สาขาวชาเกษตรศาสตรและสหกรณ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

เอกสารโสตทศนชดวชา 91352 (เลมท 2 หนวยท 9-15) การจดการความร ภมปญญา และนวตกรรมเกษตร Knowledge and Wisdom Management and Agricultural Innovation

คณะกรรมการกลมบรหารชดวชา 91352 การจดการความร ภมปญญา และนวตกรรมเกษตร

รองศาสตราจารย ดร. เบญจมาศ อยประเสรฐ

รองศาสตราจารย บ าเพญ เขยวหวาน รองศาสตราจารย ดร. สนนช ครฑเมอง แสนเสรม

ผชวยศาสตราจารย ดร. นารรตน สระสาร อาจารย ดร. พลสราญ สราญรมย

รายละเอยดชดวชา 1. ค าอธบายชดวชา

91352 การจดการความร ภมปญญา และนวตกรรมเกษตร Knowledge and Wisdom Management and Agricultural Innovation แนวคดเกยวกบความรและการจดการความร รปแบบและวธการจดการความรในงานสงเสรม

การเกษตร หลกการ และกระบวนการจดการความร การตดตามและประเมนผลการจดการความร แนวคดเกยวกบภมปญญาชมชน การจดการภมปญญาชมชนเพอการสงเสรมและพฒนาการเกษตร การใชหลกเศรษฐกจพอเพยง และเกษตรทฤษฎใหมในการสงเสรมและพฒนาการเกษตร แนวคด และทฤษฎเกยวกบนวตกรรมการเกษตร กระบวนการนวตกรรม การใชเทคโนโลยสารสนเทศในการจดการความร ภมปญญา และนวตกรรม 2. วตถประสงค 1. เพอใหมความรความเขาใจแนวคดเกยวกบความรและการจดการความร 2. เพอใหมความรความเขาใจเกยวกบรปแบบและวธการจดการความรในงานสงเสรมการเกษตร 3. เพอใหมความรความเขาใจเกยวกบหลกการ และกระบวนการจดการความร 4. เพอใหมความรความเขาใจเกยวกบแนวคดและการจดการภมปญญาชมชนเพอการสงเสรมและพฒนาการเกษตร 5. เพอใหมความรความเขาใจเกยวกบการใชหลกเศรษฐกจพอเพยง และเกษตรทฤษฎใหมในการสงเสรมและพฒนาการเกษตร 6. เพอใหมความรความเขาใจเกยวกบแนวคด และกระบวนการสรางและพฒนานวตกรรมการเกษตร 3. รายชอหนวยการสอน

หนวยท 1 แนวคดและหลกการเกยวกบความรและการจดการความร หนวยท 2 รปแบบและเครองมอจดการความรทใชในงานสงเสรมและพฒนาการเกษตร หนวยท 3 ชมชนนกปฏบต หนวยท 4 คลงความรและการใชเทคโนโลยสารสนเทศในการจดการคลงความร หนวยท 5 คลงความรและการใชเทคโนโลยสารสนเทศในการจดการคลงความร หนวยท 6 นวตกรรมการจดการความร หนวยท 7 การเกษตรแบบแมนย าสง หนวยท 8 การจดการความรทเปนภมปญญาในงานสงเสรมและพฒนาการเกษตร หนวยท 9 การจดการความรเกยวกบหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง หนวยท 10 การจดการความรในหนวยงาน

หนวยท 11 การจดการความรในดานการจดการทรพยากรดน น า ปาไมและชายฝง

หนวยท 12 การจดการความรเกษตรกรรมยงยนและตลาดทางเลอก หนวยท 13 การจดการความรของวสาหกจชมชน หนวยท 14 การจดการความรระดบชมชน หนวยท 15 ศนยเรยนร การจดการความรแบบบรณาการ และแนวคดรวบยอดเกยวกบการจดการความร

หนวยท 9 การจดการความรเกยวกบหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

โสตทศนท # 9.1 หลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

องคประกอบหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง มคณลกษณะทส ำคญ ดงน

1. ควำมพอประมำณ 2. ควำมมเหตผล 3. ภมคมกนในตวทด 4. เงอนไขคณธรรม 5. เงอนไขหลกวชำ 6. เงอนไขชวต

หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงสการปฏบต มหลกดงน

1. มคณธรรม 2. ใชหลกวชำ-ควำมร โดยน ำหลกวชำและควำมร เทคโนโลยทเหมำะสม 3. ด ำเนนชวตดวยควำมเพยร ควำมอดทน มสตปญญำ และควำมรอบคอบ

หลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในการด าเนนชวต โดยสำมำรถแบงควำมพอเพยงในระดบตำงๆ ดงน 1. ควำมพอเพยงระดบบคคลและครอบครว 2. ควำมพอเพยงในสถำนศกษำ 3. ควำมพอเพยงในชมชน 4. ควำมพอเพยงในภำคธรกจเอกชน 5. ควำมพอเพยงในองคกรภำครฐ 6. ควำมพอเพยงระดบประเทศ โสตทศนท # 9.2 เศรษฐกจพอเพยงกบการเกษตรทฤษฎใหมขนทหนง

เปนเรองของกำรจดกำรพนทกำรเกษตรออกเปน 4 สวน สดสวนกำรใชพนทท ำกำรเกษตรตำมแนวทฤษฎใหม เพอใหตวเลขงำยตอกำรจดจ ำในพนท 15 ไร 30 : 30 : 30 : 10 (พนทท ำนำ สระน ำ พนทปลกพชแบบผสมผสำน และทอยอำศย) 1. สระน ำ 3 ไร ลก 4 เมตร (ประมำณ 30% ของพนท) 2. นำขำว 5 ไร (ประมำณ 30% ของพนท) 3. พนทปลกไมผลไมยนตน พชไร พชผก 5 ไร (ประมำณ 30% ของพนท) 4. ทอยอำศย และอนๆ 2 ไร (ประมำณ 30% ของพนท) โสตทศนท # 9.3 เศรษฐกจพอเพยงกบการเกษตรทฤษฎใหมขนทสอง

ทฤษฎใหมชนท 2 กคอ “กำรเกษตรกำวหนำ หรอ เกษตรออมทรพย ซงเปนขนตอนทครอบครวเกษตรกร ชมชนเกษตรกรทกระดบ รวมมอกบภำครฐและเอกชน ในกำรบรหำรและจดกำรพนทท ำกำรเกษตรใหมประสทธภำพผลสงสด ดวยเกษตรกร บคลำกร ทงภำครฐและเอกชน ทมคณภำพ คณธรรม จรยธรรม รวมคด รวมท ำ และประสำนงำน เพอมงสกำรพฒนำกำรเกษตรยงยน”

โสตทศนท # 9.4 เศรษฐกจพอเพยงกบการเกษตรทฤษฎใหมขนทสาม

ทฤษฎใหม ขนท 3 คอ กำรด ำเนนกำร เพอใหเกษตรกรมงคง มนคง และสำมำรถบรหำรจดกำรกำรประกอบอำชพ ทงภำคกำรเกษตรและนอกภำคกำรเกษตร ดวยเทคโนโลยกำรเกษตร ระดบนำนำชำตอยำงเทำเทยมกบภมภำคตำงๆ ของโลก

ประโยชนและความส าคญของเกษตรทฤษฎใหม สรปไดดงน 1. เกษตรทฤษฎใหมสำมำรถลดและแกปญหำภยแลงได 2. เกษตรทฤษฎใหมท ำใหกำรใชพนทกำรเกษตรมประสทธภำพยงขน 3. เกษตรทฤษฎใหมท ำใหเกษตรกรมอำหำรไวบรโภคอยำงเพยงพอ 4. เกษตรทฤษฎใหมท ำใหเกษตรกรมรำยไดเพมขน 5. เกษตรทฤษฎใหมท ำใหเกษตรกรมงำนท ำตลอดทงป 6. เกษตรทฤษฎใหมท ำใหปญหำสงคมลดลง 7. เกษตรทฤษฎใหมสำมำรถลดกำรสญเสยเงนตรำตำงประเทศได 8. เกษตรทฤษฎใหมท ำใหระบบเศรษฐกจของประเทศมนคงยงขน 9. เกษตรทฤษฎใหมท ำใหเกดกำรพฒนำทยงยน

โสตทศนท # 9.5 หลกการจดการความรเกยวกบหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง กระบวนการจดการความรทเกยวกบหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ประกอบดวย 7 ขนตอน ดงน 1. กำรบงชควำมร 2. กำรสรำงและแสวงหำควำมร 3. กำรจดควำมรใหเปนระบบ 4. กำรประมวลและกลนกรองควำมร 5. กำรเขำถงควำมร 6. กำรแบงปนแลกเปลยนควำมร 7. กำรเรยนร ปจจยแวดลอมทเกยวกบหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ปจจยแวดลอมภำยในประกอบดวย 6 องคประกอบ ดงน

1. กำรเตรยมกำรและปรบเปลยนพฤตกรรม 2. กำรสอสำร 3. กระบวนกำรและเครองมอในกำรจดกำร

4. กำรเรยนร 5. กำรวดผล

6. กำรยกยองชมเชยและใหรำงวล

หนวยท 10

การจดการความรในหนวยงาน

โสตทศนท # 10.1 แนวคดเกยวกบการจดการความรในหนวยงานรฐ แนวทางการพฒนาการจดการความรในหนวยงานรฐ

แนวทำงกำรพฒนำสวนรำชกำรใหเปนองคกำรแหงกำรเรยนรโดยก ำหนดแผนปฏบตดงน 1. สรำงระบบใหสำมำรถรบรขำวสำรไดอยำงกวำงขวำง 2. ประมวลผลควำมรในดำนตำง ๆ เพอประยกตใชในกำรปฏบตรำชกำรไดอยำงถกตอง

รวดเรวและเหมำะสมกบสถำนกำรณทเปลยนแปลงไป 3. สงเสรมและพฒนำควำมร ควำมสำมำรถ สรำงวสยทศนและปรบเปลยนทศนคตของ

ขำรำชกำร เพอใหเปนผมควำมรในวชำกำรสมยใหม และปฏบตหนำท ใหเกด ประสทธภำพและมคณธรรม

4. สรำงควำมมสวนรวม ใหเกดกำรแลกเปลยนควำมรซงกนและกน เพอพฒนำในงำนให เกดประสทธภำพ

เปาหมายของการจดการความรในหนวยงานรฐ

มประเดนส ำคญ 3 ประกำรคอ 1. เพอพฒนำงำน 2. เพอกำรพฒนำคน 3. เพอกำรพฒนำองคกำร

กระบวนการจดการความรในหนวยงานรฐ

มประเดนส ำคญ 7 ขนตอน คอ 1. กำรบงชควำมร (Knowledge Identification) 2. กำรสรำงและแสวงหำควำมร (Knowledge Creation and Acquisition) 3. กำรจดควำมรใหเปนระบบ (Knowledge Organization) 4. กำรประมวลและกลนกรองควำมร (Knowledge Codification and

Refinement) 5. กำรเขำถงควำมร (Knowledge Access)

6. กำรแบงปนแลกเปลยนควำมร (Knowledge Sharing) 7. กำรเรยนร

โสตทศนท # 10.2 กรณตวอยางเกยวกบการจดการความรในหนวยงานรฐ กำรจดกำรควำมรของกรมสงเสรมกำรเกษตร สรปไดดงน กจกรรมการจดการความร

เจาหนาสงเสรมการเกษตร เกษตรกร

1. กำรบงชควำมร (Knowledge Identification)

- ทบทวนค ำสงแตงตงคณะท ำงำน กำรจดกำรควำมรของส ำนกงำนฯ

- ทบทวนองคควำมรทจ ำเปนตอกำรปฏบตรำชกำร

- จดท ำทะเบยนรำยกำรบคคลเปำหมำยทจะท ำกำรถอดองคควำมร

- จดประชมชแจงคณะท ำงำนเพอ ตรวจสอบองคควำมรจำกกำร พฒนำศนยเรยนรกำรเพม ประสทธภำพกำรผลตสนคำเกษตร

- จดท ำทะเบยนเกษตรกรตนแบบ ศนยเรยนรกำรเพมประสทธภำพกำรผลตสนคำ เกษตรเพอเตรยมด ำเนนกำรถอดองคควำมร

2. กำรสรำงและแสวงหำควำมร

- ถอดบทเรยนขององคควำมรจำกผเจำหนำท/ผทรงควำมร/เกษตร

- ถอดบทเรยนองคควำมรจำกเกษตรกรตนแบบศนยเรยนรกำรเพม

3. การจดความรใหเปนระบบ (Knowledge Organization)

4. การประมวลและกลนกรองความร (Knowledge Codification and Refinement)

5. การเขาถงความร (Knowledge Access)

6. การแบงปนแลกเปลยนความร (Knowledge Sharing)

7. การเรยนร (Learning) ความรนนท าใหเกดประโยชนกบองคกรหรอไม ท าใหองคกรดขนหรอไม

มการแบงปนความรใหกนหรอไม

เราน าความรมาใชงานไดงายหรอไม

ความรอยทใคร อยในรปแบบอะไร จะเอามาเกบรวมกนไดอยางไร

จะแบงประเภท หวขออยางไร

จะท าใหเขาใจงายและสมบรณอยางไร

เราตองมความรเรองอะไร เรามความรเรองนนหรอยง

1. การบงชความร (Knowledge Identification)

(Knowledge Creation and Acquisition)

ต ำบลดเดน - รวบรวมควำมรจำกเอกสำรท

เกยวของกบองคควำมร

ประสทธภำพกำรผลตสนคำเกษตร

3. กำรจดควำมรใหเปนระบบ (Knowledge Organization)

- น ำควำมรทใดมำเรยบเรยงจดท ำ เปนเอกสำร หรอสอสำรสนเทศ

- จดท ำบญชรำยกำรควำมร จ ำแนกเปนหมวดหม

- น ำควำมรทไดมำเรยบเรยงจดท ำเปนเอกสำรหรอสอสำรสนเทศ

- จดท ำบญชรำยกำรควำมร จ ำแนกเปนหมวดหม

4. กำรประมวลและกลนกรองควำมร (Knowledge Codification and Refinement)

- ประมวลกลนกรองควำมรทไดจำกกำรถอดองคควำมรใหมควำม ครบถวนสมบรณ

- ประมวลกลนกรองควำมรทได จำกกำรถอดองคควำมรใหมควำม ครบถวนสมบรณและจดท ำ ฐำนขอมลใหสะดวกตอกำรสบคน

5. กำรเขำถงควำมร (Knowledge Access)

- จดใหมชองทำงในกำรเขำถงควำมรและประชำสมพนธให บคคลำกรทรำบถงชองทำงกำรเขำถงควำมร

- จดใหมชองทำงในกำรเขำถง ควำมร และประชำสมพนธให บคคลำกรทรำบถงชองทำงกำร เขำถงควำมร

6. กำรแบงปนแลกเปลยนควำมร (Knowledge Sharing)

- กำรจดเวทแลกเปลยนเรยนรระหวำงนกสงเสรมกำรเกษตรเพอแบงปนแลกเปลยนควำมร

- กำรจดเวทแลกเปลยนเรยนรระหวำงนกสงเสรมกำรเกษตรเพอ แบงปนแลกเปลยนควำมร

7. กำรเรยนร (Learning)

- กำรน ำองคควำมรไปใชในกำร ปฏบตงำน

- สรปบทเรยนกำรด ำเนนกำรจดกำร ควำมร

- กำรน ำองคควำมรไปใชในกำรปฏบตงำนสรปบทเรยนกำรด ำเนนกำรจดกำร ควำมร

ปจจยอปสรรคในการจดการความรของกรมสงเสรมการเกษตร มประเดนตำงๆ สรปไดดงน

1. ผบรหาร กรณมกำรเปลยนแปลงผบรหำร จะมกำรปรบนโยบำยและแนวทำงกำรด ำเนนกำรสงเสรมกำรเกษตร

2. ผปฏบต โดยเจำหนำท/นกสงเสรมกำรเกษตรทน ำกำรจดกำรควำมรมำใชในงำนสงเสรมกำรเกษตร หลำยทมงำนทยงไมเขำใจจงใชวธกำรจดกำรควำมร

3. การถายทอดการจดการความร ตวเกษตรกรเองไมไดสงถำยทอดควำมรหรอฝกฝนทกษะใหกบเจำหนำทรนใหมในกำรจดกำรเวทกำรเรยนร กำรถอดองคควำมร กำรเผยแพรองคควำมรทผำน กำรวเครำะห ฯลฯ

4. การจดเกบองคความร หลงจำกถอดบทเรยน หรอถอดองคควำมร มระบบกำรจดเกบ ทไมแยกแยะองคควำมรทพรอมใชประโยชน หรอองคควำมรทว ๆ ไป ท ำใหกำรน ำไปใชประโยชนตอหรอกำรขยำยผลมนอย

5. การมสวนรวมของหนวยงานยอยตาง ๆ และกำรบรณำกำรกบหนวยงำนอน มโอกำสนอยจำกควำมเรงรดของงำนและเปำหมำยงำนทแตกตำงกน

โสตทศนท # 10.3 ปจจยเออความส าเรจ และปจจยอปสรรคในการจดการความรของหนวยงานรฐ ปจจยเออในการจดการความรของหนวยงานรฐ สรปเปนประเดนตำงๆ ไดดงน

1. ผบรหำร 2. กำรเปนอำสำสมคร 3. กำรขบเคลอน 4. กระบวนกำรคณภำพ PDCA 5. กำรเปดโลกทศน

6. กำรเปดใจยอมรบ 7. กำรมสวนรวม 8. กำรสรำงบรรยำกำศ 9. กำรจดใหมเวทแลกเปลยนเรยนร 10. กำรใหรำงวล 11. กำรจดระบบขอมลและเอกสำร 12. กำรสอสำรภำยในหนวยงำนรฐ

ปจจยอปสรรคในการจดการความร สรปเปนประเดนตำงๆ ไดดงน

1. ดำนผบรหำร 2. ดำนกำรก ำหนดนโยบำย 3. ดำนกำรขบเคลอนในหนวยงำนรฐ 4. ดำนกำรมสวนรวม

5. ดำนกำรปฎบตงำน

6. ดำนงบประมำณ

โสตทศนท # 10.4 แนวคดเกยวกบการจดการความรในหนวยงานรฐวสาหกจ

กระบวนการจดการความรในหนวยงานรฐวสาหกจ ไดแก

1. การศกษาชมชนตนเอง กอนอนชมชนตองศกษำตนเองวำในชมชนมควำมรอะไร และเกษตรกรในชมชนรวมกนวเครำะหและคดเลอกทรพยำกรตำง ๆ ทอยในชมชนทอยในรปแบบตำง ๆ เชน ทรพยำกรทองถน ประเพณ หรอภมปญญำ เปนตน

