คมอ

แนวทางปฏบตการบรหารวคซน

คณะกรรมการสงเสรมสขภาพเดกแรกเกด-5 ปจงหวดนครศรธรรมราช

สารบญ

1. อปกรณสำาหรบการบรหารวคซน

2. การใหวคซนโดยการกน (Oral route) 3. การบรหารวคซนเขากลามเนอตนแขน( Intramuscular route ) 4. การฉดวคซนเขาชนใตผวหนงบรเวณตนแขน( Subcutaneous route ) 5. การฉดวคซนเขาในชนกลามเนอบรแวณหนาขา ( Intramuscular route ) 6. การฉดวคซนเขาใตผวหนงตำาแหนงตนขา (subcutaneous route) 7. การฉดวคซนเขาในชนผวหนง (Intradermal route) 8. อปกรณสำาหรบหนวยบรหารวคซนคลนกสขภาพเดกด การบรหารจดการวคซน และระบบลกโซความเยน

2

แนวทางปฏบตการบรหารวคซน

1.อปกรณสำาหรบการบรหารวคซน อปกรณทวไปในการเตรยม Vaccine

1. กระตกนำาแขงและเทอรโมมเตอรสำาหรบวดอณหภม2. Ice Pack3. ถาดสะอาด สำาหรบวางขวด vaccine และ syringe ฉดยา4. กระปกสำาล, transfer forceps , 70% แอลกอฮอล5. กระปองใสเขมฉดยาใชแลว ,ถงขยะ

กระตกนำ"าแขง- สภาพภายนอก-ภายในตองสะอาด- ไมมรอยแตกทงภายในภายนอก- ยางขอบฝาอยในสภาพด ไมขาดหรอแหงกรอบ- ฝาปดกระตก ปดลอดไดสนท

ไอซแพค (Ice Pack)- สภาพภายนอก-ภายในตองสะอาด- ตรวจสอบระดบนำาในระดบ 90 % ของปรมาตรบรรจไมมรอยรว- ตองอยในชองแชแขง

แยกอปกรณตามลกษณะของการให Vaccine1. อปกรณการฉดเขาใตผวหนง (Subcutaneous route) : MMR,

JE- ใช syringe ขนาด 1 cc., syringe 3cc. ขนอยกบขนาด

ของยาในการฉดแตละครง- เขม No. 26 G ยาว 1/2 นว- เขม No. 24 ,25 ยาว 1/2 นว หรอ 3/4 นว

2. อปกรณการฉด Vaccine เขากลามเนอ (Intramuscular route) : HBV,DPT, DTP-HB แบงตามอายและขนาดของกลามเนอ

- ทารกแรกเกด - Syringes 3 cc.

- เขม NO. 26 G ยาว 5/8 - 1 นว

3

- อาย 2- 12 เดอน - Syringes 3 cc.

- เขม NO. 25 G ยาว 5/8 - 1 นว- อาย 1 ป ขนไป - Syringes 3 cc. - เขม NO. 24- 25 G ยาว 1 –1 1/4 นว ขนอยกบขนาด

ของกลามเนอและ ขนาดตว - ผใหญ

- Syringes 3 cc. - เขม NO. 23-25 G ยาว 1 – 2 นว ขนอยกบขนาด

ของกลามเนอและ ขนาดตว3. อปกรณการฉด Vaccine เขาชนผวหนง (Intradermal route)

: BCG- Syringes 1 cc.- เขม NO. 27

2. การใหวคซนโดยการกน (Oral route) การใหวคซนโดยการกน หมายถง การใหวคซนเขาสรางกายทางปาก ซงเปนวคซนทสามารถกระตนภมคมกนทเยอบในลำาคอและลำาไสได โดยเปนการเลยนแบบการตดเชอโรคนตามธรรมชาต การใหวธน เชน วคซนโปลโอ วคซนทยฟอยดชนดกน วคซนโปลโอเปนวคซนทเตรยมจากเชอไวรสโปลโอทยงมชวตอย แตเปนสายพนธททำาใหออนฤทธแลว ไมกอใหเกดโรคในผทมภมคมกนปกตอปกรณ

1. หลอดวคซนโปลโอ2. กระตกนำาแขงสำาหรบใสเฉพาะวคซนโปลโอ

การจดทาเดก ในเดกเลกใหผปกครองอมเดกนอนหงาย ศรษะเดกอยทขอพบแขน

ในเดกโตใหนงหรอยนวธการหยอดวคซน

1. ลางมอใหสะอาด

4

2. เตรยมวคซนโดยหยบวคซนทแชอยในกระตกนำาแขง ดวนหมดอายทขางขวดและสงเกตตวบอกคณภาพของวคซน ( vaccine vial monitor ) ซงตดทขางขวดบรรจวคซนวาเปลยนสหรอไม

3. ใหผปกครองใชแขนขางหนงโอบรอบตวเดก ผใหวคซนใชมอขางหนงจบปลายคางเดกใหอาปากออก มออกขางหยอดวคซนลงในปาก 2 หยด (0.1-0.5 ml.) โดยบบทกลางหลอดพลาสตก ตองระวงไมใหปลายหลอดสมผสกบปากเดก

4. ดนคางเดกใหเงยขนจนปากเดกกลนวคซนลงไป5. ตองดใหแนวาเดกกลนวคซนแลว ถาเดกอาเจยนหรอวาบวน

ทงใหเดกพกสกครแลวหยอดวคซนซำาอกครง6. เกบวคซนไวในกระตกนำาแขงตลอดเวลา

3. การบรหารวคซนเขากลามเน"อตนแขน( Intramuscular route ) การฉดยาเขากลามเนอตนแขนใชสำาหรบเดกโตและผใหญ ตองฉดใหลกถงชนกลามเนอ ใชกบ วคซนทม adjuvant ไดแก วคซน DTP หรอ DT , dT, T วคซนบางชนดกระตนภมคมกนไดดถาฉดเขา กลามเนอ เชน HBV วคซนปองกนพษสนขบา หากฉดวคซนผดท เชน ฉดเขาในชนผวหนงหรอเขาชน ใตผวหนง จะระคายเคองทำาใหเกดการอกเสบ เปนไตแขงเฉพาะท หรอเปนฝไรเชอ การฉดเขากลามเนอ ไมแนะนำาใหฉดทสะโพก เพราะอาจเกดอนตรายตอเสนประสาท sciatic นอกจากนการทบรเวณสะโพกม ชนไขมนคอนขางหนา อาจทำาใหฉดไมถงชนกลามเนอ ตำาแหนงการฉด โดยการฉดเขากลามเนอ deltoid ใหวดจากปมกระดก acromion process ถง axilla ทางดานหลง แลวแบงครงบนแนวกลางตนแขนดานนอก อปกรณการฉดยา

1. syringe ขนาด 1cc., 2.5 cc.และ 3 cc.ตามความเหมาะสมของการใช

5

2. เขมเบอร 25 G สำาหรบดดยา 3. เขมเบอร 25 G ยาว 1 นวสำาหรบฉด

4. Transfer forceps5. กระปกสำาล 2 ใบ บรรจสำาลแหง 1 ใบ สำาลชบ 70% Alcohol 1

ใบ6. 70% alcohol

วธการฉดยา1. ลางมอใหสะอาด2. ฉดยาเขากลามเนอ deltoid ทตนแขนใชเขมความยาว 1 นว

การเตรยมวคซน1. เตรยมกระบอกฉดยา เขมฉดยา และวคซนพรอมฉด (วคซนชนด

ตองผสมหรอไมตองผสม) กอนใชวคซนตองเขยาขวดบรรจกอนทกครง เพอใหวคซนผสมเปนเนอเดยวกน ดวนหมดอาย สงเกตสของวคซน และตองบนทกเลขทวคซนไวในทะเบยนผรบบรการ

