ฝายบรการวชาการอาหารสตว

บรษท เบทาโกร จากด (มหาชน)

www.Betagrofeed .com

คมอการจดการฟารมโคนม

1

ฝายบรการวชาการอาหารสตว

บ. เบทาโกร จก.(มหาชน)

คมอการจดการฟารมโคนม

2

สารบญ

การจดการฟารมโคนม หนา

- การจดการลกโคแรกคลอด – หยานม (0 – 55 วน) 2

- การจดการลกโคหยานม – 3 เดอน 3

- การจดการลกโค 3 เดอน – 6 เดอน 4

- การจดการโคอาย 6 เดอน – 15 เดอน 5

- การจดการโคอาย 15 เดอน – กอนคลอด 6

- การจดการแมโครดนม 7

- การจดการแมโคแหงนม 8

การจดการสงแวดลอม 9

การผลตนานมทสะอาด 10

การดแลสขภาพและการปองกนโรคในโคนม 16

การใชยาในโคนม 18

การเปนสดและการสงเกตการเปนสดในโคตวเมย 19

การผสมเทยม 20

การจดการเพอใหการผสมเทยมไดผล 22

3

การจดการฟารมโคนม

การจดการลกโคแรกคลอดถงหยานม

การจดการดานอาหาร

เมอลกโคคลอด ทาความสะอาดตวลกโคใหแหง โดยเชดดวยฟางแหงทนท

พรอมทงลวงเอาเมอกออกจากปากและจมก อาจปลอยใหแมโคเลยลกเพอกระตนระบบ

ตางๆ ของลกโคใหเรมทางาน เชน ระบบหายใจ เปนตน นอกจากนยงเปนการกระตนให

ตวของแมโคหลงฮอรโมนออกซโตซนออกมาในกระแสเลอด ซงจะกระตนใหแมโคเกด

การหลงนานมและขบรก จากนนยายลกโคจากคอกคลอดไปยงโรงเรอนลกโคซงเปน

กรงเดยวยกพน ทาความสะอาดสายสะดอโดยการเปดสายสะดอออกใหเปนทอแลวเอา

ทงเจอรไอโอดนเทลงไป เพอฆาเชอโรคทตดอยตามสายสะดอเปนการปองกนสะดอ

อกเสบ มการจดการใหกนนานมเหลองโดยเรว โดยในมอแรกจะให 2 กโลกรม และจะ

ใหนานมเหลองตดตอกน 3 วน ใหวนละ 4 กโลกรม โดยแบงใหวนละ 2 มอ หลงจากนน

จงใหนานมธรรมดา

การใหกนนานมเหลองใน 3 วนแรก จะใหกนนานมในขวดนมสาหรบลกโค โดย

จะฝกใหลกโคกนนานมเองในวนท 4 หลงคลอด โดยใชน วทสะอาดจมลงในถงทม

นานม วธการคอเอานวใหลกโคดด เมอลกโคดดน วกคอยๆ จมน วลงในถงนมทมนานม

อยลกโคจะดดนมผานรองนวมอ จากนนคอยๆ ดงมอออก ทาเชนน 2-3 ครงลกโคจะดด

นมจากถงเองได หลงจากทเรมกนนมธรรมดา จะใหลกโคกนวนละ 4 กโลกรม โดยแบง

ให 2 มอ เชา 2 กโลกรม เยน 2 กโลกรม จนลกโคอายได ประมาณ เดอนจะเรมลดนม

โดยจะใหนมวนละ 3 กโลกรมมอเชามอเดยว ใหจนกระทงอาย 55 วน จะทาการหยานม

ลกโค

การใหอาหารเบทาโกร และอาหารหยาบจะใหเมอลกโคอาย 1 สปดาห โดย

ใหทละนอยและคอยๆ เพมตามความสามารถในการกนของลกโค ลกโคทลดนมจะให

อาหารเบทาโกร วนละ 1-2 กามอ ตอตวตอวน และเพมใหตามความสามารถในการ

กน จนกระทงลกโคหยานม โดยจะใหวนละ 2 ครง เชาและบาย นาจะตงไวใหกนตลอด

โดยเปลยนนาตอนบายเพอใหลกโคไดรบนาทสะอาดและปองกนลกโคทองเสย แตถานา

สกปรกกเปลยนทนท

4

การจดการดานสขภาพ

1. ทาความสะอาดถงใสนานมลกโคลางทกครงหลงใหนานม สวนถงนาและ

อาหารขนลางเฉพาะตอนเยน

2. ปองกนอากาศหนาว รอน ฝน โดยใชผากนดานขางโรงเรอน และอาจใชไม

กระดานกนในบางครง

3. กรณลกโคปวย ควรจะทาการตรวจและรกษาโดยนายสตวแพทย

การจดการดานสงแวดลอม

1. ทาความสะอาดคอกและกรงเลยงลกโคทกวน เพอปองกนการหมกหมมของ

เชอโรค

2. พนยาฆาแมลงทก 15 วน หรอระยะทมแมลงชกชม

3. กาจดวชพชและเศษขยะทอยรอบๆ โรงเรอนอยางสมาเสมอ

การจดการดานอนๆ

1. ลกโคอาย 2-4 สปดาห ตดเบอรห

2. ลกโคอาย ถง 5 สปดาหใหทาการสญเขา

3. บนทกการเจบปวยของโคในแตละวน

4. ชงนาหนกลกโคแรกเกด และทกเดอน

การจดการลกโคหยานมถง 3 เดอน

การจดการดานอาหาร

ใหอาหารเบทาโกร วนละ 1 - 1.2กโลกรมตอตวตอวน โดยใหวนละ 2 มอ

เชาและบาย อาหารหยาบใหหญาแหงวนละ 2 ครง เชาและบาย ถาหมดกเพมให นาจะตง

ไวใหกนตลอดแตไมควรใหมากเกนไป (ประมาณ . ลตร) เพราะจะทาใหเกดการถาย

ปสสาวะเปนเลอดได โดยเปลยนนาตอนบายเพอใหลกโคไดรบนาทสะอาดและปองกน

ลกโคทองเสย แตถานาสกปรกกใหเปลยนทนท

การจดการดานสขภาพ

1. ทาความสะอาดถงนาและอาหารขนลางเฉพาะตอนเยน

2. ปองกนอากาศหนาว รอน ฝน โดยใชผากนดานขางโรงเรอน และอาจใชไม

กระดานกนในบางครง

3. ถายพยาธเมอลกโคอาย 3 เดอน

5

4. กรณลกโคปวย ควรจะทาการตรวจและรกษาโดยนายสตวแพทย

การจดการดานสงแวดลอม

1. ทาความสะอาดคอกใหแหงและสะอาด

2. ทาความสะอาดรอบคอกและโรงเรอนอยางสมาเสมอ

3. พนยาฆาแมลงทก 15 วนหรอในชวงทมแมลงเยอะ