2. การเสาะหาความร ชมชนรวบรวมองคควำมรทเกยวของทงทกระจดกระจำยอยในแหลงตำง ๆ ใน รปแบบทหลำกหลำย เชน กำรจดบนทก บนทกเสยงหรอบนทกภำพกำรถำยทอดภมควำมรจำกปรำชญชำวบำนหรอจำกเกษตรกรทท ำอำชพ เปนตน

3. การเปลยนความร เปนองคควำมรทน ำมำเรยบเรยงและจดหมวดหมเพอใหชมชนทจะน ำควำมรไปประกอบอำชพในชมชน อกทงตองน ำองคควำมรทมอยในชมชนมำรอยเรยงเปนเรองเลำ เชน กำรเลำเรองรำวของควำมเปนมำของอำชพ ควำมร/ทกษะทตองใช เงนลงทนทตองเตรยม แรงงำน/อปกรณ/วตถดบทตองใช กำรลงมอท ำ กำรตงรำคำและกำรตลำด เปนตน

4. การตรวจสอบความพรอม โดยกำรน ำองคควำมรทจดท ำมำตรวจสอบควำมสมบรณและควำมถกตองกบตวเกษตรกรทมควำมรและควำมเชยวชำญ กอนจะเปลยนเปนองคควำมรทสำมำรถถำยทอดกบชมชนอนได อยำงเชน กำรมวตถดบ วสดอปกรณ ของชมชน หรอแมแตตวอยำงบรรจภณฑ ทงนชมชนสำมำรถหำสอตำง ๆ ทจะศกษำควำมรเพมเตม เชน หนงสอ แผนพบ คลปวดโอ เปนตน

5. การน าองคความรสอาชพ โดยกำรน ำองคควำมรไปเผยแพรใหชมชนอน น ำไปใชในประกอบอำชพ เชน หนงสอหรอคมอกำรประกอบอำชพ เวปไซตกำรจดกำรควำมรตำง ๆ รวมถงนทรรศกำรตำง ๆ ทมกำรจดงำนกำรสรำงอำชพ เปนตน

6. การแลกเปลยนความร เปนขนตอนทชมชนตองเชญบคคลทมประสบควำมส ำเรจในกำรประกอบอำชพมำแลกเปลยนประสบกำรณซงกนและกน ท ำใหไดเปดควำมรหรอองคควำมรใหม ๆ รวมถงน ำไปพฒนำตอยอดและสรำงเครอขำยกำรเรยนรใหเปนวธชวตของเกษตรกรในชมชน

โสตทศนท # 10.5 กรณตวอยางการจดการความรในหนวยงานรฐวสาหกจ กจกรรมกำรจดกำรควำมรของธนำคำรเพอกำรเกษตรและสหกรณกำรเกษตร สรปไดดงน

กจกรรมการจดการความร

กจกรรม

1. กำรบงชควำมร (knowledge identification)

- กำรจดท ำแผนแมบททรพยำกรมนษย - กำรสนบสนนพนธกจดำนกำรขบเคลอนกำรเพมประสทธภำพกำรท ำงำน - กำรเสรมสรำงทรพยำกรมนษยใหเปนคนเกงเพอเพมขดควำมสำมำรถในกำรด ำเนนธรกจ

2. กำรสรำงและแสวงหำควำมร (knowledge creation and acquisition)

- กำรเรยนรจำกปญหำในกำรปฏบตงำนจรง - กำรสรำงองคควำมรสรำงเวทแลกเปลยนเรยนร - กำรก ำหนดประเดนเรยนรจำกปญหำกำรท ำงำนของสวนงำน - กำรใชขอมลสำรสนเทศจำกแหลงควำมรตำง ๆ ทงภำยในและภำยนอก - กำรแกปญหำน ำไปสกำรทดลองปฏบต - กำรน ำองคควำมรใหมทเหมำะสมกบองคกร - กำรวำงแผนยทธศำสตรของ ธ.ก.ส.

3. กำรจดควำมรใหเปนระบบ (knowledge organization)

- กำรขบเคลอนกำรจดกำรควำมรโดยมกำรเรยนร - กำรจดท ำยทธศำสตรกำรขบเคลอนองคกรแหงกำรเรยนรของธ.ก.ส. - กำรเผยแพรสรำงควำมเขำใจวสยทศนกำรพฒนำระบบกำรจดกำรเรยนร - กำรสงเสรมใหเกดเครอขำยกำรเรยนรและด ำเนนกำรขบเคลอน

4. กำรประมวลและกลนกรองควำมร (knowledge codification and refinement)

- กำรวจยกระบวนกำรสบคน - กำรสงเครำะหตนแบบกำรจดกำรควำมรทตอบสนองพนธกจ - กำรน ำองคควำมรทไดรบกำรพฒนำ - กำรทดลองปฏบตจนสำมำรถน ำไปปฏบตไดจรง - กำรสรปบทเรยนจำกกำรปฏบต

5. กำรเขำถงควำมร (knowledge access)

- กำรเสรมสรำงบรรยำกำศสนบสนน - กำรแลกเปลยนเรยนรซงกนและกน - กำรก ำหนดกำรเรยนรผำนระบบคอมพวเตอร - กำรน ำกระบวนกำรสงเสรมชมชนนกปฏบต - กำรสรำงเครอขำยกำรเรยนรมำใชในงำนธนำคำร - กำรเปนองคกรแหงกำรเรยนรของ ธ.ก.ส. - กำรจดกำรควำมรเพอสรำงมลคำเพมใหองคกร

6. กำรแบงปนแลกเปลยนควำมร (Knowledge Sharing)

- กำรเปนศนยกลำงในกำรแลกเปลยนเรยนร

- กำรแบงปนประสบกำรณและควำมคดเหน

- กำรเปนองคควำมรของชมชนนกปฏบตวธปฏบต

- กำรน ำไปปรบใชกบกำรท ำงำนไดผำนระบบอนเตอรเนต

- กำรพฒนำคณภำพสนเชอ

- กำรจดกำรหนคำงช ำระ

7. กำรเรยนร (Learning)

- กำรสรำงควำมพรอมใหมทนเพยงพอ - กำรยกยองควำมเปนเลศของพนกงำน - กำรจดกลมประเภทองคควำมร - กำรวเครำะหควำมสมพนธระหวำงองคควำมร - กำรถอดบทเรยนและสรปองคควำมรปจจยส ำคญสควำมส ำเรจ - กำรท ำเปนโครงกำรจดกำรควำมรจำกวธปฏบต - กำรวเครำะหองคควำมรทสอดคลองกบยทธศำสตรของธนำคำร

ปจจยเออความส าเรจในการจดการความรของธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร

1. ผน ำก ำหนดนโยบำยชดเจนในกำรมงสกำรเปนองคกรแหงกำรเรยนร 2. วฒนธรรมองคกรเออตอกำรเรยนร 3. ลกษณะงำนของธนำคำรเออตอกำรแลกเปลยนเรยนร

ปจจยอปสรรคในการจดการความรของธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร

1. กำรเจรญเตบโตของธนำคำรทมงผลก ำไร 2. พนกงำนรนใหมอำจมกำรรบเอำควำมคดและวธกำรด ำรงชวตสมยใหม

โสตทศนท # 10.6 ปจจยเออความส าเรจ และปจจยอปสรรคในการจดการความรของหนวยงานรฐวสาหกจ ปจจยเออความส าเรจในการจดการความรของหนวยงานรฐวสาหกจ

1. ภำวะผน ำ 2. กำรแลกเปลยนเรยนร 3. กำรน ำเทคโนโลยมำใช 4. กำรใหรำงวล 5. กำรจดกระบวนกำร 6. กำรจดโครงสรำง

ปจจยอปสรรคในการจดการความรของหนวยงานรฐวสาหกจ 1. ดำนผบรหำร

2. ดำนกำรก ำหนดนโยบำย 3. ดำนกำรขบเคลอน 4. ดำนกำรมสวนรวม 5. ดำนกำรปฎบตงำน 6. ดำนงบประมำณ

โสตทศนท # 10.7 แนวคดเกยวกบการจดการความรในหนวยงานเอกชน กำรจดกำรควำมรในหนวยงำนเอกชนทมวตถประสงคและเปำหมำยชดเจน ไดแก กำรบรหำรกจกำรใหเกดผลก ำไรหรอประโยชนของผถอหนสงสดในระยะยำว เพอใหกจกำรด ำรงอยไดทำมกลำงกำรแขงขนทรนแรง ดงนนจงจ ำเปนตองเสรมสรำงควำมเขมแขงและขดควำมสำมำรถทำงกำรแขงขนอยตลอดเวลำเพอใหกจกำรหรอสนคำและบรกำรของตนมควำมโดดเดนแตกตำงหรอมตนทนต ำกวำคแขงขน กำรใชควำมรควำมสำมำรถของคนในองคกรนน ๆ สรำงควำมเขมแขงของกจกำรดงกลำวไดอยำงตอเนองและยงยน กระบวนการจดการความรของหนวยงานเอกชน ไดแก

1. การบงชความรและขอมล ตวชวดทมผลตอกำรบรรลวสยทศนเปำหมำยและกลยทธขององคกรทงนจะตองขอควำมเหนจำกทกหนวยงำนทเกยวของหรอแมกระทงผทมสวนไดสวนเสยภำยนอกเพอใหครอบคลมทวถงทกประเดน

2. การสรางและแสวงหาความร เพอรวบรวมองคควำมรและผลกำรวดและวเครำะหทไดก ำหนดควำมตองกำรไวในทงนสำมำรถหำแหลงควำมรและขอมลจำกทงจำกหนวยงำนเอกชนภำยในและภำยนอกหนวยงำน

3. การจดความรใหเปนระบบ ด ำเนนกำรจดท ำระบบในกำรจดเกบองคควำมรขอมลและสำรสนเทศตำง ๆ ทไดเพอใหพรอมใชงำนส ำหรบผทเกยวของและสำมำรถอำงองไดในกำรจดเกบขอมล

4. การประมวลและกลนกรององคความร หนวยงำนเอกชนตองด ำเนนกำรตงคณะท ำงำนทมองคควำมร

5. การเขาถงความรขอมลสารสนเทศ องคควำมรทงหมดทเกดขนในหนวยงำนเอกชนตองพรอมใชงำนและพนกงำนทเกยวของสำมำรถเขำถงไดอยำงสะดวกสบำยและมประสทธภำพ

6. การแบงปนแลกเปลยนความร หลงจำกสรำงควำมพรอมในเรองระบบกำรจดเกบและพรอมใชงำนไปแลวนนหนวยงำนเอกชน มกำรน ำองคควำมรไปใชงำนและน ำผลทไดมำแลกเปลยนดวยวธตำง ๆ

7. การเรยนรหลงจากการแลกเปลยนเรยนร กำรน ำควำมรไปปฏบตจรง สงผลใหมกำรสรำงองคควำมร ใหมและฐำนองคควำมรของหนวยงำนเอกชนขยำยใหญขน

โสตทศนท # 10.8 กรณตวอยางการจดการความรของหนวยงานเอกชน กระบวนการจดการเรยนรของบรษทเอสซจ (SCG)

ในสวนของกระบวนกำรจดกำรควำมรของบรษทเอสซจ (SCG) ซงไดจำกกำรสงเครำะหของบรษทเอสซจ (SCG) ทมกำรจดกำรควำมร และเปนกรณศกษำของกำรจดกำรควำมร ดงน

ก จ ก ร ร ม ก า รจดการความร

กจกรรม

1. กำรบงชควำมร (knowledge identification)

- กำรส ำรวจตวเองโดยใหพนกงำนกรอกขอมลในแบบฟอรมทเปนเอกสำรหรอทำงคอมพวเตอร วำ “ร” วำตวเองรอะไร ไมรอะไร และ “ไมร” วำตวเองรอะไร ไมรอะไร

- กำรท ำกำรจดกำรควำมร ดำนควำมคด ดำนสมรรถนะของพนกงำน กำรฝกอบรมของพนกงำน รวมถงกำรใหค ำปรกษำของพนกงำน

2. กำรสรำงและแสวงหำควำมร (knowledge creation and acquisition)

- กำรท ำงำนสำมำรถตงค ำถำมไวในระบบ ผเชยวชำญในแตละหมวดหมจะไดรบอเมล แจงใหเขำมำตอบ

- ผ เชยวชำญสำมำรถเขำไปตอบและทสำมำรถเขำมำอำนค ำตอบไดตลอดเวลำ

- สำมำรถน ำไปเปนบรรทดฐำนในกำรท ำงำนได ผยงมขอสงสยในเรองนนสำมำรถเพมเตมค ำถำมตอไปไดไมตองเรมตนใหม

ก จ ก ร ร ม ก า รจดการความร

กจกรรม

3. กำรจดควำมรใหเปนระบบ (knowledge organization)

- น ำขอมลจำกกำรส ำรวจตวเองมำท ำตำรำงแสดงควำมสมพนธกบควำมรทองคกรตองกำรของหนวยงำน

- ทรำบวำควำมรทองคกรตองกำรนนมอยทพนกงำนคนใดบำง พนกงำนแตละคนมควำมรอะไรทองคกรตองกำร

- มอบหมำยงำนใหตรงกบควำมรควำมสำมำรถของพนกงำนแสวงหำควำมรทขำดโดยกำรซอเทคโนโลยจำงคนทมสมรรถนะทเหมำะสมกบงำน

4. กำรประมวลและกลนกรององคควำมร (knowledge codification and refinement)

- กำรคดเลอกหนงสอ ทนำสนใจ แลวแบงออกเปน หมวดหม เชน หมวด นวตกรรม หมวดกำรตลำด หมวดกำรพฒนำบคคล เปนตน

- หำผสนใจ ตวอยำงกำรสนทนำของบคคลทมควำมรกำรถำยทอดจำกคนสคน - กำรน ำเสนอ บนทกเนอหำลงในสอมลตมเดยเพอใหสำมำรถเผยแพรไดงำย - รวบรวม ผลงำนทงหมดไวเปนหมวดหมในฐำนขอมลควำมรขององคกร

5. กำรเขำถงควำมรขอมลสำรสนเทศ (knowledge access)

- ระบบบรหำรผใช เชน กำรลงทะเบยน กำรเกบ ขอมลของผใช - ระบบจดกำรเนอหำควำมร ไดแก กำรสรำง กำรจดเกบ กำรคนหำ และกำร

น ำไปใช - งำนระบบจดกำรกำรเรยนร ไดแก กำรจดผเรยน กำรจดวชำเรยน - กำรประเมนผล - กำรตดตอปฏสมพนธระหวำงผเรยนดวยกน หรอระหวำงผเรยนกบผสอน ระบบ

ชมชนนกปฏบต ไดแก กำรสรำงชมชน กำรจดกำรสมำชกของชมชน กำรตดตอสอสำรระหวำงสมำชกใน ชมชน

- ระบบแลกเปลยนเรยนร ระบบแผนทควำมร เพอใหทรำบวำควำมรท ตองกำร สำมำรถหำไดจำกทใดหรอจำกบคคลใด ระบบรำยงำน เพอทรำบขอมลเกยวกบกำรใชประโยชนของระบบรวมทง พฤตกรรมกำรใชงำนของผใช

ปจจยเออความส าเรจในการจดการความรของบรษทเอสซจ (SCG) กำรจดกำรควำมรบรษทเอสซจ (SCG) ซงประกอบดวย 6 องคประกอบ ดงน

1. กำรจดกำรกำรเปลยนแปลงและพฤตกรรม 2. กำรสอสำร 3. กระบวนกำรและเครองมอ 4. กำรฝกอบรมและกำรเรยนร 5. กำรวดผล 6. กำรยกยองชมเชยและใหรำงวล

โสตทศนท # 10.9 ปจจยเออความส าเรจ และปจจยอปสรรคในการจดการความรของหนวยงานเอกชน ปจจยเออความส าเรจในการจดการความรของหนวยงานเอกชน

1. ภาวะผน าและกลยทธ กำรทผน ำมกำรกำรวำงแผนโดยกำรคำดกำรณส งทจะเกดขนในอนำคตจำกกำรวเครำะหสภำพแวดลอมทเผชญอยทงจำกหนวยงำนเอกชนภำยในและภำยนอกเพอก ำหนดทศทำงเชงกลยทธและกลยทธทจะสรำงควำมไดเปรยบในกำรแขงขน

2. วฒนธรรมหนวยงาน สงส ำคญทจะชวยใหองคกรบรรลผลส ำเรจในกำรจดกำรควำมรไดในกำรแลกเปลยนและแบงปนควำมรระหวำงบคลำกรภำยในหนวยงำน

ก จ ก ร ร ม ก า รจดการความร

กจกรรม

6. กำรแบงปนแลกเปลยนควำมร (knowledge sharing)

- ก ำหนดเวลำทแนนอน ในเรองทเลำประสบกำรณหรอจำกกำรอำนหนงสอกำรสรปเรองเลำจำกหนงสอทอำน ประสบกำรณกำรไปดงำน

- กำรบนทกในสอทเผยแพรงำย เปน กำรถำยทอด ควำมรจำกตวบคคลสบคคล จำกบคคลสสอทเผยแพรตอไดงำยมผลในกำร กระตนใหเกดกำรแลกเปลยนเรยนรในองคกร

7. กำรเรยนร (learning)

- ระบบพเลยง” (mentoring system) โครงกำร “ถำยทอดควำมร และประสบกำรณจำกพนกงำนทใกลจะเกษยณ” ท ำกจกรรม “ทบทวนกำรกระท ำ หลงเสรจสน ภำรกจ” (after action review) ใหบรกำร

- กำรบนทกและจดเกบควำมรดวยเทคโนโลยมลตมเดย

3. ทกษะการเรยนร ควำมร ควำมสำมำรถ ทกษะ ควำมถนด และพนฐำนของบคลำกรตอทกษะกำรเรยนรทมมำกอนคณลกษณะทำงจตใจ ใหบคลำกรเกดควำมสนใจและใฝหำทจะเรยนรสงใหม ๆ อยเสมอ

4. การใชเทคโนโลยสารสนเทศ กำรน ำเทคโนโลยกำรสอสำรมำใชในกำรจดกำรควำมรเพอใหเกดควำมเขำใจทวถงในหนวยงำนเอกชน โดยใชเทคโนโลยทมประสทธภำพ เพอใหบคลำกรสำมำรถตดตอสอสำรและแลกเปลยนกนไดในทกระดบ

