ศึกษาค่านิยมไทยผ่านการ...

ศกษาคานยมไทยผานการวเคราะหเนอสารเชงอปลกษณ (Metaphor) ในหนงสอ “วรรคทองในวรรณคดไทย” ฉบบราชบณฑตยสถาน

: กรณศกษา วรรณคดประเภทบทละคร

ณฐา จรอนนตกล

สารนพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการสอสารประยกต

คณะภาษาและการสอสาร สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

2556

บทคดยอ ชอวทยานพนธ ศกษาคานยมไทยผานการวเคราะหเนอสารเชงอปลกษณ

(Metaphor) ในหนงสอ “วรรคทองในวรรณคดไทย” ฉบบราชบณฑตยสถาน: กรณศกษา วรรณคดประเภทบทละคร

ชอผเขยน นางณฐา จรอนนตกล ชอปรญญา ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการสอสารประยกต ปการศกษา 2556

การศกษาดานการสอสาร (Communication) ทผานมาพบวาเปนการศกษาทสามารถ

ศกษาไดหลากหลาย ทงในแงมมของการศกษากระบวนการสอสาร , การศกษาผลกระทบทางการศกษา, การศกษาหนาทของการสอสาร, การศกษาในแงมมของการตลาด ฯลฯ หนงในการ ศกษาดานการสอสารทส าคญ คอการศกษาความหมายของการสอสารทถกสรางขนเปนความจรงทางสงคม (Social Reality Construct) โดยเฉพาะความหมายทถกสรางขนเพอก าหนดใหเปนคานยม และวฒนธรรมของสงคมใดสงคมหนง

ดวยเหตนผ วจยจงศกษา ชดคานยมไทยผานการวเคราะหเนอสารเชงอปลกษณ (Metaphor) ในหนงสอ “วรรคทองในวรรณคดไทย” ฉบบราชบณฑตยสถาน : กรณศกษาวรรณคดประเภทบทละคร โดยมวตถประสงคทส าคญ 2 ประการคอ 1) เพอศกษาลกษณะทวไปของการใหความหมายแบบถอยค าอปลกษณ (Metaphorical expression) จากหนงสอเรอง “วรรคทองในวรรณคดไทย” 2) เพอศกษาความหมายเชงลกทางสงคม (Deep structure) เกยวกบคานยมในสงคมไทย จากหนงสอเรอง “วรรคทองในวรรณคดไทย” ผลการศกษาเปดเผยถงการใหความหมายแบบถอยค าอปลกษณ 8 ประเภท ไดแก 1) อปลกษณเกยวกบกษตรย 2) อปลกษณเกยวกบผหญง 3) อปลกษณเกยวกบรางกายของผหญง 4) อปลกษณเกยวกบผ ชาย 5) อปลกษณเกยวกบศาสนา 6) อปลกษณเกยวกบศกสงคราม 7)อปลกษณเกยวกบแม 8) อปลกษณอนๆ และชดคานยม 5 ชด คอ 1) คานยมชนชน 2) คานยมชายเปนใหญ 3) คานยมแบบวฒนธรรมกลมนยม ทแสดงออกในคานยมรกชาต รกพวกพอง 4) คานยมศาสนาพทธ และ 5) คานยมความกตญญ

ABSTRACT Title of Thesis The Metaphor Analysis of Thai Social Value reflected in the

‘Wakthong Nai WannakadeeThai’ By the Royal Institute: Case Study: Selected Play Script

Author Mrs. Natha Jiraanantakun Degree Master of Art (Applied Communication) Year 2013

The previous communicative studies were conducted in various aspects,

including communicative procedure, impacts of communication and its functions, and marketing aspect of communication. One of the most important studies is the study of the meaning of communication that is constructed and perceived as a social reality. In particular, the meaning that is constructed as social value and culture of a certain society or any cultural study would truly be advantageous for the study of this field.

For this reason, the author conducted a research on Thai social value using metaphor analysis in the book ‘Wakthong Nai WannakadeeThai’ by the Royal Institute: case study of a Selected Play Script. The research aimed to 1) study general meaning of metaphorical expression appeared in the book, 2) study the deep meaning of Thai social value expressed in the book.

The findings were that metaphorical expression could be categorized into eight groups, including 1) the King 2) female 3) body parts of female 4) male 5) religion 6) war 7) mother and 8) others. Five groups of social value that appeared in the books were 1) hierarchical value 2) male-dominated value, 3) collectivism, 4) Buddhism value, and 5) value on gratefulness. The author suggested that study of communication in a cultural aspect on metaphorical expression of Thai literature would be valuable for future use.

กตตกรรมประกาศ

ผท ำวจยขอขอบพระคณ ผศ.ดร.รจระ โรจนประภำยนต อำจำรยทปรกษำและผควบคมสำรนพนธ ทำนไดกรณำใหทงโอกำส และเครองมอในกำรศกษำแกผ วจย ตลอดจนไดรบกำรสงสอน แนะน ำในกำรศกษำดำนกำรสอสำร (Communication) ตลอดมำ ทำนไดใหควำมร ไดสอนใหผ วจยรจกควำมส ำคญของกำรเรยนในระดบปรญญำโท และกำรเรยนรตอไปไมสนสด ผ วจยตระหนกวำกำรเรยนนนจะท ำอยำงเลนๆ ไมได จะตองศกษำอยำงจรงจง และท ำทกอยำงใหดทสด เพรำะผลงำนทเรำท ำนน จะเปนตวบงบอกถงคณภำพของผ เรยนเปนส ำคญ ผท ำวจยจงขอกรำบขอบพระคณทำนอำจำรย ผศ.ดร.รจระ โรจนประภำยนตดวยควำมเคำรพอยำงสงในจตวญญำณควำมเปนครทเตมเปยมของทำนมำ ณ โอกำสน นอกจำกน ผวจยตองขอบพระคณคณะภำษำและกำรสอสำร ตลอดจนสถำบนบณฑตพฒนบรหำรศำสตร (นดำ) ทไดมอบทนกำรศกษำใหสอมวลชนอยำงผวจย ไดมโอกำสเขำมำศกษำหำควำมร ตลอดจนสำมำรถน ำควำมรทไดไปพฒนำตนเอง และประยกตองคควำมรทไดไปใชกบกำรท ำงำนในอำชพสอมวลชน ทเปนอำชพส ำคญตอสงคม และกำรพฒนำสงคมทส ำคญดวย อนงในกำรศกษำครงน ผ วจยไดรบก ำลงใจจำกครอบครวพงษศำศวต และจรอนนตกล โดยเฉพำะบดำ มำรดำ ของผ วจย และดช.ธนกฤต จรอนนตกล ทยอมใหแมสละเวลำดแลลกมำเรยนหนงสอ รวมถงไดมตรสหำยทคอยใหค ำปรกษำและใหก ำลงใจแกผ วจยเสมอมำโดยเฉพำะ นำงสำวภควฒน บญญฤทธ, นำงสำวพรสร สบเสถยร, นำงสำวกำญจนธรำ องคนนนท , นำยกฤตนนท อนนตกล, นำงสำววชตำ โลหตโยธน และเพอนทกทำน สดทำยนผ วจยขออทศคณคำและคณประโยชนอนเกดจำกงำนวจยในครงนเพอบดำ มำรดำ คร อำจำรย อนเปนทรกและเคำรพ ตลอดจนผ มพระคณทกทำนทไดกลำวถง และมไดกลำวถงในสำรนพนธฉบบน

ณฐำ จรอนนตกล กรกฎำคม 2557

สารบญ

หนา บทคดยอ (3) ABSTRACT (4) กตตกรรมประกาศ (5) สารบญ (6) สารบญตาราง (8) สารบญภาพ (9) บทท 1 บทน า 1

1.1 ทมาและความส าคญของปญหา 1

1.2 วตถประสงค 2

1.3 ขอบเขตการของการวจย 3 1.4 ค าถามน าวจย 3

1.5 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 3 1.6 นยามค าศพท 4

บทท 2 แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ 5 2.1 แนวคดเกยวกบวรรณคดในสงคมไทย 5

2.1.1 นยามวรรณกรรม/วรรณคด 6 2.1.2 องคประกอบของวรรณคด 8 2.1.3 การวเคราะหอปลกษณในวรรณคดไทย 8

2.2 แนวคดเกยวกบชดคานยมไทย 24 2.2.1 แนวคดเกยวกบคานยมและแบบวดคานยม 24 2.2.2 แนวคดเกยวกบวฒนธรรมและแบบวดวฒนธรรม 28 2.2.3 กรอบความคดคานยมของประเทศไทย 30

บทท3 วธด าเนนงานวจย 37 3.1 วธการวจย 37 3.2 กลมตวอยางทใชในการศกษา 38 3.3 เครองมอทใชในการเกบขอมล 39 3.4 กระบวนการวเคราะหขอมล 39 3.5 การน าเสนอขอมล 41

บทท4 ผลการศกษาขอมล 42 4.1 การใชถอยค าอปลกษณในวรรคทองตางๆ 42

4.1.1 วเคราะหองคประกอบองวรรณคด และ การใชถอยค า 43 4.1.2 สรปการใชถอยค าในวรรคทองในวรรณคด 97

4.2 วเคราะหคานยมในวรรณคด 109 บทท5 สรปผลการวจยและการอภปราย 115

5.1 สรปผลการวจยและอภปราย 115 5.1.1 ลกษณะการใหความหมายแบบถอยค าอปลกษณ 116 5.1.2 การใหความหมายเชงลกทางสงคม 125

5.2 ขอจ ากดการวจยและขอเสนอแนะ 126 5.2.1 ขอจ ากดการวจย 126 5.2.2 ขอเสนอแนะ 127

บรรณานกรม 128 ภาคผนวก 132

วเคราะหตวบทจากหนงสอวรรคทองในวรรณคดไทย 132 ประวตผเขยน

(7)

สารบญตาราง ตารางท หนา

2.1 คานยม 2 แบบของ Milton Rokeach, 1973 25 4.1 คาเฉลยรอยละของ 8 ประเภทอปลกษณ 98 4.2 คาเฉลยรอยละของ 5 ประเภทคานยม 110

สารบญภาพ ภาพท หนา

4.1 สดสวนของประเภทอปลกษณทพบ 99 4.1.1 สดสวนของอปลกษณเกยวกบผหญงแตละประเภท 100 4.1.2 สดสวนของอปลกษณเกยวกบกษตรยแตละประเภท 104 4.1.3 สดสวนของอปลกษณเกยวกบผชายแตละประเภท 107

4.2 สดสวนของประเภทคานยมประเภทตางๆ 110

1

บทท1

บทน ำ

ทมำและควำมส ำคญของปญหำ

การศกษาความหมายทางสงคม หรอคานยมของสมาชกในสงคมใดสงคมหนงนน สามารถศกษาผานการสอสารในสงคมนนๆ โดยเฉพาะการศกษาภาษาของสงคมทถกผลตขนในสงคมชวงใดชวงหนง เพราะภาษาเปนเครองมอในการถายทอดความคดและความรสกของมนษย (น าเพชร จนเลศ, สภาพร พลายเลก, 2551) โดยเฉพาะวรรณคดทเปนสอชนดหนงทถายทอดความคดของมนษยออกมาในรปแบบภาษาเขยน จดเดนของวรรณคดทส าคญคอมการถายทอดความคดออกมาดวยการใชภาษาในรปแบบตางๆ ทมกไมใชการเขยนสอความหมายในทางตรง แตจะเนนการใชภาษาเพอท าใหเกดจนตนาการ หรอสนทรยภาพทางภาษาใหเกดขนระหวางผสรางสรรควรรณคด และผอานทจะตองเขาถงความรนนดวยการตความตวเนอสารจากทงภาษาและบรบททางสงคมรวมกบผ เขยนเปนส าคญดวย ดงนนวรรณคดจงมความหมายในการเปน “สอกลาง” ในการทผปกครอง หรอผน าทางสงคมจะสรางความหมายทางสงคมใหผอยใตปกครองเพอน าไปสการประพฤตปฏบตตามความหมายทางสงคมนนๆ มาอยางยาวนาน

เมอสงคมมการเปลยนแปลงไป โดยเฉพาะในยคของเทคโนโลยทกาวหนา และยคของโลกาภวฒนททกสงคมในโลกตางเชอมเขาหากนทงทางการคาและทางวฒนธรรมท าใหแตละประเทศจ าเปนตองทบทวนและหาวธในการรกษาวฒนธรรมหลกของประเทศไว โดยเฉพาะคานยมพงประสงคของสงคม ดงนนการทราชบณฑตยสถานซงถอเปนตวแทนของชนชนสงของสงคมไทย ไดมการตงคณะกรรมการขนมาเพอคดเลอกวรรคทองจากวรรณคดไทยโบราณหลายประเภทหลายเรองขนมาใหมและมการพมพเผยแพรสประชาชนในป พ .ศ. 2554 นน แสดงใหเหนวาราชบณฑตยสถานมวตถประสงคในการสรางความหมายส าคญผานวรรณคดไวใหกบสงคมไทยบางประการโดยเฉพาะคานยมของสงคมไทยทราชบณฑตยสถานตองการใหเปนแบบ

2

แผนประพฤตปฏบตรวมของคนในสงคมไทยในยคปจจบน เพราะมความส าคญตามแนวความคดทวาเมอสงคมมการประพฤตปฏบตในสงทคนในสงคมยดถอเปนคาของสงคมรวมกนแลวนนกจะเกดเปนสงทเรยกวาประเพณหรอ นสยของสงคมนนๆ (พระยาอนมานราชธน, 2505)

การศกษาน ผวจยจะเนนศกษาไปทการสรางความหมายของราชบณฑตยสถานเกยวกบคานยมของสงคมไทยใน 2 ประเดนคอ การใหความหมายแบบถอยค าอปลกษณ (Metaphorical expression) ผานวรรณคดในหนงสอเรอง “วรรคทองในวรรณคดไทย” มลกษณะอยางไร และการใหความหมายเชงลกทางสงคม (Deep structure) ในวรรณคดไทย จากหนงสอเรอง “วรรคทองในวรรณคดไทย” ไดแสดงถงคานยมอะไรบางในสงคมไทย โดยวธทผวจยฯ เลอกมาใชในการศกษาน คอการวเคราะหอปลกษณ (Metaphor Analysis) ของ Lakoff & Johnson(1980) ในการเขาถงองคความร ซงจะแตกตางจากการศกษาวรรณคดทวไปในสงคมไทยทจะเนนการศกษา ฉนทลกษณ และศกษาบรบททางสงคมในชวงสมยตางๆ เปนหลก หากแตการศกษานจะเนนศกษาไปทระบบความหมายทางภาษาเปนส าคญ และเปนการศกษาเพอเปดเผยถงระบบความคดของมนษย ตางจากการศกษาวรรณคดทวไปท “อปลกษณ” เปนเพยงหนงในโวหารภาพจน หรอเปนหนงในเทคนคในการสรางวรรณคดใหมอรรถรสทางภาษาเทานน

เนองจากการศกษานใชมมมองของการศกษาสาขาการสอสาร (Communication) เปนหลก และจ าเปนจะตองใชความรทางดานภาษาศาสตรและสงคมศาสตรเขามารวมในการศกษาครงนดวย ดงนนการศกษานจงคาดวาจะเปนประโยชนในการศกษาดานการสรางวฒนธรรม (Cultural Study) หรอศกษาเรองเกยวกบคานยมของสงคมไทยตอไปไดเปนอยางด รวมทงการศกษาคานยมทเปนความหมายรวมของสงคมไทย ยงคาดวาประชาชนจะสามารถเขาใจ รเทาทน และน าไปปรบใชในชวตประจ าวนได

วตถประสงค

1. เ พ อศกษาลกษณะท ว ไปของการ ใ หความหมายแบบถอยค าอ ปลกษณ (Metaphorical expression) จากหนงสอเรอง “วรรคทองในวรรณคดไทย”

2. เพอศกษาความหมายเชงลกทางสงคม (Deep structure) เกยวกบคานยมในสงคมไทย จากหนงสอเรอง “วรรคทองในวรรณคดไทย”

3

ขอบเขตของกำรวจย

ศกษาชดคานยมของสงคมไทยทอยในเนอสารของหนงสอเรอง “วรรคทองในวรรณคดไทย” โดยการน าเสนอของราชบณฑตยสถาน ทมการจดตงคณะผด าเนนการคดสรรและรวบรวมวรรคทองในวรรณคดไทยซงเปนผ มความรความสามารถดานอกษรศาสตร วรรณคด กวนพนธ จ านวน 13 คน มาคดสรรขอความจากวรรณคดส าคญๆ ของไทยรวม 85 เรอง มขอความวรรคทองทคดมาทงสน 2,343 บท และไดพมพเปนหนงสอเรอง “วรรคทองในวรรณคดไทย” พมพเผยแพรครงท 1 ในป พ.ศ.2554 โดยผท าการศกษาจะศกษาเฉพาะสวนทเปนบทละครทสรางขนจากชนชนสงของสงคมไทย จ านวน 7 เรอง ประกอบดวยวรรคทองจ านวน 163 วรรคทอง ไดแก บทละครพดค ากลอนเรองพระรวง, บทละครรองเรองพระรวง, บทละครร าเรองทาวแสนปม, บทละครร าเรองพระเกยรตรถ, บทละครเรองรามเกยรต พระเจากรงธนบร, บทละครเรองอเหนา พระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก , บทละครเรองอณรท พระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก

ค ำถำมน ำวจย

RQ1: การใหความหมายแบบถอยค าอปลกษณ (Metaphorical expression) ในหนงสอเรอง “วรรคทองในวรรณคดไทย” มลกษณะอยางไร

RQ2: การใหความหมายเชงลกทางสงคม (Deep structure) ในหนงสอเรอง “วรรคทองในวรรณคดไทย” ไดแสดงถงคานยมอะไรบางในสงคมไทย

ประโยชนทคำดวำจะไดรบ

1. เพอเปนประโยชนในการศกษาดานการสรางวฒนธรรม (Cultural Study) หรอศกษาเรองเกยวกบคานยมของสงคมไทยตอไป

2. เพอใหประชาชนเขาใจทมาและความหมายทางคานยมทถกสรางขน และน าความรน ไปปรบใชกบชวตประจ าวนอยางรเทาทน

4

นยำมค ำศพท

อปลกษณ (Metaphor) ในทางวรรณคด อปลกษณจดเปนภาพพจนประเภทหนง (figure of speech) ทเปนการเปรยบเทยบสองสง อปลกษณจะเปนค าเชอม เปน หรอ คอ แตหากเปนการเปรยบเหมอนจะเรยกวาอปมา สวนในภาษาศาสตร อปลกษณมความหมายกวางกวา โดยนกภาษาศาสตรส าคญอยาง Lakoff and Johnson,1980 อธบายวา อปลกษณเปนการเปรยบเทยบความเหมอนกนของสองสง โดยทงสองตองเปนสมาชกของตางกลมความหมาย สงทน าเปน “แบบ” ในการเปรยบเทยบ เรยกวาแบบเปรยบ (source domain/vehicle) สวนสงทเปนเปาหมายทเราตองการพดถง เรยกวา สงทถกเปรยบ (target domain/tenor) โดยถอยค าทเปนการเปรยบเทยบความเหมอนของสองสงแตไมมค าเชอม เชน คลนมหาชน ทะเลภเขา กระพอขาวฯลฯ รวมถงถอยค าทนกวรรณคดเรยกวา “อปมา” หรอ “บคลาธษฐาน” นกภาษาศาสตรจดวาเปนอปลกษณทงสน ดวยเหตผลทวาเปนการเปรยบเทยบของสองสงจากตางกลมความหมายเชนเดยวกน (ณฐพร พานโพธทอง, 2556 : 99-100

ถอยค าอปลกษณ (Metaphorical expression) คอ อปลกษณทปรากฏในภาษา พบไดทวไปในชวตประจ าวนทไมใชใชเฉพาะกว หรอนกประพนธ หากแตคนทวไปกใชอปลกษณในการสอสารเชนเดยวกน

ความหมายเชงลกทางสงคม (Deep structure) หรอเรยกวา มโนอปลกษณ หรออปลกษณเชงมโนทศน (Conceptual Metaphor) คอ อปลกษณในระบบความคดทสะทอนมโนทศนทสมาชกในสงคมมรวมกน

5

บทท 2

แนวคด ทฤษฏ และงานวจยทเกยวของ

งานวจยเรอง “ศกษาชดคานยมไทยผานการวเคราะหเนอสารเชงอปลกษณ (Metaphor) ในหนงสอ “วรรคทองในวรรณคดไทย” ฉบบราชบณฑตยสถาน : กรณศกษาวรรณคดประเภทบทละคร” น เปนงานวจยทเปนการศกษาคานยมของสงคมไทยผานการวเคราะหเนอสารดวยวธการอปลกษณ(Metaphor) ผานสอ “วรรณคดไทย” ดงนนในการทบทวนวรรณกรรมผ วจยจงไดน าแนวคด ทฤษฏ และงานวจยตางๆ ทเกยวของเพอน ามาประกอบการวเคราะห และท าความเขาใจผลของการศกษาดงน

2.1 แนวคดเกยวกบวรรณคดในสงคมไทย

2.2 แนวคดเกยวกบชดคานยมในประเทศไทย

2.1 แนวคดเกยวกบวรรณคดในสงคมไทย

แนวคดเกยวกบวรรณคดในสงคมไทย เปนแนวคดทมความส าคญตอการศกษาความจรงทางสงคมทถกสรางขนผานวรรณคดตางๆ การศกษาน ผ วจยจะศกษาหาความหมายทางสงคมไทยทถกสรางขนในชวงของสมยกรงรตนโกสนทรตอนตน (รชกาลท 1- รชกาลท 6) ดวยการหาความหมายผานภาษาดวยการวเคราะหการใชถอยค าตางๆ ดวยวธการวเคราะหอปลกษณ กลาวคอผ เขยนไดท าการเลอกใชถอยค าแบบการเปรยบเทยบความหมายสงหนงไปยงความหมายอกสงหนง หรอความหมายตนทางไปยงความหมายปลายทาง การวเคราะหเนอสารดวยการวเคราะหอปลกษณน จงจะท าใหไดขอสรปในระดบความคดเชงมโนทศนของผสรางสารทอยเบองหลงเนอสารนนๆ ดงนนผวจยจงทบทวนวรรณกรรมเพอเปนประโยชนในการศกษาดงหวขอยอยตอไปน

6

2.1.1 นยามวรรณกรรม และวรรณคด

2.1.2 องคประกอบของวรรณคดไทย

2.1.3 การวเคราะหอปลกษณในวรรณคดไทย

2.1.1 นยามวรรณกรรม/วรรณคด

ค าวาวรรณกรรม และวรรณคด มความหมายใกลเคยงและสมพนธกน หลายกรณพบวามการใชค าทงสองค านแทนกน ดงนน ในการนยามค าวาวรรณคด ผ วจยฯ ขอนยามค าวาวรรณกรรมรวมดวย โดยวรรณกรรม และวรรณคด มความหมายตามการนยาม ดงน

“วรรณกรรม” ตามความหมายตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ .ศ. 2542 วรรณกรรม หมายถงงานหนงสอ, งานประพนธ, บทประพนธทกชนดทเปนรอยแกวและรอยกรอง ดงนนวรรณกรรมจงหมายถงขอเขยนทวไป โดยไมไดพจารณาประเมนคณคาวาเปนหนงสอแตงดหรอไม (ราชบณฑตยสถาน, 2552)

“วรรณคด” ตามความหมายตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ .ศ.2542 วรรณคดหมายถง งานประพนธทมคณคาและมวรรณศลป หรอศลปะทางการประพนธอยางสง เปนศลปกรรมทางภาษา ซงถายทอดอารมณความรสกนกคดและจนตนาการของมนษย และยงบนทกเรองราวของชวตและสงคมในแตละยคสมยไวดวย วรรณคดจงเปนศาสตรและศลป ใหประ โยชนท ง ในแงความจรร โลงใจและความ ร มคณคาท ง ทางอารมณและปญญา (ราชบณฑตยสถาน, 2552) จากการศกษาประวตของค าวาวรรณคด ผวจยพบวา “วรรณคด” เปนค าไทยทบญญตขนใหม โดยปรากฏครงแรกในพระราชกฤษฎกาตงวรรณคดสโมสร ลงวนท 23 กรกฎาคม พ.ศ. 2547 เทยบกบค าวา “Literature” ในภาษาองกฤษไดวา วรรณคดคอการแสดงความคดออกมาโดยเขยนขนไวเปนหนงสอ ขอเขยน หรอบททแตงหรอบทประพนธขนทงหมด ซงเปนของประเทศชาตใดๆ หรอยคสมยใด ไมวาในภาษาหรอวาดวยเรองใดๆ (ยกเวนเรองวทยาศาสตร) บทโวหารวรรณา หรอ ขอเขยนซงมส านวนโวหารเพราะพรงมลกษณะเดนในเชงประพนธ (เสถยรโกเศศ 2515: 7,อางถงใน องอาจ โอโลม, 2555: 1) วรรณคด” จงเปนค าทเพงเกดขนในสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว (รชกาลท 6) ทไดรบอทธพลจากตะวนตก (ตรศลป บญขจร,2530: 3) จากการทพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว ไดตง “วรรณคด

7

สโมสร” ขนในป พ.ศ. 2457 โดยมวตถประสงคทสงเสรมการแตงหนงสอ และพจารณายกยองหนงสอส าคญของชาตทมผแตงไวแลว (เบญจมาศ, 2526: 1-2)

“วรรณคดสโมสร” เปนหนวยงานทมพระราชกฤษฎการองรบ คอพระราชกฤษฎกาตงวรรณคดสโมสรเมอวนท 23 กรกฎาคม พ.ศ.2457 มมาตราส าคญทระบชดวาหนงสอเลมใดถงจะเปนวรรณคดทด คอมาตรา 8 ทก าหนดวาหนงสอทมลกษณะเปนวรรณคดจะตองมลกษณะเดน 2 ประการคอ 1) เปนหนงสอด คอเปนเรองทวไปทคนทวไปควรจะไดอาน โดยไมเสยประโยชน 2) เปนหนงสอแตงด คอ ใชภาษาไทยถกตองสละสลวย

วรรณคดสโมสรท าหนาทในการยกยองวรรณกรรมสมยตางๆ วาเรองใดมความเปนยอดในทางใด โดยจะมคณะกรรมการคณะหนงมหนาทตรวจคดเลอกหนงสอทแตงด เพอรบพระบรมราชานญาต ใหประทบตรา พระราชลญจกร รปพระคเณศร ไวขางหนาหนงสอเปนส าคญและมรางวลพระราชทาน หนงสอททประชมวรรณคดสโมสรไดลงมตยกยอง ตามหลกฐานทบนทกไว ประกอบดวย เรองลลต พระลอ ถอเปนยอดของกลอนลลต, เรองสมทโฆษ เปนยอดของกลอนฉนท, เรองกาพยมหาชาตค าเทศน เปนยอดของกลอนเทศน, เรองเสภาเรองขนชางขนแผน เปนยอดของกลอนสภาพ, บทละคร เรองอเหนา พระราชนพนธ รชกาลท 2 เปนยอดของบทละครรอง ,นทานเรองสามกก ความเจาพระยาพระคลง (หน) เปนยอดของความเรยงนทาน , เรองพระราชพธสบสองเดอน พระราชนพนธ รชกาลท 5 เปนยอดของความเรยงอธบาย ,และบทละครพดค าฉนท เรองมทนะพาธา พระราชนพนธของพระมงกฎเกลาเจาอยหว เปนยอดของบทละครพดค าฉนท (เบญจมาศ, 2526: 1-2)

หลงจากสนรชกาลท 6 บทบาทของวรรณคดสโมสรไดหมดบทบาทลงพรอมกน หลงจากนนในรฐบาลของจอมพล ป. พบลสงคราม ไดจดตงส านกงานวฒนธรรมทางวรรณกรรมรวมอยในกระทรวงวฒนธรรมแหงชาตเมอ พ.ศ.2485 มหนาทเผยแพรวรรณกรรมและสงเสรมศลปะการแตงหนงสอเพอรกษาวฒนธรรมไทยอยางเปนทางราชการสบตอจากวรรณคดสโมสร ในรชกาลพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาฯ รชกาลท 6 โดยเพอเลยงจากค าวา “วรรณคด” ทหมายถงหนงสอดทไดรบการยกยองจากคณะกรรมการโบราณคดสโมสร และวรรณคดสโมสร จงมการนยามค าวา “วรรณกรรม” ขนมาใหม หมายถงงานเขยนในรปบทกวนพนธ รอยกรอง และขอเขยนทงหมดทใชภาษารอยแกว ไดแก บทความ สารคด นวนยาย เรองสน เรยงความ บทละคร บทภาพยนตร บทโทรทศน ตลอดจนคอลมนตางๆ ในหนงสอพมพ (ดร.สทธา พนจภวดล และคณะ, 2515 อางถงใน

8

ธวช ปณโณทก, 2527: 1) ดงนนในบางครง การเรยกหนงสอแตงด ในภายหลงจงมการเรยกไดวาเปน วรรณกรรม ไดดวยเชนกน

2.1.2 องคประกอบของวรรณคด

การศกษาวรรณคดในประเทศไทยมการศกษามาอยางยาวนานในหลากหลายสาขาวชาทงภาษาศาสตร สงคมศาสตร มนษยศาสตร ประวตศาสตร จตวทยา ฯลฯ ผ วจยเหนวาแมการศกษานจะศกษาในดานการสอสาร (Communication) แตมความเกยวของสมพนธกบศาสตรอนๆ โดยเฉพาะความสมพนธระหวางวรรณคดกบคานยมไทยทมอทธพลตอกนในเชงสงคมศาสตร ดงนนผ วจยจะแบงการวเคราะหตามองคประกอบของวรรณคดทเกยวของตอความสมพนธดงกลาว ดงน

2.1.2.1 ผแตงวรรณคด

2.1.2.2 บรบทสงคม

2.1.2.3 กลวธการแตงวรรณคด

2.1.2.4 วตถประสงค/หนาทของวรรณคด

2.1.2.5 โครงเรองของวรรณคด

2.1.2.1 ผแตงวรรณคด

ผแตงวรรณคดมความส าคญมากในกระบวนการวเคราะหแนวทางการสอสาร เพราะเปนผสรางสาร หรอความจรงทางสงคมชดใดชดหนงขนมาเพอสงตอองคความรไปสผ รบสารกลมตางๆ ดงนนในการวเคราะหวรรณคดเรองใดเรองหนง จงตองศกษาผสรางสารวาเปนใครในสงคม มวตถประสงคในการสรางเนอสารขนมาเพออะไร และตองการสอความหมายของเนอสารไปสผ รบสารกลมใด

จากการทบทวนวรรณกรรมดานการศกษาวรรณคดในประเทศไทย พบวาผแตงวรรณคดในประเทศไทย โดยเฉพาะในสมยรตนโกสนทรตอนตนจะมผแตงวรรณคดอย 2 ประเภท

9

ไดแก ประเภทแรก คอ ผ แตงทเปนชนชนสงทางสงคม ประเภททสอง คอ ผ แตงทเปนสามญชน โดยผแตงวรรณคดทง 2 ประเภทนนจะไมแตงวรรคดในรปแบบเดยวกน สงผลใหเนอสารของวรรณคดทง 2 ประเภทจงมความแตกตางกน แบงออกเปน 1) วรรณกรรมของชนชนสง และ 2)วรรณกรรมของประชาชน ดงน

1) วรรณกรรมชนชนสง (วฒนธรรมของชนชนสง, ผปกครอง)

วรรณกรรมทสรางขนมาโดยชนชนสง มความส าคญตอสงคมไทย เพราะเมอผานไประยะเวลาหนงเนอหาทมการสรางขนมาโดยคนชนสงจะกลายเปนวฒนธรรมหลวง หมายถง ศลปะขนบธรรมเนยมประเพณของกลมชนชนปกครอง ซงกคอราชส านกหรอวง ภายหลงรฐบาลจะเขามามบทบาทในการน าวฒนธรรมทถกสรางขนเหลานมาเปนศนยกลางในการสรางสรรควฒนธรรมทเปนตนแบบ หรอ เปนมาตรฐาน (อดศร ศกดสง, 2552: 5) วฒนธรรมหลวงมลกษณะเดนคอ มกฎระเบยบแบบแผนคอนขางแนนอนตายตว มการสรางสรรคอยางประณตวจตรบรรจง เชน พระราชพธตางๆ นาฏศลป และการดนตรทมททาท านองแบบแผนวฒนธรรมนตอมาไดกลายเปนเอกลกษณของชาต กอเกดความคลายคลงกนของวฒนธรรมทวประเทศ (แสงอรณ กนกพงคชย, 2548: 21) วฒนธรรมของของชนชนสง หรอวฒนธรรมของมลนาย มการศกษาค าจนอยจงผกพนอยกบต าราทเขยนเปนลายลกษณอกษร สวนใหญของต าราอยในภาษาตางประเทศ เชน บาล หรอ เขมร อดตของชนชนมลนายจงอยในรปของพงศาวดาร มกมการใชฉนทลกษณทเรยกวาถกพฒนาแบบแผนจนซบซอนกวาทเคยมภาษาไทยซงมความยากเกนกวาวรรณกรรมของไพรจะน าไปใช (นธ เอยวศรวงศ, 2555: 9,10)

ผ วจยพบวาวรรณกรรมชนชนสง จะเปนวรรณกรรมทมความสมพนธกบสงคมเมองดวย โดยงานของ จตร ภมศกด (2523: 23)ระบวา วรรณกรรมของมลนายเปนวรรณกรรมทเกดในเมอง ในชมชนอนเปนทตงของศนยกลางการปกครองในระดบใดระดบหนง เนองจากเมองเปนแหงสะสมอ านาจของกษตรยโดยเฉพาะเมองหลวง นธ เอยวศรวงศ (2555) ระบวาวรรณกรรมอยธยาทเปนของชนชนมลนายจงแวดลอมอยดวยเรองของกษตรย หรอเทพเจาทสมพนธทางใดทางหนงกบกษตรย หรอพธกรรมทเกยวของกบบรมเดชานภาพของกษตรย (นธ เอยวศรวงศ, 2555: 10) ทเปนดงน อาจเปนเพราะวา ศกดนา เคยชนอยกบการรกษาประเพณ เคยชนอยกบกรอบชวต และกรอบวรรณคดทบรรพบรษไดสรางสมตอกนมา ความเคยชนและโอกาสสมผสกบชวตจรงของประชาชนมอยนอยมาก โดยคดวาภายในวงนนคอประเทศทงประเทศ (จตร ภมศกด

2523:23)

10

2) วรรณกรรมพนบาน (วฒนธรรมของชนชนผถกปกครอง)

วรรณกรรมพนบานหรอ วฒนธรรมของไพร จะผกพนอยกบนทาน นยาย ต านาน ซงเลาสบกนมาโดยไมมการจดไวเปนลายลกษณอกษร โดยวรรณกรรมของประชาชนหรอของไพรเปนวรรณกรรมทเกดในชนบท เกยวพนอยางใกลชดกบวถชวตของคนในชนบท วรรณกรรมไพรจะเปนวรรณกรรมทเขาใจงาย มวตถประสงคเพอความบนเทงเปนหลก (นธ เอยวศรวงศ, 2555: 9-10)