2. ทำาความสะอาดจกขวดยาดวย Alcohol 70% ทงใหแหงกอนดดยา

3. ใชกระบอกฉดยา และเขมทเตรยมไวดดยาตามขนาดทตองการ ไลอากาศ วางไวในถาด หรอภาชนะอนๆ

การเตรยมบรเวณทฉด ทำาความสะอาดผวหนงบรเวณทฉดดวยสำาลชบ Alcohol 70% เปนบรเวณกวางประมาณ 3 นวและรอใหแหงเอง

เทคนคการฉด1. จบกระบอกฉดยาทเตรยมยาไวพรอมฉดดวยมอขางหนง มออก

ขางตรงผวหนงบรเวณฉดใหตงและกดดงกลามเนอใหเฉยงลงเปนรปตว Z – tract เลกนอยกอนแทงเขมเพอกนไมใหมเลอดซมออกหลงฉดวคซนเสรจ และลดความเจบปวดได

2. ฉดวคซนโดยทำามมตงฉากกบตนแขน ฉดลก ¾ -1 นว3. กอนดนยาตองดงแกนในกระบอกฉดยาขนทกครงเพอทดสอบ

การฉดยาเขาหลอดเลอด กรณพบวามเลอดเขามาในกระบอกฉดยา ไมควรฉดวคซน ตองเลอนเขมฉดยาเพอฉดใหมทกครง

4. ใชสำาลแหงกดตำาแหนงทฉดยา

6

5. สงเกตอาการผดปกตหลงฉดวคซน 30 นาท

ปฏกรยาและคำาแนะนำา1. ปฏกรยาบวม แดงเฉพาะท ควรประคบดวยความเยนและใหยาแก

ปวดทนทภายใน 24 ช.ม.2. เปนกอนแขงและเปนฝไรเชอ (Sterile abscess) เกดจากการ

ฉดตนเกนไปไมลกถงชนกลามเนอ แนะนำาใหประคบเยน แตหากไมดขนหรอฝมขนาดใหญควรไปพบแพทย หากเปนฝมเชอตองใหยาปฏชวนะ

3. มไข รองกวน ปวดบวม แดง รอนบรเวณทฉดวคซนอาการมกจะเรม 3 – 4 ชวโมงหลงฉด และมอาการนานไมเกน 2 วน ควรแนะนำามารดาใหเชดตวดวยนำาเยนธรรมดา และใหยาลดไข

4. กรณเกดผนลมพษหลงฉดทนท (ภายในเวลาไมกวนาท) อาจเปน Anaphylaxis ได ตองสงเกตอาการอยางใกลชด และรบสงพบแพทย

5. ควรสงเกตอาการแพวคซน หลงฉดวคซน 30 นาท ในบรเวณใกลๆสถานททสามารถชวยเหลอเดกไดทนภายใน 4 นาท

ขอหามในการฉดวคซน DTP 1. ในเดกทมโรคทางสมองทโรคกำาลงมอาการ2. กรณหลงฉดเขมแรกแลวเกดภาวะ encephalopaty ภายใน 7

วน3. กรณหลงฉดแลวเกด anaphylaxis 4. ไมควรฉดวคซนใหเดกทกำาลงปวยดวยโรคอน ๆ หรอกำาลงมไขสง

T > 38. °C

4. การฉดวคซนเขาช"นใตผวหนงบรเวณตนแขน( Subcutaneous route )

การฉดวคซนเขาชนใตผวหนง (Subcutaneous route) มกจะใชกบวคซนทไมตองการใหมการดดซมเรวเกนไป เพราะอาจเกดปฏกรยารนแรง เชน วคซนหด วคซนรวมหด คางทม หดเยอรมน วคซน– –ไทฟอยด วคซนไขสมองอกเสบเจอ วคซนอสกอใส ซงในเดกเลกควรฉด

7

บรเวณกงกลางตนขาดานหนาคอนไปทางดานนอก สวนในเดกโตและผใหญควรฉดทตนแขนตำาแหนงการฉดวคซนเขาช"นใตผวหนง โดยการฉดเขาใตผวหนงบรเวณตนแขน ใหวดจากปมกระดก acromion process ถง axilla ทางดานหลง แลวแบงครงบนแนวกลางตนแขนดานนอก อปกรณการฉดยาวคซนเขาใตหนง

1. Syringe ขนาด 1cc., 2.5 cc.และ 3 cc.ตามความเหมาะสมของการใช2. เขมเบอร 25 G ยาว 1 นวสำาหรบดดยา

3. เขมเบอร 26 G ยาว ½ นวสำาหรบฉด4. Transfer forceps5. กระปกสำาล 2 ใบ บรรจสำาลแหง 1 ใบ สำาลชบ Alcohol 70% 1

ใบ6. 70% alcohol

การจดทาสำาหรบเดกเลก ควรจบเดกนอนหงาย และตรงบรเวณตนขาและเขาให

อยนงกอนฉด สวนเดกกอนวยเรยนควรใหนงบนตกโดยผปกครองกอดไว ซงจะชวยใหเดกลดความกลวและความเจบปวดไดมาก เดกโตและผใหญควรใหนงเกาอ เพราะหากมอาการหนามด เปนลม จะไมเปนอนตรายวธการฉดยา

1. ลางมอใหสะอาด3. ใชสำาลชบ 70% alcohol บดพอหมาดเชดผวหนงบรเวณตำาแหนงทจะ

ฉดยาใหสะอาด โดยเชด จากขางในหมนเปนวงรอบกวาง 3 นว และรอใหแหงเอง

4. ฉดยาเขาใตผวหนง (Subcutaneous route) ทตนแขนใชเขม 26 G ยาว ½ นว

5. จบผวหนงบรเวณทฉดยาขนในขณะแทงเขม เพอแยกผวหนงออกจากกลามเนอเปนการหลกเลยง การฉดยาเขาชนกลามเนอ

5. แทงเขมทำามม 45 องศากบผวหนง

8

6. จบกระบอกฉดยาใหอยกบทและดงแกนในของกระบอกฉดยาขน ถามเลอดปรากฏในกระบอก ฉดยาใหดงเขมออกและแทงใหมอกครง ถาไมมเลอดยอนกลบใหดนยาอยางชาๆ

7. ใชสำาลแหง กดบรเวณทแทงเขมขณะดงเขมออกในทศทางเดยวทแทงเขาไป 8. สงเกตอาการผดปกตหลงฉดวคซน 30 นาทคำาแนะนำาทให

อาการแพวคซน อาจเกดปฏกรยาเฉพาะท เชน บวมบรเวณทฉด หรอเปนปฏกรยาทวรางกาย เชน ลมพษขน จนถงหายใจลำาบาก หรอชอค สำาหรบคนทเคยแพไข แบบ anaphylactis หรอมลมพษ ไมควรใหวคซนทผลตโดยใชไข เชน วคซนไขหวดใหญ และวคซนไขเหลอง สวนวคซนหดและวคซนรวมหด คางทม หดเยอรมน ใหได– –

วคซนโปลโอ วคซนหด และวคซนรวมหด คางทม หดเยอรมน ม– –ยาปฏชวนะ เชน neomycin ผสมอยคนทเคยแพ neomycin แบบ anaphylactis ไมควรใหวคซนกลมน แตถาเกดแพแบบไมรนแรงถงขน Anaphylaxis สามารถใหวคซนเหลานได

