/ภาค

2 คาบ/สปดาห/ภาค

หมายเหต ผเรยนทนบถอศาสนาพทธ ใหเลอกเรยนรายวชาพระพทธศาสนา ในกลมวชาสงคมศกษา ภาคเรยนละ 1 รายวชา ตลอด 3 ป68

4.4.1.1 โครงสรางวชาสงคมและวชาภาษาไทย

วชาสงคมมจดประสงคและมโครงสรางและรายละเอยดของวชาดงตอไปน

1. เพอใหมความร ความเขาใจเกยวกบอทธพลของสภาพแวดลอมทมตอการด ารงชวต โครงสรางและรปแบบการอยรวมกนในสงคม กระบวนการถายทอดทางวฒนธรรม ระบบเศรษฐกจ และการปกครอง และศาสนากบการด ารงชวต

68 กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, หลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย พทธศกราช 2524 (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2533) (กรงเทพมหานคร: โรงพมพครสภาลาดพราว, 2541), หนา 1 – 3.

105

2. เพอใหสามารถน าความรไปใชในการวเคราะหปญหาของสงคม สามารถแกปญหาและมสวนรวมในการพฒนาสงคมตามบทบาทหนาทของตน โดยใชเหตผล กระบวนการกลมและวธการทหลากหลาย 3. เพอใหตระหนกในคณคาของวทยาการ ศลปวฒนธรรม ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมยดมนในวถชวตแบบประชาธปไตย หลกธรรมและคณธรรม มคานยมทพงประสงค รกและผกพนกบทองถนและประเทศชาต มความภมใจในความเปนไทยและเทดทนสถาบนพระมหากษตรย 4. เพอใหสามารถปฏบตตนเปนพลเมองดตามระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยเปนประมข มงมนในการท าประโยชนใหกบสงคม มสวนรวมในการอนรกษและเสรมสรางศลปวฒนธรรมและสงแวดลอมของประเทศ

วชาสงคมมโครงสรางดงตอไปน วชาบงคบแกน แตละวชามอตราเรยน 2 คาบ/สปดาห/ภาค 1 หนวยการเรยน ชนมธยมศกษาปท 4 – 6 เรยนวชาสงคมศกษา ส 401 ส 402 ส 503 ส 504 ส 605 ส 606 สงคมศกษา วชาเลอกเสรมอตราเรยน 2 คาบ/สปดาห/ภาค 1 หนวยการเรยน ประกอบดวยวชา

ส 011 ภมศาสตรกายภาพ ส 012 ภมศาสตรเศรษฐกจ ส 013 ภมศาสตรการเกษตร ส 014 การส ารวจทองถนเชงภมศาสตร ส 015 ความรเบองตนเกยวกบเมอง ส 021 หลกฐานประวตศาสตรในประเทศไทย ส 022 เอเชยตะวนออกในโลกปจจบน ส 023 เอเชยใตในโลกปจจบน ส 024 ยโรปสมยใหม ส 025 ประวตศาสตรรสเซย ส 026 ประวตศาสตรอเมรกา ส 027 ประวตนกคดทส าคญของโลก ส 028 ประวตนกวทยาศาสตรและนกประดษฐทส าคญของโลก ส 029 ววฒนาการการคมนาคมขนสงและสอสาร ส 0210 ประวตสงคมและวฒนธรรมไทย ส 0211 ประวตศาสตรไทย 1 ส 0212 ประวตศาสตรไทย 2 ส 0213 ประวตศาสตรไทย 3 ส 0214 เหตการณปจจบน ส 031 การปกครองของไทย ส 032 การปกครองทองถนของไทย ส 041 ศาสนาสากล ส 042 พระพทธรปและพทธศลปในประเทศไทย ส 043 อรรถาธบายอล – กรอาน ส 044 หะดษ ส 045 ปรชญาอสลาม ส 046 กฎหมายอสลาม ส 047 เศรษฐศาสตรอสลาม ส 048 พระพทธศาสนา ส 049 พระพทธศาสนา ส 0410 พระพทธศาสนา ส 0411 พระพทธศาสนา ส 0412 พระพทธศาสนา ส 0413 พระพทธศาสนา ส 0414 ขาวประเสรฐของพระเยซครสตเจา ส 0415 การกอตงครสตจกร ส 0416 บทบญญตของครสตศาสนา ส 0417 การเผยแผและการประยกตค าสงสอนของพระเยซครสตเจา ส 0418 ความรกของพระเจา ส 0419 จรยธรรมในครสตศาสนา

106

ส 051 มนษยกบสงคม ส 061 รายไดประชาชาต ส 062 การเงนการธนาคารและการคลง ส 071 กฎหมายทประชาชนควรร ส 081 พลงงานกบสงแวดลอม ส 082 ประชากรกบคณภาพชวต

รายวชาทองถนมอตราเรยน 2 คาบ/สปดาห/ภาค 1 หนวยการเรยน

ส 02041 หลกศรทธา ส 02042 กฎหมายอสลาม ส 02043 อรรถาธบาย อล – กรอาน ส 02044 หะดษ ส 02045 ศาสนประวต ส 02046 จรยธรรม 1 ส 02047 จรยธรรม 2 ส 02048 ปรชญาอสลาม ส 02049 เศรษฐศาสตรอสลาม ส 020410 พนฐานอสลาม 1 ส 020411 พนฐานอสลาม 2 ส 020412 ปรชญาครอบครว69

วชาภาษาไทยมจดประสงคและโครงสรางหลกสตรดงตอไปน

1. เพอใหมความรความเขาใจในเรองหลกภาษาและการใชภาษาในการสอสาร 2. เพอใหสามารถใชภาษาในการตดตอสอสารไดอยางมประสทธผล 3. เพอใหสามารถฟงและอานไดอยางมวจารณญาน 4. เพอใหมความคดรเรมสรางสรรค มนสยรกการอาน การเขยน และมรสนยมในการเลอกอานหนงสอ 5. เพอใหเหนความส าคญของภาษาไทยในฐานะเปนเครองมอสอสารของคนในชาตและมความภาคภมใจในภาษาไทย 6. เพอใหตระหนกในคณคาของวรรณคดทเปนมรดกทางวฒนธรรมและทสรางสรรคขนในปจจบน 7. เพอใหสามารถใชภาษาเปนเครองมอแสวงหาความรเพมเตม

วชาภาษาไทยมโครงสรางดงตอไปน วชาบงคบแกน แตละวชาเรยน 2 คาบ/สปดาห/ภาค 1 หนวยการเรยน ชนมธยมศกษาปท 4 - 6 เรยนวชาภาษาไทย ท 401 ท 402 ท 503 ภาษาไทย ท 504 ภาษาไทย ท 605 ท 606 วชาเลอกเสร แตละวชามอตราเรยน 2 คาบ/สปดาห/ภาค 1 หนวยการเรยนประกอบดวยวชา ท 011 การพด ท 021 การอานและพจารณาวรรณกรรม ท 022 วรรณกรรมปจจบน ท 031 ประวตวรรณคด 1 ท 032 ประวตวรรณคด 2 ท 033 วรรณคดมรดก ท 034 การพนจวรรณคดมรดกเฉพาะเรอง ท 035วรรณกรรมทองถน ท 041 การเขยน 1 ท 042 การเขยน 2 ท 043 การแตงค าประพนธ ท 051 ภาษากบวฒนธรรม ท 061 ภาษาไทยเพอกจกรรมการแสดงท 062การพดตอหนาประชมชน ท 071 หลกภาษาไทย รายวชาทองถน วชา ท 08053 ภาษาลานนา 4 คาบ/สปดาห/ภาค 2 หนวยการเรยน70


107


วชาพระพทธศาสนาไดถกแยกออกมาจากวชาสงคมศกษาและเปนวชาเลอกเสร ซงมจดประสงคและโครงสราง ดงตอไปน

1. เกดศรทธา ซาบซงและส านกในความส าคญของพระพทธศาสนาและคณของพระรตนตรย 2. มความรความเขาใจ สามารถคดวเคราะหพระพทธศาสนาและหลกพทธธรรมอยางถกตอง 3. พจารณาแนวคดทหลากหลายและวนจฉยความถกตองโดยหลกเหตผลทางพระพทธศาสนา 4. มทกษะในการคดและปฏบตตนอยางถกตองตามหลกธรรมทางพระพทธศาสนาและสามารถน าหลกพทธธรรมมาพฒนาตนและสงคม 5. เปนพทธศาสนกชนทดและปฏบตหนาทชาวพทธไดอยางถกตองเหมาะสม

โครงสรางหลกสตรวชาพระพทธศาสนา หลกสตรพระพทธศาสนา ระดบมธยมศกษาตอนปลายฉบบปรบปรงนม 6 รายวชา ก าหนดใหมเวลาเรยน รายวชาละ 2 คาบตอสปดาหตอภาคเรยน มวชาเลอกเสรทมอตราเรยน 2/คาบ/สปดาห/ภาค 1 หนวยการเรยนจ านวน 6 วชา คอ วชาพระพทธศาสนา ส 048 ส 049 ส 0410 ส 0411 ส 0412 ส 0413 เนอหาประกอบดวย 1) ประวตและความส าคญของพระพทธศาสนา 2) พทธประวต ประวตพทธสาวก พทธสาวกาและชาวพทธตวอยาง 3) พทธธรรมเพอชวตและสงคม 4) พระสงฆและการปฏบตตนทเหมาะสมตอพระสงฆ 5) หนาทชาวพทธ 6) พระไตรปฎก พทธศาสนสภาษต ภาษาบาลและค าศพททางพระพทธศาสนา 7) การบรหารจตและเจรญปญญา 8) มรรยาทชาวพทธ ศาสนพธและวนส าคญทางพทธศาสนา หวขอทง 8 เรองนมการก าหนดสาระส าคญในแตละรายวชาซงทางกระทรวงศกษาธการชแจงวาไดมการพจารณาทงแนวนอนและแนวตง กลาวคอใชหวขอเรองเปนเกณฑในแนวนอนแลวก าหนดขอบขายของสาระส าคญกระจายตามระดบชน ทงนเพอความตอเนองของเรองทเรยน ขณะเดยวกนกเพอลดความซ าซอนของเนอหารายละเอยดในเรองเดยวกน71

71 กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, คมอหลกสตรพระพทธศาสนาตามหลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย พทธศกราช 2524 (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2533) (กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว, 2541), หนา 7 – 12.

108

ตารางท 19 หวขอและคาบเวลาวชาพระพทธศาสนา ระดบมธยมศกษาตอนปลาย พ.ศ. 2524 (ปรบปรง พ.ศ. 2533) ชน/จ านวนคาบ/รายวชา

หวขอเรอง

ชนมธยมศกษาปท 4 ชนมธยมศกษาปท 5 ชนมธยมศกษาปท 6 รวม

คาบเวลา

เรยน

216

72 คาบ 72 คาบ 72 คาบ 36 คาบ 36 คาบ 36 คาบ 36 คาบ 36 คาบ 36 คาบ ส 048 ส 049 ส 0410 ส 0411 ส 0412 ส 0413

1 ประวตและความส าคญของพระพทธศาสนา 3 3 4 5 5 4 24 2 พทธประวต ประวตพทธสาวก พทธสาวกา และชาวพทธตวอยาง 5 5 5 5 5 5 30 3 พทธธรรมเพอชวตและสงคม 8 8 8 8 9 9 40 4 พระสงฆและการปฏบตตนทเหมาะสมตอพระสงฆ 2 2 2 2 2 2 12 5 หนาทชาวพทธ 2 2 2 2 2 2 12 6 พระไตรปฎก พทธศาสนสภาษต ภาษาบาล และค าศพททางพระพทธศาสนา 6 6 7 7 7 7 40 7 การบรหารจตและการเจรญปญญา 5 5 3 4 3 4 24 8 มรรยาทชาวพทธ ศาสนพธและวนส าคญทางพระพทธศาสนา 5 5 5 3 3 3 24

หมายเหต คาบเวลาทก าหนดไวนนเปนคาบเวลาโดยประมาณ

109

วชาสงคมทเกยวของกบพระพทธศาสนาไดแก วชา ส 401 กลาวถงการศกษาศาสนาทส าคญๆ ในเรองหลกธรรมและความสอดคลองของหลกธรรม วชา ส 605 กลาวถงยทธวธหรอกระบวนการในการแกปญหาดวยหลกจรยธรรมและคณธรรม วชา ส 1210 ประวตสงคมและวฒนธรรมไทย ศกษาอทธพลของพทธศาสนาทมตอสงคมและวฒนธรรมไทย วชา ส 041 ศาสนาสากล ศกษาศาสนาพราหมณ ฮนด พทธ ครสตและอสลามในเรอง ความเปนมา ศาสดา นกายส าคญ หลกค าสอน พธกรรม และอทธพลทมตอการด าเนนชวต ศกษาความสอดคลองของหลกค าสอนทง 4 ศาสนาเพอใหมความเขาใจหลกค าสอนทส าคญของแตละศาสนา เหนความส าคญของศาสนาทมตอการด าเนนช วต เกดความเขาใจอนดระหวางศาสนกและน าหลกค าสอนของศาสนามาใชใหเกดประโยชนกบตนเองและสวนรวม วชา ส 042 พระพทธรปและพทธศลปในประเทศไทย ศกษาประวตความเปนมา แนวคดในการสรางพระพทธรปปางตางๆ ตามพทธประวต พทธศลปและสกลชางสมยตางๆ ศกษาประวตพระพทธรปทส าคญของไทยเพอใหมความเขาใจเหนคณคาและมสวนรวมในการอนรกษ72

วชาภาษาไทยทเกยวของกบพระพทธศาสนา เชน วชา ท 011 ฝกใหมจรรยาบรรณ ความรบผดชอบและคณธรรมในการพด วชา ท 034 อานรายยาวมหาเวสสนดรชาดก พจารณาศพท การใชโวหารและการเลอกเฟนถอยค าอานนราศเมองแกลงและนราศภเขาทอง สามคคเภทค าฉนท พจารณาเนอเรองและลลาของฉนทเพอใหเขาใจสาระส าคญของเรองสามารถวจารณไดตามหลกวชาวรรณคดวจารณโดยเนนในดานวรรณศลปและเหนคณคาของวรรณคดทอาน วชา ท 08051 ภาษาลานนา ศกษาประวตความเปนมาของอกษรธรรมลานนา หลกภาษาลานนา พยญชนะ สระ วรรณยกต เครองหมายตางๆ ตามอกขรวธของภาษาลานนา วรรณกรรมค าสอนและสภาษตลานนา ฝกการประสมอกษรตามหลกภาษาลานนาและฝกการเขยนภาษาบาลโดยใชภาษาลานนาเปรยบเทยบความแตกตางระหวางเสยงวรรณยกตของภาษาลานนากบภาษาไทยกลาง วเคราะห อภปราย วรรณกรรมค าสอนและสภาษตลานนาเพอใหเกดความเขาใจและเหนคณคาของภาษาลานนาเกดความภาคภมใจในวฒนธรรมของทองถนสามารถสอความหมายโดยใชภาษาลานนาไดอยางถกตอง73นอกจากนยงมวชา บ 011 – 016 ภาษาบาล 1 – 6 เพอใหมความรความเขาใจหลกภาษาและการใชภาษาบาลอนจะเปนพนฐานในการศกษาค าบาลในภาษาไทยในพทธศาสนาและศกษาภาษาบาลในระดบสง วชา บ 021 ค าบาลในภาษาไทย บ 022 ค าบาลในวรรณคดไทย บ 023 หลกการเทยบค าบาลกบสนสกฤต บ 024 หลกภาษาบาลและสนสกฤตทเกยวกบหลกภาษาไทย บ 025 หลกการวเคราะหค าบาลและสนสกฤตในภาษาไทย บ 026 วรรณคดบาลทเกยวกบวรรณคดไทย74 ในบทตอไปจะกลาวถงหลกสตรการศกษาป พ.ศ. 2544 – 2551 ซงเปนหลกสตรทเรมมการกลาวถงค าวา “บรณาการ” อยางเปนทางการครงแรกในประวตศาสตรของหลกสตรการศกษาของไทย

72 กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, หลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย พทธศกราช 2524 (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2533) (กรงเทพมหานคร: โรงพมพครสภาลาดพราว, 2541), หนา 61 – 69. 73 เรองเดยวกน, หนา 11 – 16. 74 เรองเดยวกน, หนา 50 – 52.

บทท 5

หลกสตรการศกษา ป พ.ศ. 2544 – 2551

หลกสตรการศกษาทจะกลาวถงในบทนไดแกหลกสตรการศกษา ป พ.ศ. 2544 ซงเปนหลกสตรทมการเปลยนแปลงก าหนดหลกสตรเปน 4 ชวงชน คอชวงชนท 1 ชนประถมศกษาปท 1 – 3 ชวงชนท 2 ชนประถมศกษาปท 4 – 6 ชวงชนท 3 ชนมธยมศกษาปท 1 – 3 และ ชวงชนท 4 ชนมธยมศกษาปท 4 - 6 และ หลกสตรป พ.ศ. 2551 ซงเปนหลกสตรในปจจบนขณะทท าการวจยน

5.1 หลกสตรการศกษา ป พ.ศ. 2544

หลกสตรนก าหนดหลกการของหลกสตรการศกษาขนพนฐานเพอใหการจดการศกษาขนพนฐานเปนไปตามแนวนโยบายการจดการศกษาของประเทศ ไวดงน

1. เปนการศกษาเพอความเปนเอกภาพของชาต มงเนนความเปนไทยควบคกบความเปนสากล 2. เปนการศกษาเพอปวงชน ทประชาชนทกคนจะไดรบการศกษาอยางเสมอภาคและเทาเทยมกน โดยสงคมมสวนรวมในการจดการศกษา 3. สงเสรมใหผเรยนไดพฒนาและเรยนรดวยตนเองอยางตอเนองตลอดชวต โดยถอวาผเรยนมความส าคญทสด สามารถพฒนาตามธรรมชาต และเตมตามศกยภาพ 4. เปนหลกสตรทมโครงสรางยดหยนทงดานสาระ เวลา และการจดการเรยนร 5. เปนหลกสตรทจดการศกษาไดทกรปแบบ ครอบคลมทกกลมเปาหมายสามารถเทยบโอนผลการเรยนร และประสบการณ

หลกสตรการศกษาขนพนฐานมงพฒนาคนไทยใหเปนมนษยทสมบรณ เปนคนด มปญญา มความสขและมความเปนไทย มศกยภาพในการศกษาตอ และประกอบอาชพ จงก าหนดจดหมายซงถอเปนมาตรฐานการเรยนรใหผเรยนเกดคณลกษณะอนพงประสงค ดงตอไปน

1. เหนคณคาของตนเอง มวนยในตนเอง ปฏบตตนตามหลกธรรมของ พระพทธศาสนา หรอศาสนาทตนนบถอ มคณธรรม จรยธรรมและคานยมอนพงประสงค 2. มความคดสรางสรรค ใฝร ใฝเรยน รกการอาน รกการเขยน และรกการคนควา 3. มความรอนเปนสากล รเทาทนการเปลยนแปลงและความเจรญกาวหนาทางวทยาการ มทกษะและศกยภาพในการจดการ การสอสารและการใชเทคโนโลย ปรบ วธการคด วธการท างานไดเหมาะสมกบสถานการณ 4. มทกษะและกระบวนการโดยเฉพาะทางคณตศาสตร วทยาศาสตร ทกษะการคด การสรางปญญา และทกษะในการด าเนนชวต 5. รกการออกก าลงกาย ดแลตนเองใหมสขภาพและบคลกภาพทด 6. มประสทธภาพในการผลตและการบรโภค มคานยมเปนผผลตมากกวาเปนผบรโภค

111

7. เขาใจในประวตศาสตรของชาตไทย ภมใจในความเปนไทย เปนพลเมองดยดมนในวถชวตและการปกครองระบอบประชาธปไตย อนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข 8. มจตส านกในการอนรกษภาษาไทย ศลปะ วฒนธรรม ประเพณ กฬาภมปญญาไทย ทรพยากรธรรมชาตและพฒนาสงแวดลอม 9. รกประเทศชาตและทองถน มงท าประโยชนและสรางสงทดงามใหสงคม1

หลกสตรนไดก าหนดโครงสรางของหลกสตรการศกษาขนพนฐานเพอใหการจดการศกษาเปนไปตามหลกการ จดหมายและมาตรฐานการเรยนรทก าหนดไว ใหสถานศกษาและผทเกยวของมแนวปฏบตในการจดหลกสตรสถานศกษาโดยมรายละเอยดของโครงสรางหลกสตร ชวงชนและเวลาเรยนดงตอไปน

ตารางท 20 โครงสรางหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พ.ศ.2544

ชวงชน

กลมสาระการเรยนร

ประถมศกษา มธยมศกษา

ชวงชนท 1

(ป.1 – 3)


(ป.4 – 6)


(ม.1 – 3)


(ม.4 – 6)

1. ภาษาไทย 2. คณตศาสตร 3. วทยาศาสตร 4. ส ง คม ศ กษ า ศ า สน าแ ล ะ

วฒนธรรม 5. สขศกษาและพลศกษา 6. ศลปะ 7. การงานอาชพและเทคโนโลย 8. ภาษาตางประเทศ

กจกรรมพฒนาผเรยน ▲▲ ▲▲ ▲▲ ▲▲

อตราเวลาเรยน / ป ประมาณปละ

800 – 1,000 ชวโมง

ประมาณปละ

800 – 1,000 ชวโมง

ประมาณปละ

1,000 – 1,200 ชวโมง

ไมนอยกวาปละ 1,200 ชวโมง

อตราเวลาเรยน / วน 4 – 5

ชวโมง

4 – 5

ชวโมง

5 – 6

ชวโมง

ไมนอยกวา

6 ชวโมง

หมายเหต ทงนสถานศกษาอาจจดเวลาเรยนและกลมสาระตางๆ ไดตามสภาพกลมเปาหมายส าหรบการศกษานอกระบบ สามารถจดเวลาเรยนและชวงชนไดตามระดบการศกษา

1 กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, หลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544 (กรงเทพฯ: บรษทส านกพมพวฒนาพานช จ ากด, 2544), หนา 4.

112

สาระการเรยนรทสถานศกษาตองใชเปนหลกเพอสรางพนฐานการคด การเรยนรและการแกปญหา

สาระการเรยนรทเสรมสรางความเปนมนษย และศกยภาพพนฐานในการคด และการท างาน

▲▲ กจกรรมทเสรมสรางการเรยนรนอกจากสาระการเรยนร 8 กลมและการพฒนาตนตามศกยภาพ

หลกสตรการศกษาขนพนฐาน เปนหลกสตรทก าหนดมาตรฐานการเรยนรในการพฒนาผเรยนตงแตชนประถมศกษาปท 1 ถงชนมธยมศกษาปท 6 ส าหรบผเรยนทกคน ทกกลมเปาหมาย สามารถปรบใชไดกบการจดการศกษาทกรปแบบ ทงในระบบ นอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย ในสวนของการจดการศกษาปฐมวย ก าหนดใหมหลกสตรการศกษาปฐมวยเปนการเฉพาะ เพอเปนการสรางเสรมพฒนาการและเตรยมผเรยนใหมความพรอมในการเขาเรยนชนประถมศกษาปท 1 หลกสตรการศกษาขนพนฐานทสถานศกษาน าไปใชจดการเรยนรในสถานศกษานน ก าหนดโครงสรางทเปนสาระการเรยนร จ านวนเวลาอยางกวาง ๆ มาตรฐานการเรยนรทแสดงคณภาพผเรยนเมอเรยนจบ 12 ป และเมอจบการเรยนรแตละชวงชน ของสาระการเรยนรแตละกลม สถานศกษาตองน าโครงสรางดงกลาวนไปจดท าเปนหลกสตรสถานศกษา โดยค านงถงสภาพปญหา ความพรอม เอกลกษณ ภมปญญาทองถน และคณลกษณะอนพงประสงค ทงน สถานศกษาตองจดท ารายวชาในแตละกลมใหครบถวนตามมาตรฐานทก าหนด

นอกจากน สถานศกษาสามารถจดท าสาระการเรยนรเพมเตมเปนหนวยการเรยนร รายวชาใหมๆ รายวชาทมความเขมขนอยางหลากหลาย ใหผเรยนไดเลอกเรยนตามความถนด ความสนใจ ความตองการ และความแตกตางระหวางบคคล โดยเลอกสาระการเรยนรจาก 8 กลม ในชวงชนท 2 ชนประถมศกษาปท 4 – 6 ชวงชนท 3 ชนมธยมศกษาปท 1 – 3 และชวงชนท 4 ชนมธยมศกษาปท 4 – 6 และจดท ามาตรฐานการเรยนรของสาระการเรยนร หรอรายวชานน ๆ ดวย ส าหรบชวงชนท 1 ชนประถมศกษาปท 1 – 3 นน ยงไมควรใหเลอกเรยนรายวชาทเขมขน ควรเรยนเฉพาะรายวชาพนฐานกอน สถานศกษาตองจดสาระการเรยนรใหครบทง 8 กลมในทกชวงชน ใหเหมาะสมกบธรรมชาตการเรยนร และระดบพฒนาการของผเรยน โดยในชวงการศกษาภาคบงคบคอประถมศกษาปท 1 ถงมธยมศกษาปท 3 จดหลกสตรเปนรายป และชนมธยมศกษาปท 4 – 6 จดเปนหนวยกต ดงน

ชวงชนท 1 และ 2 ชนประถมศกษาปท 1 – 3 และปท 4 – 6 การศกษาระดบนเปนชวงแรกของการศกษาภาคบงคบ หลกสตรทจดขนมงเนนใหผเรยนพฒนาคณภาพชวต กระบวนการเรยนรทางสงคม ทกษะพนฐานดานการอาน การเขยน การคดค านวณ การคดวเคราะห การตดตอสอสาร และพนฐานความเปนมนษย เนนการบรณาการอยางสมดลทงในดานรางกาย สตปญญา อารมณ สงคมและวฒนธรรมชวงชนท 3 ชนมธยมศกษาปท 1 – 3 เปนชวงสดทายของการศกษาภาคบงคบ มงเนนใหผเรยนส ารวจความสามารถ ความถนด ความสนใจของตนเองและพฒนาบคลกภาพสวนตน พฒนาความสามารถ ทกษะพนฐานดานการเรยนร และทกษะใน การด าเนนชวต ใหมความสมดลทงดานความร ความคด ความสามารถ ความดงามและความรบผดชอบตอสงคม สามารถเสรมสรางสขภาพสวนตนและชมชน มความภมใจในความเปนไทย ตลอดจนใชเปนพนฐานในการประกอบอาชพหรอ

113

ศกษาตอ ชวงชนท 4 ชนมธยมศกษาปท 4 – 6 เปนหลกสตรทมงเนนการศกษาเพอเพมพนความรและทกษะเฉพาะดาน มงปลกฝงความร ความสามารถ และทกษะในวทยาการและเทคโนโลย เพอใหเกดการคดรเรมสรางสรรค น าไปใชใหเกดประโยชนตอการศกษาตอและการประกอบอาชพ มงมนพฒนาตนและประเทศตามบทบาทของตน สามารถเปนผน าและผใหบรการชมชนในดานตางๆ ลกษณะหลกสตรในชวงชนนจดเปนหนวยกตเพอใหมความยดหยนในการจดแผนการเรยนรทตอบสนองความสามารถ ความถนด ความสนใจของผเรยนแตละคนทงดานวชาการและวชาชพ2

5.1.1 โครงสรางวชาภาษาไทยและวชาสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม

โครงสรางวชาภาษาไทย มสาระการเรยนร 5 ขอดงตอไปน สาระท 1: การอาน มมาตรฐาน ท 1.1: ใชกระบวนการอานสรางความรและความคดไปใชตดสนใจแกปญหาและสรางวสยทศนในการด าเนนชวต และมนสยรกการอาน สาระท 2: การเขยน มมาตรฐาน ท 2.1: ใชกระบวนการเขยน เขยนสอสาร เขยนเรยงความ ยอความ และเรองราวในรปแบบตางๆ เขยนรายงานขอมลสารสนเทศ และเขยนรายงานการศกษาคนควาอยางมประสทธภาพ สาระท 3: การฟง การด และการพด มมาตรฐาน ท 3.1: สามารถเลอกฟงและดอยางมวจารณญาณ และพดแสดงความร ความคด ความรสกในโอกาสตาง อยางมวจารณญาณและสรางสรรค สาระท 4: หลกการใชภาษา มมาตรฐาน ท 4.1: เขาใจธรรมชาตของภาษาและหลกภาษาไทย การเปลยนแปลงของภาษาและพลงของภาษา ภมปญญาทางภาษา และรกษาภาษาไทยไวเปนสมบตของชาต มาตรฐาน ท 4.2: สามารถใชภาษาแสวงหาความร เสรมสรางลกษณะนสย บคลกภาพ และความสมพนธระหวางภาษากบวฒนธรรม อาชพ สงคม และ ใชประโยชนในชวตประจ าวน สาระท 5: วรรณคด และวรรณกรรม มมาตรฐาน ท 5.1: เขาใจ แสดงความคดเหน วจารณวรรณคดและวรรณกรรมไทยอยางเหนคณคาและซาบซงและน ามาประยกตใชในชวตจรง3

วชาสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรมกลมสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม เปนกลมสาระการเรยนรทผเรยนทกคนในระดบประถมศกษาและมธยมศกษาตองเรยน ทงนเพราะกลมสาระการเรยนรนวาดวยการอยรวมกนบนโลกทมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวตลอดเวลา การเชอมโยงทางเศรษฐกจซงแตกตางกนอยางหลากหลาย การปรบตนเองกบบรบทสภาพแวดลอม ท าใหเปนพลเมองทรบผดชอบ มความสามารถทางสงคม มความร ทกษะ คณธรรม และคานยมทเหมาะสม โดยใหผเรยนเกดความเจรญงอกงามในแตละดาน ประกอบดวยสาระ 5 ประการคอ สาระท 1: ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม มมาตรฐาน ส 1.1: เขาใจประวต ความส าคญ หลกธรรมของพระพทธศาสนา หรอศาสนาทตนนบถอ และสามารถน าหลกธรรมของศาสนา มาเปนหลกปฏบตในการอยรวมกน มาตรฐาน ส 1.2: ยดมนในศลธรรม การกระท าความด มคานยมทดงามและศรทธาในพระพทธศาสนาหรอศาสนาทตนนบถอมาตรฐาน ส 1.3: ประพฤต ปฏบตตนตามหลกธรรมและศาสนพธของพระพทธศาสนาหรอศาสนาทตนนบถอ คานยมทดงามและน าไปประยกตใช ในการพฒนาตน บ าเพญประโยชนตอสงคม สงแวดลอม และอยรวมกนไดอยางสนตสข สาระท 2: หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการด าเนนชวตในสงคมม


114

มาตรฐาน ส 2.1: ปฏบตตนตามหนาทของการเปนพลเมองด ตามกฎหมาย ประเพณและวฒนธรรมไทย ด ารงชวตอยรวมกนในสงคมไทยและสงคมโลกอยางสนตสข มาตรฐาน ส 2.2: เขาใจระบบการเมองการปกครองในสงคมปจจบน ยดมน ศรทธาและธ ารงรกษาไวซงการปกครองระบอบประชาธปไตย อนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข

สาระท 3: เศรษฐศาสตร มมาตรฐาน ส 3.1: เขาใจและสามารถบรหารจดการทรพยากรในการผลต และการบรโภค การใชทรพยากรทมอยจ ากดไดอยางมประสทธภาพและคมคาตอตนเองและสวนรวม มาตรฐาน ส 3.2: เขาใจระบบ และสถาบนทางเศรษฐกจตางๆ ความสมพนธของ ระบบเศรษฐกจ และความจ าเปนของการรวมมอกนทางเศรษฐกจในสงคมโลก รวมทงเขาใจหลกการของเศรษฐกจพอเพยงเพอการด ารงชวตอยางมดลยภาพ สาระท 4: ประวตศาสตร มมาตรฐาน ส 4.1: เขาใจยคสมยของประวตศาสตร สามารถใชวธการทางประวตศาสตรบนพนฐานของความเปนเหตเปนผล มาวเคราะหเหตการณตางๆ อยางเปนระบบมาตรฐาน ส 4.2: เขาใจพฒนาการของมนษยชาตจากอดตจนถงปจจบน ในแงความสมพนธ ความส าคญและการเปลยนแปลงของเหตการณ อยางตอเน อง ตระหนกถงความส าคญ และสามารถวเคราะหผลกระทบทเกดขน มาตรฐาน ส 4.3: เขาใจความเปนมาของชาตไทย วฒนธรรม ภมปญญาไทยมความภาคภมใจ และธ ารงความเปนไทย สาระท 5: ภมศาสตร มามาตรฐาน ส 5.1: เขาใจลกษณะของโลกทางกายภาพ ตระหนกความสมพนธของสรรพสงทปรากฏในระวางทตามธรรมชาต ซงมผลตอกนและกนใชแผนทและเครองมอทางภมศาสตร ในการคนหาขอมลภมสารสนเทศ ซงจะน าไปสการใชและจดการอยางมประสทธภาพมาตรฐาน ส 5.2: เขาใจปฏสมพนธระหวางมนษยกบสภาพแวดลอมทางกายภาพทกอใหเกดการสรางสรรควฒนธรรมและมจตส านก อนรกษทรพยากรและสงแวดลอมเพอการพฒนาทยงยน4

5.1.2 โครงสรางหลกสตรวชาพระพทธศาสนา

หลกสตรสาระพระพทธศาสนาในหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544 เปนมาตรฐานการเรยนรทอยในกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ซงถอเปนสาระท 1 โดยมรายละเอยดดงตอไปน สาระท 1: ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม ประกอบดวย มาตรฐาน ส 1.1: เขาใจ ประวต ความส าคญ หลกธรรมของพระพทธศาสนา หรอศาสนาทตนนบถอ และสามารถน าหลกธรรมของศาสนามาเปนหลกปฏบตในการอยรวมกน มาตรฐาน ส 1.2: ยดมนในศลธรรม การกระท าความด มคานยมทดงาม และศรทธาในพระพทธศาสนาหรอศาสนาทตนนบถอ มาตรฐาน ส 1.3: ประพฤตปฏบตตนตามหลกธรรมและศาสนพธของพระพทธศาสนา หรอศาสนาทตนนบถอ คานยมทดงามและสามารถ

4 กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, สาระและมาตรฐานการเรยนร กลมสาระการเรยนรสงคมศกษาศาสนา และวฒนธรรมในหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544 (กรงเทพมหานคร: โรงพมพองคการรบสงสนคาและพสดภณฑ (ร.ส.พ), 2544), หนา 10 – 11.

115

น าไปประยกตใชในการพฒนาตน บ าเพญประโยชนตอสงคม สงแวดลอม เพอการอยรวมกนไดอยางสนตสขและไดก าหนดรายละเอยดของมาตรฐานการเรยนรชวงชนไว 4 ชวงชนดงตอไปน5

ตารางท 21 มาตรฐาน ส 1.1

ชน มาตรฐานการเรยนรชวงชน

ป.1 – 3

1. รและเขาใจพนฐานเกยวกบประวต ศาสนา ศาสดาและคมภรของศาสนาทตนนบถอ

2. รและบอกหลกธรรมเบองตนของพระพทธศาสนาหรอศาสนาทตนน บ ถ อ เ พ อ น า ม า ใ ช ใ นชวตประจ าวน

3. รและเขาใจการบรหารจตแ ล ะ เ จ ร ญ ป ญ ญ า ทเหมาะสมตามวยโดยใหรค ว า ม ห ม า ย ข อ ง ส ต สมปชญญะ ความระลกไดและรตวทวพรอม

ป.4 – 6

1. รและเขาใจเรองราวพนฐานเกยวกบประวตความส าคญของศาสนาศาสดาและคมภรทางศาสนาทตนนบถอ

2. รและบอกหลกธรรมส าคญของศาสนาทตนนบถอและศาสนาอนๆ

3. รและเขาใจในเรองการบรหารจตและเจรญปญญาโดยใหรความหมายของ สต สมปชญญะ สมาธและปญญา

ม.1 – 3

1. ร และ เข า ใจประวต ความเ ป น ม า ค ว า ม ห ม า ยองคประกอบความส าคญของศาสนาคมภรทางศาสนาทตนนบถอและวเคราะห พระจรยาวตรของศาสดา – สาวกทส าคญของศาสนาตางๆ

2. สามารถน าหลกธรรมในศาสนาไปใชในการด าเนนชวตอยางสนตสข

3. รและเขาใจความหมาย ประโยชนและกระบวนการของการฝกบรหารจตเจรญป ญ ญ า แ ล ะ ใ ช ใ นชวตประจ าวน

ม.4 – 6

1. เขาใจและวเคราะหเกยวกบป ร ะ ว ต ค ว า ม เ ป น ม า องคประกอบศาสนาตางๆ ในเร องศาสดาหลกธรรม สาวก ผ สบทอด ศาสนา ศาสนสถาน ศาสนพธ และเปาหมายสงสดของชวต

2. สามารถเลอกสรรหลกธรรมของศาสนาทตนนบถอไปประยกตใชในการก าหนดเปนแนวทางในการด าเนนชวตอยางมเหตผลเพอการอยรวมกนไดอยางสนตสข

3. วเคราะหกระบวนการฝกบ ร ห า ร จ ต แ ล ะ เ จ ร ญปญญาโดยใหรการคดทถ ก ว ธ เ พ อ ใ ช ใ นช ว ต ป ร ะ จ า ว น แ ล ะ ใ หค าปรกษาแนะน าผอนได

5 กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, การจดสาระการเรยนรพระพทธศาสนา (กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว, 2545), หนา 11 – 15.

116



ป.1 – 3

1. ช น ชมกา รท า คว ามด ข อ งตนเองบ คคลในครอบคร วโรงเรยนและชมชน

2. เหนคณคาและตงใจท าความดและบอกเหตผลการท าความดของตนเองและผ อ น ใหบ คคลในครอบคร ว โรงเรยน และชมชนไดรบรและชนชม เพอการอยรวมกนไดอยางสนตสข

3. เหนประโยชนของการฝกสตท เปนพนฐานของสมาธ เพ อ เจรญปญญา

ป.4 – 6

1. ชนชมการท าความดของบคคลในสงคมพรอมท งบอกแนวปฏบตของตนเพอเปนหลกในการด าเนนชวต

2. เหนคณคาการกระท าความดของบคคลส าคญและ เสนอเปนแนวทางการประพฤตปฏบตของตนเองกลมเพอนและสงคมใกลตวเพอการอยรวมกนไดอยางสนตสข

3. เหนประโยชนของการบรหารจตและเจรญปญญาตามแนวทางศาสนาและสามารถปฏบตได

ม.1 – 3

1. เชอมนในการท าความดตามหลก จรยธรรมโดยใชขอมลสารสนเทศมาสนบสนนเพอการอยรวมกนไดอยางสนตสข

2. ตระหนกถงการกระท าความดของบคคลทเปนแบบอยางทางศลธรรมจากกา รศ กษ าว เ ค ร า ะห ข อม ลขาวสารความเปนเหตเปนผลของสถานการณทตองเผชญและน าเสนอเปนทางการประพฤตปฏบตของตนเองกลม เพอน ชมชนและสงคม เพอการอยรวมกนไดอยางสนตสข

3. ตระหนกในคณคาและความส าคญของการบรหารจตและเจรญปญญาและสามารถปฏบตได

ม.4 – 6

1. ตระหนกถงผลของการกระท าค ว า ม ด แ ล ะ คว า ม ช ว จ า กการศ กษาว เ คราะห ข อม ลขาวสาร สารสนเทศความเปนเหตเปนผลของสถานการณทตองเผชญเพอการตดสนใจเลอกแนวทางปฏบตตามหลกศลธรรม จรยธรรมและก าหนดบทบ าท เ ป า หม า ย ในกา รด ารงชวตเพอการอยรวมกนไดอยางสนตสข

2. เหนความส าคญของคานยมและ จรยธรรมทางสงคมทเปนตวก าหนดความเชอและพฤต-กรรมทแตกตางกนของแตละบคคลเพอขจดความขดแยงและน าไปสการอยรวมกนไดอยางสนตสข

3. ศรทธาและเหนคณคาความส าคญของการบรหารจตและเจรญปญญาและสามารถป ฏ บ ต ไ ด ใ นชวตประจ าวน



ป.1 – 3

1. รและปฏบตตนตามค าแนะน าเกยวกบหลกศลธรรมจรยธรรม คานยมดงามและหลกธรรมทางศาสนาทตนนบถอ

2. ใชภาษาในคมภรท ใชในศาสนาท ตนน บถ อและรวมศาสนพธ พธกรรมวน

3. ฝกปฏบตการบรหารจตใหสงบตามค าแนะน าโดยก าหนดรกาย วาจา

117

ในเรองทเกยวของกบตนเองกลมเพอน และสงแวดลอมใกลตวเพอการอยรวมกนไดอยางสนตสข

ส าค ญขอ งศาสนาตามค าแนะน าทเหมาะสมกบวย

ใจ ใหพรอมกนได

ป.4 – 6

1. ร และปฏบตตนตามหลกศลธรรม จ ร ย ธ ร ร ม ค า น ย ม ท ด ง า ม แ ล ะหลกธรรมทางศาสนาทตนนบถอในเรองทเกยวกบตนเองกลมสงคมทตนเปนสมาชก และสงแวดลอมทใกลตว ชมชน และประเทศชาต เพอการอยรวมกนไดอยางสนตสข

2. ใชภาษาในคมภรท ใชในศาสนาท ตนน บถ อและรวมศาสนพธ พธกรรมวนส าค ญทางศาสนาด ว ยความเตมใจ

3. ฝกบงคบจตใจใหตงมนไดโดยมสตสมปชญญะใ น ข ณ ะ ป ฏ บ ต ต า มแนวทางของศาสนา

ม.1 – 3

1. ร และปฏบตตนตามหลกศลธรรม จรยธรรม คานยมทดงาม หลกธรรมทางศาสนาทตนนบถอ โดยน ามาประยกตใชในการพฒนาตน สงคม สงแวดลอมในชมชนทตนเกยวของ และประเทศชาต เพอการอยรวมกนไดอยางสนตสข

2. ใชภาษาในคมภรท ใชในศาสนาทตนนบถอและรวม ศ าสนพ ธ พ ธ ก ร รม ว นส าค ญทางศาสนาด ว ยความเตมใจและเหนคณคา

3. มทกษะในการบรหารจตและเจรญปญญาและน ามาใชในการคดทถกวธเพอพฒนาการเรยนรแ ล ะ แ ก ป ญ ห า ใ นชวตประจ าวน

ม.4 – 6

1. ร และปฏบตตนตามหลกศลธรรม จรยธรรม คานยมทดงาม หลกธรรมทางศาสนาทตนนบถออยางมเหตผล โดยน ามาประยกตใชในการพฒนาตน สงคม และสงแวดลอมในสงคมไทย สงคมโลก เพอการอยรวมกนไดอยางสนตสข

2. ใชภาษาในคมภรท ใชในศาสนาทตนนบถอและรวม ศ าสนพ ธ พ ธ ก ร รม ว นส า ค ญท า งศ าสนาแล ะสน บสนน เผยแพร แนวปฏบตตามหลกธรรมทางศาสนา

3. มทกษะในการบรหารจตและเจรญปญญาน ามาใชในการคดทถกวธ เพ อพ ฒ น า ก า ร เ ร ย น รคณภาพชวตและสงคม

โดยสรปจะเหนวาเนอหาสาระของวชาพระพทธศาสนาในมาตรฐานการเรยนรนนกยงมไดมการระบวาเปนวชาพระพทธศาสนาแตอยางเดยว เพราะมค าอธบายไววาใหศกษาและปฏบตตามศลธรรมและจรยธรรมตามศาสนาทตนนบถอ ดงนนจงสรปไดวาไมจ าเปนตองศกษาวชาพระพทธศาสนากได ตอไปจะไดน ารายละเอยดเฉพาะสาระการเรยนรวชาพระพทธศาสนามาเพอการพจารณา โดยสรปเนอหาของวชาพระพทธศาสนาในระดบประถมนนจะมเนอหา 6 ประการคอ 1) ประวตและความส าคญของพระพทธศาสนา 2) หลกธรรมทางพระพทธศาสนา 3) ประวตพทธสาวก พทธสาวกา 4) หนาทชาวพทธ 5) การบรหารจตและเจรญปญญา 6) วนส าคญทางพระพทธศาสนา โดยเนอหาทงหมดมงทจะสงเคราะหลงในแนวคดเรองพระรตนตรย กลาวคอ 1) พระพทธ: พทธประวต ชาดก ความส าคญของพระพทธศาสนา วนส าคญ 2) พระธรรม: พระไตรปฎก หลกธรรม โอวาท 3 พทธศาสนสภาษต การบรหารจตและเจรญปญญา ศพทพระพทธศาสนา 3) พระสงฆ: พทธสาวก หนาทชาวพทธ มรรยาทชาวพทธ ชาวพทธตวอยาง ศาสนพธ6 โดยรายละเอยดของเนอหาวชามดงตอไปน

6 เรองเดยวกน, หนา 58 และ 87.