การจดการดานอนๆ

1. บนทกโคปวยในแตละวน พรอมทงการรกษา

2. วดนาหนกลกโคทกเดอน

การจดการลกโคอาย 3 เดอนถง 6 เดอน

การจดการดานอาหาร

ใหอาหารเบทาโกร วนละ 2 เวลา เชาและบาย โดยใหวนละ 1.2 – 2 กโลกรม

ตอตวตอวน อาหารหยาบจะใหหญาแหงหรอหญาสด โดยใหกนวนละ 2 ครง เชาและ

บาย

การจดการดานสขภาพ

1. ทาวคซนปากและเทาเปอยโคอาย 4 เดอน และ 6 เดอน

2. ถายพยาธเมออาย 6 เดอน

การจดการสงแวดลอม

1. ทาความสะอาดอางนาทก 3 วน หรอเมอพบวาอางนาสกปรก

2. เกบกวาดมลโคและเศษอาหารทตกคางในโรงเรอนและบรเวณทเปนพนปน

3. พนยาฆาแมลงทก 15 วน หรอในชวงทมแมลงเยอะ

การจดการดานอนๆ

1. ชงนาหนกทกเดอน

2. โคปวยทาการตรวจและรกษาโดยนายสตวแพทย

3. ใชรวไฟฟาในการจดการแปลงหญา ทกวนจะตรวจความเรยบรอยของรว

ไฟฟา

4. จดกลมลกโคตามนาหนกและอาย

5. สญเขาลกโคซาถายงพบวามตวทเขางอกออกมาอก

6

การจดการโคอาย 6 เดอนถง 15 เดอน

การจดการดานอาหาร

ใหอาหารเบทาโกร วนละ 2 ครง เชา-บาย โดยใหวนละ 2 - 4 กโลกรมตอตว

ตอวน อาหารหยาบจะใหขาวโพดหมกหรอฟางวนละ 3 ครง เชา-บาย และคา วธการให

จะใหอาหารเบทาโกร ใสดานบนขาวโพดหมกหรอฟาง เพอกระตนใหโคกน

ขาวโพดหมกหรอฟางไดมากขน

การจดการดานสขภาพ

1. ทาวคซนปากและเทาเปอย ทก 4 เดอน

2. ถายพยาธภายใน ทก 6 เดอน

3. พนยาฆาพยาธภายนอกทก 6 เดอน

4. โคปวยแยกออกจากฝงและรกษาโดยความดแลของนายสตวแพทย

5. ตรวจวณโรคและแทงตดตอ ปละ 1 ครง

การจดการดานสงแวดลอม

1. ตดหญาและทาความสะอาด รอบๆ คอกอยเสมอ

2. มโปรแกรมกาจดแมลงในชวงทมแมลงเยอะ

3. เกบกวาดมลโคและเศษอาหารทตกคางในโคนม

การจดการดานอนๆ

1. บนทกโคปวยในแตละวน พรอมการรกษา

2. วดนาหนกโคทกเดอน

3. บนทกการฉดวคซน การถายพยาธ

7

การจดการโคอาย 15 เดอนถง กอนคลอด

การจดการดานอาหาร

ใหอาหารเบทาโกร วนละ 2 ครง เชา-บาย โดยใหวนละ 4 - 6 กโลกรมตอตว

ตอวน อาหารหยาบจะใหขาวโพดหมกหรอฟางวนละ 3 ครง เชา-บาย และคา โคทเตรยม

คลอด 2 เดอน จะเพมอาหารเบทาโกร สปดาหละ 0.5 กโลกรม จนกระทงสปดาห

สดทายกอนคลอดใหโคกนได 6-8 กโลกรมตอตวตอวน

การจดการดานสขภาพ

1. ทาวคซนปากและเทาเปอย ทก 4 เดอน

2. ถายพยาธภายในทก 6 เดอน และกอนคลอด 2 เดอน

3. พนยาฆาแมลงทก 15 วน

4. โคปวยแยกออกจากฝง และรกษาโดยนายสตวแพทย

5. ตรวจวณโรค แทงตดตอ และทองรวงเรอรง ปละ 1 ครง

การจดการดานสงแวดลอม

1. ทาความสะอาดโรงเรอนและรอบๆ โรงเรอนสมาเสมอ

2. เกบกวาดมลโค และเศษอาหารภายในโรงเรอน

3. ทาความสะอาดอางนาทก 3 วน

การจดการดานอนๆ

1. จบสด และผสมพนธโคทพบอาการเปนสด ทอายตงแต 15 เดอน และนาหนก

280 กโลกรมเปนตนไป

2. ตรวจการตงทองหลงผสม 2 เดอน

3. วดนาหนกโคทกเดอน

4. คดแยกโคใหอยคอกเดยวกนตามนาหนก

5. แยกโคทตงทองออกจากโคทยงไมทอง

6. กอนคลอด 1 เดอน ยายเขาคอกเตรยมคลอด

8

การจดการโครดนม

โครดนมจะใหกนอาหารหยาบเตมท อาหารเบทาโกร จะเพมใหหลงคลอด

วนละครงกโลกรม จนถง 10 กโลกรมตอตวตอวน ปรมาณอาหารเบทาโกร อาจมาก

หรอนอยกวานทงนขนกบปรมาณนานมทโคผลตและสภาพรางกายของโคแตละตว โดย

อตราสวนอาหารขนทใหตอนานมทโคผลตเทากบ 1 ตอ 2 อาหารเบทาโกร ควรจะ

แบงใหวนละ -4 ครง คอ 05.30 11.00 15.00 และ 19.30

การจดการดานสขภาพ

1. ทาวคซนปากและเทาเปอยปละ 3 ครง แตละครงหางกน 4 เดอน

2. ตรวจวณโรค แทงตดตอ และทองรวงเรอรง ปละ 1 ครง ถาพบวาเปนโรคควร

จะแยกเลยงเพอคดท ง

3. ถายพยาธในวนดรายโค

4. พนยากาจดพยาธภายนอกทก 15 วน

5. ตรวจปญหากบ และขาเจบ เตานมอกเสบ แลวแยกออกมารกษาจนกวาจะหาย

จงนากลบฝงเดม

การจดการฝงโครดนม

1. แมโคคลอดใหม จะรดนมใหลก 7 วน (นานมเหลอง) หลงคลอด -8 วนสง

นานมตรวจยาปฏชวนะ

2. แมโคปวยเปนเตานมอกเสบ หรอโคทไดรบยาปฏชวนะควรจะรดเปนกลม

สดทายเพอปองกนการตดตอของโรคเตานมอกเสบและเพอปองกนการสงนารมทมยา

ปฏชวนะปนเปอน แลวนมนมไปเลยงลกโค

3. จดกลมโคโดยใชปรมาณนานมเปนเกณฑ โดยแบงเปน 3 คอก

. .คอกโคใหนมมากหรอโคหลงคลอด - เดอน .ใหอาหารเบทาโกร

3.2.คอกโคใหนมปานกลางหรอหลงคลอด - เดอน ใหอาหารเบทาโกร S