5. การวดผล กำรด ำเนนกำรเพอสนบสนนกำรวำงแผนกำรปรบปรงกำรด ำเนนกำรของหนวยงำนเอกชนในกำรสรำงนวตกรรมใหม โดยมกำรก ำหนดตวชวดทเหมำะสมและสอดคลองกบวสยทศนและเปำประสงคในเชงยทธศำสตรของหนวยงำน

ปจจยอปสรรคในการจดการความรของหนวยงานเอกชน

1. ผบรหาร ขำดกำรวำงแผนกำรบรหำรงำนในกำรจดกำรควำมร 2. เจาหนาท ขำดควำมพรอมทจะเรยนรหรอบคลำกรมปญหำในกำรท ำงำน 3. การประชาสมพนธ ขำดประสทธภำพในกำรกำรสรำงควำมสมพนธภำยหนวยงำนและ

ภำยนอกดวย 4. แหลงการเรยนร ขำดหนวยงำนและบคลำกร ในกำรมกระบวนกำรท ำงำนทมประสทธภำพ

และมผลกำรปฏบตงำนทมประสทธผล 5. สภาพแวดลอม ปจจยดำนสภำพแวดลอมกเปนสวนหนงในกำรเกดปญหำและอปสรรค

หนวยท 11 การจดการความรในดานการจดการทรพยากรดน น า ปาไมและชายฝง โสตทศนท # 11.1 สถานการณ ปญหาและเปาหมายการจดการความรในการจดการทรพยากรดน ประเทศไทยมจ ำนวนประชำกรเพมขนมำกเมอเปรยบเทยบกบอดต มปญหำตำงๆ อยำงมำกมำยเกดขนกบทรพยำกรทดนทมอยนอย จนมแนวโนมวำทรพยำกรทดนจะกลำยเปนทรพยำกรประเภท Non-renewable resources จงนบวำมควำมจ ำเปนอยำงยงทจะตองหำทำงจดกำรทรพยำกรทดนทมอยอยำงจ ำกด ใหสำมำรถใชประโยชนไดเพยงพอกบควำมตองกำรใชทเพมมำกขนอยำงมประสทธภำพ ทงยงตองค ำนงถงควำมจ ำเปนในกำรใชประโยชนในอนำคตอกดวย

สถานการณทรพยากรดนในภาพรวม สำเหตทท ำใหเกดควำมเสอมโทรมสรปไดดงน 1. สำเหตทเกดจำกสมบตของดนเปลยนแปลง 2. สำเหตจำกกำรใชประโยชนทดนไมเหมำะสม 3. สำเหตจำกภยพบตธรรมชำต

ปญหาการเสอมโทรมของทรพยากรดน ปญหำควำมเสอมโทรมของทรพยำกรดน เกดจำกสภำพดนตำงๆ สรปไดดงน 1.ดนเปรยวจด หรอดนกรดก ำมะถน 2. ดนอนทรย 3. ดนเคม 4. ดนทรำย 5. ดนตน 6. ดนในพนทลำดชนคอ

เปาหมายในการจดการความรดานทรพยากรดนในภาพรวม จำกสถำนกำรณและปญหำในกำรจดกำรทรพยำกรดนบำงประกำรดงทกลำวมำ อำจจะสรปเปนเปำหมำยของกำรจดกำรควำมรในกำรจดกำรทรพยำกรดนโดยภำพรวมไดดงภำพ

โสตทศนท # 11.2 กรณตวอยางการจดการความรในการจดการทรพยากรดน ชมชนต าบลหมมน อ าเภอสมเดจ จงหวดกาฬสนธ

กระบวนกำรวธกำรด ำเนนกำรจดกำรควำมรของศนยจดกำรดนปยชมชน กรณต ำบลหมมน อ ำเภอสมเดจ จงหวดกำฬสนธ ด ำเนนกำรโดย ใหบรกำรวชำกำรดำนดนและปยโดยกำรใหค ำปรกษำ แนะน ำกำรจดกำรดน และกำรใชปยทถกตองจดกระบวนกำรถำยทอดควำมรดำนดนและปย จดท ำแปลงเรยนร และจดสำธต เพอขยำยผลกำรใชปยเพอลดตนทนกำรผลต จดใหบรกำรตรวจวเครำะหดนดวยชดตรวจสอบ N P K และ pH ในดนแบบรวดเรว

โสตทศนท # 11.3 วเคราะหการจดการความรของกรณตวอยางและแนวทางการจดการความรในการจดการทรพยากรดน

บทเรยนทไดรบและการน าไปปรบใช สงทไดเรยนรในกำรท ำงำนของ ศดปช. ชมชนต ำบลหมมน อ ำเภอสมเดจ จงหวดกำฬสนธ ซงเปนบทเรยนส ำคญและน ำไปปรบใชในกำรจดกำรควำมรในทอนๆ ไดดงน

1. กำรมกลไกคอมกลม มศนยฯรวมในกำรจดกำรควำมรทชดเจน 2. มฐำนขอมลและกำรตรวจสอบคณภำพดนทชดเจนเพอกำรปรบปรง วำงแผนจดกำรดนได

อยำงถกตอง 3. กำรมองคควำมรทเปนรปธรรมเพอน ำไปแกไขปญหำไดอยำงแทจรง 4. กำรสรำงปจจยเออตำงๆ ตอกำรน ำควำมรไปสกำรปฏบตในกำรแกปญหำได 5. กำรมผน ำกลมทเขมแขงและมทกษะในกำรบรหำรจดกำรกลม 6. มกำรท ำงำนทตอเนอง มกำรตดตำมผลสมำชก 7. มรปธรรมไดแก กำรมคนตนแบบ มกลมตนแบบ มแปลงเรยนร สำธต แปลงทดสอบในพนท

เพอกำรเรยนรและใหค ำปรกษำไดจรง

รปแบบการจดการความรดานทรพยากรดน ในกำรจดกำรควำมรดำนทรพยำกรดน สงทส ำคญคอกำรใหบรกำรจดกำรควำมรคอกำรมกลไกจดกำรควำมรทชดเจนคอ ศดปช. ทมบทบำทในกำรใหบรกำรตรวจสอบ วเครำะหคณภำพดนในแปลงและกำรใหบรกำรวสดเพอกำรน ำควำมรไปสกำรปฏบตดงภำพ

ผลทเกดขนจากการจดการความร กำรจดกำรควำมรดำนทรพยำกรดน หำกมกำรจดกำรอยำงเหมำะสมจะท ำใหสงผลดงตอไปน

1. เกดเครอขำยสนบสนนกำรท ำงำนจำกหนวยงำนตำงๆ 2. เกดกำรจดท ำแผนพฒนำเกษตรกรและชมชน โดยก ำหนดหลกสตรและจดท ำแผนกำรเรยนร

หลกสตรตำงๆ 3. มกำรสรำงทมปฏบตกำรประจ ำศนยฯในกำรถำยทอดเทคโนโลยกำรจดกำรดน 4. มกำรใหบรกำรตรวจวเครำะหดน และค ำแนะน ำกำรปรบปรงบ ำรงดน เบองตนใหแกสมำชก

เพอเรยนรและใชขอมลเหลำนนในกำรจดดนของตนเอง 5. เกดกำรกระบวนกำรเรยนร ถำยทอดควำมรดำนกำรจดกำรดน รวมทงดำนอนๆ ทเกยวของ

ในกำรลดตนทนกำรผลต 6. มฐำนขอมล สถำนทตง ศดปช. แปลงของสมำชก ผลกำรวเครำะหดน ค ำแนะน ำกำรกำร

จดกำรดน และผลผลตทไดจำกกำรปฏบตในไรนำของเกษตรกรสมำชก 7. มกำรจดท ำแปลงเรยนร และจดสำธต 8. มกำรเชอมโยงเครอขำย ศดปช. ในระดบจงหวด และระดบประเทศท ำใหเกดกำรแลกเปลยน

เรยนร

9. เปนศนยกลำงรองรบโครงกำร ทภำครฐหนวยงำนตำงๆ จะน ำโครงกำรทเกยวของลงไปบรณำกำรงำน และงบประมำณรวมกน

10. มกำรจดหำแหลงเงนทนเพมเตม จำกองคกรปกครองสวนทองถน และหนวยงำนอนๆ 11. ประชำสมพนธผลงำน และควำมกำวหนำของ ศดปช. ผำนสอ ในระดบตำงๆ อยำง

สม ำเสมอ

ปจจยทเกยวของกบความส าเรจในการจดการความร 1. ดานภายในชมชน 1) กำรตระหนกตอผลกระทบทเกดขนจำกทรพยำกรดนทไมสมบรณกบกำรผลตทำงกำรเกษตรของเกษตรกร 2) กำรรวมกลมของเกษตรกรเปน ศดปช.ทเขมแขงและมกำรจดกำรรวมกน 3) กำรมศนยรวมในกำรเรยนรและบรกำรขอมลขำวสำรทเกยวของเพอบรกำรแกสมำชกในชมชน 4) ควำมสำมำรถในกำรเชอมโยงในกำรเรยนรสกำรปฏบตจรงในกำรแกปญหำดนทเปนรปธรรม 5) กำรมจดสำธตและมวทยำกรทองถน คนตนแบบทชดเจนในชมชนทสำมำรถใหกำรเรยนรและเปนทปรกษำแกสมำชกได 6) กำรใหบรกำรและจดหำวศดอปกรณทจ ำเปนในรำคำถกแกสมำชกเพอสำมำรถน ำไปปฏบตในกำรปรบปรงบ ำรงดนไดจรงภำยหลงกำรเรยนรรวมกน 7) กำรชวยเชอมโยงหนวยงำนองคกรตำงๆ ในกำรสนบสนนเกษตรกรทงดำนขอมล ควำมรและอนๆ 8) กำรรวมทน กำรจดกำรทนเพอกำรเรยนรและแกไขปญหำดนรวมกนของสมำชก 2. ดานภายนอกชมชน 1) กำรสนบสนนจำกหนวยงำนตำงๆ ในดำนวชำกำร กำรจดกจกรรมเพอกำรเรยนรลกษณะตำงๆ 2) กำรตดตำมผลกำรจดกำรดนอยำงตอเนองเพอชวยแกไขปญหำและประสำนงำนกบเกษตรกรและ ศดปช. 3) กำรใหบรกำรตรวจวเครำะหดนรำยแปลงแกเกษตรกรอยำงทงถง 4) กำรสนบสนนงบประมำณในกำรจดกำรเรยนรแกศดปช.เพอใหสำมำรถจดกจกรรมเรยนรใหแกสมำชกและชมชนอยำงตอเนอง 5) กำรมฐำนขอมลดน แผนทดน แผนทกำรใชประโยชนจำกทดนทเปนปจจบนและเปนขอมลระดบชมชนทเกษตรกรสำมำรถเขำถงและเรยนรไดงำย 6) กำรเสรมศกยภำพดำนควำมรและขอมลแกคณะกรรมกำร ศดปช.เพอใหคณะกรรมกำรมควำมร มขอมลและสำมำรถแนะน ำแกไขปญหำใหแกเกษตรกรได

แนวทางการจดการความรดานทรพยากรดน 1. ดานเกษตรกร 1) กำรรวมตวกนเปนกลมเพอชวยกนจดกำรทรพยำกรดนในระดบชมชน 2) กำรจดกำรเรยนรกำรจดกำรทรพยำกรดนอยำงตอเนองบนฐำนของปญหำทรพยำกรดนในแตละพนท 3) เกษตรกรตองมขอมลและแผนกำรจดกำรทดนรำยฟำรมของตนเอง 2. ดานกลมเกษตรกร 1) เกษตรกรตองมกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรดนรวมกนในลกษณะกลมโดยเฉพำะทรพยำกร ดนในบำงลกษณะบำงพนท ทจ ำเปนตองจดกำรรวมกนไมสำมำรถจดกำรคนเดยวได 2) จดท ำแผนงำนโครงกำร กำรจดกำรดนทชดเจนระดบกลมและระดบชมชน 3. ดานหนวยงานตางๆ 1) จดท ำขอมลเพอสนบสนนใหเกษตรกรไดเรยนรและมขอมลในกำรตดสนใจจดกำรทรพยำกรดนของตนเองได 2) กำรใหบรกำรตรวจวเครำะหดนอยำงทวถงและรวดเรวเพอใหเกษตรกรสำมำรถใชในกำรแกไขปญหำดนได 3) กำรจดท ำแผนสงเสรมกำรจดกำรดนในระดบพนทและระดบตำงๆ ทชดเจน 4. ดานหนวยงานทองถน 1) ก ำหนดเปนนโยบำยระดบทองถนในกำรจดกำรทรพยำกรดนระดบพนท ทรบผดชอบ 2) สนบสนนงบประมำณในกจกรรมกำรจดกำรทรพยำกรดนใหแกเกษตรกรและกลมเกษตรกร 3) รณรงคใหชมชนในพนทรวมกนอนรกษและฟนฟทรพยำกรดนรวมกน 5. ดานนโยบาย 1) จดท ำนโยบำยและแผนกำรจดกำรทรพยำกรดนแบบบรณำกำรทงในมตหนวยงำน และมตประเดนกำรจดกำร 2) จดสรรงบประมำณเพอกำรจดกำรเรยนรดำนทรพยำกรดนแกทกระดบอยำงตอเนอง 3) สนบสนนใหหนวยงำนระดบ กรม เขต จงหวด อ ำเภอมศกยภำพในกำรใหบรกำรขอมล ขำวสำรและกำรใหบรกำรเรองทรพยำกรดนอยำงทวถง 4) จดชองทำง ระบบขอมลออนไลนเรองทรพยำกรดนใหเปนระบบและเพอทกระดบสำมำรถรยกใชงำนไดงำยและรวดเรว

โสตทศนท # 11.4 สถานการณ ปญหา และเปาหมายการจดการความรในการจดการทรพยากรน า

สถำนกำรณควำมตองกำรใชน ำของมนษยแบงออกเปน 3 ดำนทส ำคญ คอ กำรใชน ำเพอกำรเกษตร อตสำหกรรม และกำรอปโภคและบรโภคในครวเรอนซงจะเกดขนอยำงสม ำเสมอตลอดป สวนควำมตองกำรใชน ำเพอกำรเกษตรจะเกดขนเฉพำะในฤดเพำะปลก ทงน โดยภำพรวมแลวควำมตองกำรใชน ำทกประเภทเพมขนตลอดมำ ปรมำณน ำทมอยในฤดแลงไมเพยงพอกบควำมตองกำรทเกดขน หลำยพนทไมสำมำรถจดสรรน ำชลประทำนเพอกำรเพำะปลกในฤดแลงได และนบวนปญหำกำรขำดแคลนน ำในฤดแลงจะยงทวมำกขน นอกจำกน ยงมปญหำดำนควำมเสอมโทรมของทรพยำกรน ำ จำกกจกรรมของมนษยซงมบทบำทส ำคญทกอใหเกดควำมเสอมโทรม กำรเปลยนแปลงทเดนชด 2 ประกำร คอ 1. กำรตนเขนของแหลงน ำ 2. กำรเสอมสภำพของแหลงน ำ

ปญหาการเสอมโทรมของทรพยากรน า ปญหำควำมเสอมโทรมของทรพยำกรน ำ มหลำยประกำร ไดแก 1. กำรบกรกท ำลำยปำตนน ำล ำธำรเพอกำรคำและเกษตรกรรมกำรท ำใหปำตนน ำอยในภำวะวกฤต 2. กำรใชทดนไมถกตองตำมหลกเกณฑกำรก ำหนดชนคณภำพลมน ำและสมรรถนะของทดนท ำใหเกดกำรพงทะลำยของหนำดนเปนตะกอนลงสแหลงน ำ 3. ขำดกำรอนรกษดนและน ำในพนทเกษตรกรรม 4. มลพษทำงน ำจำกโรงงำนอตสำหกรรม กำรปลอยน ำเสยจำกครวเรอน กำรปลอยของเสยจำกกำรเพำะเลยงสตวน ำ กำรใชสำรเคมทำงกำรเกษตร ท ำใหคณภำพน ำในแหลงน ำต ำกวำเกณฑมำตรฐำน 5. เกดกำรขำดแคลนน ำ ทงในบำงฤดกำลและอยำงตอเนองในบำงพนท 6. กำรขยำยตวของชมชนและอตสำหกรรมอยำงไมมกำรวำงแผนในบำงพนทท ำใหเกดกำรแยงชงกำรใชน ำ และใชน ำอยำงเกนพอด และท ำใหบำงชมชนขำดโอกำสหรอไมไดรบกำรจดสรรน ำอยำงเปนธรรม 7. กำรขำดกำรวำงแผนและจดกำรน ำอยำงเหมำะสม 8. กำรไมยอมรบหรอขำดกำรบรณำกำรควำมร ภมปญญำ กำรจดกำรควำมรดำนทรพยำกรน ำของชมชนกบหนวยงำนทรบผดชอบ ท ำใหกำรจดกำรน ำรวมศนยทภำครฐท ำใหไมสำมำรถแกปญหำระดบพนทได 9. องคกรชมชนเพอกำรจดกำรทรพยำกรน ำไมไดรบกำรยอมรบและยงไมเขมแขงพอทจะเปนกลไกส ำคญในกำรจดกำรทรพยำกรน ำได

เปาหมายของการจดการความร (Knowledge Vision :KV)

โสตทศนท # 11.4 กรณตวอยางการจดการความรในการจดการทรพยากรน า: กรณแพรกหนามแดง จงหวดสมทรสงคราม กระบวนการ วธการจดการความร ชมชนแพรกหนามแดง ชมชนแพรกหนำมแดงมกระบวนกำรในกำรด ำเนนงำนจดกำรควำมร ดงน 1. การจดเวทเลกๆ ตามหมบานเพอหาแกนน ารวมและคนขอมลเบองตน