ทงนวรรณกรรมของทงสองชนชน แมจะมความแตกตางกน แตวรรณกรรมทง 2 ประเภทจะมปฏสมพนธตอกน นธ เอยวศรวงศ (2555) อธบายแนวคดนวา เกดจากเหต 2 ประการส าคญคอ เหตทหนงเปนเพราะวฒนธรรมทงสองแมจะแตกตางกนแตกอยในระบอบสงคมเดยวกน และเหตทสองคอทงสองชนชนตางเปนลกหลานของวฒนธรรมรวมกนมากอนจงมความเชอพนฐานบางอยางรวมกน เชน การเชอเรองผสางของประชาชน สามารถน าไปสพธกรรมของชนชนสงไดเชนกน

2.1.2.2 บรบทสงคมในชวงเวลาของการแตงวรรณคด

บรบทสงคมมความส าคญส าหรบการศกษาวรรณคด เพราะสงคมจะมอทธพลตอผแตงวรรณคด และการตความของผ รบสาร แมการศกษานจะเนนไปทการวเคราะหอปลกษณผานวรรคทองทมการคดสรรจากตนฉบบวรรณคดแตละเรองมาแลว แตกมการคดเนอสารมาแคบางสวน ดงนนผ วจยเหนวาจะตองท าความเขาใจบรบทสงคมในชวงเวลาของการสรางสรรควรรณคดเรองนนๆ ขนมาดวย เพอใหเขาใจความหมายของถอยค าทอยในวรรคทองตางๆ ในหนงสอวรรคทองในวรรณคดไทยในการศกษานมากยงขน

ส าหรบการวจยน ผวจยไดเลอกศกษาเฉพาะวรรคทองเฉพาะในสวนของวรรณคดประเภทบทละคร จากหนงสอวรรคทองในวรรณคดไทย จ านวน 7 เรอง ไดแก 1) บทละครพดค ากลอนเรองพระรวง 2) บทละครรองเรองพระรวง 3) บทละครร าเรองทาวแสนปม 4) บทละครร าเรองพระเกยรตรถ 5) บทละครเรองรามเกยรต พระเจากรงธนบร 6) บทละครเรองอเหนา พระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก และ 7) บทละครเรองอณรท พระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก

11

บทละครทง 7 เรองน สวนใหญเปนวรรณคดทสรางขนในยคสมยรตนโกสนทรตอนตน มเพยงบทละครเรองรามเกยรตทแตงขนโดยพระเจากรงธนบร ในสมยกรงธนบร แตเนองจากวรรณคดในยคกรงธนบรนนไมไดมมความโดดเดนเปนเอกลกษณของยค และมความเชอมตอกบยครตนโกสนทรตอนตนเปนส าคญ ดงนนในงานวจยน ผวจยจงขอจดบทละครเรองรามเกยรตรวมกบวรรคดประเภทบทละครเรองอนๆ ในสมยรตนโกสนทรตอนตนดวย จงขอทบทวนวรรณกรรมในสวนนแบงเปน 3 หวขอ คอ 1) วรรณคดในยครตนโกสนทรตอนตน 2) วรรณคดประเภทบทละครในสมยรตนโกสนทรตอนตน และ 3) วรรณคดทสรางขนโดยกษตรยในสมยรตนโกสนทรตอนตน ดงน

1) วรรณคดในยครตนโกสนทรตอนตน (รชกาลท 1-รชกาลท 6)

สมยรตนโกสนทรตอนตน เปนยคสมยทตอเนองมาจากสมยกรงธนบร โดยเปนยคสมยของบานเมองทมภาวะศกสงครามกบประเทศเพอนบาน โดยเฉพาะพมา และการปราบกลมกกตางๆ จนเมอพระเจาตากสนรบชนะ และพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช ไดสถาปนาเปนพระมหากษตรยพระองคแรกของกรงรตนโกสนทร (รชกาลท 1) การปกครองไดมการยดถอและปฏบตตามแนวคดดานการเมองการปกครองแบบสมยกรงศรอยธยา คอ มคานยมยกยองสถาบนกษตรยเปนสมมตเทพ แตการทมหากษตรยในสมยนหลายพระองค รวมทง ขาราชบรพารสวนใหญ มพนฐานมาจากการเปนชาวบานสามญมากอน จงเปนยคทมการยอมรบวรรณกรรมพนบานมากขน (ธวช ปณโณทก, 2527: 32)

2) วรรณคดประเภทบทละครในยครตนโกสนทรตอนตน

“ละคร” คอการเลนจ าพวกหนงเปนการมหรสพ เลนเปนเรองราวตางๆ ค าวา “ละคร”เขยนตามพจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน แตนกปราชญสมยโบราณเขยนวา “ละคอน” โดยค าวาละคร มมลสบเนองมาจากค าในภาษาชวา มลาย เมอเรารบเรองอเหนาของชวาเขามา เราจงรบศพท “ละคอน”เขามาดวย ทงนละครไทยมหลายประเภท ไดแก ละครร า คอละครทมการรายร าเปนหลก ไดแก ละครชาตร ละครนอก ละครใน ละครดกด าบรรพ ละครพนทาง และละครเสภา, ละครนอก, ละครใน จะเปนละครทผแสดงเปนหญงลวน เกดขนในสมยอยธยาภายหลงละครนอก สมยโบราณละครในเปนละครของพระมหากษตรยแสดงโดยสาวสรรคก านลใน เรองทแสดงม 3 เรองคอ รามเกยรต อเหนา และอณรท, ละครรอง คอ ละครทด าเนนเรองดวยการขบรองเปนเพลง อาจจะรองเปนเพลงอยางเดยว หรอขบรองแลวมการรองเปนเพลงประกอบ , ละครพด คอ ละครทด าเนนเรองดวยการเจรจา ละครพดสลบล า คอ ละครทด าเนนเรองดวยการ

12

เจรจามบทรองประกอบ , ละครสงคต คอ ละครทด าเนนเรองดวยการพดสลบค ารอง (ราชบณฑตยสถาน, 2552)

ปลายอยธยา ราชส านกเรมรบละครอนเปนแบบอยางการแสดงของประชาชนไปใช ท าใหเกดวรรณกรรมทเปนลายลกษณอกษรซงไมเกยวกบพธกรรมและศาสนามากขน ไดแก บทละครตางๆ เชน บทละครเรองอนรทธ อเหนา บทละครเรองรามเกยรตบางตอน (นธ เอยวศรวงศ, 2555: 15) วรรณกรรมประเภทกลอนเปนวรรณกรรมทรงเรองมากในสมยน โดยเฉพาะวรรณกรรมประเภทกลอนบทละคร และกลอนสภาพ ทงกลอนบทละครทมโครงเรองจากวรรณกรรมตางชาต ไดแก อเหนา รามเกยรต ดาหลง อณรท, กลอนบทละครทปรบปรงจากละครนอกของชาวบาน เชน สงขทอง ไกรทอง มณพชย ไชยเชษฐ คาว ระเดนลนได ฯลฯ (ธวช ปณโณทก, 2527: 31) วรรณกรรมบทละครทไดดดแปลงมาจากนทานพนบาน มาเจรญพฒนาอยในราชส านก เปนการฉายในเหนมโนทศนรวมของสงคมวา มไดมความเหลอมล าขดขนชนชนอยางเครงครดเหมอนแมบทกฎหมาย(ธวช ปณโณทก, 2527: 32)

3) วรรณคดทสรางขนโดยกษตรยในสมยรตนโกสนทรตอนตน

ประเทศไทยมรากฐานการปกครองแบบระบบสมบรณาญาสทธราชยกอนทจะเปลยนมาเปนการปกครองระบอบประชาธปไตยแบบมพระมหากษตรยเปนประมขในป พ.ศ.2475 จลจกรพงษ (2554) ระบวา ดวยเหตนกษตรย จงมความหมายวาเปน “เจาชวต” มาตลอด และโดยเฉพาะในสมยกรงรตนโกสนทร มการนบถอพระเจาแผนดนเสมอนหนงบดาดวย ดงนนบทบาทของกษตรยในสงคมไทยจงมอยสง รวมทงถอเปนชนชนในระดบสงสดในสงคม สงผลใหพระมหากษตรยในสงคมไทยมอทธพลตอการสรางชดความคดทเปนวฒนธรรมหลกของสงคมไทยอยางมากตงแตอดตจนปจจบน

สารทกษตรยนยมถายทอดความคดเชงมโนทศนของตวเองออกมาเพอสงตอความรทส าคญอยางหนงคองานวรรณคด บทบาทของวรรณคดในสงคมจงเปนเครองมอทางการเมองการปกครอง การจดระเบยบสงคม สรางความภาคภมใจ และสรางความเปนปกแผนภายในชาต (องอาจ โอโลม, 2555: 1) โดยเฉพาะการก าหนดมาตรฐานของการอยรวมกนทางสงคมผานทางภาษาทสอออกมา ทงลกษณะทพงประสงค และลกษณะทไมพงประสงค ซงจะเกยวของกบคานยมของสงคมและวฒนธรรมของสงคมทรอยเรยงสมพนธกนอย วรรณกรรมจงเปนสวนหนงของการจดระเบยบและปลกฝงคานยมของสงคม (Socialization Process) และมอทธพลตอระบบความคด ความเชอถอ และทศนคตอยางลกซง อทธพลระยะยาวจะอยใตจตส านกโดย

13

เจาตวเองอาจไมรสกดวย (พลศกด, 2522: 48) ประเดนทนาสนใจคอ วรรณกรรมไทยไดววฒนาการสอดคลองกบการพฒนาทางดานสงคมเสมอมา แตเปนทนาเสยดายทวรรณกรรมนนกลบเจรญอยในขอบเขตจ ากด คอเจรญรงเรองในกลมผ ร ชนชนสงในราชส านก และนกปราชญ ราชกวกสรรคสรางวรรณกรรมมาเพอตอบสนองชนกลมขางนอยของสงคมเปนสวนใหญ (ธวช ปณโณทก, 2527: 35)

วรรณคดกอนสมยพระมหามนตร (รชกาลท 3) ขนไป พบวาวรรณคดทผกเปนเรองนยายหรอละคร หรอเรองพงศาวดาสวนมาก มกเปนเรองทวนเวยนอยแตชวตเจาฟาเจาแผนดน หรอชนชนสงแทบทงสน แตละเรองจะตองเกยวกบการรบราฆาฟนระหวางพวกเจานายศกดนา เพอแยงชงนางงาม เกณฑไพรพลกนไปตายเปนหมนเปนแสน เชน รามเกยรต , ดาหลง, อเหนา (จตร ภมศกด, 2523: 20)

วรรณคดทสรางโดยกษตรยในสมยรตนโกสนทรแตกตางจากวรรณคดทสรางโดยสามญชน โดยวรรณคดทสรางโดยกษตรยมกมการตกรอบใหพระเอก กบ นางเอก เปนเจาชาย และเจาหญง ซงมความคลายคลงกนเกอบทกเรอง มเนอหาวนเวยนอยกบชวตชนชนศกดนา มรปแบบการใชถอยค า ส านวน และโวหาร ชวตมนษยเปนแบบกงมนษย กงเทพเจา หางไกลจากชวตมนษย และสามญชน (จตร ภมศกด, 2523: 22) เหนไดชดจากบทละครนอกยครตนโกสนทร มคานยมเกยวกบกษตรยในสายตาของสงคมตอผปกครองในอดมการณวาเปน เจาชายหนม ทผจญภย (ธวช ปณโณทก, 2527: 32) ขณะทกษตรย นยมถกเปรยบใหเปน เทวดา ไดแกค าวา กษตรยแหงสรยะ พระอาทตยวงศ พระนารายณ, พระรามราชา พระรามาธบด แสดงใหเหนวา กษตรยเปนเทวดาลงมาเกด (จตร ภมศกด, 2523: 90) ความงามในการสรางวรรณคดโดยชนชนสงจะเปนความงามตามความคดฝน หรอ Ideal Beauty หรอเนนสะทอนความงามแบบอดมคต เชน ความงามในอดมคตของผหญงในมมมองของกษตรย สะทอนออกมาในรปแบบการเปรยบวา “งามราวกลบบว” หรอ อาหาร มกใชค าอปลกษณแทนวา “พระกระยาทพยอนโอชารส” กลาวคอ อาหารทเปรยบไดกบยารกษาโรค

14

2.1.2.3 กลวธการแตงวรรณคด

กลวธการแตงวรรณคด ตามบทบรรณาธการของหนงสอวรรณคดสารเลมแรก ไดมการแบงวรรณคดออกเปน 2 ประเภทตามหลกการประพนธคอ ความเรยง หรอ รอยแกว และ กวนพนธ หรอ รอยกรอง (ราชบณฑตยสถาน, 2552)

วรรณคดประเภทรอยแกว (prose) ถอเปนฉนทลกษณทงายตอความเขาใจ ส านวนภาษาจะเปนแบบเรยบงายชดเจนเพอมงสนองคนสวนมากของสงคม (ธวช,2527:5) โดยขอความรอยแกวจะไมจ ากดถอยค าและประโยค จะเขยนใหสน หรอยาวเทาใดกได ไมมกฎเกณฑทางฉนทลกษณบงคบจนเกดเปนรปแบบฉนทลกษณตางๆ อยางคอนขางตายตว ไมมการละค า ละความเพอใหตองตความหมายเหมอนในบทกวนพนธชนเยยม เพราะผ เขยนบทรอยแกวทวไปนยมทจะเขยนใหมความหมายตรงตามตวมากกวาจะเขยนซอนความหมายไว (ราชบณฑตยสถาน, 2552)

สวนวรรณคดประเภทรอยกรอง หรอกวนพนธ (Poetry) มกลวธการแตงตางจากรอยแกว เพราะมฉนทลกษณของค าประพนธทใชแตงเปนกฎเกณฑบงคบ ไดแก โคลง ฉนท กาพย กลอน ท าใหเกดความไพเราะอนเกดจาก พยางคและค า, เสยง, จงหวะ,สมผสและความหมาย (เบญจมาศ พลอนทร, 2526)

ส าหรบตวบททผ วจยเลอกมาศกษาครงน เปนตวบททมกลวธการแตงวรรณคดเปนแบบวรรณคดประเภทรอยกรอง หรอ กวนพนธ ทงหมด ในรปแบบของกลอนบทละคร โดยศลปะการแตงวรรณคดประเภทรอยกรองทมความไพเราะอนเกดจาก พยางค และ ค า เสย ง จงหวะ สมผส และ ความหมายดงกลาว ท าใหกวมการแตงวรรณคดตามโวหารประเภทตางๆ ราชบณฑตยสถาน (2552) ไดอธบายถงโวหารทโบราณกวนยมใชวา ม 3 ลกษณะใหญๆ คอ 1) บรรยายโวหาร 2) พรรณนาโวหาร และ 3) เทศนาโวหาร ดงน

1) บรรยายโวหาร (Narrative) เปนกระบวนการแตงทมเนอเรอง มบทบาท ด าเนนเรองวาใครท าอะไร ทไหน และเมอไร บรรยายโวหารจงใชในการเลาเรอง เชน ตอนททาวดาหาใหกมารหนมผ เปนหลานทงหลาย ร าแกบนถวายสกการะเทวดาเมอรบชนะศกกะหมงกหนงแลว สหรานากงร ากอน แลวจงอเหนา และจรกา

15

2) พรรณนาโวหาร คอ ขอความสอสารทใหรายละเอยด หรอการอธบายความอยางถวนถ แตไมมการด าเนนเรอง เชน พรรณนาเกยรตคณ ความงาม สถานท และภมประเทศ พรรณนาความรสก เชน การแตงองคทรงเครองของกษตรย พรรณนาชมรถ ชมมา ชมนก ชมไม

3) เทศนาโวหาร เปนโวหารทเกยวกบการสงสอน ชแจงเหตผลทถกตอง อธบายคณโทษหรอกลาวถงขอเทจจรง พงจ าไวเปนคตสอนใจ กวนยมเขยนท านองเทศนาโวหารทงเรอง เชน บทสภาษตตางๆ บทสอนวตรปฏบตของชาย เชน สวสดรกษา บทสอนความประพฤตของหญงแมเรอน เชน กฤษณาสอนนองค าฉนท

2.1.2.4 วตถประสงคการแตงวรรณคด/หนาทของวรรณคด

จากการทบทวนวรรณกรรมพบวา “วรรณคด” มหนาททางสงคม 2 ประการ ไดแก 1) หนาทดานการใหความบนเทงหรอดานสนทรยภาพ 2) หนาทดานการสะทอนสงคมรวมถงการสรางความหมายทางสงคมใหเปนแบบแผนประพฤตปฏบตรวมของคนในสงคม ดงน

1) หนาทดานการใหความบนเทงหรอดานสนทรยภาพ

วรรณคดทมหนาทใหความบนเทง หรอดานสนทรยภาพ คอ วรรณคดทมเนอหามงเสนอความเพลดเพลนสนกสนาน เพอการพกผอนหยอนใจเปนส าคญ วรรณคดประเภทนไดแก นทาน เรองสนนยาย นราศ เพลงยาว และเรองประโลมโลกตางๆ การใหความบนเทงใจนน สามารถท าใหผ อานมความรสกเพลดเพลน สนกสนานไปตามเนอเรองแลว ยงท าใหผอานรสกสะเทอนอารมณ ทงอารมณรก โกรธ แคน สงสาร และสมใจ รวมทงมการฝนไปกบทองเรองดวย (ธวช ปณโณทก, 2527: 10) “วรรณคด” จงเปนสอประเภทหนงทมนษยสรางขนผานการใชภาษาเขยนเปนรปแบบหลกในการถายทอดองคความรทเปนทงความคดและความรสกของมนษย การถายทอดองคความรผานวรรณกรรม หรอ วรรณคด ถอวาเปนสวนส าคญของสงคมแทบจะทกสงคมในโลก เพราะมนษยตองการสนทรยภาพทางอารมณ รวมทงมนษยยงอยากใชความคด ความคดจากสงทไมปรากฏ หรอเรยกวาจนตนาการ (บญเหลอ, 2517)

2) หนาทดานการสะทอนสงคมรวมถงการสรางความหมายทางสงคม

การศกษาวรรณคดเปนการศกษาสงทคนในสงคมคดรวมกน เชอ รวมกน และปฏบตรวมกนในเชงอดมการณ (Ideology) Stuart Hall (1986a, 1989a) ไดใหค านยามค าวา

16

“อดมการณ” หรอ Ideology ไววาเปนชดของความคดทสมาชกในองคกรกลม และสงคม เขาใจความจรงวาเปนอยางไร โดยอดมการณจงเปนเหมอนรหสทางความหมายทก าหนดขอบเขตวากลมของประชากรเหน และแสดงในโลกดวย (Wood, 2004) ดงนนวรรณคดคอกระจกสะทอนสงคม วรรณคดเปนสวนหนงของชวตมนษย เมอวรรณคดเปนสวนหนงของชวตมนษย และเราสนใจกบชวตมนษย กตองศกษาวรรณคดดวย โดยเชอวาทกสงคมมวรรณคดรปใดรปหนง แลวแตระดบลกษณะความเจรญของชมชนหรอสงคมนนๆ (บญเหลอ เทพยสวรรณ, 2517: 1) การศกษาวรรณกรรมถอเปนสงทด เพราะวาตงแตกอนสมยเปลยนแปลงการปกครองในพทธศตวรรษท 25 หลกฐานทางประวตศาสตรทเปนลายลกษณอกษรมนอย โดยการสบทอดความร และวฒนธรรมยงท าผานการบอกเลาหรอค าพดมากกวาการเขยน แตวรรณกรรมทตกทอดจากสมยตางๆ ยงมตกทอดมามากกวาหลกฐานทางประวตศาสตรประเภทอน เชน ใบบอก สารตรา จดหมายเหต ดงนนวรรณกรรมจงมคณคากบการศกษาประวตศาสตรของไทยอยางมาก เพราะสะทอนคานยม ความรสก ตลอดจนโลกทรรศนของผคนในสมยตางๆ (นธ เอยวศรวงศ, 2555: 6-7)

วรรณกรรมมสวนใหความส านกของสงคม หรอมโนทศนรวมของสงคม โดยวธเสนอแนวคดตอผอานโดยสวนรวม เปนการปลกฝงทศนคตตอสงคมแกผอาน และมกลวธในการน าเสนอในรปแบบตางๆ เพอใหผอานเหนพองกบแนวคดทผประพนธเสนอมาในรปวรรณกรรม หรอใหผอานเลอกรปแบบของสงคมตามทศนะของตนเองรวมมากบการบนเทงใจในวรรณกรรมดวย (ธวช ปณโณทก, 2527: 10)

ธวช ปณโณทก (2527) เสนอวามโนทศนรวมของสงคม ม 5 ประการส าคญ ไดแก 1.กฎเกณฑของสงคม อนไดแก ศลธรรม กรอบจารตประเพณ และธรรมนยมตางๆ 2. มความรบผดชอบตอสงคมในฐานะเปนหนวยหนงของสงคมนน 3. มโนทศนเกยวกบการเปลยนแปลงของสงคม วรรณกรรมไดเสนอแนวคดรวมของการเปลยนแปลงทางดานสงคมโดยไมหยดนง เพอไปสสภาพของสงคมมนษยทดกวา 4.เสนอแนวคดรวมในการเปลยนแปลงสงคมไปสสภาพทดกวา และชะลอการเปลยนแปลงทน าไปสสภาพชวตเลวลง หรอชะลอการเปลยนแปลงทคนเพยงกลมใดกลมหนงพยายามผลกดนจะใหเปนไป แตไมใชมโนทศนรวมของสงคม 5. เสนอแนะ เรงเรามโนคตของปจเจกบคคล ใหพยายามปรบตวเขากบการเปลยนแปลงพฒนาทางดานสงคมอนไมหยดนง

17

2.1.2.5 โครงเรองวรรณคด

วรรณกรรมสมยรตนโกสนทรตอนตน มการแตงวรรณกรรมทง 2 ประเภทตามแนวคดทไดกลาวไวขางตน คอวรรณกรรมของชนชนสง และวรรณกรรมของประชาชน แตในตวบททเลอกมาศกษาครงนเปนตวบททเปนวรรณกรรมประเภทวรรณกรรมของชนชนสงโดยเฉพาะ และมผแตงเปนกษตรยทงหมด วรรณกรรมจงออกมาในรปแบบของวรรณกรรมทเรยกวาวรรณกรรมแบบฉบบ

วรรณกรรมแบบฉบบ ผ ประพนธจะเนนโครงเรอง และเนอเรองในการแตงวรรณคดเปนแบบจนตนยม หรอแบบอดมคตนยม คอ มกเปนเรองเจาชายผจญภย (เรองจกรๆ วงศๆ) และฉากของเรองมกจะเปนสวรรค ปาหมพานต สวนตวละครวรรณกรรมแบบฉบบมกจะใหตวละครเปนเจาชาย เจาหญง และกลาวถงสงคมในแวววงราชส านก สวนสามญชนเปนเพยงตวประกอบ (ธวช ปณโณทก, 2527: 12-13) สวนภาษาทใชมกใชภาษาทยาก ส านวนซบซอน เพอแสดงถงภมปญญาของกว

ธวช ปณโณทก (2527) ไดอธบายลกษณะเดนของวรรณกรรมแบบฉบบ ไว 9 ประการ ดงน

1) ความเปนสทธเจาของแหงวรรณกรรม วรรณกรรมแบบฉบบจะสรรคสรางขนมาเพอสนองความตองการของผ ร และบคคลในแวดวงราชส านก คอถวายบ าเรอทาวไทธราชผมบญ ฉะนนจงใชส านวนโวหารซบซอนไปดวยศพท บาล สนสกฤต

2) ดานเนอเรอง วรรณกรรมแบบฉบบจะมแนวคดในการเขยนเรองแบบจนตนยม หรอ แบบอดมคตนยม คอ มกเปนเรองเจาชายผจญภย (เรองจกรๆ วงศๆ) และฉากของเรองมกเปนสวรรค ปาหมพานต กลาวคอ เปนเรองนอกสงคมมนษยมากกวา

3) แนวการเขยน วรรณกรรมแบบฉบบจะมแนวการเขยนแบบเกาๆ ซ าซาก เชน พรรณนาชมนกชมไมเพออวดฝปากกว และยดธรรมเนยมการประพนธเปนแนวเดยวเกอบทกเรอง และสรางสนทรยรสจากโวหาร

4) คณคาของวรรณกรรม วรรณกรรมแบบฉบบจะพยายามเสนอคณคาทางดานประเทองอารมณ โดยยดอรรถรสเปนแกนส าคญในการด าเนนเรอง คอใหโวหารไพเราะเพรศพรง สวนโครงเรองเปนเพยงสวนประกอบ

18

5) ตวละคร วรรณกรรมแบบฉบบ สวนใหญตวละครจะเปนเจาชาย เจาหญง และกลาวถงสงคมในแวดวงราชส านก สวนคนสามญนนเปนเพยงตวประกอบ

6) ฉากในทองเรอง วรรณกรรมแบบฉบบ จะมฉากอยในทงโลก และนอกจกรวาล (สวรรค บาดาล)

7) ความเชอ วรรณกรรมแบบฉบบจะใชความเชอแบบไสยศาสตรด าเนนเรอง ฉะนนตวเอกของเรองมกจะเหาะเหนเดนอากาศได และมอทธฤทธปาฏหารย

8) กลวธการประพนธ และการเขยน วรรณกรรมแบบฉบบ ประพนธโดยใชฉนทลกษณแบบตางๆ อยางซบซอน เพอแสดงภมปญญาของกวและผอาน ฉะนนวรรณกรรมแบบฉบบจงแพรกระจายอยในชนบางกลมทมการศกษาสง

9) ตนฉบบ วรรณกรรมแบบฉบบมตนฉบบนอยเพราะตองคดลอกดวยมอ ฉะนนจงไมแพรหลายไปสประชาชน คนทมฐานะสงในสงคมเทานนทจะสามารถหาตนฉบบได

สวนวรรณกรรมสามญชนนน จะนยมโครงเรองทกลาวถงสงคมแบบชาวบานหรอชาวเมอง เปนเรองใกลตวซงมสวนใหทกคนเหนตาม เพลดเพลนตามเนอเรอง ฉะนนจงนยมใชโครงเรองทเปนสามญ มสภาพอยในสงคมเหมอนชวตจรง ๆ ตวละครเปนสามญชนธรรมดา ใชภาษางายๆ ไมซบซอน (ธวช ปณโณทก, 2527: 6)

2.1.3 การวเคราะหอปลกษณในวรรณคดไทย

การวเคราะหอปลกษณในวรรณคดไทย เปนการศกษาไปทการสรางความหมายทางสงคมผานภาษา เปนการศกษาระบบความคดของมนษยในสงคมใดสงคมหนง เพอเปดเผยถงคานยม วฒนธรรมในสงคมนนๆ ดงนนผวจยจงไดทบทวนวรรณกรรมในสวนของการใชระเบยบวธวจยการวเคราะหอปลกษณทางภาษาในประเทศไทยวาเปนอยางไร

อปลกษณ เปนการเปรยบเทยบความเหมอนกนของสองสง โดยทงสองตองเปนสมาชกของตางกลมความหมาย สงทน าเปน “แบบ” ในการเปรยบเทยบ เรยกวาแบบเปรยบ (source domain/vehicle) สวนสงทเปนเปาหมายทเราตองการพดถง เรยกวา สงทถกเปรยบ (target domain/tenor) โดยถอยค าทเปนการเปรยบเทยบความเหมอนของสองสงแตไมมค าเชอม เชน

19

คลนมหาชน ทะเลภเขา กระพอขาวฯลฯ รวมถงถอยค าทนกวรรณคดเรยกวา “อปมา” หรอ “บคลาธษฐาน” นกภาษาศาสตรจดวาเปนอปลกษณทงสน ดวยเหตผลทวาเปนการเปรยบเทยบของสองสงจากตางกลมความหมายเชนเดยวกน (ณฐพร พานโพธทอง, 2556 : 99-100)

อปลกษณ ในความหมายของนกวาทกรรมเชงวเคราะห นกวจนปฏบตศาสตร จะใหความหมายของอปลกษณวาเปนการแนะความหมายแบบหนงเนองจากผ ใชอปลกษณมไดหมายความตามรป และผ รบสารกตอง “ตความหมาย” ทผ ใชอปลกษณตองการสอ แตส าหรบในทางวรรณคดแลว อปลกษณจะจดเปนเพยงภาพพจนประเภทหนง (ณฐพร พานโพธทอง,2556) ซงการศกษาอปลกษณแบบเดมนนจะเปนการศกษาเชงวรรณกรรม วาทศาสตร หรอ วจนลลาศาสตร ซงใหความส าคญกบการสรางสนทรยภาพโดยการใชภาษาเปรยบเทยบ (ชชวด ศรลมพ, 2548 อางในวลาวณย วษณเวคน, 2550) ในดานวรรณคด อปลกษณจงจะชวยท าใหงานประพนธมสนทรยภาพ ผอานเกดจนตนาการทลกซง หากในเชงภาษาศาสตรนนอปลกษณปรากฏอยในรปภาษาทสอสารกนในชวตประจ าวน ดงนนจงสามารถแสดงใหเหนถงระบบความคด คานยม และความเชอของคนในสงคมทใชภาษานนดวย (น าเพชร จนเลศ, สภาพร พลายเลก, 2551) อปลกษณพบไดทวไปในชวตประจ าวน และไมเฉพาะกว หรอนกประพนธ คนทวไปกใชอปลกษณในการสอสาร ทส าคญคอ อปลกษณมไดมแตในภาษาเทานน ทจรงแลว โดยพนฐานระบบคดของเรากเปนอปลกษณ (ณฐพร พานโพธทอง, 2556: 102)

Koch and Deetz (1981) ระบวาวธการศกษาแบบการวเคราะหอปลกษณนจะน าไปสการเปดเผยความหมายเชงโครงสรางของสงคมทถกสรางและถกสรางซ าขนมาเพอใหเกดความจรงทางสงคมทคนในสงคมใหการยอมรบรวมกนซงเปนศนยกลางของชวต เปนสงประกอบสรางขนมา เปนการรกษาบางสงไว และเปนการเปลยนแปลงในปฏสมพนธเชงสญญะ (Symbolic Interaction) การศกษาแบบการวเคราะหอปลกษณนจงเปนการศกษาทสามารถเปดเผยไดถงความหมายเชงโครงสรางของสงคมทเปนสงทอยในชวตประจ าวนได

งานวจยเกยวกบการศกษาอปลกษณในเนอสารของประเทศไทยนน พบวามงานวจยหลายฉบบทท าการศกษาในดานอปลกษณ ทเปนการศกษาไปทระบบความคดของมนษย ผานการศกษาอปลกษณตามแนวภาษาศาสตรปรชาน (Cognitive Theory) ของ Lakoff and Johnson’s (1980) ผวจยพบการศกษาอปลกษณกลมใหญๆ 3 กลมส าคญ ไดแก อปลกษณเกยวกบชดความคดเรอง “การเมอง”อปลกษณเกยวกบชดความคดเรอง “ผหญง” และอปลกษณเกยวกบชดความคดเรอง “ชวต”

20

1) อปลกษณเกยวกบชดความคดเรอง “การเมอง”

งานการศกษาอปลกษณเกยวกบชดความคดเรอง “การเมอง” ของประเทศไทย พบวา มงานการศกษา 3 ฉบบทนาสนใจ คอ งานของรชนยญา กลนน าหอม (2551) เรอง “อปลกษณทนกการเมองไทยใช: การศกษาตามแนวอรรถศาสตรปรชานและวจนปฏบตศาสตร” งานของ พษณ บางเขยว (2544) “ศกษารปภาษาแสดงอปลกษณในขาวการเมอง” และงานของ อษา พฤฒชยวบลย (2544) ทมการศกษาอปลกษณเรองการเมองจากการน าเสนอขาวของหนงสอพมพรายสปดาหโดยงานทง 3 ฉบบพบวา แนวคดการอปลกษณเกยวกบการเมองทสะทอนออกมาจากวรรณกรรมของไทยทมมากทสดคอ การใชถอยค าใหเหนวา การเมองไทย คอ การตอส หรอ สงคราม เชน ศกปากน า แมทพ เชอด ยทธการ ฯลฯ (พษณ บางเขยว, 2544)

การเลอกใชมโนอปลกษณ (การเมอง คอ สงคราม) นนสะทอนใหเหนความคดและความเชอของนกการเมองวา ตนเปนผ มความสามารถ มประสบการณ มความเสยสละ มหนาททจะตองปกปองคมครองและรกษาความมนคงในชวตใหแกประชาชน มโนอปลกษณนสอดคลองกบความเชอทมอยกอนตามประวตศาสตรทผน าจะตองเปนผ ทอาสาอยในแนวหนา มความกลาหาญ เสยสละในการตอสกบขาศกศตรเพอปกปองประชาชน ในขณะทประชาชนเปนผอยในแถวหลงซงจะตองไดรบการคมครองและดแลจากนกการเมอง ดงนนนกการเมองเปนผ มบญคณ มเกยรตควรไดรบการยกยองในความกลาหาญและเสยสละ

(รชนยญา กลนน าหอม, 2551: 188)

รชนยญา กลนน าหอม (2551) พบวานกการเมองไทยมการใชถอยค าทสะทอนอปลกษณเกยวกบการเมอง 9 มโนอปลกษณ ไดแก 1.การเมอง คอ การตอส หรอ สงคราม 2.การเมอง คอ การเดนทาง 3.การเมอง คอ การแขงขน 4.การเมอง คอ ครอบครว 5.การเมอง คอ การรกษาโรค 6.การเมอง คอ การแสดง 7.การเมอง คอ ธรกจ 8.การเมอง คอ การดแลและท านบ ารง และการเมอง คอ เกม

21

งานของ พษณ บางเขยว (2544) “ศกษารปภาษาแสดงอปลกษณในขาวการเมอง” พบอปลกษณเกยวกบการเมอง 6 ประเภท ไดแก อปลกษณเกยวของกบกฬา ไดแก ฟนธง ยนซกหมดตอหมด, อปลกษณเกยวของกบสตว เชน ฟดกนนว, อปลกษณเกยวของกบพช เชน กนแหว สมหลน, อปลกษณเกยวกบวตถสงของ เชน มง มดโกน, อปลกษณเกยวกบวทยาการและการแสดง เชน การบาน เปาป นจน, อปลกษณเกยวกบสงคราม เชน ศกปากน า แมทพ เชอด ยทธการ ฯลฯ

2) อปลกษณเกยวกบชดความคดเรอง “ผหญง”

งานวจยทไดรบทนอดหนนการวจยจากโครงการสงเสรมการวจย คณะศลปศาสตรมหาวทยาลย ธรรมศาสตร ป 2551 เรอง “การศกษาอปลกษณเชงมโนทศนเกยวกบผหญงในวรรณกรรมนราศ” ของ น าเพชร จนเลศ และ สภาพร พลายเลก (2551) ไดศกษาอปลกษณเชงมโนทศนเกยวกบผหญงในวรรณกรรมนราศ 3 สมย ไดแก สมยอยธยา,สมยรตนโกสนทรตอนตน (รชกาลท 1-6) และสมยรตนโกสนทรตอนปลาย (รชกาลท 7-ปจจบน) พบวา อปลกษณเกยวกบผหญงในวรรณกรรมนราศแบงเปน 3 ประเภทไดแก