. .คอกโคใหนมนอยหรอกอนดราย เดอน ใหอาหารเบทาโกร หรอ D

การจดการดานการรดนม

รดนมวนละ 2 ครง คอ เชา 05.30-07.30 น.และบาย 15.30-17.30 น. กอนรดนม

ควรจะใชผาสะอาดจมนาคลอรนเชดเตา และเชดใหแหงดวยผาสะอาดตวละ 1 ผน

หลงจากนนจะตรวดนานมดวยถวยตรวจดลกษณะนานมทกครง และควรตรวจ ซ.เอม.ท

9

2 อาทตยตอครง กอนสวมหวรด หลงรดนมเสรจควรจมนายาเพอปองกนเชอโรคและให

โคยนกนอาหารขนและหยาบหลงรดเพอใหโคยนอยางนอย 30 นาท เพอปองกนรนม

สมผสพน ซงเชอโรคจะผานรนมไดงาย หลงรดนมเสรจทาความสะอาดบรเวณโรงเรอน

อปกรณรดนมทกช น ตรวจสอบเครองรดและอปกรณ

การจดการดานสงแวดลอม

1. ทาความสะอาดภายในคอก และโรงเรอน รวมถงรอบๆ โรงเรอน

2. ทาความสะอาดโรงรดนมและรอบๆ รวมถงรอบๆ โรงเรอน

3. ทาความสะอาดรางอาหารทกวน อางนาทาความสะอาด 3 วนตอครง

4. พนยาฆาแมลงทก 15 วน ทตวโคและพนคอก

การจดการดานอนๆ

1. จดสด ผสมเทยม บนทกการเปนสด และการผสมเทยม

2. ตรวจทองหลงผสม 2 เดอน

3. รกษาและดแลสขภาพโคนมโดยนายสตวแพทย

4. วดนาหนกโคทกเดอน

5. บนทกปรมาณอาหารขนตามปรมาณนานม และสภาพรางกาย

6. บนทกรายรบรายจายในการเลยงโคนม

7. จดโปรแกรมระบบสบพนธอนๆ ตามเหมาะสม

การจดการแมโคแหงนม

การจดการดานอาหาร

โคแหงนม ควรจะมคอกแยกเปนสดสวนจากโครดเนองจากจะดแลไดงายแลวจะ

ชวยปองกนการแทงจากโครดทเปนสดมาปนหรอมาชนกระแทกได โดยโคทเพงแหงนม

จะใหกนอาหารหยาบวนละ 3 ครงเวลาเดยวกบโคสาว แตงดอาหารขน จนกระทงกอน

คลอด 6 สปดาห จะเรมใหกนอาหารเบทาโกร โดยใหครงแรก 1 กโลกรมตอตวตอ

วน และจะเพมใหสปดาหละ 1 กโลกรม จนกระทงสปดาหสดทายกอนคลอด โคจะได

อาหารขนวนละ 6-8 กโลกรมตอตวตอวน ททาเชนนเพอทจะทาใหกระเพาะหมกของโค

คอยๆ คนเคยกบอาหารเบทาโกร

10

วธการแหงนม

การแหงนม ควรจะทาแบบคอยเปนคอยไปโดยจะเตรยมกอนกาหนดแหงนม

ประมาณ 1-2 สปดาห ขนกบปรมาณนานมของโค ในชวงแรกจะคอยๆ ลดอาหารเบทา

โกร หรอ D ลง และลดมอรดนม จนกระทงปรมาณนานมตอวนเหลอนอยกวา 4

กโลกรม จงสอดยาดราย 1 เตาตอ 1 หลอด และจะพกรดนมเปนเวลา 60 วน

การจดการดานสขภาพโคแหงนม

หลงจากสอดยาดรายแลวจะทาการถายพยาธดวย Ivermectin เขาใตหนง และ/

หรอ Albendazole กรอกปาก ในวนเดยวกน และควรจะสงเกตเตานมถาเกดการอกเสบ

จะไดทาการรกษาทนท

การจดการดานสงแวดลอม

1. เกบกวาดมลโคภายในโรงเรอน และคอกพกโค

2. ทาความสะอาดรอบๆ โรงเรอน อางนาใหโคกน รางอาหารตามความ

เหมาะสม

การจดการดานอนๆ

1. เมอแหงนมโคจะยายลงไปคอกสาหรบโคแหงนม

2. กอนคลอด 1 เดอนจะยายไปคอกสาหรบเตรยมคลอด

3. กอนแหงนมจะทาการลวงตรวจทองอกครงเพอตรวจดโคยงทองอยหรอไม ถา

ไมจะไดทาการแกไขตอไป

การจดการสงแวดลอมในฟารม

ฟารมควรมการจดการสงแวดลอมภายในฟารมอยางเหมาะสมเพอไมใหเกด

มลภาวะตอผอยอาศยใกลเคยงและคนงานภายในฟารม ดงน

1. ขยะมลฝอย

ตามจดตางๆ ภายในฟารมควรจะมถงขยะสาหรบใสขยะมลฝอยตางๆ และจะ

นาไปท งบรเวณทแยกออกจากบรเวณทเลยงโค และจะมการทาความสะอาดโดยการเกบ

ขยะมลฝอยทงฟารมในทกสปดาห

2. ซากสตว

เมอมสตวตายควรจะนาซากสตวฝงลกจากระดบผวดนกอนกลบดนปด

11

3. มลสตว

มลโคภายในโรงเรอนและคอกพกโคควรจะถกกวาดเกบออกมาไวนอกโรงเรอน

ทกสปดาหแลวนาไปตากแหงในบรเวณทเตรยมไว เพอนาไปใชเปนป ยบารงดน หรอ

ขายใหคนภายนอก

4. นาเสย

นาเสยจากการเลยงโคควรจะไหลไปรวมกนทบอพกนาเสย ควรมการทาความ

สะอาดรางระบายนาเมอนาเรมไหลชา

5. รอบโรงเรอน

รอบโรงเรอนตางๆ จะมการทาความสะอาด และปรบปรงโดยการตดหญา ปลก

ตนไม เพอใหสะอาด เปนรมเงา

การผลตนานมทสะอาด

โดยทวไปรดนมโควนละ 2 ครง เชา และบาย ขนตอนการรดนมจะเนนความ

สะอาดทเตานม วสดอปกรณ เครองมอทใชในการรดและเกบรกษานานม การตรวจสอบ

นม สขลกษณะของผรดนม รวมทงการฆาเชอโรค การบารงรกษาเครองรดนม

วธการรดนม

การรดนมดวยเครองรด ซงจะทางานเลยนแบบการดดนมของลกโค คอ ม

เครองดดทาใหเกดสญญากาศ มกระบอกยางและกระบอกโลหะทาหนาทคลายปาก

นอกจากน จะมตวใหจงหวะการดดสลบกบการปลอยและตวควบคมแรงดดของ

สญญากาศใหคงท ระดบสญญากาศในระบบทวไปคอ - กโลปาสคาล(kPa) หรอ

เซนตเมตรปรอท (cm.Hg.) หรอ นวปรอท (cm.Hg.)