5. การฉดวคซนเขาในช"นกลามเน"อบรแวณหนาขา (Intramuscular route) การฉดวคซนเขาในชนกลามเนอหนาขา หมายถงการฉดลกถงชนกลามเนอ Vastus Lateralis บรเวณหนาขา ใชกบวคซนทม Adjuvant เชน วคซนรวม คอตบ ไอกรน บาดทะยก, วคซนตบอกเสบบ หรอวคซน รวม DTP–HB หากฉดวคซนเหลานผดชน เชน เขาชนใตผวหนงจะระคายเคองทำาใหเกดการอกเสบเปนไตแขงเฉพาะทหรอเปนฝไรเชอ อายทควรไดรบการฉดวคซนเขาในชนกลามเนอหนาขา ตงแตแรกเกดจนถงเดกอาย 2 – 3 ปตำาแหนงการฉด

โดยการฉดเขากลามเนอ Vastus Lateralis วดตำาแหนงการฉด โ ด ย แ บ ง ห น า ข า เ ป น 3 ส ว น จ า ก ป ม ก ร ะ ด ก ต น ข า (greater

9

trochanter ) ถ งกระดกสะบาหวเขา หรอ pettella ใหฉ ดตรงตำาแหนงสวนกลางดานหนาคอนไปทางดานนอกการจดทาเดก

การจดทาเดกเลกโดยใหเดกนอนหงาย และตรงบรเวณหนาขาและเขาใหอยนงกอนฉด โดยผตรงเดกใหใชบรเวณงามนวหวแมมอและนวชกดบรเวณใตเขาเลกนอยลงไปกบพนและอกมอใหจบตนขาไวแนนพอควร

เปดบรเวณตนขาใหเหนชดตงแตกระดกตนขาถงหวเขาเดก กรณเดกใสผารองกนปดถงกระดกตนขาควรปลดออกใหเหนกระดกตนขาชดเจน เพอปองกนการวดตำาแหนงผดพลาด

อปกรณสำาหรบการฉดวคซนเขาในช"นกลามเน"อ1. Syringe ขนาดบรรจ 3 cc.2. เขมฉดยาตามขนาดอายเดก- ทารกแรกเกดใชเขมเบอร 26 G - 27 G ยาว 5/8 – 1 นว- เดกอาย 2-12 เดอน ใชเขมเบอร 25 G ยาว 5/8-1 นว- เดกขนาด 1 ป ขนไปใชเขมเบอร 24-25 G ยาว 1 นว

3. เขมเบอร 25 G สำาหรบดดยา4. Transfer forceps5. กระปกสำาล 2 ใบ บรรจสำาลแหง 1 ใบ สำาลชบ Alcohol 70%

1 ใบ6. Alcohol 70%

วธการฉดวคซนเขาในช"นกลามเน"อ การเตรยมวคซน 1. เตรยมกระบอกฉดยา เขมฉดยา และวคซนพรอมฉด (วคซน

ชนดตองผสมหรอไมตองผสม) กอนใชวคซนตอง เขยาขวดบรรจกอนทกครง เพอใหวคซนผสมเปนเนอเดยวกน ดวนหมดอาย สงเกตสของวคซน และตองบนทกเลขทวคซนไวในทะเบยนผรบบรการ

2. ทำาความสะอาดจกขวดยาดวย Alcohol 70% ทงใหแหงกอนดดยา

10

3. ใชกระบอกฉดยา และเขมทเตรยมไวดดยาตามขนาดทตองการ ไลอากาศ วางไวในถาด หรอภาชนะอนๆ

การเตรยมบรเวณทฉด ทำาความสะอาดผวหนงบรเวณทฉดดวยสำาลชบ Alcohol 70% เปนบรเวณกวางประมาณ 3 นว และรอใหแหงเอง

เทคนคการฉด1. จบกระบอกฉดยาทเตรยมยาไวพรอมฉดดวยมอขางหนง มออก

ขางตรงผวหนงบรเวณฉดใหตงและกดดง กลามเนอใหเฉยงลงเปนรปตว Z – tract เลกนอยกอนแทงเขมเพอกนไมใหมเลอดซมออกหลงฉดวคซนเสรจ และลดความเจบปวดได

2. ฉดวคซนโดยทำามมตงฉากกบกระดกหนาขา ฉดลก ¾ -1 นว 3. กอนดนยาตองดงแกนในกระบอกฉดยาขนทกครงเพอ

ทดสอบการฉดยาเขาหลอดเลอด กรณพบวามเลอดเขา มาในกระบอกฉดยา ไมควรฉดวคซน ตองเลอนเขมฉดยาเพอฉดใหมทกครง

4. ใชสำาลแหงกดตำาแหนงทฉดยา

ปฏกรยาและคำาแนะนำา 1. ปฏกรยาบวม แดงเฉพาะท ควรประคบดวยความเยนและใหยาแกปวดทนทภายใน 24 ช.ม. 2.เปนกอนแขงและเปนฝไรเชอ (Sterile abscess) เกด

จากการฉดตนเกนไปไมลกถงชนกลามเนอ แนะนำาให ประคบเยน แตหากไมดขนหรอฝมขนาดใหญควรไปพบแพทย หากเปนฝมเชอตองใหยาปฏชวนะ

3. มไข รองกวน ปวดบวม แดง รอนบรเวณทฉดวคซนอาการมกจะเรม 3 – 4 ชวโมงหลงฉด และมอาการนานไมเกน 2 วน ควรแนะนำามารดาใหเชดตวดวยนำาเยนธรรมดา และใหยาลดไข

4. กรณเกดผนลมพษหลงฉดทนท (ภายในเวลาไมกวนาท) อาจเปน Anaphylaxis ได ตองสงเกตอาการอยางใกลชด และรบสงพบแพทย

11

5. ควรสงเกตอาการแพวคซน หลงฉดวคซน 30 นาท ในบรเวณใกลๆสถานททสามารถชวยเหลอเดกไดทนภายใน 4 นาท

6. การฉดวคซนเขาใตผวหนงตำาแหนงตนขา (subcutaneous route)

การฉดวคซนเขาใตผวหนง เปนการฉดวคซนทไมตองการใหดดซมเรวเกนไป เพราะอาจเกดปฏกรยารนแรง ได เชน Measles , MMR , JE และวคซนสกใส อายทเหมาะสม ตงแตแรกเกดจนถงเดกอาย 2 – 3 ป และอาจไดถง 4 ป ขนกบขนาดของกลามเนอ

อปกรณสำาหรบการฉดวคซน

1. Syringe ขนาด 1 cc. 2. เขมฉดยาขนาด 26G ยาว ½ นว สำาหรบฉด 3. เขมฉดยาขนาด 25G ยาว 1 นว สำาหรบดดยา 4. Transfer forceps

5. กระปกสำาล 2 ใบ บรรจสำาลแหง 1 ใบ สำาลชบ Alcohol 70% 1 ใบ6. Alcohol 70%

ตำาแหนงการฉด โดยการฉดเขากลามเนอ Vastus Lateralis วดตำาแหนงการฉด

โ ด ย แ บ ง ห น า ข า เ ป น 3 ส ว น จ า ก ป ม ก ร ะ ด ก ต น ข า (greater trochanter ) ถงกระดกสะบาหวเขา หรอ pettella ใหฉดตรงตำาแหนงสวนกลางดานหนาคอนไปทางดานนอกการจดทาเดก