118

ตารางท 24 รายละเอยดสาระการเรยนรพระพทธศาสนา ระดบชนประถมศกษา พ.ศ. 2544 7 หวขอเรอง ชนประถมศกษาปท 1 ชนประถมศกษาปท 2 ชนประถมศกษาปท 3 ชนประถมศกษาปท 4 ชนประถมศกษาปท 5 ชนประถมศกษาปท 6 1. ประวตและคว ามส า คญขอ งพระพทธศาสนา

พระพทธศาสนาเปนศาสนาประจ าชาตไทย

พระพทธศาสนาเปนเอกลกษณของชาตไทย

พระพทธศาสนาเปนร า ก ฐ าน ส า ค ญ ข อ งวฒนธรรมไทย

พระพทธศาสนาเปนศนยรวมจตใจพทธศาสนกชน

พระพทธศาสนาเปนมรดกทางวฒนธรรมล าคาของชาตไทย

พระพทธศาสนาเปนหล ก ในกา รพฒน าชาตไทย

ค ว า ม ส า ค ญ ข อ งพระพทธศาสนาในฐ า น ะ เ ป น ศ า ส น าประจ าชาต

พทธประวต ป ร ะ ส ต ต ร ส ร ปรนพพาน

ประสต แรกนาขวญ ก า ร ศ ก ษ า อ ภ เ ษ กสมรส เทวฑต 4 การออกผนวช

การบ าเพญเพยร ผจญมาร ตรสร ปฐมเทศนา ปรนพพาน

ตร ส ร ป ร ะกาศธร รม โปรดชฎล โปรดพระเจาพมพสาร พระอครสาวก แสดงโอวาทปาฏโมกข

เสดจกร งกบลพสดพทธกจส าคญ

ปลงอายสงขาร ปจฉมสาวก ปรนพพาน การถวายพระเพลง แจกพระบรมสารรกธาต สงเวชนยสถาน

2. หล ก ธ ร รมทา งพระพทธศาสนา

พระรตนตรย : ศรทธา โอวาท 3 ไมท าชว: เบญจศล ท าความด:เบญจธรรม

สงคหวตถ 4 กตญญกตเวทตอพอแมและครอบครว มงคล 38 (ท าตวด, วางาย, รบใชพอแม)

ท า จ ต ใ ห บ ร ส ท ธ (บรหารจตและเจรญ

พระรตนตรย : ศรทธา โอวาท 3 ไมท าชว : เบญจศล ท าความด:เบญจธรรม

หร – โอตตปปะ สงคหวตถ 4 ฆราวาสธรรม 4 กตญญกตเวทต อ ค ร อ า จ า ร ย แ ล ะโ ร ง เ ร ย น มงคล 38 (กต ญญ ,ส ง เ ค ร า ะ หญาตพนอง)

พระรตนตรย : ศรทธา โอวาท 3 ไมท าชว: เบญจศล ท าความด :เบญจธรรม

สต – สมปชญญะ สงคหวตถ 4 ฆราวาสธรรม 4 อตถะ 3 ก ต ญ ญ ก ต เ ว ท ต อช ม ช น ,ส ง แ ว ด ล อ มมงคล 38 (รจกให, พดไพเราะ , อย ใน

พระรตนตรย:ศรทธา 4 พระพทธ : พทธคณ 3 พระธรรม : หลกกรรม พระสงฆ ไตรสกขา โอวาท 3 ไมท าชว : เบญจศล

ทจรต 3 ท าความด :เบญจธรรม

สจรต 3 พรหมวหาร 4 ก ต ญ ญ ก ต เ ว ท ต อ

พระรตนตรย:ศรทธา 4 พระพทธ:พทธจรยา 3 พระธรรม : อรยสจ 4

หลกกรรม พระสงฆ ไตรสกขา โอวาท 3 ไมท าชว: เบญจศล

อบายมข 4 ท าความด:เบญจธรรม

บญกรยาวตถ 3 อคต

พระรตนตรย:ศรทธา 4 พระพทธ : พทธกจ 5 พระธรรม : อรยสจ 4

หลกกรรม พระสงฆ ไตรสกขา โอวาท 3 ไมท าชว: เบญจศล

อบายมข6 อกศลมล3 ท าความด:เบญจธรรม

กศลมล 3 พละ 4


119

ปญญา) ท า จ ต ใ ห บ ร ส ท ธ (บรหารจตและเจรญปญญา)

สงแวดลอมทด) ท า จ ต ใ ห บ ร ส ท ธ

(บรหารจตและเจรญปญญา)

ประเทศชาต มงคล 38 (เคารพ,ถอมตน,ท าความดใหพรอมไวกอน)

ท าจตใหบรสทธ (บรหารจตและเจรญปญญา)

4 อทธบาท 4 กตญญก ต เ ว ท ต อพ ร ะ พ ท ธ ศ า ส น า มงคล 38 (ใฝร ใฝเรยน, การงานไมอากล, อดทน)

ท า จ ต ใ ห บ ร ส ท ธ (บรหารจตและเจรญปญญา)

คารวะ 6 กตญญก ต เ ว ท ต อพ ร ะ ม ห า ก ษ ต ร ย มงคล 38 (มวนย , การงานไมมโทษ, ไมประมาทในธรรม)

ท า จ ต ใ ห บ ร ส ท ธ (บรหารจตและเจรญปญญา)

พ ท ธ ศ า ส นสภาษต

อตตา ห อตตโน นาโถ ตนแลเปนทพงของตน

มาตา มตต สเก ฆเร มารดาเปนมตรในเรอนของตน

นมตต สาธรปาน กตญญ กตเวทตา ความกตญญเปนเครองหมายของคนด

พรหมาต มาตาปตโร มารดาบดาเปนพรหมของบตร

ททมาโน ป โ ย โหต ผใหยอมเปนทรก

โมกโข กลยาณยา สาธ เปลงวาจาไพเราะใหส าเรจประโยชน

สขา ส งฆส ส สามคค ความพรอมเพรยงของหมใหเกดสข

โลโก ปตถมภกา เมตตา เมตตาธรรมค าจนโลก

วร เยน ทกขมจ เจต ค น จ ะ ล ว ง ท ก ข ไ ดเพราะความเพยร

ปญ า โลกสม ปชโชโ ต ป ญญาค อ แ ส งสวางในโลก

สจเจน กตต ปปโปต คนจะไดเกยรตดวยสจจะ

ยถาวาร ตถาการ พดเชนไร ท าเชนนน

พระไตรปฎก แนะน าพระไตรปฎก แนะน าพระไตรปฎก แนะน าพระไตรปฎก ค ว า ม ห ม า ย ข อ งพระไตรปฎก

การแบงพระไตรปฎกเปน 3 ปฎก

ล ก ษ ณ ะ เ ฉ พ า ะค ว า ม ส า ค ญพระไตรปฎก

เรองนารจากพระไตรปฎก

พ ร ะ ส า ร บ ต ร โ ป ร ดมารดา

วธปฏบตเมอถกท าราย รกสนกจะทกขถนด พระโมคคลลานะเรยนวชาแกงวง

อสรพษราย 4 ตว ห า ก น ผ ด ถ น ย อ มพนาศ

ศ พ ท ท า งพระพทธศาสนาทควรทราบ

พ ร ะ ภ ก ษ ส ม ณ ะ พราหมณ ฤาษ

ผวเศษ พระอรยะ พระสมมาสมพทธเจา พระป จ เ จกพทธ เจ า พระอนพทธะ

อเบกขา อญญาณเบกขา สนโดษ (ในส ง เสพเสวย) ไมสนโดษ (ในกศลธรรม)

ตณหา ฉนทะ

3. ประวตพทธสาวกพทธสาวกา

สามเณรบณฑต สามเณรราหล สามเณรสงกจจะ พระอรเวลกสสปะ พระโสณโกฬวสะ พระราธะ

120

ชาดก วณณปถชาดก สวณณสามชาดก

วรณชาดก วานรนทชาดก

อารามทสกชาดก มหาวาณชชาดก

กฏทสกชาดก มหาอกกสชาดก

จฬเสฏฐชาดก วณณาโรหชาดก

ทฆตโกสลชาดก สพพทาฐชาดก

4. ห น า ท ช า วพทธ

รอานสงสการสวดมนต ก า ร ช ว ย เ ห ล อ

บ ารงรกษาวด การแสดงตนเปนพทธ

มามกะ

การปฏบ ต ต นอย า งเ ห ม า ะ ส ม ต อ พ ร ะรตนตรย

การท าบญใหทาน การร จกสนทนาและ

ก า ร ป ฏ บ ต ต น ต อพระภกษ

การแสดงตนเปนพทธมามกะ

การไหวพระ สวดมนต การไปวด ประโยชน

ของวด การศกษาพทธศาสนา

วนอาทตย การแตงกายทเหมาะสม

และการส ารวมระวง ก า ร ถ ว า ย ส ง ข อ ง ท

เหมาะสมแกพระภกษ การแสดงตนเปนพทธ

มามกะ

รอานสงสของการสวดมนต

ความรเบองตนเกยวกบวด

การบ าเพญตนให เปนประโยชนแกวด

การเรยนธรรมศกษา กจกรรมพระพทธศาสนา

1 วนในโรงเรยน การเขาคายพทธบตรและ

การเขารวมพธกรรมทางพระพทธศ าสนาแล ะน าไปสการปฏบต

การแสดงตนเปนพทธมามกะ

ก า ร จ ดพ ธ ก ร ร ม ทเรยบงาย ประหยด มประโยชนและถกตองตามหล กพระพทธ ศาสนา

ค ว า ม ร เ บ อ ง ต นเกยวกบศาสนสถาน

การสรางความส านกใ น ป ร ะ โ ย ช น แ ล ะคณคาของการรกษาศล

การเขาคายพทธบตร การแสดงตนเปนพทธ

มามกะ

ค ว า ม ร เ บ อ ง ต นเกยวกบสถานทตางๆภายในวด เชน เขตพทธาวาส สงฆาวาสและการปฏบตตนทเหมาะสม

ก า ร เ ข า ร บ ก า รบ ร ร พ ช า ใ นพระพทธศาสนา

การเขาคายพทธบตร การแสดงตนเปนพทธ

มามกะ

มรรยาทชาวพทธและการปฏบตตนตอพระภกษ

ฝกปฏบต การพนมมอ การไหว การกราบ การนง การลกขนยนรบ มรรยาทในการสนทนา มรรยาทการปฏบตตน

ฝกปฏบต การพนมมอ การไหว การกราบ การนง การยน การเดน การส ารวมระวง การปฏบตตนเมออยใน

ฝกปฏบต การไหว การกราบ การตอนรบ การรบ – สงของแก

พระภกษ

การปฏบตตนทเหมาะสมตอพระภกษ

การยน การเดน และการนงทเหมาะสมในโอกาสตางๆ

การขวนขวายและการม ส ว น ร ว ม ใ น ก า รจ ด เ ต ร ย ม ส ถ าน ทประกอบพธกรรมทางพระพทธศาสนา

การปฏบต ตนขณะประกอบพธกรรม

การไหวพระรตนตรยบดามารดาครอาจารย

ก า ร ถ ว า ย ข อ ง แ กพระภกษ

การปฏบตตนในขณะฟงธรรม

การปฏบ ต ตนตามแ น ว ท า ง ข อ งพทธศาสนกชนเพอประโยชนตอศาสนา

121

วด และพทธสถาน ก า ร ร ว ม พ ธ ก ร ร ม

เบองตน

ผทเคารพนบถอและบคคลตามฐานะ

ก า ร ก ร า บ พ ร ะรตนตรยกราบบคคลตามฐานะและการกราบศพ

ช า ว พ ท ธตวอยาง

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช

เจาพระยาสธรรมมนตร (หนพรอม)

สมเดจพระญาณสงวร (ศข ไกเถอน)

สมเดจพระญาณสงวรสมเด จพระส งฆราช(เจรญ สวฑฒโน)

สมเดจพระพฒาจารย (โต พรหมร ส)

สมเดจพระเจาตากสนมหาราช

สมเดจพระมหตลาธเบศร อดลยเดชวกรม พระบรมราชชนก

สม เด จพ ร ะ ศ ร น ค ร นทราบรมราชชนน

สมเดจพระสงฆราช(สา)

อ า จ า ร ย เ ส ถ ย ร โพธนนทะ

พ อ ข น ร า มค า แ ห งมหาราช

สมเดจพระมหาสมณเจากรมพระปรมานชตชโนรส

5. ก า ร บ ร ห า ร จ ตและเจรญปญญา

ฝกสวดมนต แล ะแผเมตตา

ร ค ว า ม ห ม า ย แ ล ะประโยชนของสต

ฟงเพลงและรองเพลงอยางมสต

เลนและท างานอยางมสต

ฝกใหมสต ในการฟง การอาน การคด การถาม และการเขยน

ฝกสวดมนตไหวพระและแผเมตตา

ร ค ว า ม ห ม า ย แ ล ะประโยชนของสตและสมาธ

ฝกสมาธเบองตน ฝ ก สต เ บ อ ง ต น ด ว ย

กจกรรมการเคลอนไหวอยางมสต

ฝกใหมสมาธในการฟง การอาน การคด การถาม และการเขยน

ฝกสวดมนตไหวพระส ร ร เ ส ร ญ ค ณ พ ร ะรตนตรย และแผเมตตา

ร ค ว า ม ห ม า ย แ ล ะป ร ะ โ ย ช น ข อ งสตสมปชญญะ

รประโยชนของการฝกสต

ฝกสมาธเบองตนดวยการนบลมหายใจ

ฝกการย น การ เด น การนง และการนอนอยางมสต

ฝกใหมสมาธในการฟง การอาน การคด การ

ส ว ด ม น ต ไ ห ว พ ร ะส ร ร เ ส ร ญ ค ณ พ ร ะรตนตรย และแผเมตตา

ร ค ว า ม ห ม า ย ข อ งสตสมปชญญะ สมาธ และปญญา

รวธปฏบตและประโยชนของการบรหารจตและเจรญปญญา

ฝกการยน เดน นง และนอนอยางมสต

ฝกการก าหนดความรสกเมอตาเหนรป หฟงเสยง จมกดมกลน ลนลมรส กายสมผสสงทมากระทบ

สวดมนต ไ ห ว พ ร ะส ร ร เ ส รญค ณพ ร ะรตนตรยแผเมตตา

ร ค ว า ม ห ม าย ข อ งสตสมปชญญะ สมาธ และปญญา

ร ว ธ ป ฏ บ ต แ ล ะปร ะ โยชนขอ งการบรหารจตและเจรญปญญา

ฝกการยน เดน น ง และนอนอยางมสต

ฝ ก ก า ร ก า ห น ดความรสกเมอตาเหนรป หฟงเสยง จมกดม

สวดมนต ไ ห ว พ ร ะส ร ร เ ส รญค ณพ ร ะรตนตรยแผเมตตา

ร ค ว า ม ห ม าย ข อ งสตสมปชญญะ สมาธ และปญญา

ร ว ธ ป ฏ บ ต แ ล ะปร ะ โยชนขอ งการบรหารจตและเจรญปญญา

ฝกการยน เดน น ง และนอนอยางมสต

ฝ ก ก า ร ก า ห น ดความรสกเมอตาเหนรป หฟงเสยง จมกดม

122

ถาม และการเขยน ใจรบรธรรมารมณ ฝกใหมสมาธในการฟง

การอาน การคด การถาม และการเขยน

กลน ลนลมรส กายสมผสสงทมากระทบใจรบรธรรมารมณ

ฝกใหมสมาธในการฟง การอาน การคด การถามและการเขยน

กลน ลนลมรส กายสมผสสงทมากระทบใจรบรธรรมารมณ

ฝกใหมสมาธในการฟง การอาน การคด การถามและการเขยน

6 . ว น ส า ค ญ ท า งพระพทธศาสนา

ประวตเบองตน การเขารวมกจกรรม

วนมาฆบชา วนวสาขบชา วนอฏฐมบชา วนอาสาฬหบชา

ประวต การ เข าร วม กจกรรมและพธกรรมทเกยวเนอง


ความส าคญและหลกปฏบต


วธปฏบตตนและการเขารวมกจกรรม

วนมาฆบชา วนวสาขบชา วนอฏฐมบชา วนอาสาฬหบชา วนธรรมสวนะ

ส ร ป ว น ส า ค ญทา งพระพทธศาสนา

ค ว า ม ห ม า ยค ว า ม ส า ค ญ ประโยชนการเขารวมกจกรรมหลกปฏบต


ส ร ป ว น ส า ค ญทา งพระพทธศาสนา

ค ว า ม ห ม า ย ค ว า ม ส า ค ญ ประโยชน การ เข าร วมก จกรรม หล กปฏบต


ศาสนพธ การบชาพระรตนตรย การปฏบตตนตอศาสน

วตถ ศาสนสถาน

ระ เบยบพ ธการบชาพระรตนตรย

การท าบญตกบาตร การปฏบตตนตอศาสน

วตถ ศาสนสถาน

การอาราธนาศล การสมาทานศล การจดโตะหมบชา เครองประกอบโตะหม

บชา

การอาราธนาศล การอาราธนาธรรม การอาราธนาพระปรตร ร ะ เ บ ย บพ ธ แ ล ะ ก า ร

ปฏบต ตนในว นธรรมสวนะ

เครองสงฆทาน พธถวายสงฆทาน ร ะ เบ ยบว ธ ใ น ก า ร

ท าบญงานมงคล

ทบทวนการอาราธนาศล ธรรม พระปรตร

พธทอดผาปา พธทอดกฐน ระ เบ ยบพ ธ ใ นการ

ท าบญงานอวมงคล

123

ในสวนรายละเอยดของวชาพระพทธศาสนาในระดบชนมธยม ซงเมอกลาวโดยสรปเนอหาในหลกสตรชนมธยมศกษาสามารถแบงไดเปน 7 สวนหลกๆ ดงน 1) ประวตและความส าคญของพระพทธศาสนา 2) หลกธรรมทางพระพทธศาสนา 3) ประวตพทธสาวก พทธสาวกา 4) หนาทชาวพทธ5) การบรหารจตและเจรญปญญา 6) วนส าคญทางพระพทธศาสนา 7) สมมนาพระพทธศาสนากบการแกปญหาและการพฒนา โดยเนอหาทงหมดมงทจะสงเคราะหลงในแนวคดเรองพระรตนตรยเชนเดยวกน คอ

1. พระพทธ: พทธประวต ชาดก ความส าคญของพระพทธศาสนา วนส าคญ 2. พระธรรม: พระไตรปฎก หลกธรรม พทธศาสนสภาษต ศพทพระพทธศาสนา อรยสจ 4 การบรหารจตและเจรญปญญา 3. พระสงฆ: พทธสาวก หนาทชาวพทธ มรรยาทชาวพทธ ชาวพทธตวอยาง ศาสนพธ สมมนาพทธศาสนา8

ส าหรบรายละเอยดของเนอหาในแตละชวงชนนนมดงตอไปน

8 เรองเดยวกน, หนา 116 และ 141.

124

ตารางท 25 รายละเอยดสาระการเรยนรพระพทธศาสนา ระดบชนมธยมศกษา พ.ศ. 25449 หวขอเรอง ชนมธยมศกษาปท 1 ชนมธยมศกษาปท 2 ชนมธยมศกษาปท 3 ชนมธยมศกษาปท 4 ชนมธยมศกษาปท 5 ชนมธยมศกษาปท 6

1 . ป ร ะ ว ต แ ล ะคว ามส า คญขอ งพระพทธศาสนา

การสงคายนา ก า ร เ ผ ย แ ผ

พ ร ะ พ ท ธ ศ า ส น า สประเทศไทย

ค ว า ม ส า ค ญ ข อ งพระพทธศาสนาต อสงคมไทยในฐานะเปน

ศาสนาประจ าชาต ส ถ า บ น ห ล ก ข อ ง

สงคมไทย ส ภ า พ แ ว ด ล อ ม ท

ก ว า ง ข ว า ง แ ล ะครอบคลมสงคมไทย

ก า ร เ ผ ย แ ผพระพทธศาสนาเขาสประเทศเพอนบานและก า ร น บ ถ อพระพทธศาสนาของประเทศเพอนบานในปจจบน

ค ว า ม ส า ค ญ ข อ งพระพทธศาสนาทชวยเสรมสรางความเขาใจอนดกบประเทศเพอนบาน

ค ว า ม ส า ค ญ ข อ งพระพทธศาสนาต อสงคมไทยในฐานะเปน

รากฐานของวฒนธรรม เอกลกษณและมรดก

ของชาต

ก า ร เ ผ ย แ ผพระพทธศาสนาเขาสประเทศตางๆทวโลกแ ล ะ ก า ร น บ ถ อพระพทธศาสนาของประ เทศ เหล าน น ในปจจบน

ค ว า ม ส า ค ญ ข อ งพ ร ะพ ท ธศ าสน า ใ นฐานะทชวยสรางสรรคอารยธรรมและความสงบสขใหแกโลก

พระพทธศาสนามทฤษฎและวธการท เปนสากลและมขอปฏบตทยดทางสายกลาง

พระพทธศาสนาเนนการพฒนาศรทธาและปญญาทถกตอง

วเคราะหสงคมชมพทวปและคตความเช อทางศ า ส น า ส ม ย ก อ นพระพทธเจา

ลกษณะประชาธปไตยในพระพทธศาสนา

ห ล ก ก า ร ข อ งพระพทธศาสนากบหลกวทยาศาสตร

พระพทธศาสนาเนนการฝกหดอบรมตน การพ งตนเอง และการมงอสรภาพ

การคดตามนยแห งพระพทธศาสนาและก า ร ค ด แ บ บวทยาศาสตร

พระพทธศาสนาเปนศาสตรแหงการศกษา

พระพทธศาสนาเนนความสมพนธของเหตป จ จ ย แ ล ะ ว ธ ก า รแกปญหา

พระพทธศาสนาฝกคนไมใหประมาท

พระพทธศาสนาม งป ร ะ โ ย ช น ส ข แ ล ะสนตภาพแกบคคล สงคมและโลก

พระพทธศาสนากบเศรษฐก จพอ เพย งและการพฒนาแบบยงยน

พทธประวต สรปและวเคราะห พทธประวต :ประสต เทวทต 4 การแสวงหาความร การบ าเพญทกรกรยา

สรปและวเคราะห พทธประวต : การผจญมาร การตรสร การสงสอน

ศกษาพทธประวตจากพระพทธรปปางตางๆ

สรปและวเคราะหพทธประวต : ปฐมเทศนา

สรปและวเคราะห พทธประวต : การตรสรและก า ร ก อ ต งพระพทธศาสนา

สร ปและ ว เ ค ร า ะห พทธประวต : วธการสอนและการเผยแผพระพทธศาสนาตาม

สร ปและ ว เ ค ร า ะห พทธประวต : การบรหารและการธ ารงรกษาพระพทธศาสนา


125

โอวาทปาฏโมกข แนวพทธจรยา วเคราะหพระพทธเจาในฐานะเปนมนษยผฝกตนไดอยางสงสด

2 .หล กธร รมทางพระพทธศาสนา

พระรตนตรย : พทธคณ 9 อรยสจ 4 ทกข : ขนธ 5 – ธาต 4 สมทย : หลกกรรม –

ความหมาย และคณคา, อบายมข 4

นโรธ : สข 2 , คหสข มร ร ค : ไ ต ร ส ก ข า ,

กรรมฐาน 2, ปธาน 4, โกศล 3, มงคล 38 – ไ ม ค บ ค น พ า ล ค บบณฑต บชาผควรบชา

พระรตนตรย : ธรรมคณ 6 อรยสจ 4 ทกข : ขนธ 5 –

อายตนะ สมทย : หลกกรรม –

ส ม บ ต 4 ว บ ต 4 ,อ ก ศ ล ก ร ร ม บ ถ 1 0 , อบายมข 6

นโรธ : สข 2 มรรค : บพพนมตของ

มชฌมาปฏปทา,ดรณธรรม 6 , ก ลจ ร ฏ ฐตธรรม 4, กศลกรรมบถ 10,สตปฏฐาน 4, มงคล 38 – ประพฤตธรรม เวนจากความชว เวนจากการดมน าเมา

พระรตนตรย : สงฆคณ 9 อรยสจ 4 ทกข : ขนธ 5 – ธาต 4 สมทย : หลกกรรม –

วฏฏะ 3,ปปญจธรรม 3, อบายมข 6

นโรธ : อตถะ 3 มรรค : มรรคมองค 8

ปญญา 3 สปปรสธรรม 7 บญก ร ย าว ตถ 10 อบาสกธรรม 7, มงคล 38 – มศลปวทยา พบสมณะ ฟ งธรรมตามกาล สนทนาธรรมตามกาล

พระรตนตรย : วเคราะหความหมายและคณคาของพทธะ อรยสจ 4 ทกข : ขนธ 5 – นามรป สมท ย : หลกกรรม –

นยาม 5, วตก 3 นโรธ : ภาวนา 4 มรรค : พระสทธรรม 3,

ปญญาวฒธรรม 4, พละ 5, อบาสกธรรม 5,มงคล 38 – สง เคร าะห บต ร ส ง เ ค ร า ะ ห ภ ร ร ย า สนโดษ

พระรตนตรย : วเคราะหความหมายและคณคาของธรรมะ อรยสจ 4 ทกข : ขนธ 5 – โลก

ธรรม 8 สมทย : กรรมนยาม –

ก ร ร ม 1 2 , ม จ ฉ าวณชชา 5

นโรธ : วมตต 5 มรรค : อปรานยธรรม

7 ,ปาปณกธรรม 3, ทฏฐธมมกตถสงวตตนกธรรม 4 , โภคอาทยะ 5, อรยวฑฒ 5, มงคล 38 – ถกโลกธรรมจตไมหวนไหว จตไมเศราโศก จตไมมวหมอง จตเกษม

พระรตนตรย : วเคราะหคว ามหมายแล ะคณค าของสงฆะ อรยสจ 4 ทกข : ขนธ 5 – จต,

เจตสก สมทย : ธรรมนยาม –

ป ฏ จ จ ส ม ป บ า ท , นวรณ 5, อปาทาน 4

นโรธ : นพพาน มรรค : อธปไตย 3,สา

ราณยธรรม 6, ทศพธ ร า ช ธ ร ร ม 1 0 , ว ป ส ส น าญ าณ 9 , มงคล 38 – คว ามเ พ ย ร เ ผ า ก เ ล ส ประพฤตพรหมจรรย เห น อ ร ย ส จ บร ร ลนพพาน

พ ท ธ ศ า ส นสภาษต

ย เว เสวต ตาทโส คบค น เ ช น ใ ด เ ป น ค นเชนนน

อตตนา โจทยตตาน จง

กมมนา วตตต โลโก สตว โลกยอมเปนไปตามกรรม

กลยาณการ กลยาณ

อตตา หเว ชต เสยโย ชนะตนนนแลดกวา

ธมมจาร ส ข เสต ผประพฤตธรรมยอมอย

จตต ทนต สขาวห จตทฝกดแลว น าสขมาให

น อ จ จ า วจ ป ณฑ ต า ทสสยนต บณฑตยอมไม

ปฏรปการ ธรวา อฏ าตา วนทเต ธน คนขยนเอาการเอางาน กระท าเหมาะสมยอม

ราชา มข มนสสาน พระราชาเปนประมขของประชาชน

สต โลกสม ชาคโร สต

126

เตอนตนดวยตน นสมม กรณ เ สย โ ย

ใครครวญกอนท าจงด ทราวาสา ฆรา ทกขา

เร อนท ค รองไมดน าทกขมาให

ปาปการ จ ปาปก ท าดไดด ท าชวไดชว

สโข ปญ สส อจจโย การสงสมบญน าสขมาให

ปชโก ลภเต ปช วนทโก ปฏวนทน ผบชาเขายอมไดรบการบชาตอบ ผไหวเขายอมไดรบการไหวตอบ

เปนสข ปมาโท มจ จ โน ปท

ความประมาทเปนทางแหงความตาย

ส ส ส ส ลภ เต ปญผ ฟ ง ด ว ย ด ย อ ม ไ ดปญญา

แสดงอาการขนๆ ลงๆ นตถ โลเก อนนทโต คน

ท ไมถกนนทา ไมม ในโลก

โกธ ฆตวา สข เสต ฆาความโกรธไดยอมอยเปนสข

หาทรพยได วายเมเถว ปรโส ยาว

อตถสส นปปทา เกดเ ป น ค น ค ว ร จ ะพยายามจนกวาจะประสบสความส าเรจ

ส น ต ฏ ป ร ม ธ น ค ว ามส น โ ดษ เป นทรพยอยางยง

อณาทาน ทกข โลเก การเปนหนเปนทกขในโลก

เปนเครองตนในโลก นตถ สนตปร สข สข

อนยงกวาความสงบไมม

น พ พ า น ป ร ม ส ข นพพานเปนสขอยางยง

พระไตรปฎก โครงสราง ช อคมภ ร และสาระสง เขปของพระวนยปฎก

โครงสราง ช อคมภ ร และสาระสง เขปของพระสตตนตปฎก

โครงสราง ช อคมภ ร และสาระสง เขปของพระอภธรรมปฎก

วธการศกษาและคนควาพระไตรปฎก และคมภรรองอนๆ

ว เ ค ร า ะ ห ก า รสงคายนาและการเผยแผพระไตรปฎก

วเคราะหความส าคญแ ล ะ ค ณ ค า ข อ งพระไตรปฎก

เรองนารจากพระไตรปฎก

อภณหปจจเวกขณ 5 จฬกมมวภงคสตร พทธปณธาน 4 ในมหาปรนพพานสตร

การครองตนเปนพลเมองทด

คนครองเรอนทรายและทด 10 ประเภท

ฌานสมาบ ต – ผลสมาบต–นโรธสมาบต

ศ พ ท ท า งพระพทธศาสนาทควรทราบ

ปรยต –ปฏบต –ปฏเวธ ฌาน – ญาณ อตตา – อนตตา ภพ – ภม โพธปกขยธรรม วาสนา – บารม

สมมตตะ – มจฉตตะ

3.ประวตพทธสาวก พทธสาวกา

พระมหากสสปะ พระอบาล อนาถบณฑกะ นางวสาขา

พระสารบตร พระโมคคลลานะ นางขชชตตรา พระเจาพมพสาร

พระอญญาโกณฑญญะ พระมหาปชาบดเถร พระเขมาเถร พระเจาปเสนทโกศล

พระอสสช พระกสาโคตมเถร พระนางมลลกา หมอชวก โกมารภจ

พระอนรทธะ พระองคลมาล พระธมมทนนาเถร จตตคหบด

พระอานนท พระปฏาจาราเถร จฬสภททา สมนมาลาการ

ชาดก อมพชาดก ตตตรชาดก

มตตวนทกชาดก ราโชวาทชาดก

นนทวสาลชาดก สวณณหงสชาดก

เวสสนดรชาดก มโหสธชาดก มหาชนกชาดก

127

4.หนาทชาวพทธ การเรยนรวถชวตของพระภกษทตองศกษาคนถธระ และวปสสนาธระ

การปฏ บ ต ต ว อ ย า งเหมาะสมดานกายวาจาและใจ

การเปนเพอนทดตามหลกทศเบองซายในทศ 6

มตรแท – มตรเทยม การเขาคายพทธบตร การเขารวมพธกรรม

ทางพระพทธศาสนา การแสดงตนเปนพทธ

มามกะ

การเขาใจบทบาทของพระภกษในการเผยแผพระพทธศาสนาเชนการแสดงธรรมปาฐกถาธรรม การประพฤตตนใหเปนแบบอยาง

การฝ กบทบาทขอ งตนเองในการชวยเผยแผพ ร ะพ ทธศาสน า เชน การบรรยายธรรม การจดนทรรศการ

การเขาคายพทธบตร การเขารวมพธกรรม

ทางพระพทธศาสนา การเปนลกทดตามหลก

ทศเบองหนา ในทศ 6 การแสดงตนเปนพทธ

มามกะ

การเรยนรถงหนาทของพระภกษในการปฏบตตามหลกพระธรรมวนยและจร ย า ว ต รอย า งเหมาะสม

การปลกจตส านกในดานการบ ารงรกษาวดและพทธสถานใหเกดประโยชน

การปฏบตหนาทชาวพทธตามพทธปณธาน 4ในมหาปรนพพานสตร

การศกษาเรยนรเรองอ ง ค ป ร ะ ก อ บ ข อ งพระพทธศาสนาน าไปปฏบตและเผยแผตามโอกาส

การศกษาการรวมตวขององคกรชาวพทธ

การเปนศษยทดตามทศเบองขวาในทศ 6

การเขาคายพทธบตร การเขารวมพธกรรม


มามกะ

การ เ ข า ใ จ ในก จ ข อ งพระภกษเชนการศกษา การปฏบตธรรม และการเปนนกบวชทด

การศกษาเรองคณสมบตของทายกและปฏคาหก

การรกษาศล 8 การเขารวมกจกรรมและ

เปนสมาชกขององคกรชาวพทธ

การเปนชาวพทธทดตามหลกทศเบองบนในทศ 6

การเขาคายพทธบตร การเขารวมพธกรรมทาง

พระพทธศาสนา การแสดงตนเปนพทธ

มามกะ

การบรรพชาอปสมบทในพระพทธศาสนา

ประ โยชนขอ งการบรรพชาอปสมบท

ก า ร บ ว ช เ ป น แ ม ชธ ร ร ม จ า ร ณ ห ร อเนกขมมนาร

การศกษาพทธศาสนาวนอาทตย และธรรมศกษา

การปลกจตส านกและก า ร ม ส ว น ร ว ม ใ นสงคมพทธ

ก า ร ป ฏ บ ต ต น ทเ หมา ะสม ใน ฐาน ะผปกครองและผอยในปกครองตามหลกทศเบองลางในทศ 6

การเขาคายพทธธรรม การเขารวมพธกรรม


มามกะ

วเคราะหหนาทและบทบาทของพระภกษในฐานะพระนกเทศนพระธรรมฑต พระธ ร ร ม จ า ร ก พ ร ะว ท ย า ก ร พ ร ะวปสสนาจารย และพระนกพฒนา

วเคราะหหนาทและบทบาทของอบาสกอ บ า ส ก า ท ม ต อสงคมไทยในปจจบน

วเคราะหเกยวกบการป ก ป อ ง ค ม ค ร อ งพระพทธศาสนาของพ ท ธ บ ร ษ ท ใ นสงคมไทย

การปฏ บ ต ตน เป นส ม า ช ก ท ด ข อ งครอบครวตามหลกทศเบองหลงในทศ 6

การเขาคายพทธธรรม การเขารวมพธกรรม


มามกะ

128

มรรยาทชาวพทธและการปฏบตตนตอพระภกษ

การไปวด การแตงกาย การน า

เดกไปวด การปฏบตตนในเขตวด

การเขาพบพระภกษ การแสดงความเคารพ

การประนมมอ การไหว การกราบ การเคารพพระรตนตรย การฟงเจ รญพระพทธมนต ก า ร ฟ ง ส ว ด พ ร ะอภธรรม การฟงพระธรรมเทศนา

การตอนรบ(ปฏสนถาร) มรรยาทของผเปนแขก ฝกปฏบตระเบยบพธ

ปฏบตตอพระภกษการยน การใหทน ง การเดนสวน การสนทนา การรบสงของ

การแตงกายไปวด การแตงกายไปงานมงคล งานอวมงคล

ก า ร ป ฏ บ ต ต น ต อพระภกษในงานศาสนพ ธ ท บ า น ก า รจดเตรยมสถานท การสนทนา การแตงกาย มรรยาทการพด การใชค าพดกบพระภกษตามฐานะ

การปฏบตตอพระภกษทางกาย วาจา และใจทประกอบดวยเมตตา

ก า ร ป ฏ ส น ถ า ร ทเหมาะสมตอพระภกษ ในโอกาสตางๆ

การแสดงความเคารพต า ม ห ล กพระพทธศาสนาตอพระรตนตรย ปชนยสถ าน ป ช น ย ว ต ถ และปชนยบคคล

การปฏสนถารตามหลกปฏสนถาร 2

การบ าเพญตนใหเปนป ร ะ โ ย ช น ต อค ร อ บ ค ร ว ช ม ช น ประเทศชาตและโลก

ก า ร ป ฏ บ ต ต น ทเหมาะสมตอพระภกษทางกาย ทางวาจา ทางใจ

ช า ว พ ท ธตวอยาง

พระเจาอโศกมหาราช พระโสณะและพระอตต

ระ

พระมหาธรรมราชาลไท สมเดจพระมหาสมณ

เจ าก รมพระย าวช รญาณวโรรส

ม . จ . หญ งพ นพ ส ม ย ดศกล

ศาสตราจารยสญญา ธรรมศกด

พระนาคเสน – พระยา มลนท

สมเดจพระวนรต (เฮง เขมจาร)

พระอาจารยมน ภรทตโต สชพ ปญญานภาพ

สมเดจพระนารายณมหาราช

พระธรรมโกศาจารย(พทธทาสภกข)

พระธรรมโกศาจารย (ปญญานนทภกข)

ดร.เอมเบดการ

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว

พระโพธญาณเถร (ชา สภทโท)

พ ร ะ ธ ร ร ม ป ฎ ก (ป.อ.ปยตโต)

อนาคารก ธรรมปาละ 5.การบรหารจตและเจรญปญญา

สวดมนตแปล และแผเมตตา

รและเขาใจวธปฏบตและประโยชนของการบรหารจตและ เจรญปญญา






รและเขาใจวธปฏบตและประโยชนของการบรหารจตและเจรญปญญา

ฝกการบรหารจตและ





129

ฝกการบรหารจตและเจรญปญญาตามหลกสตปฏฐานเนนอานาปานสต

น าวธการบรหารจตและเจรญปญญาไปใช ในชวตประจ าวน

พฒนาการเรยนรดวยว ธ ค ด แ บ บ โ ย น โ สมนสการ 2 วธคอวธคดแ บ บ ค ณ ค า แ ท – คณคาเทยม และวธคดแบบคณ – โทษ และทางออก



พฒนาการเรยนรดวยว ธ ค ด แ บ บ โ ย น โ สมนสการ 2 วธคอวธคดแ บบอ บ า ยปล ก เ ร าคณธรรม และวธค ดแบบอรรถสมพนธ



พฒนาการเรยนรดวยว ธ ค ด แ บ บ โ ย น โ สมนสการ 2 วธคอวธคดแบบอรยสจ และวธคดแบบสบสาวเหตปจจย