การรดนมใหสะอาด

มผลตอรายไดของเราโดยตรง ตามปกตการรบซอนานมผซอจะตงราคา

มาตรฐานไว ถาหากนานมทรดไดสะอาดสงกวามาตรฐานกจะไดราคาสงกวาราคา

มาตรฐาน แตถาความสะอาดตากวามาตรฐานจะตองถกลดราคาตากวาราคามาตรฐาน ซง

การรกษาความสะอาดนทาไดไมยากและแทบจะไมตองลงทนเลย เพยงแตเราปฏบตตาม

ขนตอนของการรดนมอยเปนประจากจะไมมปญหาเรองนเลย

12

การรดนมดวยเครองมขนตอนในการรดนมดงน

1. การเตรยมอปกรณ

ไดแก ชดรดนมของเครองรด ตรวจสอบความเรยบรอยของอปกรณตางๆ วาอย

ในสภาพพรอมทจะรดนมหรอไม จงหวะการดด ปลอย ประมาณ 50 - 60 รอบตอนาท

เตรยมนายาคลอรนใสถง ผาเปยกและผาแหงเชดเตานม 1 ผนตอตว ถวยตรวจนานม

นายา ซ.เอม.ท. เชอก นายาจมเตาหลงรด

2. การเตรยมตวโค

ทาความสะอาดขาและกบแลวทาความสะอาดเฉพาะเตานมโคเพอปองกนนาจาก

ตวโคไหลเขาไปในกระบอกรดนานมเวลารดนม

3. วธการรด

- เชดทาความสะอาดเตานมดวยผาชบนายาคลอรน และเชดใหแหงดวยผาแหงท

สะอาด

- ตรวจเชคนานมดวยถวยตรวจนานม ถาพบความผดปกตใหทาการรกษา

- ตรวจนานมดวยนายา ซ.เอม.ท ถาผล +2 และ+3 ใหทาการรกษาทนท

- สวมหวรดภายใน 1 นาท หลงจากเตรยมเตานม

- เมอนานมหมดเตาหรอไมไหลใหปลดหวรดออกทนท นอกจากบางตวทคนเคย

กบการนวดเตาใหนวดเตาจนนานมเหลอนอย จงปลด

- จมนายาฆาเชอโรคหลงรดเพอปองกนเชอโรคเขาสเตานม

- ปลอยใหโคกนอาหารหลงรดอยางนอย 30 นาทเพอใหรหวนมปด ปองกนเชอ

โรคเขาสหวนม

4. การลางทาความสะอาดเครองรด

เมอรดนมเสรจแลวจะตองลางทาความสะอาดทกสวนโดยทนท เครองรดแบบถง

เดยวใหลางทาความสะอาดดวยแปรงทออนนมไมทาใหเกดรอยตออปกรณรดนมตางๆ

ดวยนายาสาหรบลางทาความสะอาด เมอลางทาความสะอาดดแลวกนาไปเกบไวในท

สะอาด สาหรบเครอง รดแบบ pipeline ลางเฉพาะสายดานนอกของสายลม สายนม สวน

หวรดเครองจะลางใหอตโนมต

13

นอกจากนอปกรณทเปนยางจะตองถอดมาแชนาโซดาไฟเปนประจาทกเดอน

เพอขจดคราบตะกอนตางๆ ออกใหหมด และเปลยนช นสวนเมอหมดอายการใชงาน

หรอมการชารด

นาคลอรน

คลอรนมคณสมบตในการฆาเชอโรคไดด และมราคาถกทสดเมอเทยบกบนายา

ฆาเชอโรคประเภทอนๆ

ประโยชนของนาคลอรน ใชในการฆาเชอโรคในกรณดงตอไปน

1. ลางอปกรณทตองสมผสกบนานม เชนถงรดนม ถงใสนม

2. เชดทาความสะอาดเตานมกอนและหลงการรดนม

3. ลางพนคอกในกรณทนานมจากเตาทเปนโรคเตานมอกเสบหยดลงบนพนคอก

การใชนาคลอรน

3.1. ใชจมหวรด ใชคลอรนประมาณ 20 ซซ ตอนา 10 ลตร

3.2. ใชจมผาเชดเตา ใชคลอรนประมาณ 15 ซซ ตอนา 10 ลตร

การลางอปกรณรดนม

อปกรณรดนม ไดแก ถงรดนมเดยว ถงใสนม เครองรดนม และภาชนะอนๆ ท

สมผสกบนานม

การชาระลาง แบงเปน 2 อยาง

1. การชาระลางเปนประจาวน เปนการชาระลางคราบไขมนในนานมทตดอยตาม

ภาชนะ มกจะลางดวยนายาชาระลาง

2. การชาระลางเปนประจาทก 10 วน เปนการชาระลางคราบหนปน คราบ

ตะกอนนานมทตดอยตามภาชนะ มกจะลางดวยนากรด

การชาระลางเปนประจาวน มขนตอนดงน

1. หลงจากใชอปกรณรดนมแลว ใหลางนาทนทไมควรปลอยท งไวจนแหงกรง

เพราะจะทาใหลางออกยาก

2. ลางดวยนายาชาระลาง เชน นายาลางจานหรอนายาลางถงนม เปนตน

3. ขดดวยแปรงนมๆ ไมควรใชฝอยขดหมอหรอสกอตไบรท เพราะจะทาใหเกด

รอยขดขวนขนทผวของภาชนะ ซงในระยะยาวจะทาใหเกดเชอโรคสะสมไดงาย

4. ลางดวยนาสะอาด

14

5. ลางดวยนาสะอาดทเจอนายาคลอรน

6. ผงใหแหงในทสะอาดและถายเทอากาศไดด

การชาระลางเปนประจาทก 10 วน มขนตอนดงน

1. นาอปกรณตางๆ ลางนาใหสะอาดเสยกอน

2. ลางดวยนากรด เชน กรดไนตรก

3. ขนตอนเหมอนการชาระลางเปนประจาตงแตขอ 3 ถง ขอ 6

ขอควรระวง

1. การลางดวยโซดาไฟ นากรด ใหใสถงมอ

2. หากโซดาไปหรอนากรดถกผวหนง เขาตา ใหรบลางดวยนาสะอาดทนท

3. ควรอยเหนอลมเพอกนการสดไอระเหยของนากรดหรอนาดาง

4. การผสมนากรด ใหเอานาใสถงไวแลวรนนากรดลงในถงใสนา อยารนนาลง

ในนากรดเพราะจะเกดอนตรายได

สขลกษณะในการผลตนานม

เปนทรจกกนทวไปวา นานมเปนอาหารทมประโยชนและเปนอาหารธรรมชาตท

เกอบสมบรณทสดของมนษยและสตวทงหลาย จงเปนอาหารทดสาหรบจลนทรยดวย