การจดทาเดกเลกโดยใหเดกนอนหงาย และตรงบรเวณหนาขาและเขาใหอยนงกอนฉด โดยผตรงเดกใหใชบรเวณงามนวหวแมมอและนวชกดบรเวณใตเขาเลกนอยลงไปกบพนและอกมอใหจบตนขาไวแนนพอควร

เปดบรเวณตนขาใหเหนชดตงแตกระดกตนขาถงหวเขาเดก กรณเดกใสผารองกนปดถงกระดกตนขาควรปลดออกใหเหนกระดกตนขาชดเจน เพอปองกนการวดตำาแหนงผดพลาดวธการฉดวคซนเขาใตผวหนง ข"นเตรยมวคซน

12

1. ลางมอใหสะอาด 2. เตรยม Syringe และเขมฉดยา 3. ตรวจสอบวนหมดอายของวคซน (Exp.date) และควรบนทกเลขทวคซน ( lot number ) ไว 4. ทำาความสะอาดจกขวดยาดวยสำาล+แอลกอฮอล 70% ทงใหแหงกอนดดยา 5. ใช Syringe + เขมขนาด 25G ยาว 1 นว ดดยา พรอมไลอากาศออก 6. เปลยนหวเขมขนาด 26G ยาว ½ นว ไวสำาหรบฉด ข"นเตรยมบรเวณทจะฉด

ทำาความสะอาดผวหนงบรเวณทฉดดวยสำาลชบ Alcohol 70% เปนบรเวณกวางประมาณ 3 นวและรอใหแหงเอง

เทคนคการฉดวคซนเขาใตผวหนง (subcutaneous route)1. ถอ Syringe หมนรอยตดขวางทปลายเขมใหหงายขน แทงเขม

เขาไปในชนใตผวหนงโดยใหปลายเขมทำามม 45 องศากบผวหนง แทงใหลกจนมดหวเขม จบกระบอกฉดยาใหอยกบทและดงแกนในของกระบอกฉดยาขน ถามเลอดปรากฏในกระบอกฉดยาใหดงเขมออก และแทงใหมอกครง ถาไมมเลอดยอนกลบใหดน ยาอยางชาๆ แลวดงเขมฉดยาออก

2. ใชสำาลแหงกดตำาแหนงทฉดยา 3. หลงจากฉดวคซน ควรใหนงพกดอาการอยางนอย 30 นาท กอนจะใหกลบบาน

อนตรายและการเกดภาวะแทรกซอน 1. ผลขางเคยงหลงฉดวคซน MMR ไดแก

1.1 ไข พบไดประมาณรอยละ 5 มกเกด 5 – 12 วน หลงฉดวคซน และมไขนาน 1 – 2 วน

1.2 ผนคลายหด แตผนนอยกวา พบไดรอยละ 5 มกปรากฎในวนท 7 – 10 หลงฉดวคซนและปรากฏ 1 – 2 วน แลวหายไปเอง

13

2. ผลขางเคยงหลงฉดวคซน JE ไดแก ปวด บวม คน แดงหรอเจบบรเวณทฉด บางครงอาจม ไขตำาๆ หรอปวดศรษะ พบบอยถงรอยละ 10 – 20 แตปฏกรยาจะเกดนอยในเขมท 2 และเขม ตอไป

ขอหามใช1. วคซน Measles , MMR ไมควรฉดใน- กำาลงมไข- แพ neomycin แบบ anaphylaxis - ไดรบยาสเตยรอยด - ผปวยทมภมคมกนบกพรอง ไมวาจะเปนจากสาเหตใดๆ ยกเวนผท

ตดเชอ HIV ทมอาการนอยหรอปานกลาง2. วคซน JE ไมควรฉดในผปวยทมไขสงหรอมการตดเชออยางรนแรง

7. การฉดวคซนเขาในช"นผวหนง (Intradermal route) การฉดเขาในช"นผวหนง (Intradermal Route) หมายถง การฉดยาจำานวนนอยมาก (ประมาณ 0.1 - 0.3 ซซ ) เขา ไปในชนผวหนง

การฉดวธนทำาใหแอนตเจนเขาไปในทางนำาเหลองไดด สามารถกระตนภมคมกนชนดเซลลเปนสอไดด ไดแก วคซน BCG วคซนปองกนพษสนขบา

การฉดวคซน BCG ในทารกแรกเกด ควรฉดทตนแขนเพอใหสามารถตรวจสอบแผลไดงาย ไมควรฉดทสะโพก เพราะอาจเกดการตดเชอไดงายเนองจากอยใกลผาออม ซงอาจเป อนอจจาระ ปสสาวะได และตรวจสอบแผลเปนไมสะดวกเทาทแขนอายทควรไดรบวคซน

เนองจากอตราการเกดวณโรคในประเทศไทยสง เดกทกคนจงควรไดรบวคซน โดยใหฉดตงแตแรกเกด และใหฉดในทารกทเกดจากมารดาทตดเชอเอชไอวได

ฉดเพยงครงเดยว หากไมไดรบวคซนตอนแรกเกด สามารถใหไดทนททกอาย

14

อปกรณสำาหรบการฉดวคซนเขาในช"นผวหนง 1. กระบอกฉดยาขนาดเลกทใชสำาหรบฉดยาเขาในผวหนงขนาดบรรจ 1 ซซ 2. เขมฉดยาขนาดเลก เบอร 26 – 27 G ความยาว 1/2 นว

การจดทาเดก 1.ใชผาหอตวเดกให Acromion process บรเวณตนแขน

ดานซาย มพนทใหกวางพอเพอเตรยมฉดยาเขา Intradermal 2. การจดทาใหเหมาะสม ตามความถนด

2.1 ใหเดกนอนหงายหนแขนดานทเตรยมบรเวณเพอฉดยา เขาหาผฉด

2.2 จบเดกนอนตะแคงใหแขนดานทเตรยมไวเพอฉดยาอยดานบน

2.3 ใหมารดา บดา หรอผเลยงดเดก อมเดกใหอยในออมกอดโดยหนแขนดานทจะฉดยา ออกดานนอกวธการฉดวคซนเขาในช"นผวหนง

- การเตรยมวคซน 1. เตรยมกระบอกฉดยาและเขมฉดยาใหเหมาะสมกบยาทจะฉด ใชวคซน BCG ครงละ 0.1 ซซ ในทกอาย กอนใชวคซนตองเขยาขวดบรรจกอนทกครง เพอใหวคซนผสมเปนเนอเดยวกน ตองดวนหมดอายทขางขวด สงเกตสของวคซน ถาเสอมสภาพแลว ไมควรนำามาใชอก และตองบนทกเลขทวคซน ไวในทะเบยนผรบบรการ

2. ทำาความสะอาดจกขวดยาดวยแอลกอฮอล 70% ทงใหแหงกอนดดยา

3. ใช syringe ฉดยา 1 ชด ตอ 1 ชนดวคซน ตอเดก 1 คน- การเตรยมบรเวณทใชฉด โดยทำาความสะอาดผวหนงบรเวณตนแขน ดวยนำาตมสกหรอ

NSS เปนบรเวณกวางประมาณ 3 นว ใชนวหวแมมอและนวชดงผวหนงใหตง

- เทคนคการฉดเขาในช"นผวหนง

15

1. ถอกระบอกฉดยาวางเกอบขนานกบพน หมนรอยตดทปลายเขมใหหงายขน แทงเขมเขาไปในผวหนง โดยใหปลายเขมทำามมประมาณ 5–15 องศากบผวหนง แทงเขมลกเพยง 2 มลลเมตรและคอย ๆ ฉดวคซนเขาในชนตนสดของผวหนง จะรสกมแรงตานและมตมนนเลก ๆ ปรากฏขนทนท มลกษณะคลายผวเปลอกสม แลวจงดงเขมทฉดยาออก