(1) อปลกษณสงมชวต ประกอบดวย อปลกษณชวต และอวยวะรางกายของกว เชน หวใจ, ดวงตา, แกวตา และขวญ, อปลกษณสตว เชน ปลา นก ผง ควาย เหย โดยพบวามทงลกษณะของการใหความหมายกบผหญงทงด และไมด อยางการเปรยบเทยบกบ “เหย” หรอ “ควาย” จะหมายถง เปนลกษณะพฤตกรรมทไมดของผหญง, อปลกษณพช พบวามการใชดอกไมมาเปรยบเทยบกบผหญงมากทสด โดยเฉพาะดอกบวทหมายถงหนาอกของผหญง

(2) อปลกษณสงไมมชวต ไดแก อปลกษณสงประดษฐ เชน อาหาร และยารกษาโรค, อปลกษณสงทเกดขนเองตามธรรมชาต สวนใหญเพอเปรยบเทยบลกษณะทสวยงามของผหญง ไดแก ดวงจนทร ดาว น า หาด โดยพบวา ดวงจนทรจะมการน ามาใชมากทสด

(3) อปลกษณสงเหนอธรรมชาต เชน นางฟา, นางอปสร, กนร, นางเมขลา โดยสวนใหญมมโนทศนเบองหลงวา ผหญงเปนสงทอาจจะไมสามารถครอบครองไดจรง

22

ตวอยาง

บญไมเคยเลยแลวจงแคลวคลาด ทมงมาดมไดชมสมถวล

จะกมหนาไปบางกอกดมดอกดน มไดกลนดาวเรองทเมองกรง

(นราศทวราวด)

จากตวอยางขางตนนามวลทใชเรยกผหญงคอค าวา “ดอกดน” ดอก หมายถง สวนหนงของพรรณไมทผลตออกจากตนหรอกง มหนาทท าใหเกดผลและเมลดเพอสบพนธ (ราชบณฑตยสถาน, 2546: 396) ดน หมายถงวตถธาตของพน โลกทใชปลกพชผล หรอ ป นส งตางๆ (ราชบณฑตยสถาน, 2546: 407) ในบรบทน “ดอกดน” หมายถง ผหญงทมลกษณะต าตอย ซงครอบครองไดงาย แตไมคอยเปนทตองการนก อปลกษณดงกลาวจดอยในวงความหมายของดอกไมซง น ามาเปรยบเทยบกบผหญง “ดอกดน” จงเปนอปลกษณเชงมโนทศนทแสดงใหเหนความคดทเชอมโยงสอดคลองกนระหวางดอกดนและผหญงวา ผหญงเปนเหมอนกบดอกไมทบอบบาง ต าตอย ไมมราคา สามารถพบไดทวไป แตกยงท าหนาทสบพนธได ลกษณะทคลายกนน ดอกดนจงน ามาใชกลาวเปรยบเทยบถงผหญง

(น าเพชร จนเลศ, สภาพร พลายเลก, 2551: 40)

มรนดา บรรงโรจน (2548) ไดศกษาอปลกษณและมโนทศนเกยวกบผหญงจากบทเพลงลกทงไทย จ านวน 3,994 เพลง โดยศกษาตามทฤษฏภาษาศาสตรปรชานเชนเดยวกน พบวา อปลกษณทผแตงเลอกใชเพอเปนค าแทนหมายถง “ผหญง” นน ประกอบดวย อปลกษณ 4 ประเภท คอ

23

(1) อปลกษณสงมชวต ไดแก อวยวะรางกาย ลกษณะทางกายภาพ ชวต โรค ความเชอ อาชพ รวมทงตวละครทมนษยสรางขน เชน เปรยบกบอวยวะรางกาย ไดแก หนา แกม ตา เอว ผว เนอ หวใจ และขวญ , เปรยบเทยบกบชวตมนษย ไดแก ชวา ยอดชวา ยอดชวต , เปรยบเทยบกบโรคภยไขเจบ ไดแก พษไข ทหมายถงความเจบปวยทเปนอนตรายของรางกาย เปนตน

(2) อปลกษณสงไมมชวต เชน อปลกษณสงกอสรางหรอสงประดษฐ เชน ของรก ของเหลอเดน ผาหม หมอนขาง, อปลกษณทรพยสน เชน ทองค า ทองพนชง เงน ราคา แพง มดจ า เรขาย ผลก าไร, อปลกษณอาหาร เชน ปลารา หมสามชน อาหารจานโปรด น าพรก น าตาล ขนม หวาน หวานคอ มน เคม จด ขม เผด อรอย ชม อม เบอลน , อปลกษณยาเสพตด เชน เหลา ฝน, อปลกษณยารกษาโรค เชน ยาใจ ยาชบใจ เปนตน

(3)อปลกษณธรรมชาต เชน จนทร จนทร ไฟ น า ดาว ดวงดาว ดาวบานนา ดาวคางฟา ฟา ไฟ น า น าฝน ฝน น าคาง น าคร า วาร นา ลม ดน ถน แจม อน

(4)อปลกษณการเดนทาง เชน รถ เรอ รถไฟ ทางปพรม

3) อปลกษณเกยวกบชดความคดเรอง “ชวต”

การศกษาเรอง “อปลกษณเกยวกบชวตในหนงสอธรรมะ” ของปยภรณ อบแพทย (2552) พบอปลกษณเกยวกบ “ชวต” 15 อปลกษณ เรยงตามล าดบความถ คอ ชวต คอ การเดนทาง, ชวต คอ การตอส สงคราม, ชวต คอ ทรพยากร, ชวต คอ ธรกจ, ชวต คอ ภาชนะ สถานทปดลอม, ชวต คอ สงไมคงทน, ชวต คอ การศกษา, ชวต คอ ตนไม, ชวต คอ ละคร, ชวต คอ กฬา, ชวต คอ สงปลกสราง, ชวต คอ แสงเทยน/แสดงตะเกยง, ชวต คอ สตวไมเชอง, ชวต คอ สงทมปรมาณ/ความยาว, ชวต คอ สงทตองขดแตงเพม

ส าหรบงานวจยน เนองจากการเลอกทจะศกษาวรรณคดวามการใชถอยค าอยางไรเพอสรางคานยมใหกบสงคมไทย ดงนนเพอใหไดความหมายตามขอเทจจรงมากทสด ผ วจยจงจะน าสวนขององคประกอบของวรรณคด คอ 1) ผ แตง 2) บรบทของการแตง 3) วตถประสงคและหนาทของวรรณคด 4) กลวธการแตง และ 5) โครงเรอง มาเปนกรอบวเคราะหรวมกบการวเคราะหการใชถอยค าอปลกษณในวรรคทองตางๆ

24

2.2 แนวคดเกยวกบชดคานยมไทย

ผวจยไดท าการวจยนโดยเนนการศกษาไปทคานยมทอยในโครงสรางภาษาผานการใชภาษาแบบอปลกษณของผ แตงวรรณคดประเภทบทละครในสมยรตนโกสนทรตอนตนว าเปนอยางไร โดยมไดก าหนดหรอกะเกณฑค าตอบไวกอน ดงนนในสวนของการทบทวนวรรณกรรมเกยวกบคานยม จงขอน าเสนอแบบวดตางๆ ทจะเปนการศกษาความหมายทางคานยมของสงคมไทยอยางรอบดานมากทสด ผวจยเรยบเรยงจากการทบทวนวรรณกรรมได 3 แนวคดคอ

2.2.1 แนวคดเกยวกบคานยม และแบบวดคานยม

2.2.2 แนวคดเกยวกบวฒนธรรม และแบบวดวฒนธรรม

2.2.3 กรอบความคดคานยมหลกในประเทศไทย

2.2.1 แนวคดเกยวกบคานยมและ แบบวดคานยม

คานยม คอ สงทบคคลในสงคมเหนวาเปนสงด ควรคาแกการรกษาไว อดมคตเปนมาตรฐานแหงความดงามสงสดทมนษยพยายามยดไวเปนเปาหมาย สวนคานยมอาจไมใชสงทดทสด และไมใชเปาหมายมาตรฐานของชวต แตกลมคนกนยมและพยายามอนรกษไวไมวาสงนนจะดหรอไม (ราชบณฑตยสถาน, 2542: 129) เมอคานยมนนมทงด และไมด แลวแตทศนคตของแตละบคคล หรอกลมคนตามโอกาส หรอวาระตางๆ ทหากเหนวาสงใดไมดกควรหลกเลยงไมปฏบต แตหากเหนวาสงใดเปนสงทมประโยชนกบสงคมควรน ามาปฏบตเพอสรางสงคมใหดขน คานยมจงเหมอนหางเสอเรอน าเรอไปในทศทางตางๆ ตามทสงคมตองการ (สพฒรา สภาพ, 2525: 6-7) ดงนนคานยมมบทบาทส าคญมากตอพฤตกรรมของมนษย ในฐานทเปนตวตดสน ก าหนด ตวน า หรอตวผลกดนใหพฤตกรรมโนมเอยงไปในทางใดทางหนง คานยมจงเปนพลงทซอนเรนอยภายใตพฤตกรรมทางสงคมสวนใหญของมนษยดวย (สนทร โคมน,สนท สมครการ, 2522)

คานยมจะสงทเปนความเชอถาวร และสงทมการเปลยนแปลงตลอด การทคานยมเปนความเชอถาวรสวนหนง ทปรากฏในรปแบบวถปฏบต หรอเปาหมายชวตนน จงสมควรมอยเพอใหความเปนเอกลกษณของสงคมมอย และการพฒนาสงคมท าไดงาย กลายเปนระบบคานยมทเปนความเชอทถาวรทางสงคมทมอยอยางตอเนองและสมพนธกน (Rokeach ,1973: 5)

25

ขณะเดยวกนคานยมเปนสงทเปลยนแปลงได โดยคานยม มความแตกตาง เปลยนแปลงไปตามกาลสมยและลกษณะของชวตของบคคลในสงคม (ราชบณฑตยสถาน, 2542: 129) คานยมจงเปลยนไปไดดวยประสบการณในชวงชวตของคน ในการศกษาของศาสตรหลายสาขา โดยเฉพาะสาขาวชามนษยศาสตร และสงคมศาสตร จงใหความส าคญกบเรองของคานยมของสงคมเปนพเศษ

Rokeach (1973) ไดสรางแบบวดคานยมขนมา 1 ชด เรยกวา Rokeach Value survey (RVS) เปนแบบวดคานยม 2 ชดคอ คานยมวถปฏบต 18 คานยม และคานยมเปาหมายของชวต 18 คานยม (ตามตารางท 2.1) ซงสรางขนมาจากการสรางแบบสอบถามทใหความส าคญกบทงความแตกตางระหวางวฒนธรรม, ชนชนทางสงคม, อาชพ, ศาสนา และความเชอทางการเมอง ซ ง Rokeach (1973) มองวาเปนสวนส าคญของการศกษาปญหาของมนษย (Rokeach,1973: 26-28) ดงตารางดงตอไปน

ตาราง2.1 คานยม 2 แบบของ Milton Rokeach ,1973

ท คานยมเปาหมายของชวต คานยมวถปฏบต

1 มชวตทสขสบาย (A comfortable life) ความทะเยอทะยาน (Ambitious)

2 มชวตทนาตนเตน (An exciting life) ความเอออาร เปดใจกบคนอน (Broadminded)

3 การบรรลเปาหมาย

(A sense of accomplishment)

ความสามารถ (Capable)

4 โลกทสขสงบ (A world at peace) ความแจมใส (Cheerful)

5 โลกทสวยงาม (A world of beauty) ความสะอาด (Clean)

6 ความเสมอภาค (Equality) ความกลาหาญ (Courageous)

7 ความปลอดภยในครอบครว (Family security) การใหอภยตอกน (Forgiving)

8 ความมอสระ (Freedom) การชวยเหลอซงกนและกน (Helpful)

9 ความสข (Happiness) ความซอสตย (Honest)

26

10 ความกลมกลงในใจ (Inner harmony) มจนตนาการ (Imaginative)

11 ความรกทสมบรณ (Mature love) เปนอสระ (Independent)

12 ความปลอดภยในชาต (National security) มสตปญญา (Intellectual)

13 ความพงพอใจ (Pleasure) มตรรกะ (Logical)

14 การไถบาป (Salvation) ความรก (Loving)

15 การเคารพตวเอง (Self-respect) ออนนอม เชอฟง (Obedient)

16 การตระหนกตอสงคม (Social recognition) สภาพ (Polite)

17 มตรภาพทแทจรง (True friendship) ความรบผดชอบ,เชอถอได (Responsible)

18 ความรอบร (Wisdom) การควบคมตนเอง (Self-controlled)

อยางไรกตามเนองจากแบบวดคานยมของ Rokeach (1973) นน จะไดรบความนยมในการน าไปใชเปนการศกษาแบบวดคานยมของประเทศตางๆ แตกยงถกวจารณจากนกวชาการทหลากหลายวาแบบวดคานยมของ Rokeach (1973) เปนสายตาของชาวตะวนตก ทยงไมสามารถวดคานยมของคนตะวนออกไดดนก รวมถงประเทศไทยดวย

สนทร โคมน และสนท สมครการ (2522) จงไดน าทฤษฏและแบบวดของ Rokeach (1973) มาพฒนาและสรางขนใหมเพอวดคานยมของประเทศไทยโดยเฉพาะ โดยจดกลมเปน 2 แบบวดตาม Rokeach (1973) ไดแก 1) คานยมวถปฏบต (Instrumental values) 23 ชด และ 2) คานยมจดหมายปลายทาง (Terminal values) 20 ชด โดยคานยมทงสองแบบนน มหนาทตางกน แตวาสมพนธกน (Functional Relationship) ดงน

1) คานยมวถปฏบต (Instrumental values)

คานยมวถปฏบต (Instrumental values) หมายถง วถทางในการประพฤตปฏบตทนาพงปรารถนา (Mode of conduct) ผวจยเหนวาคานยมวถปฏบตนน กลาวงายๆ คอพฤตกรรมของปจเจกชนแตละคน ทรสกและคดวาท าแลวเปนสงทด ทมคณคา และสงคมใหการยอมรบวาสงทท าเปนสงทด คานยมวถปฏบตท สนทร โคมน และสมครการ (2522) ไดท าการศกษามา พบวา

27

ทงหมดม 23 ลกษณะ ไดแก การบงคบตวเอง การเปนตวของตวเอง การปรบตวเขากบจงหวะและสงแวดลอม การประมาณตนและความรกสนโดษ การพงพาอาศยกน การมความสามารถสง การมอารมณสงบและความส ารวม การรกษาน าใจกน ความรกใครชอบพอสนทสนม การใหอภย ความกตญญรคณ ความทะเยอทะยาน ความสภาพ ความออนนอมเชอฟง การศกษาสง ความกลา ความซอสตย ความรบผดชอบ ความสนกสนานราเรง ความคดสรางสรรค ความสะอาด ความมน าใจเมตตาอาร มแนวคดกวาง หรอ ความคดทพรอมจะรบฟงความคดเหนและการกระท าทแปลกจากของตนเสมอ

ส าหรบคานยมวถปฏบตนน สนทร โคมน และสมครการ (2522) อธบายไววาคนแตละคนจะแยกใหความส าคญไปทจดรวมทแตกตางกน 2 จดรวม คอ 1) ศนยรวมอยทจรยธรรม (Moral Values) หมายถงคานยมวถปฏบตทมจดรวมอยทความสมพนธระหวางบคคล ซงหากคานยมเหลานถกละเมด บคคลนนจะรสกส านกผด (Guilt Feeling) และไมสบายใจดวยเสยงมโนธรรม (Conscience) ภายในใจวาท าผด 2) ศนยรวมอยทดานความสามารถ (Competence Values) หรอคานยมสรางตน (Self-Actualization) ทเสรมใหเปนตวของตวเองเตมท ดงนนคานยมทมศนยรวมอยทดานความสามารถนนจะมจดรวมอยทตวเอง และไมมสวนเกยวพนกบความมหรอความไมมจรยธรรม (Morality) การละเมดคานยมจะท าใหเกดความรสกอบอาย (Shame feeling) ทตนขาดความสามารถสวนตว (Personal Adequacy)

2) คานยมจดหมายปลายทาง (Terminal values)

คานยมจดหมายปลายทาง (Terminal values) หมายถง จดหมายปลายทางของชวตทพงปรารถนา (End-state of existence) การศกษาของสนทรย โคมน และสนท สมครการ (2522) ไดคานยมจดหมายปลายทาง 20 ชด คอ การชวยเหลอผ อนโดยไมหวงผลตอบแทน การไดรบความยกยองในสงคม การมชวตทตนเตน การมชวตทสบายพอสมควร เชน มงาน มเงน พอกนพอใช ไมเดอดรอน ไมเจบปวย การมมตรทด การมคนรก การมหลกธรรมและศาสนาเปนทพง ความกวางขวางในสงคม ความงามของธรรมชาตและศลปะ ความเปนปราชญ เปนผ รด ความภาคภมใจในตวเอง ไดแก รกในเกยรต ศกดศร และคาของคน ความมนคงของประเทศชาต ไดแก ความเจรญกาวหนา มนคง และปลอดภยจากการบกรก ความมงมในเงนทองและวตถ ความรกอสระ เสร ความสงบสขทางใจ ความเสมอภาค ความส าเรจในชวต ความสขในชวตครอบครว ความสขส าราญ และโลกทมสนตสข คานยมจดหมายปลายทาง ม 2 จดรวม คอ 1) ศนยรวมอยทตวบคคล (self-centered) หรออยในตวบคคล (intrapersonal) เชนคานยม ความสงบสขทางใจ

28

2) ศนยรวมอยทสงคม (society-centered) หรอระหวางบคคล (interpersonal) เชน คานยมสนตสขในโลก

ทง น เ มอคานยมมลกษณะส าคญ คอมทงความยง ยนถาวรของคานยม (Enduring quality of value) และความสามารถทจะเปลยนแปลงไดดวย (Changing character) มนษยจงมลกษณะการเปรยบเทยบระดบความส าคญของคานยมอยเสมอ เชน เดก เมอไดรบการสงสอนจากพอแม ในกระบวนการเรยนรทางสงคมเบองตน (Socialization) ยอมตองมคานยมเดยวเหมอนคานยมทพอแมสอนไว แตการศกษาของ สนทร โคมน,สนท สมครการ (2522) พบวา เมอเดกโตขนและมประสบการณมากขน จะเรยนรคานยมจากทงค าสงสอน และจากการสงเกตการกระท าทเปนบรรทดฐานของคนในสงคมไปพรอมกน เมอประสบกบคานยมทไมสอดคลองกน เดกจะท าการตดสนใจเลอกคานยมอนใดอนหนง โดยไมรสกตวเขาจงมการจดล าดบคานยมโดยใหความส าคญเหลอมล าต าสง ตามสงทตนรสก ซงท าใหเกดความแตกตางระหวางบคคล แตมกจะไมตางจากกลมไปมากนก (สนทร โคมน,สนท สมครการ, 2522) คานยมจงมทงคานยมของปกเจกบคคล และคานยมของกลมทมหลายชด และในคานยมของสงคมทมหลายชดนน เมอไปอยในระดบปจเจกชนนนกยงมความแตกตางของชดคานยมทแตละคนยดถอ และมการจดล าดบความส าคญของคานยมทแตกตางกนดวย

2.2.2 แนวคดเกยวกบวฒนธรรม และ แบบวดวฒนธรรม

แผนแมบทวฒนธรรมแหงชาต พ.ศ. 2550-2559 ระบวาวฒนธรรมจะแสดงออกในรปของคานยม (Value) โดยมบรรทดฐาน (Norms) เปนกลไกในการควบคมการประพฤตการปฏบต ผลของการประพฤตปฏบตทไมสอดคลองกบบรรทดฐานทางสงคมนนจะกอใหเกดสงทเรยกวาการแซงชนของสงคม (Social Sanction) ดงนนวฒนธรรมจงมความส าคญในการเปนเครองก าหนดวถชวตความเปนอยของประชาชนในสงคม ทงยงเปนเครองวดและก าหนดความเจรญ ความเสอมของสงคม วฒนธรรมจงมอทธพลตอความเปนอยของประชาชนและความเจรญกาวหนาของประเทศดวย (กระทรวงวฒนธรรม, 2550-2559)

แบบวดวฒนธรรมของ Hofstede (1980) คอแบบวดทไดรบความนยมจากนกวชาการทวโลกในการน าไปใชเปนมาตรฐานในการศกษาวฒนธรรมของแตละประเทศ แบบวดน เรยกวา Dimensions of national culture ประกอบดวย 4 มต ไดแก

29

มตท 1 ระยะหางทางอ านาจหรอ ชนชน (Power distance) ระยะหางทางอ านาจนเปนการขยายความไดวาสมาชกทมอ านาจนอยทสดในองคกรหรอสถาบนตางๆ เชนครอบครว ไดยอมรบและคาดหวงวาอ านาจนนคอความไมเทาเทยมกน วฒนธรรมทรบรองระยะหางทางอ านาจทคอนขางต าจะคาดหวงและยอมรบสมพนธภาพทเปนแบบใหค าปรกษาระหวางกน หรอมความเปนประชาธปไตยมากกวา

มตท 2 ปกเจกบคคล (Individualism) หรอ กลมนยม (Collectivism) ระดบของสงคมทมความเปนปกเจกบคคลสงนนจะตองดเปนกลม โดยสงคมแบบปจเจกบคคลจะมความกดดนทผลกดนเรองของความส าเรจสวนบคคล และสทธสวนบคคล คนถกคาดหวงใหยนไดดวยตวเอง และเลอกความเปนตวของตวเอง ในทางตรงกนขามสงคมแบบกลมนยมมความโดดเดนทจะเปนสมาชกของกลมใดกลมหนงไปตลอดชวต และเปนกลมทมความเหนยวแนน โดยเปรยบไดกบครอบครวขนาดใหญเพอใชปองกนการแลกกบความภกด

มตท 3 การเลยงความไมแนนอน (Uncertainty avoidance) เปนความอดทนทางสงคมส าหรบความไมแนนอน ซงสะทอนคนในสงคมนนๆ มความพยายามในการรบมอกบสงทกงวลดวยการลดความไมแนนอนอยางไร คนในวฒนธรรมทมการหลกเลยงความไมแนนอนสง มแนวโนมทจะใชอารมณมากกวา โดยคนในสงคมจะพยายามลดการเกดขนของสงทไมรจกและสถานการณทไมคนเคย ดงนนจงมการท าอะไรดวยการวางแผนอยางระมดระวง และยดกฎเกณฑตามกฎระเบยบ กฎหมาย และการก ากบดแล ในทางตรงกนขาม สงคมทมการเลยงความไมแนนอนต า ยอมรบและมความรสกทสบายมากกวาเมอพอสถานการณทไมมโครงสราง และสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไป โดยมความพยายามใชกฎใหนอยทสดเทาทจะท าได คนในวฒนธรรมนมแนวโนมทจะเนนการปฏบต พวกเขาจะมความอดทนตอความเปลยนแปลงไดมากกวา

มตท 4 ความเปนชาย (Masculinity) และความเปนหญง (Femininity) เปนการกระจายบทบาททางอารมณระหวางความเปนเพศสภาพ วฒนธรรมทบงบอกความเปนชายจะใหคณคากบความสามารถในการแขงขน ความอหงการ ความทะเยอทะยาน ,และอ านาจ ขณะทสงคมทมวฒนธรรมแบบความเปนหญงจะเนนเรองของสมพนธภาพ และคณภาพของชวต ซงสงคมทมวฒนธรรมแบบความเปนชายนจะมความเราใจมากกวาวฒนธรรมแบบความเปนหญง ทคนในสงคมนไมวาจะเพศชาย หรอเพศหญง จะมลกษณะของความพอประมาณ และความเอาใจ

30

ใสคนอนมากกวา จนบางครงมคนเรยกสงคมของความเปนชายและความเปนหญงวา ปรมาณของชวต (Quantity of life) และคณภาพของชวต (Quality of life)

เมอน าแบบวดวฒนธรรมของ ฮอฟสตด (1980) มาวดวฒนธรรมของทางประเทศแถบเอเชย พบวาวฒนธรรมของชาวเอเชยจะมลกษณะของระยะหางทางอ านาจสง แสดงใหเหนเรองของการใหความส าคญกบเรองของชนชน รวมถงมลกษณะเปนกลมนยม ดงนนกรอบในการวเคราะหเรองของคานยมในระดบวฒนธรรมนน ผ วจยจะสรางกรอบการศกษาโดยใชแบบวดวฒนธรรมของฮอฟสตด (1980) รวมดวย

2.2.3 กรอบความคดคานยมของประเทศไทย

การศกษาเรองคานยมทเปนเอกลกษณของคนไทยนนมหลายชน ทส าคญคอ งานของสนทร โคมน (1990) ทจดกลมลกษณะนสยของคนไทยเปน 9 กลม งานของรชนกร เศรษโฐ (2532) ทกลาวถงเรองชนชน และคานยมไทยทแตกตางกนระหวางคนเมองและคนชนบท งานของ Knutson, Thomas; Posirisuk, Sutirat (2005) ทศกษารปแบบการสอสารทางสงคม งานของรจระ โรจนประภายนตทศกษารปแบบการสอสารของคนไทยในทตางบรบท งานของ สพฒนา สภาพ (2525) ทจดกลมคานยมไทยขนมาไดมากถง 37 กลม ฯลฯ ผ วจยไดศกษาและคดเลอกคานยมทเปนเอกลกษณของประเทศไทย ได 4 คานยม คอ 1) คานยมการยอมรบระยะหางทางอ านาจสงของไทยแบบชนชน 2) คานยมการยอมรบระยะหางทางอ านาจสงของไทยแบบชายเปนใหญ 3)คานยมกลมนยม และ4) คานยมพทธศาสนา โดยผ วจยจะใชกรอบนเปนกรอบหลกในการวเคราะหคานยมทอยในการใชภาษาอปลกษณในวรรณคดทเลอกมาศกษา ดงน

2.2.3.1 คานยมการยอมรบระยะหางทางอ านาจสงของไทยแบบชนชน

คานยมการยอมรบระยะหางทางอ านาจสงของไทยแบบชนชนถอเปนคานยมหลกของสงคมไทย เพราะระบบการปกครองของไทยเรมตนมาจากระบบการปกครองแบบสมบรณาญาสทธราชย หรอพระมหากษตรยเปนมอ านาจทางสงคมสงสด ท าใหมการแบงชนชนของกษตรยแตกตางกบบคคลธรรมดา หรอประชาชน โดยกษตรยนน ถอวาอยในชนชนสงทสดในสงคม หรอชนชนมลนาย ขณะทประชาชนนนอยในชนชนต ากวา เรยกวาชนชน “ไพร” หรอ “ทาส”

31

เนองจากการปกครอง เรองของชนชนจงไดฝงตวอยในโครงสรางสงคมไทยอยางแนนหนาจนกระทงมาถงปจจบน ใน 2 โครงสรางส าคญคอ โครงสรางสงคมชนบท และสงคมเมอง (รชนกร เศรษโฐ, 2532)

คานยมทฝงอยในโครงสรางสงคมเมองหลวง มลกษณะการจดชนชนของคนตามสถานภาพทางสงคมตามฐานะทางเศรษฐกจ อ านาจ และความเกยวของทางการเมอง และระดบการศกษา โดยเนนหนกในเรองอ านาจและความมนคงมากกวาชาวชนบท มความตองการถบตวจากชนชนเดมไปสชนชนทสงกวาโดยอาศยปจจยทางการเมอง อภสทธ และพวกพองเปนตวเรงส าคญ รชนกร เศรษฐโฐ (2532) ระบวาคานยมชนชนทฝงตวอยในเมองม 5 ระดบ ไดแก ชนชนผ ดเกา (aristocrats) ไดแกผ สบเชอสายมาจากตระกลเกาและขนนาง มกมสมบตเปนทดนมากกวาเงนสด และมอทธพลทางการเมอง ชนชนบคคลชนน าในสงคมไทย (elite) ไดแก ผบรหารประเทศ นกการเมอง ขาราชการระดบสงและนกธรกจ เจาของกจการทใหญโตมนคง เปนผ มทรพยสนมงคง บคคลเหลานมกมฐานะทางเศรษฐกจดหรอมอ านาจทางการเมองสง ชนชนกลางระดบสง (upper-middle class) ไดแก ขาราชการ เชน คร อาจารย ต ารวจ แพทย ทหาร หรอผ มอาชพอนๆ ทมระดบความรสงพอสมควร และมทกษะทเหมาะสมกบอาชพ มฐานะทางเศรษฐกจคอนขางดถงปานกลาง และพยายามรกษาระดบชนของตนไวอยางเหนยวแนน ชนชนกลางระดบต า (lower middle-class) ไดแก ชางฝมอ กรรมกร ช านาญงาน และคนงานในโรงงานอตสาหกรรมตางๆ บคคลทจดอยในชนชนนมความพยายามอยางยงทจะสะสมเงนทองเพอไตเตาไปสชนชนทางสงคมทสงกวา และชนชนต า (lower class) ไดแก กลมผ ใชแรงงานในการประกอบอาชพ เชน พวกกรรมกรไรฝมอ คนรบใช พวกหาบเร และผหาเชากนค า ซงสวนใหญแลวเปนผอพยพจากสงคมชนบทมาอาศยอยตามชมชนแออดของสงคมเมองหลวง

คานยมทฝงตวอยในโครงสรางสงคมชนบท มลกษณะของสงคมแบบการรวมตวกนอยางเหนยวแนน มระบบสมพนธแบบเครอญาต มการนบถออาวโส มการเหนอกเหนใจกน และมคานยมในเรองคณงามความดทางศาสนาเปนตวควบคมการประพฤตทางสงคมของคนชนบทเปนส าคญ คนทไดรบการยกยองใหเปนผน าในสงคมชนบทไดแก พระ ผ ใหญบาน ก านน และผอาวโสทชาวบานนบถอ (รชนกร เศรษฐโฐ, 2532)

การใหความส าคญกบเรองชนชน สงผลใหคานยมของคนไทยสะทอนออกมาจากการสอสารทฝงอยในระบบความคดของคนๆหนงดวย โดยเฉพาะการทคนไทยใหความส าคญกบบรบททางสงคมสง (High-context) เวลาทจะมการสนทนากบใคร มกจะตองการรอยางชดเจน

32

กอนวามระดบความสมพนธทางชนชนกบคนนนๆ อยางไร เพอทจะตดสนใจเลอกใชโครงสรางทางภาษาทเหมาะสมในบทสนทนานนๆ ดวย (Knutson, Thomas; Posirisuk, Sutirat, 2005: 10) ดงนนงาน Knutson et al. (2003) จงระบวาผพดคนไทยมค าแทนตวเองหรอประธานบรษท 1 ถง 17 รปแบบ และมค าแทนบคคลท 2 มากถง 19 รปแบบ และเวลาเลอกวาจะใชค าแทนไหนกจะดถงความสภาพ,ความใกลชดสนทสนมของคสนทนานนๆ ประกอบการสนทนาทกครง (Knutson et al.,2003 อางถงใน Knutson, Thomas; Posirisuk, Sutirat, 2005: 10)

งานของ รจระ โรจนประภายนต (1997) เรอง Communication patterns of Thai people in A non-Thai context พบวาคนไทยมรปแบบการสอสารในลกษณะของการใหความส าคญกบบรบทรอบขาง (Contextuality) อยางมาก โดยคนไทยมกจะเรยกแทนกนดวยใชศพททแทนการเปนญาตสนทกน เชน พ หรอนอง ในการระบตวตนซงกนและกน ซงในสวนนถอเปนการแสดงออกถงการใหความส าคญกบชนชนทางสงคม และใหความส าคญกบความแตกตางทางอาย รวมทงในการสอสารคนไทยจะมการเรยกคนอนอยางใหเกยรตดวยชอน าหนา หรอต าแหนง เชน ศาสตราจารย หรอมสเตอร รวมทงทาทางของคนไทยทนยม “ไหว” ซงเปนสงทแสดงใหเหนถงการมชนชนในสงคมไทย

สพฒรา สภาพ (2525) ระบลกษณะคานยมของไทย 37 กลม โดยม 8 กลม ทเปนเรองเกยวกบของชนชนทางสงคม ไดแก 1.การรกพระมหากษตรยทเปนผ มแตใหเปนศนยรวมจตใจคนทงชาต และเปนทยดเหนยวจตใจในการอยรอด และการรกษาเอกราชของไทย 2. เงน เปนปจจยส าคญทสด บคคลจงพยายามดนรนตอส เพอเสรมสรางฐานะของตนใหมนคง โดยอาศยวตถเปนเครองวด ซงรวมไปถงการนยมวตถสงของทเปนการแสดงฐานะทแตกตางกนดวย 3. การกตญญรคณคน ไดแก พอแมทใหชวต การเลยงด ครบาอาจารยทใหการศกษาและเจานายหรอผบงคบบญชาทปกปองคมครองเรา 4. ยกยองผ มความร ทสวนมากหมายถงผ มปรญญาบตร ผ มการศกษาสง รวมถงคนตางชาตทคนไทยรสกวาเปนผ มความรสง 5.การไมตรงตอเวลาของผ มอ านาจเหนอกวาเปนเรองปกต 6. ชอบงานพธกรรม เพราะเปนการท าเพอเกยรต เพอต าแหนง ตองการการยกยองจากสงคม เชน เกด แตงงาน ตาย 7. ชอบนบญาต ทเวลาพบใครจะเรยกคนอนเปนญาต เชน พ นอง อา นา ปา แสดงใหเหนถงการนบอายเปนชนชนประเภทหนง 8.นยมบคคลมากกวาอดมการณ โดยเฉพาะผ เหนอกวา หรอมชอเสยงในสงคม

รชนกร เศรษฐโฐ (2532) ศกษาวธการอบรมเลยงดของพอแมทมกบเดกและเรองของชนชน พบวามการเอาใจเดกเลกๆมากเปนพเศษ ท าใหเดกไทยไดรบความอบอนทางจตใจ

33

และผลเสยคอเดกไทยไดมลกษณะคดวาตวเองส าคญกวาคนอนๆ (Egocentrics) เมอโตขนจงคดแตจะเปนเจาคนนายคน ตรงกบงานของ สนทร โคมน (1990) ทระบวาคนไทยใหความส าคญกบคานยมของ “หนาตา” หรอความเปนตวตนของตวเองเปนอนดบแรก โดยคนไทยมความคดวาเรองของอตตาเปนเรองใหญ มความรสกเปนอสระสง มความภมใจและมเกยรต นนเปนเหตผลวาท าไม หากคนไทยมคนมาตอวาพอและแมของตวเองจะมความโกรธอยางมาก มากกวาการทเหนการบาดเจบ และการฆากนในสอตางๆ เสยอก ความเปนตวตนสงของคนไทย ท าใหคนไทยมกลไกในการหลกเลยงการปะทะกนโดยไมจ าเปน ความเปนตวตนนเปนชดคานยมพนฐานทน าไปสคานยมหลกอนๆของคนไทยดวย เชน การรกษาหนา การหลกเลยงการวพากษ และความเกรงใจ ทเปนทศนคตหยาบๆ ของการมความรสกตอคนอนทไมตองการจะเปนสาเหตของปญหาใหคนอน หรอไมอยากท าใหเขารสกเสยใจ เพราะคนไทยถอวา “หนาตา” เปนเรองออนไหว