ทรพยากรน ามการจดการอยางเหมาะสมเปนฐานในการผลตและด ารงชพของชมชนและ

ประเทศอยางยงยน

สภาพปญหาทเกยวของกบ ทรพยากรน า และชมชน

การขาดแหลงน าตนทน

คณภาพน า เสอมโทรม

ขาดการวางแผน และการจดการ

ความขดแยง การขาดแคลนน า

การบกรกท าลายปา

ตนน า

ขาดการอนรกษ

ขาดการกกเกบน า

ในพนท

ภาวะโลกรอน

ฯลฯ

มลพษจากอตสาหกรรม

แหลงทอยอาศย ชมชน

ขยายตว

สารพษจากกจกรรมตางๆ

ฯลฯ

ขาดการวางแผนรวมกน

ไมมแผนการจดการน า

ในระดบพนน าชดเจน

องคความรเทคโนโลยและการ

จดการไมเหมาะสม

องคกรชาวบานยงไมเขมแขง

ฯลฯ

การกระจายไมเปนธรรม

การขดแยงระหวาง

กจกรรมทใชน าตางกน

ละเลยสทธชมชนในการ

จดการน า

ฯลฯ

เรมตนกำรชแจงดวยกำรเปด “เวทยทธศำสตรลมน ำ” โดยกำรเชญคนทง 6 หมบำนรวมทงขำรำชกำรทองถน ก ำนน ผใหญบำนใหเขำรวมเวท 2. การจดเวทต าบลเพอสะทอนขอมล โดยเชญชำวบำนทง 6 หมบำน แกนน ำชมชน เยำวชน ประชำคมคนรกแมกลอง ส ำนกงำนจงหวด ผวำรำชกำรจงหวด ปลดอ ำเภอ นำยอ ำเภอ อบต. ตวแทนกรมชลประทำน หอกำรคำจงหวด เพอสรปกำรท ำงำนเบองตน และสะทอนขอมลทไดจำกกำรจดเวทใน 6 หมบำน ในเวทระดบต ำบล 3. การจดวงคยเลกๆ เพอเจาะลกขอมล ทมงำนเกบขอมลตอโดยกำรใหแกนน ำแตละหมทคนพบจำกกำรท ำงำนทผำนมำไปเชญชวน “ผเฒำ ผแก” มำรวมวงสนทนำกบชำวบำน โดยอำศยชวงเวลำทชำวบำนวำงชวนกนคยเรอง “อดต” เกยวกบวถชวตทสมพนธกบน ำ ควำมเปลยนแปลง 4. การวเคราะหจดหมวดหมขอมลออกแบบ “ประตน าใหม” ขอมลทไดถกน ำมำวเครำะห จดหมวดหมรวมกบแกนน ำชมชน และผสงอำยภมปญญำทองถนมกำรพดคยถงปญหำทผำนมำทงหมดใหเขำใจ และวเครำะหวำตองมกำรออกแบบประตน ำใหมแทนประตน ำเดมของกรมชลประทำนทเปนบำนเหลกทบทงหมดทเปนชนวนแหงควำมขดแยง เพรำะประตเดมยำกตอกำรจดกำร เกดผลกระทบกบวถคนสองฝงเมอมกำรเปด-ปดประตน ำมำนำนกวำ 20 ป

ภำพ บำนประตน ำใหมทชมชนออกแบบ 5. การตรวจสอบและสะทอนขอมล จำกนนแกนน ำกน ำขอมลมำจดเวทระดบต ำบลเพอใหชวยตรวจสอบควำมถกตองและเตมเตมขอมล โดยจะสรปใหฟงทละหมวำ “จะเพมเตมแบบประตตรงไหนบำง มสวนไหนทตองปรบ” พรอมกบน ำขอมลทไดจำกกำรวเครำะหในเบองตนและแบบประตน ำใหมมำขอควำมเหนจนเหนรวมกนเปน

“แนวทำงกำรจดกำรน ำทเหมำะสมและเออประโยชนตอชมชนในต ำบลแพรกหนำมแดง” อนประกอบดวย 3 สวน คอ 1) การเปลยนแปลงรปแบบประตกนน า 2) การจดการน า สรปวำควรด ำเนนกำรในเรองตอไปน (1) กำรเปด-ปดประตกนน ำ (2) กำรขดลอกคลองธรรมชำต (3) กำรบ ำบดน ำเสยจำกแหลงมลพษ 3) การประสานงานองคการบรหารสวนต าบลแพรกหนามแดง เรองงบประมำณในกำรทดลองประตกนน ำรปแบบใหม รวมทงน ำเสนอตอประชำคมคนรกแมกลอง เพอน ำเสนอปญหำและแนวทำงกำรแกไขปญหำเรองรปแบบประตน ำผำนหอกำรคำจงหวด 6. การลงมอปฏบตการแกปญหา สบเนองจำกควำมเหนรวมของชำวบำนตอ “แบบประตกนน ำแบบใหม” ท ำใหชมชนตองกำรรตอไปวำจะไดผลจรงหรอไม จงตองมกำรทดลองใหรแจงอยำงนอย 2-3 ประต แกนน ำจงด ำเนนกจกรรมเพอระดมทนสรำงประตน ำอกบำนหนง รวมทงกำรเกบขอมลสภำพน ำ ผลกระทบตอวถชวตเปรยบเทยบระหวำงกำรม “แบบประตน ำใหม” กบทใช “ประตน ำแบบเดม” รวมกบกำรพยำยำมประสำนกบหนวยงำนอนในกำรจดกำรน ำตำม “แนวทำงกำรจดกำรน ำ” ทคนพบจนกระทงสำมำรถสรำงประตระบำยน ำไดและไดมกำรทดลองจนเปนทพอใจ 7. การสรปบทเรยน ขยายผล จำกกำรด ำเนนงำนของแกนน ำและเครอขำย โดยกำรสนบสนนจำกภำคเครอขำยท ำใหชมชนไดรบบทเรยน องคควำมร และเปนแหลงเรยนรทส ำคญในดำนกำรจดกำรน ำ กำรสรำงควำมรของชมชนและยงขยำยผลไปสกจกรรมอนๆ ของชมชนทหลำกหลำย โสตทศนท # 11.5 วเคราะหการจดการความรของกรณตวอยางและแนวทางการจดการความรในการจดการทรพยากรน า

บทเรยนทไดรบและการน าไปปรบใช ชมชนไดสรปสงทไดเรยนรในกำรท ำงำน ซงเปนบทเรยนส ำคญและน ำไปปรบใชในกำรจดกำรควำมรในทอนๆ ไดดงน 1. ใชหลก 5 ร ทมแกนน ำใชหลก 5 ร เปนเสมอนคำถำทท ำใหงำนบรรลผลในทำมกลำงควำมขดแยง ควำมยำกล ำบำกในกำรดงกำรมสวนรวม ซงประกอบไปดวยกำรรวมคด รวมตดสนใจ รวมท ำ รวมตรวจสอบ และรวมรบประโยชน 2. การจดระบบการท างาน ทผำนมำชมชนสรปวำ ยงมขอเสยอย คอ ท ำงำนยงไมคอยเปนระบบ บำงครงกมกำรแบงบทบำทในกำรเกบขอมล กำรจดเวท แตบำงครงกไมไดแบง กำรสรปบทเรยน

บำงครงกไมม ซงควรจะมกำรจดระบบกำรท ำงำนใหดมำกขน เพรำะเปนประโยชนตอกำรปรบกำรท ำงำนใหดขน 3. การบนทก เปนควำมยำกล ำบำก เปนควำมกงวลของชมชนทจะตองมกำรบนทก เนองจำกปกตชำวบำนจะสำมำรถพดได แตเขยนไมคอยเปน สรปขอมลกไมคอยถกบำงครงจงตองใหเยำวชนชวย 4. การรจกปรบการท างานใหสอดคลองกบสถานการณ ทมงำนไดเรยนรวำในกำรท ำงำนตองรจกกำรปรบตว ปรบแผนกำรท ำงำน ปรบวธกำรใหสำมำรถด ำเนนงำนตอไปได 5. การใหความหมาย แนวคดการท างาน กำรท ำงำนท ำใหทมงำนเขำใจควำมหมำยวธกำรคนหำควำมรทซกซอนอยในพนทเพอแกปญหำทเกดขน หรอเขำใจกำรคนหำควำมจรง คนหำขอมล องคควำมร ขอเทจจรง 6) การท างานดวยใจ งบประมาณเปนเรองรอง กำรมองกำรแกปญหำควำมตงใจในกำรแกปญหำเปนตวตง ไมไดมองทตวงบประมำณ แตท ำงำนดวยใจ มกำรเคลอนงำนกนอยำงตอเนองและประหยด ถำจ ำเปนตองกำรงบประมำณสนบสนนบำงสวนกระดมจำกแหลงตำงๆ หรอมวธกำรอนทจะน ำเงนมำสมทบชวยกน

ผลทเกดขนจากการจดการความร กำรจดกำรควำมรดำนทรพยำกรน ำ หำกมกำรจดกำรอยำงเหมำะสมจะท ำใหสงผลดงตอไปน 1. ชมชนสำมำรถแกไขปญหำดำนทรพยำกรน ำและสำมำรถจดกำรปำตนน ำได สงผลใหชมชนมทรพยำกรน ำทเพยงพอตอกำรผลต กำรยงชพและมคณภำพชวตทดขน 2. เกดกำรเรยนรรวมกนของชมชนและระหวำงเครอขำย ภำค เกดกำรเรยนรดวยตนเอง 3. เสรมสรำงศกยภำพกำรพงพำตนเองและควำมเขมแขงของชมชน 4. สำมำรถสรำงควำมตระหนกของชมชน สงคม และมจตส ำนกรวมกนในกำรอนรกษจดกำรทรพยำกรน ำ ปำตนน ำและสงแวดลอมทเชอมโยงกนอยำงเปนระบบ 5. กอใหเกดควำมสำมคคและควำมรวมมอของชมชนและภำคตำงๆ ทเกยวของ 6. ท ำใหสำมำรถลดควำมขดแยงในชมชนในเรองกำรจดกำรน ำได 7. เกดกระบวนกำรเรยนรในชมชนในกำรแกปญหำ 8. ชมชนเหนคณคำและประโยชนจำกกำรใชควำมรทมอยในทองถนมำจดกำรตวเองทเรยกวำ “ภมปญญำทองถน” 9. กอใหเกดกลมกจกรรมในชมชนทหลำกหลำย 10. เกดกำรบรณำกำรในกำรท ำงำนรวมกนของหนวยงำนภำคตำงๆ และกบชมชนมำกขนกวำเดม 11. เกดกำรปรบทศนคต ทำท และกำรท ำงำนระหวำงภำครฐ ชมชน และกอใหเกดแผนรวมกนทเปนรปธรรมในกำรจดกำรทรพยำกรน ำ

ปจจยทเกยวของกบความส าเรจในการจดการความร 1. ดานภายในชมชน 1) กำรด ำเนนกำรของชมชนจ ำเปนตองอำศยกำรมสวนรวมของสมำชกในชมชน จำกกลมตำงๆ 2) กำรสงเสรมคนรนใหมใหเรยนรเชอมโยงควำมร ภมปญญำชมชน และตระหนกถงคณคำ ควำมส ำคญของทรพยำกรน ำและภมปญญำในกำรจดกำร 3) กำรสรำงจตส ำนกเนองจำกหำกชมชนขำดจตส ำนกรวมกนในกำรจดกำรทรพยำกรน ำและทรพยำกรทเกยวของ 4) มำตรกำรสรำงควำมรใหม กำรตอยอดภมปญญำดงเดมทเหมำะสมกบบรบทของทองถนและสถำนกำรณท ำใหมนวตกรรมกำรจดกำรทเหมำะสม 5) ทศนะตอควำมส ำคญของแหลงน ำ 6) ผน ำและนกกำรเมองทองถนทจะมสวนส ำคญในกำรสนบสนนชวยเหลอประสำนงำนเพอแกปญหำ 7) กำรมเวทเรยนรทงภำยในและภำยนอกชมชนอยำงตอเนอง กำรขวนขวำยหำขอมลควำมรมำแลกเปลยน ถกเถยง อยำงจรงจง เพอน ำไปสกำรจดกำรน ำอยำงเหมำะสมในแตละบรบท 2. ดานภายนอกชมชน 1) หนวยงำนภำยนอกซงตองมองทรพยำกรน ำอยำงเชอมโยงในมตตำงๆ จงจะท ำใหควำมรและเทคนควธกำรทใชในกำรจดกำรทรพยำกรไมเปนแบบแยกสวน 2) นโยบำยไมควรใหควำมส ำคญและมงกำรจดกำรน ำเพอสนบสนนภำคอตสำหกรรมและเมอง ท ำใหภำคเกษตรกรรมและชมชนขำดโอกำสในกำรเขำถงกำรใชประโยชน 3) กำรรกรำนแยงชงจำกภำคอนๆ ดำนเทคโนโลยกำรจดกำรและกำรเขำถงศนยอ ำนำจท ำใหเกดกำรแยงชงทรพยำกรน ำทชมชนไมอำจรงรบตอบโตได 4) ทรพยำกร งบประมำณ สนบสนนกำรสรำงควำมร และใชควำมรในกำรจดกำรทรพยำกรอยำงเพยงพอและตอเนอง 5) องคกรชมชนทมกำรจดกำรน ำและสรำงควำมรในกำรจดกำร ขำดกำรรบรองจำกหนวยงำนภำครฐ 6) กระบวนกำรในกำรจดกำรควำมรของหนวยงำนขำดกำรออกแบบใหเหมำะสมกบปญหำ บคคลเปำหมำย และขำดกำรใหควำมส ำคญกบผลสมฤทธของกำรเรยนรอยำงจรงจง

แนวทางการจดการความรดานทรพยากรน า 1. องคกรภำครฐ หนวยงำนตำงๆ ทเกยวของ ควรมกำรจดกำรทรพยำกรน ำโดยใหควำมส ำคญกบองคควำมรและภมปญญำของทองถนเพอน ำมำเปนขอมลฐำนงำนพฒนำ

2. องคกรปกครองสวนทองถนควรมบทบำทในกำรสงเสรมสนบสนนใหชมชนไดใชควำมร ในกำรจดกำรทรพยำกรน ำและชวยเชอมประสำนงำนให 3. สงเสรมใหมกำรศกษำ สรำงควำมร เพอกำรจดกำรทรพยำกรน ำในแตละพนท แตละกรณและไดใชควำมรทเหมำะสม 4. หนวยงำนภำค องคกรตำงๆ ควรใชควำมรในกำรวำงแผนและตดสนใจในกำรจดกำรทรพยำกรโดยเนนควำมรทหลำกหลำยมำกกวำกำรใชควำมรลกษณะเดยวในกำรจดกำร 5. สงเสรมใหเกดกำรเรยนร เชอมโยงสหลกสตรทองถน กำรสบสำนควำมรสกำรเรยนรในหลกสตรและสถำนกำรณจรงของชมชน เพอสรำงกำรเรยนรแกเยำวชนและสงคม 6. สงเสรมใหเกดเครอขำยชมชนและผรในกำรจดกำรทรพยำกรน ำเพอกำรขบเคลอนใหตอเนองและเปนรปธรรม 7. รณรงคเผยแพรประชำสมพนธควำมรในชวงทำงตำงๆ และรปแบบวธกำรตำงๆ เพอกอใหเกดกำรเรยนรทเหมำะสม 8. ก ำหนดใหมกฎหมำยรองรบกลม ชมชนทมกำรจดกำรน ำ และใหควำมส ำคญตอสทธของชมชนในกำรจดกำรทรพยำกร 9. สงเสรมออกแบบกำรใชวฒนธรรมทองถนเปนสอเพอกำรเรยนรและสรำงคน สรำงควำมรวมมอ ไมใชเพยงแตรปแบบแตสงเสรมใหประเพณวฒนธรรมยงคงเปนพลงส ำคญในกำรขบเคลอนกำรจดกำรทรพยำกรน ำและชมชน โสตทศนท # 11.6 สถานการณ ปญหาและเปาหมายการจดการความรในการจดการทรพยากรปาไม

ปญหาของทรพยากรปาไมในภาพรวม ส ำหรบปญหำของทรพยำกรปำไมในภำพรวมเพอน ำไปสกำรก ำหนดเปำหมำยในกำรจดกำรควำมรดำนทรพยำกรปำไมในภำพรวม สรปไดดงน 1. กำรขยำยตวของชมชนเพอตงถนฐำนทอยอำศยในเขตพนทปำ 2. กำรบกเบกท ำไรเลอนลอย ไรถำวรพนทกำรเกษตร 3. กำรบกรกพนทปำเพอยดครองพนทเปนกรรมสทธ 4. กำรลกลอบตดไมท ำลำยปำเพอใชในครวเรอนและท ำเปนอตสำหกรรมโดยนำยทนผคำไม 5. กำรพฒนำเศรษฐกจทไมเหมำะสมของประเทศทเนนกำรสรำงรำยได กำรใหโอกำสแกเอกชนในกำรใชพนทและทรพยำกรปำไม 6. กำรจดกำรปำไมทไมถกตองตำมหลกวชำกำร ตดไมเกนก ำลงของปำ 7. ขำดกำรควบคมไฟปำทดท ำใหเกดกำรสญเสยปำไม

8. กำรขยำยตวของแหลงทองเทยว และกำรลงทนจำกทนภำยนอกและภำยในชมชน ท ำใหเกดกำรรกพนทปำไมอยำงตอเนอง 9. กำรบรหำรจดกำรปำสมปทำนทมงเฉพำะเพอเพมจ ำนวนปำสมปทำนหรอปำโครงกำรใหเปนไปตำมควำมตองกำรของผรบสมปทำน โดยขำดกำรดแลทรดกม ทงในแงกำรตดไมตำมจ ำนวนใหสมปทำน และในกำรปลกปำเสรมหรอปลกปำทดแทนตำมขอตกลง 10. กำรจดสรำงปจจยพนฐำนทำงเศรษฐกจของรฐบำล มงสนองวตถประสงคเฉพำะดำนเศรษฐกจเพยงอยำงเดยว แตมไดค ำนงถงกำรปองกนทรพยำกรของประเทศควบคไปดวย ขณะเดยวกน กำรตดถนนกำรสรำงชมชนใหม โครงกำรพฒนำหลำยโครงกำรมสวนอ ำนวยควำมสะดวกใหมกำรบกรกท ำลำยปำมำกยงขน 11. ขำดมำตรกำรในกำรดแลและกำรบงคบใชกฎหมำยอยำงจรงจง 12. ขำดกำรรบรองสทธและกำรเปดโอกำสใหชมชนมสวนรวมในกำรดแลจดกำรอยำงแทจรง

เปาหมายในการจดการความรดานทรพยากรปาไมในภาพรวม จำกปญหำของทรพยำกรปำไมทกลำวมำกลำวไดวำเปำหมำยในกำรจดกำรควำมรดำนทรพยำกรปำไมในภำพรวมสรปไดดงภำพ เปาหมายของการจดการความร (Knowledge Vision: KV)