นานมจงบดเสยงาย จลนทรยจะทาใหนานมเกดการเปลยนแปลงทางเคม ทางดาน

กายภาพ และยงขบถายของเสยไวในนานม นานมจงเสยไดงาย จลนทรยมอยทวไป

ดงนนการปฏบตตอนานมหากไมถกตองตามวธการ เชน การรดนม การขนสง ฯลฯ ยอม

ทาใหนานมเสยหรอเปลยนสภาพไดงาย ดงนนการปฏบตตอนานมจงนบไดวาเปนเรอง

สาคญอยางย งตอผเลยงโคนม ผผลตนานม และผบรโภค

1. การปฏบตตอนานมขณะอยในฟารม กอนอนตองเขาใจกอนวานานมทอยใน

เตานมของโคนมทมสขภาพสมบรณปราศจากโรคตดตอ เชน วณโรค บรเซลโลซส หรอ

โรคอนๆ เปนนานมทสะอาดทสด แตเมอเรมการรดนมตองมการสมผสกบสงตางๆ

หลายอยาง เชน มอผรด ภาชนะทใชรด ถงเกบนม เปนตน โอกาสทจะทาใหนานม

สกปรกกยอมมมากขน การปฏบตตอนานมภายในฟารมตงแตเรมแรกใหถกตอง กจะ

ชวยใหคณภาพของนานมดบอยในสภาพด ซงมขอระมดระวงในเรองตางๆ ดงตอไปน

15

1.1 ผรดนม ผรดนมตองคอยรกษาความสะอาดเนอตวในขณะรดนม กอนรดนม

ควรลางมอและแขนใหสะอาดดวยสบและนา ถาขณะรดนมเปอนกใหทาความสะอาด

กอนทกครง

1.2 ภาชนะทรดนม ไดแก เครองรดนม ถงนม หรอกระปอง ควรเปนโลหะทไม

เปนสนม อะลมเนยม หรอโลหะอนทเคลอบดบก ไมมรอยตะเขบภายในสวนทสมผสกบ

นานม งายตอการลางทาความสะอาด มฝาปดเพอกนฝ นละอองลงไปในนานม ภาชนะท

ทาดวยสงกะส เหลก ทองแดง ทองเหลอง ซงไมไดเคลอบดบก เมอบรรจนมลงใน

ภาชนะเหลาน นานมจะมกลนและรสผดปกตไปจากเดม ไมสามารถนาไปผลตหรอ

บรโภคได ดงนนจงควรหลกเลยงภาชนะททาดวยโลหะดงกลาว

ภาชนะใสนม ควรลางใหสะอาดดวยนาสบและนาสะอาดแลวลางดวยนาคลอรน

ซงมความเขมขน 200 - 250 พพเอม. หรอลางดวยนากรดหรอนาดางเปนครงคราว และ

ตองใชนาสะอาดลางนายาออกอกครง แลวนาไปผงใหแหง

อปกรณทสมผสกบนานม หรอภาชนะทใสนมตองทาความสะอาดทนทหลงจาก

ใชเสรจแลวทกครง อยางท งไวแลวคอยมาทาความสะอาดทหลง เพราะจะทาให

เชอจลนทรยเพมจานวน ความสะอาดยากขนในภายหลง และเพอเปนการสรางนสยให

รกความสะอาด

1.3 นาสะอาด การผลตนมทมคณภาพสงจาเปนอยางย งทจะตองไดนาทสะอาด

ไวใชลางเครองมอตางๆ ทใชรดนมตวโค และคอกรดนม การใชนาควรจะเปนนาท

ปลอดจากแบคทเรยทเปนสาเหตใหเกดโรคตางๆ ถาเปนบอหรอทอนาควรจะแยกอยหาง

จากบอนาโสโครกและสวม ทางฟารมใชนาใตดน ผานการตกตะกอน และผานกรอง

กอนทจะนามาใช

1.4 โรงรดหรอคอกรดนม ควรจะกอสรางอยางงายๆ และสะดวกในการรกษา

ความสะอาด ไมอบทบ มลมพดผาน ทาใหแมโครสกสบาย ในคอกควรลาดดวยซเมนต

หรอคอนกรต เพอใหงายในการรกษาความสะอาดและควรทาความสะอาดพนทกครง

กอนรดนม ทางฟารมมผนงกนปดทง 2 ดาน แตจะตดตงพดลมเพอใหโครสกสบายขณะ

รดนม

1.5 สขภาพของแมโค แมโคเปนผผลตนานมดงนนสขภาพแมโคจงเปนสงจาเปน

ทผเลยงหรอผรดตองหมนสงเกตดทกครงกอนรดนมและตองมการตรวจสขภาพของแม

16

โคอยเสมอโดยเฉพาะอยางย งวณโรคและบรเซลโลซส นอกจากนควรระมดระวง

เกยวกบโรคเตานมอกเสบ ซงเปนสาเหตททาใหนานมทรดไดมคณภาพตาลงและเสยได

เรวขน โคนมทผรดพบวาเปนโรคเตานมอกเสบควรรดนมเปนตวสดทาย และถาเปน

เฉพาะเตากควรจะรดนมเฉพาะเตาทเปนโรคเปนเตาสดทาย และไมควรนานมนนมา

บรโภคหรอสงเขาโรงงาน

1.6 เตานมและตวแมโค จาเปนทตองลางใหสะอาดดวยนาทสะอาด แปรงขนโค

ลางพวกฝ นละอองขโคทตดอยใหสะอาด การอาบนาโคจาเปนสาหรบประเทศรอนอยาง

บานเรา จะทาใหแมโครสกสบายสามารถกนอาหารและปลอยนานมไดมากกวาปกต เตา

นมควรจะไดรบการเอาใจใสในดานความสะอาดเปนพเศษ เชน หมนตดขนบรเวณเตา

นม ถายาวทกครงทรดนม ควรใชผาสะอาดชบนาคลอรนเชดรอบๆเตานมใหทวกอนรด

นม ซงจะชวยกระตนใหแมโคเกดความรสกอยากปลอยนานมและตอมสรางนานมกจะ

ผลตนานมไดมากขน เวลารดนมครงแรกในแตละครงควรจะรดนมทคางเตาท งเสยกอน

ประมาณ 2-3 ครง ทงนเพราะนานมทคางอยตรงปลายหวนมมกมจลนทรยอยสง ถารด

ท งเสยกอนจะทาใหนานมสะอาดขน

1.7 ปลอดจากบคคลภายนอกและสตวมารบกวน เชน หม หมา ไก ฯลฯ เพราะ

อาจเปนการแพรเชอโรคมาสนมและแมโคได ควรใหอยพนจากคอกรดนม

2. การปฏบตตอนานมภายหลงการรดนมเสรจเรยบรอย (การขนสงนานมดบไป

จาหนาย)