2.2.3.2 คานยมการยอมรบระยะหางทางอ านาจสงของไทยแบบชายเปนใหญ

คานยมชายเปนใหญในสงคมไทย ผ วจยถอวาเปนคานยมเรองชนชนอยางหนง เพราะสงคมไทยจะใหอ านาจกบผชายมากกวาผ หญง โดยเฉพาะการยกยองทางสงคมทจะเหนวาประเทศไทยไมเคยมพระมหากษตรยเปนผหญงเลยแมแตคนเดยว เพงมนายกฯหญงคนแรกเมอป พ.ศ.2555 การขนต าแหนงในอาชพการงานทผชายมกจะไดรบเลอกกอน การใหผชายเปน “ผน าครอบครว” หรอเปน “ชางเทาหนา” หรอการทผหญงจะมคณคาตอเมอเปนสวนหนงของผชายทเปนคานยมทมอทธพลตอสงคมไทยมาจนกระทงปจจบน

เรองของการยอมรบระยะหางทางอ านาจสงของไทยนน Benedict (1946) นกวจยชาวสหรฐอเมรกาทรฐบาลสหรฐอเมรกาไดสงมาศกษาวฒนธรรมไทยในชวงสงครามโลกครง ท 2 ไดอธบายถงความสมพนธระหวางคานยมชนชน และคานยมชายเปนใหญวามความสมพนธกน โดยระบวาการทสงคมไทยเปนสงคมทมพนฐานการปกครองแบบกษตรยในสมบรณาญาสทธราชยไดท าใหระบบศกดนาเปนระบบการผลตทขนอยกบยศต าแหนงมความส าคญ นอกจากนการยอมรบระยะหางทางอ านาจ หรอ การมชนชนทเดนชด ยงมมตของความเปนสงคมของชายเปนใหญ โดยความดของคนไทยจะวดจากการท าบญ และการบวชพระเปนพระสงฆถอเปนคนด แตมแคผชายเทานนทจะเปนพระสงฆได (Tannenbawn,2009)

34

2.2.3.3 คานยมกลมนยม

คานยมกลมนยมของไทยเปนคานยมทมความส าคญอยางมากถงระดบวฒนธรรมของไทย โดยเฉพาะค ากลาวทวา “น าพงเรอ เสอพงปา” ทแสดงใหเหนวาคนเราจะอยดวยกนนนตองมการพงพาอาศยกน งานของ สนทร โคมน (1990) ทมการน าคานยมวถปฏบต และคานยมเปาหมายชวตมาจดกลมคานยมของคนไทยออกมาเปน 9 กลมนน ผ วจยพบวา คานยมแบบกตญญรคณคน (Grateful relationship orientation) ความสมพนธระหวางบคคลทราบรน (Smooth interpersonal relationship orientation) ความยดหยน และการปรบตว (Flexibility and adjustment orientation) และการพงพาอาศยกน (Interdependence orientation) ลวนเปนคานยมทเชอมโยงกบวฒนธรรมแบบกลมนยม ดงน

1) ความสมพนธแบบกตญญรคณคน (Grateful relationship orientation) เปนคานยมทมาคกบเรองของตวตน โดยลกษณะของคนไทยนนจะมลกษณะของความซอสตย และความจรงใจในการปฏสมพนธระหวางกน เกดขนระหวางบคคลผ มความใจดและจรงใจในการชวยเหลอในสงทคนอนตองการและชนชอบ ซงความสมพนธแบบบญคณนอยบนพนฐานคานยมความกตญญ ทเปนการพงพาอาศยซงกนและกน ซงความกตญญนเปนคานยมระดบสงทเปนลกษณะของสงคมไทย ทจะมการปลกฝงกนตอๆมา โดยเฉพาะค าวา “ รบญคณ” และ “ตอบแทนบญคณ” ซงคานยมนมตงแตระดบบญคณของพอแม บญคณของครทใหความร

2) ความสมพน ธระหวางบคคลทราบรน (Smooth interpersonal relationship orientation) เพราะเหตวาคนไทยใหความส าคญกบคานยมตวตน กบคานยมความกตญญ ท าใหคนไทยเปนกลมทมคานยมในการปฏสมพนธกบสงคมแบบตดสนใจจากอทธพลภายนอก หรอวาชอบท าใหสงคมทอยมความราบรน จากงานวจยพบวามคานยมทเสรมเรองของการทคนไทยชอบความสมพนธระหวางบคคลทราบรน 8 ประการส าคญ ไดแก การคดถงความคดของผ อน (caring and considerate), การมน าใจและชอบชวยเหลอ (kind and helpful), การตอบ สนองกบสถานการณและโอกาสตางๆ (responsive to situations and opportunities), การควบคมตนเอง มความอดทน อดกลน (Self-controlled, tolerant-restrained), ความสภาพและถอมตว (Polite and humble), ความสขม และรอบคอบ (Calm and cautions), ความพอใจกบสงทตนมอย (Contented), ความสมพนธกบสงคม (Social relation) สงเหลานสะทอนมาจากค าทคนไทยชอบใชไดแก “ไมเปนไร” “อารมณด” “อะไรกได” “เกรงใจ” “รกษาน าใจกน” “น าใจ” “ออน

35

นอกแขงใน” “ใจเยนๆ” เปนตน โดยคนไทยจะไมท าใหคนอนตองรสกไมด หรอเจบปวดกบการเปนตวตนของคนอนๆ

3) ความยดหยน และการปรบตว (Flexibility and adjustment orientation) การใหคณคากบสงคมทราบรนนน ท าใหคนไทยตอบสนองหรอปรบตวเขากบสถานการณและโอกาสตางๆ ไดด สงนคอความยดหยน และการปรบตว ซงเปนคานยมทมความส าคญมากทสดทพบในการศกษาเรองคานยมของคนไทย พบวาคานยมนในระดบของกระบวนการรบรของคนไทยมอยอยางตอเนองทงๆ ทมพนฐานหรอมาจากกลมทแตกตางกน และยงนาสนใจเมอพบวาความยดหยนและนพบในระดบขาราชการประจ ามากกวากลมชาวนา เกยวของกบการสรางสมดลของอตตา อ านาจ และสถานการณตางๆ ทไมใชอดมการณ และไมใชเปนเรองทางกฎหมายหรอค าสง ท าใหหลายครงพบลกษณะคนไทยเปนแบบ “คาดเดาไมได” “ไมท าตามสญญา” “ขาดความรบผดชอบ” “เหนแกตว” “ฉวยโอกาส” และมคานยมของ “การซอสตย” นอยกวา นอกจากนยงพบวาคนไทยมทศนคตตอการมองปญหาตางๆ ทเกดขนวาเปน “เรองเลกๆ” “ไมใชเรองส าคญ” หรอ “ท าใหตายได” และ “ทกสงทกอยางปรบได”

4) การพงพาอาศยกน (Interdependence orientation) เปนจตวญญาณของความรวมไมรวมมอของชมชน โดยการรวมมอจะเกดขนในลกษณะการทบงบอกวาจะอยรวมกนอยางไร และพงพาอาศยกนอยางไร คานยมนกระตนพฤตกรรมความรวมไมรวมมอในชมชน และสนบสนนความเปนมตรตอกน

2.2.3.4 คานยมพทธศาสนา

สนทร โคมน (1990) ระบวาคานยมความเลอมใสทางศาสนา (Religio-psychical orientation) เปนผลมาจากศาสนาพทธนกายเถรวาททเปนศาสนาหลกของคนไทย คนไทยมกจะนยมท าความด และเขาไปรวมพธการและพธกรรมทางศาสนาอยเสมอ ซงพธกรรมเหลานนจะผกตดอยกบวถชวตของคนไทยไมวาจะเปนทบาน ทท างาน หรอ ชมชน เชน วนเกดการขนบานใหมการยายทท างานใหมการสรางตกใหม หรอการเฉลมฉลองตางๆ

สนทร โคมน (1990) ระบวา การทคนไทยมคานยมความสนก ความสข (Fun-pleasure orientation) และขาดความมงมนในการทจะท างานหนกมผลมาจากพทธศาสนาทเปนอปสรรคตอการพฒนาดานเศรษฐกจดวย ไดแก พทธศาสนาเนนย าใหคนปลดเปลองจากสนคา

36

วตถนยม และเปาหมายทางวตถดวยการลดความอยากได อยากม อยากเปน พทธศาสนาสงเสรมการเชอเรองโชคชะตา ในความรสกยอมรบในสภาพทประสบอยเปนผลมาจากกรรมเกาซงแนวความคดนขดขวางกบความกาวหนา อยางไรกด สพฒรา สภาพ (2552) พบวาคานยมการนบถอพทธศาสนานนชาวชนบทจะมจตศรทธาไปวดมากกวาคนเมอง แตคนเมองมกจะนบถอศาสนาพทธดวยการพดมากกวาการปฏบต (สพตรา สภาพ, 2552: 7)

37

บทท 3

วธการด าเนนงานวจย

การวจยเรอง “ศกษาชดคานยมไทยผานการวเคราะหเนอสารเชงอปลกษณ (Metaphor) ในหนงสอ “วรรคทองในวรรณคดไทย” ฉบบราชบณฑตยสถาน : กรณศกษาวรรณคดประเภทบทละคร” เปนงานวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) มวตถประสงคเพอศกษาคานยมทอยในวรรณคดไทย ผานมาวเคราะหเนอสารดวยการวเคราะหความหมายของการสอสารเพอสรางความจรงทางสงคม ผานการวเคราะหการใชภาษาในรปแบบของการอปลกษณ หรอการเปรยบเทยบ หรอ Metaphor Analysis โดยไดน าแนวคดและทฤษฏทเกยวของมาเปนกรอบในการวเคราะหดงน

3.1 วธการวจย

3.2 กลมตวอยางทใชในการศกษา

1.4 เครองมอทใชในการเกบขอมล

3.4 กระบวนการวเคราะหขอมล

3.5 การน าเสนอขอมล

3.1 วธการวจย

การวจยเรอง “ศกษาชดคานยมไทยผานการวเคราะหเนอสารเชงอปลกษณ (Metaphor) ในหนงสอ “วรรคทองในวรรณคดไทย” ฉบบราชบณฑตยสถาน : กรณศกษาวรรณคดประเภทบทละคร” เปนงานวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) โดยจะเปนการศกษาความจรงของสงคมทมการประกอบสรางขนในสงคมไทยชวงเวลาหนงๆ จากหนงสอเรอง “วรรคทองในวรรณคด

38

ไทย” ของราชบณฑตยสถาน ผลตในป พ.ศ. 2554 เผยแพรในรปแบบหนงสอ ซงเปนตวบทแบบ

เขยน (Written documents) ในรปแบบฉนทลกษณแบบวรรณกรรมรอยกรอง มกลมเปาหมาย

เปนประชาชนทวไป โดยผวจยเลอกกรอบการวเคราะหแบบ Metaphor Analysis ดวยวธการอป

ลกษณ ของ Lakoff and Johnson (1980) มาประยกตใช แตจะไมมการใชสถตทซบซอน การ

วเคราะหนเปนการศกษาอปลกษณจากมมมองภาษาศาสตร ปรชาน หรอเปนการวเคราะหทาง

ภาษาศาสตร (Linguistic Analysis) ตามแนวความคดทวาอปลกษณพบไดทวไปในชวตประจ าวน

โดยมเกณฑในการจดระเบยบขอมลโดยดจากอปลกษณทปรากฏในชวตประจ าวน 2 แบบคอ 1)

ถอยค าอปลกษณ หรอรปภาษาแสดงอปลกษณ (metaphorical expression) และ 2) อปลกษณ

เชงมโนทศน หรอ มโนอปลกษณ ซงเปนอปลกษณในระบบความคดของมนษย (conceptual

metaphor) หรอในงานวจยนอธบายวาคอความหมายเชงลกของค าตางๆทเปนแบบเปรยบท

สมาชกในสงคมมรวมกน ซงทงผสรางความหมายผานการใชภาษา และผ ตความหมายผานการใช

ภาษานน ถอวาเปนสมาชกของกลมสงคมวฒนธรรมเดยวกน

3.2 กลมตวอยางทใชในการศกษา

วรรคทองในวรรณคดไทยในสวนของบทละครทระบวามการสรางสรรคขน โดย

พระมหากษตรย 7เรอง ประกอบดวยวรรคทองจ านวน 163 วรรคทอง ไดแก

3.2.1 บทละครพดค ากลอนเรองพระรวงพระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระ

มงกฎเกลาเจาอยหว จ านวน 4 วรรค

3.2.2 บทละครรองเรองพระรวงพระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลา

เจาอยหว จ านวน 3 วรรค

3.2.3 บทละครร าเรองทาวแสนปม พระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระมงกฎ

เกลาเจาอยหว จ านวน 5 วรรค

39

3.2.4 บทละครร าเรองพระเกยรตรถพระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระมงกฎ

เกลาเจาอยหว จ านวน 3 วรรค

3.2.5 บทละครเรองรามเกยรต พระราชนพนธใน พระเจากรงธนบรจ านวน 13

วรรค

3.2.6 บทละครเรองอเหนา พระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟา

จฬาโลกจ านวน 54 วรรค

3.2.7 บทละครเรองอณรท พระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬา

โลก จ านวน 81 วรรค

3.3 เครองมอทใชในการเกบขอมล

การวจยน ผ วจยใชว ธการเกบขอมลจากการสมตวอยางแบบเจาะจง (Purposive

Sampling) บทละครรอยกรองทสรางขนโดยพระมหากษตรยในยครตนโกสนทรตอนตนจ านวน 7

เรอง ในหนงสอเรอง “วรรคทองในวรรณคดไทย” ทจดพมพโดยราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554

3.4 กระบวนการวเคราะหขอมล

ผวจยวเคราะหเนอสารวรรณคด ในหนงสอเรอง “วรรคทองในวรรณคดไทย” จากระเบยบ

วธการวจยแบบการวเคราะหอปลกษณ (Metaphor Analysis)ของ Lakoff and Johnson (1980)

มาประยกตใชเปนแนวความคดหลก เนองจากผวจยไมไดก าหนดรายละเอยดของชดคานยมชดใด

ชดหนงโดยเฉพาะ เพราะมความตองการใหขอมลน าไปสความจรงทใกลเคยงทสด ซงในแตละ

วรรคทองจ านวน 163 วรรคทองนน อาจมความเปรยบแบบอปลกษณหลายอปลกษณ หรอไมม

เลยกเปนไปได จงจะท าการวเคราะหใน 3 ระดบ คอ

40

1.4.1 วเคราะหองคประกอบของวรรณคด คอ 1) ผแตง 2) บรบทของการแตง 3)

วตถประสงคและหนาทของวรรณคด 4) กลวธการแตง และ 5) โครงเรอง มาเปนกรอบวเคราะห

รวมกบการวเคราะหการใชถอยค าอปลกษณในวรรคทองตางๆ

1.4.2 วเคราะหถอยค าอปลกษณวามลกษณะใดบาง โดยน าค าทเปนแบบเปรยบ

ทใกลเคยงกน และมความตอเนองกน ค าทใชซ าๆ มาจดกลมขอมล ตามค าหลกของกลมนนๆ

(Main Metaphor) ซงแตละกลมขอมลอาจมความแตกตางกน แตมทศทางทน าไปสค าหลกของ

กลมค าเดยวกน และความหมายของกลมค านนๆ วามความหมายเชงลกทางสงคมอยางไร โดยใช

พจนานกรมของราชบณฑตยสถานเปนเกณฑหลกในการตความของค าในหมวดหมทส าคญ

ตวอยาง

Main Metaphor :ORGANIZATION IS MACHINE

1. Shared understanding: machine has interlocking parts

Organizational entailment: organization has interlocking parts

Metaphors evidencing entailment:

“Everything is going like clockwork.”

“He really threw a wrench into the works.”

“Their timingis off.”

“Something is in the wrong gear.”

2. Shared understanding: Friction is created as machines work

Organizational entailment: friction is created as organization work

41


“Here comes the rub.”

“We’re burning ourselves out.”

“We’d better slow down and cool off”

“We’re going to wear her down”

“Sparks fly when the boss shows up”

(Koch & Deetz,1981: 8-9)

1.4.3 วเคราะหวาคานยมทสะทอนผานการอปลกษณน มลกษณะอยางไร และม

ความสมพนธกบคานยมทง 4 แบบ คอ 1) คานยมการยอมรบระยะหางทางอ านาจสงแบบคานยม

ชนชน 2) คานยมการยอมรบระยะหางอ านาจสงแบบคานยมชายเปนใหญ 2)คานยมแบบกลม

นยม และ 3) คานยมพทธศาสนา

3.5 การน าเสนอขอมล

จากการวเคราะหอปลกษณจากหนงสอวรรคทองในวรรณคดไทย ผ วจยจะน าเสนอ

ขอมลเชงพรรณนา (Descriptive) โดยแบงตามวตถประสงคการวจย ดงน

บทท 4 การวเคราะหตวบทการน าเสนออปลกษณในสวนของวรรณคดประเภทบท

ละครจากหนงสอวรรคทองในวรรณคดไทย และคานยมทถกสรางขน

บทท 5 สรปและอภปรายผลการวจย

42

บทท 4

ผลการศกษาขอมล

การน าเสนอผลการศกษาขอมลในงานวจยเรอง “ศกษาชดคานยมไทยผานการวเคราะหเนอสารเชงอปลกษณ (Metaphor) ในหนงสอ “วรรคทองในวรรณคดไทย” ฉบบราชบณฑตยสถาน : กรณศกษาวรรณคดประเภทบทละคร” ผ วจยจะน าเสนอขอมลเชงพรรณนา (Descriptive) โดยแบงตามวตถประสงคการวจย คอเพอ ศกษาลกษณะทวไปของการใหความหมายแบบถอยค าอปลกษณ (Metaphorical expression) และศกษาความหมายเชงลกทางสงคม (Deep structure) เกยวกบคานยมในสงคมไทย จากหนงสอเรอง “วรรคทองในวรรณคดไทย” ในครงนผ วจยไดท าการศกษาโดยรวบรวมขอมล เฉพาะวรรคทองทเปนวรรณคดประเภทบทละคร 7 เรอง จ านวน 163 วรรคทอง ดวยการเรยบเรยงขอมลอยางเปนระบบดวยเครองคอมพวเตอรโดยใชโปรแกรมส าเรจรปในการบนทกและการจดเกบ โดยผวจยแบงสวนการวเคราะหเปน 2 สวนดงน

4.1 การใชถอยค าอปลกษณในวรรคทองตางๆ

4.2 คานยมทอยในวรรคทองตางๆ

4.1 การใชถอยค าอปลกษณในวรรคทองตางๆ

การวเคราะหการใชถอยค าอปลกษณในวรรคทองตางๆนน ผวจยจ าเปนจะตองศกษาในสวนขององคประกอบของวรรณคดรวมดวย เพอใหใหขอเทจจรงมากทสดดงนนจงแบงการสรปผลออกเปน 2 สวน คอ องคประกอบของวรรณคดแตละเรอง และการใชถอยค าอปลกษณในวรรคทองของวรรณคดแตละเรอง แลวคอยน าไปสรปรวมผลการวเคราะหขอมลตามล าดบ ดงน

43

4.1.1 วเคราะหองคประกอบของวรรณคด และการใชถอยค า

สวนนผ วจยไดแบงการศกษาวเคราะหแยกเปนหวขอยอย เพอใหเหนบรบทของการใชถอยค าในวรรคทองตางๆ ประกอบดวย 1) ผแตง 2) บรบทสงคม 3)กลวธการแตงวรรณคด 4) วตถประสงคของการแตงวรรณคดและหนาทของวรรณคด 5) โครงเรองวรรณคด 6) การใชถอยค าอปลกษณ โดยศกษาแยกเปนวรรณคดแตละเรอง ดงน

4.1.1.1 บทละครพดค ากลอนเรองพระรวง

1) ผแตง

พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว (รชกาลท 6)

2) บรบทสงคม

รชกาลท 6 มนโยบายทจะใชละครพดเปนสอมวลชน เรองททรงแตงจงเปนเรองนโยบายการปกครอง แฝงคตธรรมและความคดสมยใหมเกยวกบการเมองเอาไว โดยเฉพาะอยางยงเกยวกบการปกครองในระบอบประชาธปไตย โดยรชกาลท 6 ถอวาทรงพระราชนพนธบทละครทกชนด มากกวาผใดทงสน เชน โขน ละครร า ละครดกด าบรรพ ละครพดสลบล า และ ละครสงคต (สมถวล, 2525: 31)

สมถวล (2525) ระบวา ลกษณะเดนของบทละครพระราชนพนธ รชกาลท 6 ม 4 ประการคอใชค ากระทดรด สน กนความหมายมาก เขาใจงาย , การด าเนนเรอง ถอตามล าดบเวลาเปนเกณฑ, บทเจรจาใชขอความสนๆ เขาใจงาย ประโยคไมซบซอนเปนค าพดธรรมดาทใชอยเปนประจ า และบทละครพด มงสอนใหคนรกชาต จะแสดงใหเหนทงคนด คนเลว ตอนจบจะแสดงผลของผ ทกระท าเอาไว ตามหลกพทธศาสนา โดยสมยรชกาลท 6 นยมเลนละครพดมาก เพราะรวดเรวทนใจผชม และไดรบความนยมตอเนองมาจนถงปจจบน (สมถวล, 2525: 36)

44

3) กลวธการแตงวรรณคด

บทละครพดค ากลอน แตงในป พ.ศ.2460 ปรบปรงจากพระราชนพนธเรองพระรวงททรงพระราชนพนธไวเดม

4) วตถประสงคการแตงวรรณคด/หนาทของวรรณคด

เทดพระเกยรต พอขนศรอนทราทตย กษตรยองคแรกของราชวงศพระรวงแหงกรงสโขทย และเปนพระราโชบายใหประชาชนรกชาต ศาสนา และพระมหากษตรย และยงมงหมายใหเปนประโยชนแกนกศกษาโบราณคดและประวตศาสตร

5) โครงเรองวรรณคด

เนอเรอง กลาวถง นายคงพอเมองละโว ซงเปนนายกองสวนน ามบตรชายชอนายรวง เมอนายคงเคราตายนายรวงไดแทนท พระยาพนธมสรยวงศ พระเจาแผนดนขอมใหนกคมมาทวงสวยน าพระรวงคดกระออมใสน าไดมอบใหนกคมน าไปถวายพระเจาพนธมสรยวงศ พระเจาพนธมสรยวงศเกรงวาพระรวงจะเปนเสยนหนามตอไป จงใชใหพระยาเดโชยกทพมาจบตวพระรวง พระรวงหนไปบวชเปนภกษอยสโขทย พระยาเดโชปลอมตวเปนคนไทยไปจบตวพระรวง ไปพบพระรวงทวดแตไมรจก พระรวงจงใหโยมวดออกมาจบตวพระยาเดโช ประจวบกบเวลานน เจาเมองสโขทยสนพระชนมต าแหนงเจาเมองวางอย ราษฏรสโขทยเหนวาพระรวงเปนผ มสตปญญาจงเชญขนครองกรงสโขทย ทรงพระนามวาพระเจาศรอนทราทตย (องคการคาของครสภา, 2504: 7)

6) การใชภาษาอปลกษณ

วรรคทองเรองบทละครพดค ากลอนเรองพระรวง ในหนงสอวรรคทองในหนงสอวรรคทองในวรรณคดน ประกอบดวยทงหมด 4 วรรคทอง มการใชภาษาอปลกษณ 2 อปลกษณ จดหมวดไดเปนอปลกษณ 2 ประเภท คอ อปลกษณเกยวกบการศกสงคราม และอปลกษณเกยวกบอารมณ

45

(1) อปลกษณเกยวกบการศกสงคราม

Metaphor: ศตร คอ สตวราย

Share understanding: ศตรคอสตวรายกาจอยาประมาทศตร มฉะนนอาจเปนอนตรายถงชวตได

Metaphors evidencing entailment :

เสอนอนกวากลว

(2) อปลกษณเกยวกบอารมณ

อปลกษณเกยวกบอารมณ พบ 1 อปลกษณ คอ การอจฉารษยา คอ เครองจกรดงน

Metaphor: การอจฉารษยา คอ เครองจกร

Share understanding: การอจฉารษยาคอเครองจกรท าลายความสามคค


การยยงสงราย นนแหละเครองท าลายสามคค

4.1.1.2 บทละครรองเรองพระรวง

1) ผแตง

พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว

46


รชกาลท 6 (เชนเดยวกนกบบรบทในบทละครพดค ากลอนเรองพระรวง)


บทละครรอง เกดจากการน าเคาโครงเรองจากพงศาวดารเหนอมาผกขนใหมใหเขากบประวตศาสตรและโบราณคด ท าใหเปนบทละครองประวตศาสตรทมความสมจรง โดยพระองคไดทรงพระราชนพนธเปนละครร าในป พ.ศ. 2455 และละครพดในป พ.ศ.2460 โดยบทละครรองนพระราชนพนธขนในป พ.ศ.2467 ซงเปนปลายสมยของรชกาล จงไมไดทนไดพมพขนในสมยของพระองค แตไดน าออกแสดงในรชกาลครงหนง ณ พระราชนเวศนมฤคทายวน โดยทรงแสดงเปนนายมนปนยาว (คณะกรรมการฝายจดท าหนงสอทระลกและจดหมายเหตฯ ในคณะกรรมการอ านวยการจดงานพระราชพธพระราชทานเพลงพระศพสมเดจพระเจาภคนเธอ เจาฟาเพชรรตนราชสดา สรโสภาพณณวด, 2555: 322)


เพอปรบปรงใหเหมาะสมกบการแสดงเสอปา และเปนราโชบายใหประชาชนมหนาทในการรกษาชาต ศาสนา และพระมหากษตรย


คณะกรรมการ ฝายจดท าหนง สอ ท ระลกแล ะจดหมายเหตฯ ในคณะกรรมการอ านวยการจดงานพระราชพธพระราชทานเพลงพระศพสมเดจพระเจาภคนเธอ เจาฟาเพชรรตนราชสดา สรโสภาพณณวด (2555) ระบถงรายละเอยดในเรองพระรวงดงน

ตวละครเอก ไดแก พระรวง ทในพงศาวดารเชอกนวา พระรวงคอ พอขนศรอนทราทตย กษตรยองคแรกของราชวงศพระรวงแหงกรงสโขทย ซงพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว ทรงเหนวาพระรวงเปนตวอยางอนดของผ รกชาตยงกวาชวต ยอมสละชวตเพอไมใหประชาชนทอยในปกครองตองไดรบความเดอดรอน

นายมนปนยาว เปนลกษณะของเสอปา เพอสนองกบพระบรมราโชบายเรองเสอปา หนาทประชาชนทมตอชาต ศาสนา และพระมหากษตรย

47

นางจนทน เปนตวละครทพระองคทรงจนตนาการขนเอง ไมมกลาวไวในต านาน แตทรงเหนวาผหญงกมสวนชวยใหบานเมองรอดพนจากภยสงครามและสามารถเอาชนะศตรได ทงยงมบทบาทส าคญอยเบองหลงชยชนะ หรอความส าเรจตางๆ

เนอเรอง กลาวถง พระรวงพอเมองละโวเปนทกขมากทบานเมองเกดภาวะแหงแลง พชพนธธญญาหารเสยหาย ประจวบกบเปนเวลาทตองสงสวนน าใหแกขอม พระรวงจงหาวธไมใหประชาชนเดอดรอน ขอผดผอนการจดสงสวนน าวาจะสงใหภายหลง แตนกคมทหารขอมไมยอม พระรวงจงตอรองวา จะตกน าใหแตตองไปขนเอง โดยจะจดน าในปรมาณเทาเดมบรรทกบนเกวยนทมจ านวนนอยกวาเดมครงหนง นกคมรบปากเพราะคดวาเปนไปไมได และตองยอมท าตามสญญา ทาวพนธสรยวงศเจาเมองขอมเหนวาพระรวงแสดงทาทแขงเมอง จงสงพญาเดโชใหยกทพไปจบตวพระรวงโทษฐานเปนกบฏ นายมนปนยาว พรานปาทราบเรองจงรบแจงเรองแกพระรวง พระรวงเกรงจะเกดการสรบเสยเลอดเนอ เพราะชาวละโวไมช านาญการรบเทาทพขอม จงคดหลบหนไปอยเมองสโขทย เมองนอกอาณาจกรขอม ทพขอมจะไดไมเขาโจมตละโว จงสงนายมนวาแกลงใหถกขาศกจบตวแลวบอกความไป พญาเดโชจงออกตดตามพระรวงไปตามล าพง นายมนลอบหนกลบไปเมองละโวแจงขาวแกนางจนทนมารดาพระรวง นางจนทนจงคมทพละโวลอบเขาโจมตจนทพขอมแตกพายไป พญาเดโชตามมาพบพระรวง แตไมรจกจงถกจบตวสงกลบเมองขอม ชาวสโขทยศรทธาพระรวงมากจงเชญใหครองกรงสโขทย


วรรคทองเรองบทละครรองเรองพระรวง ในหนงสอวรรคทองในหนงสอวรรคทองในวรรณคดน ประกอบดวยทงหมด 3 วรรคทอง มการใชภาษาอปลกษณ 1 ครง 1 ประเภท คอ อปลกษณประเภทการศกสงคราม

(1) อปลกษณเกยวกบการศกสงคราม

Metaphor: ความกลา เหมอน อญมณ

Share understanding: คนไทยตองมความกลาในการตอสศตร เหมอนความแกรงของเพชร และความกลานเปนสงมคาอยางมาก

48

Metaphors evidencing entailment: กลา เหมอน เพชร

4.1.1.3 บทละครร าเรองทาวแสนปม

1) ผแตง





กลอนบทละคร โดยรชกาลท 6 ไดน าเรองต านานแสนปมในตนหนงสอพระราชพงศาวดาร ของกรมสมเดจพระปรมานชตมาแตงเปนบทละคร โดยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว ทรงน าเรองทาวแสนปมมาแตงขนใหมตามเคาเรองเดมเปนบทละครอยางสมบรณเมอวนท 19 มนาคม พ.ศ. 2456 แตหยบเฉพาะเรองของทาวแสนปมขนมา ตงแตพระชนเสนทลลาพระบดาไปดตวนางในไตรตรงษ จนไดนางกลบมาศรวไชย


รชกาลท 6 เชอวา ต านานตางๆ อาจมเคาลางของความจรง โดยเฉพาะทาวแสนปมนถามอยจรงจะเปนพระบดาของสมเดจพระรามาธบดท 1 ผทรงสถาปนากรงเทพทวาราวด (กรมศลปากร, 2513: 373-374) จงไดสนนษฐานวาเรองราวขอเทจจรงจะเปนอยางไร จงไดแตงบทละครเรองทาวแสนปมขน หนาทของวรรณคดจงเปนการเทดพระเกยรตพระรามาธบดท 1


กลาวถงเมองไตรตรงษ ซงทาวไตรตรงษชวท มราชธดาองคหนง ชอวานางอษามรปงดงามมาก กตตศพทเลาลอระบอไปในเมองตาง ๆ ทราบถงเจานครศรวไชย จงใชฑตไปทาบทามเพอขอนางนนเปนมเหสแหงพระชนเสนราชโอรส แตทาวไตรตรงษไมมราชโอรสก

49

ปรารถนาจะใหเขย มาเปนกษตรยครองเมองสบไป จงตอบวาถาทาวศรวไชยยอมเปนเมองขนจงจะยกพระธดาให ทาวศรวไชยกไมยอมจงงดกนไป

กาลตอมาพระชนเสนมความปรารถนาจะเหนตวพระธดาของทาวไตรตรงษ จงลาพระราชบดาไปยงเมองไตรตรงษ ครนวาจะเขาไปตรง ๆ กเหนวาไมสะดวก ดวยพระบดาและทาวไตรตรงษผดใจกนอย จงใชอบายแปลงตวเปนยาจกเอาฝ นและเขมาทาตวใหเปอนเปรอะ เอารงคแตมตวใหดประหนงวาเปนปมป มทวไปทงตว นงหมใหปอน ใชชอวาแสนปม แลวกเขาไปในเมองไตรตรงษโดยไปอาสารบใชผ เฝาสวนหลวงอยเพอหาชองทางดตวนางอษา

อยมาวนหนง นางอษา ออกไปประพาสสวนหลวง สวนแสนปมไปเทยวเดนเกบผลหมากรากไมและผกหญาอย จงไดเหนตวนางกเกดความรก จงเขาไปหาและน าผกไปถวาย ฝายนางอษาสงเกตดนายแสนปมเหนวาไมใชไพรจรง เพราะประการหนง มไดไหวตน อกประการหนงนน นายแสนปมตาจองดนางไมหลบเลย นางจงใหขาหลวงซกด กไดความแตเพยงวาชอนายแสนปมแตไมบอกวามาแตไหน หรอเปนลกเตาเหลาใคร นางอษานกในใจวาตองเปนคนมตระกลแปลงตวมาเปนแนแท ครนจะพดจาอะไรตอไปกไมถนดจงสงนายแสนปมวาตอไปใหหมนเกบผกสงเขาไปในวง แลวนางกกลบเขาวงฝายพระชนเสนไตรตรองจากทาทางของนางกรวา นางมใจตอบ จงใชอบายเอาเหลกแหลมจารเปนหนงสอบนมะเขอเปนถอยค าเกยวเลยบเคยงเปนนย ๆ แลวน ามะเขอกบผกอนๆ สงไปใหนาง ฝายนางอษาไดเหนหนงสอนนแลว กเขยนหนงสอตอบใสหอหมากฝากไปให

นายแสนปม พระชนเสนไดรบหนงสอตอบกเขาใจไดดวานางสมครรกใครในตนแนแลวมความบอกเปนนย จงเขาไปหานางทในวงตอจากนนกนดพบปะไดเสยกนโดยวธมหนงสอเขยนบนมะเขอในการตดตอนดแนะ จงเกดปรากฏขนวานางอษานนโปรดเสวยมะเขอนก ตอมาพระชนเสนตองรบกลบไปนครศรวชยอนเนองมาจากพระบดาปวย จงมทนพานางไปดวย ตอจากนนกมขอของขดบงเกดขนจงเปนอนยงไมมโอกาสทจะจดการไปรบนางอษา จนนางประสตโอรสโหรท านายตามดวงชะตาวาพระโอรสของนางจะไดเปนพระยามหากษตรยทรงเดชานภาพใหญยง ทาวไตรตรงษผ เปนตา จงอยากจะใครทราบวาใครเปนบดาของหลาน เพราะถามพระธดากไมใหการอยางไรทงสน ถามพวกขาหลวงกไมมใครรเรองอะไร จงเปนแตโจษกนวาตงแตไดเสวยมะเขอซงนายแสนปมถวายแลวกทรงครรภ ทาวไตรตรงษทรงไตรตรองเหนวา ผชายถาไมเปนคนดทไหนจะบงอาจลอบรกสมครสงวาสกบพระธดาไดถารตวและเหนวาเปนผ ทสมควรกนกจะไดอภเษกใหเปนคครองกน จงคดหาอบายทจะไดรตวผวแหงนางอษา โดยใหปาวประกาศบรรดาทวย