ทรพยากรปาไมไดรบการดแลจดการอยางเหมาะสม ชมชนมสวนรวมในการดแลและใชประโยชนจากทรพยากรปาไม

และความหลากหลายทางชวภาพอยางยงยน

สภาพปญหา ทเกยวของกบ ทรพยากรปาไม

การบกรก การลกลอบตดไม

การเสอมโทรมของปา ความหลากหลาย ทางชวภาพลดลง

การพฒนา เนนเศรษฐกจ

ท าไรถาวร ทองเทยว การเกษตร

การขยายตวของชมชน

การสรางปจจย พนฐาน

การบกรกลกลอบโดยนายทน

และคนในพนท

กฎหมายและ การบงคบใช

การจดการไมเหมาะสม

ตดไมเกนก าลง

ขาดแผนการจดการรวม

การเกดไฟปา

ขาดการใชประโยชนอยางย งยน

กระแสทนภายนอกชมชน

นอกประเทศ

การยดครองกรรมสทธ

ฯลฯ

การบงคบใชกฎหมาย

ไมเปนจรง

ชมชนออนแอ

การไมรบรองสทธชมชน

การแสวงหาผลประโยชน

โสตทศนท # 11.7 กรณตวอยางการจดการความรในการจดการทรพยากรปาไม: กรณปาภค าบก จงหวดรอยเอด ปำภค ำบก จงหวดรอยเอด เปนพนทปำแหงหนงทชมชนและหนวยงำนทเกยวของไดรวมกนจดกำรควำมร จนเปนแหลงหนงทจะเปนกรณศกษำในกำรจดกำรควำมรดำนทรพยำกรปำไม กระบวนการ วธการจดการความร ปาภค าบก 1. การเตรยมพนทและชมชน ทมแกนน ำทเปนคณะกรรมกำรปำชมชนรวมกบเจำหนำทไดพดคยท ำควำมเขำใจถงสถำนกำรณของปำไมและควำมหลำกหลำยทำงชวภำพของชมชนในทปำชมชนไดมกำรจดตงขน 2. การเตรยมทมงานและบคลากร ในกำรด ำเนนงำนดำนกำรจดกำรควำมหลำกหลำยทำงชวภำพปำไมจ ำเปนตองมควำมรควำมเขำใจเกยวกบควำมหลำกหลำยทำงชวภำพ กรมปำไมเปนองคกรสนบสนนในกำรประสำนงำนกบนกวชำกำรผเชยวชำญในดำนตำงๆ เชน พช สตว เหดรำ ไลเคน และภมปญญำจำกสถำบนกำรศกษำและองคกรตำงๆ 3. การส ารวจและจดท าฐานขอมล วธกำรเรมจำกส ำรวจรำยชอผรแตละสำขำ เพอใหไดปรำชญชำวบำนและผรเขำรวมส ำรวจขอมลดำนพช ดำนสตว ดำนแมลง ดำนไลเคน เหดรำ และภมปญญำชำวบำน 3.1 การส ารวจความหลากหลายทางชวภาพกลมพช ไดก ำหนด 2 รปแบบคอ ส ำรวจควำมหลำกชนดพนธตำมเสนทำงเดนทำงและส ำรวจควำมหลำกหลำยในระบบนเวศ ดวยกำรวำงแปลงศกษำถำวร ตรวจนบ บนทกขอมลชนด จ ำนวน ขอมลทไดน ำไปจ ำแนกชนด ประเภท รวมทงศกษำกำรใชประโยชน และศกษำกำรเปลยนแปลงของปำในปตอๆ ไป 3.2 ส ารวจความหลากหลายทางชวภาพกลมสตว ม 2 รปแบบ คอ ส ำรวจตวสตว รองรอยซำกสตว ตำมเสนทำงเดนปำ และส ำรวจควำมชกชมโดยใชกบดก และส ำรวจนกโดยใชกลองสองนก เดนตำมเสนทำงเดนปำแบบก ำหนดระยะเวลำ 3.3 ส ารวจความหลากหลายทางชวภาพกลมแมลง โดยใชกบดก ผลกำรส ำรวจบนปำภค ำบก พบ ดวงกวำง 8 ชนด ผเสอ 33 ชนด แมลงปอ 8 ชนด ตกแตน 10 ชนด จกจน 6 ชนด มวน 4 ชนด มด 6 ชนด อนๆ 22 ชนด 3.4 ส ารวจความหลากหลายทางชวภาพกลมไลเคน ศกษำควำมหลำกชนดของไลเคนทเกำะตำมตนไม กอนหน พนปำ ตำมเสนทำงเดนปำ และศกษำควำมหลำกชนดกบควำมหนำแนน ในแปลงถำวร ศกษำควำมเปลยนแปลงของปำ เลอกเกบขอมลบนไมเดนและไมรองทอยในแปลงศกษำ ส ำรวจพบไลเคนใน 2 กลม คอ คลสโตส และโฟลโอส

3.5 ส ารวจความหลากหลายทางชวภาพกลมเหดรา เกบขอมลควำมหลำกชนดของเหดรำในแหลงทอำศยตำมเสนทำงศกษำธรรมชำต พบเหดกนได 6 ชนด คอ เหดปลวกจก เหดปลวกตำบ เหดไค เหดผงหำงนกยง เหดระโงกขำว เหดผงขำว 3.6 ศกษาภมปญญาทองถน เกบขอมลผรและสำขำของภมปญญำ 3.7 จดท าระบบฐานขอมลทไดจากชมชน ททกคนสำมำรถเขำถง และขอมลทงหมดคนสชมชนทำสดำในรปแบบศนยเรยนรและพพธภณฑชมชน

การวางแปลงตวอยาง

ภำพ กำรวำงแปลงเพอส ำรวจควำมหลำกหลำยทำงชวภำพของชมชน

ภำพ ภมปญญำทองถนดำนพธกรรมทเกยวของกบปำไม 4. การจดเวทสมมนาการอนรกษชนดพนธพชปาเฉพาะถนหายากและใกลสญพนธ 5. การเสรมสรางความตระหนกใหกบชมชนดานอนรกษความหลากหลายทางชวภาพปาไม 6. การสงเสรมการมสวนรวมของชมชนในการจดการความหลากหลายทางชวภาพ 7. การพฒนาการใชประโยชนจากฐานทรพยากรความหลากหลายทางชวภาพปาไม

8. การจดตลาดนดแลกเปลยนความรและน าเสนอผลงานจดการความรดานทรพยากรปาไม

แนวทางการจดการความรดานทรพยากรปาไม ในกำรจดกำรควำมรดำนทรพยำกรปำไม มแนวทำงทงในดำนกำรสรำงควำมร ดำนกำรจดกำรคลงควำมร (knowledge asset) และกำรใชควำมร และกำรพฒนำคน ดงน 1. ดำนกำรสรำงควำมรในดำนทรพยำกรปำไม 2. ดำนจดกำรคลงควำมรและกำรใชควำมร 3. ดำนกำรพฒนำคน โสตทศนท # 11.8 สถานการณ ปญหา และเปาหมายการจดการความรในการจดการทรพยากรชายฝง เปาหมายของการจดการความร (Knowledge Vision: KV)

ทรพยากรชายฝงมการจดการอยางสมดลและยงยน ดวยกระบวนการมสวนรวม เพอคณภาพชวตทดและความเขมแขง

ของชมชนชายฝง

สภาพปญหาเกยวกบ ทรพยากรชายฝง และชมชน

สภาพทรพยากรชายฝง

เสอมโทรม

ความขดแยง ชมชนชายฝงพงตนเองไดนอยลง

บรหารจดการ ไมเหมาะสม

น าเสย มลพษ

ปะการง หญาทะเล สตว

ทะเลหายากถกท าลาย

การกดเซาะชายฝง

ทรพยากรประมงลดลง

การทบถมของตะกอน

ระหวางในกบนอกชมชน

ระหวางคนในชมชน

ระหวางชมชนกบนายทน

จากภายนอก

ระหวางชมชนกบรฐ

สทธชมชนถกละเลย

หนสน

อพยพเคลอนยายแรงงาน

พงพาภายนอกมากขน

การสญหายของภมปญญา

ทองถน

ขาดคนสบทอด

ใหความส าคญกบ

เปาหมายเศรษฐกจมากกวา

สงแวดลอม

ขาดการบรณาการเชง

นโยบายและการปฏบต

เนนแกปญหาทปลายเหต

โสตทศนท # 11.9 กรณตวอยางการจดการความรดานทรพยากรชายฝง: กรณอาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน

กระบวนการ วธการจดการความรอาวบานดอน วธกำรจดกำรควำมร ประกอบดวยวธกำรทหลำกหลำย แตกตำงกนไปในแตละขนตอน แบงเปน ขนตอนกอนเรมโครงกำร ขนตอนด ำเนนโครงกำร และขนตอนสนสดโครงกำร โดยแตละขนตอนมเครองมอและวธกำรดงน 1. ขนตอนกอนเรมโครงการ แบงออกเปน 3 ขนตอนยอย ดงน 1.1 การวเคราะหปญหา 1.2 การยกรางกจกรรม 1.3 การจดเวทการน าเสนอโครงการ 2. ขนตอนด าเนนโครงการ แบงออกเปน 9 ขนตอนยอย ดงน 2.1 การชแจงโครงการแกชาวบาน 2.2 การประชมประจ าเดอน 2.3 การประชมเครอขาย 2.4 การศกษาบรบทชมชน 2.5 การถอดบทเรยน 2.6 การปฏบต “กจกรรม” 2.7 การส ารวจการเปลยนแปลงทรพยากร 2.8 การจดตงกองทน 2.9 การรายงานความกาวหนา 3. ขนตอนรายงานและขยายผล โสตทศนท # 11.10 วเคราะหการจดการความรของกรณตวอยางและแนวทางการจดการความรในการจดการทรพยากรชายฝง

รปแบบการจดการความร

ปจจยทเกยวของกบความส าเรจในการจดการความร ปจจยทเกยวของกบควำมส ำเรจในกำรจดกำรควำมรดำนทรพยำกรชำยฝงมดงตอไปน 1. เปำหมำยในกำรจดกำรควำมร 1.1 เปาหมายเพอสรางการมสวนรวมของชาวบานและภาค 1.2 เปาหมายเพอสรางตวตนและพนททางสงคม 2. ควำมรและทกษะของแกนน ำ 2.1 ภมปญญาเดมของชาวบาน 2.2 ความรจากภายนอก 2.3 ความรทเกดขนระหวางการท างาน 2.4 ทกษะของแกนน า 3. ลกษณะสภำพพนท 4. ปญหำทเกดขนระหวำงปฏบตกำร 5. ควำมเปลยนแปลงของสถำนกำรณ 6. กำรมกลไกกำรด ำเนนงำนทเขมแขง

แนวทางการจดการความรดานทรพยากรชายฝง ประกอบดวยแนวทำงส ำคญ คอ

1. กำรมสวนรวมจำกทกภำคสวน 2. กำรค ำนงถงหลกสทธชมชน 3. กำรสรำงและใชควำมรจำกกำรปฏบตในโลกควำมเปนจรง 4. กำรบรณำกำรหนงกจกรรมหลำยเปำประสงค 5. กำรสรำงพลงถวงดล 5.1 กำรสรำงอตลกษณของกลม 5.2 กำรสรำงควำมหมำยของกจกรรมสคณคำตอชมชน สงคม ประเทศชำต 5.3 กำรแสวงหำมตร 6. กำรด ำรงตนเปนแบบอยำง

หนวยท 12 การจดการความรเกษตรกรรมยงยนและตลาดทางเลอก โสตทศนท # 12.1 ความหมายและลกษณะของเกษตรกรรมยงยนและตลาดทางเลอก

ความหมายของเกษตรกรรมยงยน “เกษตรกรรมยงยน” เปนระบบเกษตรทใหควำมส ำคญกบธรรมชำต กำรสรำงควำมสมดลของระบบนเวศ และยงมควำมหมำยทมไดหมำยถงเพยงระบบกำรผลต แตมควำมเชอมโยงทงควำมยงยนในทำงเศรษฐกจ สงแวดลอม และควำมยตธรรมทำงสงคม ลกษณะส าคญของเกษตรกรรมยงยน

ลกษณะส ำคญของเกษตรกรรมยงยน สรปเปนประเดนตำงๆ ไดดงน 1.สอดคลองกบระบบนเวศ และสรำงควำมสมดลของธรรมชำต 2.เนนกำรใชทรพยำกรจำกภำยในชมชนทองถน หรอในแปลง 3.หลกเลยงและปฏเสธกำรใชสำรเคมทำงกำรเกษตร และผลตภณฑทไดมำจำกเชอเพลงฟอสซล 4.ใหควำมส ำคญกบกำรปรบปรงบ ำรงดน 5.กำรสรำงควำมหลำกหลำยทำงชวภำพ สรำงควำมหลำกหลำยของกจกรรมกำรผลตทำงกำรเกษตร

ในไรนำ และผสมผสำนกจกรรมกำรผลตใหเกอกลกน 6.ปฏบตตอธรรมชำตและสงมชวตอนดวยควำมเคำรพ 7.มควำมเปนไปไดทำงเศรษฐกจ ท ำใหเกดกำรพงพำตนเองดำนเศรษฐกจ ลดรำยจำยดำนตนทนกำร

ผลต 8.เอออ ำนวยใหเกษตรกรและชมชนสำมำรถพฒนำตนเองไดอยำงอสระ และสงเสรมใหเกษตรกรมบทบำทหลกในกำรพฒนำควำมรและกำรวจยทำงกำรเกษตรบนฐำนภมปญญำพนบำน ความหมายของตลาดทางเลอก ตลำดทำงเลอก หมำยถง ตลำดทเนนกำรสรำงควำมสมพนธทเชอมโยงกนระหวำงผผลตและผบรโภคเพอใหเกดกำรชวยเหลอเกอกลกนของคนในสงคม โดยมรปแบบกำรผลตทค ำนงถงสขภำพและสงแวดลอม เกอหนนใหเกดควำมเขำใจและรบผดชอบซงกนและกน เพอสรำงสรรคสงคมทดงำมและสงแวดลอมทสมดล เนนกำรผลตสงทครอบครวตองกำรบรโภค และเมอเหลอจงน ำมำจ ำหนำยในตลำดทำงเลอก ทงน รปแบบกำรตลำดทำงเลอกมหลำยลกษณะ เชน ตลำดนดชมชน ตลำดนดทองถน ตลำดนดสเขยว ระบบสงตรงถงผบรโภค ระบบคำสง และตลำดสงออก เปนตน

ลกษณะส าคญของตลาดทางเลอก จำกพฒนำกำรทงแนวคดและรปแบบของตลำดทำงเลอกในสงคมไทย อำจประมวล ลกษณะส ำคญของตลำดทำงเลอกได ดงน

1.เปนกำรตลำดทมกำรผลตน ำกำรตลำด ไมใชกำรตลำดน ำกำรผลต 2.ใหควำมส ำคญในกำรจ ำหนำยผลผลตหรอสนคำแกผบรโภคในชมชนเดยวกนกอนเปนอนดบแรก 3.จ ำหนำยสนคำทใชกระบวนกำรผลตทำงธรรมชำต ไมใชปยเคม สำรเคมปองกนก ำจดศตรพช ไมใช

สำรเคมในกระบวนกำรแปรรปและกำรตลำด เปนสนคำทด มคณภำพ 4.ใชหบหอหรอบรรจภณฑทเนนควำมสะอำด ประหยด ใชวสดทองถน 5.ซอและจ ำหนำยสนคำในรำคำยตธรรม กำรก ำหนดรำคำเปนควำมตกลงรวมกนของเกษตรกรผผลต

และผบรโภค 6.เกษตรกรมสวนรวมในกำรบรหำรและกำรจดกำรตลำด ซงเปนกำรเปดโอกำสใหเกษตรกรไดรบ

ขอมลขำวสำร และมขอมลดำนกำรตลำด 7.เนนกำรสรำงสมพนธระหวำงผผลตและผบรโภค ควำมสมพนธระหวำงเกษตรกรกบผบรโภคเปน

ควำมสมพนธทเกอหนนกนและกน เทำเทยมกน และมเปำหมำยเหมอนกนคอตองกำรอำหำรทปลอดสำรเคม

โสตทศนท # 12.2 แนวคดและหลกการการจดการความรในดานเกษตรกรรมยงยนและตลาดทางเลอก แนวคดกำรจดกำรควำมรเกษตรกรรมยงยน เนนระบบคณคำใหม และใหควำมส ำคญกบควำมรภมปญญำของเกษตรกรและชมชน ผสำนกบควำมรจำกภำยนอก หลกกำรกำรจดกำรควำมรเกษตรกรรมยงยน เปนกำรจดกำรควำมรทมลกษณะบรณำกำร ไมแยกสวน มลกษณะเปนพลวต และเชอมโยงมตทหลำกหลำยทงมตทำงนเวศวทยำ มตทำงเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม

หลกการจดการความรเกษตรกรรมยงยน และตลาดทางเลอก

จะใหควำมส ำคญกบประเดนทเกยวของ ดงตอไปน 1. กำรใหควำมส ำคญกบควำมรจำกกำรปฏบต 2. กำรจดกำรควำมรโดยเนนกำรเรยนรดวยตนเอง 3. กำรใหควำมส ำคญกบระบบคณคำและควำมเชอ 4. กำรเนนควำมหลำกหลำยของระบบเกษตรกรรม 5. กำรจดกำรควำมรทเชอมโยงควำมรระหวำงเกษตรกรผผลต และผบรโภค

โสตทศนท # 12.3 กรณศกษาการจดการความรเกษตรกรรมยงยนของกลมเกษตรอนทรย อ.สนามชยเขต

หลกการด าเนนงานของกลมเกษตรอนทรย อ.สนามชยเขต กลมเกษตรอนทรย อ.สนำมชยเขต เปนกลมเกษตรกรทเรยกไดวำประสบควำมส ำเรจในกำรด ำเนนงำนทำงดำนเกษตรอนทรย โดยมหลกกำรด ำเนนงำนทส ำคญ ในประเดนตำงๆ ไดแก

1. กำรวำงแผนกำรผลตและกำรตลำด 2. กำรสงเสรมกำรผลตสนคำเกษตรอนทรย 3. กำรบรหำรงำนอยำงเปนระบบทวทงองคกร 4. กำรก ำหนดทศทำงกำรบรหำรกลมในอนำคตอยำงชดเจน