2. หากฉดวคซนลกเกนไป จะไมเหนตมนน ใหถอนเขมออกแลวฉดวคซนเขาไปในผวหนงบรเวณใกลเคยงกน

3. ใชสำาลแหงกดตำาแหนงทฉดยา

ขอหามสำาหรบการฉดวคซน BCG1. มแผลตดเชอในบรเวณทจะฉด2. ผทมภาวะภมคมกนบกพรอง ยกเวน ผทตดเชอเอชไอว สามารถให

วคซนไดถายงไมมอาการ และสามารถใหไดในทารกทเกดจากมารดาทตดเชอเอชไอว

3. หญงมครรภ4. ผทเจบปวยเฉยบพลน

อนตรายและการเกดภาวะแทรกซอน1. การฉดยาทำาไดยาก ผฉดจะตองมความชำานาญ เพราะถาฉดยาเขาไป

ลกกวาชนผวหนง อาจทำาใหยาออกฤทธเรว หรอเกดการอกเสบเฉพาะท

2. ผลขางเคยงสวนใหญเปนอาการเฉพาะทจากการฉดวคซน ผลขางเคยงทรนแรงพบไดนอย ถาฉดลกเกนไปอาจเกดเปนแผล หรอ อาจ

16

พบตอมนำาเหลองใกลตำาแหนงทฉดโต เปนหนองบรเวณทฉด ซงโดยปกตหายไดเอง

คำาแนะนำา การรกษาผวหนงบรเวณทฉด BCG1. แผลจากการฉด BCG ระหวางสปดาหท 2-3 จะเกดตมแดง

บรเวณทฉด ตมจะโตขนชา ๆ กลายเปนฝเมดเลก ๆ และมหวหนอง เมอฝแตกจะเกดเปนแผลกวาง 4-5 มม. แผลนจะเปน ๆ หาย ๆ อยประมาณ 3-4 สปดาห ไมจำาเปนตองใสยาหรอปดแผลเพยง ใชสำาลสะอาดชบนำาเชดรอยแผลใหสะอาดกพอแลวและเตอนบดามารดาไมใหบงตม หนอง

2. ถาตอมนำาเหลองบรเวณใกลเคยงทฉด BCG อกเสบโตขนและเปนฝ ควรไปพบแพทย

8. อปกรณสำาหรบหนวยบรหารวคซนคลนกสขภาพเดกด วสดอปกรณ

กระตกเลกพรอมไอซแพค 2 ใบ แกวพลาสตก 1 ใบ สำาหรบใสวคซนโปลโอ กระปก Stainless 1 ใบ เพอใสวคซนสำาหรบฉด Syringe 3 cc Syringe Insulin เขมฉดยาเบอร 21 เขมฉดยาเบอร 25 ยาว 1 นว เขมฉดยาเบอร 26, 27 ยาว ½ นว กระปก Forceps กระปกใสสำาล 3 ใบ

- ใบท 1 ใสสำาล Alcohol 70%- ใบท 2 ใสสำาลแหง- ใบท 3 สำาหรบสำาลใสนำาตมสก

ไอซแพคพรอมถาด ขณะใหบรการฉดวคซน กระตกพรอมไอซแพค ตามเกณฑมาตรฐาน cold chain สำาหรบใส

วคซนขณะใหวคซน

17

อางลางมอพรอมสบเหลวบรรจในขวด ผาเชดมอสะอาด พรอมตะกราสำาหรบใสผาเชดมอทใชแลว นำายาลางมอชนดแหงบรรจขวดพรอมใช ถงขยะชนดเทาเหยยบ 2 ใบ

- ใบท 1 ใสถงแดง สำาหรบใสขยะตดเชอ เชน syringe ขนาดตางๆ ทใชแลว

- ใบท 2 ใสถงดำา สำาหรบใสขยะทวไป กระปองสำาหรบใสเขมทใชแลว สมดลงบนทกการจายวคซนใน clinic บรการ (ยาลดไขบรรจขวด ๆ ละ 30 cc) ใบแนะนำาการสงเกตอาการตามชนดของวคซนทไดรบในวนนน

หนวยบรการวคซน1. การจดเตรยมวคซนชนดตางๆ

- วคซนโปลโอ พรอมใช วางในแกวพลาสตก แชในกระตกใบเลก- วคซนสำาหรบฉดชนดตางๆ พรอมใช วางในกระปก Stainless

แชในกระตกอกใบ2. ตรวจสอบ ชอ สกล อาย และวคซน ทไดรบตามเกณฑอาย–3. หยอดวคซนโปลโอ ตามใบสงยา4. ตรวจสอบ ชอ-สกล อาย และวคซน ทไดรบตามเกณฑอาย โดยการเต

รยมวคซนดงน- ใช Syringe3 cc สำาหรบ วคซน DTP, HBV พรอม เขมเบอร

25- ใช Syringe3 cc สำาหรบ วคซนหด พรอมเขมเบอร 26 หรอ

27- ใช Syringe Insulin สำาหรบ วคซน JE (Beijing) 0.5 cc/

vial (2 Pediatric dose) พรอมเขมเบอร 26, 275. วาง Syringe พรอมยาทเตรยมเสรจ บนถาดทวางบนไอซแพค ใน

ถาดพรอมใหบรการ 6. แจงชนดของวคซนทฉด ใหผปกครองทราบ7. ฉดวคซนตามมาตรฐานการบรหารวคซนแตละชนด

18

8. สงเกตอาการ 30 นาท หลงจากฉดยา9. เมอสนสดการใหบรการ ลงรายงานทะเบยนผรบบรการการสรางเสรม

ภมคมกนโรค

ระบบควบคมการตดเช"อ1. ลางมอทกครงกอนและหลงใหบรการตามมาตรฐานการลางมอ หรอ

ถาไมลางมอใหใชนำายาลางมอชนดแหงเชดมอแทน2. Syringe ทกชนดทใชแลว ขวดบรรจวคซนทกชนด ทงในถงขยะทม

ถงแดงรองรบ3. เขมทใชแลว ปลดทงใสกระปอง

การบรหารจดการวคซน และระบบลกโซความเยน

ระบบลกโซความเยน เปนกระบวนการทจะบรหารจดการวคซนใหคงคณภาพดจากผผลตถงสถานททใหภมคมกนโรค วคซนทกชนดจะตองอยในอณหภมทเหมาะสม มความเยนเพยงพอทจะคงคณภาพได ตลอดเวลาทเกบรกษาและขนสงจากจดหนงไปยงอกจดหนง ซงถาเกบไมถกตองวคซนกจะเสอมคณภาพ วคซนเปนชววตถทมความไวตอความรอนซงจะสญเสยความแรง ถาอยในอณหภมทไมถกตอง ถาวคซนสญเสยความแรงไปแลวแมวาจะนำากลบมาไวทอณหภมทถกตองกไมสามารถมคณภาพเชนเดมได

วคซนทกชนดจะสญเสยคณภาพถาถกความรอน วคซนแตละชนดไวตอความรอนไมเทากนถาเรยงตามความไวตอความรอนจะไดดงน

วคซนทไวตอความรอนมาก(เรยงตามลำาดบ)