เจรญปญญาตามหลกสตปฏฐาน

น าวธการบรหารจตและเจรญปญญาไปใชในการพ ฒ น า ก า ร เ ร ย น รคณภาพชวตและสงคม

พฒนาการเรยนรดวยวธคดแบบโยนโสมนสการ 2 วธคอวธคดแบบสามญลกษณะและวธคดแบบเปนอยในขณะปจจบน

ฝกการบรหารจตและเจรญปญญาตามหลกสตปฏฐาน

น าวธการบรหารจตและเจรญปญญาไปใชใ น ก า รพ ฒน าก า รเรยนรคณภาพชวตและสงคม

พฒนาการเรยนรดวยว ธ ค ด แ บบ โ ยน โ สมนสการ 2 วธคอวธค ด แ บ บ แ ย ก แ ย ะสวนประกอบและวธคดแบบวภชชวาท

ฝกการบรหารจตและเจรญปญญาตามหลกสตปฏฐาน

น าวธการบรหารจตและเจรญปญญาไปใชใ น ก า รพ ฒน าก า รเรยนรคณภาพชวตและสงคม

พฒนาการเรยนรดวยว ธ ค ด แ บบ โ ยน โ สมนสการสรปทง10 วธ

6 . ว น ส า ค ญ ท า งพระพทธศาสนา

ระเบยบพธ พธ เวยนเทยน การปฏบตตนในวนมาฆบชา วนวสาขบชา วนอฏฐมบชา วนอาสาฬหบชา

ว น ธ ร ร ม ส ว น ะ แ ล ะเ ท ศ ก า ล ส า ค ญ : ประวตและความส าคญของวน

หลกธรรมเบ องตนทเ ก ย ว เ น อ ง ใ น ว นมาฆบชา วนวสาขบชา ว น อ ฏ ฐ ม บ ช า ว นอาสาฬบชา

ว น ธ ร ร ม ส ว น ะ แ ล ะเ ท ศ ก า ล ส า ค ญ : ร ะ เบ ยบพ ธ แล ะการปฏบตตนในวนธรรมสวนะ วนเขาพรรษา วนออกพรรษา วนเทโวโรหณะ วนธรรมสวนะ

ประวตวนส าคญทางพ ร ะพ ท ธศ าสน า ใ นประเทศไทย

ว น ว ส า ข บ ช า ( ว นส าคญสากล)

ว น ธ ร ร ม ส ว น ะ แ ล ะเทศกาลส าคญ : หลกปฏบตตน การฟงพระธรรมเทศนา การแตงกายในการประกอบศาสนพธทวด การงดเวนอบายมข การประพฤต

ศ ก ษ า ห ล ก ธ ร ร ม ทเกยวเนองในวนส าคญทางพระพทธศาสนา

ว น ธ ร ร ม ส ว น ะ แ ล ะเทศกาลส าคญ : ศกษาหลกธรรมทเกยวเนองในว น ธ ร ร ม ส ว น ะ แ ล ะเทศกาลส าคญ

ศ ก ษ า ว เ ค ร า ะ หหลกธรรมทเกยวเนองใ น ว น ส า ค ญ ท า งพระพทธศาสนา

วนธรรมสวนะและเทศกาลส าคญ:ศกษาวเคราะหหลกธรรม คตธรรมทเกยวเนองวนธรรมสวนะและเทศกาลส าคญ

ศ ก ษ า ว เ ค ร า ะ หหลกธรรมอภปรายผลท เ ก ย ว เน อ ง ในว นส า ค ญ ท า งพระพทธศาสนา

วนธรรมสวนะและเทศกาลส าคญ:ศกษาวเคราะหหลกธรรม คตธรรม อภปรายผลทเกยวเนองวนธรรมสวนะและ เทศกาลส าคญ

130

วรตในวนธรรมสวนะและเทศกาลส าคญ

ศาสนพธ การจดโตะหมบชา การจดธปเทยน การจด

เครองประกอบโตะหมบชา

ค าอาราธนาตางๆ

การท าบญตกบาตร การถวายภตตาหาร

สงของทควรถวายและสงของตองหามส าหรบพระภกษ

การถวายสงฆทาน การถวายผาอาบน าฝน การจดเครองไทยธรรม การกรวดน า การทอดกฐน ผาปา

พธท าบญ งานมงคล งานอวมงคล

การนมนตพระภกษการเตรยมทตงพระพทธรปและเครองบชาการวงดายสายสญจนการปลาดอาสนะการเตรยมเครองรบรองการจดธปเทยน

ขอปฏบต ในวนเล ยงพระ การถวายขาวพระพทะ การถวายไทย ธรรม การกรวดน า

ประเภทของพทธศาสนพธ

ศาสนาพธเนองดวยพทธบญญตเชน พธแสดงตนเป นพ ทธมามกะ พ ธเ ว ย น เ ท ย น ถ ว า ยสงฆทาน ถวายผาอาบน าฝน พธทอดกฐน พธปวารณา

ศ า ส น พ ธ ท น าพระพทธศาสนาเขาไปเกยวเนองเชนการบ าบญเลยงพระในโอกาสตางๆ

ค ว า ม ห ม า ย ความส าคญ คตธรรมในพธกรรม บทสวดมนตของนกเรยน งานพ ธ ค ณ ค า แ ล ะประโยชน

พธบรรพชา อปสมบท คณสมบตของผ ขอบรรพชา – อปสมบท เครองอฏฐบรขาร

บญพธ ทานพธ กศลพธ

วเคราะหคณคาและประโยชนของศาสนพธ

7 . ส ม ม น าพระพทธศาสนากบการแกปญหาและการพฒนา

พระพทธศาสนากบการพ ฒ น า ต น แ ล ะครอบครว

พระพทธศาสนากบการพฒนาชมชนและการจดระเบยบสงคม

พระพทธศาสนาก บเศรษฐกจพอเพยง

พ ร ะ พ ท ธ ศ า ส น า ก บการศกษาทสมบรณ

พระพทธศาสนากบก า ร เ ม อ ง แ ล ะสนตภาพ

พระพทธศาสนากบการพฒนาแบบยงยน

131

วชาทเกยวของกบพระพทธศาสนาในวชาภาษาไทยคอสวนทเกยวของกบคณธรรม จรยธรรมและคานยมตงแตระดบชน ป.1 – ม. 6 นน ปรากฏในหวขอการอานคอมารยาทและนสยรกการอาน การเลอกอานหนงสอ การเขยนปรากฏในหวขอมารยาทและนสยรกการเขยน การฟงการดและการพด ปรากฏในหวขอมารยาทการฟง การด การพด10 สวนวชาทเกยวของกบพระพทธศาสนาในวชาสงคมไดแก สาระท 2 หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการด าเนนชวตในสงคม มาตรฐาน ส 2.1: ปฏบตตนตามหนาทของการเปนพลเมองดตามกฎหมาย ประเพณ และวฒนธรรมไทย ด ารงชวตอยรวมกนในสงคมไทยและสงคมโลกอยางสนตสข11 ในสาระท 3 เศรษฐศาสตร มาตรฐานการเรยนรชวงชนทมการวางแผนการใชทรพยากรทมอยจ ากดเพอการผลตโดยค านงถงปญหาทางเศรษฐศาสตรและประโยชนทจะไดรบของบคคลและสงคมอยางมคณธรรม12 สาระท 4 ประวตศาสตร มาตรฐาน ส 4.3 มาตรฐานการเรยนรชวงชนทมการวเคราะหและเปรยบเทยบผลงานของบคคลส าคญทงในประเทศและตางประเทศทมผลกระทบตอเหตการณในประวตศาสตรชาตไทยเพอเปนแบบอยางทดและน าไปใชในการด าเนนชวต13

5.2 หลกสตรการศกษา ป พ.ศ. 2551

หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานมวสยทศนในการมงพฒนาผเรยนทกคน ซงเปนก าลงของชาตใหเปนมนษยทมความสมดลทงดานรางกาย ความร คณธรรม มจตส านกในความเปนพลเมองไทยและเปนพลโลก ยดมนในการปกครองตามระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข มความรและทกษะพนฐาน รวมทงเจตคตทจ าเปนตอการศกษาดวย การประกอบอาชพ และการศกษาตลอดชวต โดยมงเนนผเรยนเปนส าคญบนพนฐานความเชอวาทกคนสามารถเรยนรและพฒนาตนเองไดเตมตามศกยภาพ หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน มหลกการทส าคญดงน

1. เปนหลกสตรการศกษาเพอความเปนเอกภาพของชาต มจดหมายและมาตรฐานการเรยนร เปนเปาหมายส าหรบพฒนาเดกและเยาวชนใหมความร ทกษะ เจตคต และคณธรรมบนพนฐานของความเปนไทยควบคกบความเปนสากล 2. เปนหลกสตรการศกษาเพอปวงชน ทประชาชนทกคนมโอกาสไดรบการศกษาอยางเสมอภาคและมคณภาพ 3. เปนหลกสตรการศกษาทสนองการกระจายอ านาจ ใหสงคมมสวนรวมในการจดการศกษาใหสอดคลองกบสภาพและความตองการของทองถน

10 กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, การจดสาระการเรยนร กลมสาระการเรยนรภาษาไทยตามหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544 (กรงเทพมหานคร: โรงพมพครสภาลาดพราว, 2546), หนา, 23 – 35. 11 กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, สาระและมาตรฐานการเรยนร กลมสาระการเรยนรสงคมศกษาศาสนา และวฒนธรรมในหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544 (กรงเทพมหานคร: โรงพมพครสภาลาดพราว, 2546), หนา 15. 12 เรองเดยวกน, หนา 19 13 เรองเดยวกน, หนา 25.

132

4. เปนหลกสตรการศกษาทมโครงสรางยดหยนทงดานสาระการเรยนร เวลาและการจดการเรยนร 5. เปนหลกสตรการศกษาทเนนผเรยนเปนส าคญ 6. เปนหลกสตรการศกษาส าหรบการศกษาในระบบ นอกระบบ และตามอธยาศย ครอบคลมทกกลมเปาหมาย สามารถเทยบโอนผลการเรยนร และประสบการณ

หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานมจดหมายเพอมงพฒนาผเรยนใหเปนคนด มปญญา มความสข มศกยภาพในการศกษาตอ และประกอบอาชพ จงก าหนดเปนจดหมาย เพอใหเกดกบผเรยนเมอจบการศกษาขนพนฐาน ดงน

1. มคณธรรม จรยธรรม และคานยมทพงประสงค เหนคณคาของตนเอง มวนยและปฏบตตนตามหลกธรรมของพระพทธศาสนา หรอศาสนาทตนนบถอ ยดหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง 2. มความรอนเปนสากลและมความสามารถในการสอสาร การคด การแกปญหา การใชเทคโนโลย และมทกษะชวต 3. มสขภาพกายและสขภาพจตทด มสขนสย และรกการออกก าลงกาย 4. มความรกชาต มจตส านกในความเปนพลเมองไทยและพลโลก ยดมนในวถชวตและการปกครองตามระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข 5. มจตส านกในการอนรกษวฒนธรรมและภมปญญาไทย การอนรกษณและพฒนาสงแวดลอม มจตสาธารณะทมงท าประโยชนและสรางสงทดงามในสงคม และอยรวมกนในสงคมอยางมความสข14

หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน มงพฒนาผเรยนใหมคณลกษณะอนพงประสงค เพอใหสามารถอยรวมกบผอนในสงคมไดอยางมความสข ในฐานะเปนพลเมองไทยและพลโลก ดงน รกชาต ศาสน กษตรย ซอสตยสจรต มวนย ใฝเรยนร อยอยางพอเพยง มงมนในการท างาน รกความเปนไทย มจตสาธารณะ โดยมมาตรฐานการเรยนรดวยการพฒนาผเรยนใหเกดความสมดลโดยตองค านงถงหลกพฒนาการทางสมองและพหปญญา หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน จงก าหนดใหผเรยนเรยนร 8 กลมสาระการเรยนร ดงน 1) ภาษาไทย 2) คณตศาสตร 3) วทยาศาสตร 4) สงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม 5) สขศกษาและพลศกษา 6) ศลปะ 7) การงานอาชพและเทคโนโลย 8) ภาษาตางประเทศ ในแตละกลมสาระการเรยนรไดก าหนดมาตรฐานการเรยนร เปนเปาหมายส าคญของการพฒนาคณภาพผเรยน มาตรฐานการเรยนร ระบสงทผเรยนพงรและปฏบตได มคณธรรม จรยธรรมและคานยมทพงประสงคทตองการใหเกดแกผเรยนเมอจบการศกษาขนพนฐาน15 โดยมโครงสรางเวลาเรยนดงน16

14 ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ, หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 (กรงเทพมหานคร: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด, 2552), หนา 4 – 5. 15 เรองเดยวกน, หนา 7 – 8. 16 เรองเดยวกน, หนา 23.

133

ตารางท 26 โครงสรางเวลาเรยนหลกสตรการศกษา พ.ศ. 2551

กลมสาระการเรยนร/กจกรรม

เวลาเรยน

ระดบประถมศกษา ระดบมธยมศกษาตอนตน

ระดบมธยมศกษาตอนปลาย

ป.1 ป.2 ป.3 ป.4 ป.5 ป.6 ม.1 ม.2 ม.3 ม.4-6

กลมสาระการเรยนร

ภาษาไทย 200 200 200 160 160 160 120

(3 นก.)

120

(3 นก.)

120

(3 นก.)

240

(6 นก.)

คณตศาสตร 200 200 200 160 160 160 120

(3 นก.)

120

(3 นก.)

120

(3 นก.)

240

(6 นก.)

วทยาศาสตร 80 80 80 80 80 80 120

(3 นก.)

120

(3 นก.)

120

(3 นก.)

240

(6 นก.)

สงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม

80 80 80 80 80 80 120

(3 นก.)

120

(3 นก.)

120

(3 นก.)

240

(6 นก.)

สขศกษาและ พลศกษา

80 80 80 80 80 80 80

(2 นก.)

80

(2 นก.)

80

(2 นก.)

120

(3 นก.)

ศลปะ 80 80 80 80 80 80 80

(2 นก.)

80

(2 นก.)

80

(2 นก.)

120

(3 นก.)

การงานอาชพและเทคโนโลย

40

40

40

80

80

80

80

(2 นก.)

80

(2 นก.)

80

(2 นก.)

120 (3 นก.)

ภาษาตางประเทศ 40

40

40

80

80

80

120

(2 นก.)

120

(2 นก.)

120

(2 นก.)

240 (6 นก.)

รวมเวลาเรยน (พนฐาน)

800 800 800 800 800 800 840 (21 นก.)

840 (21 นก.)

840 (21 นก.)

1,560 (39 นก.)

กจกรรมพฒนาผเรยน

120 120 120 120 120 120 120 120 120 360

รายวชา/กจกรรมทสถานศกษาจด

ปละไมเกน 80 ชวโมง ปละไมเกน 240 ชวโมง ไมนอย

กวา 1,680

134

เพมเตมตามความพรอมและจดเนน

ชวโมง

รวมเวลาเรยนทงหมด

ไมเกน 1,000 ชวโมง/ป ไมเกน 2,000 ชวโมง/ป

รวม 3 ป ไมนอย

กวา 3,600 ชวโมง

5.2.1 กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม

กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ชวยใหผเรยนมความร ความเขาใจ การด ารงชวตของมนษย ทงในฐานะปจเจกบคคลและการอยรวมกนในสงคม การปรบตวตามสภาพแวดลอม การจดการทรพยากรทมอยอยางจ ากด เขาใจถงการพฒนา เปลยนแปลงตามยคสมย กาลเวลา ตามเหตปจจยตางๆ เกดความเขาใจในตนเองและผอน มความอดทน อดกลน ยอมรบในความแตกตางและมคณธรรม สามารถน าความรไปปรบใชในการด าเนนชวตเปนพลเมองดของประเทศชาตและสงคมโลก17 โดยมสาระและมาตรฐานการเรยนรดงตอไปน

สาระท 1 ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม

มาตรฐาน ส 1.1 รและเขาใจประวต ความส าคญ ศาสดา หลกธรรมของพระพทธศาสนาหรอ ศาสนาทตนนบถอและศาสนาอน มศรทธาทถกตอง ยดมนและปฏบตตาม หลกธรรมเพออยรวมกนอยางสนตสข

มาตรฐาน ส 1.2 เขาใจ ตระหนกและปฏบตตนเปนศาสนกชนทดและธ ารงรกษาพระพทธศาสนา หรอศาสนาทตนนบถอ

สาระท 2 หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการด าเนนชวตในสงคม

มาตรฐาน ส 2.1 เขาใจและปฏบตตนตามหนาทของการเปนพลเมองด มคานยมทดงามและธ ารง รกษาประเพณและวฒนธรรมไทย ด ารงชวตอยรวมกนในสงคมไทยและสงคม โลกอยางสนตสข

มาตรฐาน ส 2.2 เขาใจระบบการเมองการปกครองในปจจบน ยดมน ศรทธาและธ ารงไวซงการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข

สาระท 3 เศรษฐศาสตร

มาตรฐาน ส.3.1 เขาใจและสามารถบรหารจดการทรพยากรในการผลตและการบรโภคการใช ทรพยากรทมอยจ ากดไดอยางมประสทธภาพและคมคา รวมทงเขาใจหลกการ ของเศรษฐกจพอเพยงเพอการด ารงชวตอยางมดลยภาพ

มาตรฐาน ส.3.2 เขาใจระบบและสถาบนทางเศรษฐกจตางๆ ความสมพนธทางเศรษฐกจและ ความจ าเปนของการรวมมอกนทางเศรษฐกจในสงคมโลก


135

สาระท 4 ประวตศาสตร

มาตรฐาน ส 4.1 เขาใจความหมาย ความส าคญของเวลาและยคสมยทางประวตศาสตร สามารถ ใชวธการทางประวตศาสตรมาวเคราะหเหตการณตางๆ อยางเปนระบบ

มาตรฐาน ส 4.2 เขาใจพฒนาการของมนษยชาตจากอดตจนถงปจจบน ในดานความสมพนธ และการเปลยนแปลงของเหตการณอยางตอเนอง ตระหนกถงความส าคญและ สามารถ วเคราะหผลกระทบทเกดขน

มาตรฐาน ส 4.3 เขาใจความเปนมาของชาตไทยวฒนธรรม ภมปญญาไทย มความรก ความ ภมใจและธ ารงความเปนไทย

สาระท 5 ภมศาสตร

มาตรฐาน ส 5.1 เขาใจลกษณะของโลกทางกายภาพและความสมพนธของสรรพสงซงมผลตอกนและกนในระบบของธรรมชาต ใชแผนทและเครองมอทางภมศาสตร ในการคนหาวเคราะห สรป และใชขอมลภมสารสนเทศอยางมประสทธภาพ

มาตรฐาน ส 5.2 เขาใจปฏสมพนธระหวางมนษยกบสภาพแวดลอมทางกายภาพทกอใหเกด การ สรางสรรควฒนธรรม มจตส านกและมสวนรวมในการอนรกษ ทรพยากรและ สงแวดลอมเพอการพฒนาทยงยน18

กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรมวาดวยการอยรวมกนในสงคมทมความเชอมสมพนธกนและมความแตกตางกนอยางหลากหลายเพอชวยใหสามารถปรบตนเองกบบรบทสภาพแวดลอมเปนพลเมองด มความรบผดชอบ มความร ทกษะ คณธรรมและคานยมทเหมาะสมโดยไดก าหนดเนอหาของสาระตางๆ ไว ดงน 1) ศาสนา ศลธรรมและจรยธรรม แนวคดพนฐานเกยวกบศาสนา ศลธรรม จรยธรรม หลกธรรมของพระพทธศาสนาหรอศาสนาทตนนบถอ การน าหลกธรรมค าสอนไปปฏบตในการพฒนาตนเองและการอยรวมกนอยางสนตสข เปนผกระท าความด มคานยมทดงาม พฒนาตนเองอยเสมอ รวมทงบ าเพญประโยชนตอสงคมและสวนรวม 2) หนาทพลเมอง วฒนธรรมและการด าเนนชวต ระบบการเมองการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข การเปนพลเมองด ความแตกตางและความหลากหลายทางวฒนธรรม คานยม ความเชอ ปลกฝงคานยมดานประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข การด าเนนชวตอยางสนตสขในสงคมไทยและสงคมโลก 3) เศรษฐศาสตร การผลต การแจกจาย และการบรโภคสนคาและบรการ การบรหารจดการทรพยากรทมอยอยางจ ากดอยางมประสทธภาพ การด ารงชวตอยางมดลยภาพและการน าหลกเศรษฐกจพอเพยงไปใชในชวตประจ าวน 4) ประวตศาสตร เวลาและยคสมยทางประวตศาสตร วธการทางประวตศาสตร พฒนาการของมนษยชาตจากอดตถงปจจบน ความสมพนธและเปลยนแปลงของเหตการณตางๆ ผลกระทบทเกดจากเหตการณส าคญในอดต บคคลส าคญท มอทธพลตอการเปลยนแปลงตางๆ ในอดต ความเปนมาของชาตไทย วฒนธรรมและภมปญญาไทย แหลงอารยธรรมทส าคญของโลก 5) ภมศาสตร ลกษณะของโลกทางกายภาพ ลกษณะทางกายภาพ แหลงทรพยากรและ


136

ภมอากาศของประเทศไทยและภมภาคตางๆ ของโลก การใชแผนทและเครองมอทางภมศาสตร ความสมพนธกนของสงตางๆ ในธรรมชาต ความสมพนธของมนษยกบสภาพแวดลอมทางธรรมชาตและสงทมนษยสรางขน การน าเสนอขอมลภมสารสนเทศ การอนรกษสงแวดลอมเพอการพฒนาทยงยน19

5.2.2 กลมสาระการเรยนรภาษาไทย

ภาษาไทยเปนเอกลกษณของชาตเปนสมบตทางวฒนธรรมอนกอใหเกดความเปนเอกภาพและเสรมสรางบคลกภาพของคนในชาตใหมความเปนไทย เปนเครองมอในการตดตอสอสารเพอสรางความเขาใจและความสมพนธทดตอกน ท าใหสามารถประกอบกจธระ การงาน และด ารงชวตรวมกนในสงคมประชาธปไตยไดอยางสนตสข และเปนเครองมอในการแสวงหาความร ประสบการณจากแหลงขอมลสารสนเทศตางๆ เพอพฒนาความร พฒนากระบวนการคดวเคราะห วจารณ และสรางสรรคใหทนตอการเปลยนแปลงทางสงคม และความกาวหนาทางวทยาศาสตร เทคโนโลย ตลอดจนน าไปใชในการพฒนาอาชพใหมความมนคงทางเศรษฐกจ นอกจากนยงเปนสอแสดงภมปญญาของบรรพบรษดานวฒนธรรม ประเพณ และสนทรยภาพ เปนสมบตล าคาควรแกการเรยนร อนรกษ และสบสานใหคงอยคชาตไทยตลอดไป โดยม สาระและมาตรฐานการเรยนร ดงตอไปน สาระท 1 การอาน ประกอบดวยมาตรฐาน ท 1.1 ใชกระบวนการอานสรางความรและความคดเพอน าไปใชตดสนใจ แกปญหาในการด าเนนชวตและมนสยรกการอาน สาระท 2 การเขยน ประกอบดวยมาตรฐาน ท 2.1 ใชกระบวนการเขยนเขยนสอสาร เขยนเรยงความ ยอความและเขยนเรองราวในรปแบบตางๆ เขยนรายงานขอมลสารสนเทศและรายงานการศกษาคนควาอยางมประสทธภาพ สาระท 3 การฟง การด และการพด ประกอบดวยมาตรฐาน ท 3.1 สามารถเลอกฟงและดอยางมวจารณญาณและพดแสดงความร ความคดและความรสกในโอกาสตางๆ อยางมวจารณญาณและสรางสรรค สาระท 4 หลกการใชภาษาไทยประกอบดวยมาตรฐาน ท 4.1 เขาใจธรรมชาตของภาษาและหลกภาษาไทย การเปลยนแปลงของภาษาและพลงของภาษา ภมปญญาทางภาษาและรกษาภาษาไทยไวเปนสมบตของชาต สาระท 5 วรรณคดและวรรณกรรมประกอบดวยมาตรฐาน ท 5.1 เขาใจและแสดงความคดเหน วจารณวรรณคดและวรรณกรรมไทยอยางเหนคณคาและน ามาประยกตใชในชวตจรง20

ภาษาไทยเปนทกษะทตองฝกฝนจนเกดความช านาญในการใชภาษาเพอการสอสาร การเรยนรอยางมประสทธภาพ และเพอน าไปใชในชวตจรง 1) การอาน การอานออกเสยงค า ประโยค การอานบทรอยแกว ค าประพนธชนดตางๆการอานในใจเพอสรางความเขาใจ และการคดวเคราะห สงเคราะหความรจากสงทอาน เพอน าไปปรบใชในชวตประจ าวน 2) การเขยน การเขยนสะกดตามอกขรวธ การเขยนสอสาร โดยใชถอยค าและรปแบบตางๆของการเขยน ซงรวมถงการเขยนเรยงความ ยอความ รายงานชนดตางๆ การเขยนตามจนตนาการวเคราะหวจารณ และเขยนเชงสรางสรรค 3) การฟง การด และการพด การฟงและดอยางมวจารณญาณ การพดแสดงความคดเหนความรสก พดล าดบเรองราวตางๆ อยางเปนเหตเปนผล การพดในโอกาสตางๆ ทงเปนทางการและไมเปนทางการ และการพดเพอ


137

โนมนาวใจ 4) หลกการใชภาษาไทย ธรรมชาตและกฎเกณฑของภาษาไทย การใชภาษาใหถกตองเหมาะสมกบโอกาสและบคคล การแตงบทประพนธประเภทตางๆ และอทธพลของภาษาตางประเทศในภาษาไทย 5) วรรณคดและวรรณกรรม วเคราะหวรรณคดและวรรณกรรมเพอศกษาขอมล แนวความคดคณคาของงานประพนธ และความเพลดเพลน การเรยนรและท าความเขาใจบทเห บทรองเลนของเดก เพลงพนบานท เปนภ มปญญาท มคณคาของไทย ซ ง ไดถ ายทอดความร สกนกคด ค านยม ขนบธรรมเนยมประเพณ เรองราวของสงคมในอดต และความงดงามของภาษาเพอใหเกดความซาบซงและภมใจในบรรพบรษทไดสงสมสบทอดมาจนถงปจจบน21


วชาพระพทธศาสนานน อยในสาระท 1 ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม ส าหรบมาตรฐาน ส 1.1 คอรและเขาใจประวต ความส าคญ ศาสดา หลกธรรมของพระพทธศาสนาหรอศาสนาทตนนบถอและศาสนาอน มศรทธาทถกตอง ยดมนและปฏบตตาม หลกธรรมเพออยรวมกนอยางสนตสขนนมสาระการเรยนรแกนกลางเกยวกบ พทธประวต ชาดก พทธสาวก พทธสาวกา ศาสนกชนตวอยาง โอวาท 3 พทธศาสนสภาษต องคประกอบของพระไตรปฎก ฝกสวดมนตและแผเมตตา หลกธรรมเพอการอยรวมกนอยางสมานฉนท มรดกทางวฒนธรรมทไดรบจากพระพทธศาสนา ชอศาสนา ศาสดาและคมภรของศาสนาตางๆ มาตรฐาน ส 1.2 เขาใจ ตระหนกและปฏบตตนเปนศาสนกชนทดและธ ารงรกษาพระพทธศาสนาหรอศาสนาทตนนบถอนนมสาระการเรยนรแกนกลางเกยวกบการบ าเพญประโยชนตอวดหรอศาสนสถาน การแสดงตนเปนพทธมามกะ ประวตโดยสงเขปของวนส าคญทางพระพทธศาสนา การบชาพระรตนตรย การฝกปฏบตมรรยาทชาวพทธ มรรยาทของศาสนกชน การปฏบตตนทเหมาะสม22

สวนวชาทเกยวของกบพระพทธศาสนาไดแกวชาสงคมศกษาในสาระท 2 หนาทพลเมอง วฒนธรรมและการด าเนนชวตในสงคม ในมาตรฐาน ส 2.1 เขาใจและปฏบตตนตามหนาทของการเปนพลเมองด มคานยมทดงามและธ ารงรกษาประเพณและวฒนธรรมไทย ด ารงชวตอยรวมกนในสงคมไทยและสงคมโลกอยางสนตสขมสาระการเรยนรแกนกลางเกยวกบลกษณะความสามารถและลกษณะความดของตนเองและผอน เชน ความกตญญกตเวท ความเมตตากรณา การเขารวมประเพณทางศาสนา วนหยดราชการเกยวกบศาสนา23 สาระท 3 เศรษฐศาสตร มาตรฐาน ส.3.1 เขาใจและสามารถบรหารจดการทรพยากรในการผลตและการบรโภคการใชทรพยากรทมอยจ ากดไดอยางมประสทธภาพและคมคารวมทงเขาใจหลกการของเศรษฐกจพอเพยงเพอการด ารงชวตอยางมดลยภาพ มาตรฐาน ส.3.2

21 เรองเดยวกน, หนา 37 – 38. 22 ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ, ตวชวดและสาระการเรยนรแกนกลาง กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรมตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 (กรงเทพมหานคร: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด, 2552), หนา 6 – 51. 23 เรองเดยวกน, หนา 52 – 64.

138

เขาใจระบบและสถาบนทางเศรษฐกจตางๆ ความสมพนธทางเศรษฐกจและความจ าเปนของการรวมมอกนทางเศรษฐกจในสงคมโลกมสาระการเรยนรแกนกลางเกยวกบการท างานสจรตใหสงคมสงบสข24

สาระท 4 ประวตศาสตร มาตรฐาน ส 4.2 เขาใจพฒนาการของมนษยชาตจากอดตจนถงปจจบน ในดานความสมพนธและการเปลยนแปลงของเหตการณอยางตอเนอง ตระหนกถงความส าคญและสามารถ วเคราะหผลกระทบทเกดขนมสาระการเรยนรแกนกลางเกยวกบอทธพลของอารยธรรมอนเดยและจนทมตอไทย เชน ศาสนาและความเชอ ตวอยางความเหมอนและความตางระหวางไทยกบประเทศเพอนบาน เชน ภาษา ศาสนา การปฏรปศาสนา ความขดแยงทางศาสนา มาตรฐาน ส 4.3 เขาใจความเปนมาของชาตไทยวฒนธรรม ภมปญญาไทย มความรก ความภมใจและธ ารงความเปนไทยมสาระการเรยนรแกนกลางเกยวกบชาต ศาสนา กบพระมหากษตรย การเคารพศาสนวตถ ศาสนสถาน25 สวนวชาภาษาไทยทเกยวของกบพระพทธศาสนาไดแกสาระท 1 การอานโดยมสาระการเรยนรแกนกลางเกยวกบมารยาทในการอาน การอานจบใจความจากสอตางๆ เชน นทานชาดก เทศนา สาระท 2 การเขยน มสาระการเรยนรแกนกลางเกยวกบมารยาทในการเขยน สาระท 3 การฟง การดและการพด มสาระการเรยนรแกนกลางเกยวกบมารยาทในการฟง ในการด ในการพด สาระท 5 วรรณคดและวรรณกรรม มสาระการเรยนรแกนกลางเกยวกบวรรณคดและวรรณกรรมนทานพนบาน นทานคตธรรม วรรณคดและวรรณกรรมเกยวกบศาสนา26

ในบทตอไปจะไดท าการวเคราะหหลกสตรการศกษาตงแตป พ.ศ. 2491 จนถง ป พ.ศ. 2551 วาหลกสตรตางๆ ตามขอบเขตการวจยนนมการบรณาการวชาพระพทธศาสนาเขากบวชาทเกยวของเชอมโยงกบวชาพระพทธศาสนาคอวชาสงคมศกษาและวชาภาษาไทยหรอไม อยางไร โดยอาศยกรอบทฤษฎทไดจากบทท 2 เปนแนวทางในการวเคราะหตอไป ทงนเพอหาขอดขอเสยของวชาทเกยวกบพระพทธศาสนาในระดบประถมศกษาและมธยมศกษาและอาจน าขอดของหลกสตรตางๆ มาน าเสนอเปนแนวทางในการวางหลกสตรวชาพระพทธศาสนาและวชาทเกยวของตอไป

24 เรองเดยวกน, หนา 71 – 91. 25 เรองเดยวกน, หนา 101 – 118. 26 ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ, ตวชวดและสาระการเรยนรแกนกลาง กลมสาระการเรยนรภาษาไทยตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 (กรงเทพมหานคร: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด, 2552), หนา 6 – 37.

บทท 6

บทวเคราะห

บทนจะวเคราะหการบรณาการวชาพระพทธศาสนากบวชาอนๆ ทเกยวของ โดยอาศยกรอบทฤษฎทไดจากบทท 2 เปนแนวทางในการวเคราะหตอไปคอกรอบการบรณาการในดานวชาการทจะใชคอ 1) การบรณาการภายในสาขาวชาวามการสรางความสมพนธภายในวชาใดวชาหนงเพอใหเนอหาทก าหนดไวเปนไปในทศทางเดยวกนหรอไม 2) การบรณาการระหวางสาขาวชาวาเนอหาจากหลายสาขาวชาทเกยวของกนในเรองนนกวางขวางครอบคลมมากขนหรอไมโดยการบรณาการนนตองเปนการบรณาการระหวางความรและการกระท าดวย สวนเกณฑในการตดสนการบรณาการในมมมองของพระพทธศาสนานนกคอเปนการศกษาเรองไตรสกขาคอศล สมาธและปญญาท มการประมวลหนวยยอย องคประกอบของหมวดธรรมตางๆ เขาดวยกนโดยมความสมพนธเชอมโยง องอาศยซงกนและกน สมดลระหวางปรยตและปฎบตหรอความรและการกระท าดวย ดงนน งานวจยนจะใชกรอบทฤษฎทงสองนเปนเกณฑในการวเคราะหการบรณาการในหลกสตรวชาพระพทธศาสนาและวชาท เกยวของคอวชาสงคมศกษาและวชาภาษาไทยตอไป เนองจากหลกสตรทงหมดไดแสดงแลวในบทท 3 – 5 จงจะไมท าการอางองในบทนอก

6.1 หลกสตรการศกษาป พ.ศ. 2491 – 2518

6.1.1 หลกสตรป พ.ศ. 2491

วชาพระพทธศาสนามรายการสอนทประกอบดวย 1) พระรตนตรย พระพทธประวตโดยยอ เบญจศล เบญจธรรม 2) มารยาทในการรบประทาน มารยาทในการประชม สมมาคารวะโดยทวๆ ไป 3) ความเชอฟง ซอสตยสจรต ตรงตอเวลา ขยนในการงานและท าการงานดวยความมระเบยบ 4) การถอประโยชนสวนรวมยงกวาสวนบคคล หากพจารณาการบรณาการภายในวชาแลว เรองการตรงตอเวลา และท าการงานดวยความมระเบยบสงเคราะหเขากนไดกบสมมาคารวะและมารยาทโดยทวๆ ไป ความซอสตยสจรตเขาไดกบการถอประโยชนสวนรวมและเบญจธรรม หากพจารณาการบรณาการระหวางวชาพระพทธศาสนากบวชาอนๆ นน วชาหนาทพลเมองทสอนเรองหนาทตอประชาคม บ าเพญประโยชนแกผอน บ ารงรกษาสาธารณสมบต ชวยเหลอคนและสตวทตกทกขไดยาก ยอมเสยสละเพอสวนรวม เรองหนาทตอชาต รความส าคญของธงชาตและเพลงชาต รกชาตไทยและเกยรตของคนไทย รกษาขนบธรรมเนยมประเพณของไทย ใชสนคาทไทยท า เนอหาตางๆ เหลานสอดคลองกบวชาศลธรรมเรองการถอประโยชนสวนรวมยงกวาสวนบคคล ความเชอฟงและสมมาคารวะ นอกจากนยงสมพนธกบวชาประวตศาสตรทมความมงหมายใหรจกบานเมองไทยวาเปนมาอยางไร เพอใหเกดความรกบานเกดเมองนอนและทะนบ ารงใหเจรญถาวรและใหรประวตศาสตรคนส าคญของประเทศไทยเพอเปนตวอยางทดและไดรสกบญคณของทานเหลานน เนอหาดงกลาวสมพนธกบวชาหนาทพลเมองเรองหนาทตอพระมหากษตรย จงรกภกดและเคารพสกการะองคพระมหากษตรยอกดวย

140

หลกสตรนมการเรยนวชาภาษาไทยถง 11 ชวโมงตอสปดาห สวนการบรณาการกบวชาภาษาไทยนนยงไมพบโดยตรงแตกพบวาหลกสตรนมหนงสออานประกอบทสอดแทรกหลกธรรมเชน ความเมตตากรณา ความกตญญกตเวทและความซอสตยสจรต ฯลฯ หลายเรอง เชน นทานสภาษต ทฏฐธมมกตถประโยชน อทธบาท 4 อรยทรพย แตความมงหมายของวชาภาษาไทยไมไดเนนถงเรองศลธรรมไว แตหากจะพจารณาจากหนงสอเหลานอาจมองไดวามการบรณาการกบความมงหมายเรองการอบรมใหมคณงามความดในอปนสสย สวนวชาหนาทพลเมองและศลธรรม วชาภมศาสตรและประวตศาสตรมอตราเวลาเรยนวชารวม 4 ชวโมงตอสปดาห ทงนเปนทเขาใจไดวาหลกสตรการศกษาป พ.ศ. 2491 มความมงหมายทวไปเพอใหอานออก เขยนไดรวดเรวและไดเรยนวชาทสมควรแกอตภาพ เนอหาการศกษาในปดงกลาวจงสอดคลองกบการตงวตถประสงคน สวนการบรณาการภายในหลกสตรวชาพระพทธศาสนาเองนนพบวาเนอหาทเรยนในหวขอทง 4 หวขอมความสมพนธเชอมโยง องอาศยซงกนและกนนอย ความมงหมายของวชาศลธรรมบางประการ เชน ปฏบตในกจพธตามประเพณนยม มงทางปฏบตใหมกรยามารยาทเรยบรอยและอบรมใหมคณงามความดโดยอปนสยโดยมเนอหาเกยวกบมารยาทในการประชม สมมาคารวะ ความเชอฟง ตรงตอเวลา การท างานดวยความมระเบยบ การถอประโยชนสวนรวมมากกวาสวนบคคล เรองเหลานยอมสะทอนใหเหนวาเนอหาวชาทเกยวของกบพระพทธศาสนาไดเปลยนแปลงใหสอดคลองกบนโยบายของรฐในขณะนน

ในชวงเวลานบตงแตป พ.ศ. 2481 – 2487 รฐบาลจอมพล ป. พบลสงครามไดใชนโยบายสรางชาตทางเศรษฐกจซงมแนวโนมในทางลทธชาตนยมโดยมการก าหนดแบบแผนปฏบตอนดงามทเรยกวา “รฐนยม” เพอใหประชาชนไดยดถอและปฏบตตามกฎหมายบงคบใชอนไดแก “พระราชบญญตบ ารงวฒนธรรมแหงชาต พ.ศ. 2483” และ “พระราชกฤษฎกาก าหนดวฒนธรรมทประชาชนไทยตองปฏบตตาม พ.ศ. 2484” เพอทจะจดระเบยบการด าเนนชวตของคนไทยใหเปนแบบอารยประเทศ รฐบาลไดประกาศใชรฐนยม 12 ฉบบ ในชวงป พ.ศ. 2482 – 2485 เพอออกประกาศเกยวกบวฒนธรรมทชนในชาตควรประพฤตควรปฏบต เชน ระเบยบการบรโภคอาหารใหใชชอนสอมเปนอปกรณในการรบประทานอาหารแทนการใชมอเปบขาวและหยบอาหาร รวมทงการหามมใหประชาชนกนหมากและมพระราชกฤษฎกาใหประชาชนรกษามารยาทอนดในทสาธารณะ เชน ใหชายไทยเลกนงกางเกงแพรออกนอกบานใหสวมชดสากลและใหผหญงเลกนงโจงกระเบน เปลยนมานงผาถง สวมหมวก สวมรองเทา จนถงขนาดมค าขวญวา “มาลาน าไทยไปสมหาอ านาจ”1

หลกธรรมทส าคญอกประการหนงคอเรองความเชอฟงในหลกสตรนนยงสอดคลองกบนโยบายของรฐบาลในยคนนเปนอยางยง ดงปรากฏวาในวนท 16 พฤษภาคม พ.ศ. 2487 ส านกนายกรฐมนตรไดประกาศใชวรธรรมของชาตไทยซงเปนคตชาตนยมโดยแบงออกเปน 14 หวขอดวยกน แตละขอเนนถงลทธชาตนยมอยางชดเจน เชน “ไทยรกชาตยงชวต” และ “ไทยเปนชาตวาตามกนและเชอผน า”ยงกวานนยงมการประกาศใช “คต 6 ประการของคนไทย” ซงมลกษณะเดยวกน เชน “ตวตายดกวาชาตตาย” และ “วาอะไรวาตามกน” นอกจากน สอมวลชนยงชวยเผยแพรรฐนยม ระเบยบของสภาวฒนธรรม

1 ธนากต, ประวตนายกรฐมนตรไทย (กรงเทพฯ: ปรามด, 2545), หนา 73 – 78.