4.1 กำรพฒนำระบบกำรเรยนร และฐำนขอมล 4.2 กำรพฒนำระบบมำตรฐำนควำมปลอดภยของผลผลตทำงกำรเกษตร 4.3 กำรพฒนำ ระบบกำรผลต และกำรจดกำรกลม

4.4 กำรพฒนำระบบกำรกระจำยสนคำ 4.5 กำรพฒนำระบบเชอมโยงผบรโภค 4.7 กำรพฒนำระบบสอสำรและประชำสมพนธดวยสอตำงๆ

กระบวนการจดการเรยนรของกลมเกษตรอนทรย อ. สนามชยเขต

ในทนสำมำรถวเครำะหกำรจดกำรควำมรของกลมไดเปน 7 ขนตอน ดงน 1. การก าหนดความรทตองการ โดยทำงกลมจะก ำหนดควำมรทตองกำรทส ำคญตอกำรขบเคลอนกลม นนคอ ปรมำณผลผลต มำตรฐำนกำรผลตสนคำเกษตรอนทรยทตลำดตองกำร รวมถงวธกำรผลตสนคำเกษตร 2. การสรางและแสวงหาความร ทำงกลมจะมกำรสรำงควำมรและแสวงหำควำมรจำกกำรแลกเปลยนพดคยกบผบรโภคเกยวกบจ ำนวนและคณภำพทตลำดตองกำร รวมถงกำรแลกเปลยนควำมรทำงกำรผลตในกำรเรยนรจำก “โรงเรยนเกษตรอนทรย” 3. การจดระบบความร จำกควำมรทไดมำทงจำกในตวสมำชกเอง จำกผบรโภค รวมถงภำคทเกยวของ จะน ำมำจดเปนระบบควำมร 4. การประมวลและกลนกรองความร ทำงกลมมกำรประมวลและกลนกรองควำมรทงทำงดำนกำรผลตและกำรตลำดของกลม ซงเหนไดชดเจนจำกขอมลควำมรเรอง “รำคำสนคำ” 5. การเขาถงความร จำกองคควำมรทไดประมวลและกลนกรองทงดำนกำรผลตและกำรตลำดนน ทำงกลมไดจดท ำชองทำงกำรเขำถงองคควำมรเหลำนนทหลำกหลำย 6. การแบงปนแลกเปลยนความร ทำงกลมไดมกำรแบงปนแลกเปลยนควำมรซงเปนควำมรชดแจงจำกกำรแสดงของมลตำงๆ อำท ในอนเตอรเนตเกยวกบวธกระบวนกำรผลตสนคำเกษตรอนทรย เพอเพมควำมมนใจใหกบผบรโภค กำรแสดงรำคำรบซอผลผลตเพอใหสมำชกเกดควำมมนใจในกำรผลตสนคำเกษตร เปนตน

7. การเรยนร จำกกำรทกลมไดมกำรแลกเปลยนเรยนรทงดำนกำรผลตและกำรตลำด ท ำใหสมำชกในกลมเกดกำรเรยนรรวมกนทจะสำมำรถตดสนใจในกำรผลตและกำรตลำด

หลกการส าคญในการจดการความรของกลมเกษตรอนทรย อ.สนามชยเขต กลมเกษตรอนทรย อ.สนำมชยเขตมหลกกำรในกำรจดกำรเรยนรทส ำคญ สรปไดดงน

1. การจดกระบวนการเรยนรในรปแบบโรงเรยนเกษตรกรเกษตรอนทรย 2. การจดท าฐานขอมลสมาชกผผลต 3. การจดท าฐานขอมลการผลต การใชปจจยการผลต และรายการผลต การวางแผนการผลตและ

การตลาด

ปจจยเออตอความส าเรจในการจดการความรของกลมเกษตรอนทรย อ.สนามชยเขต ปจจยเออตอควำมส ำเรจในกำรจดกำรควำมรของกลมฯ สรปเปนประเดนตำงๆ ไดดงน 1. ผน า เปนปจจยทส ำคญทท ำใหกำรจดกำรควำมรประสบควำมส ำเรจ 2. กลยทธ กลยทธกำรด ำเนนงำนทชดเจนในกำรจดกำรควำมรโดยมกำรจดกระบวนกำรเรยนรในรปแบบโรงเรยนเกษตรกรเกษตรอนทรย และกำรจดท ำฐำนขอมลสมำชกผผลต ฐำนขอมลกำรผลต กำรใชปจจยกำรผลต และรำยกำรผลต กำรวำงแผนกำรผลตและกำรตลำดอยำงชดเจน 3. วฒนธรรมองคกร ทำงกลมมควำมเชอและศรทธำในกำรท ำเกษตรอนทรยซงจะน ำพำกลมไปสกำรท ำกำรเกษตรทมลกษณะแบบกำรเกษตรกรรม

โสตทศนท # 12.4 กรณศกษาการจดการความรเกษตรกรรมยงยนของสหกรณเกษตรอนทรยเชยงใหม จ ากด หลกการด าเนนงานของสหกรณเกษตรอนทรยเชยงใหม จ ากด มหลกกำรด ำเนนงำนทส ำคญ ในประเดนตำงๆ ดงน 1. กำรบรหำรกลม/เครอขำยทเปนรปธรรม 2. กำรจดกำรกำรผลตทเปนระบบ 3. กำรจดกำรระบบกำรตลำดและกำรกระจำยสนคำทหลำกหลำย 3.1 กำรจดหำพนทตลำดในตวเมองเชยงใหม 3.2 กำรกระจำยสนคำโดยกำรด ำเนนกำรของสหกรณโดยตรง โดยมกำรกระจำยสนคำหลำกหลำยรปแบบ

กระบวนการจดการความรของสหกรณเกษตรอนทรยเชยงใหม จ ากด จำกกำรศกษำกำรด ำเนนงำนของสหกรณเกษตรอนทรยเชยงใหม จ ำกด สำมำรถวเครำะหกระบวนกำรจดกำรเรยนร ไดเปน 7 ขนตอน ดงน 1. การก าหนดความรทตองการ คอ กำรวำงแผนกำรผลต กำรแปรรปผลผลต กำรตลำดและกำรกระจำยสนคำ 2. การสรางและแสวงหาความร โดยทำงสหกรณจะมกำรจดประชมรวมกน ทกๆ 3 เดอน 3. การจดระบบความร สหกรณจะมกำรแยกองคควำมรทเกยวของกบกำรผลต และกำรตลำดจดท ำแผนกำรผลตอยำงเปนระบบ 4. การประมวลและกลนกรองความร โดยใช “ภำษำ” เดยวกนทงองคกร 5. การเขาถงความร องคควำมรทไดจำกกำรประมวลและกลนกรองควำมรจะถกจดเกบอยำงเปนระบบ และมกำรแลกเปลยนเรยนรกนจำกกำรประชมรวมกนทกๆ 3 เดอน 6. การแบงปนแลกเปลยนความร จะเกดขนจำกสมำชกดวยกนเอง รวมทงภำค เครอขำยทคอยสงเสรมและสนบสนนกำรพฒนำเกษตรอนทรยในเกอบทกดำน 7. การเรยนร จำกกำรทกลมไดมกำรแลกเปลยนเรยนรทงดำนกำรผลตและกำรตลำดจำกทงสมำชกดวยกนเอง รวมทงหนวยงำนและภำคเครอขำย ท ำใหสมำชกของสหกรณเกดกำรเรยนรรวมกนท จะสำมำรถตดสนใจในกำรผลตและกำรตลำด

หลกการส าคญในการจดการความรของสหกรณเกษตรอนทรยเชยงใหม จ ากด ทำงสหกรณฯ มหลกกำรส ำคญในกำรจดกำรควำมรทสำมำรถเปนท เรยนรแกกลมอนได ม

รำยละเอยดดงน 1. กำรจดกำรเรยนรในรปแบบของกลม 2. กำรจดกำรเรยนรในรปแบบของเครอขำย

ปจจยเออตอความส าเรจในการจดการเรยนรของสหกรณเกษตรอนทรยเชยงใหม จ ากด ปจจยเออตอควำมส ำเรจในกำรจดกำรควำมรของกลมฯ สรปเปนประเดนตำงๆ ไดดงน 1. กำรมประสบกำรณในกำรรวมกลมขบเคลอนขบวนกำรเกษตรอนทรยมำอยำงยำวนำน 2. กำรจดกำรดวยหลกควำมเชอมนในศกยภำพของสมำชก 3. กำรประสำนกำรเรยนรและเชอมโยงงำนดำนตำงๆ เกยวกบกำรขบเคลอนเกษตรอนทรยรวมกบภำคเครอขำยอยำงตอเนอง โสตทศนท # 12.5 กรณศกษาการจดการความรตลาดทางเลอกของเครอขายตลาดนดสเขยวมหาสารคาม

หลกการด าเนนงานของตลาดนดสเขยวมหาสารคาม กำรด ำเนนงำนของตลำดนดสเขยวมหำสำรคำมมหลกกำรทส ำคญในประเดนตำงๆ ดงน

1. การบรหารงานท เปนระบบ โดยจะมคณะกรรมกำรตลำดเปนผดแล โดยองคประกอบคณะกรรมกำรมำจำกตวแทนของกลมเกษตรกรในชมชนตำงๆ ทมำขำยในตลำดนนๆ ซงคณะกรรมกำรจะก ำหนดกฎระเบยบในกำรบรหำรตลำด

2. การเนนการขายสนคาตามฤดกาล เกษตรกรในจงหวดมหำสำรคำมจะด ำเนนกำรน ำผลผลตทน ำมำขำยในตลำด ซงผลผลตจะมควำมหลำกหลำย ทงผลผลตจำกแปลงเกษตรผสมผสำน และกำรเกบพชผกจำกธรรมชำต

3. การใชการจดการความรเปนกลไกในการด าเนนการ ทำงเครอขำยฯ ไดใชกำรจดกำรควำมรในกำรด ำเนนกำรบรหำรตลำดนดสเขยวมหำสำรคำมตงแตกำรก ำหนดวสยทศน กำรวำงแผนกลยทธกำรตลำด รวมถงกำรจดกำรควำมรรวมกบกลมผบรโภค

กระบวนการจดการเรยนรของตลาดนดสเขยวมหาสารคาม ตลำดนดสเขยวมหำสำรคำมมกำรจดกระบวนกำรเรยนรทเปนรปธรรม โดยสำมำรถน ำมำวเครำะหตำมกระบวนกำรจดกำรเรยนรทง 7 ขนตอน ไดดงน

1. การก าหนดความรทตองการ ทำงเครอขำยฯ ไดมกำรจดกำรควำมรโดยเนนกำรศกษำเรองระบบตลำดทำงเลอก จงไดศกษำ

เรองรำวทเกยวของกบกำรจดท ำตลำดนดสเขยว ซงพบวำฐำนวฒนธรรมกำรแลกเปลยนสนคำเปนวฒนธรรมของชมชนนบแตอดต เปนกำรแลกเปลยนระหวำงเครอญำต หรอ แลกเปลยนภำยในชมชนและระหวำงชมชน หรอวฒนธรรมทเอำผลผลตไปวดเพอไปท ำบญในงำนประเพณตำงๆ เพอเปนกำรชวยเหลอกน

2. การสรางและแสวงหาความร กระบวนกำรส ำรวจหำขอมล และแหลงควำมรตำงๆ ด ำเนนกำรโดยใชกำรประชม และกำรศกษำด

งำนเปนเครองมอในกำรจดกำรควำมร ดงน 2.1 กำรประชมในกลมเกษตรกรทท ำเกษตรกรรมยงยน 2.2 กำรจดกำรศกษำดงำนตลำดทำงเลอกในจงหวดอนๆ 3. การจดระบบความร หลงจำกทไดมกำรประชมและศกษำดงำนแลวนน ทำงเครอขำยฯ ไดมกำรจดระบบควำมร โดยกำรจด

ประชมอกครง โดยมทงกลมเกษตรกร เจำหนำทองคกรพฒนำเอกชนมำรวมกนสงเครำะหสงทไดเรยนรจำกเวทกำรประชมทผำนมำและกำรศกษำดงำน

4. การประมวลและกลนกรองความร จำกกำรมองเหนตลำดทวไปวำคนทเขำไปขำยของในตลำดตองเปนนกขำย กลำยเปนกำรทกลม

เกษตรกรทมำขำยของในตลำดทำงเลอกนน เปนผเอำผลผลตทดมำใหกบผบรโภค และอยบ นฐำนกำรแลกเปลยนแบงปนควำมร มำกกวำกำรเนนกำรขำยแบบเอำก ำไรเปนตวตง

5. การเขาถงความร ควำมรทไดจำกกำรกำรประมวลและกลนกรองควำมรในเรองกำรจดท ำตลำดนดสเขยวมหำสำรคำมท

เนน “กำรขำยผลผลตทดมำใหกบผบรโภคและอยบนฐำนกำรแลกเปลยนแบงปนควำมร” ไดถกถำยทอดใหกบสมำชกและผทเกยวของใหไดรบรทวถงกนผำนชองทำงตำงๆ

6. การแบงปนแลกเปลยนความร ทำงเครอขำยฯ มกำรแบงปนแลกเปลยนควำมรใหกบกลมผบรโภคและผผลต ในประเดนตำงๆ ดงน 6.1 กำรจดกำรควำมรใหกบผบรโภค กำรสรำงใหผบรโภคเขำใจผลผลตทมำจำกฐำนระบบ

เกษตรกรรมยงยน เปนควำมรพนฐำนทมกำรสอสำรใหไดรบร โดยกำรจดเวทท ำควำมเขำใจใหผบรโภคไดรบรเรองกำรผลตและควำมรอนๆทเกยวของกบกำรบรโภค

6.2 กำรจดกำรควำมรในกลมผผลต กลมผผลตเปนกลมทมเปำหมำยในกำรจดกำรควำมรดำนกำรตลำด กำรจดกำรควำมรในกลมผผลตจะเนนในเรองกำรบรหำรจดกำรตลำด กำรท ำมำตรฐำนตลำด หรอ มำตรฐำนสนคำ

7. การเรยนร ทำงกลมมกำรจดกำรเรยนรทส ำคญดวยกำรกำรสรปบทเรยน หรอถอดบทเรยน ซงจะด ำเนนกำรเปน

ประจ ำ โดยกำรสรปงำนประจ ำวนทมตลำดนดและกำรประชมประจ ำป ซงกำรถอดบทเรยนถอเปนกำรจดกำรควำมรทส ำคญ เนองจำกเปนวธกำรสงเครำะหควำมรทมจำกตวคน หรอประสบกำรณของผเกยวของ ออกมำเปนควำมรทชดแจง โดยกำรบนทกเปนเอกสำรสรปบทเรยนของเครอขำย

หลกการจดการความรดานการตลาดของเครอขายตลาดนดสเขยวมหาสารคาม

เครอขำยตลำดนดสเขยวมหำสำรคำมมหลกกำรจดกำรควำมรทส ำคญในประเดนตำงๆ ไดแก 1. การก าหนดวสยทศนทชดเจน ตลำดนดสเขยว มแนวคดทแตกตำงจำกตลำดทวไป โดยคำดหวงวำ

ตลำดสเขยวจะเปน “ ตลำดแหงควำมเขำใจ แลกเปลยนเรยนร แบงปนประสบกำรณ และผสมผสำนวฒนธรรม”

2. การใชพนทตลาดในการแลกเปลยนเรยนร เมอก ำหนดใหตลำดเปนพนทแหงกำรเรยนร จงท ำใหรปแบบกำรจดกำรควำมรเนนไปทกำรปฏบตกำรจรง

3. การใชสอในการจดการความรทหลากหลาย แมวำรปแบบกำรจดกำรควำมรจะใชพนทปฏบตกำรจรงเปนรปแบบหลกในกำรจดกำรควำมร หรอจดกำรควำมรทำมกลำงกำรปฏบตกำร

ปจจยเงอนไขทเกยวของทงทเปนปจจยเออและไมเออตอการจดการเรยนร มปจจยเงอนไขทเกยวของทงทเปนปจจยเออและไมเออตอกำรจดกำรเรยนร ดงน 1. ปจจยเออตอกำรจดกำรควำมร มดงน 1.1 กำรมเปำหมำยในกำรพฒนำตลำดทชดเจน 1.2 กำรมสวนรวมจำกหลำยกลมองคกร กลมองคกรตำงๆ 1.3 กำรมตวอยำงจำกทอนเปนจดเรยนร 1.4 กำรสรำงมลคำเพมทำงเศรษฐกจ

1.5 ตนทนควำมรของชมชน 1.6 กระบวนกำรกลม 1.7 กำรสรปบทเรยนอยำงตอเนอง 2. ปจจยอปสรรคตอกำรจดกำรควำมร มดงน 2.1 ภำระกจทหลำกหลำยของผผลตหรอพอคำแมคำในตลำด 2.2 กำรจดกจกรรมดำนควำมรบำงครงยงไมสอดคลองกบผบรโภค 2.3 ขำดแหลงเรยนรทด 2.4 ขำดกำรใหควำมส ำคญกบกำรวำงแผนและตดตำม กระบวนกำรจดกำรควำมร

บทเรยนจากการจดการความรของเครอขายตลาดนดมหาสารคาม กำรจดกำรควำมรในดำนตลำดของเครอขำยตลำดนดมหำสำรคำม ไดมบทเรยนในกำรจดกำร

ควำมรทสำมำรถน ำไปประยกตใช ไดดงน 1. กระบวนกำรจดกำรเรยนรทหลำกหลำยรปแบบกบผบรโภค 2. กำรจดกำรเรยนรทมเนนปฏบตกำรจรง และสรำงกำรสวนรวมจำกทกสวนทเกยวของ 3. กำรสรำงควำมรสกเปนเจำของตลำดรวมกน 4. กำรสรำงวฒนธรรมกำรแลกเปลยนแบงปนระหวำงผผลตและผบรโภค 5. กำรจดกำรควำมรทเนนกำรใหคณคำของตลำดในดำนกำรเชอมควำมสมพนธระหวำงผผลตและ

ผบรโภค 6. กระบวนกำรจดกำรควำมรทครบกระบวนกำร นบแตวธคด ทน ำไปสกำรก ำหนดทศทำงและ

เปำหมำยงำนตลำด และกระบวนกำรจดกำรควำมรทเชอมโยง

แนวทางการจดการความรของเครอขายตลาดนดมหาสารคาม

แนวทำงกำรจดกำรควำมรของเครอขำยตลำดนดมหำสำรคำม ซงพฒนำจำกผลกำรจดกำรควำมรและบทเรยนกำรจดกำรควำมรทผำนมำ สรปเปนประเดนตำงๆ ไดดงน