วคซนโปลโอวคซนหดวคซนไขเหลองวคซนตบอกเสบ –บวคซนโปลโอ

ชนดกนชนดแหงชนดแหง

ชนดฉด

19

วคซนทไวตอความรอนนอย

วคซน ดทพวคซน บซจวคซน ท

ชนดแหง

วคซนบางชนดสามารถเกบแชแขงไวโดยคณภาพไมเสย แตวคซนบางชนดแชแขงจะสญเสยคณภาพวคซนจะแขงตวถาเกบทอณหภมตำากวา – 30 องศาเซลเซยส

วคซนทสญเสยคณภาพโดยการแชแขง

วคซนทสามารถแชแขงได

วคซนตบอกเสบบวคซน โปลโอชนดฉดวคซน ดทพ ดทวคซน ท

วคซน บซจวคซน โปลโอชนดกนวคซนหดวคซนหดเยอรมน

วคซน บซจ และวคซนหด หดเยอรมนไวตอแสงดวย ถานำาออกนอกตเยนหรอหบเยนหรอกระตกเกบวคซนควรวางไวในทรม

การเกบวคซนไวในตเยน วคซน ดทพ ดท บาดทะยก ตบอกเสบบ ดทพ ตบอกเสบบ ไข–

สมองอกเสบเจอ (ชนดนำา) ใหเกบไวในชองกลางของตเยนทมอณหภม 4-8 ๐ C หามเกบในชองแชแขงและถาดใตชองแชแขง เพราะวคซนเหลานถาแขงตวแลวจะสญเสยคณภาพทนท

วคซน OPV ใหเกบในชองแชแขงและเมอนำาออกมานอกชองแชแขงแลวละลายกสามารถนำาไปเกบในชองแขงไดอก 5-10 ครง โดยไมทำาใหคณภาพเสยไป (กรณทยงไมไดเปดใช และ VVM ยงไมเปลยนส)

วคซนบางชนดทอยในรปผงแหง เชน หด MMR และ บซจ องคการอนามยโลกไดยกเลกคำาแนะนำาการเกบวคซนชนดผงแหง (freeze-dried vaccine) ในชองแชแขง (-15 ถง -

20

25 ๐ C) แลว เนองจากไมมความจำาเปนแตใหเกบรกษาและขนสงทอณหภม 4-8 ๐ C แทน

หามเกบวคซนทกชนดไวทฝาตเยน วคซนทเบกมาใหม ใหเกบไวในสวนลก หรอดานในของตเยน

วคซนชนดเดยวกนทเบกมาครงกอนและยงเหลออยใหนำามาเกบไวดานหนา เพอสะดวกทจะนำามาใชกอน ทงนใหดวนหมดอายดวย

(First Expire First Out ; FEFO) จดเรยงวคซนแตละชนดเปนแถวๆ และใหมชองวางระหวาง

แถวเพอใหความเยนไหลเวยนไดทวถง ในระดบสถานบรการ วคซนทกชนดควรใชใหหมดภายใน 1

เดอน แตไมควรเกน 2 เดอนหลงจากไดรบจากจงหวด หรออำาเภอ แตตองไมหลงวนหมดอาย

บนทกอณหภมอยางนอยวนละ 2 ครง เชา 08.30 น. และเยน 16.30 น. เปนประจำาวน ไมเวนวนหยดราชการเพอใหมนใจไดวาวคซนอยในอณหภมทเหมาะสม (4-8 ๐ C) ตลอดเวลา

เมอตเยนมอณหภมผดปกต คอตำากวา 4 ๐ C หรอสงเกน 8 ๐ C ใหหมนปมปรบอณหภม (thermo-stat) ใหความเยนอยระหวาง 4 ๐ C หรอ 8 ๐ C ถายงไมดขนตองยายวคซนไปเกบไวในตเยนอนทความเยนไดมาตรฐานหรอในหบเยนทบรรจไอซแพคไวเรยบรอยแลว และรบดำาเนนการซอมตเยนโดยเรว

วคซนทอยในรปผงแหงจะตองใชนำายาละลายของวคซนชนดนนๆ และผลตจากผผลตเดยวกนดวยนำายาละลายวคซนเหลานไมจำาเปนตองเกบไวในอณหภม 4 - 8 ๐ C ยกเวนมทเกบเพยงพอ แตตองเกบนำายาละลายไวในอณหภม 4-8 ๐ C เปนเวลา 24 ชวโมง กอนทจะใชผสมกบวคซน มฉะนนจะทำาใหวคซนสญเสยความแรงหลงจากผสมได

วคซนทอยในรปผงแหง เชน หด และ MMR ปจจบนองคการอนามยโลกแนะนำาวาหลงจากผสมวคซนเหลานแลว ใหเกบไวในตเยนทอณหภม 4-8 ๐ C จนถงเวลาสนสดการใหบรการในวนนน

21

หรอเกบไวไมเกน 6 ชวโมง (แลวแตเวลาใดถงกอน) แตวคซนบซจซงผลตโดยสภากาชาดไทยผผลตแนะนำาใหเกบไดไมเกน 2 ชวโมง หลงจากผสมแลว วคซนผงแหงเหลานเมอผสมแลวควรหอขวดดวยกระดาษสดำาหรอกระดาษฟอยส หรอใสไวในแผนโฟมใตฝากระตกเกบวคซนโดยไมใหขวดวคซนเปยกหรอจมอยในนำาดวย

วคซนชนดนำาไดแก วคซน DTP, dT และ T เมอเปดใชแลวยงเหลออยองคการอนามยโลกแนะนำาวาสามารถเกบในตเยนทมอณหภม 4-8 ๐ C ไดนาน 4 สปดาห โดยมการปองกนมใหเกดการปนเป อนแตแผนงานสรางเสรมภมคมกนโรคของประเทศไทย แนะนำาใหเกบวคซนชนดนำาใชกบเดกและหญงมครรภไดไมเกน 8 ชวโมง หรอจนถงเวลาสนสดการใหบรการในวนนนเทานน หลงจากนนใหทำาลายวคซนทเหลออย

22

รปแสดงการจดเกบวคซนในตเยน

การเกบวคซนในหบเยน และกระตกวคซนวธการบรรจวคซนในหบเยน และกระตกวคซน (ภาพท 1 และ ภาพท 2)

1. นำาไอซแพคทแชแขงแลวออกมาวางนอกตเยนจนดานนอกของไอซแพคเร มเปยกแลวจงเรยงลงในหบเยนเพอปองกนวคซนชนดนำาซงไดแก วคซน DTP, T, dT และ HB แขงตว โดยวางไอซแพคไวดานลางและดานขางทงสดาน สำาหรบกระตกวคซนใหเรยงไอซแพคไวดานขาง ทงสดาน

2. วางเทอรโมมเตอรลงในหบเยน หรอกระตกวคซน แลวปดฝาหบเยน หรอกระต กวคซนประมาณ 10-15 นาท หรอจนกวาอณหภมจะอยในชวง 4-8 ๐ C

3. นำาวคซนใสในถงพลาสตกหรอใชกระดาษหอ เพอปองกนฉลากหลดลอกและไมใหขวดวคซนชนดนำาสมผสกบไอซแพคหรอนำาแขงโดยตรง หรอบรรจขวควคซนลงในกลองกระดาษ แลวจงนำาไปใสหบเยนหรอกระตกวคซน

4. วางไอซแพคทบบนถงหรอหอวคซนแลวปดฝาหบเยนใหแนนสำาหรบกระตกเกบวคซนใหปดฝาแลวลอคฝาใหแนนเชนกน

5. ตรวจสอบรอยรว ถารวใหใชผาเทปปดใหสนท6. ในกรณไมมไอซแพคหรอไอซแพคไมสามารถบรรจลงในกระตกได