141

แหงชาตตลอดจนชวยเผยแพรเพลงปลกใจ ค าขวญ สนทรพจนและคตเกยวกบลทธชาตนยมไดอยางมประสทธภาพ หนงสอพมพทกฉบบในสมยนนจะตองลงค าขวญในหนาแรกของตนโดยไมซ ากน เชน หนงสอพมพประมวลวนใชค าขวญวา “เชอผน าท าใหชาตพนภย” และหนงสอพมพไทยราษฎรใชค าขวญวา “เชอพบลสงครามชาตไมแตกแยก”2 แมวาหลกสตรป พ.ศ. 2491 จะอยหลงชวงเวลาดงกลาวแตการเปลยนแปลงดานวฒนธรรมไทยอยางมากมายในครงนยอมสงผลกระทบตอสงคมไทยในขณะนนอยางมากและตองมการรณรงคกนในเรองนอยางตอเนอง ในป พ.ศ.2491 ซงเปนปของหลกสตรการศกษานเอง จอมพล ป. พบลสงครามไดกลบเขามาด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรของประเทศไทยไปจนถงป พ.ศ. 2500 นโยบายเกยวกบการสรางวฒนธรรมใหมจงไดรบการขยายผลและด าเนนการอยางตอเนอง หลกสตรการศกษาในป พ.ศ. 2491 จนถงป พ.ศ. 2493 จงมความมงหมายอยางเดยวกน หลกธรรมและจดประสงคในวชาศลธรรมไดถกเพมความหมายในเรองของกรยามารยาทและมงเนนเพอกจพธตามประเพณนยม สงเหลานยอมแสดงใหเหนถงแนวคดทใชการศกษาเปนเครองมอกลอมเกลาประชาชนใหเปนไปตามนโยบายรฐนยมในเรองการสรางวฒนธรรมของชาตในสมยจอมพล ป .พบลสงคราม เปนนายกรฐมนตรนนเอง

สวนการบรณาการแบบพทธ หากพจารณาจากหลกสตรในแตละปจะพบวาหลกสตรมการสอนทงทฤษฎและปฏบตคอเนนเนอหาเบญจศล เบญจธรรมทเปนทฤษฎในขณะเดยวกนกมการสอนมารยาทในการรบประทาน มารยาทในการประชม สมมาคารวะโดยทวๆ ไป ดงนนจงถอวามการบรณาการทงปรยตและปฏบตในเรองศลของหลกสตรน วชาหนาทพลเมองทใหรหนาททจะตองปฏบตตอชาต พระมหากษตรยและรฐธรรมนญและมรายการทตองสอนคอการบ าเพญตนประโยชนแกผอน บ ารงรกษาสาธารณสมบต ชวยเหลอคนและสตวทตกทกขไดยาก ยอมเสยสละเพอสวนรวม รหนาทต อชาต รความส าคญของธงชาตและเพลงชาต รกชาตไทยและเกยรตของคนไทย รกษาขนบธรรมเนยมประเพณของไทย เนอหาเหลานแสดงถงการใหความรทงในดานปรยตและปฏบตในเรองศล วชาประวตศาสตรทมความมงหมายเพอใหเกดความรกบานเกดเมองนอนและทะนบ ารงใหเจรญถาวรและใหรประวตศาสตรคนส าคญของประเทศไทยเพอเปนตวอยางทดและไดรสกบญคณของทานเหลานนกเปนการใหความรทงในดานปรยตและปฏบตในเรองศล สวนวชาภาษาไทยทมการอบรมใหมคณงามความดในอปนสสยถอวาเปนการบรณาการเรองศลทงในสวนปรยตและปฏบตเชนเดยวกน หลกสตรนจงมการบรณาการเฉพาะเรองศลในแงของปรยตและปฏบตเทานนไมมการเชอมโยงไปถงเรองสมาธและปญญาแตอยางใด

6.1.2 หลกสตรป พ.ศ. 2493

หลกสตรการศกษาป พ.ศ. 2493 เปนหลกสตรมธยมศกษาตอนตนและตอนปลาย หลกสตรมธยมศกษาตอนตน วชาพระพทธศาสนามรายการทตองสอนคอ 1) พระพทธศาสนา มเนอหาเกยวกบพระพทธประวตโดยยอ พระรตนตรย เบญจศล เบญจธรรม อโบสถศล พระพทธโอวาท วธปฏบตทพทธมามกะพงกระท าเกยวกบกจพธในพระพทธศาสนา วนส าคญทางพระพทธศาสนาและกจวตรทพทธมามกะพงปฏบตในวนนนๆ 2) ธรรมจรยา มเนอหาเกยวกบความกตญญกตเวท ความเมตตากรณา ความ


142

สภาพออนนอม ความอตสาหะ การตรงตอเวลาและหนาท ความซอสตยสจรต ความมธยสถ ความสามคค การคบมตร การถอประโยชนสวนรวมยงกวาสวนบคคล ความกลาหาญ ความมน าใจเปนนกกฬา อบายมขและการหลกเลยงจากอบายมข คณสมบตของผดและมารยาทในสงคมจะเหนไดวาหากพจารณาจากเนอหาวชาพระพทธศาสนาแลวพบวาหวขอทง 2 เปนหวขอทแยกสวนกนและมความสมพนธเชอมโยง องอาศยซงกนและกนนอย หากมหวขอทพอจะสมพนธกนบางกคอการหลกเลยงจากอบายมข ความซอสตยสจรต ความเมตตากรณาทเชอมโยงไดกบเบญจศล เบญจธรรมและคณธรรมตางๆ ทอาจเชอมโยงวาเปนพทธโอวาท อยางไรกด เนอหาเกยวกบมารยาทในการประชม สมมาคารวะ ความเชอฟง ตรงตอเวลา การท างานดวยความมระเบยบ การถอประโยชนสวนรวมมากกวาสวนบคคล แมหลกธรรมเหลานอาจจะมอยในหลกธรรมดงเดมอยบางแตกมใชหลกธรรมทส าคญแตไดน ามาขยายใหมความส าคญในหลกสตร

การบรณาการเขากบวชาอนๆ นน วชาหนาทพลเมองหวขอการปฏบตตนตามขนบธรรมเนยมประเพณและวฒนธรรมของไทย ปชนยสถาน ปชนยวตถ สถานทและวตถทส าคญเชอมโยงไดกบวชาศลธรรมในหวขอวธปฏบตทพทธมามกะพงกระท าเกยวกบกจพธในพระพทธศาสนา วนส าคญทางพระพทธศาสนาและกจวตรทพทธมามกะพงปฏบตในวนนนๆ สวนวชาประวตศาสตรทมวตถประสงคเพอใหเกดความรกบานเกดเมองนอนและทะนบ ารงใหเจรญถาวรและใหรประวตคนส าคญของประเทศไทยเพอตวอยางทดและไดรสกบญคณของทานเหลานน วตถประสงคนมความเชอมโยงกบวชาธรรมจรยาทมเนอหาเกยวกบความกตญญกตเวท สวนวชาภาษาไทยนนไมพบการเชอมโยงกบวชาพระพทธศาสนาแตอยางใด สวนการบรณาการแบบพทธนน เนอหาเกยวกบเบญจศล เบญจธรรม อโบสถศล วธปฏบตทพทธมามกะพงกระท าเกยวกบกจพธในพระพทธศาสนา กจวตรทพทธมามกะพงปฏบตในวนนนๆ ความซอสตยสจรต การหลกเลยงจากอบายมข คณสมบตของผดและมารยาทในสงคม มารยาทในการประชม สมมาคารวะ ตรงตอเวลา การท างานดวยความมระเบยบ การปฏบตตนตามขนบธรรมเนยมประเพณและวฒนธรรมของไทย หากพจารณาเนอหากจะพบวาจะพบวามการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบตในเรองความประพฤตหรอเรองศลเปนสวนใหญและไมพบวามการบรณาการในเรองสมาธและปญญาแตอยางใด

หลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย วชาพระพทธศาสนาแบงเปน 3 สวนคอ 1) พระพทธศาสนา เรยนเกยวกบพระพทธประวต พระรตนตรย จ าบทสวดพระพทธคณ พระธรรมคณ พระสงฆคณและเขาใจความหมายพระพทธโอวาท การปฏบตตามหลกพระพทธศาสนา พระพทธศาสนาใหประโยชนและความสขแกผปฏบตอยางไร การอาราธนาศล การอาราธนาธรรมและพระปรตร การบรรพชา การอปสมบท วนส าคญทางพระพทธศาสนาและกจวตรทพทธมามกะพงปฏบตในวนนนๆ 2) ธรรมจรยามหมวดธรรมมากมาย เชน สต สมปชญญะ หรโอตตปปะ ขนต โสรจจะ กศลมล อกศลมล อทธบาท สปปรสธรรม วฒธรรม เวสารชชกรณธรรม จกรธรรม อปรหานยธรรม คารวธรรม สงวร การปฏบตตามหลกธรรมจรยา และ 3) คหปฏบตเกยวของกบฆราวาสธรรม สขของคฤหสถ ทฏฐธมมกตถประโยชน ทศ 6 คหบดธรรม สงคหวตถ การครองตน ครองทรพยสมบต เหตทท าใหตระกลเสอม อบายมข (ทง 4 และ 6) คณสมบตของผดและมารยาทในสงคม หากพจารณาภายในหลกสตรวชาพระพทธศาสนาแลว

143

พบความสมพนธเชอมโยง องอาศยซงกนและกน ระหวางหวขอทง 3 กลาวคอธรรมจรยา คหปฏบตเขาไดกบเขาใจความหมายพระพทธโอวาท การปฏบตตามหลกพระพทธศาสนา แตภายในหวขอท 3 คอ คหปฏบตมความสมพนธเชอมโยง องอาศยซงกนและกนชดเจน กลาวคอเปนเรองของการบรณาการหลกธรรมทใชในการปฏบตในชวตประจ าวนโดยเฉพาะดานเศรษฐกจ เชน สขของคฤหสถ ทฏฐธมมกตถประโยชน คหบดธรรม การครองตน ครองทรพยสมบต หลกคหปฏบตในยคนยงไดถกขยายความเพมเตมใหกลายเปนหลกธรรมเพอการสรางฐานะทางเศรษฐกจ เชน หลกคหปตธรรม สขของคฤหสถและการครองทรพยสมบต หลกธรรมเหลานลวนเปนไปเพอการสรางฐานะทางเศรษฐกจในหลกของพระพทธศาสนาซงสอดคลองกบนโยบายสรางชาตทางเศรษฐกจของรฐบาลจอมพล ป . พบลสงครามในสมยนนอยางชดเจน วชาหนาทพลเมองเรองขนบธรรมเนยมประเพณและวฒนธรรมไทย ปชนยสถาน ปชนยวตถ สถานทและวตถทส าคญ ความเจรญกาวหนาของบานเมอง การทะนบ ารงและการชวยสงเสรมความสมพนธระหวางประเทศเขากนไดกบคหปฏบต

ในสวนของวชาประวตศาสตร หวขอมนษยกบศาสนามความเชองโยงทสมพนธกบพระพทธศาสนาโดยศกษาเกยวกบประวตและหลกส าคญของศาสนาพราหมณ พทธศาสนา ลทธขงจอและเหลาจอ ลทธชนโต ครสตศาสนา ศาสนาอสลาม ความส าคญและอทธพลของศาสนา สวนวชาประวตศาสตรทมวตถประสงคเพอใหเกดความรกบานเกดเมองนอนและทะนบ ารงใหเจรญถาวรและใหรประวตคนส าคญเพอเปนตวอยางทดและไดรสกบญคณของทานเหลานน วตถประสงคนมความเชอมโยงกบวชาธรรมจรยาทมเนอหาเกยวกบคารวธรรม ทงนอาจเปนเพราะสถานการณบานเมองตางๆ ในชวงเวลานน ประเทศไทยไดเกดความระส าระสายเพราะเกดการกบฏขนมากมาย เชน พ .ศ. 2491 เกดกบฏเสนาธการหรอกบฏนายพลโดยนายทหารกลมหนง เชน พลตรสมบรณ ศรานชต พลตรเนตร เขมะโยธนและกบฏแบงแยกดนแดนโดยนายฟอง สทธธรรม ถกกลาวหาวาด าเนนการแบงแยกดนแดนอสานใหเปนรฐอสระ ป พ.ศ. 2492 เกดกบฏวงหลวงโดยคณะกอการสวนใหญเปนทหารเรอและกลมผสนบสนนนายปรด พนมยงค ไดแกอดตนกการเมองและอดตเสรไทย ป พ .ศ. 2494 เกดกบฏแมนฮตตน โดย “คณะกชาต” เปนตน3 สถานการณบานเมองในขณะนนยอมเกดความวนวายอยางยงเมอมการกอกบฏเพราะมการปะทะกนอยางรนแรงกอนทการกอกบฏจะสงบลงอนสงผลตอเสถยรภาพของรฐบาลและประเทศไทยในขณะนนอยางมาก ดงนน หลกธรรมทเปนไปเพอการปกครองประชาชนไดงายขน เชน ความกตญญกตเวท ความสภาพออนนอม คารวธรรมจงเปนหลกธรรมทถกน ามาบรณาการมากในหลกสตรการศกษาน ดวยเหตผลในการสรางความสงบเรยบรอยภายในประเทศนนเอง วชาภาษาไทยพบการเชอมโยงกบวชาพระพทธศาสนาในความมงหมายของการอานและวรรณคดทกลาววาใหมความรในสงทแวดลอม สนใจในปญหาประจ าวนของตนและความเปนไปของประชาคม หวขอดงกลาวสอดคลองกบการปฏบตตามหลกหวขอธรรมจรยา เชน ทศ 6 สงคหวตถ

สวนการบรณาการแบบไตรสกขาในหลกสตรมธยมศกษาตอนปลายนน การอาราธนาศล การอาราธนาธรรมและพระปรตร วนส าคญทางพระพทธศาสนาและกจวตรทพทธมามกะพงปฏบตในวน


144

นนๆ การปฏบตตามหลกธรรมจรยา การปฏบตตามหลกพระพทธศาสนา พระพทธศาสนาใหประโยชนและความสขแกผปฏบตอยางไร คหปฏบตเรองฆราวาสธรรม สขของคฤหสถ ทฏฐธมมกตถประโยชน ทศ 6 คหบดธรรม สงคหวตถ การครองตน ครองทรพยสมบต เหตทท าใหตระกลเสอม อบายมข คณสมบตของผดและมารยาทในสงคม เรองขนบธรรมเนยมประเพณและวฒนธรรมของไทย ความรกบานเกดเมองนอนและทะนบ ารงใหเจรญถาวร หากพจารณาเนอหากจะพบวาจะพบวามการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบตในเรองความประพฤตหรอเรองศลเปนสวนใหญ สวนหลกธรรมเรองสมปชญญะ กศลมล อทธบาท สปปรสธรรม เขาใจความหมายพระพทธโอวาทสงเคราะหไดกบเรองปญญาแตไมพบการบรณาการในแงปฏบตเพราะสอนแตเพยงทฤษฎและไมพบวามการบรณาการเกบเรองสมาธ

6.1.3 หลกสตรป พ.ศ. 2498

หลกสตรป พ.ศ. 2498 ซงเปนหลกสตรประถมศกษานนมการเปลยนแปลงโครงสรางหลกสตรกลาวคอวชาหนาทพลเมอง ศลธรรม สขศกษา ภมศาสตรและประวตศาสตร พลศกษา การฝมอ ดนตร และขบรอง ฯลฯ ไดถกรวมไปอยในวชาสงคมศกษา เมอมการรวมวชาตางๆ เขากบหมวดสงคมศกษาแลวจงไมปรากฏสดสวนและเนอหาการเรยนวชาศลธรรมอยางชดเจน แตจากความมงหมาย 21 ขอในหลกสตรประถมศกษาสรปไดวาหลกสตรประถมศกษามความมงหมายเพอใหการศกษาชนนเปนการพฒนาความงอกงามของเดกในทางกายภาพ ในทางวฒปญญา ในทางสงคมและอาเวคเพอใหพรอมทจะเตบโตขนเปนพลเมองท เหมาะสมในระบอบเสรประชาธปไตย สวนการบรณาการภายในวชาพระพทธศาสนาเองนนไมพบการบรณาการเนองจากในสวนของวชาสงคมมรายการทตองสอน เชน รจกการเคารพและมมารยาทในสถานททเคารพของศาสนา พระสงฆหรอนกบวชของศาสนาอนๆ ใหรจกการท าบญใหทานและการปฏบตเกยวกบพระ หดใหปฏบตตวตามแนวทางศาสนา เชน มใจเออเฟอเมตตากรณาตอผอนและสตว พดความจรง ท าผดและกลารบผด เนอหาเหลานไมมความสมพนธเชอมโยง องอาศยซงกนและกน ยดหยนหรอเมอรวมเขาดวยกนแลวกจะเกดความครบถวนบรบรณแตอยางใด สวนวชาภาษาไทยมความเชอมโยงกบพระพทธศาสนา เชน อบรมใหเคยชนตอภาษาสามญ ไพเราะและสภาพ แสดงเมตตาจตและความจรงใจตอผอน หดใหมมารยาทในการฟงและการพดและมหนงสออานประกอบทสอดแทรกหลกธรรมทเปนหนงสอชนะการประกวดแบบเรยนครงท 6 พ.ศ. 2495 เชน เรอง นกกระจาบชวยกน กระตายหางสน ขอแมใหลกนก อยากมปก หนงสอเหลานเนนหลกธรรมส าหรบการอยรวมกนไดแก ความสามคค ใหคตสอนใจใหรจกชวยเหลอซงกนและกน หากจะพจารณาจากหนงสอเหลานจะเหนไดวามการบรณาการดวยการเชอมโยงกบความมงหมายกบวชาสงคมศกษาทเนนเรองมใจเออเฟอเมตตากรณาตอผอนและสตว

การบรณาการวชาตางๆ ในหลกสตรจงดเหมอนวาจะไมไดเนนไปทคณธรรมจรยธรรมมากนกเพราะจากวตถประสงคทง 21 ขอแลวมวตถประสงคเพยงขอเดยวทเกยวของกบคณธรรมจรยธรรมคอขอท 19 ทกลาววาฝกใหรจกเสยสละ ชวยเหลอเผอแผผอน มความเหนอกเหนใจผอน และมใจกรณาตอสตวดวยจงดเหมอนวาหลกสตรดงกลาวเนนไปเพอใหผศกษาเปนพลเมองดในระบอบประชาธปไตยซงเปนวตถประสงคขอท 21 ทกลาววาฝกใหเขาใจและท าตนใหมลกษณะเหมาะสมในระบอบเสร

145

ประชาธปไตย ซงสอดคลองกบแผนการศกษาแหงชาตป พ.ศ. 2494 ทเนนวารฐมความมงหมายใหพลเมองไดรบการศกษาพอเหมาะแกอตภาพเพอทกคนไดเปนพลเมองดมรางกายแขงแรงและอนามยสมบรณ มความรความสามารถทจะประกอบอาชพและมจตใจเปนนกประชาธปไตย 4 ในรายงานการศกษาป พ.ศ. 2497 – 2499 กไดกลาวไวชดเจนวา

กระทรวงศกษาธการตระหนกดอยวาการจดการศกษาของประเทศนนไมใชมงแตจะใหประชาชนอานและเขยนหนงสอไดเทานน ความมงหมายอนยงใหญกคอการใหประชาชนรจกวธด าเนนชวตในระบอบสงคมเสรประชาธปไตย รจกรบผดชอบและรจกหนาททตนมอยตอสงคม ท าตนใหเปนประโยชนตอสงคมจงไดพยายามปรบปรงหลกสตร แบบเรยน คมอครใหเหมาะสมกบสมยอยเปนนจ5

หากเราพจารณาจากสภาพสงคมไทยในเวลานนกจะพบวาสงส าคญทคกคามเสถยรภาพของประเทศไทยในขณะนน นอกจากความไมสงบภายในประเทศแลวคงจะหลกไมพนเรองการคกคามจากลทธคอมมวนสต โกวท วงศสรวฒน ไดกลาวถงนโยบายในเรองนของ จอมพล ป. พบลสงคราม ไววา

นโยบายชาตนยมทางการเมองในสมยทจอมพล ป. พบลสงครามด ารงต าแหนงเปนนายกรฐมนตรในครงทสองน แตกตางจากนโยบายทางการเมองในชวงททานด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรในครงแรกอยางสนเชงกลาวคอแทนทจะปลกระดมแนวคดชาตนยมโดยการสรางความรสกเปนศตรกบชาตตะวนตก (ประเทศฝรงเศส) กลบเนนความเปนมตรกบชาตตะวนตก (โดยเฉพาะสหรฐอเมรกา) และสรางภาพความเปนศตรกบลทธคอมมวนสตแทน … ดงนนเมอประเทศไทยไดตดสนใจเขารวมกบฝายทนนยมประชาธปไตยแลวกเปนเรองธรรมดาทจะตองสรางแนวความคดการเปนศตรกบลทธคอมมวนสต การปลกระดมดงกลาวนอกจากจะเขากบสถานการณโลกในขณะนนแลวยงมประโยชนในการสรางความรสกชาตนยมอกดวย6

ดงนน ดวยนโยบายตอตานคอมมวนสตของรฐบาลจอมพล ป. นเอง ในป พ.ศ. 2495 จงไดเกด พ.ร.บ. ปองกนการกระท าอนเปนคอมมวนสตขน7 วชาพระพทธศาสนาในยคนจงตองมการปรบตวใหเขากบสถานการณของบานเมองโดยเฉพาะในฐานะทเปนเครองมอประการหนงของรฐในการตอสกบลทธคอมมวนสต ดงนนเนอหาของวชาพระพทธศาสนาจงไดถกน ามาใชเพอเปนเครองมอของรฐในการตอสกบลทธคอมมวนสตเพมเตมไปจากบทบาทเดมทมหนาท ในการสรางความจงรกภกดตอชาตหรอ

4 กระทรวงศกษาธการ, นายเลยง ไชยกาล กบกระทรวงศกษาธการและแผนการศกษาแหงชาต (กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว, 2529), หนา 44. 5 กองการวจย กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, รายงานการศกษา ปการศกษา 2497 – 2498 – 2499 (พระนคร: กรงเทพการพมพ, 2500), หนา 3. 6 โกวท วงศสรวฒน, การเมองการปกครองไทย: หลายมต (กรงเทพฯ: ศนยหนงสอจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2547), หนา 76 – 77. 7 ธนากต, ประวตนายกรฐมนตรไทย, หนา 115.

146

รฐธรรมนญ เปนตน สวนการบรณาการแบบพทธนน หลกสตรมการรวมวชาตางๆ เขากบหมวดสงคมศกษามรายการทตองสอน เชน รจกการเคารพและมมารยาทในสถานททเคารพของศาสนา พระสงฆหรอนกบวชของศาสนาอนๆ ใหรจกการท าบญใหทานและการปฏบตเกยวกบพระ หดใหปฏบตตวตามแนวทางศาสนา เชน มใจเออเฟอเมตตากรณาตอผอนและสตว พดความจรง ท าผดและกลารบผด สวนวชาภาษาไทยนนมเนอหาอบรมใหเคยชนตอภาษาสามญ ไพเราะและสภาพ แสดงเมตตาจตและความจรงใจตอผอน หดใหมมารยาทในการฟงและการพดและมหนงสออานประกอบทสอดแทรกหลกธรรมส าหรบการอยรวมกนไดแกความสามคค ใหคตสอนใจใหรจกชวยเหลอซงกนและกน หากพจารณาเนอหากจะพบวามการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบตในเรองความประพฤตหรอเรองของศลเปนสวนใหญ แมเรองเมตตาอาจจะสงเคราะหเปนสมาธไดแตกไมไดเนนในแงของการปฏบตเปนเพยงปรยตและจากค าอธบายจะเนนเปนเรองระดบศลมากกวา ดงนนจงสรปไดวาหลกสตรนมการบรณาการเฉพาะเรองศลทงในสวนของปรยตและปฏบต

6.1.4 หลกสตรป พ.ศ. 2503

หลกสตร ป พ.ศ. 2503 ไมพบวามการศกษาวชาพระพทธศาสนาในระดบชนประถมศกษาตอนตนแตมการกลาวถงศลธรรมและหลกธรรมในทางศาสนาไวกวางๆ ในหมวดวชาสงคมศกษา หลกสตรไมไดระบไววาเปนศลธรรมและหลกธรรมของศาสนาอะไรและมไดมการก าหนดไวอยางชดเจนวาสอนเนอหาอะไร จ านวนเทาใด ความมงหมายของวชาสงคมศกษาในหลกสตรมไดระบถงวชาศลธรรมไวอยางชดเจน แตกลาวไวในความมงหมายขอท 3 เพยงวา “ใหเดกยอมรบคณคาในทางศลธรรมและวฒนธรรมและยนยอมปฏบตตามดวยความจรงใจ” ทงนอาจเปนเพราะวตถประสงคหลกของหลกสตรนนตองการใหเดกมความมนคงในระบอบประชาธปไตยดงความมงหมายขอท 4 – 6 ทวา “สอนใหเดกรจกเคารพสทธและความคดเหนของผอนโดยไมค านงถงเชอชาต ศาสนา” และ “ใหเดกมความร ความเขาใจในความสมพนธระหวางบคคลกบระบอบการปกครองในปจจบน” และ “ใหเดกรจกสทธและหนาทตลอดจนความรบผดชอบ ซงพลเมองแตละคนพงมตอสงคมประชาธปไตยโดยเฉพาะเรองความมนคงและความเปนอนหนงอนเดยวกนของประชาชาต” แนวคดเรองประชาธปไตยจงสอดคลองกบแผนการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2503 ทมความมงหมายในทางจรยธรรมเพอใหมศลธรรมและวฒนธรรมมหรโอตตปปะ เหนแกประโยชนสวนรวมยงกวาประโยชนสวนตว8 ความมงหมายในระดบหลกสตรจงมงสงเสรมพฒนาการเดกใหด ารงตนเปนพลเมองดของชาตในระบอบประชาธปไตยโดยฝกอบรมใหมคณลกษณะใหญ 4 ประการคอความเจรญแหงตน มนษยสมพนธ ความสามารถในการครองชพและความรบผดชอบตามหนาทพลเมอง สวนวชาภาษาไทยในหลกสตรไมมปรากฏการบรณาการเชอมโยงแตอยางใด

หลกสตรระดบประถมศกษาตอนปลายมการก าหนดสวนของศลธรรมไวในวชาสงคมศกษา โดยมเนอหาเกยวกบ 1) พทธประวตโดยยอ 2) พระรตนตรย 3) เบญจศล เบญจธรรม 4) วธปฏบตทพทธมามกะพงกระท า 5) พทธภาษต 6) ขนบธรรมเนยม ประเพณและวฒนธรรม 7) ธรรมจรยา ไดแก การ

8 กระทรวงศกษาธการ, นายเลยง ไชยกาล กบกระทรวงศกษาธการและแผนการศกษาแหงชาต, หนา 50.

147

ตรงตอเวลาและหนาท ความซอสตยสจรต ความกลวและละอายตอบาป การคบมตร ความสภาพออนนอม ความเมตตากรณา ความโอบออมอารเออเฟอเผอแผ ความอตสาหะ ความกลาหาญ ความมธยสถ ความสามคค ความมน าใจเปนนกกฬา การถอประโยชนสวนรวม อบายมขและการหลกเลยงจากอบายมข 8) คณสมบตของผดและมรรยาทในสงคม จะเหนวาในสวนของพระพทธศาสนามการเชอมโยงกน เชน พทธประวตเชอมโยงกบพระรตนตรยในสวนของพระพทธ เบญจศล เบญจธรรม ธรรมจรยา พทธภาษตเชอมโยงกบพระรตนตรยสวนพระธรรม คณสมบตของผดและมรรยาทในสงคมเชอมโยงกบขนบธรรมเนยม ประเพณและวฒนธรรม นอกจากนยงเชอมโยงกบวชาประวตศาสตรในสวนของสถานทและวตถส าคญของชาต เชน วดและพระพทธรปตางๆ สวนวชาภาษาไทยนนทงความมงหมายและรายการทตองสอนนนคลายคลงกบหลกสตรประถมศกษาตอนตนจงจะไมกลาวซ าในทนแตมเนอหาทเชอมโยงกบพระพทธศาสนาปรากฏอย เชน ใหรจกมรรยาทในการฟง ฝกใหตงใจฟงและฟงใหเขาใจ ความหมายตามความประสงคของผพด ใหรจกฟงดวยความสงบ เชน ฟงพระเทศน หรอสวดมนต ฟงค าบรรยาย ฯลฯ ตามโอกาส สวนมรรยาทในการฟงมความเชอมโยงกบคณสมบตของผดและมรรยาทในสงคม ขนบธรรมเนยม ประเพณและวฒนธรรม

หลกสตรระดบมธยมตอนตน วชาศลธรรมมเนอหาแบงเปนสวนของประวตพทธสาวก หนาทของพทธศาสนกชน ซงเนนหนาททมตอวนส าคญทางพทธศาสนาและภาคธรรมซงจะมเนอหาจากหลกธรรมตางๆ เชน ทศ 6 อบายมข 4 อทธบาท 4 ซงเปนธรรมสวนของการครองเรอนเปนสวนใหญ แตเนอหาไมไดมการบรณาการรวมกนแตเปนการก าหนดหวขอแบบแยกสวน คอสวนประวตพทธสาวก หนาทของพทธศาสนกชน ภาคธรรมและพทธศาสนสภาษตตามทก าหนดให เนอหาเหลานไมมความสมพนธกนและไมครบถวน เชน สวนของภาคธรรม หลกธรรมเรองโอวาท 3 กบทศ 6 หลกธรรมเหลานไมสมพนธกน สวนหนาทของพทธศาสนกชน เรองการทอดกฐนกบการบรรพชากไมมความสมพนธกน สวนวชาสงคมโดยภาพรวมนนไมมการเชอมโยงกบพระพทธศาสนาแตมการกลาวถงความเจรญของพระพทธศาสนาในสมยอยธยาในชน มศ. 2 จงถอวาไมมการบรณาการทชดเจน วชาภาษาไทยทมการสอนใหฟงพระธรรมเทศนา ฟงพระสงฆเจรญพระพทธมนตนนใหเพงเลงมรรยาทของการฟงและใหรความมงหมายดวย การพดอยางสภาพ การสอนเหลานแสดงใหเหนการบรณาการเชอมโยงกบวชาพระพทธศาสนาในสวนของหนาทของพทธศาสนกชนและหลกธรรมเรองคารวะ 6

หลกสตรมธยมศกษาตอนปลายมวชาทเกยวของกบพระพทธศาสนาอยในสวนของศลธรรมในวชาสงคมศกษา ก. ซงประกอบดวยหลกในทางศลธรรม พทธประวต พธท าบญ ธรรมะและสวนประวตศาสตรไทยทกลาวถงการศาสนา สมยกรงธนบรและสมยกรงรตนโกสนทรจนถงปจจบนในสวนวชาสงคมศกษา ข. ทกลาวถงศาสนาขงจอ พทธ ครสตและอสลามจงนบวามการบรณาการเชอมโยงวชาสงคมศกษากบพระพทธศาสนาตามความมงหมายใหเขาใจซาบซงในคณคาทางศลธรรมและวฒนธรรม และปฏบตตามดวยความจรงใจ วชาหนาทพลเมองมเนอหาเนนหนกไปทางการสรางพลเมองทดของสงคม ดงเชนทเคยเนนย ามาในหลกสตรกอนๆ วชาพระพทธศาสนาเปนการเรยนแบบแยกสวน เนอหาไมมการบรณาการหลอมรวมแตอยางใด วชาภาษาไทยพบการเชอมโยงกบพระพทธศาสนา เชน มารยาทในการฟงใหความรในดานหลกภาษา ขนบธรรมเนยมประเพณ ศลปะและศลธรรมทสมพนธกบ

148

การเรยนวรรณคด สงเสรมความเปนพหสตและยงมวชาภาษาบาลทมวตถประสงคใหรความหมายของค าทใชทางศาสนาและวฒนธรรมของพทธศาสนกชนเพอสงเสรมใหเหนคณคาของประเพณและวฒนธรรมไทยใหดยงขน โดยเรยนเกยวกบภาคไวยากรณ อกขรวธ วจวภาคและภาคแปล ในปตอๆ มาหลงจากป พ.ศ. 2503 ไดมหนงสออานประกอบทเกยวของกบพระพทธศาสนาขนมาอกหลายเลม เชน ดอกสรอยสภาษตประกอบภาพ อดมเดกด วทยเกา – เกา การตงตนไวชอบ ความเปนผสดบมาก ทเนนคณธรรมตางๆ เชน ความเมตตากรณา ความเออเฟอเผอแผและเสยสละ ความขยนหมนเพยร ความกตญญกตเวทและความซอสตยสจรตจงนบวาเปนการบรณาการหลกธรรมเขากบวชาอนๆ ดวย

ส าหรบเหตการณทส าคญในชวงเวลาน คอ ในป พ .ศ. 2500 มการฉลอง 25 พทธศตวรรษ เหตการณดงกลาวนบวาเปนงานทยงใหญ รฐบาลมมตใหหยดราชการ 3 วน รวมถงใหมการเฉลมฉลองตงแตวนท 12 – 18 พฤษภาคม 2500 และมพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ ใหบรเวณสนามหลวงเปนสงฆปรมณฑล9 เหตการณนจงท าใหบรรยากาศการเรยนพระพทธศาสนามความตนตวมากยงขนดงทไดมหนงสออานประกอบทเกยวของกบพระพทธศาสนาขนมาหลายเลม แตในชวงปดงกลาวเปนรฐบาลของจอมพลสฤษด ธนะรชต นโยบายของรฐบาลเนนเรองการพฒนาเศรษฐกจของชาตโดยจะเหนไดจากในป พ.ศ. 2504 – 2509 รฐบาลไดใชแผนพฒนาเศรษฐกจแหงชาตฉบบท 1 และหลกธรรมในพระพทธศาสนากไดมการปรบตวในเรองนดวยเชนกน เรองการตความหลกธรรมดงกลาวน พระไพศาล วสาโล ไดแสดงความเหนในเรองนดงน

หลงจากทชาตนยมเตบโตภายใตฉายาของพทธศาสนาจนสามารถตงมนไดแลวกจะแยกออกมาเปนเอกเทศ โดยมอทธพลเหนอพทธศาสนา ชาตกบศาสนาแมดเหมอนเปนอนหนงอนเดยวกน แตอนทจรงผลประโยชนของชาต (หรอรฐ) กลบมความส าคญเหนอผลประโยชนของพทธศาสนา หากหลกธรรมทางพทธศาสนาไมสอดคลองกบผลประโยชนของรฐกตองไกลเกลยดวยการ “กลบเกลอน” ไปเสยดงเชนหลกธรรมเรองสนโดษถกลบไปจากค าสอนของคณะสงฆตาม “ค าขอ” ของจอมพลสฤษด ธนะรชตเพอสนองนโยบายการพฒนาเศรษฐกจของชาต10

ดวยเหตนหลกธรรมในพระพทธศาสนาทมเนอหาเกยวกบเศรษฐกจซงสบเนองมาตงแตครงสมยจอมพล ป. พบลสงคราม กยงอยในหลกสตรการศกษานดงเดม เชน เรองความมธยสถ ความอตสาหะ สขของคฤหสถ ซงสอดคลองกบความมงหมายรวมของหลกสตร หลายๆ ประการ เชน ใหรจกประหยดทรพย ประหยดเวลาและพลงงานใหรจกชวยสงเสรมเศรษฐกจของครอบครวและรชองทางทประกอบอาชพ ใหสงเสรมการคาของคนไทยและใหรวาการผลตและการใชของไทยเปนการชวยเศรษฐกจของชาต เปนตน ทงนภายหลงการยดอ านาจเมอ พ.ศ. 2501 จอมพลสฤษดไดกลาววามเพยง 10 % ของ

9 จ านงค ทองประเสรฐ, มหาจฬาในอดต (กรงเทพฯ: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2532), หนา 128 – 129. 10 พระไพศาล วสาโล, พทธศาสนาไทยในอนาคต แนวโนมและทางออกจากวกฤต (กรงเทพฯ: มลนธสดศร – สฤษดวงศ, 2546), หนา 115.

149

ประเทศเทานนทเรยกไดวาพฒนาแลวและสวนทเหลอควรตองไดรบการเอาใจใสอยางจรงจง การพฒนาประเทศจงเปนงานของรฐบาลของตนและของชดตอไปซงแสดงใหเหนวาจอมพลสฤษด ถอเปนภารกจส าคญของรฐบาลทจะท าใหประชาชนในประเทศมความรงเรองทางเศรษฐกจทเทาเทยมกน11

สวนการบรณาการแบบพทธนน หากพจารณาหลกสตรประถมศกษามค าสอนเรองการตรงตอเวลาและหนาท การคบมตร ความสามคค ความมน าใจเปนนกกฬา การถอประโยชนสวนรวม อบายมขและการหลกเลยงจากอบายมข คณสมบตของผดและมรรยาทในสงคม ใหรจกมรรยาทในการฟง ถอวามการบรณาการเรองศลครบทงในแงปรยตและปฏบต เนอหาเรองใหรจกฟงดวยความสงบ เชน ฟงพระเทศนหรอสวดมนต ฟงค าบรรยาย การฝกใหตงใจฟงและฟงใหเขาใจ ความหมายตามความประสงคของผพด สงเคราะหไดในเรองสมาธและปญญาและทงในสวนของปรยตและปฏบตจงถอวาหลกสตรนมการบรณาการเรองไตรสกขาครบทงในแงปรยตและปฏบต หลกสตรระดบมธยมตอนตนนมเรองหนาทของพทธศาสนกชนซงเนนหนาททมตอวนส าคญทางพทธศาสนาและภาคธรรม เชน หลกธรรมเรองโอวาท 3 ทศ 6 อบายมข 4 วชาภาษาไทยทมการสอนใหฟงพระธรรมเทศนา ฟงพระสงฆเจรญพระพทธมนตโดยเนนมรรยาทของการฟง การพดอยางสภาพ การสอนเหลานแสดงใหเหนการบรณาการเชอมโยงกบเรองศลทงในแงปรยตและปฏบต สวนเรองสมาธอยในเรองโอวาท 3 เรองการท าจตใหผองแผวและอทธบาท 4 ในขอจตตะ เรองปญญามอยในเรองอทธบาท 4 ขอวมงสาและโอวาท 3 แตสงเคราะหไดเพยงปรยตไมมการปฏบต วชาภาษาไทยทมการสอนใหฟงพระธรรมเทศนา ฟงพระสงฆเจรญพระพทธมนตและใหรความมงหมายดวยถอวาบรณาการเชอมโยงกบเรองปญญาทงในแงปรยตและปฏบตจงสรปไดวาหลกสตรนมการบรณาการครบไตรสกขาแตมการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบตมเฉพาะในสวนของศล

หลกสตรมธยมศกษาตอนปลายวชาสงคมศกษาใหเขาใจซาบซงในคณคาทางศลธรรม วฒนธรรมและปฏบตตามดวยความจรงใจและเรยนเกยวกบพธท าบญ เนอหาเหลานสงเคราะหเขากบเรองศลและถอวามการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบต สวนของประวตศาสตรไมสามารถเชอมโยงไดกบไตรสกขา วชาภาษาไทยมเรองมารยาทในการฟง ขนบธรรมเนยมประเพณ ศลปะและศลธรรมทสมพนธกบการเรยนวรรณคดถอเปนเรองระดบศลและมการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบต การฝกอานและฟงเพอจ าความไดรวดเรวสงเคราะหไดในเรองสมาธและมการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบต การสงเสรมความเปนพหสตและการมวจารณญาณในการฟง การพด การอาน การเขยน สงเคราะหไดในเรองปญญาและมการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบตดวยเชนกน วชาภาษาบาลทมวตถประสงคใหรความหมายของค าทใชกนเปนประจ าทางศาสนาและวฒนธรรมของพทธศาสนกชนเพอสงเสรมใหเหนคณคาของประเพณและวฒนธรรมไทยใหดยงขนนนสงเคราะหไดวาเปนเรองศลโดยมการบรณาการทงในสวนปรยตและปฏบต

11 โกวท วงศสรวฒน, การเมองการปกครองไทย: หลายมต, หนา 98.