1. กำรจดกำรควำมรควรเนนกำรจดกำรควำมรทเชอมโยงระหวำงผผลตและผบรโภค และท ำใหเกดกำรเรยนรระหวำงกนทงสองกลม

2. กำรมสวนรวมของกลมตำงๆทเกยวของ ตองด ำเนนกำรอยำงตอเนอง 3. กำรรกษำวฒนธรรมกำรแลกเปลยนแบงปนทสรำงขน 4. กำรใหควำมส ำคญกบคณคำของตลำดในฐำนะทเปนตลำดทำงเลอกของทกคน ทงผผลตและ

ผบรโภค

โสตทศนท # 12.6 กรณศกษาการจดการความรตลาดทางเลอกของวสาหกจชมชนสงเสรมราคาผลผลตและการตลาด อ าเภอน าปาด หลกการด าเนนการของวสาหกจชมชนสงเสรมราคาผลผลตและการตลาด อ าเภอน าปาด วสำหกจชมชนสงเสรมรำคำผลผลตและกำรตลำด อ ำเภอน ำปำดมหลกกำรด ำเนนกำรทส ำคญหลำยประกำร ไดแก

1. การบรหารจดการกลม 1.1 มกำรระดมหน 1.2 มกำรประชมอยำงสม ำเสมอ 1.3 มกฎ กตกำในกำรบรหำรกลม 1.4 มหลกกำรส ำคญในกำรบรหำรจดกำรกลม คอ “กำรไมมองประโยชนสวนตวจงอยได”

กำรท ำงำนตอง “สขใจ” สมำชกในกลมตองรวมดวยชวยกนและเสยสละ 2. การผลตและการเพมมลคา

3. มาตรฐานความปลอดภย 4. การตลาดและการกระจายสนคา 4.1 ชองทำงกำรตลำด

4.2 กำรกระจำยสนคำ 5. การสอสารประชาสมพนธกบลกคา

กระบวนการจดการเรยนรของวสาหกจชมชนสงเสรมราคาผลผลตและการตลาด อ าเภอน าปาด จำกกำรศกษำกำรด ำเนนงำนของวสำหกจชมชนสงเสรมรำคำผลผลตและกำรตลำด อ ำเภอน ำปำด สำมำรถวเครำะหกระบวนกำรจดกำรเรยนร ไดเปน 7 ขนตอน ดงน 1. การก าหนดความรทตองการ โดยทำงกลมจะก ำหนดควำมรทตองกำรในกำรจดกำรเรยนร โดยมประเดนควำมรทส ำคญเกยวกบ วสยทศนขององคกร นนคอ กำรผลตสนคำเกษตรท “ไมมองประโยชนสวนตว” เนนกำรท ำงำนทตอง “สขใจ” และ “กำรรวมดวยชวยกนและเสยสละ” ของสมำชก 2. การสรางและแสวงหาความร จำกกำรก ำหนดควำมรทตองกำรเกยวกบกำรตลำดทผบรโภคตองกำร และกำรผลตทจะน ำไปสกำรตลำดนน 3. การจดระบบความร จำกควำมรทไดมำทงจำกในตวสมำชกเอง จำกผบรโภค รวมถงภำคทเกยวของ จะน ำมำจดเปนระบบควำมร 4. การประมวลและกลนกรองความร ทำงกลมมกำรประมวลและกลนกรองควำมรทงทำงดำนกำรผลตและกำรตลำดของกลม ซงเหนไดชดเจนจำกขอมลควำมรเรอง “คณภำพสนคำทตลำดบนตองกำร” ทสำมำรถน ำมำก ำหนดเปนมำตรฐำนสนคำของทำงกลม ซ งเปนองคควำมรทสมำชกตองท ำกำรผลตใหไดตำมมำตรฐำนนน

5. การเขาถงความร จำกองคควำมรทไดประมวลและกลนกรองทงดำนกำรผลตและกำรตลำดนน ทำงกลมไดจดท ำชองทำงกำรเขำถงองคควำมรเหลำนนทหลำกหลำย 6. การแบงปนแลกเปลยนความร ทำงกลมไดมกำรแบงปนแลกเปลยนควำมรซงเปนควำมรชดแจงจำกกำรแสดงของมลตำงๆ 7. การเรยนร จำกกำรทกลมไดมกำรแลกเปลยนเรยนรทงดำนกำรผลตและกำรตลำด ท ำใหสมำชกในกลมเกดกำรเรยนรรวมกนทจะสำมำรถตดสนใจในกำรผลตและกำรตลำด

หลกการจดการความรของวสาหกจชมชนสงเสรมราคาผลผลตและการตลาด อ าเภอน าปาด กลมไดมกำรพฒนำกระบวนกำรท ำงำนตลอด มกำรจดกำรเรยนร หลำยวธทส ำคญไดแก

1. กำรเรยนรจำกกำรปฏบตจรง 2. กำรเรยนรจำกสอตำง ๆ 3. กำรเขำรบกำรอบรมตำมหนวยงำนตำงๆ 4. กำรเขำรวมสมมนำแลกเปลยนประสบกำรณกบภำคเครอขำยตำง ๆ

ปจจยแหงความส าเรจในการจดการความรของวสาหกจชมชนสงเสรมราคาผลผลตและการตลาด อ าเภอน าปาด ควำมส ำเรจในกำรจดกำรควำมรของวสำหกจชมชนสงเสรมรำคำผลผลตและกำรตลำด อ ำเภอน ำปำด เกดขนจำกหลำยปจจย ไดแก 1. ควำมพยำยำมและควำมตงใจในกำรท ำงำนอยำงมเปำหมำย 2. ควำมซอสตยตอผบรโภค 3. ผน ำกลมเปนผทมวสยทศน

4. กำรจดประชำสมพนธ

หนวยท 13 การจดการความรของวสาหกจชมชน

โสตทศนท # 13.1 ความหมาย ความเปนมา องคประกอบ และประเภทของวสาหกจชมชน

ความหมายของวสาหกจชมชน

วสำหกจชมชน (community enterprise) มควำมหมำยครอบคลมในประเดนตำงๆ คอ 1. เปนกจกำรของชมชนทมงเนนกำรใชภมปญญำทองถนผสมผสำนภมปญญำสำกล 2. ผลผลตของกจกำรเปนสนคำ บรกำร หรอกำรอน เกดขนจำกสนทรพยทเปนทนของชมชนท

ไมไดหมำยถงแตเพยงเงน แตรวมถงทรพยำกร ผลผลต ควำมร ภมปญญำ ทนทำงวฒนธรรม ทนทำงสงคม ไดแก กฎเกณฑทำงสงคมทรอยรดผคนใหอยรวมกนเปนชมชน เปนพเปนนองไวใจกน

3. มรปแบบกำรจดกำรทเหมำะสมโดยคนในชมชน เพอสรำงรำยได สรำงเศรษฐกจฐำนรำกของชมชน

4. มงเนนกำรสรำงโอกำสและเพมรำยได ทงในระดบครวเรอน กลม/องคกร และเครอขำยในชมชน

5. มงสเปำหมำย คอควำมเขมแขงของชมชน และกำรพงพำตนเองไดอยำงยงยนบนพนฐำนเศรษฐกจพอเพยง

ความหมายของเครอขายวสาหกจชมชน

เครอขำยวสำหกจชมชนวำ หมำยถง คณะบคคลทรวมตวกนโดยมวตถประสงคในกำรจดท ำกจกรรมอยำงหนงอยำงใดเพอประโยชนในกำรด ำเนนงำนของวสำหกจชมชนในเครอขำย ทงน กำรสรำงเครอขำยวสำหกจชมชนจดเปนกระบวนกำรเรยนร แลกเปลยนประสบกำรณ ระดมปจจยพนฐำน และรวมพลงเพอเสรมศกยภำพซงกนและกน และตอรองกบกลมอนๆ โดยเครอขำยดงกลำวเปนกำรรวมกลมของบคคลในชมชน ระหวำงกลมกบกลม ชมชนกบชมชน

องคประกอบของวสาหกจชมชน

วสำหกจชมชนมองคประกอบส ำคญอย 7 ประกำร 1. ชมชนเปนเจำของและผด ำเนนกำร 2. ผลผลตมำจำกกระบวนกำรในชมชน 3. รเรมสรำงสรรคเปนนวตกรรมของชมชน 4. มฐำนภมปญญำทองถนผสมผสำนกบภมปญญำสำกล 5. มกำรด ำเนนกำรแบบบรณำกำร กจกรรมตำงๆ ทด ำเนนกำรตองเชอมโยงอยำงเปนระบบ

6. มกระบวนกำรเรยนรเปนหวใจ 7. มกำรพงตนเองเปนเปำหมำย

ประเภทของวสาหกจชมชน กำรจ ำแนกวสำหกจชมชนสำมำรถท ำไดหลำยวธ ขนกบหลกกำรในกำรจ ำแนก ซงมรำยละเอยดใน

กำรจ ำแนก ดงน 1. จ ำแนกตำมกจกรรมทประกอบกำร สำมำรถจ ำแนกไดเปน 4 ประเภท ดงน

1.1 ผลตภณฑจากผลผลตของชมชนหรอการแปรรปผลตผลการเกษตร 1.2 ผลตภณฑจากทรพยากรและภมปญญาของชมชน 1.3 ผลตภณฑเพอตอบสนองการพงพาตนเองขององคกรชมชนและเครอขายองคกร

ชมชน 1.4 ระบบการตลาด การบรการ และสวสดการชมชน

2. จ ำแนกตำมขอบขำยของกจกำรทประกอบกำร สำมำรถก ำหนดไดเปน 2 ประเภท ดงน 2.1 วสาหกจชมชนทประกอบกจการเดยว 2.2 วสาหกจชมชนทประกอบกจการในรปเครอขาย

3. จ ำแนกตำมเปำหมำยของผลผลตของกจกำร จ ำแนกเปน 3 ประเภท ดงน 3.1 ระดบพนฐาน 3.2 ระดบพฒนา 3.3 ระดบกาวหนา

4. กำรจ ำแนกตำมระดบกำรพฒนำ แบงไดเปน 3 ระดบ (กรมสงเสรมกำรเกษตร 2547, น. 15) ดงน

4.1 ระดบครอบครว 4.2 ระดบชมชนและเครอขำย 4.3 ระดบธรกจ

5. จ ำแนกตำมลกษณะของผลผลต จ ำแนกเปน 2 ประเภท คอ 5.1 ประเภทสนคา 5.2 ประเภทบรการ

โสตทศนท # 13.2 การสงเสรมวสาหกจชมชน เปาหมายของการสงเสรมวสาหกจชมชน

เปำหมำยของกำรสงเสรมวสำหกจชมชนไวอยำงครอบคลม ดงน 1. สนบสนนการเรยนร 2. สรางกระบวนการเรยนรและระบบการพฒนาเพอการพงพาตนเองของชมชน 3. พฒนาระบบเศรษฐกจและสงคมของชมชนทมอสระ

4. กระจายการพฒนาระบบเศรษฐกจชมชน ไปสทกสวนของชมชน

หลกการพนฐานในการสงเสรมวสาหกจชมชน

1. กำรท ำงำนทเรมจำกจดเลกและขยำยไปสหนวยใหญ 2. กำรรกษำพนธกรณ ควำมสมพนธ และกำรสอสำรทเปนระบบ 3. กำรสงเสรมกระบวนกำรเรยนร เปนกำรพฒนำสมำชก 4. กำรสงเสรมกำรมสวนรวมของสมำชก 5. กำรสรำงผลของกจกรรมทเกดขนใหเปนรปธรรมจำกกำรจดกำรกลม 6. กำรพฒนำควำมเขมแขงของผน ำ 7. กำรมชมทำงสอสำรทหลำกหลำย 8. กำรมพนธะสญญำทหนกแนนระหวำงกน 9. เปำหมำยทศทำงกลมตองชดเจน 10. กำรค ำนงถงระยะของพฒนำกำรกลม

ปจจยและคณคาส าคญของการประกอบการวสาหกจชมชน ปจจยและคณคำส ำคญของกำรประกอบกำรวสำหกจชมชนไวดงน

1. กำรเรยนร 2. กำรพงตนเอง 3. ภมปญญำทองถน วน 4. ทนชมชน 5. ควำมยงยน 6. ควำมเทำเทยม 7. ธรรมำภบำล 8. เครอขำย

การสงเสรมและสนบสนนการด าเนนงานวสาหกจชมชนตามกระบวนการพฒนาวสาหกจชมชน ซงน ำมำสรปได 6 ขนตอน ดงน

ขนตอนท 1 กำรคนหำศกยภำพของวสำหกจชมชน ขนตอนท 2 วสำหกจชมชนเขำสกระบวนกำรเรยนร

ขนตอนท 3 วสำหกจชมชนก ำหนดแผนกำรพฒนำ ขนตอนท 4 กำรสงเสรมสนบสนน ขนตอนท 5 กำรประเมนศกยภำพตอเนอง ขนตอนท 6 กำรรำยงำน

สรปไดวำ เปำหมำยของกำรสงเสรมวสำหกจชมชน ครอบคลมในเรอง กำรสนบสนนกำรเรยนร สรำงกระบวนกำรเรยนร และระบบกำรพฒนำเพอกำรพงพำตนเองของชมชน พฒนำระบบเศรษฐกจและสงคมของชมชนทมอสระ พงพำตนเองและพฒนำระบบเศรษฐกจชมชน โดยมหลกกำรพนฐำนในกำรสงเสรมวสำหกจชมชนหลำยประกำร คอ กำรสงเสรมวสำหกจชมชนควรเรมจำกเลกไปหำใหญ สงเสรมกำรเรยนร สงเสรมกำรมสวนรวม ค ำนงถงภมปญญำทองถน นยำมทนชมชนทนอกเหนอจำกตวเงน มงสกำรพงตนเอง ก ำหนดเปำหมำยใหชดเจน พฒนำบนพนฐำนควำมยงยน บรหำรจดกำรวสำหกจชมชนทโปรงใส ตรวจสอบได มชมทำงสอสำรทหลำกหลำย ขยำยสเครอขำย และประเมนผลอยำงตอเนอง สวนกำรสงเสรมวสำหกจชมชนในพนทของนกสงเสรมกำรเกษตร ประกอบดวย กำรท ำหนำทเปนวทยำกรกระบวนกำร ใหค ำแนะน ำ ปรกษำ และมสวนรวมในกำรจดท ำแผนแมบทชมชน โดยผำนกระบวนกำรจดท ำเวทชมชน คนหำและวเครำะหกจกรรมทตองกำรจะแกปญหำและสรำงศกยภำพทมอยในแผนและกจกรรม สงเสรมและสนบสนนในชมชนทมควำมตงใจจะแกปญหำและสรำงศกยภำพ รวมตวกนเปนกลม ประเมนศกยภำพวสำหกจชมชน วำงแผนพฒนำวสำหกจชมชน ศกษำดงำนจำกแหลงเรยนร และด ำเนนกำรสงเสรมและสนบสนนวสำหกจชมชน

โสตทศนท # 13.3 ปจจยทเกยวของกบความส าเรจของวสาหกจชมชน ปจจยทเกยวของกบควำมส ำเรจของวสำหกจชมชนได โดยจ ำแนกเปนปจจยภำยในและปจจยภำยนอก ไดดงน 1. ปจจยภำยใน ไดแก 1.1ปจจยดำนกำรเรยนร 1.1.1 ปจจยดำนภมปญญำทองถน 1.1.2 กำรแลกเปลยนเรยนรระหวำงสมำชกภำยในกลม 1.1.3 กำรแลกเปลยนเรยนรภำยนอกกลมเครอขำย 1.1.4 ผสบทอดภมปญญำทองถน 1.1.5 ผร ผอำวโส หรอปรำชญชำวบำน 1.1.6 กำรแสวงหำควำมรใหม 1.2 ปจจยดำนกรรมกำร 1.2.1. ภำวะควำมเปนผน ำของกรรมกำรวสำหกจชมชน 1.2.2. ภำระงำนตำงๆ จำกโครงกำรของภำครฐและชมชน 1.3 ปจจยดำนสมำชก 1.3.1 กำรมสวนรวมของสมำชก 1.3.2 ทกษะและควำมสำมำรถของสมำชก 1.3.3 ควำมเขำใจในหลกกำรและวตถประสงคของวสำหกจชมชน 1.3.4 กำรจดสรรเวลำจำกภำระงำนกำรประกอบอำชพ 1.3.5 ผลประโยชนแกสมำชกและชมชน 1.4 ปจจยดำนกำรบรหำรงำน 1.4.1 กำรมเปำหมำยทชดเจน

1.4.2 กำรมแผนกำรผลตทชดเจน 1.4.3 ก ำหนดโครงสรำง ก ำหนดบทบำทหนำทตำมควำมเหมำะสม 1.4.4 กำรมระบบตรวจสอบทโปรงใส 1.4.5 กฎระเบยบขอบงคบขอบงคบเปนทยอมรบ 1.4.6 ปจจยดำนเงนทน 1.4.7 กำรแบงปนผลประโยชน 1.4.8 กำรควบคมตรวจสอบคณภำพสนคำและบรกำร 1.4.9 กำรประเมนผลอยำงตอเนอง 1.4.10 กำรประสำนงำนและกำรสรำงเครอขำย 1.5 ปจจยดำนกจกรรมของวสำหกจชมชน 1.5.1. ควำมหลำกหลำยของกจกรรม 1.5.2. ควำมเชอมโยงของกจกรรม 1.5.3. กจกรรมดำนสวสดกำร 2. ปจจยภำยนอก เปนปจจยทอยนอกวสำหกจชมชน แตสงผลตอกำรพฒนำวสำหกจชมชน ไดแก 2.1 กำรมเครอขำยภำค และองคกรสนบสนนจำกภำยนอก 2.2 แหลงเงนทนภำยนอก กำรมแหลงเงนทนภำยนอกหลำยๆ แหลง 2.3 กำรสงเสรมสนบสนนของหนวยงำนตำงๆ ทมบทบำทตอกำรด ำเนนงำนของ จะมผลตอควำมส ำเรจของวสำหกจชมชน ดงน 1) กำรสงเสรมดำนควำมร 2) กำรตดตำม กระตนกำรด ำเนนกำรวสำหกจชมชน 3) กำรตรวจสอบรบรองสนคำและบรกำร 4). กำรสงเสรมกำรตลำด 5) นโยบำยกำรสงเสรมทชดเจน 2.4 ตลำดรองรบผลผลต 2.5 รำคำปจจยกำรผลต โสตทศนท # 13.4 แนวคดเกยวกบการจดการความรในวสาหกจชมชน ความหมายของการจดการความรในวสาหกจชมชน ควำมหมำยของกำรจดกำรควำมรในวสำหกจชมชน หมำยถง กำรจดกำรเพอใหไดประโยชนจำกควำมรดำนตำงๆ ทเกยวของกบกำรพฒนำวสำหกจชมชนนนๆ อำจเปนภมปญญำทสงสม สรำงขนเอง แลวมกำรถำยทอดและกำรสบทอดกนเองในชมชน หรออำจน ำมำจำกชมชนอน โดยท ำใหควำมรนนเกดประโยชน