ใหใชนำาแขงแทนแตตองมปรมาณมากพอทจะทำาใหอณหภมอยระหวาง 4-8 ๐ C โดยมเทอรโมมเตอรตรวจสอบ

แสดงวธการบรรจวคซนลงในหบเยน

23

วธการบรรจวคซนลงในกระตกเกบวคซน

1. จดเรยงไอซแพครอบๆ ดานขางของกระตกทง 4 ดาน2. นำาวคซนทหอกระดาษและหรอใสในถงพลาสตกวางลงในกระตก3. ปดฝากระตกและลอคใหแนน

24

1 2 3

การเกบรกษาวคซนกรณไฟฟาดบหากทราบลวงหนาวาไฟฟาจะดบนานไมเกน 3 ชวโมง เมอถง

เวลาไฟฟาดบใหนำาไอซแพคหรอขวดนำาทแชแขงแลวลงมาวางไวทชนลาง แลวใหปดประตตเยนไวตลอดเวลาจนกวาไฟฟาจะมา

หากไฟฟาดบนานเกนกวา 3 ชวโมง ใหยายวคซนไปเกบไวในหบเยน หรอกระตกทมไอซแพคหรอนำาแขงมากเพยงพอ พรอมกบเทอรโมมเตอรสำาหรบวดอณหภม แลวใหเพมนำาแขงหรอเปลยนไอซแพค เมอตรวจสอบพบวาอณหภมเรมสงขนมากกวา 8 ๐ C

ประสานงานกบสถานบรการอนลวงหนาเพอนำาฝากวคซนตอไป (กรณไฟฟาดบนานหลายวน)

การเกบรกษาวคซนกรณทใหบรการ ในสำานกงาน

- หยบวคซนและนำายาละลายออกมาจากตเยนเฉพาะเมอตองการใชเทานน โดยคำานวณปรมาณใหเพยงพอกบจำานวนเปาหมายทจะใหบรการ

- ใหการบรการวคซนในทรมหรอในหองทแสงแดดสองไมถง- ขณะใหบรการหามวางวคซนสมผสนำาแขงหรอไอซแพค

โดยตรง ควรหาภาชนะพลาสตกสำาหรบใสขวดวคซนกอน แลวจงนำาไปวางไวบนภาชนะหรอถวยทมนำาแขง

นอกสำานกงาน

25

- เตรยมวคซนและนำายาละลายใหมประมาณเพยงพอกบจำานวนเปาหมายทจะใหบรการ

- ใหทำาเครองหมายทขวดวคซนทจะนำาออกไปใหบรการนอกสถานท (กรณทมวคซนทเคยนำาออกไปใหบรการในคร งกอน แตยงไมเปดใช ใหนำามาใชกอน)

- ใหวคซนอยในระบบลกโซความเยนตลอดเวลา ตามวธการบรรจวคซนในกระตก

- ใหการบรการวคซนในทรม- เปดฝาหบเยนหรอกระตกเมอจำาเปนเทานน และเมอเปดแลว

ควรปดใหสนท- ขณะใหบรการควรหาภาชนะพลาสตกส ำาหรบใสขวด

วคซนกอน แลวจงนำาไปวางไวบนภาชนะหรอถวยทมนำาแขง (หามวางวคซนสมผ สน ำาแขงหร อ ไอซแพคโดยตรง) ถานำาแขงละลายใหเทนำาออกแลวเตมนำาแขงเพม

- ในการใหบรการกบผรบบรการเปนจำานวนมากไมควรดดวคซนรอไวในไซรงกแลววางไวบนนำาแขงหรอไอซแพคโดยตรงเพราะวคซนบางชนดอาจตกตะกอนและเสอมคณภาพจากความเยนจด

- เมอกลบถงสำานกงานถาไอซแพคหรอนำาแขงในกระตกยงละลายไมหมด ใหนำาวคซนทเหลอ (ยงไมเปดใช) ไปเกบไวในตเยน แลวนำามาใชกอนในการใหบรการครงตอไป

- ถาไอซแพค/ นำาแขงในกระตกละลายหมดo ไมเกน 1 วน

- วคซน DTP, T, HB, JE และ BCG (ทยงไมเปดใชและฉลากไมหลดออก) สามารถนำาไปเกบในตเยน และนำามาใชกอนในการใหบรการครงตอไป

- ใหทงวคซน OPV, M และ MMR (กรณวคซนทม VVM ใหดสของ VVM ประกอบดวย)

o เกน 1 วน- ใหทงวคซนทงหมด

26

อปกรณเกบรกษาความเยนและการดแลรกษา1. ตเยน ใชเกบวคซนใหอยในอณหภมทเหมาะสม ใชท ำาไอซแพค

สำาหรบใสหบเยน และกระตกเกบวคซน หรอทำากอนนำาแขงสำาหรบใสกระตกเกบวคซนการดแลรกษา กำาหนดใหมเจาหนาทรบผดชอบดแลตเยนเกบวคซนโดยเฉพาะ แลวปฏบตดงตอไปนการจดวางตำาแหนงตเยน

ตำาแหนงทวางตเยนไมควรมแสงแดดสองถง และควรวางไวในสวนทเยนของหอง

วางไวหางจากฝาผนง 6-12 นว เพอใหอากาศรอบตเยนหมนเวยนไดสะดวก ชวยระบายความรอนจากตเยนได

ตองวางใหไดระดบ อยางใหเอยงไปทางใดทางหนง ตเยนไฟฟาตองเสยบปลกไวใหแนนตลอดเวลา (มเตาเสยบเฉพาะ

สำาหรบตเยนเทานน) การวางตเยน ควรวางบนขาตงเพอใหการถายเทของอากาศดขน

การดแลความสะอาดและการตรวจสอบขอบยาง ไมควรมฝน หรอหยากไยเกาะรอบตเยน เพราะจะเปนฉนวนทำาใหการ

ระบายความรอนของตเยนไมด ขอบยางไมแหง กรอบ หรอขาด และไมมราขน (ในกรณมรา

ขนใชนำายาขจดคราบราเชดแลวลางใหสะอาดและหรอใช นำาสมสายชทเจอจางดวยนำา 1:1 เชดทำาความสะอาด)

ทำาความสะอาดภายนอก และในตเยนไมใหมคราบสกปรกโดยใชผาชบนำาอนหรอสบอยางออนทำาความสะอาดและเชดดวยผาใหแหง

ตรวจสอบขอบยาง โดยใชแผนกระดาษขนาด A4 สอดไวทบานประตตเยนปดประตตเยนใหสนท แลวดงกระดาษออกมา ถาดงออกมาไดงายโดยไมตองออกแรง แสดงวาขอบยางเสอมควรเปลยนขอบยางใหมเพราะความเยนจะไหลออกมาได

การรกษาอณหภมในตเยนใหอยในมาตรฐาน

27

หามเกบวคซนไวแนนเตมต จนการหมนเวยนถายเทอากาศภายในตเยนเสยไป ตองมชองวางระหวางกลอง หรอขวดวคซน

ในชองทำานำาแขง ตองมไอซแพคบรรจนำา ในตเยนตองใสขวดนำาทเตมเกลอเลกนอยหรอเตมส เกบไวท

ชนลางของตเพอชวยใหอณหภมภายในตเยนคงท หามเกบยา อาหาร เครองดม หรอวสดอนๆ ทไมใชวคซนไวใน

ตเยน ( ใหเกบเฉพาะวคซนและนำายาละลายวคซนเทานน) เพราะจะมการเปดตเยนบอยขนทำาใหความเยนไหลออกและอณหภมในตเยนสงขน