นานมทรดจากแมโคใหมๆ อณหภมประมาณ 35-37 องศาเซลเซยส และหาก

ปลอยนานมทรดออกมาอยในอณหภมนนานประมาณ 3 ชวโมง นานมจะเรมเสย ดงนน

นานมทรดไวไดตองรบดาเนนการดงตอไปน

2.1 สงนมไปยงศนยรวมนานมดบหรอสหกรณฯใหเรวทสด เพราะ

จลนทรยในนานมสามารถเพมจานวนไดอยางรวดเรวภายใตอณหภมปกต และไมควร

วางตากแดด

2.2 การบรรจนมลงในถงนมควรใสใหเตมถง เพอปองกนการเขยาซงจะ

ทาใหแบคทเรยเจรญเตบโตไดอยางรวดเรวและจะทาใหไขมนจบตวเปนกอนไดเรวขน

จนมลกษณะคลายเมดเนย การขนสงนม ตองทาโดยเรว เพราะยงชาจะทาใหนมมโอกาส

เสยหรออายสนหรอคณภาพตาลง ทาใหราคานานมดบลดลง การขบรถสงนมควรจะขบ

17

ดวยความเรวสมาเสมอ ควรขบอยางระมดระวงใหนานมในถงเขยานอยทสด หลงจากสง

นมเสรจแลวควรลางถงสงนมทนท เพอปองกนการเกดคราบฝงแนนและจะเปนการเพม

จลนทรยในนานมดวย

การดแลสขภาพและการปองกนโรคโคนม

ผเลยงโคนมควรหมนสงเกตพฤตกรรมหรออาการทโคแสดงออกมาใหเหนอยาง

สมาเสมอ หากพบวาแมโคเรมมอาการทผดแปลกไปจากเดม เชน เซองซม กนอาหารได

นอยลงมากหรอไมกนอาหาร นอนบอย ฯลฯ อาการเหลานเปนลกษณะทตองตดตาม

อาการตอไปอกระยะหนง หากอาการของโคเปนมากขนตอเนองควรรบแกไขหรอ

ปรกษากบสตวแพทย

การปองกนโรคโคนม มขอแนะนาในการปฏบตโดยทวไปดงน

ก. เลยงแตโคทแขงแรงสมบรณและปลอดจากโรค ไมควรเลยงโคทออนแอ โค

ทเปนโรคเรอรงรกษาไมหายขาด โรคทางกรรมพนธ เชน โรคไสเลอน,

โรคตดตอรายแรง เชน โรคแทงตดตอหรอวณโรค เปนตน

ข. ใหอาหารทมคณภาพและมจานวนเพยงพอ ควรเลอกซออาหารจากแหลงท

เชอถอได และระวงอาหารทเปนพษ เชน มเชอรา พชทพนยาฆาแมลง เปน

ตน ถาใหอาหารทไมถกตองเพยงพอหรอใหอาหารเสอมคณภาพหรอมสง

ปลอมปน อาจทาใหโคเปนโรคขาดอาหาร รวมทงทาใหออนแอ เกดโรค

อนๆไดงายขน

ค. จดการเลยงดและปองกนโรคตดตอรายแรงใหเหมาะสม ไดแก

- คอกคลอดและคอกลกโค ควรไดรบการทาความสะอาด และใชยาฆาเชอ

พน หรอราดท งไว 2-3 อาทตยกอนนาแมโคเขาคลอด

- ลกโคทเกดใหมตองลวงเอาเยอเมอกทอยในจมกปากออกใหหมด เชดตว

ลกโคใหแหง

- สายสะดอลกโคทเกดใหมตองใสทงเจอรไอโอดนใหโชกและใสยากน

แมลงวนวางไขทกวนจนกวาสายสะดอจะแหง

- ใหลกโคกนนมนาเหลองโดยเรว

- ทาความสะอาดคอกลกโค

18

- ควรเลยงลกโคในคอกเดยวเฉพาะตว

- เครองมอเครองใช เชน ถงนมทใชเลยงลกโคไมควรปะปนกน

- ลกโคตองตวแหงเสมอ วสดทใชรองนอนตองเปลยนทกวน

- แยกลกโคทอายตางกนใหอยหางกน

- ถายพยาธเมอลกโคอาย 3 เดอน และถายซาอกปละ 1-2 ครง หรอตามความ

เหมาะสม

- การฉดวคซนทสาคญในโคนม มขอแนะนาใหปฏบตดงตอไปน

- ลกโคอาย 3 เดอน (ไมเกน 8 เดอน) ฉดวคซนปองกนโรคแทงตดตอ

(Brucellosis) ครงเดยว

- ลกโคอาย 4 เดอน ฉดวคซนปองกนโรดปากและเทาเปอยและโรคคอบวม

(เฮโมรายกเซฟตซเมย)