50

ลกเจาขนมลนายและทวยราษฎรมาพรอมกน ใหถอขนมนมเนยตดมอมาแลวกทรงอธษฐานวา ถาผ ใดเปนบดาพระกมาร ขอใหพระกมารรบของจากมอผนน แลวทาวไตรตรงษจะไดยกพระธดาอภเษกให ทคดอบายเชนนกโดยเชอวาธดานน อยางไรกคงจะไมยอมใหลกรบของจากมอผ อนนอกจากผวของตน เพราะถากมารรบของคนอน นางกตองตกไปเปนเมยของคนอน ทไหนจะปลงใจยอมไดความทราบถงพระชนเสนจงจดทพใหญตงพระทยจะตองรบนางผ เปนชายามาใหจงได จงตองเตรยมก าลงเพอรบไดทเดยว พอใกลนครไตรตรงษกสงใหทพหยดพก และสงใหอบายแกขนพลไวแลวพระชนเสนจงแปลงเปนนายแสนปมถอขาวเยนกอนหนงไปยงพระลาน

ครนถงเวลาก าหนดทาวไตรตรงษจงกระท าการตามอบายทออกไว พระกมารกไมรบของใครสกคนเดยว จนกระทงนายแสนปมชกอนขาวเยนใหจงไดรบ ทาวไตรตรงษเหนเชนนน รสกอบอายเพราะคดวาพระธดาเลนชกบคนเลวต าชาต จงขบพระธดาออกจากพระนคร ทงดาว านายแสนปมตาง ๆ นานา นายแสนปมจงกลาววาถงขบไลกไมวตก เมองจะสรางอยเองไดสกเมองไตรตรงษกได ทงไมมความเกรงกลวใคร เพราะถาตนตอนทเภรขน รพลกจะมมาเหมอนน ามหาสมทร ทาวไตรตรงษส าคญวา นายแสนปมพดอวดดจงทาใหตกลอง แสนปมกตกลองขนสามลา กองทพทไดเตรยมอบายกนไวนอกเมอง กโหรองขน ทาวไตรตรงษตกใจและรวาเปนทพของพระชนเสนซงปลอมตวมา มรทจะท าประการใด ครนจะวงวอนงอนงอพระชนเสนใหอย เขากคงไมอยเพราะดถกพอของเขาไว พระชนเสนจงไดรบนางอษาและพระราชโอรสกลบไปนครศรวชย


วรรคทองเรองบทละครเรองทาวแสนปม ในหนงสอวรรคทองในหนงสอวรรคทองในวรรณคดน ประกอบดวยทงหมด 5 วรรคทอง มการใชภาษาอปลกษณ16 ครง แบงเปน 3 ประเภท คอ อปลกษณเกยวกบผหญง, อปลกษณเกยวกบผชาย และอปลกษณเกยวกบอารมณ ดงน

(1) อปลกษณเกยวกบผหญง

(1.1) ผหญงคออญมน ประกอบดวย ผหญงมคา เปรยบไดกบ แกว, ผหญงไมมคา เปรยบไดกบ กอนกรวด

Metaphor: ผหญง คอ อญมน

51

Share understanding: ผหญงเปนสงของมคา ผชายตองเอามาครอบครองใหได


เหนแกวแวววบทจบจต ไยไมคดอาจเออมใหถงท

เมอไมเออมจะไดอยางไรม อนมณหรอจะโลดมาถงมอ

ไดเหนแกวประเสรฐเลศชม จะนยมกอนกรวดกระไรได

(1.2) ผหญงคอดวงจนทร

Metaphor: ผหญง คอ ดวงจนทร

Share understanding: ผหญงคอสงทมคา เปนของสงทผชายหมายปองและตองควาเอามาใหได แตบางครงอาจจะไมไดครอบครอง


อนกระตายนยมชมจนทร

(1.3)ผหญงคอสงของ

Metaphor: ผหญง คอ สงของ

Share understanding: ผหญงเปนสงของมคา ผชายตองเอามาครอบครองใหไดแตบางครงกครอบครองไดยาก


อนของสงแมปองตองจต ถาไมคดปนปายจะไดหรอ

52

(1.4)ผหญงคอดอกไม

Metaphor: ผหญง คอ ดอกไม

Share understanding: ผหญงออนแอ บอบบาง รอใหแมลงหรอผชายมาดอมดม


ไมคดสอยมวคอยดอกไมรวง คงชวดดวงบปผชาตสะอาดหอม

ดแตภมรนเทยวบนดอม จงไดออมอบกลนสมาล

(2) อปลกษณเกยวกบผชาย

(2.1)ผชายคอ ดวงดาว

Metaphor: ผชาย คอ ดวงดาว

Share understanding: ผชายเปนสงสงสง


เหมอนดวงดาววาวๆ อยไกลครน ชดสวรรคสดเออมมาเชยชม

(2.2)ผชาย คอ นกรบ

Metaphor: ผชาย คอ นกรบ

Share understanding: ผชาย คอ คนทเขมแขงกวาผหญงอยเหนอผหญง

53


ในลกษณนนวานาประหลาด เปนเชอชาตนกรบกลนกลา

(2.3)ผชายคอสวนหนงของรางกายผหญง

Metaphor: ผชาย คอ ดวงใจ

Share understanding: ผชายเปนสวนส าคญของผหญง


โอวาดวงใจอยไกลลบ เหลอจะหยบมาชมภรมยสนต

(2.4)ผชาย คอ สตว ไดแก ผง, กระตาย

Metaphor: ผชาย คอ สตว

Share understanding: ผชาย คอ คนทจะเชยชมผหญง,อยเหนอผหญง เหมอนผงทดมกลนดอกไมสวนกระตาย หมายถง ผ ชายเหมอนสตวตวเลกๆ ไมมพษภย หมายจะครองผหญง


ดแตภมรนเทยวบนดอม จงไดออมอบกลนสมาล

อนกระตายนยมชมจนทร

54

หมายเหต:

ภมระ, ภมรา, ภมรน, ภมร, ภมเรศ แปลวา ภมร, แมลงผง, แมลงภ (ราชบณฑตยสถาน, 2542)


Metaphor: อารมณเหมอนรสชาตอาหาร

Share understanding: ความสขคออาหารรสหวาน ความทกขคออาหารรสขม


รสใดไมเหมอนรสรก หวาน นกหวานใดจะเปรยบได (รสชาตของอาหารรสหวาน เปรยบไดกบ ความสข) แตมไดเชยชมสมใจ ขม ใดไมเทยบเปรยบปาน (รสชาตของอาหารรสขม เปรยบไดกบ ความทกข)

4.1.1.4 บทละครร าเรองพระเกยรตรถ

1) ผแตง





บทละครรอยกรอง โดยรชกาลท 6 ไดทรงพระราชนพนธพระเกยรตรถไว 2 ส านวน คอ 1)บทละครร า แบงเปน 2 ตอน และ 2) บทละครรองแบบดกด าบรรพ แบงเปน 3 องกโดยทรงปรบปรงจากส านวนแรกทเปนบทละครร า

55


เพอส าหรบแสดงในงานพระราชพธสมโภชเดอนพระราชโอรสของพระองคทจะประสตจากพระนางเจาสวทนา พระวรราชเทว ในเดอนพฤศจกายน พ.ศ. 2468 แตยงไมไดซอมเขาฉาก กทรงพระประชวร และเสดจสวรรคตในวนท 26 พฤศจกายน พ.ศ.2468 ดงนน ละครรองแบบดกด าบรรพเรองพระเกยรตรถนจงไมไดน าออกแสดง จนกระทงคณะสโมสรละครสมครเลนน ามาจดแสดงเปนคร งแรก ณ หอวชราวธานสรณ ในฤดกาลแสดงละครพระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหวปท 4 พ.ศ.2528-2529 เมอวนท 11 พฤศจกายน พ.ศ.2528 เพอเฉลมพระเกยรตในวโรกาสครบหารอบนกษ ตรของสมเดจพระเจาภคนเธอ เจาฟาเพชรตนราชสดา สรโสภาพณณวด (คณะกรรมการฝายจดท าหนงสอทระลกและจดหมายเหตฯ ในคณะกรรมการอ านวยการจดงานพระราชพธพระราชทานเพลงพระศพสมเดจพระเจาภคนเธอ เจาฟาเพชรรตนราชสดา สรโสภาพณณวด, 2555: 210)


แสดงถงความรกระหวางพอกบลกทตางยอมเสยสละชวตเพอกนและกนได มเนอเรอตามการล าดบฉากเปน 3 องก ไดแก องกท 1 กลางดงในแดนของทาวภมาสร องกท 2 หองในปราสาททประทบของพระนางอนทรา กรงเกยรตวด องกท 3 หอนงในต าหนกพระเกยรตรถ กรงเกยรตวด

ตวละครเอกคอ ทาวเกยรตราช เปนราชาผครองนครเกยรตวด, ทาวภมาสร คอราชาผครองนครบาดาล, พระนางอนทรา พระมเหสของทาวเกยรตราช,พระเกยรตรถ ยพราชแหงเกยรตวด

เนอเรอง กลาวถง ทาวเกยรตราชกษตรยเมองเกยรตว ด ประพาสปาเพอจบกวางทองใหพระนางอนทรา ผ เปนมเหส แตทาวเกยรตราชถกยกษภมาสรจบได จงจ าตองใหสญญาวาเมอกลบถงเมอง ถามผ ใดน าของมาถวายตองน ามาใหยกษเพอไถชวต เมอทาวเกยรตราชกลบถงเมอง พระนางอนทราน าพระโอรสทเพงประสตมาถวาย ทายเกยรตราชตกใจมากและเสยใจทตองเสยทยกษ แตไมยอมสละพระโอรสใหยกษ ยอมมอบชวตตนแทน ยกษภมาสรยอมผอนผนให 20 ป เมอครบก าหนดทายเกยรตราชไมยอมปฏบตตามสญญาจงประชวรหนก พระเกยรตรถซงเปนพระโอรสวตกมาก คดหาทางชวยโดยจะยอมท าทกวถทางทจะชวยพระบดา แมชวตกยอมสละได และทนทททราบความจรงจากพระอาจารยคอพระภรทวาชฤษ พระเกยรตรถก

56

รบไปหายกษภมาสร ยกษภมาสรน าพระเกยรตรถไปเมองบาดาลแตงตงใหเปนมหาอปราช พระเกยรตรถท าหนาทแทนภมาสรไดอยางด จนเปนทรกของประชาชน แตยกษภมาสรกลบไมพอใจจงหาทางก าจดดวยวธตางๆ โดยใหธดาชอสวรรณเกษาชวย แตเมอทงสองไดพบกนกรกใครกน นางชวยพระเกยรตรถใหรอดพนจากอบายองภมาสรได ทงสองพากนหนจากเมองบาดาลมาหาพระภรทวาชฤษในทสดยกษภมาสรถกปราบจนยอมกลบใจ พระเกยรตรถกบนางสวรรณเกษาไดแตงงานกนแลวกลบสเมองเกยรตวด (คณะกรรมการฝายจดท าหนงสอทระลกและจดหมายเหตฯ ในคณะกรรมการอ านวยการจดงานพระราชพธพระราชทานเพลงพระศพสมเดจพระเจาภคนเธอ เจาฟาเพชรรตนราชสดา สรโสภาพณณวด, 2555: 212)


วรรคทองเรองบทละครเรองพระเกยรตรถ ในหนงสอวรรคทองในหนงสอวรรคทองในวรรณคดน ประกอบดวยทงหมด 3 วรรคทอง มการใชภาษาอปลกษณ 3 ครง แบงเปน 2 ประเภท คอ อปลกษณเกยวกบการศกสงคราม และอปลกษณเกยวกบศาสนา

(1)อปลกษณเกยวกบการศกสงคราม

(1.1)ศตรคออนตราย

Metaphor: ศตร คอ ภยอนตราย

Share understanding: การจะตอสกบศตรตองมสต,


เมอใดภยพาลมาราญรอน กมสตไวกอนจงสภย

(2)อปลกษณเกยวกบศาสนา

(2.1) ธรรมะ คอ เครองจกร

Metaphor: ศาสนา เหมอน เครองจกร

57

Share understanding: ศาสนาคอเครองคมกนใหมความอบอน


อนวาผมนอยในทางธรรม เหมอนมเครองคมกนกายาอน

(2.2)ปญญา คอ อาวธ

Metaphor: Metaphor: ปญญา คอ อาวธสศตร

Share understanding: ปญญาคออาวธทดทสดในการสกบศตร


ปญญาคออาวธยทธวชย

4.1.1.5. บทละครเรองรามเกยรต พระเจากรงธนบร

1) ผแตง

สมเดจพระเจากรงธนบร


โฆฑยากร (2525) ระบวาบทละครเรองรามเกยรต แตงขนใน พ.ศ. 2313 เปนชวงทพระเจากรงธนบรสรางกรง มการรบทพจบศก บานเมองไมปกตนกเพราะมแตสงคราม และสมยกรงธนบรมระยะเวลาสนมากคอเพยง 15 ป วรรณคดชวงนจงไมโดดเดนมากนก

58


กลอนบทละคร แตไมนยมน ามาเลนเปนละคร เพราะไมมการดดแปลงใหเขากบทาร า ส านวนโวหารยงสสมยรตนโกสนทรไมได เพราะพระเจากรงธนบรทรงถนดการรบมากกวาถนดอกษร


พระเจากรงธนบร ตองการใหมการปลกใจประชาชน สงสอนศลธรรม และรกษาวรรณคดของชาตมใหสญหาย ดงนนบทละครเรองรามเกยรต ฉบบนจงมหนาททางสงคมเปนหลกมากกวาจะท าหนาทสรางความบนเทง


ม 4 ตอน ไดแก ตอนทศกณฑตงพธทรายกลด และพระลกษณตองหอกกบลพทธ จนผกผมทศกณฐ ตอนพระมงกฎประลองศร (ทรงแผลงตนไม) ตอนทาวมาลวราชวาความ ตอนหณมานเกยวนางวารน


วรรคทองเรองบทละครเรองรามเกยรต ในหนงสอวรรคทองในหนงสอวรรคทองในวรรณคดน ประกอบดวยทงหมด 13 วรรคทอง มการใชภาษาอปลกษณ 9 ครง แบงเปน 5 ประเภท คอ อปลกษณเกยวกบการศกสงคราม, อปลกษณเกยวกบกษตรย, อปลกษณเกยวกบผหญง, อปลกษณเกยวกบอารมณ และอปลกษณเกยวกบศาสนา ดงน

(1) อปลกษณเกยวกบการศก

(1.1) ศตร คอ เดกชาย

Metaphor: ศตร คอ เดกชาย

Share understanding: ศตร คอ เดกชาย


59

ประนงท าจ าจองกมารา โซตรวนขอคาครบครน (กมารา แปลวา เดกชาย)

(2) อปลกษณเกยวกบกษตรย

(2.1)กษตรย คอ พระอาทตย

Metaphor: กษตรย เหมอน พระอาทตย

Share understanding: กษตรย เหมอน พระอาทตย


ดจดงอโณทยไตรตรส แจมจดวเชยรเฉดฉาย

(2.2)กษตรย คอ เทพ,เทวดา,ผยงใหญ

Metaphor: กษตรย คอ เทพ, เทวดา, ผยงใหญสงสด

Share understanding: กษตรย คอ ผยงใหญสงสดเหนอกวามนษยหรอประชาชนทวไป


สรถยศยงเจษฎา สนทราดงเทวะเฉดฉาย

องคอรรคออนแอนทงสอง ผองแผวผวนลวตถา

หมายเหต :

เจษฎา แปลวา ผ เปนใหญสงสด (ราชบณฑตยสถาน,2557)

อรรค แปลวา ผยงใหญ(ราชบณฑตยสถาน, 2542)

60

(2.3)กษตรย คอ ผทรงธรรม

Metaphor: กษตรยคอผทรงธรรม

Share understanding: กษตรยคอผ ทเอาธรรมะเปนทตง


แตกผรยศธรรม ยงหมายมนมงมารศร

(3)อปลกษณเกยวกบผหญง

(3.1)ผหญงคอนางงาม

Metaphor: ผหญง คอ นางงาม

Share understanding: ผหญงเปนสวนหนงของผชาย


แตกผ รยศธรรม ยงหมายมนมงมารศร

(4)อปลกษณเกยวกบอารมณ

(4.1)ความทกข คอ น าตา

Metaphor: ความทกข คอ น าตา

Share understanding: ความทกข คอ น าตา


หากไดพเภกวานรน หาไมจะกนน าตาตาย

61

(5)อปลกษณเกยวกบศาสนา

(5.1)ความรกทไมสมหวง คอ เวรกรรม

Metaphor: ความรกไมสมหวง คอ เวรกรรม

Share understanding: ความรกทไมสมหวงเปนเหตมาจากเวรกรรม


ลอยเอยลอยบาป พนถอยค าสาปค าสน หมดเวรเกนกรรมผกพน สนกนแตวนนไป

4.1.1.6. บทละครเรองอเหนา พระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก

1) ผแตง

พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก


ยครตนโกสนทรถอเปนยคทวรรณคดรงเรองมากทสด ทงในดานคณภาพและปรมาณ โดยไดอาศยวรรณคดเกาๆ มาปรบปรงตดแปลงแกไขใหดยงขน และสรางวรรณคดเรองใหม (โฆฑยากร,2525: 111) โดยในสมยรชกาลท 1 ถอ เปนยคทบานเมองเรมมความมนคง รชกาลท 1 ทรงใชพระวรยะอตสาหะพระราชนพนธบทละครขนมา 3 เรองจนจบ คอ รามเกยรต, ดาหลง และอณรท โดยรามเกยรตถอวาเปนรามเกยรตฉบบทสมบรณทสด โดยยคสมยนมการเลนละครนอกอยางแพรหลายดวย (สมถวล, 2525: 31)

62


บทละคร เพอใชในการเลนละครใน หมายถงละครทแสดงในพระราชวงของพระมหากษตรย แสดงโดยผหญงลวน (สมถวล, 2525: 24) มผ รจกกนแพรหลาย แมชอตวละครกคนหกวาดาหลง โดยรชกาลท 1 ทรงโปรดเกลาฯ ใหแตงซอมบทพระนพนธของเจาฟาหญงมงกฎ ไดรบความนยมมากกวาดาหลง ถอยค าส านวนไพเราะ ท าใหผ อานเหนภาพพจน (โฆฑยากร, 2525: 119) การใชภาษาทไพเราะ ท าใหเรองนถอเปนวรรณคดทยอดเยยมเรองหนง ภายหลงพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย (รชกาลท 2) ไดทรวงพระราชนพนธขนใหมโดยมบทพระราชนพนธฉบบรชกาลท 1 เปนพนฐาน จนไดชอวาเปนบทละครทไดรบความนยมเลนเปนบทละครมากกวาเรองใดๆ ดวยเหตนบทละครเรองอเหนาของรชกาลท 2 จงไดรบการตดสนจากวรรณคดสโมสรใหเปนยอดแหงบทละครร าใน พ.ศ. 2459 (สมถวล, 2525: 168-169) ในการใชถอยค าจะใชค าทไพเราะสละสลวยใหเหมาะกบทาร า ไมนยมแสดงเรองตลกหรอหยาบคาย


เพอรวมรวมเรองราวใหบรบรณเปนตนฉบบส าหรบพระนคร (สมถวล, 2525: 11) โดยอเหนานนแตงขนเพอเปนบทละครใน


มเคาโครงเปนพงศาวดารของชวาทตองการแสดงอานภาพของกษตรยชวาพระองคหนงทชอวาอเหนา วามความเกงกลาสามารถมาก แตมการสอดแทรกสภาพชวตความเปนอยของบานเมองไทยไวดวย ทงลกษณะบานเมอง การละเลนตางๆ ลกษณะชาวเมอง และขนบประเพณในราชส านก (สมถวล, 2525:199-206) มเนอเรองวา ทาวกเรปนกษตรยวงศเทวา มโอรส กบประไหมสหร องคปะตาระกาหลา ทรงท ากรชจารกนามอเหนามาวางไว จงใหชอพระกมารวา อเหนา ตอมาทาวกเรปนไดหมนบษบา ธดาของทาวดาหา ใหกบอเหนาซงเปนราชโอรส แตอเหนาไปรกกบจนตะหรา ธดาทาวหมนหยา ทาวดาหารเรองจงยกนางบษบาใหระตจรกา ตอมาทาวกระหมงกหนง และวหยาสะก า จงยกกองทพมาชงนาง อเหนาไดมาชวยปราบขาศก และเกดรกบษบา จงท าอบายเผาเมองดาหา แลวพาบษบาหนไปซอนไว ปะตาระกาหลาโกรธมาก จงบนดาลใหเกดลมหอบเอาบษบาไปไวในกลางปา และแปลงใหเปนอณากรรณ อเหนาปลอมเปนปนหยออกตดตาม ปราบบานเมองตางๆ จนไดชายามากมาย อณากรรณตามหาอเหนา และแปลงเปนแอหนง ไดไปคนดกนทดาหลง (โฆฑยากร, 2525: 118) อเหนาจงเปนเรองของรช

63

ทายาทกษตรยชวาพระองคหนง ซงมฤทธาศกดานภาพมาก แตไดรบความยากล าบากเนองจากการพลดคตนาหงน จงเปนเหตใหตองเทยวสญจรตามหานางไปทวแควนแดนชวา ในขณะเดยวกนนนกไดปราบหวเมองนอยใหญแดนชวาไวในอ านาจดวย และกวาจะไดพบคตนาหงน และกลบมาครองบานเมองกใชเวลาหลายป (สมถวล, 2525: 170) โดยเนอเรองมการแทรกความเชอเรองเวรเรองกรรมบาปบญคณโทษอนเปนหลกศาสนาไวดวย

บทละครเรองอเหนาน ใชตวละครเอกผชายเปนกษตรย ลกษณะเปนชายทมเสนห รปรางงดงาม มวาจาออนหวาน สามารถผกใจผ อน หรอผ ใตบงคบบญชาใหมาสวามภกด แมศตรพายแพ อเหนากไมไดขมข และพรอมจะใหอภย สตรทอเหนาปรารถนา กมไดท าการหกหาญ แตจะใชค าหวานประโลมใจใหสตรยนยอมพรอมใจดวย (สมถวล, 2525: 183) อเหนาจงเปนชายทเจาช ออนหวาน และมความเกงกลาสามารถในการรบ

ตวละครเอกหญงคอ บษบา เปนสตรทงามยง แตความงามกลบเปนภยตอตนเอง เพราะท าใหเกดศกตดเมองเพอแยงชงนาง สมถวล (2525) ระบวาดวยเหตนจงสะทอนภาพชวตของสตรสมยกอนวา ผหญงไมมสทธมเสยงเมออยกบพอแม พอแมมสทธขาดทจะยกใหใครกได


วรรคทองเรองบทละครเรองอเหนา ในหนงสอวรรคทองในหนงสอวรรคทองในวรรณคดน ประกอบดวยทงหมด 54 วรรคทอง มการใชภาษาอปลกษณ 45 ครง แบงเปนอปลกษณ 4 ประเภท คอ อปลกษณเกยวกบกษตรย, อปลกษณเกยวกบผหญง, อปลกษณเกยวกบรางกายของผหญง, อปลกษณเกยวกบแม

(1)อปลกษณเกยวกบกษตรย

(1.1)กษตรย คอ เทพ, เทวดา

Metaphor: กษตรย คอ เทพไดแก พระอนทร, พระอศวร

Share understanding: กษตรย คอ เทพ


อนวมานปรเมศสราฤทธ กมาสถตทงแปดทศา

64

สนธพชาตอาจองทรงฤทธ ส าหรบองคจกรกฤษณอนเชยวชาญ

ทงสระแกวปทเมศรายเรยง เพยงโบกขรณในเมองอนทร

เปนทสถานเทเวศรโนเรศรอนรองถวายเสยง

เรองรองสองฟาธาตร ดงฉตรพระศลมฤทธ

นาดนวยระทวยยรยาตร งามดงเทวราชครรไลหงส

ชายไหวไหวพงงามตร งามเอยมเทยมคอมรนทร

พระเสดจยางเยองยรยาตร ผดผาดเพยงเทพอดศร

รดพระองคประจ ายามงามพราย พรายเพรศเปนนารายณทรงสนธ

งามทรงดงองคหรรกษ วายกลทรงจกรเปนใหญ

ไพรขจรสยอนฤทธ ดงพงศพษณรกษบรรทมสนธ

สนธพชาตดาดสเนยมนล ดงมาทรงองคอนทรเพรศพราย

ทนเสรจการนานชา จงจะไดเหนหนานางเทว

พระผบรมวงศเทเวศร ซงด ารงนครเรศดาหา

ตวเราเผาเทพเรองชย ส มวยบรรลยดวยสจจา

บาหยนกมเกบใสสไบ มาถวายอรไทเทว


ป ร เ ม ศ ว ร ค อ ผ เ ป น ใ ห ญ ย ง ค อ พ ร ะ อ ศ ว ร (ราชบณฑตยสถาน, 2542)

จกรกฤษณ คอ พระนารายณ

65

เทเวศ, เทเวศร, เทเวศวร แปลวา เทวดาผ เปนใหญ, หวหนาเทวดา; พระราชา, เจานาย(ราชบณฑตยสถาน, 2542)

ศล คอ พระอศวร(ราชบณฑตยสถาน, 2542)

อมรนทร คอ พระอนทร (ราชบณฑตยสถาน)

อดสร แปลวา ผ เปนเจาเปนใหญ (ราชบณฑตยสถาน, 2542)

เทว แปลวา เทวดาผ หญง , นางพญา, นางกษตรย (ราชบณฑตยสถาน, 2542)


Metaphor: กษตรย คอ ดวงอาทตย

Share understanding: กษตรยคอผสงสง


ก าแพงแลงเลหแกวประพาฬ ชชวาลล าดวงพระสรยใส

จะมาแขงดวยแสงพระอาทตย เหนผดระบอบบราณมา

อนสรยวงศเราเหลาเทวา ไมเคยเสยพาราแกผใด

ทานกเปนสรยวงศองอาจ ตวเรากชาตชายทหาร


สรยะ แปลวา ดวงอาทตย (ราชบณฑตยสถาน, 2542) อกความหมายหนงสรยวงศนนจะหมายถงเทพองคหนง คอเทพแหงพระอาทตย

66

(1.3)กษตรย คอ ผน าทางศาสนา

Metaphor: กษตรย คอ พระสมมาสมพทธเจา,พระ

Share understanding: กษตรย คอ พระสมมาสมพทธเจาหรอ พระ แสดงถงความเปนธรรม เปนคนด


เขนยทองเรยงรนเปนชนมา ส าหรบองคพระมหามน

พระเหนมหศจรรยใจ จงไถถามโหราทงส

(1.4)กษตรย คอ ดนแดน

Metaphor: กษตรย คอ ดนแดน

Share understanding: กษตรยเปนเจาของดนแดน (เจาแผนดน)


อนลกคาวาณชทกภาษา มาพงขณฑเสมาทกแหงหน

ลมดกใชใบไป ภวไนยอมองคขนษฐา

พระฟงเสยงปกษาเรงอาลย ภวไนยคดถงพระพยา


ขณฑสมา แปลวา เขตแดน , เขตแดนสวนหนง ๆ (ราชบณฑตยสถาน, 2542)

ภวไนย แปลวา พระเจาแผนดน (ราชบณฑตยสถาน, 2542)

67

(1.5) กษตรย คอ สตว

Metaphor: กษตรย คอ สตว ไดแก สงโต

Share understanding: กษตรยคอผน า


เหนบกรชเทวญชาญชย ดงไกรสรราชผงาดจร

พระองคขนทรงยานมาศ องอาจดงไกรสรสห

อนองคอสญแดหวา ฤทาดงพระยาราชสห


ไกรสร แปลวา สงโต (ราชบณฑตยสถาน, 2542)

(2)อปลกษณเกยวกบผหญง

(2.1)ผหญง คอ นางงาม

Metaphor: ผหญง คอ นางงาม

Share understanding: ผหญง ตองมความงาม


รจนาเลศโลกวไลวรรณ


รจนา แปลวา งาม (ราชบณฑตยสถาน, 2542)

วไลวรรณ แปลวา สงาม, ผวงาม (ราชบณฑตยสถาน, 2542)

68

(2.2)ผหญง คอ กนนร

Share understanding: ผหญง เหมอน คนในเทพนยาย อาจไมไดครอบครอง


ออนแอนเอวกลมดงกนนร นาดนวยอรชรวลาวณย

(2.3)ผหญง คอ อญมณ

Metaphor: ผหญง คอ อญมณ ไดแก ทอง

Share understanding: ผหญงคอสงล าคา


นางในไตรจกรไมเทยมทน ทรงศรดงสวรรณพรรณราย

(2.4)ผหญง คอ นางฟา

Metaphor: ผหญง คอ นางฟา

Share understanding: ผ หญงคอสงสงสง ยากทจะครอบครอง


พศทรงยงยอกามา ดงนางในหองฟากระยาหงน

ผดกท าสงครามดตามท เกลอกบญมจะไดนางสาวสวรรค

69

(2.5)ผหญงคอสวนหนงของรางกายผชาย

Metaphor: ผหญง คอ แกวตา,หนาอก

Share understanding: ผหญงคอสวนหนงของรางกายผชาย


กเหมอนหนงดวงใจพไคลคลา แกวตาจะเหนประการใด

จะจากไปฉนใดนะอกอา คดมาฤาหนงมใครไป

(2.6)ผหญง คอ ดวงจนทร


Share understanding: ผหญงสงสง ยากทจะครอบครอง


พกตรผองโสภาลาวณย ดงบหลนอนหมดราค


บหลน แปลวา พระจนทร (ราชบณฑตยสถาน, 2542)

(3)อปลกษณเกยวกบรางกายของผหญง

(3.1)หนาอกของผหญง คอ ดอกบว

Metaphor: หนาอกของผหญง คอ บวออน

Share understanding: หนาอกของผหญงเหมอนดอกบว


70

พระทรงกรรเจยกแกวกระจายจร กระจายจบบวออนกดนดวง

พระศอตกปลองตองลกขณา ปทมาดงดวงปทมมาลย

(3.2)ดวงตาของผหญง คอ อญมณ

Metaphor: ดวงตาของผหญง คอ มณนล

Share understanding: ผหญงเปนสงมคา,ดวงตาของผหญงคออญมนสด า


พระเกศบานเบกภมร นยนเนตรดงดวงมณนล

(3.3)หของผหญง คอ ดอกไม

Metaphor: หของผหญง คอ ดอกไม

Share understanding: หของผหญงตองเหมอนกลบของดอกไม


พระกรรณดงกลบบษบง

(3.4)คว ของ ผหญง คอ คนธน

Metaphor: ควของผหญง คอ คนธน

Share understanding: ผหญงสวยตองมควแบบคนธน

71


พระขนงดงวงธนศลป

(3.5)จมกของผหญง คอ ขอ

Metaphor: จมกของผหญง คอ ขอ

Share understanding: จมกของผหญงตองเปนเหมอนขอ


นาสาดงขอกญชรน โฉมฉนประโลมละลานตา

(3.6)แกมของผหญง คอ ทอง

Metaphor: แกมของผหญง คอ ทอง

Share understanding: แกมของผ หญงตองมประกายเหมอนทอง


พระปรางเปลงปลงดงปรางทอง โอษฐนองดงจะแยมหรรษา

(4)อปลกษณเกยวกบแม

Metaphor: แม คอ คนทเทาอยเหนอหวลก

Share understanding: แมคอผ ทสงสง


72

โอโอวาพระมารดาเจา พระบาทเคยปกเกลาเกศา

4.1.1.7 บทละครเรองอณรท พระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก

1) ผแตง



ยครตนโกสนทรถอเปนยคทวรรณคดรงเรองมากทสด ทงในดานคณภาพและปรมาณ โดยไดอาศยวรรณคดเกาๆ มาปรบปรงตดแปลงแกไขใหดยงขน และสรางวรรณคดเรองใหม (โฆฑยากร,2525: 111) โดยในสมยรชกาลท 1 ถอ เปนยคทบานเมองเรมมความมนคง รชกาลท 1 ทรงใชพระวรยะอตสาหะพระราชนพนธบทละครขนมา 3 เรองจนจบ คอ รามเกยรต, ดาหลง และอณรท โดยรามเกยรตถอวาเปนรามเกยรตฉบบทสมบรณทสด โดยยคสมยนมการเลนละครนอกอยางแพรหลายดวย (สมถวล, 2525: 31)


เปนเรองเดยวกบอนรทค าฉนทของศรปราชญ ไดเคาโครงมาจากคมภรมหาภารตะ และปราณะ เมออวตารของพระนารายณ ปางกฤษณาวตารโฆฑยากร (2525) ระบวาบทละครเรองนยงสกลอนพระราชนพนธในรชกาลท 2 ไมได มความไพเราะทยงแตกตางกนเลกนอย และมกระบวนกลอนเลยนแบบรามเกยรต เชน

สบเศยรสบหนายสบกร สงเยยมอมพรเวหา

สบปากเขยวงอกออกมา ยสบตาดงดวงอโนทย

แผดเสยงสงหนาทตวาดรอง กกกองฟากฟาดนไหว

กระทบบาทครนครนสนนไป ถงเมรไกรสตภณฑ

(โฆฑยากร, 2525: 114)

73


เปนบทละครเพอใชเลนละครใน หมายถงละครทแสดงในพระราชวงของพระมหากษตรย แสดงโดยผหญงลวน (สมถวล, 2525: 24) โดยตรง มค ากลอนทายเรองทระบชดวาหนาทของวรรณคดเรองอณรทนน เพอสรางความบนเทงใหกบประชาชน ดงน

อนพระราชนพนธอณรท สมมตไมมแกนสาร

ใหทรงไวตามเรองโบราณ ส าหรบการเฉลมพระนคร

ใหร ารองครนเครงบรรเลงเลน เปนทแสนสขสโมสร

แกหญงชายไพรฟาประชากร กถาวรเสรจสนบรบรณ


(สมถวล, 2525: 11)


ทาวกรงพาณ ครองกรงรตนามมหทธฤทธเปนทเกรงขามของมวลมนษยและทวยเทพ ชอบประพฤตตนเปนพาล เทยวสมสนางฟานางสวรรค ทวยเทพไดรบความเดอดรอนมาก ทาวกรงพาณเกดความฮกเหมใจ วนหนงนกใครจะไปลกลอบสมสพระนางสจตรา มเหสเอกองคหนงของพระอนทรเมอพระอนทรเสดจประพาสสวนนนทนวน กแปลงรปเปนพระอนทร แลวรายเวทเปดประตเขาไปหานางสจตรา นางสจตราส าคญวาพระอนทรผ เปนพระสวามเสดจมา กเขามาตอนรบ พระอนทรเสยใจมาก นางสจตราจงลาพระอนทรจตลงมาเกดในดอกบว ณ สระบวโบกขรณใกลอาศรมของพระฤษสธาวาส ภายหลงกรงพาณมาขอเลยงไวในนครของตน และรกใครโปรดปรานมาก

ในสมยเดยวกน ณ กรงณรงกาหรอทวารวด พระนารายณอวตารลงมาเกดเปนพระกฤษณครองกรงทวารวด มโอรสองคหนงนามวา " ไกรสท " ซงตรงกบพระปรทยมน ในวษณปราณะ ภายหลงพระกฤษณ มอบใหไกรสทครองราชสมบตแทน ไกรสท มโอรสหลายองค แตองค