150

6.1.5 หลกสตรป พ.ศ. 2518

วชาศลธรรมเปนวชาบงคบ 2 วชาคอวชา ส 442 และวชา ส 543 ศลธรรม วชาเลอก 1 วชา คอวชา ส 042 พทธศาสนาในประเทศไทย วชา ส 442 ศลธรรม ในสวนของวชาพระพทธศาสนาเองเนอหาเปนการเรยนแบบแยกสวนไมพบการบรณาการชดเจนแตมเนอหาบางสวนทเกยวของกนอยบาง เชน สจธรรม เรองของชวต สอดคลองกบธรรมะกบชวต มารยาทของไทยสอดคลองกบพทธศาสนาในประเทศไทย วชาทเกยวของกบพระพทธศาสนาคอวชาสงคมศกษาทเปนวชาบงคบคอวชาสงคมศกษา 2 – 4 นนมจดมงหมายเพอใหเหนคณคาของพระพทธศาสนาและมงผลในการปฏบตในชวตจรงโดยมเนอหาเกยวกบพระพทธประวต พธกรรมและมงคลชวต เนอหาเหลานเขากนไดกบสวนของธรรมะกบชวตและมารยาทไทย สวนวชาเลอกนนเกยวของกบศาสนาตางๆ และพธกรรมโดยรวมซงเขากนไดกบเรองพธกรรม วชาภาษาไทยมวชาทเกยวของกบพระพทธศาสนา เชน วชา ท 503 และ ท 504 ภาษาไทยเนนวจารณญาณในการฟง สงเสรมความเปนพหสตใหมมารยาทในการฟงใหสามารถน าความรทไดฟงไปใชเปนประโยชนทงแกตนเองและผอนซงเขากนไดกบมารยาทของไทย ในสวนของวรรณคดทมงใหผเรยนสงเกตคตธรรมหรอคณคาทสอดแทรกในวรรณกรรมสมยตางๆ เพอใหเกดความเขาใจในตวเองและสงคมดขน ใหรจกเรยนวรรณคดอยางมวจารณญาณ มองเหนสจธรรมคอความจรงของชวตทปรากฏอยในวรรณคด สามารถน าคตธรรมทไดไปใชในชวตประจ าวนได วชา ท 041 การประพนธ ในสวนรอยแกว ใหรจกแตงค าไวอาลยผลวงลบไปแลว บทความสดดคณธรรมของบคคลทยงมชวตอยและบคคลในประวตศาสตรหรอความกลาหาญของวรบรษและวชา ท 031 ภาษากบวฒนธรรมมเนอหาเกยวกบการใชภาษาเกยวกบขนบธรรมเนยมประเพณในการด าเนนชวตเพอใหเกดความเขาใจในคานยมและความสมพนธของภาษากบวฒนธรรมดานคตธรรมสามารถถายทอดความรความเขาใจและความคดเพอใหเกดความเขาใจอนดและถกตองสอดคลองกบธรรมะกบชวตและมารยาทของไทย

นอกจากน ยงมวชาทเกยวของกบพระพทธศาสนาคอวชาภาษาบาลโดยมวตถประสงคเพอใหรความหมายของค าทใชกนเปนประจ าทางศาสนาและวฒนธรรมของพทธศาสนกชนเพอสงเสรมใหเหนคณคาของประเพณและวฒนธรรมไทยใหดยงขนใหสามารถอานภาษาบาลทเขยนดวยตวอกษรไทยโดยออกเสยงไดถกตองตามแบบแผนของไทย สวนการบรณาการระหวางวชานนพบความเชอมโยงเรองสนตวธและประชาธปไตยดงความมงหมายของวชาภาษาไทยขอท 7 ทกลาววาเพอใหสามารถใชภาษาเพอแสดงออกอยางมวจารณญาณตามวถทางแหงประชาธปไตย สวนความมงหมายของวชาสงคมนนเพอใหเขาใจและมเจตนคตทดในคณคาทางสงคม จรยธรรม วฒนธรรมและปฏบตตนเพอการอยรวมกนในสงคมและเพอใหรจกเคารพสทธ หนาทและความคดเหนของผอน โดยไมค านงถงเชอชาต ศาสนา ฐานะทางเศรษฐกจและสงคมของบคคล ตลอดจนใหรจกใชสทธหนาทและความรบผดชอบซงพลเมองแตละคนพงมตอประเทศชาตของตนและตอสงคมประชาธปไตยสอดคลองกบความมงหมายรวมของหลกสตรทเนนใหเปนพลเมองด มศลธรรม รจกสทธหนาท รจกแกปญหาดวยสนตวธ มทศนะในการเสรมสรางความเปนธรรมในสงคมประชาธปไตยและเพอใหเหนคณคาและการธ ารงรกษาไวซงความมนคงของชาต ศาสนา พระมหากษตรยและวฒนธรรมไทย เปนตน การทเกดการบรณาการวชาพระพทธศาสนาทเนนเรองความสงบของตนเองและสงคมนนนาจะมาจากเหตการณส าคญทางการเมอง

151

ในชวงเวลานนคอเหตการณ 14 ตลาคม พ.ศ. 2516 เหตการณนยอมสงผลกระทบตอความสงบเรยบรอยของบานเมองเปนอยางมากเพราะไดเกดการนองเลอดขน ในขณะเดยวกนบรรยากาศของความเปนประชาธปไตยกนาจะมมากขนดวย ภายหลงจากการโคนลมรฐบาลเผดจการภายใตการน าของกลมนกศกษา โกวท วงศสรวฒน ไดกลาวไวดงน

ผลของเหตการณ 14 ตลาคม พ.ศ.2516 ท าใหระบบเผดจการทหารทครอบง าประเทศไทยมากวา 15 ป ตองลมสลายลง รวมทงกลมอ านาจ ถนอม – ประภาส – ณรงค กถงกาลอวสานลงไปดวย ซงท าใหกลมอ านาจอนๆ สามารถทจะเรมสะสมพลงอ านาจของตนขนมาไดใหม ทงยงเปนกญแจไปสการปกครองระบอบประชาธปไตยอกดวย นอกจากนแลวภายหลงเหตการณน บทบาทของกลมนสตนกศกษาและอาจารยมหาวทยาลยทเรยกวา “กลมปญญาชน” กเพมขนอยางมาก ตรงกนขามกบกลมทหารต ารวจทเสอมความนาเชอลงอยางมาก12

การตอตานรฐบาลในครงนน ผมสวนส าคญกคอ นสต นกศกษาซงเปนแกนน าในขบวนการเรยกรองประชาธปไตย จากเหตการณความไมสงบทผานมา รฐบาลยอมตระหนกถงพฤตกรรมรวมถงทศนคตของเยาวชนมากขนเปนธรรมดา เพราะนอกจากบทบาทของนสต นกศกษาจะมมากขนตอสงคม และสามารถสงผลกระทบตออ านาจการปกครองของรฐแลว รฐบาลยงตองระวงบทบาทของนสต นกศกษาทอาจมผลตอปญหาความไมสงบดงทเคยเกดขนในเหตการณเดอนตลาคมกเปนได ดวยเหตนวชาพระพทธศาสนาในชวงปดงกลาว โดยเฉพาะในหลกสตรการศกษามธยมศกษาตอนปลาย ป พ .ศ. 2518 ซงนกเรยนเหลานจะเตบโตเปนนสต นกศกษาในอนาคตนนจงมเนอหาทมงเนนใหเปนพลเมองทด สรางความสงบสขเรยบรอยและสรางสนตสขของสงคม รวมถงเพอสรางความเปนประชาธปไตยอยางมาก ทงนเพอทจะท าใหเดกและเยาวชนเตบโตเปนพลเมองพงประสงคทรฐตองการจะใหเกดขนในสงคม

สวนการบรณาการแบบไตรสกขานน วชาศลธรรมทมเนอหาเกยวกบพธกรรมและมารยาทไทย วชาสงคมสวนของพธอาราธนา พธท าบญประจ าป พธท าบญตามก าลงศรทธา พธศพและมงคลชวตบางขอ วชาภาษาไทยใหมมารยาทในการฟง วชาการประพนธใหรจกแตงค าไวอาลยผลวงลบไปแลว บทความสดดคณธรรมของบคคลทยงมชวตอย วชาเหลานอาจเทยบไดกบศลและถอวาเปนการบรณาการทงในสวนของปรยตและปฏบต มงคลชวตบางขออาจเทยบไดกบสมาธแตไมชดเจนในมมของการปฏบต วชาศลธรรมทเนนเรองธรรมสจจะ – สจธรรม วชาสงคมศกษาทเนนมงคลบางขอ วชาภาษาไทยเนนวจารณญาณในการฟง สงเสรมความเปนพหสต ใหสามารถน าความรทไดฟงไปใชเปนประโยชนทงแกตนเองและผอน หวขอใหรจกเรยนวรรณคดอยางมวจารณญาณ มองเหนสจธรรมคอความจรงของชวตทปรากฏอยในวรรณคดอาจเทยบไดกบปญญาถอวาเปนการบรณาการทงในสวนของปรยตและปฏบต จงอาจสรปไดวาหลกสตรนมเรองของศล สมาธและปญญาแตวามการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบตเฉพาะเรองศลและปญญาแตไมมการบรณาการเขากบเรองสมาธ

12 โกวท วงศสรวฒน, การเมองการปกครองไทย: หลายมต, หนา 115.

152

6.2 หลกสตรการศกษา ป พ.ศ. 2521 – 2533

6.2.1 หลกสตรป พ.ศ. 2521

วชาพระพทธศาสนาในระดบประถมศกษาอยในกลมสรางเสรมประสบการณชวตและกลมสรางเสรมลกษณะนสย กลมสรางเสรมประสบการณชวตมเนอหาวชาพระพทธศาสนาอยในหนวยยอยศาสนา เนอหาสวนใหญคอหลกการวาพทธศาสนาเปนศาสนาประจ าชาตไทย พทธประวตโดยยอ วนส าคญทางศาสนาพทธ การแสดงตนเปนพทธมามกะ พทธภาษตทควรร ศาสนพธ การปฏบตพธกรรมตางๆ บอกหลกธรรมของพทธศาสนา เบญจศล เบญจธรรม และอทธบาท 4 โดยมการบรณาการเนอหาบางสวน เชน ใหหลกเลยงจากการตดสงเสพตด สอดคลองกบเรองเบญจศล เบญจธรรม จะเหนวาเนอหาสวนใหญไมมความสมพนธกน กลมสรางเสรมลกษณะนสยมวชาทเกยวของกบพระพทธศาสนาคอวชาจรยศกษาซงมไดกลาววาเปนจรยธรรมของศาสนาใดแตสวนใหญเปนหลกธรรมของพระพทธศาสนา เชน ความเมตตา กรณา มทตา อเบกขา ความกตญญกตเวท ความละอายและความเกรงกลวตอการกระท าชว หวขอจรยธรรมทง 30 ขอนนมความเชอมโยงกนอย เชน การไมประทษรายตอชวตและรางกายของบคคลและสตว ความเออเฟอเผอแผและเสยสละ เชอมโยงกบความเมตตา กรณา ความละอายและความเกรงกลวตอการกระท าชว การไมลองและเสพสงเสพตดใหโทษ ความเปนผมเหตผล เขากนไดกบความเปนผมสตรจกยบยงชงใจใหรสกผดชอบชวด สวนเรองความเปนผมวฒนธรรมและปฏบตตามประเพณนยมเชอมโยงไดกบศาสนพธ การปฏบตพธกรรมตางๆ ในวชา สปช. และยงเชอมโยงกบวชาภาษาไทยเรองมารยาทในการฟง การฟงธรรมเทศนาหรอการอธบายธรรม การฟงเรองบนเทงแฝงคตธรรม การพดกบพระภกษสามเณร

วชาภาษาไทยยงมหนงสอทเกยวของกบพระพทธศาสนาอกมาก เชนหนงสอเรอง “นทานทศชาตค ากาพย” หนงสอเรอง “นกกางเขน” เรองการไมประทษรายตอชวตและรางกายของบคคลและสตว ความเมตตากรณาและหลกธรรมส าหรบการอยรวมกนไดแก ความสามคค ความเสยสละ การอภย ความเออเฟอ การยอมรบความคดเหนของผอน ความเหนอกเหนใจ หนงสอเรอง “นทานสภาษตค ากลอน” เนนเรอง ความเมตตากรณา ความกตญญกตเวทและความขยนหมนเพยร หนงสอเรอง “เตากบหงส” เนนเรองความเมตตากรณา ความเปนผมสต ยบยงชงใจ ความอดทนอดกลน หนงสอเรอง “นทานคตธรรม” เนนเรองความเปนผมเหตผล ความกลาหาญและความเชอมนในตนเอง ความซอสตยสจรต และหลกธรรมส าหรบการอยรวมกน หนงสอเรอง “ยงไมสายเกนไป” แตละเรองจะแทรกคณธรรมทก าหนดไวในหลกสตร เชน ความกลาหาญ ความเชอมนในตนเอง ความขยนหมนเพยร ความกตญญกตเวท และเนอหาเกยวกบสงเสพยตดจะเหนวามการเชอมโยงเนอหาวชาพระพทธศาสนาเขากบวชาภาษาไทยอยางชดเจน

หลกสตรชนมธยมศกษาตอนตนมวชาทเกยวของกบพระพทธศาสนาคอวชา ส 101 และ ส 102 ประเทศของเราโดยศกษาประวตศาสตรพระพทธศาสนา ธรรมะและพธกรรม ตลอดจนแนวทางการด ารงชวตของประชาชนตามคตพระพทธศาสนาและศาสนาอนๆ ในประเทศไทย จะเหนวาเนอหาพระพทธศาสนาไมพบการเชอมโยงกน ในขณะทวชาเลอกหมวดสงคมศกษานนไมมวชาทเกยวของกบ

153

วชาพระพทธศาสนาเลย แมในหลกสตรจะมวชาทเกยวของกบหลกธรรมทางศาสนา เชน วชาศาสนบญญต วชาศาสนประวต วชาจรยธรรม แตเมอพจารณารายละเอยดแตละวชาแลวพบวาเปนวชาของศาสนาอสลามทงสนกลาวคอวชาศาสนบญญตมเนอหาเกยวกบบทบญญตศาสนาอสลาม เชน การละหมาดการถอศลอด กฏของซากาตและฟตเราะห วชาศาสนประวตมเนอหาเกยวกบประวตของคมภรเตารอต ประวตนบมฮมหมด เปนตน ซงทางกระทรวงศกษาธการไดมการเพมวชาเลอกในกลมวชาสงคมศกษาเปนหลกสตรอสลามศกษา 5 วชา คอ วชาเอกภาพ กรอาน ศาสนบญญต ศาสนประวตและวชาจรยธรรม แตไมมวชาเลอกพระพทธศาสนาในหลกสตรการศกษาแตอยางใด วชาภาษาไทยมเนอหาเกยวกบพระพทธศาสนาคอเรองการฟงพระธรรมเทศนาในวชา ท 203 – 204 ซงสอดคลองกบเรองพธกรรมในสวนของสงคมศกษา สวนหนงสออานเสรมประสบการณทเกยวของกบศาสนาอสลามมหลายเลม เชน หนงสอเรอง “ความหวงของมรวาน” ใชประกอบกลมสงคมศกษา ระดบมธยมศกษาตอนตน วชา ส 014 ศาสนบญญต หนงสอเรอง “คมภรแหงมนษยชาต” ใชประกอบกลมสงคมศกษา ระดบมธยมศกษาตอนตน วชา ส 102 เอกภาพ ส 013 กรอาน ส 015 ศาสนประวต หนงสอเรอง “ตามรอย” ใชประกอบกลมสงคมศกษา ระดบมธยมศกษาตอนตน วชา ส 016 ศาสนประวต13

จากขอมลมขอนาสงเกตวาวตถประสงคของวชาสงคมศกษาเพอใหมความรกชาต มความสามคคในชาต มความเสยสละเพอสวนรวม มความซาบซงในผลงานอนดเดนของคนไทย รจกธ ารงรกษาไวซงเอกราชและรจกรกษาแบบอยางวฒนธรรมประเพณอนเปนเอกลกษณทดงามของชาต เพอเสรมสรางใหมคณภาพในการด าเนนชวต มคณธรรมประจ าใจและมคณสมบตตางๆ อนพงประสงคของสงคมไทย สอดคลองกบวตถประสงคของวชาภาษาไทยใหเขาใจวาการใชภาษาไดดเปนการชวยใหเกดความรวมมอของคนในชาตน ามาซงความสมครสมานกน วตถประสงคของทงสองวชาสอดคลองกบความมงหมายรวมของหลกสตรทมวตถประสงคเพอใหรจกสทธและหนาท รจกท างานเปนหมคณะ มความสามคคและเสยสละเพอสวนรวม รจกแกปญหาดวยสนตวธอยางมหลกการและเหตผลเพอปลกฝงใหมความภมใจในความเปนไทยมความจงรกภกดตอชาต ศาสนา พระมหากษตรยใหมความรและเลอมใสในการปกครองตามระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยเปนประมข รวมกนธ ารงรกษาความปลอดภยและความมนคงของประเทศชาตและเพอสงเสรมความเขาใจอนดของมนษยชาตในการอยรวมกนอยางสนตสข เรองการแกไขปญหาอยางสนตวธนนเปนวตถประสงคหลกประการหนงทปรากฏขนในการบรณาการหลกสตรการศกษา ทงนอาจเปนเพราะวาหลงจากเกดเหตการณ 14 ตลาคม พ.ศ. 2516 และเหตการณ 6 ตลาคม พ.ศ.2519 ซงนกศกษาถกมองวาเปนตนเหตความรนแรงและความไมสงบ รวมถงตองการท าลายชาต ศาสนาและพระมหากษตรย ดงนนการทหลกสตรการศกษาเนนวตถประสงคดงกลาวจงไมใชเรองแปลกแตอยางใด โกวท วงศสรวฒน ไดแสดงความเหนไวดงตอไปน

ในวนท 4 ตลาคม พ.ศ. 2519 นสตนกศกษาและประชาชนกไดมารวมชมนมกนททองสนามหลวง โดยในการนมการจดแสดงละครกรณพนกงานการไฟฟาทนครปฐมถกแขวน

13 กรมวชาการ, บรรณนทศนสงเขปหนงสอเสรมประสบการณ ระดบมธยมศกษาของกรมวชาการ, หนา 69 – 71.

154

คอโดยชมรมนาฏศลปและการละครมหาวทยาลยธรรมศาสตรซงเรองนวทยยานเกราะไดออกขาววามการท าหนสมเดจพระเจาลกยาเธอเจาฟาวชราลงกรณมาใชในการแสดงครงนดวยและวนรงขนหนงสอพมพดาวสยามและบางกอกโพสตกเสนอภาพขาวการแสดงลอเลยนการแขวนคอของ นกศกษา โดยพาดหวขาวท านองวาการแสดงดงกลาวเปนการ “หมนพระบรมเดชานภาพ” ทงชมรมวทยเสรกไดมการออกประกาศโจมตนกศกษาทท าการชมนมวา การเรยกรองใหขบไล พระถนอมและการเรยกรองเรองพนกงานการไฟฟาทถกฆาตกรรมนนเปนเพยงขออางทใชเพอจดการชมนมกอความไมสงบเทานน โดยแททจรงมจดประสงคเพอท าลาย ชาต ศาสนาและพระมหากษตรยและเรยกรองใหรฐบาลจดการกบกลมผชมนมโดยเรวเพอปองกนการนองเลอด14

หลกสตรดงกลาวอยในชวงของแผนการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2520 ทมความมงหมายเพอสรางเสรมคณภาพของพลเมองใหสามารถด ารงชวตและท าประโยชนแกสงคม โดยเนนการศกษาเพอสรางเสรมความอยรอดปลอดภย ความมนคงและความผาสกรวมกนในสงคมไทยเปนประการส าคญ โดยมความมงหมายบางประการเชน ใหมความเขาใจและกระตอรอรนทจะมสวนรวมในการปกครองประเทศตามวถทางประชาธปไตยอนมพระมหากษตรย เปนประมข ยด มนในสถาบนชาต ศาสนา พระมหากษตรย15 วตถประสงคดงกลาวยงสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 4 (2520 – 2524) ในหมวดทเกยวของกบการพฒนาการศกษาซงมสาระส าคญเกยวกบการปรบปรงหลกสตร เนอหาสาระส าคญและกระบวนการเรยนรใหสอดคลองกบระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยเปนประมขโดยยดมนในสถาบน ชาต ศาสนา พระมหากษตรยเปนหลก16

การบรณาการวชาพระพทธศาสนาในระดบประถมศกษาในกลมสรางเสรมประสบการณชวต เชน ใหเดกหลกเลยงจากการตดสงเสพตด เบญจศล เบญจธรรม การแสดงตนเปนพทธมามกะ ศาสนพธ การปฏบตพธกรรมตางๆ สงเคราะหไดกบเรองศลถอวามการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบต หลกธรรมเรองอทธบาท สงเคราะหไดกบสมาธและปญญาแตไมมการบรณาการกบการปฏบต กลมสรางเสรมลกษณะนสยมหลกธรรม เชน ความกตญญกตเวท ความละอายและความเกรงกลวตอการกระท าชว การไมประทษรายตอชวตและรางกายของบคคลและสตว ความเออเฟอเผอแผและเสยสละ การไมลองและเสพสงเสพตดใหโทษ สงเคราะหไดกบเรองศลและถอวามการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบต การท าใจใหสงบ มสมาธ ความเมตตา กรณา มทตา อเบกขา สงเคราะหไดกบเรองสมาธและถอวามการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบต ความเปนผมสตรจกยบยงชงใจใหรสกผดชอบชวด ความเปนผมเหตผล การยอมรบความเปลยนแปลงสงเคราะหไดกบเรองปญญาแตไมถอวามการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบต วชาภาษาไทยเรองมารยาทในการฟง การพดกบพระภกษสามเณร สงเคราะหไดกบเรองศล การฟงธรรมเทศนาหรอการอธบายธรรม การฟงเรองบนเทงแฝงคตธรรม สงเคราะหไดใน

14 โกวท วงศสรวฒน, การเมองการปกครองไทย: หลายมต, หนา 119. 15 กระทรวงศกษาธการ, นายเลยง ไชยกาล กบกระทรวงศกษาธการและแผนการศกษาแหงชาต, หนา 55. 16 ส านกนายกรฐมนตร ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต , แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบทส พ.ศ. 2520 – 2524 (กรงเทพ: เรองแสงการพมพ, 2520), หนา 270.

155

เรองปญญาและถอวามการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบตแตไมมเรองสมาธจงกลาวไดวาหลกสตรประถมศกษานมการศกษาในไตรสกขาครบแตมการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบตแตเพยงเรองศลและปญญาเทานน สวนหลกสตรมธยมศกษาตอนตนนน เนอหาเรองพธกรรมและแนวทางการด ารงชวตของประชาชนตามคตพระพทธศาสนาสงเคราะหไดในเรองศลและมการบรณาการทงในสวนของปรยตและปฏบต วชาภาษาไทยเนอหาเกยวกบการฟงพระธรรมเทศนาโดยใหจบใจความส าคญ การแยกขอเทจจรงออกจากขอคดเหนถอวาสงเคราะหไดเรองปญญาทงในสวนของปรยตและปฏบต หลกสตรมธยมศกษาจงมการบรณาการกบเรองศลและปญญาทงในสวนปรยตและปฏบต

6.2.2 หลกสตรป พ.ศ. 2524

วชาทเกยวของกบพระพทธศาสนาอยในหมวดสงคมศกษาคอวชาบงคบ ส 401 ส 402 และวชา ส 606 สวนวชาเลอกมวชาประวตสงคมและวฒนธรรมไทย (ส 0210) วชาพทธศาสนาในประเทศไทย (ส 041) และวชาพระพทธรปและพทธศลปในประเทศไทย (ส 042) โดยแตละวชามเนอหาแตกตางกนไป วชา ส 401 สงคมศกษา มเนอหาเกยวกบศกษาการจดระเบยบทางสงคมซงประกอบดวยคานยม ความเชอ ปทสถานวถประชา ศลธรรมจรรยาและกฎหมาย วชา ส 402 ใหรจกท าจตใจใหสงบ ปรบจตใจใหแขงแกรง คลองแคลวพรอมทจะเรยนและท างานใหมประสทธภาพ ศกษาคณธรรมทจ าเปนตอการพฒนาบคลกภาพของปจเจกบคคลและการพฒนาสงคมไทยไดแก ความละอายและเกรงกลวตอความชว การประกอบความด การท าจตใจใหบรสทธ ความกลาทางจรยธรรม ความรบผดชอบตอตนเองและสงคม ความมวนย ความซอสตยสจรต ความกตญญกตเวท ความมธยสถ การรจกประมาณตนหรอความพอด ความมวจารณญาณในการตดสนปญหาตางๆ การเสยสละ การรจกสรางความส าเรจในชวตของตนเองและสงคม การรจกเคารพในความคดเหนของตนเองและผอน ตลอดจนการไมเบยดเบยนและกอความเดอดรอนใหแกผอน ศกษาความหมาย ความมงหมายและประโยชนของสมาธ ทงในชวตประจ าวนในการพฒนาบคลกภาพและทเปนจดหมายของศาสนา ศกษาหลกการและวธการสรางสมาธในระดบทใชในชวตประจ าวนและในระดบการพฒนาบคลกภาพ

วชา ส 606 เนนความเขาใจอนดระหวางศาสนกตางศาสนา ศกษาศาสนาพทธในเรองแหลงก าเนดและความเปนมาโดยเนนสภาวะสงคมมนษยกอนพทธกาล นกายทส าคญ พระคมภรไตรปฎกหลกค าสอนทส าคญ ไดแก ขนธ 5 อรยสจ 4 และไตรลกษณ ตลอดจนศกษาพธกรรมทางศาสนาเชน พธบรรพชาอปสมบท พธทอดกฐน พธเกยวกบวนส าคญของศาสนาเปนตน วชา ส 0210 มวตถประสงคเพอใหตระหนกวาชาต ศาสนา พระมหากษตรย เปนจดรวมของการด ารงรกษาความเปนไทย วฒนธรรม จารต ประเพณ ศลปะ หลอหลอมความเปนไทยรวมกน วชา ส 041 ใหมความรความเขาใจเกยวกบความเปนมาของพทธศาสนาในประเทศไทยและเขาใจในบทบาทของพระมหากษตรยตอพทธศาสนา วชา ส 042 ใหมความรเกยวกบประวตและความส าคญของพระพทธรปส าคญของไทย การบรณาการเชอมโยงระหวางวชานน วชา ส 401 สอดคลองกบวชา ส 402 ในสวนของศลธรรม วชา ส 606 สอดคลองกบวชา ส 041 วชา ส 042 เชอมโยงกบวชา ส 041 ในสวนของความเปนไทย เชน พระพทธรปส าคญของไทย วชา ส 041 เชอมโยงกบวชา ส 0210 เรองพระมหากษตรยเปนจดรวมของ

156

การด ารงรกษาความเปนไทย บทบาทของพระมหากษตรยตอพทธศาสนา จงถอวามการบรณาการรวมกนเรองของพระมหากษตรยไทยและความเปนไทย วชา ส 0210 ยงเชอมโยงกบวชา ส 606 ในสวนของพธกรรม ในสวนของหลกธรรมนนกมการเชอมโยงกน เชน หลกธรรมเรองความละอายและเกรงกลวตอความชวเขากนไดกบการประกอบความด การไมเบยดเบยนและกอความเดอดรอนใหแกผอน การท าจตใจใหบรสทธเขากนไดกบหลกธรรมเรองสมาธ

วชาภาษาไทยทมความเกยวเนองกบวชาพระพทธศาสนาหลายวชาในหวขอตางๆ กลาวคอวชา ท 401 มเนอหาใหฟงพระธรรมเทศนา ในการพดใหบอกหวขอของพระธรรมเทศนา โดยใหจบใจความส าคญ เขาใจและแยกขอเทจจรงจากขอคดเหน รวมทงพจารณาวามประโยชนแกตนเองและสงคมหรอไม แสดงความคดเหนในเรองทมการพจารณาในประเดนตางๆ วชา ท 503 ฟงการเลาคตนยาย เชน การเทศนมหาชาต การท าขวญนาค วชา ท 021 รคณคาของวรรณกรรมดานจรยธรรม วชา ท 031 ประวตวรรณคดใหศกษาวรรณคดส าคญเชงประวตศาสตร เชน ศลาจารกหลกท 1 ไตรภมพระรวง สภาษตพระรวง วรรณคดสมยอยธยา เชน ลลตโองการแชงน า มหาชาตค าหลวง โคลงนราศหรภญไชย วชา ท 034 การอานและพจารณาวรรณกรรมใหอานรายยาวมหาเวสสนดรชาดก 4 กณฑ นราศภเขาทอง สามคคเภทค าฉนท วชา ท 051 ภาษากบวฒนธรรม การใชถอยค าใหเหมาะสมกบกาลเทศะและบคคล การใชภาษาทสมพนธกบประเพณไทยโดยทวไปและเฉพาะทองถน สงทสามารถสะทอนใหเหนชวตและความเปนอยของคนไทยและความส าคญของภาษาในการสบทอดวฒนธรรมไทยอนจะน าไปสความเปนปกแผนและความมนคงของชาต วชา ท 071 ภาษาไทยเพอประโยชนเฉพาะใหเพงเลงมารยาทและธรรมเนยมประเพณในการสอสารใหตระหนกในจรรยาของแตละอาชพและจรยธรรมอนเปนทยกยองของชนชาวไทยจงอาจกลาวไดวาวชาเหลานมการบรณาการเชอมโยงกบวชาพระพทธศาสนาและความเปนไทยดวยเชนกน นอกจากนในหมวดวชาภาษาตางประเทศยงมวชาภาษาบาลทเกยวของกบพระพทธศาสนาโดยมจดประสงคเพอใหเปนพนฐานในการใฝหาความรและความเขาใจภาษาบาลทใชอยในพทธศาสนาและเปนพนฐานในการพจารณาค าบาลทน ามาใชในภาษาไทย

หลกสตรมธยมศกษาตอนปลายป พ.ศ. 2524 มวตถประสงคบางประการสอดคลองกบหลกสตรป พ.ศ. 2521 เชนเพอใหรจกเคารพสทธ เสรภาพของผอน รจกหนาทของตนเองและผอน รจกใชสทธเสรภาพของตนในทางสรางสรรคบนรากฐานแหงกฎหมายจรยธรรมและศาสนาเพอใหมความส านกในการเปนคนไทยรวมกน เสยสละเพอสวนรวมมความรกชาต รกประชาธปไตย รจกใชสตและปญญาในการด ารงรกษาไว ซงความมนคงของชาต ศาสนาและพระมหากษตรย เพอใหเขาใจพนฐานและปญหาการเมอง เศรษฐกจ สงคมของประเทศและของโลกปจจบน มความส านกในการเปนสวนหนงของมนษยชาต รจกแกปญหา ขอขดแยงดวยวธการแหงปญญาและสนตวธ จะเหนไดวาการระบวตถประสงคของการแกปญหาดวยสนตวธยงเปนความมงหมายทตอเนองตงแตหลกสตรการศกษาป พ.ศ. 2521 ซงผเรยนในหลกสตรการศกษาระดบมธยมศกษาตอนตนในป พ .ศ. 2521 กจะเปนผทเรยนหลกสตรมธยมศกษาตอนปลายในป พ.ศ. 2524 ตอเนองไปจงเปนการสรางทศนคตในเรองนอยางตอเนอง จากขอมลจะเหนไดวาหลกสตรป พ.ศ. 2524 นยงมวตถประสงคบางประการ เชน การแกปญหาดวยใจสงบ การสรางความตระหนกในความส าคญของสถาบนชาต ศาสนาและพระมหากษตรยทตอเนองมาจาก

157

หลกสตรกอนๆ การสรางทศนคตในการสรางความเปนชาตไทยกไดถกบรณาการในหลกสตรนอยางชดเจน วชาตางๆ ทเกยวกบความเปนไทยจงปรากฏขนมากมายและเชอมโยงกนในหลกสตรน ไมเวนแมกระทงวชาพระพทธศาสนาทถกเชอมโยงใหเขากบความเปนชาตไทย เชน วชาพทธศาสนาในประเทศไทย วชาประวตสงคมและวฒนธรรมไทย วชาพระพทธรปและพทธศลปในประเทศไทย

สาเหตประการหนงทนาจะท าใหเกดการบรณาการหลกสตรการศกษาใหเขากบความเปนไทยนนนาจะมาจากวาระทจะมการฉลองสมโภชกรงรตนโกสนทรครบ 200 ป ในระหวางวนท 4 – 21 เมษายน พ.ศ. 252517 บรรยากาศแหงความเปนชาตไทยทมประวตศาสตรมายาวนานยอมท าใหหลกสตรการศกษาเหนความส าคญของเหตการณดงกลาวและมการปรบตวเพอใหเขากบบรรยากาศของชาตในวาระนนดวย อยางไรกด จากวตถประสงคและเนอหาของหลกสตรการศกษาในปนจดรวมประการหนงทส าคญนนคอ การโยงเนอหาวชาพระพทธศาสนาใหเขากบสงคมไทยและความเปนไทย หรอกลาวใหชดในทนคอรฐไทยซงมความสมพนธกนในฐานะทเปนการสรางคนดอนไมตางจากพลเมองดในมมมองของรฐ ดงท สวรรณา วงศไวศยวรรณ ไดแสดงความเหนไวดงตอไปน

เมอไดพจารณาดขอเสนอเกยวกบความสมพนธระหวางพทธธรรมกบรฐไทยของสมเดจพระมหาสมณเจากรมพระยาวชรญาณวโรรสตงแตสมยรชกาลท 5 ซงตอมาไดพฒนาอยางตอเนองในรปของการสอนวชาศลธรรมตามหลกสตรตางๆ ตงแต พ .ศ. 2448 จนถงหลกสตร พ.ศ. 2521 และ 2524 จะพบวาการเรยนการสอนศลธรรมในรฐไทยนนโดยพนฐานกคอการเรยนพทธศาสนาเปนหลกซงมกประกอบไปดวยการเรยนเรองพทธประวต คณธรรมอนเปนมงคลตางๆ ตลอดไปจนถงศาสนพธและวนส าคญทางพทธศาสนา อาจกลาวไดวาเมอพจารณาดการเสนอเนอหาทางจรยธรรม การอธบายขอธรรมตางๆ โดยใชแงมมมองจากรฐเปนหลกนนเปนการสราง “คนด” อนไมแยกกบการเปน “พลเมองด” แตอยางใด … เปนทนาสงเกตวา แนวอธบายพทธธรรมในฐานะจรยธรรมของชาตมความตอเนองสงมาก18

หลกสตรการศกษาโดยเฉพาะวชาพระพทธศาสนาไดเนนย าเรองความเปนประชาธปไตย เชน ความมงหมายเพอใหรจกเคารพสทธ เสรภาพของผอน รจกหนาทของตนเองและผอน รจกใชสทธเสรภาพของตนในทางสรางสรรคบนรากฐานแหงกฎหมายจรยธรรมและศาสนา เพอใหมความส านกในการเปนคนไทยรวมกน เสยสละเพอสวนรวมมความรกชาต รกประชาธปไตย ความมงหมายดงกลาวนาจะเกดจากสาเหตทางการเมองหลายประการทคกคามความเปนประชาธปไตยในสงคมไทย กลาวคอในสมยทพลเอกเปรม ตณสลานนท เปนนายกรฐมนตรไดสรางผลงานส าคญคอการด าเนนการปราบปรามผกอการรายคอมมวนสตภายในประเทศอยางไดผลโดยน านโยบายการใช “การเมองน าการทหาร” ตามค าสงนโยบายท 66/2523 ซงเปดโอกาสใหผหลงผดมอบตวเปนผลใหพรรคคอมมวนสต

17 ธนากต, ประวตนายกรฐมนตรไทย, หนา 315. 18 สวรรณา วงศไวศยวรรณ, พทธธรรมในรฐไทย: ขอพจารณาญาณวทยาทางสงคม (กรงเทพฯ: สถาบนไทยคดศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2529), หนา 51.

158

ในประเทศไทยออนก าลงและสลายตวไป หลงจากนนในวนท 1 เมษายน พ.ศ. 2524 ไดมคณะทหาร โดยการน าของพลเอกสณห จตรปฏมา รวมดวยกลมทหารยงเตรก ไดแก พนเอกมนญ รปขจร พนเอกประจกษ สวางจต พนเอกพนลภ ปนมณ ไดท าการปฏวตรฐบาลของพลเอกเปรม ตณสลานนท โดยมการน าก าลงไปยดสถานโทรทศน ถนนสายส าคญและทตงกองบญชาการทหารทส าคญๆ แตฝายปฏบตการท าการไมส าเรจ19 เหตการณทงสองน มจดรวมกนคอเปนภยทคกคามระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยเหมอนกนแตมสาเหตตางกนคอเหตการณแรกคอลทธคอมมวนสต ในขณะทเหตการณทสองคอคณะรฐประหาร เหตการณทงสองนยอมมสวนท าใหรฐบาลใชหลกสตรการศกษาและวชาพระพทธศาสนาเปนการปลกฝงอดมการณตามระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยไวไดดทสด

ตวอยางการใชหลกสตรการศกษาเพอตอสกบลทธคอมมวนสตอาจพจารณาไดจากหนงสอเสรมหลกสตรเรอง “ครกบทางอยรอดของสงคมไทย” ของธานนทร กรยวเชยร ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสงคมศกษา ระดบมธยมศกษาตอนปลาย รายวชา ส 401 สงคมศกษา เปนค าบรรยายในการสมมนาของกรมสามญศกษา เมอปลายป พ.ศ. 2518 จดพมพเผยแพรเพอชวยเรงเราใหประชาชนตระหนกในหนาทและความรบผดชอบทมตอชาตบานเมอง ตระหนกในภยพบตซงก าลงเผชญหนากบสงคมไทยเพอความวฒนาถาวรของระบอบประชาธปไตยและเพอความมนคงของชาต เนอหาแบงออกเปน 2 ตอน คอ ตอนท 1 เปนเรองทางอยรอดของสงคมไทยกลาวถงภยจากคอมมวนสต ภยจากการฉอราษฎรบงหลวง ภยจากการทขาราชการเบยดเบยนประชาชน ภยจากความยากจนของราษฎรสวนใหญ พรอมทงค าถามและค าตอบเกยวกบเรองดงกลาว ตอนท 2 วาดวยวธอบรมลทธและวธการของคอมมวนสตและค าถามค าตอบและหนงสอเรอง “ศาสนากบความมนคงของชาต” ใชประกอบการเรยนการสอนกลมสงคมศกษา ระดบมธยมศกษาตอนปลาย รายวชา ส 401 สงคมศกษา อนสนธมาจากค าบรรยายของผเขยนซงบรรยาย ณ สมาคมคาทอลกแหงประเทศไทย โรงแรมนารายณ เมอวนท 1 สงหาคม พ.ศ. 2519 ทวดธรรมมงคล เมอวนท 10 มกราคม พ.ศ. 2520 และทหอประชมครสภาในการสมมนาเรอง “ศาสนากบการปฏรปการปกครองแผนดน” เมอวนท 31 มนาคม พ.ศ. 2520 ใหความรความเขาใจแกเยาวชนถงวธการท าลายศาสนาของคอมมวนสตและวธแกไข เนอหากลาวถงเรองตางๆ เกยวกบการท าลายศาสนาของคอมมวนสต เชน แนวคดของคอมมวนสตเกยวกบศาสนา คอมมวนสตจะเอาอะไรมาแทนทศาสนา เขาอบรมคนรนใหมใหเปนคอมมวนสตทดอยางไร20

เมอพจารณาการบรณาการตามไตรสกขาจะพบวาวชาพระพทธศาสนาในหมวดสงคมศกษามเนอหาทใหศกษาคณธรรมทจ าเปนตอการพฒนาบคลกภาพของปจเจกบคคลและการพฒนาสงคมไทยไดแก ความละอายและเกรงกลวตอความชว การประกอบความด ความกลาทางจรยธรรม ความรบผดชอบตอตนเองและสงคม ความมวนย ความซอสตยสจรต ความกตญญกตเวท ความมธยสถ การรจกประมาณตนหรอความพอด ตลอดจนการไมเบยดเบยนและกอความเดอดรอนใหแกผอน หลกธรรมเหลานสงเคราะหไดในเรองศลและถอวามการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบต สวนเนอหาทม

19 ธนากต, ประวตนายกรฐมนตรไทย, หนา 313 – 314. 20 กรมวชาการ, บรรณนทศนสงเขปหนงสอเสรมประสบการณ ระดบมธยมศกษาของกรมวชาการ, หนา 23 – 25.