หามเปดตเยนโดยไมจำาเปน ถาจำาเปนตองเปดใหนอยครงทสด แลวรบปดทนทเมอเสรจธระ

ถามนำาแขงเกาะหนาเกนกวา 5 มม. ในชองแชแขง ใหละลายนำาแขงออก

การละลายนำ"าแขงในตเยน ตเยนทไมมระบบละลายนำาแขงอตโนมต จำาเปนตองละลายนำาแขง เมอนำาแขงทเกาะภายในชองแชแขง (Freezer) หนาเกนกวา 5 มม. นำาแขงทเกาะหนาจะทำาใหระบบทำาความเยนของตเยนตองทำางานมากขนกวาปกต และสนเปลองกระแสไฟฟามากขน

ข"นตอนดำาเนนการ มดงน" เตรยมตเยนอน หบเยน กระตกเกบวคซนใหไดอณหภม 4-

8 ๐ C สำาหรบใสวคซนทยายมาจากตเยนทจะละลายนำาแขง นำาวคซนทงหมดออกจากตเยนทตองการละลายนำาแขงไปไวในตเยน

หบเยนหรอกระตกทเตรยมไว ถาเปนตเยนทไมมระบบละลายนำาแขงอตโนมต หรอแบบกด

ปมเพอละลายนำาแขง ใหถอดปลกตเยน แลวเปดประตตเยนทงไวเพอใหนำาแขงละลายไดเรวขน หามนำาของมคมมางดเอานำาแขงออกเพราะอาจทำาใหตเยนเสยได

กรณทจะทำาความสะอาดตเยน ตองรอจนนำาแขงละลายหมดกอน แลวจงทำาความสะอาดตเยนใหเรยบรอย

28

เสยบปลกใหตเยนทำางาน รอจนอณหภมตเยนลดลงถงระดบทตองการ (4-8 ๐ C) จงนำาวคซนกลบมาใสในตเยน

การบนทกอณหภมของตเยน แขวนเทอรโมมเตอรไวในตเยน ในตำาแหนงกงกลางของชอง

เยนธรรมดา อานและบนทกอณหภมอยางนอยวนละ 2 ครง เชา เยน–

(08.30 น. และ 16.30 น.) ไมเวนวนหยดราชการ บนทกอณหภมทอานไดลงในตาราง แลววางไวทหลงตเยน หรอ

ตดไวทหนาตเยน เมอบนทกอณหภมของตเยนในตารางจนเตมแลวควรเกบไว

เปนหลกฐานในการควบคมกำากบและตรวจสอบระบบลกโซ ความเยนดวย

การแกไขปญหาเลกนอยทเกดกบตเยนไฟฟาอาการ สาเหต การแกไข

ต เย น เย นจด

- ปมควบคมความเยนอยในตำาแหนงเยนจด

- ปรบปมควบคมอณหภมใหลดลง

ต เ ย น - อากาศรอบตหมนเวยนไม - ยายตำาแหนงทวางต

29

ท ำา ง า นตลอดเวลา

พอ- ขอบยางประตชำารด- หลอดไฟในตสวางอยตลอดเวลา- เปดตบอยๆ

- ประตปดไมสนท- ทำานำาหกในชองแชแขง

- เปลยนขอบยางใหม- เปลยน แกไขสวทซ- เปดตเยนเมอจำาเปนเทานน- ไมแชของรบประทานในตเยน- แกไข- รบเชดนำาใหแหงทนททนำาหก

ต เ ย นทำางานและตดบอย

- ปมควบคมอณหภมอยในตำาแหนงไม ถกตอง

- ปรบปมควบคมอณหภม ใหอณหภม อยระหวาง 4-8 ๐ C

ต เ ย น ไ ม ทำางาน

- ปลกหลด/หลวม- ตเยนเสย

- เสยบปลกใหแนน โดยอาจใชเทปพน- ตามชางมาตรวจเชด

น ำาแขงจบท ช อ ง แ ช แขงมากม กลนเหมนอบ

- บรรจวคซนมากเกนไปปดทางหมนเวยน อากาศ

- บรรจวคซนใหมจำานวนพอเหมาะกบ ขนาดของตเยน- ทำาความสะอาดตเยน

หบเยน ประโยชน- ใชสำาหรบใสวคซนทขอเบกจาก สสจ. ซงตองการใชเนอทมาก- เกบวคซนไดทอณหภม 4-8 องศาเซลเซยส ไดนาน 3-5 วน ถา

บรรจอยางถกตอง- ใชเปนทเกบวคซนชวคราว เมอตเยนไฟฟาขดของ หรอเมอตองการ

ละลายนำาแขงในตเยน การดแลรกษา- เปดฝาหบเพอใหภายในมโอกาสแหงทกครงหลงจากการนำามาใช- ตรวจฝาทงดานในและดานนอกเพอหารอยแตก หากพบใหทำาการ

ซอมทนท

30

- ตรวจดยางขอบฝา ถาขาดใหเปลยน กรณขนราใหเชดทำาความสะอาดดวยนำายาขจดคราบรา ลางใหสะอาดแลวใชนำาสมสายชทเจอจางดวยนำา 1:1 เชดซำาอกครง

- ปรบกลอนฝาหบใหปดไดสนท และหมนหยอดนำามนตามบานพบและลอกตาง ๆ

- เกบในทรม- หามโยนหรอวางของทบ

กระตกเกบวคซน ประโยชน- สำาหรบใสวคซนจำานวนนอย เพอเดนทางไปปฏบตงานนอกสำานกงาน- ถาบรรจอยางถกวธและใสนำาแขงใหพอเหมาะจะเกบวคซนไดท 4-8

องศาเซลเซยส นาน 1 – 1 1/2 วน การดแลรกษา- หลงจากการใชงานใหเปดฝาไวใหแหงและทำาความสะอาดภายใน หาม

วางตากแดด- ตรวจดฝาทงดานในและดานนอกหากพบรอยแตกใหรบซอมทนท- เกบไวในทรม มฉะนนจะราวหรอแตก- หามโยนหรอวางของทบ

ไอซแพค (ice pack) ประโยชน- ใชกรรอบกระตกหรอหบเกบความเยน เพอทำาใหอณหภมภายใน อย

ระหวาง 4-8 องศาเซลเซยส- เมอไฟฟาเกดขดของ ไอซแพคทเยนจดจะรกษาอณหภมของตเยนให

คงทไดระยะหนงการดแลรกษา- อยาวางของหนกทบไอซแพคทไมมของเหลวบรรจ- หามโยนเนองจากเปนพลาสตกทแตกราวได

31

- การบรรจนำา ใหบรรจนำาเกลอหรอนำาเปลา 90% ของปรมาตรบรรจหรอตามรอยเครองหมายทกำาหนด

- การวางในชองแชแขง ใหวางไอซแพคในแนวตงบนขอบดานใดดานหนงเพอใหนำาแขงตวสมำาเสมอทกอน

เทอรโมมเตอรเปนอปกรณทสำาคญทสดอกชนดหนงของระบบลกโซความเยน

สำาหรบตรวจสอบอณหภมในระบบลกโซความเยนไมวาจะอยตรงจดใดของระบบ ถาไมมเทอรโมมเตอรอยในตเยนหรอหองแชแขงจะไมสามารถทราบไดวาวคซนสญเสยคณภาพไปเมอใด

การดแลรกษา- ทำาความสะอาด เพอใหสามารถอานงาย- ควรตรวจสอบอณหภมโดยการเปรยบเทยบกบเทอรโมมเตอรเครอง

อน

32