74

หนงชอ อนรทธหรอทเรยกเพยนไปจากบทพระราชนพนธวา " อณรท " อณรทไดแตงงานกบพระนางศรสดา พระธดาของ อทมราช ณ กรงโรมราช วนหนงอณรทกบพระชายา ชอศรสดานนเสดจประพาสปา ไปพบกวางทองพระชายาอยากได ขอใหพระสวามชวยตามจบ อณรทกทรงขบไลกวางทองออกไปจนพลดพลนกายและพระชายา มาถงตนไทรแหงหนง รสกเหนอยออนกพกอาศย ฝายพวกพลซงมพระพเลยงทงสก ากบอยกสงใหแบงพลออกเปน 2 สวน ๆ หนงใหเชญพระชายากลบเขาเมอง ฝายพระพเลยงและพลนกายอกสวนหนงกออกตดตามไปทนอณรททตนไทร อณรทจงใหพระพเลยงบวงสรวงสงเวยพระไทร และขอพกอาศยในคนนน เทพเจาทสงสถตอย ณ ตนไทรจงสนองการบวงสรวงสงเวยของอณรท สะกดพลนกายใหหลบหมด แลวจงอมพาอณรทไปยงปราสาทของนางอษา ณ กรงรตนา หรอ โศณตประ เรยกวา “พระไทรอมสม” เมอพระไทรเทพเจา วางพระอณรทลงบนแทนเคยงขางนางอษาแลวกมาคดวา จะใหทงสององคสนทนาปราศรยกนได กจะไถถามนามวงศแลวจะเกดภยมากจงรายเวทมนตผกโอษฐเสยทงสองคน มใหสนทนากนได ปลกใหทงสองตนบรรทม แลวพระไทรกกลบวมาน พอใกลรงแจงอณรทกบอษาก าลงหลบอยเคยงขางกนบนแทนพระบรรทม พระไทรเทพเจากมาพาอณรทกลบไปยงใตตนไทรตามเดม

ฝายอณรทตนขน ไมเหนนางอษากคลงไคลไหลหลงพวกพระพเลยงทงส จงชวยกนพากลบเขาเมอง ฝายอษากเชนเดยวกน ตนขนไมเหนอณรทกหลงไหลคลงไคล นางพระพเลยงทง 5 ชวย กนแกไขไมส าเรจ นางศภลกษณหรออกชอหนงวา จตรเลขาดงกลาวแลวขางตน เปนนางพระพเลยงทเฉลยวฉลาดสามารถคนหนง ประกอบทงเปนผ มศลปในทางวาดรปสมชอ จงรบอาสานางอษาเทยวไปทกสวรรคชนฟาเทยววาดรปเทวดามาใหนางอษาด วาเปนคนเดยวกบผทมารวมแทนบรรถรณหรอไม แลวไปเทยววาดรปมนษยผ มฤทธใหญยงในมนษยโลกมาใหนางอษาตรวจด จนเมอศภลกษณวาดรปพระอณรทใหนางอษาด นางอษาจ าไดวาเ ปนพระสวามของตนจงไดใหนางศภลกษณไปพาอณรทมาหานาง นางศภลกษณพระพเลยงซงเปนนางยกษม อทธฤทธเหาะเหนเดนอากาศได จงไปเชญพระอณรทและอมพระอณรทพาเหาะมายงปราสาทของนางอษา ท าใหนางอษาและพระอณรทไดสมรกอกครงหนง


วรรคทองเรองบทละครเรองอณรท ในหนงสอวรรคทองในหนงสอวรรคทองในวรรณคดน ประกอบดวยทงหมด 81 วรรคทอง มการใชภาษาอปลกษณ 127 ครง แบงเปนอปลกษณ 8 ประเภท คอ อปลกษณเกยวกบกษตรย, อปลกษณเกยวกบผหญง, อปลกษณเกยวกบ

75

รางกายสตร, อปลกษณเกยวกบแม, อปลกษณเกยวกบอารมณ, อปลกษณเกยวกบผ ชาย, อปลกษณเกยวกบคนไมด และอปลกษณเกยวกบเทวดา

(1)อปลกษณเกยวกบกษตรย

(1.1) กษตรย คอ เทพ, เทวดา, ผยงใหญ

Metaphor: กษตรย คอ เทพ, เทวดา, ผยงใหญ

Share understanding: กษตรยคอผ ทอยเหนอกวาประชาชนทวไป


งามองคงามทรงพระเยาวเรศ พมพเพศสงศรไมมสอง

ดงหนงรปทองทพมาศ เทเวศชาญฉลาดหลอเหลาเขาไพชนตไหนกแปลงเพศ เหมอนเทเวศเจาวมานมณศร

ซงมใชองคพระปนเกลา คอใครอนเลากใหวา

งามทรงดงองคพระลกษม นางในธรณไมมสอง

พระคณหนากวาแผนแดนดน สงสดพรหมนทรทฆมพร

มเสยแรงเจาเกดในโกเมศ แตเยาวเรศไดเจดชนษา

จงคดถวลจนดา จะวาพระอศโรโมล

ฤาจะวานารายณเรองฤทธ เหตใดไมขพระครฑทรง

ฤาจะวาบรมพรหเมศวร ไยไมประเวศครรไลหงส

จะวาอมรนทรอนทรองค เปนไฉนไมทรงเอราวณ

ฤาพระขนธกมาราราช ไมเหนอาสนมยเรศรงสรรค

76

ฤาจะวาพระพายเทวา กไมทรงมงมาอสดร

เสยแรงเรองฤทธไกรดงไฟกลป เสยแรงทรงมหนตเดชาชาญ

จะใครชมกนรายพาพาล เหตใดผานฟาไมพามา

เหนองคสมเดจพระเยาวราช โอภาสพกตรเพยงแขไข


เ ย า ว เ ร ศ แ ป ล ว า น า ง ก ษ ต ร ย ห ญ ง ส า ว ส ว ย(ราชบณฑตยสถาน, 2542)

เทเวศ แปลวา เทวดาผ เปนใหญ, หวหนาเทวดา, พระราชา, เจานาย (ราชบณฑตยสถาน, 2542)

(1.2)กษตรย คอ หลก

Metaphor: กษตรย คอ หลกแกว

Share understanding: กษตรยเปนหลกของบานเมอง เปนทพงของประชาชน


จงสถตในทางทศธรรม เปนหลกแกวอนสถาวร

อนพระคณซงการณรก ไดเปนหลกชบเกลาเกศ


หลก แปลวา เสาทปกไว, ทผก, ทมน, เชน เอาเรอไปผกไวกบหลก; เครองหมาย เชน หลกเขต; เครองยดเหนยว เชน มธรรมะเปนหลกในการด ารงชวต, เครองจบยด เชน หลกแจว;

77

สาระทมนคง เชน พดจาไมมหลก หลกกฎหมาย หลกเศรษฐศาสตร (ราชบณฑตยสถาน, 2542)


Metaphor: กษตรยคอ พระอาทตย

Share understanding: กษตรยคอผสงสง เหนอกวามนษยทวไป


อยางเศราสรอยวญญาณอาดร ถงประยรสรยวงศพงศา

งามฉวงามศรงามทรง เพยงองคสรยนกบจนทรา

ฤาจะวาเอกองคพระสรยน ไยไมเปลงแสงพรรณทวารา

จะวาพระจนทรอนอ าไพ กโอภาสอยในเวหา

เสยแรงเปนวงศเทวญ จะอยในยตธรรมกหาไม

เสอมเดชสรยวงศพงศยกษ สมพกตรแลวหรอกลยา

นฤาหลานองคพระทรงนาคฤทธรทรภชภาคยนาถา

ปากเจดฝากไวยกาดวย ชวยบ ารงสรยวงศทวยหาญ


เทวญ แปลวา พวกชาวสวรรคทมตาทพย หทพย และกนอาหารทพย(ราชบณฑตยสถาน, 2542)

พระพรณ คอ ชอเทวดาแหงฝน (ราชบณฑตยสถาน, 2542) โดยพระพรณจะทรงนาค

78

สรยวงศ แปลวาวงศแหงกษตรยเนองมาจากพระอาทตยคกบ จนทรวงศ (ราชบณฑตยสถาน, 2542)

(1.4) กษตรย คอ รางกาย

Metaphor: กษตรยคอ เกลากระหมอม

Share understanding: กษตรยคอผอยเหนอหว


ประนมหตถตรสตอบขอบคณ ซงการณโปรดเกลาเกศ

(1.5)กษตรย คอ ผ มพระคณ

Metaphor: กษตรย คอ ผ มพระคณ

Share understanding: กษตรยคอ ผ มพระคณ


ถาจรงเหมอนหนงพระบญชา พระคณลนฟาในราศ

(1.6)กษตรย คอ พระ, ผทรงธรรม

Metaphor: กษตรยคอพระ, ผทรงธรรม

Share understanding: กษตรยคอผทรงธรรม คอ คนด


เหนพระจะเพลนจ าเรญจต แสนสนทในความเกษมสนต

79

เราจะตายตามองคพระทรงธรรม สองกษตรยอดอนสลบไป

เชาค าพร าครวญถงทรงธรรม ดงหนงชวนจะมรณา

พระปราบเขนใหเยนเปนสข ในทวาบรยคสบสมย


(1.7)กษตรย คอ อญมณ

Metaphor: กษตรย คอ ทอง

Share understanding: กษตรย คอ สงมคา


งามพระองคทรงนงดงรปทองงามวรนชนองละกลกน


ทอง แปลวา ธาตแทชนดหนงเนอแนนมาก สเหลองสกปลง เปนโลหะมคา (ราชบณฑตยสถาน,2542)

(2) อปลกษณเกยวกบผหญง

(2.1) ผหญง คอ นางฟา

Metaphor: ผหญง คอ นางฟา, เทพธดา

Share understanding: ผหญง คอ คนสวยเหมอนนางฟา


มราชธดานงลกษณ พมพพกตรเพยงอปสรสวรรค

80

เพยงเทพธดาในเมองอนทร อสรนทรฉงนสนเทหใจ

เจาเปนสตวอบตในบวมาศ ประหลาดโลกแทเทพอปสร

แลวพนจพศโฉมพระอคเรศ ประไพเพศเพยงโฉมพระลกษม

อรชรออนแอนระทวยองค ดงอนงคนางฟาในราศ

งามพกตรเพงผองละอององค งามทรงดงทรง อปสรสวรรค

(2.2) ผหญง คอ ทาส

Metaphor: ผหญง คอ ทาส

Share understanding: ผหญงเปนทาสของผชาย


ผวรกแมเรงระวงผด อยาทะนงจงคดวาทาส

เจาจะรองบาทหลายพระจกรา อตสาหจงรกภกด

ปากสองวาแมจงเจยมจต ส าคญคดวาเปนทาส

ความชวอยากลวแปมปน ใหเคองยคลบาทา

(2.3)ผหญง คอ ดวงจนทร


Share understanding: ผหญง คอ สงสงสง เหนอคนทวไป

81


แมไปจงใหภญโญยศ ดงดวงจนทรทรงกลดฉายฉาน

(2.4)ผหญง คอ รางกายของผชาย

Metaphor: ผ หญง คอ รางกายของผ ชาย ไดแก ชวต , แกวตา, ดวงใจ

Share understanding: ผหญงคอสวนหนงของผชาย


เจาผดวงชพชวน อยาโศกศลยนกเลยสายสมร

นยจะเวยนเยยนเยยมแกวตา มงเมองแมอยาโศก

นกหวาเหมอนคดวาจะวอน ดวงสมรมาดวยกยากใจ (ดวงใจ)

นจจาเอยเกดมาในคราน สตรใดจะเหมอนอกขา

แมนพพบแกวตาวลาวณย จะบรรลยลาญชพชวา

เสยแรงพระบดาบ ารงรก ดงดวงจกษเฉลมศร

ตกตองปฤษฎางคพระนชนอง ดงแผนทองรองดวงมณฉาย

สชลนางตองพระบาทฟมฟาย ดงสายฝนตกตองปทมา

ความรกเปรยบปานชวต แสนถนอมเปนนจดงดวงตา

ปากหนงวาโอขวญเนตร บตเรศจะสนสงขาร

82

(2.5) ผหญง คอ เครองประดบ, อญมณ

Metaphor: ผหญงคอ เครองประดบ,อญมณ

Share understanding: ผหญงคอเครองประดบของผชาย


งามละมอมพรอมพรงทงอนทรย สมทเปนปนอนงคใน

จงจะสมดวยเกดในโกเมศ เปนปนอคเรศเสนหา

เหมอนพเคยงแกวกอดบนบรรจถรณ

ดไหนงามคลายละกลกน ดงแกวแกมสวรรณอนโอฬาร

ลมคะนงถงสถานถ าทอง ลมหองเนาวรตนเรองศร


แกว แปลวา หนแขงใส แลลอดเขาไปขางในได ไดแกจ าพวกเพชรพลอย, ของทท าเทยมใหมลกษณะเชนนน, ของทไดจากการใชทรายขาว เปนสวนประกอบส าคญมาหลอมกบสารทมสมบตเปนดางเชน ออกไซดของโซเดยม ออกไซดของแคลเซยม แลวมลกษณะเชนนน; เรยกภาชนะทท าดวยแกวส าหรบใสน ากนเปนตนวา ถวยแกว หรอเรยกสน ๆ วา แกว , เรยกภาชนะทท าดวยแกว เชน ชามแกว ; โดยปรยายหมายถงส ง ท เคารพนบถอย ง ในค าวา แกว ทง 3 อน หมายถง พระรตนตรย , หรอใชประกอบค านามใหหมายความวา สงนนมคามาก เปนทรก หรอดเยยม เชน นางแกว ชางแกว มาแกว ลกแกว, หรอใชเรยกของใสบางชน ด เ ช น ก ร ะดาษแ ก ว ผ า แ ก ว ข า ว เ ห น ย วแ ก ว (ราชบณฑตยสถาน,2542)

83

เนาวรตน หรอ นวรตน แปลวา แกว 9 อยาง คอ เพชร ทบทม มรกต บษราคม โกเมน นล มกดา เพทาย ไพฑรย(ราชบณฑตยสถาน, 2542)

(2.6)ผหญง คอ สตว

Metaphor: ผหญง คอ นก

Share understanding: ผหญงคอคเคยงรก


เคยนงนอนเลนเยนสบาย กบฝงทรายเนอนกไกลกน

นางนวลเคลานางสกณ เหมอนเจาเคลาพทไสยา

วายภกษเหมอนพกตรพนดา แนบพกตรพยาสนทนอน

นกแกวเคยงนางนกพลอด เหมอนพเคยงแกวกอดบนบรรจถรณ

กระเวนเหมอนเวรเราหนหลง มาก าบงมใหเจรจาได

Metaphor: ผหญงคอ จามร

ปากหาวาโอเปนสตร จงดเยยงจามรรกขน


จามร คอ ชอสตวเคยวเอองชนด Bosgrunniensในวงศ Bovidaeเปนสตว จ าพวกวว ขนยาวมาก ละเอยดออน สน าตาลเขมจนถงด า เฉพาะ บรเวณสวาบจะมสด าหอยยาวลงมาเกอบถงพน ชวงเขากวางมาก หางยาวเปนพ อาศยอยแถบภเขาสงในทเบต, จมร จมร หรอ จามจร กเรยก; เรยก

84

แสทท าดวยขนหางจามรวา แสจามร.(ราชบณฑตยสถาน, 2542)ในวฒนธรรมของไทย ขนหางของจามรสขาวไดถกน าเปนแสทเรยกวา "วาลวชน" นบเปนหนงในเครองราชก ก ธ ภ ณ ฑ อ น เ ป น เ ค ร อ ง ห ม า ย แ ห ง ค ว า ม เ ป นพระมหากษตรย ซงเปนสงทจะตองน าขนทลเกลาฯถวายในพระราชพธบรมราชาภเษก

(2.7)ผหญงคอยารกษาโรค

Metaphor: ผหญง คอ ยาใจ

Share understanding: ผหญงคอยารกษาดวงใจ ผหญงตองเปนสวนหนงของผชาย


พระวโยคโศกศลยพนทว ถงโฉมศรวนดายาใจ

(2.8) ผหญง คอ ดอกไม

Metaphor: ผหญงคอ ดอกบว

Share understanding: ผหญงคอดอกบว ซงเปรยบไดกบหนาอกของผหญง

Metaphors evidencing entailment;

ดอกบวเหมอนบวทพมาศ นชนาฏพแนบนาสา

ลมคดเคยกรองผกาชาต ลมประพาสมงไมไพรสาณฑ

ลมสระมจลนทกสณธาร ลมส าราญทรวงสรอยมาลย

งามนวลเพยงนวลอบลโบษ งามโอษฐงามเนตรนาสา

85

เหนดอกนางแยมแสลมบาน เหมอนนงคราญยวแยมเสสรวล


ผกา แปลวา ดอกไม (ราชบณฑตยสถาน, 2542)

มาลย แปลวา ดอกไมประดษฐแบบไทยลกษณะหนง โดยการน าดอกไม กลบดอกไม และใบไมมารอยดวยเขมแลวรดออกม า ใ ส ด า ยผ ก เ ป นพ ว ง ม ล กษณะต า ง ๆ ก น (ราชบณฑตยสถาน, 2542)

น า ง แ ย ม ค อ ช อ ไ ม พ ม ข น า ด เ ล ก ช น ด Clerodendrumchinense (Osbeck) Mabbในวงศ Labiataeใบออกตรงขามกน โคนใบเวาแบบหวใจ ขอบใบหยก มขนเลกนอย ดอกเปนชอสน ๆเบยดกนแนน กลบดอกมกซอน สขาว หรอแดงเรอ ๆ กลนหอม (ราชบณฑตยสถาน, 2542)ในทนกวตองการใชค าวา “แยม” แปลวายม เพอบรรยายลกษณะผหญงทด

(2.9) ผหญง คอ ความงาม

Metaphor: ผหญง คอ คนงาม

Share understanding: ผหญงด คอผหญงงาม


เอนองคลงทไสยาสน กรกายวลาสโหยไห

งามรปงามทรงวงพกตร จ าเรญรกยวยวนเสนหา

86

เหมอนสนสรรพสารพางคกาย โฉมฉายปลมเปรมเกษมศานต

พศพกตรเหมอนพกตรเมอปางกาล แนบพกตรชวนสมานสมรชม

ลมเนตรขนถามกลยา เมอกเจาวาประการใด

แลวพนจพศโฉมพระอคเรศประไพเพศเพยงโฉมพระลกษม

แลวพนจพศโฉมกลยา นงมากบองคพระทรงฤทธ

อนโฉมยงองคนยงอ าไพ เลศลกษณวไลลาวณย

นวลละอองผองพรมทงอนทรย ฉววรรณวลาสประหลาดงาม

แมนมใหไปตามกวางทองนวลละอองหรอจะรางอกพ

เออเจาจรงแลวนางกลยา อนชาวรตนาบรศร


ว ล าส แปลว า งาม ม เสน ห , ง ามอย า งสดใส (ราชบณฑตยสถาน,2542)

ประไพ แปลวา งาม (ราชบณฑตยสถาน, 2542)

กลยา แปลวา นางงาม (ราชบณฑตยสถาน,2542)

โฉมยง แปลวา รปรางงามสงา เชน หนมนอยโสภานาเสยดาย ควรจะนบวาชายโฉมยง (อเหนา), หญงงามสงา เ ช น พ ร ะ เ พ อ น โ ฉ ม ย ง ห ย อ ง อ ย เ พ ย ง ด ว ง เ ด อ น (ราชบณฑตยสถาน,2542)

87

นวลละออง แปลวา ผดผองเปนยองใย (ราชบณฑตยสถาน,2547)

(2.10) ผหญง คอ นางบ าเรอ

Metaphor: ผหญง คอ ผ ทท าใหผชายยนดในกามรมณ

Share understanding: ผหญงคอผ เปนทรก หรอผ ทท าใหยนดในกามรมณ


ลมทงทศมขนองชาย อนรวมรกสดสายสวาทนาง

พศพศแลวพศวาสวาบ เสยวซาบซานจตพสมย


สวาท แปลวา ความรก ความพอใจ หรอความยนดในทางก า ม า ร ม ณ เ ช น ร ส ส ว า ท พ า ย ส ว า ท ไ ฟ ส ว า ท (ราชบณฑตยสถาน, 2542)

(2.11) ผหญงไมด คอ ผ

Metaphor: ผหญง คอ ผ

Share understanding: ผหญง คอ ผ


อนจจาไมรวาภม จะถกตองแรงผพสมย

88

(2.12) ผหญงงาม คอ คนทมกรยามารยาทสภาพ เรยบรอย

Metaphor: ผหญงงาม คอ คนกรยาสภาพ ออนโยน

Share understanding: ผ หญงงามตองมกรยาสภาพ ออนโยน


งามละมอมพรอมสนทงอนทรย วลาศล านารไมมสอง

งามละมอมพรอมจรตกรยา ลกษณาประเสรฐเพรศเพรา


ละมอม แปลวา สภาพ, ออนโยน, (ใชแกกรยาอาการทเรยบรอย งดงาม ไมขดเขน ไมกระดาง), มกใชเขาคกบค า ละมน เปน ละมน

ละมอม หมายความวา ออนโยน นมนวล; โดยไมมการขดขน (ราชบณฑตยสถาน, 2542)

(2.13) ผหญง คอ ภาพเขยน

Metaphor: ผหญง คอ ภาพเขยน

Share understanding: ผหญงงามตองมความสวยเหมอนภาพทเขยน


พศกรงามกรายเมอกรดกร พศองคงามออนดงเลขา

89


เลขา แปลวา ลาย, รอยเขยน, ตวอกษร, การเขยน งามดงเขยน (ราชบณฑตยสถาน, 2542)

(3) อปลกษณบรรยายรางกายของสตร

(3.1)ใบหนาของผหญงงาม คอ ดวงจนทร,ทอง

Metaphor: ใบหนาของผหญงงาม คอ ดวงจนทร

Share understanding: ผหญงงามตองมรปหนาเหมอนดวงจนทร


พศพกตรผองเพยงศศธร พศขนงกงงอนดงคนศลป

หมายเหต: ศศธร คอ ดวงจนทร (ราชบณฑตยสถาน, 2542)

Metaphor: หนาของผหญงงาม เหมอนทอง,แกว

Share understanding: หนาของผหญงงามเหมอนทอง,แกว


พศพกตรงามพกตรผดผอง ดงแวนทองทพมาศฉายฉาน

พศพกตรงามผองไมราค ดงแวนแกวมณทงหานาง

90

(3.2)ดวงตาของผหญงงาม คอ พลอยนล

Metaphor: ดวงตาของผหญงงาม คอ พลอยนล

Share understanding: ผ หญงงามตองมดวงตาสด า เหมอนพลอยนล


พศเนตรเนตรด าล าพลอยนล เพยงเนตรมฤคนทรขวบปลาย

(3.3) จมกของผหญงงาม คอ ขอเหลก

Metaphor: จมกของผหญงงามเหมอนขอเหลก

Share understanding: ผหญงงามตองมจมกเหมอนขอเหลก


พศทรงนาสกกงามสด ดงวงองกศแกววเชยรฉาย

หมาย เหต : อ ง ก ศ ค อ ข อ เหล ก เ ห ม อนขอสบ ช า ง (ราชบณฑตยสถาน, 2542)

(3.4) แกมของผหญงงาม คอ ทอง

Metaphor: แกมของผหญงงาม คอทอง

Share understanding: ผหญงงามคอมแกมเปลงปลงดงทอง


91

พศโอษฐโอษฐพรมเพยงยมพราย พศปรางงามคลายปรางสวรรณ

พศแกมเปรยบปรางทองสวรรค

(3.5) หของผหญงงาม คอ กลบดอกไม

Metaphor: หของผหญงงาม คอ กลบดอกบว,ดอกไม

Share understanding: ผหญงงามตองมมอเหมอนกลบดอกไม,ดอกบว


พศกรรณเพยงกลบอบลมาศ

พศกรรณเพยงกลบบษบน

พศกรรณเพยงกลบอบลบาง

(3.6) คอของผหญงงาม คอ คอของหงสสวรรค

Metaphor: คอของผหญงงาม คอ หงสสวรรค

Share understanding: ผหญงงามตองมคอเหมอนหงสทอยบนสวรรค


พศกรรณเพยงกลบอบลมาศ พศศอคอราชหงสสวรรค

พศศอคอสวรรณหงสจร

92

(3.7) มอของผหญงงาม คอ งวงชาง

Metaphor: มอของผหญงงาม คอ งวงชาง

Share understanding: ผหญงงามตองมมอเหมอนงวงชาง


พศกรเพยงงวงคชกรรม

พศกรดงงวงคเชนทร

(3.8) หนาอกของผหญงงาม คอ ดอกบว

Metaphor: หนาอกของผหญงงาม คอ ดอกบว

Share understanding: ผหญงงามตองมหนาอกเหมอนดอกบว


พศถนดงดวงปทมทอง

พศถนดงดวงปทมมาศ

พศถนงามเนอนวลละออง ดงปทมทองทพอนโอฬาร

Metaphor: หนาอกของผหญงงาม คอ ดอกนมสวรรค

Share understanding: ผหญงงามตองมหนาอกเหมอนดอกนมสวรรค


เหนดอกนมสวรรคบรรจง เหมอนเตาบษบงกนร

93

หมายเหต: นมสวรรค แปลวา ชอไมพมขนาดเลกชนด Clerodendrumpaniculatum L. ในวงศ Labiataeขนตามทชมชน ทโคนใบมตอมนนหลายตอม ดอกสแดง อมสม อ อ ก เ ป น ช อ ต า ม ยอด ผ ล เ ล ก ม 4 พ ใ ช ท า ย า ไ ด (ราชบณฑตยสถาน, 2542)

Metaphor: หนาอกผหญงงาม คอ ดอกสรอยฟา

Share understanding: ผหญงงามตองมหนาอกเหมอนประดบดวยดอกไม


เหนดอกสรอยฟาระยายอย เหมอนสรอยมาลยนองประดบถน

(3.9) หนของผหญงงาม คอ บอบบาง

Metaphor: ผหญงงาม คอ คนทมหนบอบบาง

Share understanding: ผหญงงามตองมหนอรชร ออนแอน


วไลลกษณแฉลมแชมชอย แนงนอยนารกหนกหนา

พศรปงามรปอรชร เพยงทรงอปสรสาวศร

เหนชอยนางร ารายเรยง เหมอนเจาร ามายเมยงทสระศร


อรชร แปลวา งามอยางเอวบางรางนอย, มกใชเขาคกบค า ออนแอน เปน อรชรออนแอน (ราชบณฑตยสถาน,2542)

94

ชอยนางร า หรอ กระชอยนางร า แปลวา ชอไมพมชนด CodariocalyxmotoriusOhashiใ น ว ง ศ Leguminosaeใ บเปนใบประกอบ มใบยอย ๓ ใบ ใบคลางเลกกวาและกระดกไหวไปมาได (ราชบณฑตยสถาน, 2542)

(3.10)ผวของผหญงงาม คอ ทอง,ลกจนทน

Metaphor: ผวของผหญงงาม มสเหลองทอง

Share understanding: ผวของผหญงงามคอมประกายเปนสเหลองหรอทอง


ผวพรรณผดผองดงทองทา ทงจรตกรยาจ าเรญใจ

งามสรวลาสวไลวรรณ งามผวงามพรรณดงทองทา

เหนลกจนทนอนเหลองอรชร เหมอนสเนอกนนรนวลหง

(3.11) หวของผหญงงาม เหมอน แกว

Metaphor: หวของผหญงงามเหมอนแกว

Share understanding: หวของผหญงงามเหมอนแกวงาม


พศเกศเกสรสมณฑาน ปานเกศแกวกลยาณ


กลยาณ แปลวา นางงาม, หญงงาม(ราชบณฑตยสถาน, 2542)

95

(3.12) ควของผหญงงาม คอ ขอ,คนศร

Metaphor: ควของผหญงงามตองโคงโกงเหมอนขอ หรอ คนธน

Share understanding: ควของผหญงงาม คอ ขอแกว


พศขนงนาสาไมราค ดงขอแกวมณพรายพรรณ

พศขนงงามกงดงคนศลป เนตรนลข าคมทงสองขาง

(3.13) เลบของผหญงงาม คอ เลบนางฟา

Metaphor: เลบของผหญงงามเหมอน เลบเทว

Share understanding: ผหญงงามตองมเลบเหมอนเลบเทวดาผหญง


เหนเลบนางอยางเลบเทว เมอหยกขวนพภรมยกน

(4) แม คอ ประทบ

Metaphor: แม คอ ประทบแกว

Share understanding: แมคอเทยนสองน าทางลก คอผ มพระคณ


ชนนวาทนจะลบแลว ประทปแกวอนสองแสงฉาน

96


(5.1) ความโกรธ คอ ไฟ

Metaphor: ความโกรธ คอ ไฟสมทรวง

Share understanding: ความโกรธคอไฟเผารอนในใจคน


ใหเคองแคนแนนไปดวยความโกรธ จะออกโอษฐเจรจามใครได

(5.2) ความรก คอ ไฟพษ

Metaphor: ความรก คอ เพลงพษ

Share understanding: ความรกเปนความทกขทรมาน


นงนอนรอนร าคาญจต ดงเพลงพษตดทรวงไมรหาย

(6)อปลกษณเกยวกบผชาย

Metaphor: ผชาย เหมอน สายน า

Share understanding: ผชายเหมอนสายน าไหลไปแลวไมไหลกลบ


เสดจไปแลวไหนจะคนหลง เหมอนดงสายน าอนหลงไหล

คนไมด หรอคนรายคอยกษ

97

Metaphor: คนไมด คอ ยกษ

Share understanding: คนไมดเปรยบเทยบไดกบยกษ


จบใจเพลดเพลนจ าเรญกรรณ กมภณฑกเคลมหลบไป


กมภณฑ คอ ยกษ (ราชบณฑตยสถาน, 2542)

(7) อปลกษณเทวดา คอ สตว

Metaphor: เทวดา คอ กวางทอง

Share understanding: เทวดาคอสงทดงาม


บดเดยวกกลายเปนกวางทอง ผวผองพรรณรายฉายฉน

4.1.2 สรปการใชถอยค าในวรรคทองของวรรณคด

ผลการวเคราะหการใชถอยค าสรปในวรรคทองของวรรณคดประเภทบทละคร 7 เรองทราชบณฑตยสถานไดคดเลอกมานน มทงหมด 163 วรรคทอง มการใชภาษาแบบอปลกษณ 203 ครง ผวจยไดจดหมวดหมประเภทของอปลกษณไดทงหมด 8 ประเภท ไดแก

1) อปลกษณเกยวกบกษตรย

2) อปลกษณเกยวกบผหญง

3) อปลกษณเกยวกบรางกายของผหญง

4) อปลกษณเกยวกบผชาย

98

5) อปลกษณเกยวกบศาสนา

6) อปลกษณเกยวกบศกสงคราม

7) อปลกษณเกยวกบแม

8) อปลกษณอนๆ

ผวจยท าการค านวณหาคาเฉลยรอยละทง 8 ประเภท จากอปลกษณทงหมด 203 ครง (สามารถดรายละเอยดเพมเตมไดทภาคผนวก) โดยผ วจยไดน าเสนอขอมลในรปแบบของตารางดงน

ตาราง 4.1 คาเฉลยรอยละของ 8 ประเภทอปลกษณ

ประเภทท ประเภทของอปลกษณ จ านวน รอยละ

1 อปลกษณเกยวกบกษตรย 68 33.49

2 อปลกษณเกยวกบผหญง 73 35.96

3 อปลกษณเกยวกบรางกายของผหญง 36 17.73

4 อปลกษณเกยวกบผชาย 6 2.95

5 อปลกษณเกยวกบศาสนา 10 4.92

6 อปลกษณเกยวกบศกสงคราม 4 1.97

7 อปลกษณเกยวกบแม 2 0.98

8 อปลกษณอนๆ 2 0.98

99

ผวจยไดน าขอมลประมวลผลสรปเปนกราฟแทงไดดง กราฟท 4.1 ดงน

กราฟท 4.1 สดสวนของประเภทอปลกษณทพบ

จากอปลกษณ 8 ประเภท ในจ านวนวรรคทองทงหมด 163 วรรคทอง มการใชภาษาอปลกษณ 203 ครง ผวจยไดท าการสรปและยกตวอยางประเดนการศกษาประกอบการชแจง โดยเรยงล าดบจากขอมลสถตจากมากไปนอย ดงน

1) อปลกษณเกยวกบผ หญง มมากทสดเปนรอยละ 35.96 ของจ านวนอปลกษณทงหมด ซงถารวมอปลกษณเกยวกบรางกายสตรทมขอมลสถตเปนรอยละ 17.73 ของจ านวนอปลกษณทงหมด จะท าใหอปลกษณทเกยวกบผหญงทงหมดมขอมลสถตสงทสดคอรอยละ 53.69 ของจ านวนอปลกษณทงหมด

เมอน าอปลกษณเฉพาะทเกยวกบผหญงจากวรรคทองในวรรณคดทง 7 เรอง พบวา อปลกษณเกยวกบผหญงจะประกอบดวยอปลกษณ 13 หมวด จ านวน 75 อปลกษณ ตามกราฟท 4.1.1 ดงน

100

กราฟท 4.1.1 สดสวนของอปลกษณเกยวกบผหญงแตละประเภท

อปลกษณเกยวกบผหญงเมอแยกประเภทแลว มขอมลเรยงล าดบจากมากไปนอย ดงน

(1) ผหญง คอ นางงาม มอปลกษณทงหมด 14 อปลกษณ คดเปนรอยละ 18.66 ของจ านวนอปลกษณเกยวกบผหญงทงหมด ไดแกถอยค า มารศร, รจนา, วไลวรรณ, วลาส, งาม, โฉมฉาย, สมร, กลยา, ประไพ, โฉมยง, ฉววรรณ, นวลละออง

(2) ผหญง คอ สวนหนงของรางกายผ ชาย มอปลกษณทงหมด 12 อปลกษณ คดเปนรอยละ 16 ของจ านวนอปลกษณเกยวกบผ หญงทงหมด ไดแกถอยค า แกวตา, อก, ดวงชพ, ดวงสมร, จกษ, ดวงมณ, ปทมา, ดวงตา, ขวญเนตร

101

(3) ผหญง คอ อญมณ มอปลกษณทงหมด 11 อปลกษณ คดเปนรอยละ 14.66 ของจ านวนอปลกษณเกยวกบผหญงทงหมด ไดแกถอยค า แกว, สวรรณ, ปนอนงค, ปนอครเรศ, เนาวรตน

(4) ผหญง คอ นางฟา,กนร มอปลกษณทงหมด 9 อปลกษณ คดเปนรอยละ 12 ของจ านวนอปลกษณเกยวกบผหญงทงหมด ไดแกถอยค า กนนร, นางในหองฟา, นางสาวสวรรค, อปสรสวรรค, เทพธดา, เทพอปสร, พระลกษม, นางฟา

(5) ผหญง คอ ดอกไม มอปลกษณทงหมด 8 อปลกษณ คดเปนรอยละ 10.66 ของจ านวนอปลกษณเกยวกบผหญงทงหมด ไดแกถอยค า ดอกไม, บปผชาต, สมาล, ดอกบว, ผกา, สรอยมาลย, อบล, ดอกนางแยม