159

วตถประสงคเพอใหรจกท าจตใจใหสงบ ปรบจตใจใหแขงแกรง คลองแคลว พรอมทจะเรยนและท างานใหมประสทธภาพ การท าจตใจใหบรสทธ ศกษาความหมาย ความมงหมายและประโยชนของสมาธ ทงในชวตประจ าวนในการพฒนาบคลกภาพและทเปนจดหมายของศาสนา ศกษาหลกการและวธการสรางสมาธในระดบทใชในชวตประจ าวนและในระดบการพฒนาบคลกภาพ สงเคราะหไดกบเรองสมาธและมการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบต เนอหาเรองความมวจารณญาณในการตดสนปญหาตางๆ การศกษาพระคมภรไตรปฎกหลกค าสอนทส าคญ ไดแก ขนธ 5 อรยสจ 4 และไตรลกษณ สงเคราะหไดกบเรองปญญาแตไมมการบรณาการเขากบการปฏบต วชาภาษาไทยทมเรองการใชถอยค าใหเหมาะสมกบกาลเทศะและบคคล การใชภาษาทสมพนธกบประเพณไทยโดยทวไปและเฉพาะทองถนใหเพงเลงมารยาทและธรรมเนยมประเพณในการสอสารใหตระหนกในจรรยาของแตละอาชพและจรยธรรมอนเปนทยกยองของชนชาวไทย สงเคราะหไดในเรองศลและมการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบต เนอหาใหฟงพระธรรมเทศนา บอกหวขอของพระธรรมเทศนา ฟงการเลาคตนยาย เชน การเทศนมหาชาต การท าขวญนาค รคณคาของวรรณกรรมดานจรยธรรม โดยใหจบใจความส าคญ เขาใจและแยกขอเทจจรงจากขอคดเหน รวมทงพจารณาวามประโยชนแกตนเองและสงคมหรอไม แสดงความคดเหนในเรองทมการพจารณาในประเดนตางๆ สงเคราะหไดในเรองปญญาและมการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบต

6.2.3 หลกสตรป พ.ศ. 2533

หลกสตรประถมศกษามวชาทเกยวของกบพระพทธศาสนาอยในกลมสรางเสรมประสบการณชวตและกลมสรางเสรมลกษณะนสย เนอหาดงกลาวอยในวชากลมสรางเสรมประสบการณชวต 5 หวขอคอ 1) ประวตและความส าคญของพระพทธศาสนา 2) พทธประวต ประวตพทธสาวก พทธสาวกาและชาวพทธตวอยาง 3) พระสงฆและการปฏบตตนทเหมาะสมตอพระสงฆ 4) หนาทชาวพทธ 5) วนส าคญทางพระพทธศาสนา ในสวนนมความเชอมโยงกน พทธประวตเชอมโยงไดกบประวตพระพทธศาสนา หนาทชาวพทธเชอมโยงไดกบการปฏบตตนทเหมาะสมตอพระสงฆและวนส าคญทางพระพทธศาสนา สวนวชากลมสรางเสรมลกษณะนสย 4 ขอ คอ 1) หลกธรรมทางพระพทธศาสนา 2) พทธศาสนสภาษต 3) การบรหารจตและเจรญปญญา 4) ศาสนพธ เนอหาในสวนนมความเชอมโยงกนอยบาง เชน การบรหารจตและเจรญปญญาและพทธศาสนสภาษตเชอมโยงกบหลกธรรมทางพระพทธศาสนา เชนเดยวกบสวนศาสนพธในกลมสรางเสรมลกษณะนสยกมความเชอมโยงกบหนาทชาวพทธ การปฏบตตนทเหมาะสมตอพระสงฆและวนส าคญทางพระพทธศาสนาในสวนของกลมสรางเสรมประสบการณชวตโดยหวขอทงหมดเนนใหปฏบตตนอยในศลธรรมโดยชอบดวยเหตผล วชาภาษาไทยทเกยวของกบพระพทธศาสนามเนอหาเรองการอานนยายแฝงคตธรรม การฝกมารยาททดในการฟงและการพด การฟงพระธรรมเทศนา ขอเตอนใจทไดจากการฟงเรองราวและบทประพนธ เลาเรองราวแฝงคตธรรม เนอหาเรองการฟงพระธรรมเทศนามความเชอมโยงกบศาสนพธและหลกธรรมทางพระพทธศาสนาจงนบไดวาหลกสตรนมการบรณาการวชาพระพทธศาสนาเขากบวชาอนๆ

หลกสตรมธยมศกษาตอนตนมวชาพระพทธศาสนา 6 วชาคอ ส 018 ส 019 ส 0110 ส 0111 ส 0112 ส 0113 รายวชาพระพทธศาสนาทง 6 นนไดถกก าหนดใหเปนวชาเลอกเสรของกลมวชาสงคม

160

ศกษาโดยมเนอหาประกอบดวย 1) ประวตและความส าคญของพระพทธศาสนา 2) พทธประวต ประวตพทธสาวก พทธสาวกาและชาวพทธตวอยาง 3) หลกธรรมทางพระพทธศาสนา 4) พระสงฆและการปฏบตตนทเหมาะสมตอพระสงฆ 5) พระไตรปฎก พทธศาสนสภาษต ภาษาบาลและค าศพททางพระพทธศาสนา 6) หนาทชาวพทธ 7) การบรหารจตและเจรญปญญา 8) มรรยาทชาวพทธ ศาสนพธและวนส าคญทางพทธศาสนา สวนทมความเชอมโยงคอพทธประวตเชอมโยงกบประวตพระพทธศาสนา หนาทชาวพทธเชอมโยงกบการปฏบตตนทเหมาะสมตอพระสงฆและมรรยาทชาวพทธ ศาสนพธและวนส าคญทางพทธศาสนา พระไตรปฎก พทธศาสนสภาษต ภาษาบาลและค าศพททางพระพทธศาสนา การบรหารจตและเจรญปญญาเชอมโยงกบหลกธรรมทางพระพทธศาสนา

สวนวชาทเกยวกบพระพทธศาสนาไดแกวชา ส 101 วชา ส 204 วชา ส 306 ประเทศของเรา มเนอหารวมกนคอศกษาหลกธรรมของพระพทธศาสนาและศาสนาอนๆ โดยเนนการปฏบตตามหลกธรรมในการอยรวมกนเพอใหเกดความเขาใจในความเพยรพยายามของบรรพบรษในการทะนบ ารงและพฒนาชาต เหนความจ าเปนทจะตองรวมมอกนรกษาชาตและมรดกของชาต ปฏบตตนตามบทบาทหนาทของพลเมองในสงคมประชาธปไตยและยดมนในหลกธรรมของศาสนา วชา ส 017 จรยธรรมกบบคคล ศกษาชวตและงานของบคคลทประกอบดวยคณธรรม จรยธรรม สรางสรรคความเจรญใหกบทองถน สงคมและประเทศ จะเหนวาทงสองวชามจดรวมกนคอหลกธรรมทรกษาชาตและพฒนาชาตซงอาจเชอมโยงไดกบหวขอหนาทชาวพทธ วชาภาษาไทยทเกยวของกบพระพทธศาสนา เชน วชา ท 203 และวชา ท 204 ภาษาไทยทมค าอธบายรายวชาเกยวกบการฝกการฟง พด อาน และเขยน โดยฟงค าบรรยาย โอวาท พระธรรมเทศนาและมมารยาทในการใชภาษาซงเชอมโยงไดกบมรรยาทชาวพทธและศาสนพธ

หลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย วชาพระพทธศาสนาไดถกแยกออกมาจากวชาสงคมศกษาและเปนวชาเลอกเสร ม 6 วชาคอ วชาพระพทธศาสนา ส 048 ส 049 ส 0410 ส 0411 ส 0412 ส 0413 เนอหาประกอบดวย 1) ประวตและความส าคญของพระพทธศาสนา 2) พทธประวต ประวตพทธสาวก พทธสาวกาและชาวพทธตวอยาง 3) พทธธรรมเพอชวตและสงคม 4) พระสงฆและการปฏบตตนทเหมาะสมตอพระสงฆ 5) หนาทชาวพทธ 6) พระไตรปฎก พทธศาสนสภาษต ภาษาบาลและค าศพททางพระพทธศาสนา 7) การบรหารจตและเจรญปญญา 8) มรรยาทชาวพทธ ศาสนพธและวนส าคญทางพทธศาสนา สวนทมความเชอมโยงกนเหมอนกบระดบมธยมตนคอพทธประวตเชอมโยงกบประวตพระพทธศาสนา หนาทชาวพทธเชอมโยงกบการปฏบตตนทเหมาะสมตอพระสงฆและมรรยาทชาวพทธ ศาสนพธและวนส าคญทางพทธศาสนา พระไตรปฎก พทธศาสนสภาษต ภาษาบาลและค าศพททางพระพทธศาสนา การบรหารจตและเจรญปญญาเชอมโยงกบพทธธรรมเพอชวตและสงคม

สวนวชาสงคมทเกยวของกบพระพทธศาสนาไดแก วชา ส 401 ทกลาวถงการศกษาศาสนาทส าคญ ๆ ในเรองหลกธรรมและความสอดคลองของหลกธรรม วชา ส 604 กลาวถงยทธวธหรอกระบวนการในการแกปญหาดวยหลกจรยธรรมและคณธรรม วชา ส 1210 ประวตสงคมและวฒนธรรมไทย ศกษาอทธพลของพทธศาสนาทมตอสงคมและวฒนธรรมไทย วชา ส 041 ศาสนาสากล ศกษาศาสนาพราหมณ ฮนด พทธ ครสตและอสลาม ศกษาความสอดคลองของหลกค าสอนทง 4 ศาสนาเพอใหมความเขาใจหลกค าสอนทส าคญของแตละศาสนาทมตอการด าเนนชวต เกดความเขาใจอนด

161

ระหวางศาสนกและน าหลกค าสอนของศาสนามาใชใหเกดประโยชนกบตนเองและสวนรวม วชา ส 042 พระพทธรปและพทธศลปในประเทศไทย ศกษาประวตพระพทธรปทส าคญของไทยเพอใหมความเขาใจและเหนคณคาและมสวนรวมในการอนรกษ วชาเหลานมการเชอมโยงกบวชาพระพทธศาสนาหลายประการ เชน วชา ส 401 วชา ส 604 สอดคลองกบเรองพทธธรรมเพอชวตและสงคมและเรองการบรหารจตและเจรญปญญา วชา ส 041 และวชา ส 1210 เชอมโยงกบประวตและความส าคญของพระพทธศาสนา วชา ส 041 ยงเขาไดกบพทธธรรมเพอชวตและสงคม วชา ส 042 เชอมโยงไดกบหนาทชาวพทธ มรรยาทชาวพทธ ศาสนพธ

วชาภาษาไทยทเกยวของกบพระพทธศาสนา เชน วชา ท 034 อานรายยาวมหาเวสสนดรชาดก โดยเนนในดานวรรณศลปและเหนคณคาของวรรณคด วชา ท 08051 ภาษาลานนา ศกษาประวตความเปนมาของอกษรธรรมลานนาเพอใหเกดความเขาใจและเหนคณคาของภาษาลานนาเกดความภาคภมใจในวฒนธรรมของทองถน นอกจากนยงมวชา บ 011 – 016 ภาษาบาล 1 – 6 เพอใหมความรความเขาใจหลกภาษาและการใชภาษาบาลอนจะเปนพนฐานในการศกษาค าบาลในภาษาไทยในพทธศาสนาและศกษาภาษาบาลในระดบสง โดยมวชาตางๆ คอ วชา บ 021 ค าบาลในภาษาไทย บ 022 ค าบาลในวรรณคดไทย บ 023 หลกการเทยบค าบาลกบสนสกฤต บ 024 หลกภาษาบาลและสนสกฤตทเกยวกบหลกภาษาไทย บ 025 หลกการวเคราะหค าบาลและสนสกฤตในภาษาไทย บ 026 วรรณคดบาลทเกยวกบวรรณคดไทยจะเหนไดวาวชาภาษาไทยมการบรณาการใหเขากบความเปนไทย ในขณะเดยวกนกมการเชอมโยงกบประวตและความส าคญของพระพทธศาสนารวมถงสอดคลองกบเรองพทธธรรมเพอชวตและสงคมดวย เรองการบรณาการวชาพระพทธศาสนาน กระทรวงศกษาธการไดชแจงถงปญหาทโรงเรยนตางๆ ไดประสบเกยวกบหลกสตรวชาพระพทธศาสนาตงแตป พ.ศ. 2521 และ ป พ.ศ. 2524 ดงตอไปน

ในการประกาศใชหลกสตรมธยมศกษาตอนตน พทธศกราช 2521 และหลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย พทธศกราช 2524 นน พบวาหลกสตรวชาสงคมศกษามปญหา เนองจากการก าหนดวชาบงคบนนไมไดแยกใหเหนเปนรายวชาตางๆ เหมอนหลกสตรเดมแตไดใชหลกบรณาการสาขาวชาตางๆ เขาดวยกน วชาศลธรรมจงหายไปจากหลกสตร แททจรงแลวเนอหาสาระของวชาศลธรรมยงคงบรณาการอยทงในวชาบงคบและวชาเลอก ดงนนจงมเสยงเรยกรอง วพากษวจารณ จากองคกรและบคลากรวา ในการก าหนดหล กส ต ร ไ ม ให ค ว ามส าคญต อ ว ช าพระพ ทธศาสนามาก เท าท ค ว ร กระทรวงศกษาธการจงไดประกาศเพมเตมเนอหาในหลกสตรวชาสงคมศกษาระดบมธยมศกษา โดยประกาศใหใชในปการศกษา 2526 ส าหรบระดบมธยมศกษาตอนตน ปการศกษา 2527 ประกาศเพมรายวชาเลอกในระดบมธยมศกษาตอนปลาย21

21 กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, คมอหลกสตรพระพทธศาสนา ระดบมธยมศกษาตอนตน ในหลกสตรมธยมศกษาตอนตน พทธศกราช 2521 (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2533), หนา 2.

162

เหตผลทท าใหกระทรวงศกษาธการมไดบรรจวชาพระพทธศาสนาใหชดเจนในหลกสตรการศกษา รวมถงเนอหาของบางวชา เชน วชาสรางเสรมลกษณะนสยทถกเปลยนเปนวชาจรยธรรมสากลนน สบเนองมาตงแตหลกสตรการศกษา ป พ.ศ. 2521 โดยกระทรวงศกษาธการตองการใหวชา จรยธรรมทบรรจไวในหลกสตรการศกษาเปนจรยธรรมของทกศาสนา ดวยเหตผลทวาประเทศไทยมการปกครองแบบประชาธปไตย ดงมค าชแจงของกระทรวงศกษาธการวา

พ.ศ. 2445 กระทรวงธรรมการไดก าหนดใหม “วชาจรรยา” เปนครงแรกในหลกสตรทกชน โดยใหความส าคญเปนอนดบแรก เพอกลอมเกลานสยใจคอของกลบตรธดาในสมยนนและกไดใหความส าคญกบวชานมาโดยตลอด จนถง พ.ศ. 2475 ซงมการเปลยนแปลงการปกครองของประเทศเปนการปกครองตามระบอบประชาธปไตย ประชาชนมสทธเสรภาพมากขนและมการปรบปรงหลกสตรกนใหม วชาจรรยากมสวนทจะตองปรบปรงตามไปดวย โดยขยายออกไปเปนหนาทพลเมองและศลธรรม เนอหาของศลธรรมจะมลกษณะเปนจรยธรรม ซงตรงกนในทกศาสนาทงนเพอใหเปนไปตามหลกประชาธปไตย อยางไรกตามการปรบปรงหลกสตรในหวงเวลาตอมากหนกลบมาใหความส าคญโดยเพมเนอหาสาระของวชานขนอก เนองจากเยาวชนมปญหาในดานศลธรรม จรยธรรมเพมมากขน22

หลกสตรการศกษาป พ.ศ. 2533 นนเปนหลกสตรทปรบปรงจากหลกสตรการศกษาป พ .ศ. 2521 หลกสตรดงกลาวมหลกการเชนเดยวกบหลกสตรป พ.ศ. 2521 เชน เปนการศกษาทมงสรางเอกภาพของชาตโดยมวตถประสงคในระดบประถมศกษาเพอเปนการศกษาพนฐานทมงพฒนาผเรยนใหสามารถพฒนาคณภาพชวตใหพรอมทจะท าประโยชนใหกบสงคม ตามบทบาทและหน าทของตนในฐานะพลเมองดตามระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยทมพระมหากษตรยเปนประมข เปนตน ค าชแจงของกระทรวงศกษาธการในสวนของการปรบเนอหาจรยธรรมใหมความเปนสากลทกศาสนานน กระทรวงศกษาธการจงไดใชเหตผลเรองความเปนประชาธปไตย ซงสอดคลองกบวตถประสงคโดยรวมของหลกสตรการศกษาในหลายปทผานมาทเนนความเปนเอกภาพของการศกษา กระทรวงศกษาธการจงมความเหนวาการเนนวชาศาสนาใดศาสนาหนงจะเปนการท าลายความเปนประชาธปไตยและอาจจะกอใหเกดความไมสงบในสงคม อนจะน าไปสความไมมเอกภาพของชาตกเปนได การอางศาสนาใดศาสนาหนงแลวจะขดกบความเปนประชาธปไตยนน พระธรรมปฎก (สมณศกดขณะนน) ไดกลาววา

คนไทยมภมหลงทไมใชแคเสรภาพทางศาสนาแตเปนความสมครสมานสามคคทางศาสนาอยางนจงไมมองอะไรในแงเกยงงอนอยางฝรงทคอยแตระแวงระวงทจะพทกษสทธและปกปองตว เมอพดถงพทธศาสนากพดลงไปตรงๆ ไมใชวาจะยกตวหรอจะกดกนแบงแยกกบใครแตคนไทยทตดความคดเสรภาพเชงลบของฝรงมา พอไดยนค าวาพทธ


163

ศาสนาโดยไมมศาสนาอนพวงมาดวยกระแวงคดเกยงหรอมองไปในทางแบงแยก และตดอยแคนนจนบงตาตวเอง ไมเหนงานการปญหาทจะตองจดท าและแกไขตามทเปนจรง23

เหตผลเรองประชาธปไตยดจะมน าหนกอยมากจนท าใหวชาพระพทธศาสนาในหลกสตรน ไดอธบายความในแงมมของประชาธปไตยอยางชดเจน ดงเชนวชา ส 048 พระพทธศาสนามการกลาววา

เนนเนอหาสงคมชมพทวปสมยกอนพทธกาลใหเหนการปกครองทยดมนในระบบวรรณะท าใหเกดความไมเปนธรรมในสงคม ไมเออตอการพฒนาศกยภาพของมนษย เปนเหตใหเกดพทธศาสนาขนในสมยนน อนเปนรากฐานของประชาธปไตยในสงคมไทยปจจบน24

การโยงเนอหาวชาพระพทธศาสนาใหเขากบประชาธปไตยของประเทศไทยในปจจบนยอมเปนความพยายามในการบรณาการวชาพระพทธศาสนาใหเขากบระบอบการปกครองอยางเหนไดชด การทหลกสตรในป พ.ศ. 2533 ยงมการเนนย าเรองประชาธปไตยอยมากน สาเหตนาจะมาจากการทระบอบประชาธปไตยในประเทศยงมความไมมนคงตลอดมา โดยหลงจากสภาพการเมองไดพฒนามาจนกระทงประเทศไทยไดมโอกาสสมผสกบ “ประชาธปไตยเตมใบ” ในสมยพลเอกชาตชาย ชณหะวณ ด ารงต าแหนงนายกรฐมนตร การเมองไทยกตองสะดดอกครงกบการยดอ านาจโดยคณะรกษาความสงบเรยบรอยหรอ “รสช.” ทท าการยดอ านาจจากรฐบาลของพลเอกชาตชาย ชณหะวณ25 นอกจากนในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 6 พ.ศ. 2530 – 2534 นนมการกลาวถงการใชหลกสตรการศกษาในการพฒนาจตใจในเรองประชาธปไตยดวย ซงปรากฏอยในสวนของแผนงานพฒนาจตใจและวฒนธรรม โดยมวตถประสงคเพอสงเสรมการมสวนรวมของทกฝายในสงคมในการพฒนาจตใจใหเกดจตส านกรบผดชอบตอสวนรวม ขยนขนแขง พงตนเองไดอยางมศกดศร รวมมอรวมใจกนในการท างาน ตลอดจนท านบ ารงและธ ารงไวซงเอกลกษณและศลปวฒนธรรมแหงชาตเพอเปนรากฐานอนส าคญทรกษาไวซงความมเอกภาพ ความรก ความหวงแหนประเทศ ความสามคค ความสงบสข เปนตน โดยมแนวทางสงเสรมปลกฝงศลธรรมและจรยธรรม คานยมอนดงามของไทย ทเอออ านวยตอการพฒนาประเทศ สงเสรมการเรยนร การเผยแพรและการปฏบตตามหลกธรรมทางศาสนา แผนดงกลาวมการระบถงมาตรการฝกอบรมเชงปฏบตและสอดแทรกเรองการพฒนาจตใจดานคณธรรมและคานยมในหลกสตรการศกษา อบรม ทงในและนอกระบบ รวมทงผบรหารการศกษา โดยเนนการประหยด อดออมและนยมไทย การพงตนเอง ขยนหมนเพยรและมความรบผดชอบ มระเบยบวนยและเคารพกฎหมาย ปฏบตหนาทอนพงมตอชาต ศาสน กษตรย เปนตน26 ดงนนการใชหลกสตรการศกษาเปนสอในการกลอมเกลาจตใจพลเมองใหมทศนคตตางๆ ตามทรฐตองการจงเปนเรองทรฐท ามานาน ดงปรากฏอยางชดเจนใน

23 พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต), ตงกระทรวงพระพทธศาสนา เหตผลทแทอยทไหน (กรงเทพฯ: มลนธพทธธรรม, 2545), หนา 26. 24 กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, คมอหลกสตรพระพทธศาสนา ตามหลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย พทธศกราช 2524 (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2533), หนา 12. 25 โกวท วงศสรวฒน, การเมองการปกครองไทย: หลายมต, หนา 122. 26 ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ส านกนายกรฐมนตร , แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบทหก พ.ศ. 2530 – 2534 (กรงเทพ: โรงพมพยไนเตดโปรดกชน, 2530), หนา 91 – 93.

164

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตในปดงกลาวโดยเฉพาะวชาพระพทธศาสนาทมความยดหยนสงและมความสามารถในการปรบตวมาตลอดใหเขากบนโยบายของรฐ

การบรณาการเขากบหลกไตรสกขาในหลกสตรประถมศกษาพบวากลมสรางเสรมประสบการณชวตมหวขอการปฏบตตนทเหมาะสมตอพระสงฆ เชน การประเคนและการรบของถวาย หนาทชาวพทธ เชน การชวยบ ารงรกษาและพฒนาวด เชอมโยงไดกบเรองศลและมการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบต วชากลมสรางเสรมลกษณะนสย เชน การไหวพระ การอาราธนาศล สงเคราะหเขาไดกบเรองศล การบรหารจตและเจรญปญญาสงเคราะหเขาไดกบสมาธและปญญา หลกธรรมทางพระพทธศาสนาและพทธศาสนสภาษตสงเคราะหไดกบปญญาและถอวามการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบต วชาภาษาไทยมเรองการอานนยายแฝงคตธรรม เลาเรองราวแฝงคตธรรม การฟงและการพดทมการฝกมารยาททดในการฟงและการพด เนอหาเหลานสงเคราะหไดกบเรองศลและมการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบต

หลกสตรมธยมศกษาตอนตนวชาพระพทธศาสนา สวนมรรยาทชาวพทธ หนาทชาวพทธ ศาสนพธและวนส าคญทางพทธศาสนา พระสงฆและการปฏบตตนทเหมาะสมตอพระสงฆ สงเคราะหไดกบเรองศลและมการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบต การบรหารจตและเจรญปญญาสงเคราะหเขาไดกบสมาธและปญญาและมการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบต หลกธรรมทางพระพทธศาสนา พระไตรปฎก พทธศาสนสภาษต สงเคราะหไดกบปญญาแตเปนเรองปรยตเพยงอยางเดยว สวนวชาทเกยวของกบพระพทธศาสนาไดแกวชา ส 101 วชา ส 204 วชา ส 306 ประเทศของเรา เนอหารวมกนทเนนการปฏบตตามหลกธรรมในการอยรวมกน เพอใหเกดความเพยรพยายามในการทะนบ ารงและพฒนาชาต รวมมอกนรกษาชาตและมรดกของชาต ปฏบตตนตามบทบาทหนาทของพลเมองในสงคมประชาธปไตยและยดมนในหลกธรรมของศาสนาสงเคราะหไดกบเรองศลและมการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบต วชา ส 017 จรยธรรมกบบคคล ศกษาชวตและงานของบคคลทประกอบดวยคณธรรม จรยธรรม สรางสรรคความเจรญใหกบทองถน สงคมและประเทศสงเคราะหไดกบเรองศลแตเปนเรองปรยตเพยงอยางเดยว วชาภาษาไทยทมค าอธบายรายวชาเกยวกบมารยาทในการใชภาษาโดยฟงค าบรรยาย โอวาท พระธรรมเทศนาสงเคราะหไดกบเรองศลและมการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบต

หลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย วชาพระพทธศาสนา ส 048 ส 049 ส 0410 ส 0411 ส 0412 ส 0413 สวนมรรยาทชาวพทธ หนาทชาวพทธ ศาสนพธและวนส าคญทางพทธศาสนา พระสงฆและการปฏบตตนทเหมาะสมตอพระสงฆ สงเคราะหไดกบเรองศลและมการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบต การบรหารจตและเจรญปญญาสงเคราะหเขาไดกบสมาธและปญญาและมการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบต พทธธรรมเพอชวตและสงคม พระไตรปฎก พทธศาสนสภาษต สงเคราะหไดกบปญญาแตเปนเรองปรยตเพยงอยางเดยว วชาสงคมทเกยวของกบพระพทธศาสนาไดแก วชา ส 401 ศกษาศาสนาทส าคญๆ ในเรองความสอดคลองของหลกธรรม วชา ส 605 กลาวถงการแกปญหาดวยหลกจรยธรรมและคณธรรม วชา ส 1210 ศกษาอทธพลของพทธศาสนาทมตอสงคมและวฒนธรรมไทย สงเคราะหไดกบศลแตเปนเรองปรยตเพยงอยางเดยว วชา ส 041 ศกษาความสอดคลองของหลกค าสอนทง 4 ศาสนาเพอใหมความเขาใจหลกค าสอนทส าคญของแตละศาสนาทมตอการด าเนนชวต เกดความเขาใจอนด

165

ระหวางศาสนกและน าหลกค าสอนของศาสนามาใชใหเกดประโยชนกบตนเองและสวนรวม วชา ส 042 พระพทธรปและพทธศลปในประเทศไทย ศกษาประวตพระพทธรปทส าคญของไทยเพอใหมความเขาใจและเหนคณคาและมสวนรวมในการอนรกษ ทงสองวชาสงเคราะหไดกบเรองศลและมการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบต วชาภาษาไทยท เกยวของกบพระพทธศาสนา เชน วชา ท 011 ฝกใหมจรรยาบรรณ ความรบผดชอบและคณธรรมในการพด วชา ท 034 อานรายยาวมหาเวสสนดรชาดก โดยเนนในดานวรรณศลปและเหนคณคาของวรรณคด วชา ท 08051 ศกษาประวตความเปนมาของอกษรธรรมลานนาเพอใหเกดความเขาใจและเหนคณคาของวฒนธรรมของทองถน นอกจากนยงมวชาภาษาบาล เพอใหมความรความเขาใจหลกภาษาและการใชภาษาบาลอนจะเปนพนฐานในการศกษาค าบาลในภาษาไทยในพทธศาสนาและศกษาภาษาบาลในระดบสง วชาเหลานสงเคราะหไดกบเรองศลและมการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบต

6.3 หลกสตรการศกษา ป พ.ศ. 2544 – 2551

6.3.1 หลกสตรป พ.ศ. 2544

หลกสตรการศกษา พ.ศ. 2544 วชาพระพทธศาสนาอยในมาตรฐานการเรยนรในกลมสาระท 1 คอ ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม ประกอบดวย มาตรฐาน ส 1.1: เขาใจ ประวต ความส าคญ หลกธรรมของพระพทธศาสนา หรอศาสนาทตนนบถอ และสามารถน าหลกธรรมของศาสนามาเปนหลกปฏบตในการอยรวมกน มาตรฐาน ส 1.2: ยดมนในศลธรรม การกระท าความด มคานยมทดงาม และศรทธาในพระพทธศาสนาหรอศาสนาทตนนบถอ มาตรฐาน ส 1.3: ประพฤตปฏบตตนตามหลกธรรมและศาสนพธของพระพทธศาสนา หรอศาสนาทตนนบถอ คานยมทดงามและสามารถน าไปประยกตใชในการพฒนาตน บ าเพญประโยชนตอสงคม สงแวดลอม เพอการอยรวมกนไดอยางสนตสขและไดก าหนดรายละเอยดของมาตรฐานการเรยนรชวงชนไว 4 ชวงชน โดยสรปจะเหนวาเนอหาสาระของวชาพระพทธศาสนาในมาตรฐานการเรยนรนนในระดบประถมศกษานนจะมเนอหา 6 ประการคอ 1) ประวตและความส าคญของพระพทธศาสนา 2) หลกธรรมทางพระพทธศาสนา 3) ประวตพทธสาวก พทธสาวกา 4) หนาทชาวพทธ 5) การบรหารจตและเจรญปญญา 6) วนส าคญทางพระพทธศาสนา โดยเนอหาทงหมดมงทจะสงเคราะหลงในแนวคดเรองพระรตนตรย กลาวคอ

1. พระพทธ: พทธประวต ชาดก ความส าคญของพระพทธศาสนา วนส าคญ 2. พระธรรม: พระไตรปฎก หลกธรรม โอวาท 3 พทธศาสนสภาษต การบรหารจตและเจรญปญญา ศพทพระพทธศาสนา 3. พระสงฆ: พทธสาวก หนาทชาวพทธ มรรยาทชาวพทธ ชาวพทธตวอยาง ศาสนพธ

วชาพระพทธศาสนาในระดบชนมธยมศกษาสามารถแบงไดเปน 7 สวน ดงตอไปน 1) ประวตและความส าคญของพระพทธศาสนา 2) หลกธรรมทางพระพทธศาสนา 3) ประวตพทธสาวก พทธสาวกา 4) หนาทชาวพทธ 5) การบรหารจตและเจรญปญญา 6) วนส าคญทางพระพทธศาสนา 7) สมมนาพระพทธศาสนากบการแกปญหาและการพฒนา โดยเนอหาทงหมดมงทจะสงเคราะหลงในแนวคดเรองพระรตนตรยเชนเดยวกนคอ

166

1. พระพทธ: พทธประวต ชาดก ความส าคญของพระพทธศาสนา วนส าคญ 2. พระธรรม: พระไตรปฎก หลกธรรม พทธศาสนสภาษต ศพทพระพทธศาสนา อรยสจ 4 การบรหารจตและเจรญปญญา 3. พระสงฆ: พทธสาวก หนาทชาวพทธ มรรยาทชาวพทธ ชาวพทธตวอยาง ศาสนพธ สมมนาพทธศาสนา

หลกสตรการศกษาป พ.ศ. 2544 ในชวงตนของการรางหลกสตรนนไมมการระบชอศาสนาใดๆ ทงสนแมแตพทธศาสนาจนท าใหมการเรยกรองจากกลมชาวพทธโดยชาวพทธกวา 5,000 คน จาก 34 องคกร นดชมนมเพอเสนอขอเรยกรอง 5 ขอ โดยขอเรยกรองท 4 มการเสนอใหวชาพระพทธศาสนาเปนหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานและมมาตรฐานเดยวกนทวประเทศโดยเปนวชาบงคบส าหรบนกเรยนทเปนพทธศาสนกชนและมคาหนวยการเรยนและเวลาเรยนไมนอยกวาในหลกสตรปจจบน ทงนสบเนองจากการปฏรปการศกษาทใหยบกระทรวงศกษาธการ ทบวงมหาวทยาลย คณะกรรมการการศกษาแหงชาต มาจดตงเปนกระทรวงใหมคอกระทรวงศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ซงสงผลกระทบตอโครงสรางพระพทธศาสนา ทงระบบการบรหารคณะสงฆ การจดการศาสนสมบต และการลดความส าคญของวชาพระพทธศาสนาในโรงเรยนและเนองจากมการน าตวแทนจากศาสนาอนเขามาบรหารงานศาสนาพทธจนเปนเหตใหคณะสงฆและพทธศาสนกชนจ านวนมากไมพอใจซงคณะสงฆและองคกรพทธไดออกมาเรยกรองใหส านกงานปฏรปการศกษาบรรจหลกสตรวชาพทธศาสนาเปนหลกในทกชนเรยน พรอมทงใหยกเลกการน าตวแทนจากศาสนาอนเขามาเปนคณะกรรมการการศาสนาและวฒนธรรมหรอหากไมยกเลกกใหแยกสวนงานพระพทธศาสนาเปนองคกรอสระ27

ภายหลงการชมนมเรยกรองดงกลาว กระทรวงศกษาธการจงมค าสงวนท 23 มกราคม พ.ศ. 2545 เรองแตงตงคณะกรรมการจดท ารายละเอยดสาระการเรยนรพระพทธศาสนาในหลกสตรการศกษาขนพนฐาน 12 ป มพระธรรมปฎก ดร.สรกร มณรนทร ศาสตราจารยพเศษ จ านงค ทองประเสรฐและปลดกระทรวงศกษาธการ เปนตน เปนทปรกษา โดยมพระเทพโสภณเปนประธานกรรมการและมกรรมการรวม 63 รป/คน28 เมอจดท าหลกสตรแกนกลางเสรจสน พระเทพโสภณไดกลาวชแจงเรองการจดท าหลกสตรแกนกลางวชาพระพทธศาสนาไวดงตอไปน

หลกสตรนพดถงแตสาระและมาตรฐานการเรยนรกวางๆ ไมมการพดถงรายละเอยดสาระการเรยนร ทงนเพราะหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544 ไดปลอยใหสถานศกษาแตละแหงเตมรายละเอยดกนเอง หลกสตรนพดถงการเรยนการสอนพระพทธศาสนาไวเพยง 10 บรรทด ชาวพทธทงหลายมความหวงใยวาพระพทธศาสนาเปนเรองละเอยดออน ถาปลอยใหสถานศกษาแตละแหงตางจดท ารายละเอยดสาระการเรยนรพระพทธศาสนากนเอง กเกรงวาจะเกดการแตกนกายมากมายในพระพทธศาสนา

27 ไทยรฐ (10 เมษายน 2544): 19. 28 กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, การจดสาระการเรยนรพระพทธศาสนา (กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว, 2545), หนา จ.

167

และความแตกแยกทางศาสนานจะมผลกระทบตอความสามคคของคนในชาตอยางแนนอน ดงนนจงมการเรยกรองใหจดท าหลกสตรแกนกลางของสาระการเรยนรพระพทธศาสนาททกโรงเรยนสามารถน าไปใชรวมกน29

ดวยเหตนหลกสตรจงมการปรบปรงจากเดมทไมมการระบชอของศาสนาใดๆมาเปนค าวาพระพทธศาสนาและศาสนาทตนนบถอ การไมระบชอของศาสนาใดๆ ในเบองตนนาจะเกดจากความตองการใหเกดความยดหยนในทางปฏบต แตในอกดานหนงกท าใหเกดความสบสนในทางปฏบต ดวยเหตน อธบดกรมวชาการไดท าหนงสอชแจงท ศธ 0607/4389 ไวความวาการจดการเรยนรในสาระท 1 ศาสนา ศลธรรม จรยธรรมในสวนทเกยวกบพระพทธศาสนานน สถานศกษาควรจดใหผเรยนทนบถอศาสนาพทธไดเรยนรประมาณ 2 ชวโมง หรอ 2 คาบตอสปดาห คาบละ 50 นาทหรอตามความเหมาะสม เพอเนนความเปนคนดและตองจดคาบเวลาส าหรบอนๆ ในกลมสงคมศกษาฯ ดวย 30 อยางไรกด พระเทพโสภณกลาววจารณวา “เนองจากหนงสอของอธบดกรมวชาการฉบบนเปนค าชแจง ไมใชค าสง เราจงไมมทางมนใจวาสถานศกษาจะปฏบตตามหรอไม”31 สงเหลานยอมสะทอนความไมชดเจนของหลกสตรทงในทางทฤษฎและปฏบต

ในสวนของเนอหาบางอยาง เชน ตวอยางของชาวพทธทดมการน าบรพกษตรยไทยหลายพระองคมาเปนตวอยาง เชน พอขนรามค าแหงมหาราช สมเดจพระนารายณมหาราช สมเดจพระเจาตากสนมหาราช พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว จรงอยทบรพกษตรยเหลานทรงเปนผมความเลอมใสในพระพทธศาสนาเปนอยางมาก นอกจากจะทรงเปนองคอครพทธศาสนปถมภกแลวแตบรพกษตรยเหลานทรงปรากฏโดดเดนในฐานะททรงเปนพระมหากษตรยททรงท าคณปการแกประเทศชาตมากกวาบทบาทดานพระพทธศาสนา สวนเนอหาเรองนารจากพระไตรปฎกมการเนนเนอหาเรองการครองตนเปนพลเมองทด 32 เนอหาเหลานยอมแสดงใหเหนถงความสมพนธระหวางสถาบนชาต ศาสนาและพระมหากษตรยชดเจน การทเนอหาวชาพระพทธศาสนาในหลกสตรยงสะทอนความผกพนกบสถาบนของชาตนนสอดคลองกบหลกการในพระราชบญญตการศกษาแหงชาต ป พ.ศ. 2542 ทมความมงหมายและหลกการในมาตราท 7 วาในกระบวนการเรยนรตองมงปลกฝงจตส านกทตองเกยวกบการเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข รจกรกษาและสงเสรมสทธ หนาท เสรภาพ ความเคารพกฎหมาย ความเสมอภาคและศกดศรความเปนมนษย มความภาคภมใจในความเปนไทย รจกรกษาผลประโยชนสวนรวมและของประเทศชาต33 วชาพระพทธศาสนาจงมการปรบเนอหาใหสอดคลองกบความมงหมายของ พ .ร.บ.ดงกลาวซงแททจรงแลวบทบาทของวชาพระพทธศาสนาทผกพนกบสถาบนทง 3 นกไดด าเนนมาชานานแลว นอกจากน วชาพระพทธศาสนาใน

29 เรองเดยวกน, หนา ค. 30 เรองเดยวกน, หนา ญ. 31 เรองเดยวกน, หนา ฉ. 32 กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, การจดสาระการเรยนรพระพทธศาสนา, หนา 157. 33 ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต ส านกนายกรฐมนตร, พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 (กรงเทพฯ: บรษท พรกหวานกราฟฟค จ ากด, 2542), หนา 5 – 6.

168

หลกสตรยงถกปรบใหเขากบความตองการของสงคมไทยในสมยนนดวย เชน สวนวชาสมมนาพระพทธศาสนากบการแกปญหาและการพฒนานนมการเชอมโยงเนอหาวชาพระพทธศาสนากบการพฒนาชมชนและการจดระเบยบสงคม พระพทธศาสนากบเศรษฐกจพอเพยง พระพทธศาสนากบการพฒนาแบบยงยน ในสวนของการบรหารจตและปญญาไดถกปรบใหมเนอหาในการศกษาภมปญญาทองถนในการน าหลกธรรมไปใชในชวตประจ าวน34

การปรบตวนสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 9 ทมจดมงหมายหลกเพอ “การพฒนาทยงยนและความอยดมสขของคนไทย” รวมถงมคานยมรวม โดยการสรางจตส านกใหคนไทยไดตระหนกถงวกฤตของประเทศและความจ าเปนทตองปรบเปลยนกระบวนการคด ทศนคตและกระบวนการท างานโดยยด “ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” เปนปรชญาน าทางและการใหคนไทยสวนใหญมการศกษาและรจกเรยนรตอเนองตลอดชวตเปนคนด มคณธรรมและซอสตยสจรต อยในสงคมแหงภมปญญาและการเรยนร สามารถรกษาภมปญญาทองถน ควบคไปกบการสบสานวฒนธรรมประเพณทดงาม35 การปรบตวใหเขากบแนวคดเรองเศรษฐกจพอเพยงและการพฒนาทยงยนยอมมความสมพนธกบเศรษฐกจของประเทศไทยหลงเกดวกฤตการณทางเศรษฐกจเมอป พ.ศ. 2540 ชวงปการศกษาในหลกสตรป พ.ศ.2544 ตรงกบรฐบาลในสมยของ พ.ต.ท.ดร.ทกษณ ชนวตร ด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรซงเปนชวงทเศรษฐกจของประเทศไทยเพงจะพนจากวกฤตการณทางเศรษฐกจ ดวยเหตน แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 9 พ.ศ. 2545 – 2549 จงมวสยทศนในเรองสงคมไทยทพงประสงคทเนนใหคนไทยทกคนมโอกาสและความเสมอภาคทจะพฒนาตนเองเตมศกยภาพเพอเปนคนด คนเกง ถงพรอมดวยคณธรรม จรยธรรม มวนย เคารพกฎหมาย มความรบผดชอบและมจตส านกสาธารณะ มความสามารถคดเอง ท าเองและพงพาตนเองมากขน ตองการพฒนาเศรษฐกจใหมความเขมแขงและแขงขนไดเปนระบบเศรษฐกจทมเสถยรภาพไดรบการพฒนาอยางยงยนพรอมกาวสเศรษฐกจยคใหมอยางรเทาทน36 การทแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตมความมงหมายเชนนกนาจะเนองมาจากวกฤตการณทางเศรษฐกจในครงนไดใหบทเรยนทเจบปวดแกคนไทยมากมายหลายประการรวมทงบทเรยนทวาการด าเนนนโยบายตางๆ ตองรเทาทนภาวการณตางๆของโลกดวย37

เนอหาในหลกสตรนมความคลายคลงกบหลกสตรการศกษาป พ .ศ. 2533 จงท าใหปญหาเกยวกบวชาพระพทธศาสนาในหลกสตรทงสองมจดรวมเดยวกนคอมการจดเนอหาใหมมาตรฐานเดยวกนและเปนระบบแตกท าใหเกดปญหาความซ าซอนของหลกธรรมและปญหาการแบงแยกหมวดธรรมเชนเดยวกน ตวอยางเนอหาหลกสตรทมความซ าซอนกน เชน เรองอรยสจ 4 มการสอนเนอหาซ ากนตงแตระดบชนมธยมศกษาปท 1 – 6 เรองการบรหารจตและปญญามการสอนเรองอานาปานสตในทกชนป การทมหวขอธรรมเดยวกนในทกชนปนน แมวาเนอหาในแตละหวขอจะมความแตกตางกนบาง

34 กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, การจดสาระการเรยนรพระพทธศาสนา, หนา 134 – 161. 35 ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ส านกนายกรฐมนตร , แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบทเกา พ.ศ. 2545 – 2549 (กรงเทพ: โรงพมพครสภาลาดพราว, 2544), หนา 13 – 15. 36 เรองเดยวกน, หนา 14. 37 โกวท วงศสรวฒน, การเมองการปกครองไทย: หลายมต, หนา 156.