- โคทโตแลวอาย 1 ปขนไป ใหจดโปรแกรมฉดวคซนปองกนโรคปากและ

เทาเปอยทกปๆละ 2-3 ครง สาหรบโรคคอบวมใหฉควคซนทกปๆละ 2

ครง

- พนหรออายนายาฆาเชอเหบทก 15 วน หรอตามความเหมาะสม

- การตรวจโรคประจาป

แมโคทเรมใหนานมแลวหรอแมโคทมอายตงแต 2 ปขนไป ควรไดรบการตรวจ

โรคแทงตดตอและวณโรค เปนประจาทกป ปละครง เพอควบคมปองกนโรคอาจตดตอ

ไปยงคนได และเพอเสรมสรางความเชอมนในอาชพเลยงโคนมและผลผลตนานมทด

ปลอดภยตอผบรโภคนานม

กรณตรวจพบโรคดงกลาวในโคนม ควรคดแยกออกจากฝงเพอสงโรงฆา ไมควร

จาหนายตอไปยงฟารมแหงอน เพราะจะเปนการแพรกระจายโรคออกไปในวงทกวางขน

และทาใหการควบคมและการกาจดโรคไมไดผลด

ง. การใหความรในการดแลและการปฐมพยาบาลสตวเบองตน รวมถงสามารถ

สงเกตสตวเลยงวามสขภาพสมบรณหรอมความผดปกตทจาเปนตองตรวจ

เพอรกษา รายละเอยดดงตอไปน

โคนมสขภาพสมบรณ โคนมทมความผดปกต

1. จะอยรวมฝงกน 1. มกจะแยกฝงอยตางหาก

19

2. วางกบอยางสมาเสมอ

3. สนใจสงแวดลอม

4. ตาเปนประกายสดใส

5. ขนเรยบเปนเงางาม

6. หนงสนไลแมลง

7. ไมพบบาดแผลใดๆ

8. มการเคยวเออง

9. มเยอเมอกสชมพเรอๆ

10. จมกชนมเหงอเลกนอย

11. อจจาระเหลวเลกนอยไมมมกเลอดปน

12. รางกายสะอาด

2. วางกบไมสมาเสมอหรอเดนกะเผลก

3. ไมสนใจสงแวดลอม

4. ตาไมเปนประกายสดใส

5. ขนยงเหยงหยาบกระดาง

6. หนงไมสนไลแมลง

7. อาจมบาดแผลตามรางกาย

8. ไมมการเคยวเออง

9. เยอเมอกสแดงหรอซด

10. จมกแหงอาจพบนามกขนเหนยว

11. อจจาระเหลวเปนนาหรอเปนกอนแขงม

เลอดปน

12. รางกายสกปรกมสงขบถายเปรอะเปอน

การใชยาในโคนม

การใชยาในการรกษาโรคเปนสงจาเปน และยาแตละชนดมขอบงใชและมขอ

ควรระวงตางๆ ยาจงใหทงคณและโทษ เกษตรกรสามารถใหยาแกโคนมของตนเองได

โดยมหลกการดงน

1. อยภายใตการควบคมของสตวแพทย

2. ควรอานฉลากยาใหละเอยดกอนใชยา โดยศกษาคณภาพของยา วธใช พษของ

ยาและแนวทางแกไข วนหมดอายของยา ฯลฯ

3. ใหยาในขนาดทถกตองและครบจานวนไมหกหลนในระหวางการให

4. ใหยาถกทาง เชน ฉดเขาใตผวหนง ฉดเขากลามเนอ ใหทางปาก ทาภายนอก

หรอฉดเขาเตานมเปนตน

5. ความสะอาดทกขนตอนเปนสงสาคญ เขมและกระบอกฉดยาตองสะอาด

ปราศจากเชอโรค ถาไมสะอาดจะทาใหโคเกดฝตรงบรเวณทฉดยาหรอวคซน

6. การใหยาหลายอยางในเวลาเดยวกน อาจเกดผลเสยถาฤทธยาไมสอดคลองกน

7. การใชยาไมถกตองอาจทาใหเกดการดอยาขนได

20

8. ทกครงทใหยาควรถามสตวแพทยวาตองงดสงนมหรอไมเพอความปลอดภย

ของผบรโภค

9. ในระหวางปฏบตงานเกยวกบการใชยา หามเกษตรกรดม กนอาหาร หรอสบ

บหรเดดขาด เพราะอาจไดรบสารทเปนพษเขาไป

10. มการบนทกการใชยาโดยละเอยดทกครงเพอเปนขอมลประจาตวสตว

การเปนสดและการสงเกตการเปนสดในโคตวเมย

การเปนสดคอการทสตวตวเมยยอมใหผสมพนธ พรอมๆกบจะมการตกไข

เกดขน(โคนมลกผสมสวนมากจะมอายเขาสวยหนมสาวประมาณ 1-2 ป โดยเฉลย) โค

เปนสดกหมายถงโคทเรมจะเปนสาวแลวพรอมทจะไดรบการผสมพนธโดยวธใดวธหนง

ซงอาจจะเปนการผสมเทยมหรอ ผสมแบบธรรมชาตกได การเปนสดของโคแตละรอบ

จะหางกนประมาณ 21 วน

เจาของสตวอาจสงเกตหรอพบเหนอาการของโคทเปนสดจากอาการอยางใด

อยางหนงหรออาจแสดงออกมาพรอมๆกนใหเหนไดดงน

1. สงเสยงรองทผดปกต

2. เครองเพศบวมแดง

3. ปสสาวะถ

4. มนาเมอกใสและเหนยวไหลออกมาจากชองคลอด หรอเลอะบรเวณกน

5. ไมสนใจอาหารหรอกนอาหารนอยทงอาหารขนและหญา

6. ถาแมโคทกาลงใหนมจะพบวานานมลดลง

7. ขนขตวอน หรอยอมใหตวอนข

8. สงเกตทดวงตา จะเปนมานตาเบกกวางบอยครงกวาปกตสอใหเหนการตนตว

และตนเตน งาย

21

การผสมเทยม

การผสมเทยม หมายถง การรดนาเชอจากสตวพอพนธแลวนาไปฉดเขาในอวยวะ

ของตวเมยเมอสตวตวเมยนนแสดงอาการของการเปนสดแลวทาใหเกดการตงทองแลว

คลอดออกมาตามปกต ซงในปจจบนการผสมเทยมเปนวธทนยมใชในโคนมมากกวาการ

ใชพอพนธผสม

1. ระยะเวลาทเหมาะสมในการผสมเทยม

โคตวเมยทแสดงอาการเปนสด ควรจะไดรบการผสมเทยมในระยะเวลาชวงกลาง

ของการเปนสดหรอใกลระยะทจะหมดการเปนสด (อาจจะหมดการเปนสดไปแลว

ประมาณ 6 ชวโมงกได หรอเมอโคตวเมยตวนนยนนงใหตวอนขนข ซงใชเปนหลกใน

การผสมพนธ) โดยทวๆ ไปโคตวเมยจะมระยะการเปนสดประมาณ 18 ชวโมง แลว

ตอมาอก 14 ชวโมง จงจะมไขตกเพอรอรบการผสมพนธกบนาเชอพอโค ชวงระยะเวลา

ทเหมาะสมทสดสาหรบการผสมคอ ระยะกอนทไขจะตกเลกนอย โดยทวไปเจาของสตว

อาจจะพบเมอใกลถงตอนปลายของการเปนสดแลว ดงนน เพอใหไดผลในการปฏบต

อาจแนะนาพอเปนแนวทางในการปฏบต คอ ถาเหนโคเปนสดตอนเชากควรจะผสม

อยางชาตอนบายวนเดยวกน และถาเหนโคเปนสดตอนบายหรอเยนกควรจะผสมอยางชา

เชาวนรงขน

เวลาทจะผสม นาททองสาหรบทใชผสมพนธ

เรวไป ไมด

นก

เวลาทเหมาะทสด ไมด

นก

ชาไป

ชวโมงท 0 6 9 18 24 28

เรมเปนสด ไขตก

กอนเปนสด

(6-10ชวโมง)

ระยะเปนสด

(18 ชวโมง)

หลงการเปนสด

(10 ชวโมง)

หมดการเปนสด

(6-10 ชวโมง)