(6) ผหญง คอ สตว มอปลกษณทงหมด 7 อปลกษณ คดเปนรอยละ 9.33 ของจ านวนอปลกษณเกยวกบผหญงทงหมด ไดแกถอยค า นก,นางนวล, วายภกษ, นางนกพลอด, กระเวน, แกว, จามร

(7) ผหญง คอ ทาส มอปลกษณทงหมด 4 อปลกษณ คดเปนรอยละ 5.33 ของจ านวนอปลกษณเกยวกบผหญงทงหมด ไดแกถอยค า ทาส, รองบาทา, ยคลบาทา

(8) ผหญง คอ ดวงจนทร มอปลกษณทงหมด 3 อปลกษณ คดเปนรอยละ 4 ของจ านวนอปลกษณเกยวกบผหญงทงหมด ไดแกถอยค า จนทร, บหลน

(9) ผหญง คอ นางบ าเรอ มอปลกษณทงหมด 2 อปลกษณ คดเปนรอยละ 2.66 ของจ านวนอปลกษณเกยวกบผหญงทงหมด ไดแกถอยค า สดสายสวาท, พศวาส

(10) ผหญงงาม คอ ผ มกรยาสภาพเรยบรอย มอปลกษณทงหมด 2 อปลกษณ คดเปนรอยละ 2.66 ของจ านวนอปลกษณเกยวกบผหญงทงหมด ไดแกถอยค า ละมอม

(11) ผหญง คอ ยารกษาโรค มอปลกษณทงหมด 1 อปลกษณ คดเปนรอยละ 1.33 ของจ านวนอปลกษณเกยวกบผหญงทงหมด ไดแกถอยค า ยาใจ

102

(12) ผหญงไมด คอ ผรายมอปลกษณทงหมด 1 อปลกษณ คดเปนรอยละ 1.33 ของจ านวนอปลกษณเกยวกบผหญงทงหมด ไดแกถอยค า ผ

(13) ผหญง คอ ภาพเขยนมอปลกษณทงหมด 1 อปลกษณ คดเปนรอยละ 1.33 ของจ านวนอปลกษณเกยวกบผหญงทงหมด ไดแกถอยค า เลขา

สวน อปลกษณเกยวกบรางกายแตละสวนของผหญง ผ วจยไมไดจดรวมเปนสวนเดยวกบอปลกษณเกยวกบผหญง เนองจากมการบรรยายลกษณะเนนไปทลกษณะของรางกายผ หญง โดยก าหนดคาของความงามของผหญงในสงคมไทยผานการใหความหมายอปลกษณ และไมไดจดท าเปนขอมลสดสวนรอยละ เนองจากมการก าหนดความหมายความงามของรางกายของผหญงแยกเปนหลายสวน ดงน

(1) หนาอกของผหญงงาม คอ ดอกบว, ดอกไม มอปลกษณทงหมด 7 อปลกษณ ไดแกถอยค า บวออน, ปทมมาลย, ปทมทอง, ดวงปทมมาศ

(2) หของผหญงงาม คอ กลบดอกไม มอปลกษณทงหมด 4 อปลกษณ ไดแกถอยค า กลบบษบง, กลบอบล, กลบบษบน

(3) ควของผ หญงงาม คอ คนธน,ขอ มอปลกษณทงหมด 3 อปลกษณ ไดแกถอยค า ธนศลป, ขอแกว, คนศลป

(4) แกมของผหญงงาม คอ ทอง (มประกายทอง) มทงหมด 3 อปลกษณ ไดแกถอยค า ทอง, สวรรณ

(5) หนาของผหญงงาม คอ ดวงจนทร,ทอง มทงหมด 3 อปลกษณ ไดแกถอยค า ทองสวรรค, ศศธร, ทอง, แกวมณ

(6) ผวของผหญงงาม คอ อญมณ,ลกจนทน (มประกายเหลองทอง) มอปลกษณทงหมด 3 อปลกษณ ไดแกถอยค า ทอง, ลกจนทร

(7) หนของผ หญงงาม คอ ความบอบบาง มอปลกษณทงหมด 3 อปลกษณ ไดแกถอยค า แนงนอย, อรชร, ชอยนางร า

103

(8) ดวงตาของผหญงงาม คอ อญมณ มอปลกษณทงหมด 2 อปลกษณ ไดแกถอยค า มณนล, พลอยนล

(9) จมกของผหญงงาม คอ ขอ มอปลกษณทงหมด 2 อปลกษณ ไดแกถอยค า ขอกญชรน, องกศ

(10) คอของผหญงงาม คอ คอหงส มอปลกษณทงหมด 2 อปลกษณ ไดแกถอยค า หงสสวรรค, หงส

(11) มอของผหญงงาม คอ งวงชาง มอปลกษณทงหมด 2 อปลกษณ ไดแกถอยค า งวงคชกรรม, งวงคเชนทร

(12) หวของผหญงงาม คอ แกว มอปลกษณทงหมด 1 อปลกษณ ไดแกถอยค า แกวกลยาณ

(13) เลบของผ หญงงาม คอ เลบของนางฟา มอปลกษณทงหมด 1 อปลกษณ ไดแกถอยค า เลบเทว

2) อปลกษณเกยวกบกษตรย พบมากเปนอนดบ 2 คดเปนรอยละ 33.49 ของจ านวนอปลกษณทงหมด เมอน าอปลกษณเกยวกบผหญงจากวรรคทองในวรรณคดทง 7 เรอง พบวา อปลกษณเกยวกบกษตรยจะประกอบดวยอปลกษณ 9 หมวด จ านวน 68 อปลกษณ สรปเปนกราฟแทงไดดงน

104

กราฟท 4.1.2 สดสวนของอปลกษณเกยวกบกษตรยแตละประเภท

อปลกษณเกยวกบกษตรยเมอแยกประเภทแลว มขอมลเรยงล าดบจากมากไปนอย ดงน

(1) กษตรย คอ เทพ,เทวดา,ผ ยงใหญ มอปลกษณทงหมด 36 อปลกษณ คดเปนรอยละ 52.94 ของจ านวนอปลกษณเกยวกบกษตรยทงหมด ไดแกถอยค า ปรเมศ, องคจกรกฤษณ, อนทร, เทเวศน, ศล, เทวราช, อมรนทร, อดศร, นารายณ, หรรกษ, พษณ, เทว, เทพ, เยาวเรศ, เยาวราช, เจษฏา, เทวะ, อรรค

(2) กษตรย คอ พระอาทตย มอปลกษณทงหมด 14 อปลกษณ คดเปนรอยละ 20.58 ของจ านวนอปลกษณเกยวกบกษตรยทงหมด ไดแกถอยค า พระสรยะใส, พระอาทตย, สรยวงศ, สรยน, จนทรา(กษตรยผหญง), พระจนทร (กษตรยผหญง), อโณทย, วงคเทวญ, พระทรงนาค

(3) กษตรย คอ ผทรงธรรมะ,ผน าศาสนา มอปลกษณทงหมด 7 อปลกษณ คดเปนรอยละ 10.29 ของจ านวนอปลกษณเกยวกบกษตรยทงหมด ไดแกถอยค า ผ รยศธรรม, องคพระมหามน, พระ, พระทรงธรรม, ทรงธรรม

105

(4) กษตรย คอ เจาของดนแดน มอปลกษณทงหมด 3 อปลกษณ คดเปนรอยละ 4.41 ของจ านวนอปลกษณเกยวกบกษตรยทงหมด ไดแกถอยค า ขณฑเสมา, ภวไนย, ภวไนย

(5) กษตรย คอ สตว มอปลกษณทงหมด 3 อปลกษณ คดเปนรอยละ 4.41 ของจ านวนอปลกษณเกยวกบกษตรยทงหมด ไดแกถอยค า ไกรสร, ไกรสรสห, ราชสห

(6) กษตรย คอ หลกยด มอปลกษณทงหมด 2 อปลกษณ คดเปนรอยละ 2.94 ของจ านวนอปลกษณเกยวกบกษตรยทงหมด ไดแกถอยค า หลกแกว, หลกชบเกลาเกศ

(7) กษตรย คอ รางกาย (เหนอหว) มอปลกษณทงหมด 1 อปลกษณ คดเปนรอยละ 1.47 ของจ านวนอปลกษณเกยวกบกษตรยทงหมด ไดแกถอยค า เกลาเกศ

(8) กษตรย คอ ผ มพระคณ มอปลกษณทงหมด 1 อปลกษณ คดเปนรอยละ 1.47 ของจ านวนอปลกษณเกยวกบกษตรยทงหมด ไดแกถอยค า พระคณลนฟา

(9) กษตรย คอ อญมณ มอปลกษณทงหมด 1 อปลกษณ คดเปนรอยละ 1.47 ของจ านวนอปลกษณเกยวกบกษตรยทงหมด ไดแกถอยค า ทอง

3) อปลกษณเกยวกบศาสนา พบเปนอนดบ 3 คดเปนรอยละ 4.92 ของจ านวนอปลกษณทงหมด เมอน าอปลกษณเกยวกบศาสนา จากวรรคทองในวรรณคดทง 7 เรอง พบวา อปลกษณเกยวกบศาสนาจะประกอบดวยอปลกษณ 9 หมวด จ านวน 12 อปลกษณ แตเชนเดยวกบอปลกษณเกยวกบรางกายผหญงทแยกเปนประเภทยอยหลายสวน ผวจยจงไมไดน าขอมลมาจดท าเปนกราฟแทง แตไดสรปขอมลโดยเรยงล าดบจากมากไปนอยไดแก

(1) ความสขความทกข คอ รสชาตอาหาร มอปลกษณทงหมด 4 อปลกษณ ไดแกถอยค า หวาน, ขม

106

(2) ความทกข คอ น าตา มอปลกษณทงหมด 1 อปลกษณ ไดแกถอยค า น าตา

(3) ความอจฉา คอ เครองจกร มอปลกษณทงหมด 1 อปลกษณ ไดแกถอยค า เครองท าลายสามคค

(4) ความโกรธ คอ ไฟสมทรวง มอปลกษณทงหมด 1 อปลกษณ ไดแกถอยค า ไฟสมทรวง

(5) ความรก คอ ไฟ มอปลกษณทงหมด 1 อปลกษณ ไดแกถอยค า เพลง

(6) ความรก คอ ยาพษ มอปลกษณทงหมด 1 อปลกษณ ไดแกถอยค า พษ

(7) ธรรมะ คอ เครองจกร มอปลกษณทงหมด 1 อปลกษณ ไดแกถอยค า เครองคมกนกาย

(8) ปญญา คอ อาวธ มอปลกษณทงหมด 1 อปลกษณ ไดแกถอยค า อาวธ

(9) ความรกไมสมหวง คอ เวรกรรม มอปลกษณทงหมด 1 อปลกษณ ไดแกถอยค า เวรเกนกรรม

4) อปลกษณเกยวกบผชาย พบเปนอนดบ 4 คดเปนรอยละ 2.95 ของจ านวนอปลกษณทงหมด เมอน าอปลกษณเกยวกบผชายจากวรรคทองในวรรณคดทง 7 เรอง พบวา อปลกษณเกยวกบผชายจะประกอบดวยอปลกษณ 5 หมวด จ านวน 6 อปลกษณ สรปเปนกราฟแทงไดดงน

107

กราฟท 4.1.3 สดสวนของอปลกษณเกยวกบผชายแตละประเภท

อปลกษณเกยวกบชายเมอแยกประเภทแลว มขอมลเรยงล าดบจากมากไปนอยไดดงน

(1) ผชาย คอ สตว มอปลกษณทงหมด 2 อปลกษณ คดเปนรอยละ 33.33 ของจ านวนอปลกษณเกยวกบผ ชายทงหมด ไดแกถอยค า ภมรน (ผง), กระตาย

(2) ผชาย คอ ดวงดาว มอปลกษณทงหมด 1 อปลกษณ คดเปนรอยละ 16.66 ของจ านวนอปลกษณเกยวกบผชายทงหมด ไดแกถอยค า ดวงดาว

(3) ผ ชาย คอ นกรบ มอปลกษณทงหมด 1 อปลกษณ คดเปนรอยละ 16.66 ของจ านวนอปลกษณเกยวกบผชายทงหมด ไดแกถอยค า นกรบ

(4) ผชาย คอ สวนหนงของรางกายผหญง มอปลกษณทงหมด 1 อปลกษณ คดเปนรอยละ 16.66 ของจ านวนอปลกษณเกยวกบผ ชายทงหมด ไดแกถอยค า ดวงใจ

108

(5) ผ ชาย คอ สายน า (ไปแลวไมไหลกลบ) มอปลกษณทงหมด 1 อปลกษณ คดเปนรอยละ 16.66 ของจ านวนอปลกษณเกยวกบผชายทงหมด ไดแกถอยค า สายน า

5) อปลกษณเกยวกบการศกสงคราม พบเปนอนดบ 5 คดเปนรอยละ 1.97 ของจ านวนอปลกษณทงหมด เมอน าอปลกษณเกยวกบการศกสงครามจากวรรคทองในวรรณคดทง 7 เรอง พบวา อปลกษณเกยวกบการศกสงครามจะประกอบดวยอปลกษณ 4 หมวด เนองจากขอมลมจ านวนนอยมาก ผ วจยจงไมไดน าขอมลมาจดท าเปนกราฟแทง แตไดสรปขอมลโดยเรยงล าดบจากมากไปนอยไดแก

(1) ศตร คอ ภยอนตราย มอปลกษณทงหมด 1 อปลกษณ ไดแกถอยค า ภย

(2) ศตร คอ สตวราย มอปลกษณทงหมด 1 อปลกษณ ไดแกถอยค า เสอ

(3) ศตร คอ เดกผ ชาย มอปลกษณทงหมด 1 อปลกษณ ไดแกถอยค า กมารา

(4) ความกลา คอ อญมณ มอปลกษณทงหมด 1 อปลกษณ ไดแกถอยค า เพชร

6) อปลกษณเกยวกบแม พบเปนอนดบ 6 คดเปนรอยละ 0.98ของจ านวนอปลกษณทงหมด เมอน าอปลกษณเกยวกบแมจากวรรคทองในวรรณคดทง 7 เรอง พบวา อปลกษณเกยวกบแมจะประกอบดวยอปลกษณ 2 หมวด จ านวน 2 อปลกษณ เนองจากขอมลมจ านวนนอยมาก ผวจยจงไมไดน าขอมลมาจดท าเปนกราฟแทง แตไดสรปขอมลโดยเรยงล าดบจากมากไปนอยไดแก

(1) แม คอ รางกาย (เหนอหว) มอปลกษณทงหมด 1 อปลกษณ ไดแกถอยคภ พระบาทปกเกลาเกศา

109

(2) แม คอ ประทปน าทาง มอปลกษณทงหมด 1 อปลกษณ ไดแกถอยค า ประทปแกว

7) อปลกษณอนๆ คดเปนรอยละ 0.98 ของจ านวนอปลกษณทงหมด เมอน าอปลกษณอนๆ จากวรรคทองในวรรณคดทง 7 เรอง พบวา อปลกษณอนๆ จะประกอบดวยอปลกษณ 2 หมวด จ านวน 2 อปลกษณ เนองจากขอมลมจ านวนนอยมาก ผวจยจงไมไดน าขอมลมาจดท าเปนกราฟแทง แตไดสรปขอมลโดยเรยงล าดบจากมากไปนอยไดแก

(1) คนไมด คอ ยกษ มอปลกษณทงหมด 1 อปลกษณ ไดแกถอยค า ยกษ

(2) เทวดา คอ สตว มอปลกษณทงหมด 1 อปลกษณ ไดแกถอยค า กวางทอง

4.2 วเคราะหคานยมในวรรณคด

งานวจยน เปนการศกษาชดคานยมไทยผานการว เคราะหเนอสารเชงอปลกษณ (Metaphor) ในหนงสอ “วรรคทองในวรรณคดไทย” ฉบบราชบณฑตยสถาน โดยผ วจยไดท าการศกษาวรรณคดประเภทบทละครจ านวน 7 เรอง ประกอบดวยวรรคทอง 163 วรรค พบการอปลกษณทงหมด 203 อปลกษณดงทไดวเคราะหการใชถอยค าขางตน เมอน ามาวเคราะหถงคานยมไทย พบคานยมไทย 214 คานยม จดไดเปนคานยม 5 ประเภท คอ คานยมชนชน คานยมชายเปนใหญ คานยมแบบวฒนธรรมกลมนยม ทแสดงออกในคานยมรกชาต รกพวกพอง คานยมศาสนาพทธ และคานยมความกตญญ

110

ตาราง 4.2 คาเฉลยรอยละของ 5 ประเภทคานยม

ประเภทท ประเภทของคานยม จ านวน รอยละ

1 คานยมเกยวกบชนชน 77 35.98

2 คานยมเกยวกบชายเปนใหญ 122 57.00

3 คานยมเกยวกบกลมนยม 5 2.33

4 คานยมเกยวกบศาสนาพทธ 8 3.73

5 คานยมเกยวกบความกตญญ 2 0.93

จากคานยม 5 ประเภท ในจ านวนวรรคทองทงหมด 163 วรรคทอง มการใชถอยค าอปลกษณ 203ครง ในจ านวนนมการใหความหมายเชงคานยม 214 ครง สรปเปนกราฟแทงไดดงน

กราฟท 4.2 สดสวนประเภทคานยมประเภทตางๆ

111

ผวจยไดท าการสรปและยกตวอยางประเดนการศกษาประกอบการชแจง ดงน

1) คานยมชายเปนใหญ เปนคานยมทปรากฏมากทสดในการใหความหมายอปลกษณในวรรณคดประเภทบทละครทเลอกมาศกษา พบมากถง 122 ครง (รอยละ 57.00) ผ วจยพบวาคานยมชายเปนใหญนมความสมพนธกบการใชถอยค าอปลกษณเกยวกบผ หญงเกอบทงหมด ทแสดงใหเหนมโนทศนของผประพนธซงเปนผชาย และเปนกษตรย วามองผหญงอยางไร และก าหนดคณคาใหผหญงอยางไร

ตวอยาง

ปากหนงวาโอขวญเนตร บตเรศจะสนสงขาร

เจาจะรองบาทหลายพระจกรา อตสาหจงรกภกด

ปากสองวาแมจงเจยมจต ส าคญคดวาเปนทาส

สงใดซงระคายเปนราค อยาใหเคองธลบทมาลย

ปากสามอนความซงสงวาส ส าหรบราชกษตรยมหาศาล

ประดบดวยแสนสนมบรวาร อยากอการหงหวงไมควรนก

ปากสวาเจาจงฝากองค พระชนนบตรงคของทรงจกร

ปรนนบตบ ารงใหทาวรก จะจ าเรญยศศกดเปนมงคล

ปากหาวาโอเปนสตร จงดเยยงจามรรกขน

สงวนศกดรกชาตกวารกชนม เปนคนส มวยดวยสจจา

ปากหกอกพอนจะคราก ขอฝากทศมขยกษา

ชวยอปถมภบ ารงอนชา จงคดวาเหมอนนองนงคราญ

ปากเจดฝากไวยกาดวย ชวยบ ารงสรยวงศทวยหาญ

ทงแสนสาวสรางคบรวาร ราชฐานไพรฟาธาน

(บทละครเรองอณรท)

112

วรรคทองวรรคน เปนวรรคทองทเปนค าสอนของพอทมตอลก แตพอเปนกษตรย และลกสาวกเปนภรรยาของกษตรย เมอดตามสงทผ เปนพระบดาสอนบตรนน ม 7 ประการไดแก

(1) ใหจงรกภกดตอสาม เหมอนอยใตเทา

(2) ใหเจยมตวเหมอนเปนทาสของสาม

(3) การทสามมภรรยาหลายคนเปนเรองปกต ภรรยาไมควรหงหวง

(4) ใหดแลพอแมของสามเปนอยางด สามจะไดรก

(5) ใหเปนคนรกษาค าพดเหมอนจามรรกษาขน และตองมความรกชาตรกแผนดนมากกวาชวตตนเอง

(6) พอจะฝากใหสามดแลครอบครองภรรยาตอจากพอ

(7) ฝากใหสาม (ผชาย) ดแลวงศตระกลกษตรยตอไป

ตามปกตของสงคมแลว ผวจยเหนวาพอแมจะหวงลกของตวเอง และอยากใหลกของตวเองไดสงทดทสด แตในวรรคนพอกลบสอนลกใหเปนทาส ใหเจยมตว ยอมใหสามมภรรยานอยหลายคน ดแลพอแมสาม ฯลฯ ทงหมดนเพอประการเดยวคอใหสามรก และดแลไปจนตลอดชวต การทพอไดฝากใหผชายดแลลกสาวตอไป กยงหมายถงมโนทศนทมองวาผหญงเปนผออนแอกวาผชาย จ าเปนจะตองมผชายมาดแล ถงจะมชวตอยตอไปได นอกจากนการยนยอมใหผชายมภรรยาหลายคน โดยมองวาเรองสงวาสเปนเรองปกตของผชายน ยงเปนการบงบอกมโนทศนทางสงคมวาผชายมองผหญงเปนนางบ าเรอ เปนเครองบ ารงทางเพศทจะมผหญงเปนภรรยากคนกได ไมใชความผด หรอความเลวรายแตอยางใด วรรคทองวรรคนจงแสดงถงคานยมชายเปนใหญอยางเดนชด

2) คานยมชนชน เปนคานยมทปรากฏรองลงมาในการใหความหมายอปลกษณในวรรณคดประเภทบทละครทเลอกศกษา พบมากถง 77 ครง (รอยละ 35.98) ผวจยพบวาคานยมชนชนน มความสมพนธกบการใชถอยค าอปลกษณเกยวกบกษตรยเปนสวนใหญ

113

ตวอยาง

เคยกลอมไกวใหนอนแลวอาบน า ไมควรท ากท าไดสน

พระคณหนากวาแผนแดนดน สงสดพรหมนทรทฆมพร

ซงเมตตากรณานหนกนก หลานรกมไดแทนพระคณกอน

วบากใดมาซดก าจดจร ใหจ าจากบวรบาทา


วรรคทองนมการใชค าวาพรหมนทร หรอ พระพรหมในการใหความหมายอปลกษณของค าวากษตรย แตมการตอกย าใหเหนวา พระพรหม หรอ เทพนนเปนสงทเหนอกวาคนทวไปดวยค าวาสงสด แสดงใหเหนคานยมวา กษตรย คอ ชนชนทอยสงสด เหนอกวาคนทวไป หรอประชาชน ซงมพระคณกบประชาชนอยางมากดวยความเมตตากรณา

นอกจากนพบวาคานยมชนชน สวนหนงปรากฏในวรรคทองทมอปลกษณเกยวกบผหญงซงแสดงคานยมชายเปนใหญดวย

ตวอยางท 1

แมไปจงใหภญโญยศ ดงดวงจนทรทรงกลดฉายฉาน

อนตรายโรคาอยาแผวพาน เปนประธานยพราชนาร


ตวอยางวรรคทองในเรองอณรทบทน มการใชถอยค าอปลกษณเปรยบผหญง คอ ดวงจนทร เปรยบผหญงไดกบสงสงสง ครอบครอบไดยาก แตผชายกยงหวงจะครอบครองใหได อนงเนองจากผหญงคนนเปนภรรยาของกษตรยดงนน แมเปนดวงจนทรกเปนดวงจนทรททรงกลด เหนอดวงจนทรหรอผหญงทวไป แสดงใหเหนคานยมทงชนชน และ ชายเปนใหญ ในวรรคเดยวกน

114

ตวอยางท 2

ดงหนงรปทองทพมาศ เทเวศชาญฉลาดหลอเหลา

พกตรางามพรอมกลอมเกลา สารพดพรงเพราวไลวรรณ


บทละครเรองอณรทวรรคน มการอปลกษณใหกษตรยเปนดงเทวดาผ เปนใหญ เพราะเทเวศ แปลวา เทวดาผ เปนใหญ, หวหนาเทวดา, พระราชา, เจานาย (ราชบณฑตยสถาน, 2542)ทงนในวรรคเดยวกนไดระบถงความเปนใหญครงนดวยค าวาหลอเหลา ซงหมายถง กษตรยเปนผชาย ดงนนในวรรคนจงประกอบดวยคานยมชายเปนใหญ และคานยมชนชนคกน

3) ส าหรบคานยมอนๆ ไดแก คานยมกลมนยม คานยมศาสนาพทธ และคานยมความกตญญนน แมวาจะเปนคานยมทเปนคานยมหลกของสงคมไทยเชนเดยวกน แตจากการศกษาน ผ วจยพบวาผประพนธ ไมไดใหความส าคญเกยวกบคานยมอนๆ มากนก มเพยงแตคานยมชายเปนใหญ และคานยมชนชนทมประกอบอยในการใหถอยค าอปลกษณในวรรคทองดงกลาว

115

บทท 5

สรปผลการวจยและอภปราย

การศกษาวจยเรอง “ศกษาชดคานยมไทยผานการวเคราะหเนอสารเชงอปลกษณ (Metaphor) ในหนงสอ “วรรคทองในวรรณคดไทย” ฉบบราชบณฑตยสถาน : กรณศกษาวรรณคดประเภทบทละคร” ผ วจยไดก าหนดวตถประสงคการวจยไวสองประการคอ เพอศกษาลกษณะทวไปของการใหความหมายแบบถอยค าอปลกษณ (Metaphorical expression) จากหนงสอเรอง “วรรคทองในวรรณคดไทย” และเพอศกษาความหมายเชงลกทางสงคม (Deep structure) เกยวกบคานยมในสงคมไทย จากหนงสอเรอง “วรรคทองในวรรณคดไทย” โดยคดเลอกตวบทเปนวรรคทองจากวรรณคดไทยประเภทบทละคร 7 เรอง ประกอบดวย 163 วรรคทอง ท าการศกษาอยางเปนระบบตามระเบยบวธวจยการวเคราะหอปลกษณ ผ วจยท าการสรปผลการวจย และอภปรายผล ตามล าดบตอไปน

5.1 สรปผลการวจยและการอภปราย

5.2 ขอจ ากดการวจยและขอเสนอแนะ

5.1 สรปผลการวจยและการอภปราย

จากผลการศกษาวรรคทองในวรรณคดไทยประเภทวรรณคดบทละคร จ านวน 7 เรอง ประกอบดวยวรรคทอง 163 วรรคทอง ในหนงสอเ รอง “วรรคทองในวรรณคดไทย” ของราชบณฑตยสถาน โดยศกษาวจยตามระเบยบวธการวเคราะหอปลกษณของ Lakoff and Johnson (1980) มาประยกตใช ผวจยสามารถตอบค าถามน าวจยในเรอง การใหความหมายแบบถอยค าอปลกษณ (Metaphorical expression) ในหนงสอเรอง “วรรคทองในวรรณคดไทย” มลกษณะอยางไรและการใหความหมายเชงลกทางสงคม

116

(Deep structure) ในหนงสอเรอง “วรรคทองในวรรณคดไทย” ไดแสดงถงคานยมอะไรบางในสงคมไทย ผวจยขอน าเสนอผลการวจยพรอมอภปรายผล ดงน

5.1.1 ลกษณะการใหความหมายแบบถอยค าอปลกษณ (Metaphorical expression) ในหนงสอเรอง “วรรคทองในวรรณคดไทย”

5.1.1.1 องคประกอบของวรรณคด

จากการศกษาองคประกอบของวรรณคดไทยประเภทบทละครทง 7 เรอง ไดแก 1. บทละครพดค ากลอนเรองพระรวง 2. บทละครรองเรองพระรวง 3. บทละครร าเรองทาวแสนปม 4. บทละครร าเรองพระเกยรตรถ 5. บทละครเรองรามเกยรต พระเจากรงธนบร 6. บทละครเรองอเหนา พระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก 7. บทละครเรองอณรท พระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก ผ วจยจะวเคราะหตามหวขอดงน 1) ผแตงวรรณคด 2) บรบทสงคมในชวงนน 3) วตถประสงคและหนาทของวรรณคด 4) โครงเรอง ดงน

1) ผแตง

ผวจยพบวา การประพนธวรรณคดทง 7 เรอง พระมหากษตรยเปนผพระราชนพนธทงหมด ท าใหทง 7 เรองเปนวรรณคดประเภทวรรณคดชนชนสงทชดเจน พบวา มลกษณะการแตงวรรณคดตามขนบของการแตงวรรณคดของชนชนสง ตามทการทบทวนวรรณกรรมในบทท 2 ในสวนของวรรณกรรมชนชนสง ท ธวช ปณโณทก (2527) ไดอธบายลกษณะเดนของวรรณกรรมแบบฉบบไว กลาวคอ

การศกษาพบวา ความเปนสทธเจาของแหงวรรณกรรมทง 7 เรองนนเปนของกษตรย สรางขนมาเพอสงตอความรใหกบบคคลในแวดวงราชส านก หรอชนชนสงเปนหลก จงนยมใชส านวนภาษาซบซอน และนยมใชศพทภาษาทเปน บาล สนสกฤต มแนวคดในการเขยนเรองแบบจนตนยม หรอ แบบอดมคตนยม คอ โดยมกใหพระเอก และนางเอก เปน กษตรย หรอ เทพบนสรวงสวรรค มฉากของเรองทงสวรรค และโลกมนษย ฉากในโลกมนษยผประพนธเนนเฉพาะฉากในพระมหาราชวงของกษตรยโดยเฉพาะ ในการประพนธผประพนธไดใชโวหารแบบ

117

พรรณนาโวหารเพอพรรณนาถงความงาม และความมคณคาเหนอกวาทวไปดวยการประดบประดาราชวงดวยอญมณล าคา หรอพรรณนา รถ หรอ เครองประดบของกษตรยและราชนดวยของล าคาในหลายวรรค โดยเฉพาะวรรณคดบทละครเรอง รามเกยรต ทจะเนนพรรณาโวหารเปนพเศษ

ดงนน ภาษาทผประพนธเลอกมาใชในการประพนธบทละครทง 7 เรองจงเปนภาษาทเปนภาษาบาล สนสกฤต เปนสวนใหญ มส านวนภาษาทไพเราะเพราะพรง แตภาษาทยากตอความเขาใจของประชาชนทวไป อาจท าใหวรรณคดทง 7 เรองนยงเปนองคความรทกระจกตวอยกบชนชนสงมากกวาเผยแพรไปทประชาชนทวไปอยางกวางขวาง ทงในสมยรตนโกสนทรตอนตน และสมยปจจบน เนองจากประชาชนในสมยรตนโกสนทรตอนตนนนยงมความรดานภาษาบาล สนสกฤต ไมมากนก รวมถงวตถประสงคการแตงวรรณคดบทละครของกษตรยยงมไวเพอแสดงเปนบทละครใน ทแสดงเฉพาะในวงใหกษตรยและชนชนสงไดชมเทานน จงท าใหประชาชนในสมยรตนโกสนทรตอนตนเขาถงไดยาก ทงการเขาถงการแสดง และการเขาถงความหมายในภาษาทผประพนธเลอกน ามาใช ขณะทปจจบนแมประชาชนจะมองคความรดานภาษามากขน แตองคความรดานภาษาบาล สนสกฤตกยงกระจกตวอยในแวดวงคนชนสง และพระสงฆมากกวาเปนทนยมในหมประชาชนทวไป ดงนนจงอาจไมเขาใจค าศพทในการประพนธไดมากนก ตรงกบงานของธวช ปณโณทก (2527) ระบวาวรรณกรรมเจรญอยในขอบเขตจ ากด คอเจรญรงเรองในกลมผ ร ชนชนสงในราชส านก และนกปราชญ ราชกวกสรรคสรางวรรณกรรมมาเพอตอบสนองชนกลมขางนอยของสงคมเปนสวนใหญ


ในชวงของการแตงวรรณคดคอสมยกรงรตนโกสนทรมระบบการปกครองแบบสมบรณาญาสทธราชย หรอกษตรยคอผปกครองสงสด ดงนนผแตงจงเปนผ มอ านาจในสงคมไทยอยางมากในสมยนน

3) วตถประสงคและหนาทของวรรณคด

วรรณคดประเภทบทละครทง 7 เรอง สวนใหญแลวเปนการแตงขนเพอใหประชาชนมการเทดทนพระมหากษตรยเปนหลก โดยเฉพาะความคดทชดเจนของรชกาลท 6 ทตองการใหวรรณคดเปนดงสอมวลชนถายทอดความรความคดไปสสงคม เชน เรองอเหนา พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกกมความประสงคในการรวบรวมวรรณคดเปนตนฉบบของพระนครเปนแนวความคดเดยวกนคอใชวรรณคดเปนสอในการถายทอดความคดสสงคม

118

4) โครงเรอง

เนองจากวรรณคดประเภทบทละครทง 7 เรองแตงโดยกษตรย ดงนนโครงเรองจงเปนเรองเกยวกบกษตรยเกอบทงหมด ไมวาจะเปนคนธรรมดามาเปนกษตรย หรอกษตรยโดยสายเลอด โดยหากเปนคนธรรมดามาเปนกษตรยนน จะมการแตงใหคนธรรมดานนมความฉลาดมากกวาคนอนๆ ในสงคม เชน บทละครพดเรองพระรวง, บทละครรองเรองพระรวง หรอเรองทาวแสนปมนนกเปนเรองเกยวกบบดาของสมเดจพระรามาธบดท 1เรองพระเกยรตรถ แมจะเปนเรองของพอ-ลกทตายแทนกนได แตกเปนพอ-ลกทเปนกษตรย

ในกระบวนการศกษาผวจยพบวาวรรณดคประเภทบทละครทรชกาลท 6 ทรงพระราชนพนธนนจะมจดเดนส าคญคอจะน าต านาน หรอเรองเลาเกยวกบความเปนมาของกษตรยมาแตงเปนบทละคร โดยพระองคเชอวาต านานยอมมเคาลางของความจรง และเพอเปนการเทดทนพระมหากษตรยองคกอนๆ จงตองมการแตงเปนวรรรณคดเพอเทอดพระเกยรตกษตรยองคตางๆดวย ตรงกบงานของ จตร ภมศกด (2523) ทระบวาวรรณคดกอนสมยพระมหามนตร (รชกาลท 3) ขนไป จะเปนวรรณคดทผกเปนเรองนยายหรอละคร หรอเรองพงศาวดาสวนมาก มกเปนเรองทวนเวยนอยแตชวตเจาฟาเจาแผนดน หรอชนชนสงแทบทงสน

5.1.1.2 การใหความหมายถอยค าอปลกษณ

ผวจยพบวาใน 1 วรรคทองในบางวรรคมการใชภาษาอปลกษณมากกวา 1 อปลกษณ ดงนนในจ านวนวรรคทองทงหมด 163 วรรคทอง จงพบการใชภาษาอปลกษณ 203 ครง และเมอมการจดกลมตามระบบ พบวามอปลกษณทงหมด 8 ประเภท ไดแก อปลกษณเกยวกบผหญง อปลกษณเกยวกบรายกายผหญง อปลกษณเกยวกบกษตรยอปลกษณเกยวกบผชาย อปลกษณเกยวกบศาสนา อปลกษณเกยวกบแม อปลกษณเกยวกบการศกสงคราม และอปลกษณอนๆ