169

และมความยากงายแตกตางกนไปตามระดบชนซงเปนขอดทท าใหเหนความลกซงของหลกธรรมไปตามระดบขน แตการเรยนหวขอธรรมเดยวกนในทกระดบชนกท าใหเกดความซ าซอน นอกจากเรองความซ าซอนแลวยงมเรองการแบงแยกหมวดธรรมออกจากกนและเรยนไมตามล าดบของหมวดธรรมเหลานน เชน มงคลสตรมการแบงหวขอมาเรยนในแตละป เชน ชน ม.1 เรยนมงคลขอ 1 – 3 ชน ม. 2 เรยนมงคลขอ 4 – 6 หรอในระดบชน ม.5 และ ม.6 ทเนอหาของมงคลในชน ม.5 เปนมงคลขอทสงกวาชน ม.6 เรองทศ 6 เรองไตรสกขา เรองไตรลกษณหรอแมแตสงคหวตถ 4 กถกแบงเนอหาโดยใชเวลาเวนขามปในหลกธรรมแตละขอ การทหลกสตรมเนอหาขามล าดบของหมวดธรรมอาจท าใหผเรยนเกดความสบสน ไมตอเนองและเกดความเขาใจผดในหลกธรรมได การแบงหวขอธรรมนยอมท าใหผเรยนและอาจรวมถงครผสอนขาดความตอเนองในการเขาใจหลกธรรมและยงท าใหการเขาใจเนอหาธรรมถกเรยนแบบแยกสวนซงอาจน าไปสความเขาใจหลกธรรมทคลาดเคลอนและน าไปใชผดไดทงๆ ทหลกสตรตงใจจะเปนหลกสตรบรณาการกตาม

หลกสตรปนกลาววาไดบรณาการเชอมโยงวชาพระพทธศาสนาเขาในหลกพระรตนตรยแตกเปนการรวบรวมเนอหาสวนใหญจากหลกสตรกอนๆ เพยงแตสงเคราะหใหเขากบเรองพระรตนตรยได หลกพระรตนตรยถอวามการประมวลหนวยยอย องคประกอบของหมวดธรรมตางๆ เขาดวยกนโดยมความสมพนธเชอมโยง องอาศยซงกนและกน แตหากเนอหาหลกสตรและวธการสอนไมสามารถท าใหผศกษาเขาใจและเลอมใสในพระรตนตรยอยางแทจรงนน หลกสตรนนๆ ถอวาไมสมฤทธผลตามวตถประสงคทวางไวเพราะผศกษาไมสามารถเขาถงพระรตนตรยไดอยางแทจรง เชน หลกธรรมส าคญทเปนหวใจของพระพทธศาสนาคออรยสจ 4 ถกตความใหมความหมายไปทางโลกยธรรมมากกวาโลกตตรธรรม ในชน ม.1 มการจดหมวดธรรมเรองคหสขเปนนโรธสจหรอธรรมทควรบรรล ซงความหมายทแทจรงของนโรธในพระพทธศาสนานนคอการดบทกขอยางสนเชงคอพระนพพานนนเอง ถงแมวาในระดบชน ม.6 มการอธบายนโรธวาคอพระนพพานกตามแตการอธบายความนโรธใหมหลายความหมายแมวาระดบขนของนโรธจะมหลายระดบกตามอาจท าใหเกดความสบสนตอความเขาใจของผเรยนได ถงแมวาระดบการเรยนรของนกเรยนชน ม.1 กบ ม.6 จะมความแตกตางกนมาก การอธบายจงอาจจ าเปนตองอธบายจากงายไปสยากแตการอธบายความดงกลาวกไมตรงกบหลกอรยสจอยางแทจรงจงอาจจะท าใหเกดความเขาใจทคลาดเคลอนมากกวาทจะมความเขาใจมากขนกเปนได อยางไรกดการบรณาการภายในวชาพระพทธศาสนานนพบวาเรองประวตพทธสาวกเขาไดกบประวตและความส าคญของพระพทธศาสนา การบรหารจตและเจรญปญญา ศาสนพธ เขาไดกบหนาทชาวพทธ การบรหารจตและเจรญปญญาเขาไดกบหลกธรรมพระพทธศาสนา

วชาทเกยวของกบพระพทธศาสนาในวชาสงคมไดแก สาระท 2 หนาทพลเมอง วฒนธรรมและการด าเนนชวตในสงคม มาตรฐาน ส 2.1: ปฏบตตนตามหนาทของการเปนพลเมองดตามกฎหมาย ประเพณและวฒนธรรมไทย ด ารงชวตอยรวมกนในสงคมไทยและสงคมโลกอยางสนตสข สงเคราะหเขาไดกบหนาทชาวพทธ มรรยาทชาวพทธ หลกธรรมและการบรหารจตและเจรญปญญาซงบรณาการเขาไดกบพระธรรมและพระสงฆ สาระท 3 เศรษฐศาสตร มาตรฐานการเรยนรชวงชนทมการวางแผนการใชทรพยากรทมอยจ ากดเพอการผลตโดยค านงถงปญหาทางเศรษฐศาสตรและประโยชนทจะไดรบของ

170

บคคลและสงคมอยางมคณธรรม เนอหาเหลานจงสงเคราะหเขาไดกบหนาทชาวพทธ มรรยาทชาวพทธ หลกธรรมและการบรหารจตและเจรญปญญาซงบรณาการเขาไดกบพระธรรมและพระสงฆ สาระท 4 ประวตศาสตร มาตรฐาน ส 4.3 มาตรฐานการเรยนรชวงชนทมการวเคราะหและเปรยบเทยบผลงานของบคคลส าคญทงในประเทศและตางประเทศทมผลกระทบตอเหตการณในประวตศาสตรชาตไทยเพอเปนแบบอยางทดและน าไปใชในการด าเนนชวต สงเคราะหเขาไดกบหนาทชาวพทธ มรรยาทชาวพทธ หลกธรรมและการบรหารจตและเจรญปญญาซงบรณาการเขาไดกบพระธรรมและพระสงฆเชนเดยวกน สวนวชาภาษาไทยทเกยวของกบพระพทธศาสนาคอสวนทเกยวของกบคณธรรม จรยธรรมและคานยม ปรากฏในหวขอการอานคอมารยาทและนสยรกการอาน การเลอกอานหนงสอ การเขยนปรากฏในหวขอมารยาทและนสยรกการเขยน การฟงการดและการพด ปรากฏในหวขอมารยาทการฟง การด การพด เนอหาเหลานสอดคลองกบเรองมรรยาทชาวพทธแตเมอสงเคราะหเขากบหลกพระรตนตรยทหลกสตรเชอมโยงแลว เนอหาเหลานอยในสวนของพระสงฆซงหากพจารณาแลวไมเชอมโยงกบเรองของพระสงฆเทาใดนกและเมอเทยบการบรณาการระหวางวชาแลวพบวามการเชอมโยงกนในหวขอหนาทชาวพทธ มรรยาทชาวพทธ หลกธรรมและการบรหารจตและเจรญปญญาเทานน

หากพจารณาในกรอบของไตรสกขา สวนของพทธสาวก หนาทชาวพทธ มรรยาทชาวพทธ ชาวพทธตวอยาง ศาสนพธ สงเคราะหไดกบเรองศลและถอวามการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบต การบรหารจตและเจรญปญญาสงเคราะหไดกบสมาธและปญญาและมการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบตเชนกน สวนพระไตรปฎก หลกธรรม พทธศาสนสภาษต อรยสจ 4 สงเคราะหไดกบปญญาแตเปนเพยงเรองปรยตเทานน วชาทเกยวของกบพระพทธศาสนาในสาระท 2 หนาทพลเมอง วฒนธรรมและการด าเนนชวตในสงคม การปฏบตตนตามหนาทของการเปนพลเมองดตามกฎหมาย ประเพณและวฒนธรรมไทย ด ารงชวตอยรวมกนในสงคมไทยและสงคมโลกอยางสนตสข สงเคราะหไดกบเรองศลและมการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบต สาระท 3 เศรษฐศาสตร การวางแผนการใชทรพยากรทมอยจ ากดเพอการผลตโดยค านงถงประโยชนทจะไดรบของบคคลและสงคมอยางมคณธรรม สงเคราะหไดกบเรองศลแตมเพยงเรองปรยต สาระท 4 ประวตศาสตรเปรยบเทยบผลงานของบคคลส าคญทมผลกระทบตอเหตการณในประวตศาสตรชาตไทยเพอเปนแบบอยางทดและน าไปใชในการด าเนนชวต วชาภาษาไทยในหวขอการอานคอมารยาทการอาน หวขอมารยาทการเขยน มารยาทการฟง การด การพด สงเคราะหไดกบเรองศลและมการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบต เชนเดยวกน สวนหลกสตรมธยมศกษานนเนองจากมโครงสรางเดยวกนจงไมกลาวซ าในทนอก

แมวาการบรณาการในหลกสตรนจะสามารถสงเคราะหเขากนไดหมดกบหลกไตรสกขาแตเนอหานนเปนเพยงหลกธรรมขนพนฐานและไมครอบคลมภาพรวมของพระพทธศาสนาเทาใดนกหากเปรยบเทยบกบหลกสตรในอดต ตวอยางทแสดงใหเหนถงความดอยคณภาพของหลกสตรวชาพระพทธศาสนาอาจพจารณาไดจากการจดตง “โรงเรยนวถพทธ” ขน เมอวนท 25 ธนวาคม พ.ศ. 2545 กระทรวงศกษาธการไดจดประชมเรองหลกสตรใหมเดกไทยพฒนา : หวใจของการปฏรปการศกษา พ.ต.ท.ดร.ทกษณ ชนวตร นายกรฐมนตรไดเหนชอบกบแนวคดของศาสตราจารย ดร .ชยอนนต สมทวณช ทเสนอใหมโรงเรยนน ารองวถพทธโดยใหครเขาหองเรยนดวยแบบอยางของชาวพทธ ใช

171

กระบวนการสอนแบบพทธ กระทรวงศกษาธการจงไดสงเสรมการจดโรงเรยนวถพทธดวยปรารถนาใหเปนจดส าคญของการน าคณคามหาศาลของพระพทธธรรมมาสสงคมไทยและเพอใหสมกบทประเทศไทยมพทธศาสนกชนถง 95 % โดยโรงเรยนวถพทธคอโรงเรยนระบบปกตทวไปทน าหลกธรรมพระพทธศาสนามาใชหรอประยกตใชในการบรหารและการพฒนาผเรยนโดยรวมของสถานศกษา เนนกรอบการพฒนาตามหลกไตรสกขาอยางบรณาการ38

เมอเรมตนแนวคดเรองโรงเรยนวถพทธนน ศาสตราจารย ดร.ชยอนนต สมทวณช เสนอแนะวาการสอนวชาพระพทธศาสนาใหไดผลจะตองน าไปบรณาการเขากบชวตจรงเพออบรมคณธรรมจรยธรรมใหกบเดก ทส าคญตองนมนตพระสงฆมาชวยสอนในโรงเรยนเหมอนกบโรงเรยนทจดโดยบางศาสนาทมบาทหลวงและแมชทงหลายทไมสอนเฉพาะเรองวชาการ แตเนนเรองกรยามรรยาทและอบรมคณธรรมจรยธรรมดวย ซงนายกรฐมนตรเหนดวยกบขอเสนอและเรยกโรงเรยนประเภทนวาโรงเรยนสอนเนนพระพทธศาสนาเชนเดยวกบโรงเรยนทสอนเนนภาษาองกฤษ โรงเรยนเหลานเหมอนโรงเรยนปกตทวไป แตสอนเนนวชาพระพทธศาสนาเปนพเศษ เชนเดยวกบโรงเรยนทเนนสอนศาสนาครสตหรอศาสนาอสลามซงมมากอนหนานานแลวโดยมนโยบายวาในปการศกษา 2546 ใหมโรงเรยนน ารองจงหวดละ 2 โรงเรยน ซงในเบองตนมโรงเรยนเขารวมโครงการในป พ.ศ. 2546 จ านวน 89 โรงเรยน จนสนป พ.ศ. 2547 มโรงเรยนวถพทธทวประเทศกวา 15,000 โรงเรยน39 โรงเรยนวถพทธจงมจดเนนทส าคญคอการน าหลกธรรมมาใชในระบบการพฒนาผเรยนโดยรวมของสถานศกษาซงอาจเปนการเรยนการสอนในภาพรวมของสถานศกษาหรอการจดเปนระบบวถชวตในสถานศกษาของผเรยนสวนใหญ ทงนการพฒนาผเรยนดงกลาวจดผานระบบไตรสกขา40 โดยมแนวทางการจดหลกสตรสถานศกษาดงตอไปน

1. สอดแทรก เพมเตม พทธธรรมในวสยทศน คณลกษณะอนพงประสงคของนกเรยน 2. เพมเตมคณธรรม จรยธรรม ในผลการเรยนรทคาดหวง 3. ใหมการบรณาการพทธธรรมในการจดหนวยการเรยนรทกกลมสาระ

4. สอดแทรกความรและการปฏบตจรงในการเรยนรทกกลมสาระ กจกรรมพฒนาผเรยนและสถานการณอนๆ นอกหองเรยน ไดแกบรณาการในการเรยนร บรณาการในวถชวตและบรณาการไตรสกขาในชวตประจ าวน41

อยางไรกตาม ค าอธบายหลกสตรสถานศกษาของโรงเรยนวถพทธมการกลาววาศกษาเพมเตมไดจากเอกสารการจดสาระการเรยนรพระพทธศาสนาของกรมวชาการ พ.ศ.2545 การทโรงเรยนวถพทธใชหลกสตรเดยวกนกบกลมสาระวชาพระพทธศาสนานน ในมมหนงยอมแสดงใหเหนถงความสอดคลองกบหลกสตรมาตรฐานคอหลกสตรการศกษาป พ.ศ. 2544 ซงเปนหลกสตรทเนนความยดหยน แตในอก

38 กระทรวงศกษาธการ, แนวทางการด าเนนงานโรงเรยนวถพทธ (กรงเทพฯ: โรงพมพองคการรบสงสนคาและพสดภณฑ (ร.ส.พ.), 2546), หนาปฐมบท – 3. 39 มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, โรงเรยนวถพทธ (กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2547), หนา 28 – 29. 40 กระทรวงศกษาธการ, แนวทางการด าเนนงานโรงเรยนวถพทธ, หนา 8. 41 เรองเดยวกน, หนา 23.

172

มมหนง สงนยอมแสดงใหเหนถงความไมแตกตางกนระหวางโรงเรยนทวไปกบโรงเรยนวถพทธในดานของหลกสตรการศกษา ปญหาเรองความยดหยนของหลกสตรป พ.ศ. 2544 จงสงผลใหหลกสตรของโรงเรยนวถพทธเกดความไมชดเจนดวยเชนกน เมอพจารณาจากหลกสตรทปรากฏของโรงเรยนวถพทธพบวาการจดหลกสตรโรงเรยนวถพทธนนไมมความชดเจน เชน ไมมการระบจ านวนหนวยกตหรอเนอหาในการเรยนแตอยางใด ถาพจารณาจากหลกสตรกไมพบความแตกตางจากหลกสตรทวไปเพราะเปนหลกสตรเดยวกบหลกสตรมาตรฐาน แมวาหลกสตรของโรงเรยนวถพทธจะมกจกรรมเสรมเนอหาสาระตามหลกสตร เชน พธแสดงตนเปนพทธมามกะ ประกวดมารยาทชาวพทธ คายพทธบตร กจกรรมหนาเสาธง เชน การร าลกถงชาต ศาสนา พระมหากษตรย ไหวพระสวดมนต แผเมตตาสงบนงและกจกรรมท าความดระหวางวน เชน เดนอยางมสตกอนเขาโรงอาหาร42

กจกรรมเหลานเปนการบรณาการพทธธรรมใหเขากบวถชวตประจ าวนไดแตกจกรรมเหลานไมไดแสดงใหเหนถงการบรณาการวชาพระพทธศาสนาวาเขากบกลมสาระวชาอนๆ ไดอยางไร สวนลกษณะของกจกรรมเหลานลวนเปนกจกรรมเกาแกทหลกสตรของโรงเรยนไทยในอดตไดท ามาตลอดแตไดสญหายไปจงอาจกลาวไดวาโรงเรยนวถพทธกคอโรงเรยนทอนรกษบรรยากาศกจกรรมของโรงเรยนสมยเกานนเอง แมวาโรงเรยนวถพทธจะมจ านวนมากขนและมแนวโนมทจะเพมจ านวนมากขนเรอยๆ กตามแตจ านวนโรงเรยนวถพทธทเพมขนอยางรวดเรวนนมคณภาพมากนอยเพยงใด ความสมพนธระหวางปรมาณกบคณภาพของหลกสตรตลอดจนการเรยนการสอนวถพทธนนเปนไปในทางเดยวกนหรอไม แนวคดดงกลาวแมเปนเรองทนาสนใจในเพราะเปนแนวโนมทดทจะมการน าหลกพทธธรรมมาเปนแกนหลกในการใหการศกษาแกพลเมองของชาตเชนในอดตทการศกษาของประเทศไทยนนขนอยกบพระพทธศาสนาแทบทงหมด อยางไรกตาม การเกดขนของโรงเรยนวถพทธทเปนโรงเรยนทางเลอกเหลานไดสะทอนใหเหนถงการไมยอมรบในหลกสตรวชาพระพทธศาสนาทเกดขนนนเอง

6.3.2. หลกสตรป พ.ศ. 2551

หลกสตรป พ.ศ. 2551 วชาพระพทธศาสนาอยในสาระท 1 ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม มาตรฐาน ส 1.1 คอรและเขาใจประวต ความส าคญ ศาสดา หลกธรรมของพระพทธศาสนาหรอศาสนาทตนนบถอและศาสนาอน มศรทธาทถกตอง ยดมนและปฏบตตามหลกธรรมเพออยรวมกนอยางสนตสขโดยมสาระการเรยนรแกนกลางเกยวกบพทธประวต ชาดก พทธสาวก พทธสาวกา ศาสนกชนตวอยาง โอวาท 3 พทธศาสนสภาษต องคประกอบของพระไตรปฎก ฝกสวดมนตและแผเมตตา หลกธรรมเพอการอยรวมกนอยางสมานฉนท มรดกทางวฒนธรรมทไดรบจากพระพทธศาสนา ชอศาสนา ศาสดาและคมภรของศาสนาตาง ๆ สวน มาตรฐาน ส 1.2 เขาใจ ตระหนกและปฏบตตนเปนศาสนกชนทดและธ ารงรกษาพระพทธศาสนาหรอศาสนาทตนนบถอมสาระการเรยนรเกยวกบการบ าเพญประโยชนตอวดหรอศาสนสถาน การแสดงตนเปนพทธมามกะ ประวตโดยสงเขปของวนส าคญทางพระพทธศาสนา การบชาพระรตนตรย การฝกปฏบตมรรยาทชาวพทธ มรรยาทของศาสนกชน การปฏบตตนทเหมาะสม หากพจารณาเทยบกบหลกสตรปการศกษา 2544 กจะพบวามความคลายคลงกน โดยมาตรฐาน ส 1.1


173

และ 1.2 เดมถกรวมเปนมาตรฐาน ส 1.1 ในหลกสตรป 2551 มาตรฐาน ส 1.3 ปรบเปนมาตรฐาน ส 1.2 หากพจารณาแลวในหลกสตรกมความเชอมโยงกนอยบางเหมอนหลกสตรกอนๆ เชน ฝกสวดมนตและแผเมตตาเขากบการบชาพระรตนตรย การฝกปฏบตมรรยาทชาวพทธ มรรยาทของศาสนกชน การปฏบตตนทเหมาะสมเขาไดกบศาสนกชนตวอยางและหลกธรรมเพอการอยรวมกนอยางสมานฉนท สวนหวขอมรดกทางวฒนธรรมทไดรบจากพระพทธศาสนาเขาไดกบวนส าคญทางพระพทธศาสนา มรรยาทชาวพทธ วดหรอศาสนสถาน การแสดงตนเปนพทธมามกะ

สวนวชาทเกยวของกบพระพทธศาสนาไดแกวชาสงคมศกษาในสาระท 2 หนาทพลเมอง วฒนธรรมและการด าเนนชวตในสงคม มาตรฐาน ส 2.1 ในขอด ารงชวตอยรวมกนในสงคมไทยและสงคมโลกอยางสนตสข เชน ความกตญญกตเวท ความเมตตากรณา การเขารวมประเพณทางศาสนา วนหยดราชการเกยวกบศาสนา เชอมโยงไดกบประวตโดยสงเขปของวนส าคญทางพระพทธศาสนาและ หลกธรรมเพอการอยรวมกนอยางสมานฉนท สาระท 3 เศรษฐศาสตร มาตรฐาน ส.3.1 เขาใจหลกการของเศรษฐกจพอเพยงเพอการด ารงชวตอยางมดลยภาพ มาตรฐาน ส.3.2 การท างานอยางสจรตท าใหสงคมสงบสข เขาไดกบหลกธรรมเพอการอยรวมกนอยางสมานฉนทและการปฏบตตนทเหมาะสม สาระท 4 ประวตศาสตร มาตรฐาน ส 4.2 มสาระการเรยนรแกนกลางเกยวกบอทธพลของอารยธรรมอนเดยและจนทมตอไทย เชน ศาสนาและความเชอ การปฏรปศาสนา ความขดแยงทางศาสนา มาตรฐาน ส 4.3 เขาใจความเปนมาของชาตไทยวฒนธรรม ภมปญญาไทย มความรก ความภมใจและธ ารงความเปนไทยมสาระการเรยนรแกนกลางเกยวกบชาต ศาสนา พระมหากษตรย การเคารพศาสนวตถ ศาสนสถาน เขาไดกบการฝกปฏบตมรรยาทชาวพทธ มรรยาทของศาสนกชน การปฏบตตนทเหมาะสม มรดกทางวฒนธรรมทไดรบจากพระพทธศาสนา หลกสตรวชาภาษาไทยกมความพยายามในการบรณาการเขากบวชาพระพทธศาสนาเชนกน สวนทเกยวของกบพระพทธศาสนาไดแก สาระท 1 มารยาทในการอาน การอานจบใจความจากนทานชาดก เทศนา สาระท 2 มารยาทในการเขยน สาระท 3 มารยาทในการฟง ในการด ในการพด เขาไดกบการฝกปฏบตมรรยาทชาวพทธ มรรยาทของศาสนกชน การปฏบตตนทเหมาะสม สวนสาระท 5 วรรณคดและวรรณกรรม นทานคตธรรม วรรณคดและวรรณกรรมเกยวกบศาสนา จะเหนไดวาเขากนไดกบมรดกทางวฒนธรรมทไดรบจากพระพทธศาสนา เนอหาหลกสตรเหลานสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 ทมเรองการพฒนาหลกสตรทงในและนอกระบบใหหลากหลายสอดคลองกบพฒนาการทางสมองทบรณาการเรองศลธรรม ประวตศาสตร วฒนธรรมและการลดความขดแยงแบบสนตวธ เปนการสรางความร ความเขาใจในรากเหงาของตนและเรยนรการอยรวมกนอยางสงบสข พฒนาสอการเรยนการสอนทจงใจใหเกดสนใจและใฝร ใชเทคโนโลยสารสนเทศเปนเครองมอและพฒนาคณภาพครใหรเทาทนวทยาการสมยใหม43

ทงน สถานการณทางพระพทธศาสนาในชวงเวลานจะพบวาพระสงฆซงถอเปนสถาบนหลกในพระรตนตรยไดเขาไปมสวนเกยวของกบความขดแยงทางการเมองอยางชดเจน กลาวคอ ทามกลาง

43 ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต , แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบทสบ พ.ศ. 2550 – 2554 (กรงเทพฯ: หางหนสวนจ ากด ว.เจ. พรนตง, มมป.), หนา 53.

174

ความขดแยงทางการเมองทเกดขน สมณะจากส านกสนตอโศกจ านวนหนง น าโดยสมณะโพธรกษและสมณจนทเสฏโฐ (ทานจนท) ไดเขารวมชมนมกบฝายพนธมตรทงทสนามหลวง (กอนรฐประหาร 19 กนยายน พ.ศ. 2549) และทท าเนยบรฐบาลโดยทานจนทไดขนเวทปราศรยของฝายพนธมตรดวย ตอมาพระสงฆจากองคกรบรหารมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย (มจร.) จ านวนหนงน าโดยพระสาธต เมธวาท นายกองคกรกไดขนเวทปราศรยของกลมแนวรวมประชาธปไตยตอตานเผดจการแหงชาต (นปช.) ทสนามหลวง (กอนการประกาศ พ.ร.ก. ฉกเฉน) เพอตอตานฝายพนธมตรและส านกสนตอโศก ขณะเดยวกน บรรพชตอกกลมหนงน าโดยพระศรญาณโสภณ พระไพศาล วสาโล พระมหาวฒชย วชรเมธและแมชศนสนย เสถยรสตกไดแสดงความคดเหนทางการเมองดวยการออกแถลงการณ “ค าขอบณฑบาตอาวธและความรนแรง” เมอวนท 9 กนยายน เพอเรยกรองใหการชมนมทางการเมองของทกฝายเปนไปอยางสงบและสนต ปราศจากอาวธหรอความรนแรงใดๆ 44 ดงนนการทเนอหาวชาพระพทธศาสนาในหลกสตรและแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตจะมวตถประสงคในการบรณาการเรองศลธรรม ประวตศาสตร วฒนธรรมและการลดความขดแยงแบบสนตวธจงสอดคลองกบสถานการณพระพทธศาสนาและสงคมไทยโดยรวมในขณะนนไดเปนอยางด

หากพจารณาในกรอบของไตรสกขา สวนของมรรยาทชาวพทธ ศาสนกชนตวอยาง การแสดงตนเปนพทธมามกะ สงเคราะหไดกบเรองศลและถอวามการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบต การฝกสวดมนตและแผเมตตาสงเคราะหไดกบสมาธและมการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบตเชนกน สวนพระไตรปฎก หลกธรรมเพอการอยรวมกน พทธศาสนสภาษต สงเคราะหไดกบปญญาแตเปนเพยงเรองปรยตเทานน วชาสงคมศกษาในสาระท 2 หนาทพลเมอง วฒนธรรมและการด าเนนชวตในสงคม หวขอการปฏบตตนตามหนาทของการเปนพลเมองด มคานยมทดงามและธ ารงรกษาประเพณและวฒนธรรมไทย ด ารงชวตอยรวมกนในสงคมไทยและสงคมโลกอยางสนตสขสงเคราะหไดกบเรองศลและถอวามการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบต สาระท 3 เศรษฐศาสตร เขาใจและสามารถบรหารจดการทรพยากรในการผลตและการบรโภคการใชทรพยากรทมอยจ ากดไดอยางมประสทธภาพและคมคารวมทงเขาใจหลกการของเศรษฐกจพอเพยงเพอการด ารงชวตอยางมดลยภาพ การท างานสจรตใหสงคมสงบสขสงเคราะหไดกบเรองศลและถอวามการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบต สาระท 4 ประวตศาสตร เขาใจความเปนมาของชาตไทยวฒนธรรม ภมปญญาไทย มความรก ความภมใจและธ ารงความเปนไทย การเคารพศาสนวตถ ศาสนสถาน สงเคราะหไดกบเรองศลและถอวามการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบต วชาภาษาไทยสาระการเรยนรแกนกลางเกยวกบมารยาทในการอาน มารยาทในการเขยน มารยาทในการฟง ในการด ในการพด สงเคราะหไดกบเรองศลและถอวามการบรณาการทงในแงปรยตและปฏบต การอานจบใจความจากนทานชาดก เทศนา นทานคตธรรม วรรณคดและวรรณกรรมเกยวกบศาสนาสงเคราะหไดกบปญญาแตเปนเพยงเรองปรยตเทานน ในบทตอไปจะสรปถงขอดขอเสยของหลกสตรการศกษาทผานมาทงหมดวามการบรณาการภายในวชา ระหวางวชาทเกยวของ การบรณาการกบหลกไตรสกขาและการบรณาการระหวางปรยตกบปฏบตมากนอยเพยงใดและอยางไร

44 ทววฒน ปณฑรกววฒน, “พระสงฆไทยกบการชมนมทางการเมอง,” มตชน (14 กนยายน 2551): 6.

บทท 7

สรป

7.1 ปจจยแวดลอมของหลกสตร

จากหลกสตรทผานมาทงหมดสรปไดวาหลกสตรการศกษาเกอบทกป ลวนมเหตผลและทมาจากสภาพสงคมและเศรษฐกจของประเทศในยคนนๆ กลาวคอ หลกสตรป พ.ศ. 2491 มเนอหาหลกธรรมสอดคลองกบพระราชบญญตบ ารงวฒนธรรมแหงชาตตามนโยบายสรางชาตทางเศรษฐกจของจอมพล ป. พบลสงคราม หลกสตรป พ.ศ. 2493 หลกสตรลวนเปนไปเพอการสรางฐานะทางเศรษฐกจในหลกของพระพทธศาสนาซงสอดคลองกบนโยบายสรางชาตทางเศรษฐกจของรฐบาลจอมพล ป. พบลสงครามในสมยนนอยางชดเจน นอกจากน ในชวงเวลานน ประเทศไทยไดเกดความระส าระสายเพราะเกดการกบฏขนมากมาย ดงนน หลกธรรมทเปนไปเพอการปกครองประชาชนไดงายขนจงมอยในหลกสตรนดวย หลกสตรป พ.ศ. 2498 สอดคลองกบ พ.ร.บ. ปองกนการกระท าอนเปนคอมมวนสต หากเราพจารณาจากสภาพสงคมไทยในเวลานนกจะพบวาสงส าคญทคกคามเสถยรภาพของประเทศไทยในขณะนนคงจะหลกไมพนเรองการคกคามจากลทธคอมมวนสต ดงนนเนอหาของวชาพระพทธศาสนาจงไดถกน ามาใชเพอเปนเครองมอของรฐในการตอสกบลทธคอมมวนสตเพมเตมไปจากบทบาทเดมทมหนาทในการสรางความจงรกภกดตอชาตหรอรฐธรรมนญ

หลกสตรป พ.ศ. 2503 ในชวงปดงกลาวเปนรฐบาลของจอมพลสฤษด ธนะรชต ซงใชนโยบายเนนเรองการพฒนาเศรษฐกจของชาตโดยจะเหนไดจากในป พ.ศ. 2504 – 2509 รฐบาลไดใชแผนพฒนาเศรษฐกจแหงชาตฉบบท 1 และหลกธรรมในพระพทธศาสนากไดมการปรบตวในเรองนดวยเชนกนเพราะถอเปนภารกจส าคญของรฐบาลทจะท าใหประชาชนในประเทศมความรงเรองทางเศรษฐกจทเทาเทยมกน หลกสตรป พ.ศ. 2518 การทเกดการบรณาการวชาพระพทธศาสนาทเนนเรองความสงบของตนเองและสงคมนนนาจะมาจากเหตการณส าคญทางการเมองในชวงเวลานนคอเหตการณ 14 ตลาคม พ.ศ. 2516 จากเหตการณความไมสงบทผานมา รฐบาลยอมตระหนกถงพฤตกรรมรวมถงทศนคตของเยาวชนมากขนเปนธรรมดา เพราะนอกจากบทบาทของนสต นกศกษาจะมมากขนตอสงคม และสามารถสงผลกระทบตออ านาจการปกครองของรฐแลว รฐบาลยงตองระวงบทบาทของนสต นกศกษาทอาจมผลตอปญหาความไมสงบดงทเคยเกดขนในเหตการณเดอนตลาคมกเปนได

หลกสตรป พ.ศ. 2521 หลกสตรดงกลาวอยในชวงของแผนการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2520 ทมความมงหมายเพอสรางเสรมคณภาพของพลเมองใหสามารถด ารงชวตและท าประโยชนแกสงคม โดยเนนการศกษาเพอสรางเสรมความอยรอดปลอดภย ความมนคงและความผาสกรวมกนในสงคมไทยเปนประการส าคญ โดยมความมงหมาย เชน ใหมความเขาใจและกระตอรอรนทจะมสวนรวมในการปกครองประเทศตามวถทางประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยเปนประมข ยดมนในสถาบนชาต ศาสนา พระมหากษตรย วตถประสงคดงกลาวยงสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 4

176

(2520 – 2524) ในหมวดทเกยวของกบการพฒนาการศกษาซงมสาระส าคญเกยวกบการปรบปรงหลกสตร เนอหาสาระส าคญและกระบวนการเรยนรใหสอดคลองกบระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยเปนประมขโดยยดมนในสถาบน ชาต ศาสนา พระมหากษตรยเปนหลก ทงนอาจเปนเพราะวาหลงจากเกดเหตการณ 14 ตลาคม พ.ศ. 2516 และเหตการณ 6 ตลาคม พ.ศ.2519 ซงนกศกษาถกมองวาเปนตนเหตความรนแรงและความไมสงบ รวมถงตองการท าลายชาต ศาสนาและพระมหากษตรย ดงนนการทหลกสตรการศกษาเนนวตถประสงคดงกลาวจงไมใชเรองแปลกแตอยางใด

หลกสตรป พ.ศ. 2524 ยงมความมงหมายทตอเนองมาจากหลกสตรการศกษาป พ.ศ. 2521 ซงผเรยนหลกสตรการศกษาป พ.ศ. 2521 กจะเปนผทเรยนหลกสตรป พ.ศ. 2524 การสรางทศนคตในการสรางความเปนชาตไทยกไดถกบรณาการในหลกสตรนเนองจากวาระทจะมการฉลองสมโภชกรงรตนโกสนทรครบ 200 ป ในระหวางวนท 4 – 21 เมษายน พ.ศ. 2525 บรรยากาศแหงความเปนชาตไทยทมประวตศาสตรมายาวนานยอมท าใหหลกสตรการศกษาปรบตวเพอใหเขากบบรรยากาศของชาตในวาระนนดวย หลกสตรนยงไดเนนย าเรองความเปนประชาธปไตย ความมงหมายดงกลาวนาจะเกดจากสาเหตทางการเมองหลายประการ กลาวคอ ในสมยทพลเอกเปรม ตณสลานนท เปนนายกรฐมนตรไดน านโยบายการใช “การเมองน าการทหาร” ตามค าสงนโยบายท 66/2523 ซงเปดโอกาสใหผหลงผดมอบตวเปนผลใหพรรคคอมมวนสตในประเทศไทยออนก าลงและสลายตวไป หลงจากนนในวนท 1 เมษายน พ.ศ. 2524 ไดมกลมทหารยงเตรก ไดท าการปฏวตรฐบาลของพลเอกเปรม ตณสลานนท แตฝายปฏบตการท าการไมส าเรจ เหตการณทงสองนมจดรวมกนคอเปนภยทคกคามระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยเหมอนกนแตมสาเหตตางกน เหตการณทงสองนยอมมสวนท าใหรฐบาลใชหลกสตรการศกษาและวชาพระพทธศาสนาเปนการปลกฝงอดมการณตามระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยไวไดดทสด

หลกสตรป พ.ศ. 2533 ยงมการเนนย าเรองประชาธปไตยอย สาเหตนาจะมาจากการทระบอบประชาธปไตยในประเทศยงมความไมมนคงตลอดมา เชน ในสมยพลเอกชาตชาย ชณหะวณ ด ารงต าแหนงนายกรฐมนตร คณะรกษาความสงบเรยบรอยหรอ “รสช.” ไดท าการยดอ านาจจากรฐบาล นอกจากนในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 6 พ.ศ. 2530 – 2534 มการกลาวถงการใชหลกสตรการศกษาในการพฒนาจตใจในเรองประชาธปไตยดวย หลกสตรป พ.ศ. 2544 สอดคลองกบหลกการในพระราชบญญตการศกษาแหงชาต ป พ .ศ. 2542 ทมความมงหมายและหลกการวาในกระบวนการเรยนรตองมงปลกฝงจตส านกทตองเกยวกบการเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขและสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 9 ทมจดมงหมายหลกเพอ “การพฒนาทยงยนและความอยดมสขของคนไทย” รวมถงมคานยมรวม โดยการสรางจตส านกใหคนไทยไดตระหนกถงวกฤตของประเทศและความจ าเปนทตองปรบเปลยนกระบวนการคด ทศนคตและกระบวนการท างานโดยยด “ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” เปนปรชญาน าทาง การทแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตมความมงหมายเชนนกนาจะเนองมาจากวกฤตการณทางเศรษฐกจเมอป พ.ศ. 2540 ทใหบทเรยนแกคนไทยมากมายหลายประการ

177

นอกจากน รฐบาลยงมนโยบายวาในปการศกษา 2546 ใหมโรงเรยนวถพทธน ารองจงหวดละ 2 โรงเรยน ซงในเบองตนมโรงเรยนเขารวมโครงการในป พ.ศ. 2546 จ านวน 89 โรงเรยน จนสนป พ.ศ. 2547 มโรงเรยนวถพทธทวประเทศกวา 15,000 โรงเรยน ทงนอาจเปนเพราะในชวงตนของการรางหลกสตรการศกษาป พ.ศ. 2544 นนไมมการระบชอศาสนาใดๆ ทงสนจนท าใหมการเรยกรองจากกลมชาวพทธโดยชาวพทธกวา 5,000 คน จาก 34 องคกร นดชมนมเพอเสนอขอเรยกรอง 5 ขอ โดยขอเรยกรองท 4 มการเสนอใหวชาพระพทธศาสนาเปนหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานและมมาตรฐานเดยวกนทวประเทศโดยเปนวชาบงคบส าหรบนกเรยนทเปนพทธศาสนกชนและมคาหนวยการเรยนและเวลาเรยนไมนอยกวาในหลกสตรปจจบน ทงนสบเนองจากการปฏรปการศกษาทใหยบกระทรวงศกษาธการ ทบวงมหาวทยาลย คณะกรรมการการศกษาแหงชาต มาจดตงเปนกระทรวงใหมคอกระทรวงศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ซงสงผลกระทบตอโครงสรางพระพทธศาสนา ทงระบบการบรหารคณะสงฆ การจดการศาสนสมบต และการลดความส าคญของวชาพระพทธศาสนาในโรงเรยนและเนองจากมการน าตวแทนจากศาสนาอนเขามาบรหารงานศาสนาพทธจนเปนเหตใหคณะสงฆและพทธศาสนกชนจ านวนมากไมพอใจซงคณะสงฆและองคกรพทธไดออกมาเรยกรองใหส านกงานปฏรปการศกษาบรรจหลกสตรวชาพทธศาสนาเปนหลกในทกชนเรยน พรอมทงใหยกเลกการน าตวแทนจากศาสนาอนเขามาเปนคณะกรรมการการศาสนาและวฒนธรรมหรอหากไมยกเลกกใหแยกสวนงานพระพทธศาสนาเปนองคกรอสระ

หลกสตรป พ.ศ. 2551 เนอหาหลกสตรเหลานสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 ทมเรองการพฒนาหลกสตรทงในและนอกระบบใหสอดคลองกบการบรณาการเรองศลธรรม ประวตศาสตร วฒนธรรมและการลดความขดแยงแบบสนตวธ ทงน สถานการณทางพระพทธศาสนาในชวงเวลานนจะพบวาพระสงฆซงถอเปนสถาบนหลกในพระรตนตรยไดเขาไปมสวนเกยวของกบความขดแยงทางการเมองอยางชดเจน กลาวคอ ทามกลางความขดแยงทางการเมองทเกดขน สมณะจากส านกสนตอโศกจ านวนหนง น าโดยสมณะโพธรกษและสมณจนทเสฏโฐ (ทานจนท) ไดเขารวมชมนมกบฝายพนธมตรทงทสนามหลวง (กอนรฐประหาร 19 กนยายน พ.ศ. 2549) และทท าเนยบรฐบาลโดยทานจนทไดขนเวทปราศรยของฝายพนธมตรดวย ตอมาพระสงฆจากองคกรบรหารมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย (มจร.) จ านวนหนงน าโดยพระสาธต เมธวาท นายกองคกรกไดขนเวทปราศรยของกลมแนวรวมประชาธปไตยตอตานเผดจการแหงชาต (นปช.) ทสนามหลวง (กอนการประกาศ พ.ร.ก. ฉกเฉน) เพอตอตานฝายพนธมตรและส านกสนตอโศก

ขณะเดยวกน บรรพชตอกกลมหนง เชน พระศรญาณโสภณ พระไพศาล วสาโล พระมหาวฒชย วชรเมธและแมชศนสนย เสถยรสตกไดแสดงความคดเหนทางการเมองดวยการออกแถลงการณ “ค าขอบณฑบาตอาวธและความรนแรง” เมอวนท 9 กนยายน เพอเรยกรองใหการชมนมทางการเมองของทกฝายเปนไปอยางสงบและสนต ปราศจากอาวธหรอความรนแรงใดๆ ดงนนการท เนอหาวชาพระพทธศาสนาในหลกสตรและแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตจะมวตถประสงคในการบรณาการเรองศลธรรม ประวตศาสตร วฒนธรรมและการลดความขดแยงแบบสนตวธจงสอดคลองกบสถานการณพระพทธศาสนาและสงคมไทยโดยรวมในขณะนนไดเปนอยางด จะเหนไดวาหลกสตรทกชน

178

ปทผานมายอมปรบเปลยนและมจดมงหมายตามบรบทแวดลอมในดานตางๆ ของสงคมไทย ดงนนการใชหลกสตรการศกษาเปนสอในการกลอมเกลาจตใจพลเมองใหมทศนคตตางๆ ตามทรฐตองการจงเปนเรองทรฐท ามาตลอด

7.2 การบรณาการหลกสตร

เรองการบรณาการหลกสตรนน จากขอมลสรปไดวาหลกสตรในอดตจะเนนการบรณาการเรองปรยตและปฏบตมากกวาหลกสตรใหมๆ คอไมเพยงแตสอนดานทฤษฎแตมงผลไปถงการลงมอท าจรง หลกสตรยคแรกจะเนนเรองศลมากกวาเรองอนๆ แตตอมากมการเพมเรองสมาธและปญญา แตโดยภาพรวมนนจะเหนไดวามเรองเกยวกบสมาธนอย สวนเรองปญญานนหลกสตรเกาจะเนนการสรางใหเกดขนจรง แตหลกสตรใหมจะเนนเรองปรยตมากกวาและเปนทนาสงเกตวาวชาภาษาไทยในหลกสตรเกาๆ จะสามารถบรณาการเรองไตรสกขาไดมากกวาวชาพระพทธศาสนาโดยเฉพาะเรอ งปญญาสกขาและยงเนนการบรณาการกบการปฏบตไดมากกวาวชาพระพทธศาสนาเสยดวยซ า อยางไรกด ในหลกสตรเกาๆ จะเหนการบรณาการเชอมโยงระหวางวชาไดดและครอบคลมมากกวาหลกสตรใหมๆ โดยอาศยหนงสออานเสรมประสบการณเปนสวนเสรม เรองการบรณาการน นกการศกษาของไทยหลายคน อาท สมตร คณากร (2518) สงด อทรานนท (2527) และธ ารง บวศร (2532) ไดน าเรองการบรณาการนมาเผยแพรและทดลองใชมาโดยล าดบ แมในหลกสตรประถมศกษาและมธยมศกษาของไทยทใชอยในปจจบนกไดกลาวถงเรองการบรณาการในแนวทางจดการศกษาตามหลกสตรและถาจะยอนทบทวนกนอยางจรงจงแลวกจะพบวาการจดการศกษาของไทยแตโบราณกถอเอาผเรยนเปนใหญเปนศนยกลางมาแตเดม ครจะจดการศกษาใหศษยกตองค านงถงพนฐานทางพฤตกรรมและอปนสยของศษยแตละคนซงไมเหมอนกนเปนทตง รวมทงเนอหาของวชาทสอนกอนโลมใหด าเนนไปตามวถชวตและสภาพแวดลอมเปนส าคญ การบรณาการจงไมเปนเรองใหมส าหรบการศกษาไทยและครไทยแตอยางใด1

เมอวชาจรยศกษายงเปนวชาเฉพาะอยจะบรณาการใหไดผลอยางไร ค าตอบกคอจะตองสอนวชาจรยศกษาอยางเปนสนามรวมของวชาทกวชา วชาการทกอยางจะตองรวมอยทจรยศกษา ตามปกตจรยศกษาอยในหมวดสงคมศกษา วชาอนๆ จะมาสมพนธกนในวชาสงคมศกษา จรยศกษาจงเปนจดยอดในสงคมศกษา ในเมอยงแกปญหาสวนรวมไมได เพราะในขณะทยงอยในระบบของความช านาญเฉพาะยงตองใหครสอนวชาเฉพาะทช านาญในสาขาของตน วชาจรยศกษากใหครจรยศกษาสอนแบบสนามรวมเทาทท าได สวนวชาอนๆ กจะตองใหครทสอนในแตละวชานนมจตส านกถงหนาทและความสมพนธของวชานนกบวชาอนๆ ในระบบวามความเชอมโยงกบวชาอนอยางไรในการทจะสมฤทธวตถประสงคของการศกษาหรอวชานจะมสวนชวยในการพฒนามนษย ในการพฒนาสงคมใหมการอยรวมกนดวยด มนษยจะอยในสงคมและในระบบนเวศวทยาอยางไรจงจะเกดผลด วชาทกอยางตองสอนอยางมการประสานกลมกลนสอดคลองอยางน ครทกคนทสอนวชาเฉพาะจะตองมจตส านกในบรณาการดวยเพอใหวชาของตนไปสมพนธกบวชาอนๆ ตลอดจนสภาพสงคมและนเวศวทยาทเปนจรง 2 ตวอยาง

1 ราตร เพรยวพานช. การจดกจกรรมการเรยนการสอนวชาภาษาไทย, หนา 333.