1.ชอบดมกนตว 1.ยนนงใหตวอนข 1.เรมไมยอมใหตวอน ไขเมอตก

22

อน

2.เรมไลขตวอน

3.เครองเพศเย ม

เปยกมสแดง

และคอนขาง

บวม

2.รองบอยๆ

3.ตนตกใจงาย

4.ขนขตวอน

5.ไมคอยกนหญากน

อาหารถาเปนววนม

นานมจะลดจากปกต

6.ถานอนอยหลายๆตว

เวลาเดนเขาไปมกพรวด

พราดลกขนกอนตวอน

เสมอ

7.เครองเพศบวมเย มและ

มสแดง

8.มนาเมอกขนใสเรม

ไหลออกมาทางชอง

คลอด

9.มายตาดามกขยาย

กวาง

ขนข

2.มนาเมอกขนใสไหล

ยดออกมาทางชอง

คลอด

มาแลวจะมอาย

อยไดประมาณ

6-10 ชวโมง

ชวงเวลาเหมาะกบการผสมเทยมคามาตรฐานหลงคลอด 24-40 วน เปนสดครงแรก

-หลงคลอด 45-60 วน ผสม

-ระยะหางระหวางลก2 ตว = 340-360 วน

23

การจดการเพอใหการผสมเทยมไดผล

การทจะทาใหแมโคผสมตด ตงทองมลกสมาเสมอทกๆ ปนน เจาของหรอผเลยง

โคนมจะตองวางแผนการผสมใหถกตอง ถาปลอยปละละเลยไปโดยไมเอาใจใสแลว ไม

นานจะเหนวาโคจะตงทองหางขนๆ นานมทเคยไดสมาเสมอกจะลดลง เพราะไมมแมโค

คลอดลกใหม โคทไมทองกเสยคาเลยงดเปลาๆ เปนการกระทบกระเทอนรายไดโดยตรง

1. การบนทกเกยวกบการผสมพนธ

การบนทกการผสมพนธเปนสงจาเปน เพอใชเปนขอมลในการปรบปรงพนธโค

นมใหเปนไปตามแผนทวางไว โดยหลงจากเจาหนาททาการผสมเทยมเสรจแลวจะลง

ประวตและรายละเอยดในการดผสมเทยม ซงในการดดงกลาวมรายละเอยดดงน

ก. วนเกด หรออายของโคแตละตว

ข. วนทโคเปนสดและวนทผสม

ค. พอพนธทใชผสมแตละครง

ง. วนคลอดครงสดทาย

จ. การตงทองและกาหนดคลอด

นอกจากนยงมการบนทกอนๆ ทเปนประโยชนซงควรจดบนทกไว ไดแก

กาหนดวนเปนสดหลงคลอด คอ กาหนดระยะเวลาเพอเตอนความทรงจาใหกบ

เจาของฟารมจะไดสงเกตอาการเปนสดของโค โดยนบจากวนคลอดครงสดทาย 21 วน

เปนการกาหนดวนเปนสดหลงคลอดครงท 1 แตในครงนเรายงไมทาการผสม จากนน

คอยสงเกตอาการแมโควาเปนสดจรงเมอไร ซงอาจตรงตามทกาหนดหรอคลาดเคลอน

ได กนบจากวนทเปนสดจรงถดไป 21 วน เปนกาหนดวนเปนสดหลงคลอดครงท 2 ซง

ในครงนนเราสามารถทาการผสมได หรออาจจะรอไปจนกระทงเปนสดครงท 3 จงคอย

ผสมกได

กาหนดวนหยดรดนม กอนทาการคลอด 2 เดอน เพอใหแมโคไดพกและเตรยม

ตวกอนคลอด

กาหนดวนเรมหยดรดนม โดยกอนทจะหยดรดนมจะตองมวธการเตอนใหแมโค

รตวกอน เชน การรดนมมอเวนมอ หรออดอาหารขน อดหญา เปนตน ซงจะใชเวลาใน

การหยดรดนมนานเทาใดนนขนกบความชานาญและปรมาณนานม

2. เอาใจใสโคเปนสดและการจดการใหผสม

24

การเอาใจใสใหรวาโคเปนสดเปนเรองสาคญย งในการจดการผสมโคนม

โดยเฉพาะในการเลยงโคนมไมไดปลอยใหโคตวผคมฝงเหมอนโคงานหรอโคเนอ

ดงนนสาเหตใหญททาใหการผสมตดตา นอกจากเปนเพราะความผดปกตจากตวแมโค

แลว กเนองมาจากการละเลยไมเอาใจใส ดวาโคเปนสดนนเอง

การทจะทราบวาโคเปนสดจะตองใชหลายๆ วธประกอบกน เชน ตรวจดบนทก

เพอจะไดทราบวาโคตวไหนใกลถงกาหนดเปนสดจะไดจบตาดอยางใกลชด หรอปลอย

โคตวทสงสยใหไปรวมกบโคตวอนๆ เพอสงเกตอาการ บางครงมการตงรางวลแกผดแล

ทจบโคเปนสดไดเปนตน และเมอทราบวาโคเปนสดกตองเปนหนาทของเจาของหรอ

ผดแลทจะจดการใหโคตวนนไดรบการผสมในเวลาทสมควร

3. ผสมเมอถงอายทพอเหมาะ

โคสาวอาจเจรญเตบโตเตมท คอ เรมเปนสดครงแรกเมออายตางๆ กน สดแลวแต

สภาพการจดการ การเลยงด ตลอดจนลกษณะประจาตวหรอประจาพนธของโคสาวตว

นนๆ โคยโรปมกเจรญเตบโตเรวและเปนสดเมออายยงนอย โคนมลกผสมในประเทศ

ไทยทไดรบการเลยงดดจะแสดงอาการเปนสดเมออายประมาณปเศษ การใหโคสาว

คลอดลกเรวเทาใดกหมายถงผลตอบแทนการเลยงดเรวขนเทานน แตถารบผสมเมอโค

สาวอายยงนอย โตยงไมเตมท ผลทไดกคอโคตวนนจะแคระแกรนไมโตเทาทควร นมท

ไดจะนอยกวาทควร เพราะโคสาวตองใชอาหารสวนหนงทกนเขาไปแบงไปเลยงลกใน

ทองและสรางนานม ทาใหอาหารสวนทนาไปเลยงรางกายมไมเพยงพอ

ดงนนในการผสมโคสาว ควรผสมเมออายพอเหมาะไมเรวหรอชาเกนไป ปกต

ควรถอเอานาหนกมากกวาจะถออายเปนเกณฑ สาหรบโคนมลกผสมในประเทศไทย

ควรมขนาดไมตากวา 250 กก หรอมอายไมตากวา 18 เดอน

ปญหากบโคนม

กบเปนเนอแขงทหมสวนปลายเทาโคไวปองกนอนตรายจากภายนอกเสมอนคน

สวมรองเทา กบของขาหลงมปญหามากกวาขาหนา กบในของขาหลงรบนาหนก

คอนขางคงท สวนกบรบนาหนกแปรผนมากและถกกระตนตลอดเวลาทสตวเคลอนไหว

เทา จงเจรญงอกยาวกวาและสงกวากบในเมอสตวมอายมากขน และกบทสงกวานจะตอง

รบนาหนกมากกวา โคจงปรบทายนเพอกระจายนาหนก โดยการบดขอขาหลงเขาหากน

25

และถางปลายเทาออก สวนขาหนา ปญหามกเกดในกบใน ซงรายทผดปกตมกจะยนไขว

ขาหนา

ความผดปกตของกบทมกพบ ไดแก กบยาวกวาปกต กบสง-หนาไมเทากน สตว

เดนลาบากและยนไมทน กบทสงรบนาหนกมานานๆ จะเกดรอยชาอนเนองมาจากการ

กดของกระดกเทา หากปลอยท งไวการอกเสบลกลามจะเกดแผลเปนหลมได เกษตรกร

ควรแกไขความผดปกตเสยแตเนนๆ โดยใหผชานาญมาทาการตดแตงกบทผดรปแบบ

เสยกอนทโคจะแสดงอาการ

ในฤดฝน ถาเกษตรกรสงเกตเหนกบโคในฝง เรมมลกษณะยยเปอยและเนอเยอ

กบอกเสบ ควรปองกนโรคกบเนา โดย

1. ลางเทาโคใหสะอาดดวยนา

2. ใหโคเดนผานจนส 5 % หรอ ฟอรมาลน 5 % หรอฉดพนทกบ วนละ 2 ครงวน

เวนวน และถาจาเปนใหทาซาเชนนไดทก 2-3 สปดาห จะทาใหกบแขงขน และฆาเชอ

3. ถามโคจานวนมาก ควรกออางจมเทาโคถาวร 2 อางสาหรบใสนาลางเทาและ

สารละลายลกอยางนอย 20 เซนตเมตร ยาวอยางนอย 1 เมตร จะสะดวกและประหยดกวา

4. จนสมฤทธฆาเชอและทาใหกบแขงขน ถาใชมากเกนไป จะระคายเคองเนอเยอ

ออนบรเวณกบและทาใหกบแตก และทาใหเกดสารตกคางสงแวดลอมได

ฝายบรการวชาการอาหารสตว

บ. เบทาโกร จก.(มหาชน)