1) อปลกษณเกยวกบผหญง

จากการศกษาตวบทพบวา อปลกษณเกยวกบผหญงมจ านวนมากทสด คอมถง 73 อปลกษณ (รอยละ 35.96 ) เมอรวมเอาอปลกษณทเกยวกบสวนของรางกายผหญงมารวมดวย โดยความหมายของอปลกษณผหญง แบงยอยออกไดเปน 13 หมวด จ านวน 75 อป

119

ลกษณ เรยงล าดบจากมากไปนอยไดแก ผหญง คอ นางงาม มอปลกษณทงหมด 14 อปลกษณ ผหญง คอ สวนหนงของรางกายผชาย มอปลกษณทงหมด 12 อปลกษณ ผหญง คอ อญมณ มอปลกษณทงหมด 11 อปลกษณ ผหญง คอ นางฟา,กนร มอปลกษณทงหมด 9 อปลกษณ ผหญง คอ ดอกไม มอปลกษณทงหมด 8 อปลกษณ ผหญง คอ สตว มอปลกษณทงหมด 7 อปลกษณ ผหญง คอ ทาส มอปลกษณทงหมด 4 อปลกษณ ผหญง คอ ดวงจนทร มอปลกษณทงหมด 3 อปลกษณ ผหญง คอ นางบ าเรอ มอปลกษณทงหมด 2 อปลกษณ ผหญงงาม คอ ผ มกรยาสภาพเรยบรอย มอปลกษณทงหมด 2 อปลกษณผหญง คอ ยารกษาโรค มอปลกษณทงหมด 1 อปลกษณ ผหญงไมด คอ ผรายมอปลกษณทงหมด 1 อปลกษณ และผหญง คอ ภาพเขยนมอปลกษณทงหมด 1 อปลกษณ

อปลกษณเ กยวกบผ หญงนน ผ วจย เหนไ ดวา มอปลกษณ ทน า เสนอแนวความคดของผชายทเปนผประพนธวรรณคดทมตอผหญง แบงเปน 4 ประเดนคอ

(1) ประเดนในมโนทศนทวา ผหญงดเปนอยางไร ไดแก อปลกษณผหญง คอ นางงาม และอปลกษณผหญงงาม คอผหญงทตองสภาพเรยบรอย แสดงใหเหนวาผหญงดจะตองมความสวย มกรยาสภาพเรยบรอย

(2) ประเดนในมโนทศนทวา ผหญงบอบบาง ออนแอ ผชายตองปกปองไดแก อปลกษณผหญง คอ ดอกไม

(3) ประเดนในมโนทศนทวา ผหญงเปนสงทผชายตองครอบครองใหได แมวาอาจจะครอบครองไดยาก ไดแก อปลกษณผหญง คอ อญมณ, ผหญง คอ ดวงจนทร, ผหญง คอ ของสง, ผหญง คอนางฟา นางกนร, ผหญง คอ ภาพวาด

(4) ประเดนในมโนทศนทวาผหญงมสถานะทางสงคมต าตอยกวาผชาย ไดแก อปลกษณผ หญง คอ ทาส, อปลกษณผ หญง คอ สวนหนงของรางกายผ ชาย และผ หญง คอ นางบ าเรอ

จากการทบทวนวรรณกรรม น าเพชร จนเลศ และสภาพร พลายเลก (2551) ระบวา อปลกษณเชงมโนทศนเกยวกบผหญงในวรรณกรรมนราศสมยรตนโกสนทร รชกาลท 1- รชกาลท 6 สะทอนใหเหนมโนทศนของผ ใชภาษาทสอดคลองกบสภาพสงคมและวฒนธรรมทมลกษณะใกลเคยงกบสมยอยธยา คอ ผชายมอ านาจและบทบาทเหนอกวาผหญง แตสภาพสงคมทเปลยนแปลงไปทท าใหผหญงมบทบาทเพมขนมาก ท าใหเหนวาสมยนผชายเรมกลาวถงผหญงอน

120

เปนทรกตางจากอดตทจะมองผหญงเปนวตถสงของไมมชวตจตใจ แตใหความหมายวาเปนสวนหนงของชวตผชายทมากขน

2) อปลกษณเกยวกบรางกายของผหญง

อปลกษณเกยวกบรางกายผหญง มทงหมด 36 อปลกษณ (รอยละ 17.73) เปนอปลกษณทผประพนธวรรณคดนยมอปลกษณในอวยวะแตละสวนของผหญง เพอเปรยบใหเหนวารางกายของผหญงแตละสวนทจะมความงามไดนน จะตองมลกษณะอยางไร โดยอปลกษณเกยวกบรางกายผ หญงน ผ วจยเหนวาเปนอปลกษณทมความสมพนธเกยวของกบอปลกษณเกยวกบผหญงดวย โดยอปลกษณเกยวกบรางกายผหญงน เปนการสรางความจรงทางสงคมเกยวกบความงามของผหญงวาตองงามอยางไร

ผลการวเคราะหทตวบทพบวา อปลกษณเกยวกบรางกายผ หญง ม 13 ประเภทแบงตามอวยวะแตละสวนคอ หนาอก 7 อปลกษณ, ดวงตา 2 อปลกษณ, ห 4 อปลกษณ, คว 3 อปลกษณ, จมก 2 อปลกษณ, แกม 3 อปลกษณ, ใบหนา 3 อปลกษณ, คอ 2 อปลกษณ, มอ 2 อปลกษณ, รปราง 3 อปลกษณ, ผว 3 อปลกษณ, หว 1 อปลกษณ, เลบ 1 อปลกษณ

จากการวเคราะหพบวาผ ประพนธก าหนดความงามของหญงไทยไววา จะตองมหนาอกเหมอนดอกบว มดวงตาสด าเปนประกายเหมอนนล, มหเหมอนกลบดอกไม, มควโกงเหมอนคนธน, มจมกโคงเหมอนขอ,มแกมเปนสเหลองทอง เหมอนทอง และลกจนทน มใบหนา เปนสทอง, มคอเหมอนหงส, มมอเหมอนงวงชาง, มรปรางผอมบาง, มสผวเปลงประกายทอง,มหวเหมอนแกว และมเลบเหมอนเลบเทวดาผหญง แสดงใหเหนวาผหญงทมอวยวะในรางกายดงกลาว ถอเปนผหญงทมคณคาทางสงคม หากผหญงใดเกดมาไมไดมลกษณะตามทผประพนธไดก าหนดความหมายในเชงความงามของผหญงไทยไวดงกลาว ถอวาเปนผหญงทไมมคา ไมมใครอยากครอบครอง

3) อปลกษณเกยวกบกษตรย

จากการศกษาตวบทพบวา อปลกษณเกยวกบกษตรยมจ านวนมากเปนอนดบ 2 คดเปนรอยละ 33.49 ของจ านวนอปลกษณทงหมด เมอน าอปลกษณเกยวกบกษตรยจากวรรคทองในวรรณคดทง 7 เรอง พบวา อปลกษณเกยวกบกษตรยจะประกอบดวยอปลกษณ

121

9 หมวด จ านวน 68 อปลกษณ เรยงล าดบจากมากไปนอยไดแก กษตรย คอ เทพ,เทวดา,ผยงใหญ มอปลกษณทงหมด 36 อปลกษณ กษตรย คอ พระอาทตย มอปลกษณทงหมด 14 อปลกษณ กษตรย คอ ผทรงธรรมะ,ผน าศาสนา มอปลกษณทงหมด 7 อปลกษณ กษตรย คอ เจาของดนแดน มอปลกษณทงหมด 3 อปลกษณ กษตรย คอ สตว มอปลกษณทงหมด 3 อปลกษณ กษตรย คอ หลกยด มอปลกษณทงหมด 2 อปลกษณ กษตรย คอ รางกาย (เหนอหว) มอปลกษณทงหมด 1 อปลกษณ กษตรย คอ ผ มพระคณ มอปลกษณทงหมด 1 อปลกษณ และกษตรย คอ อญมณ มอปลกษณทงหมด 1 อปลกษณ

อปลกษณทเกยวกบกษตรยทงหมด สรปไดวา มการเนนการใหอปลกษณกษตรย คอ เทพ,เทวดามากทสด แสดงใหเหนวาการสรางความหมายของค าวากษตรยในสงคมไทยนน เพอใหเกดการตความวากษตรย คอ สงศกดสทธ เปนผ มอ านาจและบารมเหนอกวามนษย หรอประชาชนทวไป ซงเทพทงหมดทผประพนธวรรรคดในตวบททคดเลอกมานน สวนใหญจะใชเทพในศาสนาฮนด ไดแก พระพรหม,พระอนทร,พระอศวร, พระพาย เปนตน

งานของ อดม รงเรองศร(2523) ระบวา ในศาสนาตางๆ เกอบทกลทธทมาจากอนเดยนนจะมการพดถงเทพเสมอ และเทพเจามสวนส าคญยงในระบบศาสนา ทจะเปนความอนใจวาจะไดรบความสขในความมงหมายของชวต ซงประเทศไทยไดรบอทธพลจากทงศาสนาของอนเดย และภาษาบาลสนสกฤตมาดวย ค าวาเทวา จงหมายถงพระเจา เทพเจา ผ ทอยในสวรรค เทพผ นอย เมฆ กษตรย ทองฟา อากาศ และความตาย หรอหมายถงผทรงสภาวะเหนอระดบความเปนมนษย ส าหรบกษตรยแลวถอวาเปนเทวาแบบ สมมตเทวา หรอ ผคนยกยองใหเปนเทวา เพราะฐานะสงสงในสงคม

งานของ อดม รงเรองศร(2523) ระบดวยวา เทพทมการเชอถอกนมากนน ล าดบแรกคอพระอนทร มฐานะเปนจอมเทพของสวรรคดาวดงส แลวยงทรงเปนบงคบบญชาโดยตรงของทาวจตโลกบาลอกดวย จงนบวาพระอนทรเปนเจาทรงอ านาจเดดขาดเหนอสวรรคถงสองชน ขณะทพระพรหมเปนเทพในระดบสงกวาเทพอนๆ บนสวรรคชนพรหมโลก โดยพรหมา คอหวหนาของบรรดาพรหมทงมวล ความเชอเรองเทพ เทวดา น งานของอดม รงเรองศร (2523)ระบวามอทธพลกบสงคมไทยอยางมาก จากงานเขยนส าคญ 2 ชนคอ พระไตรปฏก และวรรณกรรมเรองไตรภมพระรวงทเขยนขนในสมยกรงสโขทย

122

นอกจากน ความหมายของกษตรยทอปลกษณอนๆ ลวนตอกย าความคดความเชอเดยวกน คอกษตรยคอผ อยสงสด มบารม และเปนผ น า ดงจะเหนไดจากอปลกษณ กษตรย คอ พระอาทตย,กษตรย คอผน าทางศาสนา อาท กษตรยคอผทรงธรรม หรอถากษตรยเปรยบกบสตวแลว กษตรย คอ ราชสห หรอสตวทเปนผน าแหงปา ดงนน กษตรยจงเปนพระเจาแผนดน, ผ มพระคณ และเปนหลกยดของบานเมองดวย อกทงกษตรยยงไมใชผ เปนสงสงสดเพยงคนเดยว แตการใชถอยค าเพอแสดงถงความเปนหมคณะของกษตรยกมหลายครง โดยเฉพาะการใชค าวา “สรยวงศ” คอ วงศตระกลของพระอาทตย หมายถงกษตรยทงหมดทเปนเครอญาตกนนน ลวนเปนวงศตระกลสงสง สงกวามนษยธรรมดาทวไป และยงสอความหมายในเชงลกทางสงคมในเรองของการสบทอดต าแหนงกษตรยนนสามารถสบทอดตามสายเลอดได เพราะเหตเปนวงศตระกลของกษตรยนนเอง หรอ การสบตอราชบลลงก แบบสบราชสนตตวงศ ซงในสมยรตนโกสนทรตอนตน โดยรชกาลท 6 ไดมการบญญตกฎมณเฑยรบาลวาดวยการสบราชสตตวงศ พ.ศ. 2467 โดยใชเปนเกณฑในการสบราชสนตตวงศตงแตนนเปนตนมา

ตวอยาง

เหนพระผานฟานราสรรค กบแจมจนทรวรนาฏโฉมฉาย

รวมเรยงเคยงพกตรพรมพราย งามคลายรปทองทงสององค

เหลานางตางพศสองกษตรย โสมนสเพลนใจใหลหลง

งามฉวงามศรงามทรง เพยงองคสรยนกบจนทรา


จากตวอยางน แสดงใหเหนวา นอกจากการใหกษตรยมความหมายอปลกษณวา พระอาทตย ยงมการรระบถงคครองทจะตองเปน พระจนทร แสดงใหเหนความหมายเชงลกทางสงคมดวยวา การทกษตรย จะเปนผ ทสมบรณนน จะตองมผหญงเขามาเปนสวนหนงของชวต และผหญงทจะมาเปนคครอง หรอภรรยานน จะตองมสถานะทางสงคมทสามารถทดเทยมกบกษตรยไดเทานน

123

แนวคดเกยวกบกษตรยคอชนชนทสงทสดในสงคมไทยน เปนแนวความคดทมการปลกฝงในสงคมตงแตสมยอยธยา โดยพระมหากษตรยจะอยบนสดของโครงสรางชนชนทางสงคม พระมหากษตรยสมยอยธยาเปนตนมา จะคดวาพระองคคอเทวราชา และธรรมราชา รวมอยในพระองคเดยวกน ดงนนกษตรยจงไมใชคนธรรมดา และมแบบแผนปฏบตตางจากสามญชนทวไป โดยเฉพาะพระราชพธตางๆ ภาษาทใชกตองเปนราชาศพท ดงนนกษตรยจง มความศกดสทธทผ ใดจะละเมดไมได หากใครละเมดจะถกลงโทษตามกฎมณเฑยรบาลอยางรนแรง (อดศร ศกดสง,2552:68)

4) อปลกษณเกยวกบผชาย

อปลกษณเกยวกบผ ชาย มทงหมด 6 อปลกษณ (รอยละ 2.95) ผ วจยพบวาผประพนธเนนการอปลกษณความหมายทางสงคมไปทกษตรยมากกวาผชาย แตกษตรยในประเทศไทยทงหมดกคอผชาย ดงนนจงมความสมพนธทบซอนทางความหมายของกษตรย และผชายอยดวย

อยางไรกตาม ผวจยพบวา อปลกษณเกยวกบผชาย ม 5 ประเภทยอย คอ ผชาย คอดวงดาว, ผชาย คอ นกรบ, ผชาย คอ สวนหนงของรางกายผหญง, ผชาย คอ สตว และผชาย คอ สายน าทงหมดเปนสงทแสดงมโนทศนทางสงคมวา ผชาย คอ ผน า และตองครอบครองผหญง อาท การอปลกษณใหผชาย คอ สตวนน ไดเลอกใหผชาย เปน ผง ทหวงจะกน น าหวานของดอกไม ซงดอกไมหมายถง ผหญง และ กระตาย ทหวงปองดวงจนทร ซงดวงจนทร หมายถง ผหญงเชนกน

5) อปลกษณเกยวกบศาสนา

อปลกษณเกยวกบศาสนา มทงหมด 10 อปลกษณ (รอยละ 4.92) แบงเปนอปลกษณเกยวกบศาสนาโดยตรง 2 อปลกษณ คอ ธรรมะคอ เครองจกร ในทนผประพนธไดใหความหมายของธรรมะวาเปนเครองคมภยอนตรายทงปวงและ ปญญา คอ อาวธ

124

นอกจากนเปนอปลกษณเกยวกบอารมณความรสก ไดแก ความสข คอ อาหารรสชาตหวาน ความทกข คอ อาหารรสชาตขม, น าตา ความรก คอ ไฟ, พษ ความรกทไมสมหวง คอ เวรกรรมแตชาตปางกอน และ ความอจฉารษยา คอ เครองจกรท าลายความสามคค

6) อปลกษณเกยวกบศกสงคราม

อปลกษณเกยวกบการศกสงคราม พบ 4 อปลกษณ (รอยละ 1.97) คอ อปลกษณ ศตร คอ สตวราย, ศตร คอ อนตราย, ศตร คอ เดกชาย และ ความกลา คอ อญมณ แสดงใหเหนมโนทศนวาในการศกสงครามจะตองเจอศตรทเปนอนตราย หรอเปรยบไดกบสตวราย ทประชาชนจะตองตอส ดวยความกลาหาญ โดยความกลาหาญเปนสงทมคาอยางมากในสงคมไทย หากผใดมความกลากจะไดรบการยกยองจากสงคมวาเปนผ ทมคณคาเหนอกวาคนธรรมดา

7) อปลกษณเกยวกบแม

อปลกษณเกยวกบแม ม 2 อปลกษณ (รอยละ 0.98) แสดงถงมโนทศนทวา แม คอ ผ มพระคณ ไดแก แม คอ ผ ทมเทาอยเหนอหวลก และ แม คอ ประทบสองน าทางชวตของลก เปรยบใหเหนวาแมกษตรยจะเปนผสงสด แตกมแมทเปนเหนอกวาสงใดในชวตทจะตองแสดงความกตญญรคณ

8) อปลกษณอนๆ

อปลกษณอนๆ ทพบ ม 2 อปลกษณ (รอยละ 0.98) ไดแก อปลกษณคนไมด คอ ยกษ และ อปลกษณเทวดา คอ กวางทอง โดยยกษนนในขนบของการแตงวรรณคดไทยมกน ามาเปรยบกบคนราย หรอตวละครทไมดนกมาตลอด สวนเทวดาแมผประพนธจะเปรยบใหเปนกวาง แตกเปนกวางทมคณคาสง เพราะใชค าวา “ทอง” ซงมความหมายทางสงคมวาเปนอญมนล าคา มราคาสง ประกอบดวย

125

5.1.2 การใหความหมายเชงลกทางสงคม (Deep structure) ในหนงสอเรอง “วรรคทองในวรรณคดไทย” ไดแสดงถงคานยมอะไรบางในสงคมไทย

การท Koch and Deetz (1981) ซงเปนผหนงทน าการวเคราะหอปลกษณของ Lakoff and Johnson (1980) มาประยกตใช มองวาวธการศกษาแบบการวเคราะหอปลกษณนจะน าไปสการเปดเผยความหมายเชงโครงสรางของสงคมทถกสรางและถกสรางซ าขนมาเพอใหเกดความจรงทางสงคมทคนในสงคมใหการยอมรบรวมกนซงเปนศนยกลางของชวต เปนสงประกอบสรางขนมา เปนการรกษาบางสงไว และเปนการเปลยนแปลงในปฏสมพนธเชงสญญะ(Symbolic Interaction) การศกษาแบบการวเคราะหอปลกษณนเปนการศกษาทสามารถเปดเผยไดถงความหมายเชงโครงสรางของสงคมทเปนสงทอยในชวตประจ าวนไดด ดงนนถอยค าอปลกษณทผประพนธเลอกน ามาใชจงเปนการบงบอกถงความหมายเชงลกทางสงคมไทยไดดวย โดยเฉพาะในสวนของคานยมทถกสรางขนมาเปนความจรงทางสงคมเพอใหคนในสงคมใหการยอมรบรวมกน

ผวจยสรปผลการวเคราะหไดวา ในถอยค าอปลกษณทงหมด 203 ถอยค าทคนพบ มคานยมแฝงอยในถอยค าอปลกษณนนๆ มากถง 214 คานยม ในคานยม 4 ประเภทคอ คานยมชนชน, คานยมชายเปนใหญ, คานยมกลมนยม และคานยมพทธศาสนาประเดนทนาสนใจคอ คานยมทพบมากสดในจ านวนนคอคานยมชายเปนใหญ (57.00%) รองลงมาถงเปนคานยมชนชน (รอยละ 35.98) ขณะทคานยมแบบกลมนยม (2.33%) คานยมพทธศาสนา (3.73%) และคานยมความกตญญ (0.93%) แมวาจะเปนคานยมหลกของสงคมไทยเชนเดยวกน แตพบนอยกวามาก จงตงขอสงเกตไดวาอาจเปนเพราะสายตาของผ แตงวรรณคด หรอ กษตรยนน ตองการแตงวรรณคดเพอปลกฝงคานยมชนชนและชายเปนใหญเปนหลก

คานยมชนชนและคานยมชายเปนใหญ ยงเปนคานยมทมความสมพนธกนแนบแนนในสงคมไทย เพราะกษตรยของคนไทยนนมแตผ ชายเทานนทจะเปนได เหมอนงานของ Tannenbawn (2009) ทระบวาการศกษาวฒนธรรมไทยของ Benedict (1946) ทระบวาคนไทยใหความส าคญกบชนชน หรอ “ศกดนา” รวมทงเปนสงคมทผชายมอ านาจหลก (man dominant) ยกตวอยางเชน คนดในสงคมไทยคอคนทจะตองบวชเปนพระในพระพทธศาสนา แตคนทจะบวชเปนพระไดนน จะมแตเพศชายเทานนทจะเขาถงความดสงสดทางสงคมไทยได

126

5.2 ขอจ ากดการวจยและขอเสนอแนะ

5.2.1 ขอจ ากดการวจย

เ น อ ง จ ากหน ง ส อ ว ร ร คทอ ง ใน ว ร รณค ด ไทย น คณะกร รมกา รขอ งราชบณฑตยสถานไดมการคดเลอกวรรคทองเฉพาะวรรคทองในวรรณคดแตละเรองมาตามทคณะกรรมการฯ แสดงรายละเอยดวา จะมการคดเลอกวรรคทองตามความเกณฑทวา เปนบททงดงาม มอรรถรสไพเราะ แสดงระเบยบและสนทรยรสทางภาษาใหความร เชน ดานสถาปตยกรรม ขนบธรรมเนยมประเพณ วถชวต การศกษา การแพทย การคมนาคมสมยโบราณ รวมทงเสนอคตธรรม แนวทางประพฤตปฏบตคณโทษของการด าเนนชวต ความงดงามตามธรรมชาต ความงามของศลปะดานตางๆ เชน การชมวง ชมเรอ ชมมา ชมรถ ชมปา ชมไม ชมนก และอนๆ ทแสดงถงคณคาของวรรณคดน ามาประมวลไวดวยกน (ราชบณฑตยสถาน,2554: ฃ) จากการศกษาในครงน ผวจยจงพบขอจ ากดและเงอนไข 3 ประการทมผลตองานวจย ดงรายละเอยดตอไปน

ประการทหนง ขอจ ากดและเงอนไขทางอรรถรสของวรรณคด การคดเลอกวรรคทองมาแคบางสวน ไมไดน ามาทงหมดนน แมวาจะเปนวรรคทองทมคณคา แตหากส าหรบประชาชนทวไปทไมเคยอานตนฉบบวรรณคดแตละเรองมากอนนน ยากจะท าความเขาใจได เพราะการศกษาวรรณคดทด ควรจะศกษาบรบทรวมดวย

ประการทสอง ขอจ ากดและเงอนไขในการตความ เนองจากวรรณคดแตละเรองทราชบณฑตยสถาน (2554) ไดคดเลอกวรรคทองมาบางสวนนน ท าใหคณลกษณะของวรรณคดเสยไป กลาวคอวรรณคดแตละเรองจะมลกษณะการด าเนนเรองตอเนอง ทบางวรรคอาจเปนตวละครชาย หรอบางวรรคอาจเปนตวละครหญงเปนผพด ดงนน ในการใหความหมายทางสงคมของตวละครทตางกรรมตางวาระกน อาจท าใหผ อานทไมเคยไดอานวรรณคดแตละฉบบมากอนตความผดไปจากความหมายของผประพนธได

ประการทสาม ขอจ ากดและเงอนไขในการใชภาษา เนองจากวรรคทองในวรรณคดทง 7 เรองนเปนวรรณคดของชนชนสง มการใชภาษาทยากตอความเขาใจ อกทงไมใชผ ทอยในบรบทรวมกบผ แตงวรรณคดแตละเรอง ผ อานหรอผ รบสารอาจไมเขาใจความหมาย หรอตความผดได

127

ดงนน ปจจยทง 3 จงมผลตอความถกตองของขอมลทผ วจยไดมการลงรหสค า และแยกความหมายเปนกลมค า ไมอาจลงรหสขอมลไดอยางถกตอง 100% ได เนองจากอาจมความผดพลาดในการตความ “ค า” หรอมองขาม “ค า”ในความหมายอปลกษณทส าคญไปไดบางสวน

5.2.2 ขอเสนอแนะ

ผท าวจยมขอเสนอแนะ ค าแนะน าในการน าผลการศกษาไปใช และการน าทฤษฎการวเคราะหอปลกษณ (Metaphor Analysis) ไปใชในการศกษาวรรณคดเพอหาความจรงทางสงคมตอไป มรายละเอยดดงตอไปน

ประการแรก แมวาผลการว เคราะหขอมลอาจจะมบางสวนทมความจรงคลาดเคลอนไปได แตกยงเปนสดสวนทนอยมาก ดงนนส าหรบผ ทตองการน าขอมลไปใชในการศกษาเชงวฒนธรรมศกษา (Cultural study)หรอการศกษาการสอสารขามวฒนธรรม (Intercultural Communication) สามารถน าผลการศกษานไปใชได โดยเฉพาะมโนทศนความคดของชนชนสงของสงคมไทยทไดสรางคานยมไวเปนแนวประพฤตปฏบตของสงคมไทยไวอยางไร โดยแนวคดเหลานยงมความหมายในสงคมไทยอยางมาก เพราะยงมการตอกย าความหมายดงกลาวอยในสงคมไทยปจจบนอยอยางตอเนอง

ประการทสอง การวเคราะหอปลกษณ (Metaphor Analysis) เพอหาความจรงทางสงคมของ Lakoff and Johnson (1980) น สามารถน าไปใชศกษากบวรรณกรรมประเภทอนๆ ไดเปนอยางดดวย เชน งานเขยน, เนอสารของสอมวลชนแขนงตางๆ รวมถงสามารถใชเพอหาความจรงทางสงคมในระดบองคการ เชน Koch and Deetz (1981) มการน าการวเคราะหอปลกษณของ Lakoff and Johnson (1980) มาประยกตใชในงานเรอง “Metaphor Analysis Of Social Reality In Organizations” ศกษาอปลกษณจากค าพดของพนกงานในองคการวามการใหความหมายอปลกษณตอองคกรอยางไร แสดงใหเหนมโนทศนทมขององคกรตางๆ ทสามารถน ามาพฒนาเปนวฒนธรรมหลกขององคกร หรอแกปญหาความขดแยงในองคกรได หรอ งานของ Smith and Eisenberg (1987) ทศกษาเรอง “ Conflict at Disneyland: A Root-Metaphor analysis” โดยใชการวเคราะหอปลกษณเขาไปหามโนทศนของพนกงานและผ บรหารเกยวกบ Disneyland เพอแกปญหาความขดแยงของพนกงานและผบรหาร Disneyland

128

บรรณานกรม

กรมศลปากร. 2513. ศกนตลา-มทนะพาธา ทาวแสนปม-ประมวลสภาษต พระราชนพนธใน

สมเดจพระรามาธบดศรสนทร มหาวชราวธ พระมงกฎเกลาเจาอยหว.กรงเทพมหานคร: ส านกพมพคลงวทยา

กระทรวงวฒนธรรม.2550-2559. แผนแมบทวฒนธรรมแหงชาต (พ.ศ.2550-2559).กรงเทพมหานคร: ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงวฒนธรรม

คณะกรรมการฝายจดท าหนงสอทระลกและจดหมายเหตฯ ในคณะกรรมการอ านวยการจดงานพระราชพธพระราชทานเพลงพระศพสมเดจพระเจาภคนเธอ เจาฟาเพชรรตนราชสดา สรโสภาพณณวด. 2555. บทละครรอง 9 เรองในพระบาทสมเดจพระมงกฎ

เกลาเจาอยหว. กรงเทพมหานคร: กรมศลปากร โฆทยากร. 2525. ประวตวรรณคดไทย 4 สมย. กรงเทพมหานคร: พทยาคาร จตร ภมศกด. 2523. บทวเคราะหมรดกวรรณคดไทย ภาคผนวก ชวตและงานของปกสโส.

กรงเทพมหานคร: ส านกพมพศตวรรษ จลจกรพงษ,พระเจาวรวงศเธอพระองคเจา. 2554 . เจาชวต พงศาวดาร 9 รชกาลแหงราชวงศ

จกร.พมพครงแรก มกราคม 2504 พมพครงท 6 เมษายน 2554. กรงเทพมหานคร: บรษทส านกพมพรเวอรบคส จ ากด

ณฐพร พานโพธทอง. 2556. วาทกรรมวเคราะหเชงวพากษตามแนวภาษาศาสตร. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร : โครงการเผยแพรผลงานวชาการ คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ธวช ปณโณทก. 2527. แนวทางศกษาวรรณกรรมปจจบน. พมพครงท 1.กรงเทพมหานคร: ไทย วฒนาพานช จ ากด

ตรศลป บญขจร. 2530. พฒนาการการศกษาคนควาและวจยวรรณคดไทย. กรงเทพมหานคร : ทนวจยคณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

นธ เอยวศรวงศ. 2555. ปากไกและใบเรอ รวมความเรยงวาดวยวรรณกรรมและ

ประวตศาสตรตน รตนโกสนทร. พมพครงท 4. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพฟา เดยวกน

129

น าเพชร จนเลศ, สภาพร พลายเลก. 2551. การศกษาอปลกษณเชงมโนทศนเกยวกบผหญง

ในวรรณกรรมนราศ.กรงเทพมหานคร.โครงการสงเสรมการวจย คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

บญเหลอ เทพยสวรรณ, ม.ล. 2517. วเคราะหรสวรรณคดไทย. พมพครงท 1: โครงการต ารา สงคมศาสต รและมนษยศาสต ร สมาคมสงคมศาส ต รแห งประ เทศไทย กรงเทพมหานคร: ส านกพมพ ไทยวฒนาพานช จ ากด

เบญจมาศ พลอนทร. 2526. พนฐานวรรณคด และวรรณกรรมไทย . พมพครง ท 1.กรงเทพมหานคร: ส านกพมพโอเดยนสโตร

ปยภรณ อบแพทย. 2552. อปลกษณเกยวกบชวตในหนงสอธรรมะ. กรงเทพมหานคร.วทยานพนธ.คณะอกษรศาสตร.จฬาลงกรณมหาวทยาลย

พลศกด จรไกรศร. 2522. วรรณกรรมการเมอง. พมพครงท 1 .กรงเทพมหานคร: ส านกพมพ กราฟคอารต กรงเทพฯ

พษณ บางเขยว. 2544. รปภาษาแสดงอปลกษณในขาวการเมอง .ในอควทย เรองรอง(บรรณาธการ).มนษยศาสตร สงคมศาสตร: พลงปญญา หนา 81-90 กรงเทพฯ: คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร สถาบนราชภฎบานสมเดจเจาพระยา

มรนดา บรรงโรจน. 2548. อปลกษณเชงมโนทศนเกยวกบผหญงในบทเพลงลกทงไทย. วทยานพนธ.สาขาวชาภาษาศาสตร คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

รชนกร เศรษโฐ. 2532. โครงสรางสงคม และวฒนธรรมไทย. พมพครงท 1.กรงเทพมหานคร: โรงพมพไทยวฒนาพานช จ ากด

รชนยญา กลนน าหอม. 2551. อปลกษณทนกการเมองไทยใช : การศกษาตามแนว

อรรถศาสตรปรชานและวจนปฏบตศาสตร.กรงเทพมหานคร.วทยานพนธ. คณะอกษรศาสตร.จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ราชบณฑตยสถาน. 2546. พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542. กรงเทพมหานคร: บรษทนานมบคส จ ากด

ราชบณฑตยสถาน. 2552. พจนานกรมศพทวรรณกรรมไทย. พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร: ยเนยน อลตราไวโอเรต จ ากด

วลาวณย วษณเวคน. 2550. อปลกษณในหนงสอเรยนวทยาศาสตรไทย.กรงเทพมหานคร: วทยานพนธ.จฬาลงกรณมหาวทยาลย

130

สมถวล วเศษสมบต. 2525. วรรณคดการละคร. กรงเทพมหานคร : หางหนสวนจ ากด อกษรบณฑต

สพฒรา สภาพ. 2525. สงคมและวฒนธรรมไทย : คานยม : ครอบครว : ศาสนา : ประเพณ. พมพครงท 4. กรงเทพมหานคร: ไทยวฒนาพานช

สนทร โคมน,สนท สมครการ. 2522. คานยมและระบบคานยมไทย : เครองมอในการส ารวจวด. กรงเทพมหานคร: ส านกวจย สถาบนบณฑตพฒนาบรหารศาสตร

แสงอรณ กนกพงศชย. 2548. วฒนธรรมในสงคมไทย. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย

องคการคาของครสภา. 2504. เรยงความเรองพระราชนพนธในรชกาลท 6 และเรยงความฉบบไดรบรางวลทนภมพลฯ. พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร: ศกษาภณฑพาณชย

องอาจ โอโลม. 2555. วรรณคดศกษา. พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร: ทรปเพล เอดดเคชน อดศร ศกดสง. 2552. พนฐานอารยธรรมไทย. พมพครงท 3 .สงขลา: ศนยหนงสอ

มหาวทยาลยทกษณ อดม เรองศร. 2523. เทวดาพทธ (เทพเจาในพระไตรปฏกและไตรภมพระรวง). ภาควชา

ภาษาไทย คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม Hofstede, G.1997. Culture and organizations: Software of the Mind. Institute for

Research on Intercultural Cooperation (IRIC). University of Limburg at Maastricht. The Netherlands

Knutson, Thomas; Posirisuk, Sutirat. 2005. A Study of Thai Relational Development and

Rhetorical Sensitivity: JAI YEN YEN. Conference Papers. International Communication

Koch, S. and Deetz, S. 1981. Metaphor Analysis of Social Reality in Oraganizations.

Spring.1981. 9(1). 1-15 Komin, S. 1990. The Psychology of the Thai People values and behavioral patterns.

Research Center National Institute of Development Adminitration. Smith, R.C & Eisenberg,E.M. (1987). Conflict at Disneyland: A Root-Metaphor Analysis. Communication Monographs Volumn 54, Issue4, 1987 Rojanaprapayon, W. 1997. Communication patterns of Thai people in A non-Thai

Context. Thesis. Perdue University

131

Rokeach , M. 1973. The Nature of Human Values. The Free Press. United States of America

Tannenbawn,N. B. 2009. Ruth Benedict and the study of Thai Culture. Pacific Studies. Vol 32

Wood, J,T. 2004. Communication Theories in Action: An Introduction. Third Edition. Wadsworth.Cengage Learning Boston U.S.A Association. 2005. Annual Meeting. New

York. NY: p1-25. 25p.

ภาคผนวก

ประวตผเขยน

ชอ นามสกล นางณฐา จรอนนตกล ประวตการศกษา ศลปศาสตรบณฑต มหาวทยาลยเชยงใหม

,2541 ประสบการณการท างาน ผ สอขาวออนไลน องคการกระจายเสยงและ

แพรภาพสาธารณะแหงประเทศไทย (ไทยพบเอส), 2557-ปจจบน

ผ สอขาวทม Special Scoop บรษทเอเอสทวผจดการ จ ากด, 2544-2557

ทนการศกษา ทนการศกษาสอมวลชน ประจ าปการศกษา

2556 คณะภาษาและการสอสาร สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

ศึกษาค่านิยมไทยผ่านการ...

Documents