2 พระเทพเวท (ประยทธ ปยตโต), เพออนาคตของการศกษาไทย, หนา 35 – 40.

179

ปญหาของหลกสตรใหมท ไ มสามารถบรณาการเช อมโยงไดด เชน หลกสตรป พ .ศ. 2533 กระทรวงศกษาธการไดชแจงวาไดเหนคณคาของวชาจรยธรรมมากขนเน องจากปญหาเยาวชน กระทรวงศกษาธการจงไดชแจงดงตอไปน

แมวาการประกาศเพมเตมพระพทธศาสนาครงนจะเปนเรองของการเจตนาดของบคคลหลายฝายกตาม จากการนเทศ ตดตามและประเมนผลการใชหลกสตรพบวามปญหาทงในดานการปฏบตและการจดการเรยนการสอน กลาวคอโรงเรยนตองหาเวลาพเศษเพมจากเดมมาจดสอนเพราะหลกสตรเพมเนอหาแตไมไดเพมคาบเวลาให ครผสอนสวนใหญยงไมมความเขาใจลกซงถงหลกธรรมดพอ โรงเรยนขาดครทมความรทางพระพทธศาสนาอยางแทจรง การสอนกเปนไปตามทกลาวไวในต ารา มงการทองจ ามากกวาการวเคราะหและปฏบต นอกจากนครและบคคลในสงคมกยงไมเปนตวอยางทดใหแกนกเรยนทงในดานความประพฤตและการปฏบต3

แมวากระทรวงศกษาธการไดชแจงขอเทจจรงดงกลาวแลวกตาม แตเมอพจารณาใหดกจะเหนไดวาค าชแจงนสะทอนความบกพรองของกระทรวงศกษาธการดวย กลาวคอ เมอกระทรวงศกษาธการไดท าการตดตามและประเมนผลจนพบปญหาดงกลาวแลว กระทรวงควรทจะแกไขปญหาทเ กดขน เชน พฒนาครผสอนใหมความรและความประพฤตทดขนเพราะปญหาอาจจะไมไดอยทหลกสตรแตอาจอยทคณภาพของครผสอนกเปนได เมอครผสอนไมมประสทธภาพยอมท าใหการเรยนการสอนดอยประสทธภาพลงแตไมใชเปนเพราะหลกสตร จากขอมลจะเหนไดว าวชาพระพทธศาสนาของหลกสตรการศกษาในปนมความเปนมาตรฐานในแงของการจดกลมเนอหาวชากลาวคอในสวนของเนอหามการวางระบบหวขอวชาพระพทธศาสนาอยางมมาตรฐานคอในระดบประถมศกษาแบงเปนสาระ 9 ประการ ซงในทกระดบชนของประถมศกษาตองเรยนภายในสาระ 9 ประการน เพยงแตมการปรบเนอหาในเรองเดยวกนใหเหมาะกบระดบชน สวนในระดบมธยมศกษาตอนตนและตอนปลายกเชนเดยวกนมการแบงหวขอเปน 8 สวน และใชการเปลยนแปลงเนอหาในแตละสวนตามความเหมาะสมของระดบชน ซงเนอหาไมวาจะเปนการแบงเปนสาระทง 9 หรอ 8 กตาม เมอพจารณาแลวพบวามความครอบคลมเนอหาสาระของพระพทธศาสนาไดครบถวนและหวขอแตละสวนนนมการบรณาการเชอมโยงซงกนและกนตามสมควร โดยกระทรวงศกษาธการไดอธบายวา

หวขอทง 8 เรองนมการก าหนดสาระส าคญในแตละรายวชาซงทางกระทรวงศกษาธการชแจงวาไดมการพจารณาทงแนวนอนและแนวตง กลาวคอใชหวขอเรองเปนเกณฑในแนวนอนแลวก าหนดขอบขายของสาระส าคญกระจายตามระดบชน ทงนเพอความตอเนองของเรองทเรยน ขณะเดยวกนกเพอลดความซ าซอนของเนอหารายละเอยดในเรองเดยวกน4

3 กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ ,คมอหลกสตรพระพทธศาสนา ระดบมธยมศกษาตอนตน ในหลกสตรมธยมศกษาตอนตน พทธศกราช 2521 (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2533), หนา 1 – 2. 4 เรองเดยวกน, หนา 8 – 12.

180

การแบงเนอหาวชาเชนน ในอกดานหนงกลบท าใหหลกสตรเกดปญหาเรองความซ าซอนของเนอหาวชาและการแบงแยกเนอหาวชา กลาวคอเมอมการแบงเนอหาเปน 8 สวนในทกระดบชน เนอหาในแตละหวขอนนยอมมความซ าซอนกนทงในแงของเนอหาและวตถประสงค เชน ในสวนของมรรยาทชาวพทธ ศาสนพธและวนส าคญทางพทธศาสนา ในทกระดบชนคอตงแตในระดบประถมศกษาถงมธยมศกษาตอนตนและตอนปลายจะพบความซ าซอนของเนอหาวชา เชน วนส าคญทางพทธศาสนาจะมวนธรรมสวนะ วนมาฆบชา วนวสาขบชา วนอาสาฬหบชา ซงในทกระดบชนก จะมเนอหาของวนดงกลาวประกอบอยดวย เนอหาในสวนอนๆ เชน การบรหารจตและเจรญปญญาในระดบประถมศกษาจะเปนการปฏบตภาวนาแบบพอง – ยบ ในทกระดบชน ในระดบมธยมศกษาตอนตนกจะมเนอหาเกยวกบการปฏบตสมาธแบบนบลมหายใจในทกวชาเชนกน ในสวนของมธยมศกษาตอนปลายเนนการปฏบตกรรมฐานแบบอนสต 10 ประการ ซงถงแมวาจะมการเปลยนหวขอกรรมฐานในระดบชนตางๆ เชน บางชนใชพทธานสต บางชนใชมรณานสต แตการจดเนอหาเชนนกมความซ าซอนกนในแงของหมวดธรรมเชนเดยวกน สวนปญหาประการทสองคอปญหาในการแยกหมวดธรรมนนพบวาหลกธรรมเดยวกนไดถกแบงแยกสอนในหลายระดบชน เชน เรองของทศ 6 พรหมวหาร 4 มงคล 38 ประการ แมแต อรยสจ 4 ซงถอเปนหวใจส าคญของพระพทธศาสนากถกแบงแยกหวขอธรรมในหมวดเดยวกนใหเรยนในระดบชนตางๆ กน ดวยเหตน หลกธรรมหลายประการจงถกตดแบงเรยนในแตละระดบชน เรองดงกลาว กระทรวงศกษาธการไดชแจงวา

การแตกยอยเนอหาบางเรองในสวนทเกยวกบหลกธรรมของพระพทธศาสนาในกลมสรางเสรมลกษณะนสยนน จะเหนไดวาหลกธรรมในแตละระดบชนจะปรากฏเพยงบางหวขอหรอปรากฏไมครบทงหมด แตจะไปปรากฏครบในระดบชนทสงขน ทงน ไดค านงถงความยากงายใหสอดคลองกบพฒนาการของเดก เชน ในเรองของทศ 6 ชนประถมศกษาปท 2 ก าหนดใหเรยนเพยง 4 หวขอคอการเคารพพอแม การเคารพคร การเคารพผอาวโส ความรกและความสามคคกบพนอง ชนประถมศกษาปท 4 ใหเรยนเพมอก 1 หวขอคอความรกและความสามคคกบเพอนเมอถงชนประถมศกษาปท 6 จะไดเรยนครบทกหวขอ5

เรองการแบงแยกหมวดธรรมในวชาพระพทธศาสนานน แมจะเปนผลดในเรองของการแบงระดบเพอความเหมาะสมของผฟง แตในขณะเดยวกนการแบงแยกหมวดธรรมเดยวกนออกจากกนนนยอมท าใหการเรยนหมวดธรรมนนๆ ขาดความตอเนองและขาดความสมบรณไดเชนเดยวกนเพราะปรากฏวาหลกธรรมบางขอในหลกสตร เชนเรองประโยชน 3 ไดถกตดจนเหลอประโยชนเพยงอยางเดยวคอประโยชนในปจจบน (ทฏฐธมมกตถประโยชน) เทานน สวนประโยชนอก 2 ประการมไดมการกลาวถง เรองการแบงแยกหมวดธรรมออกมาศกษาน พระธรรมปฎก (สมณศกดในขณะนน) กลาววา

5 กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, คมอหลกสตรพระพทธศาสนาตามหลกสตรประถมศกษา พทธศกราช 2521 (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2533), หนาค าชแจง.

181

เพราะฉะนนพระพทธเจาจงไมไดตรสธรรมแคเมตตา นเปนเหตใหพระพทธเจาตรสธรรมเปนชดๆ เพอใหมดลยภาพทจะตองปฏบตใหครบ ถาเราเอาธรรมมาแยกกระจายออกเปนขอๆ จะเปนอนตราย ในสงคมของเรา แมแตในการเรยนการสอนกนยมเอาธรรมแยกออกมาเปนขอๆ เอาเมตตาขอหนง เอากรณามาขอหนง จนไมรวาชดของมนอยทไหน การทพระพทธเจาตรสธรรมไวเปนชดๆ นมเหตผลเพราะธรรมนนเปนองครวมตองปฏบตใหครบจงจะมความสมบรณในตวถาท าไมครบกจะมโทษ เมตตากรณาน ถาปฏบตไมเขาเปนชดและไมครบชดกจะมโทษได6

มนษยจ าเปนตองใชทกษะหลายประการในการเรยนรจากประสบการณรวมทงในการแกไขปญหาตางๆ ทเกดขนในชวต ไมวาจะเปนปญหางายๆ หรอซบซอนเพยงใดกตามแตการสอนแยกเนอหาวชาจะท าใหการเรยนนนไมสอดคลองกบชวตจรงเพราะนกเรยนจะมองไมเหนความเชอมโยงของสงทเรยนกบสงทเปนไปในชวตจรงนอกโรงเรยน หลกสตรทเนนการสอบแบบบรณาการจะสอดคลองกบชวตมากกวา โดยจะชวยใหเขาใจและมองเหนความสมพนธเชอมโยงของเนอหาวชาตางๆ ทงยงกระตนใหใฝเรยนรเนองจากสามารถน าเนอหาและทกษะทเรยนไปใชในชวตจรง การจดการเรยนรแบบบรณาการยงชวยลดความซ าซอนของเนอหาวชา ลดจ านวนเวลาเรยนเปนการแบงเบาภาระของผสอนรวมทงสงเสรมผเรยนใหมโอกาสใชความคด ประสบการณ ความสามารถ ตลอดจนทกษะตางๆอยางหลากหลาย กอใหเกดการเรยนรทกษะกระบวนการและเนอหาสาระไปพรอมกน 7 แตจากค าชแจงของกระทรวงศกษาธการในหลกสตรป พ.ศ. 2533 จะเหนวาการบรณาการวชาพระพทธศาสนาไมไดเปนไปตามหลกการบรณาการแตอยางใดเพราะไมไดลดความซ าซอนของเนอหาวชา ไมไดลดจ านวนเวลาเรยนและไมไดเปนการแบงเบาภาระของผสอน ผสอนประจ าวชาจะมความเชอมนและเขาใจการบรณาการทตรงกนหรอไม การก าหนดหวขอเรองตองค านงถงความสนใจของผเรยนเปนส าคญแตเทาทพบผเรยนไมมโอกาสเลอกเพราะการจดการเรยนการสอนทผานมายงเนนการถายทอดเนอหาวชามากกวาการเรยนรจากสถานการณทเปนจรงไมเนนกระบวนการเรยนทใหผเรยนไดพฒนาในดานการคดวเคราะห สงเคราะห การแสดงความคดเหนและการแสวงหาความรดวยตนเอง8 หากจะสรปการบรณาการภายในวชาพระพทธศาสนา ระหวางวชาทเกยวของ การบรณาการกบหลกไตรสกขาและการบรณาการระหวางปรยตกบปฏบต สรปไดตามตารางดงตอไปน

6 พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต), จารกบญ จารกธรรม (กรงเทพ: บรษทสหธรรมก จ ากด, 2543), หนา 101. 7 ราตร เพรยวพานช. การจดกจกรรมการเรยนการสอนวชาภาษาไทย, หนา 334 – 335.

8 พกล เอกวรางกร, “การวจยและพฒนาระบบการวดและประเมนผลการเรยนรแบบบรณาการระดบประถมศกษา,”, หนา 36.

182

ตารางท 27 สรปการบรณาการวชาพระพทธศาสนาและวชาทเกยวของ

การบรณาการ หลกสตรป พ.ศ.

วชา

การบรณาการในวชา

พระพทธศาสนา

การบรณาการ

กบวชาพระพทธศาสนา


กบหลกไตรสกขา


กบปรยตปฏบต พ.ศ. 2491 ประถมศกษา

1. ศลธรรม 2. หนาทพลเมอง 3. ประวตศาสตร 4. ภาษาไทย

มนอย

ม ม ม

ศล ศล ศล ศล

ม ม ม ม

พ.ศ. 2493 มธยมศกษาตอนตน มธยมศกษาตอนปลาย

1. ศลธรรม 2. หนาทพลเมอง 3. ประวตศาสตร 4. ภาษาไทย 1.ศลธรรม 2.หนาทพลเมอง 3. ประวตศาสตร 4. ภาษาไทย

มนอย

ม

ม ม ไมม

ม ม ม

ศล ศล ศล - ศล

ปญญา ศล ศล ศล

ม ม ม - ม ไมม ม ม ม

พ.ศ. 2498 ประถมศกษา

1. สงคมศกษา 2. ภาษาไทย

ไมม

ม

ศล ศล

ม ม

183

พ.ศ. 2503 ประถมศกษาตอนตน ประถมศกษาตอนปลาย มธยมศกษาตอนตน มธยมศกษาตอนปลาย

1.สงคมศกษา 2. ภาษาไทย 1. สงคมศกษา (ศลธรรม) 2. ประวตศาสตร 3. ภาษาไทย 1. ศลธรรม 2. สงคมศกษา 3. ภาษาไทย 1. สงคมศกษา ก. (ศลธรรม) 2. ประวตศาสตร 3. สงคมศกษา ข. (ประวตศาสตร) 4. ภาษาไทย 5. ภาษาบาล

ไมม

ม

ไมม

ไมม

ไมม ม ม

ไมม ม ม ม ม ม

- - ศล ศล ศล สมาธ ปญญา ศล สมาธ ปญญา

- ศล

ปญญา ศล - - ศล สมาธ ปญญา ศล

- - ม ม ม ม ม ม ไมม ไมม

- ม ม ม ไมม ไมม ม ม ม ม

พ.ศ. 2518 มธยมศกษาตอนปลาย

1. ศลธรรม (ส 442) 2. ศลธรรม (ส 543) 3. พทธศาสนาในประเทศไทย

ม ม ม

ศล ศล ศล

ไมม ม ไมม

184

(ส 042) 4. สงคมศกษา 2 (ส 402) 5. สงคมศกษา 3 (ส 503) 6. สงคมศกษา 4 (ส 504) 7. ศาสนาสากล (ส 031) 8. ภาษาไทย (ท 503) 9. ภาษาไทย (ท 504) 10. การประพนธ (ท 041) 11. ภาษากบวฒนธรรม (ท 031) 12. ภาษาบาล

ม ม ม ม ม ม ม ม ม

- ศล ศล สมาธ ปญญา ศล ศล

ปญญา ศล

ปญญา ศล ศล ศล

- ม ม ไมม ไมม ไมม ม ม ม ม ม ม ม

พ.ศ. 2521 ประถมศกษา มธยมศกษาตอนตน

1.สรางเสรมประสบการณชวต 2. สรางเสรมลกษณะนสย 3. ภาษาไทย 1. ประเทศของเรา (ส 101 – ส 102) 2. ภาษาไทย

มนอยมาก

ไมม

ม ม ม

ศล สมาธ ปญญา ศล สมาธ ปญญา ศล

ปญญา ศล

ปญญา

ม ไมม ไมม ม ม ไมม ม ม ม ม

185

พ.ศ. 2524 มธยมศกษาตอนปลาย

1. สงคมศกษา (ส 401) 2. สงคมศกษา (ส.402) 3. สงคมศกษา (ส 606) 4. ประวตสงคมและวฒนธรรมไทย (ส 0210) 5. พทธศาสนาในประเทศไทย (ส 041) 6. พระพทธรปและพทธศลปในประเทศ ไทย (ส 042) 7. ภาษาไทย (ท 401) 8. ภาษาไทย (ท 503) 9. การอานและพจารณาวรรณกรรม (ท 021) 10. ประวตวรรณคด (ท 031) 11. การพนจวรรณคดมรดกเฉพาะเรอง (ท 034) 12. ภาษากบวฒนธรรม (ท 051) 13. ภาษาไทยเพอประโยชน (ท 071) 14. ภาษาบาล

ม ม ม ม

ม ม ม ม ม ม ม ม ม ม

ศล ศล สมาธ ปญญา ศล

ปญญา ศล

ศล ศล

ปญญา ปญญา ศล

ปญญา ศล

ปญญา

ศล ศล

ปญญา

ไมม ม ม ไมม ม ไมม ไมม

ไมม ไมม

ม ม ไมม ไมม ไมม ม ม ม ม

พ.ศ. 2533 ประถมศกษา

1.สรางเสรมประสบการณชวต 2. สรางเสรมลกษณะนสย

ม ม

ศล ศล

ม ม

186

มธยมศกษาตอนตน มธยมศกษาตอนปลาย

3. ภาษาไทย 1. พระพทธศาสนา (ส 018, ส 019, ส 0110, ส 0111, ส 0112, ส 0113) 2. ประเทศของเรา (ส 101, ส 204, ส 306) 3. จรยธรรมกบบคคล (ส 017) 4. ภาษาไทย (ท 203, ท 204) 1. พระพทธศาสนา (ส 048, ส 049, ส 0410, ส 0411, ส 0412, ส 0413) 2. วชาสงคมศกษา (ส 401, ส 605) 3. ประวตสงคมและวฒนธรรมไทย (ส 1210) 4. ศาสนาสากล (ส 041) 5. พระพทธรปและพทธศลปใน ประเทศไทย (ส 042) 6. การพด (ท 011) 7. การพนจวรรณคดมรดกเฉพาะเรอง (ท 034) 8. ภาษาลานนา (ท 08051) 8. ภาษาบาล (บ 011 – 016, บ 021 – 026)

ม ม

ม ม ม ม ม ม ม ม ม ม ม ม

สมาธ ปญญา ศล ศล สมาธ ปญญา ศล

ศล ศล ศล สมาธ ปญญา ศล ศล

ศล ศล

ศล ศล

ศล ศล

ม ม ม ม ม ม ม

ไมม ม ม ม ม ไมม ไมม

ม ม ม ม ม ม

187

พ.ศ. 2544 หลกสตรประถมศกษา หลกสตรมธยมศกษา

กลมสาระการเรยนรในกลมสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม 1. สาระท 1 ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม 2. สาระท 2 หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการด าเนนชวตในสงคม 3. สาระท 3 เศรษฐศาสตร 4. สาระท 4 ประวตศาสตร กลมสาระการเรยนรภาษาไทย

ม

ม ม ม ม

ศล สมาธ ปญญา ศล


ม ม ม ม

ไมม ม ม

พ.ศ. 2551 หลกสตรประถมศกษา หลกสตรมธยมศกษา

กลมสาระการเรยนรในกลมสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม 1. สาระท 1 ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม 2. สาระท 2 หนาทพลเมอง วฒนธรรมและการด าเนนชวตในสงคม 3. สาระท 3 เศรษฐศาสตร 4. สาระท 4 ประวตศาสตร กลมสาระการเรยนรภาษาไทย

ม

ม ม ม ม ม ม

ศล สมาธ ปญญา ศล


ปญญา

ม ม ไมม ม ม ม ม ไมม

188

จากขอมลจะเหนไดวาวชาพระพทธศาสนา ศลธรรมหรอจรยศกษาทผานมาทงหมดถกจดใหเปนวชาเฉพาะทงๆ ทเปนวชาทจะตองบรณาการมากทสด เนองจากเปนวชาทตองเรยนดวยชวตแตกลบถกจดใหเปนวชาเฉพาะไปดวยและกลายเปนวาตองมครจรยศกษาตางหากจากครอนซงเปนครทช านาญพเศษในเรองจรยธรรม เรองเหลานจงกลายเปนปญหาเพราะเมอแยกเปนวชาช านาญพเศษกเสยงตอการทจะกลายเปนวชาทองจ าทไมเขากบชวตทแทจรง ทงๆ ทจรยศกษานเปนวชาทฝกการใชโยนโสมนสการใหรจกคดรจกพจารณาและรเหนถกตองตามจรงวาคนจะปฏบตตอวชาการอนๆ อยางไร จะเรยนวชาอนอยางไรและจะน ามาบรณาการในการด าเนนชวตอยางไรในการทจะพฒนาวตถ พฒนาเทคโนโลยและพฒนาสงคมใหเกดผลดซงเปนเรองของจรยศกษาในความหมายทกวาง ถาบรณาการวชาจรยศกษาเพอพฒนามนษยทกดานกลายเปนการพฒนาการทเกดประโยชนแกมนษยแกสงคมและแกธรรมชาตทงหมดแลวกจะเปนจรยศกษาทมคณคามความหมายขน9 ดงนนจงกลายเปนวาวชาพระพทธศาสนาจงถกแยกสวนแตแรก แมจะมการบรณาการรวมกบวชาสงคมศกษาและภาษาไทยแลวกตาม แตการแยกวชาพระพทธศาสนาออกมาเชนนจงท าใหเกดการเรยนแยกสวนแตกแรกและยอมท าใหคณภาพของหลกสตรวชาพระพทธศาสนาดอยประสทธภาพลง

แมวาจะมการบรณาการวชาพระพทธศาสนาทงภายในวชาและนอกวชา แตหากสงเกตเรองการบรณาการวชาพระพทธศาสนาในไตรสกขากจะพบวาหลกสตรเกอบทงหมดจะเนนเฉพาะเรองศลเทานน มไมมากนกทจะมการบรณาการครบทงไตรสกขา โดยเฉพาะไตรสกขาทขาดมากทสดในทกหลกสตรทผานมาคอเรองสมาธ การบรณาการในมมมองของพระพทธศาสนายอมไมสมบรณ ระบบการปฏบตในพระพทธศาสนาหรอระบบการศกษาอบรมทงหมดกคอสกขา 3 ตองมศล สมาธ ปญญาใหครบ ถาไมครบกไมส าเรจ ไมบรรลจดหมายของพระพทธศาสนา ศลชวยใหใจพรอมทจะเจรญสมาธ สมาธกชวยใหรกษาศลไดหนกแนนจรงจงมากขน สมาธท าใหมความคดจตใจทมนคงแนวแนเปนฐานใหแกปญญาเพราะหากจตใจแนวแนอยกบสงใดกคดสงนนไดชด มองเหนจะแจงขน ชวยใหปญญาแกกลา สวนปญญากจะชวยท าใหจตใจดขน รวาควรจะปฏบตสมาธอยางไรจงจะไดผลดและยอนมาชวยใหการรกษาศลพฒนาไปถกทาง สกขาทง 3 น ลวนบรณาการกนอยตลอดเวลาแลวจงจะเกดผลทสมบรณ10 แตจากหลกสตรทปรากฏกพบวาการเรยนวชาพระพทธศาสนานนถกแยกสวนเรองไตรสกขาในหลายวชาและในหลายหลกสตรและถงแมวาถงแมวาบางหลกสตรจะมการบรณาการทอาจจะครบหลกไตรสกขาแตเมอพจารณาไปถงการปฏบตกจะพบวาบางสกขามการบรณาการเขากบการปฏบตแตบางสกขากลบมเพยงการบรณาการเขากบหลกปรยตเทานน ดงนนในหลกสตรการศกษาทผานมาเกอบทงหมดจงไมเปนการบรณาการตามหลกไตรสกขาทงปรยตและปฏบตอยางสมบรณ อยางไรกด ไมมหลกประกนวาหลกสตรบรณาการจะถกน าไปจดเปนการเรยนการสอนแบบบรณาการดวยเสมอไป ปรากฏอยเสมอวาหลกสตรเปนแบบบรณาการจรงแตการจดการเรยนการสอนยงเปนแบบบรรยายรายวชาอยเชนเดม

9 พระเทพเวท (ประยทธ ปยตโต), เพออนาคตของการศกษาไทย, หนา 35 – 40. 10 เรองเดยวกน, หนา 56 – 60.

189

หลกสตรบรณาการแบบพทธทควรจะเปนจงควรมลกษณะดงทกลาวแลววา 1) การบรณาการเรองไตรสกขาคอศล สมาธและปญญาภายในสาขาวชาวามการสรางความสมพนธภายในวชาใดวชาหนงเพอใหเนอหาเรองไตรสกขาทก าหนดไวเปนไปในทศทางเดยวกนหรอไม 2) การบรณาการระหวางสาขาวชาวาเนอหาเรองไตรสกขาจากหลายสาขาวชาทเกยวของกนในเรองนนกวางขวางครอบคลมมากขนหรอไม โดยการบรณาการนนเปนการบรณาการระหวางความรและการกระท าหรอหลกเรองปรยตและปฏบต ในศล สมาธและปญญาครบถวนดวยจงจะเปนการบรณาการทสมบรณ นอกจากน การศกษาเรองไตรสกขาตองมการประมวลหนวยยอย องคประกอบของหมวดธรรมตางๆ เขาดวยกนโดยมความสมพนธเชอมโยง องอาศยซงกนและกน ยดหยน ปรบตวได มความเคลอนไหวตลอดเวลาและเมอรวมเขาดวยกนแลวกจะเกดความครบถวนบรบรณโดยมความประสานกลมกลน เกดภาวะไดท พอดหรอสมดล จงจะเปนการบรณาการทเปนไปตามระบบของมชฌมาปฏปทา

รายการอางอง

พระไตรปฎก

มหามกฏราชวทยาลย. พระวนยปฎก เลม 1 ภาค 1 มหาวภงค ปฐมภาคและอรรถกถา. พมพครงท 3. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย, 2536. ________________. พระวนยปฎก เลม 4 มหาวรรค ภาค 1 และอรรถกถา. พมพครงท 3. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย, 2536. ________________. พระสตรและอรรถกถาแปล ขททกนกาย คาถาธรรมบท เลม 1 ภาค 2 ตอน 1. พมพครงท 3. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย, 2536. ________________. พระสตรและอรรถกถาแปล ขททกนกาย จฬนทเทส เลม 6. พมพครงท 3. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย, 2537. ________________. พระสตรและอรรถกถาแปล ขททกนกาย มหานทเทส เลม 5 ภาค 1. พมพครงท 3. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย, 2537. ________________. พระสตรและอรรถกถาแปล ทฆนกาย มหาวรรค เลม 2 ภาค 1. พมพครงท 3. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย, 2536. ________________. พระสตรและอรรถกถาแปล ทฆนกาย สลขนธวรรค เลม 1 ภาค 1. พมพครงท 3. กรงเทพมหานคร: โรงพมพ มหามกฏราชวทยาลย, 2536. ________________. พระสตรและอรรถกถาแปล มชฌมนกาย มลปณณาสก เลม 1 ภาค 3. พมพครง ท 3. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย, 2536. ________________. พระสตรและอรรถกถาแปล สงยตตนกาย สคาถวรรค เลม 1 ภาค 1. พมพครงท 3. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย, 2536. ________________. พระสตรและอรรถกถาแปล องคตตรนกาย จตกกนบาต เลม 2. พมพครงท 3. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย, 2537. ________________. พระสตรและอรรถกถาแปล องคตตรนกาย ตกนบาต เลม 1 ภาค 3. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย, 2534. ________________. พระสตรและอรรถกถาแปล องคตตรนกาย ปญจก – ฉกกนบาต เลม 3. พมพ ครงท 3. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย, 2537.

หลกสตรการศกษาและเอกสารทเกยวของ

กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ. การจดสาระการเรยนร กลมสาระการเรยนรภาษาไทยตามหลกสตร การศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544. พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร: โรงพมพครสภา ลาดพราว, 2546.

191

_________________________. การจดสาระการเรยนรพระพทธศาสนา. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว, 2545. _________________________. คมอหลกสตรประถมศกษา พทธศกราช 2521 (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2533). พมพครงท 1. กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว, 2537. _________________________. คมอหลกสตรพระพทธศาสนา ระดบมธยมศกษาตอนตนในหลกสตร มธยมศกษาตอนตน พทธศกราช 2521 (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2533) พมพครงท 1. กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว, 2536. _________________________. ค มอหลกสตรพระพทธศาสนาตามหลกสตรประถมศกษา พทธศกราช 2521 (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2533). พมพครงท 1. กรงเทพฯ: โรงพมพครสภา ลาดพราว, 2536. _________________________. คมอหลกสตรพระพทธศาสนาตามหลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย พทธศกราช 2524 (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2533). พมพครงท 1. กรงเทพฯ: โรงพมพครสภา ลาดพราว, 2541. _________________________. บรรณนทศนสงเขปหนงสอเสรมประสบการณ ระดบประถมศกษา ของกรมวชาการ. กรงเทพฯ: โรงพมพการศาสนา กรมการศาสนา, 2527. _________________________. บรรณนทศนสงเขปหนงสอเสรมประสบการณ ระดบมธยมศกษาของ กรมวชาการ. กรงเทพฯ: โรงพมพครสภา, 2529. _________________________, สาระและมาตรฐานการเรยนร กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรมในหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544. กรงเทพมหานคร: โรงพมพองคการรบสงสนคาและพสดภณฑ (ร.ส.พ), 2544. _________________________, สาระและมาตรฐานการเรยนร กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรมในหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544 (กรงเทพมหานคร: โรงพมพครสภาลาดพราว, 2546), หนา 15. _________________________. หลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร: บรษทส านกพมพวฒนาพานช, 2544. _________________________. หล กสตรประถมศกษา พทธศกราช 2521 . พมพคร งท 4 . กรงเทพมหานคร: โรงพมพครสภาลาดพราว, 253๐. _________________________. หลกสตรประถมศกษา พทธศกราช 2521 (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2533). พมพครงท 1. กรงเทพฯ: โรงพมพการศาสนา, 2534. _________________________. หลกสตรมธยมศกษาตอนตน พทธศกราช 2521 (กรงเทพฯ: โรง พมพครสภาลาดพราว, 2525. _________________________. หลกสตรมธยมศกษาตอนตน พทธศกราช 2521 (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2533). พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร: โรงพมพครสภาลาดพราว, 2534.

192

_________________________. หลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย พทธศกราช 2524 (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2533). พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร: โรงพมพครสภาลาดพราว, 2541. กรมวชาการ, "การบรณาการ" เอกสารชดเทคนคการจดกระบวนการเรยนรทผเรยนส าคญทสด. พมพ ครงท 1. กรงเทพฯ: โรงพมพการศาสนา กรมศาสนา, 2544. _________. บรรณนทศนสงเขปหนงสอเสรมประสบการณ ระดบมธยมศกษาของกรมวชาการ. พมพ ครงท 1. กรงเทพฯ: โรงพมพครสภา, 2529. กระทรวงศกษาธการ. แนวทางการด าเนนงานโรงเรยนวถพทธ. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: โรงพมพ องคการรบสงสนคาและพสดภณฑ (ร.ส.พ.), 2546. _______________. นายเลยง ไชยกาล กบกระทรวงศกษาธการและแผนการศกษาแหงชาต . กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว, 2529. (กระทรวงศกษาธการ จดพมพเปนอนสรณในงาน พระราชทานเพลงศพนายเลยง ไชยกาล ป.ม. ท.ช. ณ วดพระศรมหาธาตวรมหาวหาร บางเขน วนท 18 สงหาคม พ.ศ. 2529). _______________. หลกสตรประโยคประถมศกษาตอนตน พทธศกราช 25๐3. พมพครงท 24. กรงเทพมหานคร: โรงพมพครสภาลาดพราว, 2518. _______________. หลกสตรประโยคประถมศกษาตอนปลาย พทธศกราช 25๐3. พระนครฯ: กรงเทพ การพมพ, 25๐3. _______________. หลกสตรประโยคมธยมศกษาตอนตน (ม.ศ. 1 – 2 – 3) พทธศกราช 25๐3. พมพ ครงท 2. พระนครฯ: โรงพมพครสภา, 25๐5. _______________. หลกสตรประโยคมธยมศกษาตอนปลาย (ม.ศ. 4 – 5 – 6) พทธศกราช 25๐3. พมพครงท 4. พระนคร: โรงพมพครสภา, 25๐8. _______________. หลกสตรประโยคมธยมศกษาตอนปลาย พทธศกราช 2518 เลมท 1. กรงเทพฯ: พมพทแผนกชางพมพ ร.ร. สารพดชางพระนคร, 2518. _______________. หลกสตรประถมศกษา พ.ศ. 2491. พมพครงท 2. พระนคร: โรงพมพครสภา, 2491. _______________. หลกสตรประถมศกษา พ.ศ. 2498. พระนคร: โรงพมพครสภา, 2498. _______________. หลกสตรมธยมศกษาตอนตน กระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2493. พมพครงท 1. พระนคร: โรงพมพครสภา, 2493. _______________. หลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย พ.ศ. 2493. พมพครงท 1. พระนคร: โรงพมพคร สภา, 2493. _______________. หลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย พทธศกราช 2524. กรงเทพฯ: อมรนทรการพมพ, 2523. กองการวจย กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ. รายงานการศกษา ปการศกษา 2497 – 2498 – 2499. พระนคร: กรงเทพการพมพ, 25๐๐.

193

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ. หลกสตรแกนกลางการศกษาขน พนฐาน พทธศกราช 2551. พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตร แหงประเทศไทย จ ากด, 2552. ส าน กว ช าการและมาตรฐานการศ กษา ส าน ก งานคณะกรรมการการศกษาข นพ น ฐาน กระทรวงศกษาธการ. ตวชวดและสาระการเรยนรแกนกลาง กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรมตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551. พมพครง ท 1. กรงเทพมหานคร: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด, 2552. ______________________________________. ตวชวดและสาระการเรยนรแกนกลาง ก ล ม ส า ร ะ การเรยนรภาษาไทยตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551. พมพครง ท 1. กรงเทพมหานคร: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด, 2552.

หนงสอภาษาไทย

โกวท วงศสรวฒน. การเมองการปกครองไทย: หลายมต. กรงเทพฯ: ศนยหนงสอจฬาลงกรณ มหาวทยาลย, 2547. จ านงค ทองประเสรฐ. มหาจฬาในอดต. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย , 2532. ธนากต. ประวตนายกรฐมนตรไทย. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: ปรามด, 2545. ธ ารง บวศร. ทฤษฎหลกสตร. กรงเทพฯ: พฒนาศกษา, ม.ป.ป.. พระ เทพ เวท ( ปร ะย ทธ ปย ต โ ต ) . เพ อ อนาคตของการศ กษาไทย .คณะศ กษาศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 2531. พระไพศาล วสาโล. พทธศาสนาไทยในอนาคต แนวโนมและทางออกจากวกฤต . พมพครงท 1. กรงเทพฯ: มลนธสดศร – สฤษดวงศ, 2546. พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต). จารกบญ จารกธรรม. พมพครงท 4. กรงเทพ: บรษทสหธรรมก จ ากด, 2543. ______________________. ตงกระทรวงพระพทธศาสนา เหตผลทแทอยทไหน. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: มลนธพทธธรรม, 2545. ______________________. พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลธรรม . พมพคร งท 8. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2538. ______________________. พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท . พมพคร งท 8. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2538. ______________________. ร จกพระไตรปฎกเพ อ เปนชาวพทธทแท . พมพคร งท 1 . กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมลนธพทธธรรม, 2543. พระพทธโฆสาจารย. คมภรวสทธมรรค. พมพครงท 4. แปลโดย สมเดจพระพฒาจารย (อาจ อาสภมหา เถร). กรงเทพมหานคร: บรษทประยรวงศพรนทตง จ ากด, 2546.

194

_________________. วสทธมรรคแปล ภาค 1 ตอน 1. พมพครงท 8. แปลโดย นาวาอากาศเอกเมฆ อ าไพจรต. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย, 2538. มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. โรงเรยนวถพทธ. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร: โรงพมพ มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2547. ราตร เพรยวพานช. การจดกจกรรมการเรยนการสอนวชาภาษาไทย. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลยรามค าแหง, 2547. ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต ส านกนายกรฐมนตร . พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542. กรงเทพ: บรษท พรกหวานกราฟฟค จ ากด, 2542. ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ. ชดฝกอบรมทางไกลบคลากร การศกษาขนพนฐาน เสนทางปฏรปการเรยนร “ครปฏรป” ตอนท 2 การเรยนรบรณาการ: ยทธศาสตรครปฏรป. กรงเทพมหานคร: อษาการพมพ, 2547. ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบทเกา พ.ศ. 2545 – 2549. กรงเทพ: โรงพมพครสภาลาดพราว, 2544. __________________________________________. แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบ ทสบ พ.ศ. 255๐ – 2554. กรงเทพฯ: หางหนสวนจ ากด ว.เจ. พรนตง, มมป.. __________________________________________. แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบ ทส พ.ศ. 252๐ – 2524. กรงเทพ: เรองแสงการพมพ, 252๐. __________________________________________. แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบทหก พ.ศ. 253๐ – 2534. กรงเทพ: โรงพมพยไนเตดโปรดกชน, 253๐. ส านกงานโครงการพเศษ ส านกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต กระทรวงศกษาธการ. การ เรยนร ... สทกษะชวต,. พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร: โรงพมพครสภาลาดพราว, 2541. ส านกงานประสานงานโครงการพฒนาทรพยากรมนษย กระทรวงศกษาธการ. คมอฝกอบรมเพอ พฒนาการเรยนการสอนแบบหนวยบรณาการวชาคณตศาสตรและวทยาศาสตร . พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร: ม.ป.ท., 254๐. สวรรณา วงศไวศยวรรณ. พทธธรรมในรฐไทย: ขอพจารณาญาณวทยาทางสงคม. กรงเทพฯ: สถาบน ไทยคดศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2529.

หนงสอภาษาองกฤษ

Hopkins, L. Thomas. Integration: Its Meaning and Application. New York: Appleton-Century Company, Inc., 1937. White, M. Alvin. Interdisciplinary Teaching. San Francisco: Jossey – Bass, 1981.

195

งานวจยและวทยานพนธ

พกล เอกวรางกร. การวจยและพฒนาระบบการวดและประเมนผลการเรยนรแบบบรณาการระดบ ประถมศกษา. วทยานพนธปรญญาดษฎบณฑต สาขาวชาการวดและประเมนผลการศกษา ภาควชาวจยและจตวทยาการศกษา คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 255๐. สวาง วงศฟาเลอน. การบรณาการสาระการเรยนรพระพทธศาสนาในหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 255๐. โสธรารกษ ชนรกญาต. การศกษาการด าเนนงานการจดหลกสตรของโรงเรยนวถพทธ. วทยานพนธ มหาบณฑต สาขาวชานเทศการศกษาและพฒนาหลกสตร ภาควชาบรหารการศกษา คณะ ครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2546.

หนงสอพมพ

ไทยรฐ (1๐ เมษายน 2544): 19. ทววฒน ปณฑรกววฒน. พระสงฆไทยกบการชมนมทางการเมอง. มตชน (14 กนยายน 2551): 6.

รายงานวิจัยเรื่องการวิเคราะห์เปรียบเทียบเชิงบูรณาการ...

Documents