กวำงขวำงขน ดขน ตอวสำหกจชมชน เปนกระบวนกำรน ำทนทำงปญญำ ไปสรำงมลคำและเพมคณคำ โดยใชควำมรเปนเครองมอพฒนำวสำหกจชมชน เปาหมายการจดการความรในวสาหกจชมชน

1. เพอพฒนำงำนของวสำหกจชมชน 2. เพอกำรพฒนำคน 3. เพอกำรพฒนำ “ฐำนควำมร” ของวสำหกจชมชน

ลกษณะความรในวสาหกจชมชน 1. มลกษณะเปนควำมรในเชงปฏบต 2. เปนควำมรทไมอำงควำมเปนสำกล 3. เปนควำมรทไมอยในลำยลกษณอกษร 4. มมมมองทเกยวกบศำสนธรรม

ประเภทของความรในวสาหกจชมชน สำมำรถจ ำแนกควำมรออกเปน 2 ประเภท คอ 1. ควำมรทเปนภมปญญำดงเดม หรอภมปญญำทองถน 2. ควำมรทถกสรำงขนมำใหม

การแสวงหาความรในวสาหกจชมชน กำรแสวงหำควำมรเพอกำรจดกำรควำมรวสำหกจชมชนนนท ำไดหลำยวธ ดงน

1. กำรน ำภมปญญำทองถนทมอยในชมชนมำปรบใชใหตอบสนองกลมเปำหมำย 2. กำรตอยอดภมปญหำทองถน

3. กำรแสวงหำควำมรใหม 4. กำรพฒนำควำมรขนใหม

โสตทศนท # 13.5 หลกการจดการความรในวสาหกจชมชน การจดการความรในวสาหกจชมชนควรยดหลกการส าคญ 7 ประการ ดงน 1. กำรท ำงำนรวมกนอยำงสรำงสรรคของสมำชกวสำหกจชมชนทหลำกหลำยทกษะ และ

หลำกหลำยวธคด 2. รวมกนพฒนำวธท ำงำนเพอพฒนำวสำหกจชมชนในรปแบบใหมๆ เพอบรรลประสทธผลท

ก ำหนดไว ซงครอบคลมองคประกอบ 4 ประกำร คอ 1) การตอบสนองความตองการทแทจรง (responsiveness) 2) นวตกรรม (innovation)

3) ขดความสามารถ (competency) ของวสาหกจชมชน 4) ประสทธภาพ (efficiency) ในการท างาน

3. มกำรด ำเนนกำรแบบบรณำกำร 3.1 การบรณาการเชงเนอหา 3.2 การบรณาการเชงวธการ 4. ทดลองและเรยนร 5. ใชภมปญญำบนฐำนทรพยำกรทมในทองถน 6. กำรน ำเขำควำมรจำกภำยนอกมำปรบใชอยำงเหมำะสมและใหสอดคลองกบระบบเดมทมอย 7. กำรเรยนรเพอกำรพฒนำอยำงตอเนอง

โสตทศนท # 13.6 องคประกอบของการจดการความรในวสาหกจชมชน

องคประกอบของการจดการความรในวสาหกจชมชน

1. คน 1.1 สมาชกวสาหกจชมชนหรอ คณกจ (knowledge practitioner: KP) 1.2 นกสงเสรมการเกษตรในพนท หรอ คณอ านวย (knowledge facilitator: KF) 1.3 บคลากรสวนกลาง หรอคณเออ (Chief Knowledge Officer: CKO )

2. กระบวนการความร 2.1 การจดหาความรจากแหลงความรตางๆ แบงเปนขนตอนยอย ดงน 2.1.1 การบงชความร 2.1.2 การสรางและแสวงหาความร คนควาและพฒนาอยางเปนระบบ 2.1.3 การจดองคความรใหเปนระบบ 2.1.4 การประมวลและกลนกรองความร 2.1.5 การเขาถงความร 2.2 การแบงปนความร 2.3 การใชหรอเผยแพรความร

3. เทคโนโลย

ปจจยทท าใหเกดการจดการความรในวสาหกจชมชน ปจจยส ำคญทท ำใหเกดควำมเคลอนไหวดำนกำรจดกำรควำมรของวสำหกจชมชนทสำมำรถส

เปำหมำยได ไดแก 1. กำรมเปำหมำยรวมกน หรอวสยทศนรวมกน 2. กำรแลกเปลยนเรยนรเปนกลม

3. กำรจดกำรควำมรทสอดประสำนกนในแตละชน 4. กำรใหควำมส ำคญกบกำรเรยนรทเกดจำกกำรปฏบตจรง 5. กำรประเมนศกยภำพวสำหกจชมชนเพอน ำไปสกำรพฒนำ 6. กำรใหควำมส ำคญกบกระบวนกำรจดกำรควำมรพอๆ กบเปำหมำยของวสำหกจชมชน

โสตทศนท # 13.7 ปจจยทเกยวของและแนวทางการจดการความรในวสาหกจชมชน ปจจยในดำนตำงๆ เขำมำเกยวของกบควำมส ำเรจหรอลมเหลวของกำรจดกำรควำมรในวสำหกจชมชนหลำยประกำร ดงน

1. เปำหมำยหรอวสยทศนรวม (knowledge vision) 2. ลกษณะควำมรในเชงปฏบต 3. ฐำนควำมรทมำจำกชมชน 4. แหลงควำมรทสำมำรถเขำถง ถำยทอด และแลกเปลยนไดสะดวก 5. ผน ำวสำหกจชมชน นอกจำกเปนผทตงใจใฝร และกระตอรอรนทจะแลกเปลยนเรยนร 6. สมำชกในวสำหกจชมชน ควรเปนผทตงใจใฝร และกระตอรอรนทจะแลกเปลยนเรยนร 7. นกสงเสรมกำรเกษตร ซงท ำหนำทเปนคณอ ำนวย หรอเปนวทยำกรกระบวนกำร 8. เทคโนโลยและกระบวนกำร ทเออและสำมำรถสนบสนนกำรท ำงำน และกำรเรยนรของสมำชก 9. บรรยำกำศและวฒนธรรมกำรท ำงำนของวสำหกจชมชน ทเออใหเกดกำรแลกเปลยนเรยนร 10. กำรมเครอขำย ภำคและชมทำงในกำรแลกเปลยนเรยนรทหลำกหลำย 11. กำรสนบสนนขององคกรปกครองสวนทองถน 12. กำรประเมนผลกำรจดกำรควำมรในวสำหกจชมชน เพอใหทรำบวำกำรด ำเนนกำรไดบรรล

เปำหมำยทตงไวหรอไม

โสตทศนท # 13.8 แนวทางในการจดการความรในวสาหกจชมชน แนวทำงส ำคญในกำรจดกำรควำมรในวสำหกจชมชน มหลำยประกำร ไดแก 1. สงเสรมกำรมสวนรวมของทกฝำยทเกยวของกบวสำหกจชมชน 2. กำรจดกำรควำมรในวสำหกจชมชน 3. กำรคนหำควำมร 4. กำรขยำยผลและกำรตอยอดควำมร 5. กำรปรบวธกำรและเนอหำสำระทจะท ำกำรถำยทอด ใหสอดคลองกบวถชวตและกระแสกำร

เปลยนแปลงทเขำมำของสงคมภำยนอกใหมำกขน 6. ปรบเปลยนวฒนธรรมกำรท ำงำนในวสำหกจชมชน 7. กำรจดกระบวนกำรเรยนรอยำงตอเนอง 8. กำรจดกำรควำมรอยำงบรณำกำร

9. เนนใชวธกำรจดกำรควำมรจำกกำรไดปฏบตจรง (learning by doing) 10. จดท ำระบบฐำนขอมลใหเออตอกำรเกบและกำรน ำมำใชประโยชน ในกำรจดกำรควำมร 11. กำรมผกระตนหรอประสำน และตดตำมกำรจดกำรควำมรในวสำหกจชมชน 12. กำรกระตนใหมกำรสรำงเครอขำยกำรเรยนรในกลมสมำชก และเครอขำยกบภำยนอก 13. กำรใชกระบวนกำรวจยเชงปฏบตกำรแบบมสวนรวมเปนตวขบเคลอนกระบวนกำรจดกำร

ควำมรในวสำหกจชมชน 14. กำรจดกำรควำมรทสอดแทรกไปกบกำรท ำงำนปกต

หนวยท 14 การจดการความรระดบชมชน

โสตทศนท # 14.1 แนวคดการจดการความรชมชน

ความเปนชมชนกบการจดการความรชมชน ควำมเปนชมชนทมลกษณะส ำคญ ดงน 1. มควำมหลำกหลำย (inclusion) 2. ควำมรวมกน (co-operation) 3. มจตส ำนกแบบประชำสงคม (civic consciousness) 4. มควำมผกพนกน (bond) 5. มกำรเชอมโยงสมพนธกบชมชนอน การจดการความรชมชนจงเปนเรองทชมชนจะตองใหความส าคญ ดงน 1. ม อ งค ค ว ำม ร (knowledge) แ ล ะค ว ำม ส ำม ำรถ ใน ก ำ รจ ด ก ำ รค ว ำม ร (knowledge mamagement) 2. เปนชมชนแหงกำรเรยนร 3. มกจกรรมอยำงตอเนอง 4. มระบบกำรตดตอสอสำร และเครอขำยทมประสทธภำพ 5. กำรจดกำรชมชนทด (community management)

ลกษณะของความรชมชนและการสรางความรชมชน ลกษณะของควำมรชมชน และกำรสรำงควำมรชมชน

1. ลกษณะของควำมรชมชน ควำมรชมชน มลกษณะอยำงใดอยำงหนง หรอหลำยอยำง ดงตอไปน

1.1 มลกษณะเปนควำมรในเชงปฏบต 1.2 เปนควำมรทไมอำงควำมเปนสำกล 1.3 เปนควำมรทอำจไมอยในลำยลกษณอกษร 1.4 มมมมองทเกยวกบศำสนธรรม 2. กำรสรำงควำมรชมชน กำรสรำงควำมรชมชน มขนตอนในกำรด ำเนนกำร ดงน 2.1 กำรเกดปญหำทจ ำเปนตองแกไข หรอควำมตองกำรทจ ำเปนตองตอบสนอง 2.2 กำรหำแนวทำงแกไขปญหำ หรอสนองควำมตองกำรวมกน

2.3 กำรถำยทอดและกำรสบทอดกนเองในชมชน 2.4 กำรกลำยเปน “ควำมรชมชน”

ความหมายของการจดการความรชมชน กำรจดกำรควำมรชมชน หมำยถง กำรรวบรวม กำรปรบปรงเปลยนแปลง พฒนำควำมรชมชนหรอ

องคควำมรของชมชน ซงอำจเปนภมปญญำทสงสม สรำงขนเองในชมชน หรออำจน ำมำจำกชมชนอน โดยมกำรจดกระท ำหรอกำรจดกำรใหสำมำรถน ำควำมรมำใชประโยชนในกำรแกปญหำ กำรประกอบอำชพ หรอกำรจดกำรทรพยำกรธรรมชำตในชมชน และเพอเปนคลงแหงควำมรและคลงแหงปญญำในกำรทจะน ำไปถำยทอดแกผคนใน และนอกชมชน เพอท ำใหควำมรชมชนเกดประโยชนกวำงขวำงขนและดขน อนเปนพนฐำนส ำคญในกำรสรำงควำมยงยน ตงแตระดบครอบครว ชมชน และประเทศชำตตอไป

พฒนาการของการจดการความรชมชน พฒนำกำรของควำมรชมชนไว 2 ยค โดยแตละยคมลกษณะส ำคญ ดงน 1. การจดการความรชมชนในยคเรมตน มลกษณะส ำคญ ดงน

1) มลกษณะเรยบงำย เปนธรรมชำต 2) มกำรเรยนรจำกบรรพบรษ และจำกประสบกำรณทชวยบดำ-มำรดำ 3) เปนกำรเรยนรจำกกำรปฏบต คอยเปนคอยไป 4) มกำรจ ำและถำยทอดโดยกำรบอกเลำ 5) มกำรแลกเปลยนเรยนรระหวำงกน 6) มคณลกษณะเดนอยทปญญำปฏบต ดงน 6.1) เปนควำมรส ำหรบกำรปฏบต (actionable knowledge) 6.2) เปนควำมรทเกดจำกำรปฏบตหรอกำรท ำงำน 6.3) เปนสงทอยในตวผปฏบต และมอยในผลส ำเรจทดเยยม (best practice) 6.4) เปนควำมรเฉพำะภำยใตบรบทหนง ๆ

2. การจดการความรชมชนในยคปจจบน มลกษณะส ำคญ ดงน 1) มควำมซบซอนเพมมำกขน 2) ในแตละขนตอนของกจกรรม มกำรสรำงควำมรขนมำใชงำน 3) มกำรน ำควำมรจำกกำรปฏบต มำแลกเปลยนกน 4) มกำรขยำยเปนเครอขำย ทเนนกำรแลกเปลยนเรยนร 5) มควำมสมพนธรวมมอกบภำยนอก คอ นกวชำกำร ภำครำชกำรและภำคธรกจอยำงรเทำ ทน 6) มกำรขยำยสเดกและเยำวชนทไมใชสมำชกในครอบครว 7) มกำรจดกำรควำมรชมชนผำนกลม โดยด ำเนนกำรดงน 7.1) กำรเปนสมำชกกลมจะมเปำหมำยรวมกน

7.2) เมอสมำชกพบกน จะทกทำยกน ถำมสำรทกขสกดบ ควำมกำวหนำของกำรประกอบอำชพ หรอกำรจดกำรทรพยำกรธรรมชำต 7.3) น ำปญหำมำเลำสกนฟง 7.4) หำทำงแกไขปญหำ หรอคนหำแนวทำงในกำรด ำเนนงำน ปฏบตรวมกน 7.5) ท ำใหเกดกำรแลกเปลยนเรยนร 8) มกำรจดกำรควำมรชมชนผำนเครอขำย โดยด ำเนนกำรดงน 8.1) สมำชกเครอขำยจะมเปำหมำยรวมกน ท ำงำนแบบชวยเหลอเกอกล และปรกษำหำรอกน 8.2) มกระบวนกำรเรยนรเพอสนบสนนกำรบรรลเปำหมำยใหไดสงสด 8.3) มทนสนบสนน (มกจะเปนทนควำมรวมมอ และทนควำมร มำกกวำทนทเปนเงน) 8.4) มสวนท ำใหเกดกำรจดกำรควำมรแบบบรณำกำรของชมชน 9) มกำรด ำเนนกำรจดกำรควำมรโดยใชเทคโนโลยสำรสนเทศตำง ๆ โสตทศนท # 14.2 กลไก เครองมอ และกระบวนการจดการความรชมชน

กลไกการจดการความรชมชน ชมชนมกลไกกำรจดกำรควำมรชมชนใน 3 ระดบ ทเชอมโยงกน ไดแก ระดบตวบคคล ระดบองคกร สถำบน และเครอขำยชมชน และระดบองคกรภำยนอก

เครองมอการจดการความรชมชน สำมำรถจ ำแนกเครองมอกำรจดกำรควำมรชมชน ออกเปน 3 กลม ดงน 1. เครองมอการจดการความรชมชนทเปนตวบคคลและกลมในชมชน ประกอบดวย 1) ตวผน ำบำรม ทสมำชกศรทธำเลอมใส

2) กลมกจกรรมตำง ๆ องคกรชมชน หรอศนยกำรเรยนรชมชน 3) ชมชนนกปฏบต (Community of Practice: CoP) 4) เพอนชวยเพอน (Peer Assist)

2. เครองมอการจดการความรชมชนทเปนวธการและกจกรรม ประกอบดวย 1) เวทประชม แลกเปลยน สรปบทเรยน เวทเสวนา หรอสนทรยสนทนา (Dialogue) เวทกลมเฉพาะ (Focus Group) การคนหาสงดรอบตว หรอสนทรยสาธก (Appreciative Inquiring) 2) กำรจดท ำโครงกำรเพอเสรมสรำงกระบวนกำรเรยนร 3) กำรจดกจกรรมเพอใหเกดกระบวนกำรเรยนรในชมชน

3. เครองมอการจดการความรชมชนทเปนสอ ประกอบดวย 1) ระบบสำรสนเทศ 2) เอกสำรสงพมพตำง ๆ

กระบวนการจดการความรชมชน มทงหมด 7 ขนตอน ดงน

โสตทศนท # 14.3 ปจจยเออความส าเรจและขอควรค านงในการจดการความรชมชน ปจจยเออความส าเรจของการจดการความรชมชน

ปจจยเออควำมส ำเรจในกำรจดกำรควำมรชมชน ประกอบดวยปจจยทส ำคญดงน 1. ผน ำชมชน 2. กำรจดโครงสรำงองคกร (organize) ภำยในชมชน 3. บรรยำกำศและวฒนธรรมกำรเรยนร 4. เทคโนโลยและกระบวนกำร 5. กำรสรำงแรงจงใจ กำรใหรำงวล และกำรยอมรบ 6. ควำมร ทกษะ และขดควำมสำมำรถ

7. กำรประเมนผล

ขอควรค านงในการจดการความรชมชน

กำรจดกำรควำมรในชมชนใหประสบผลควำมส ำเรจ มขอควรค ำนงทชมชนสำมำรถน ำไปประยกตใหสอดคลองกบแตละชมชน ดงตอไปน

1. ผน ำ 2. สมำชกทมจตอำสำ 3. สรำงทมขบเคลอน 4. ใชแนวคดกระบวนกำรคณภำพ PDCA (Plan Do Check Act) 5. กำรเปดห เปดตำสมำชกในชมชน 6. กำรเปดใจยอมรบ 7. กำรมสวนรวม 8. กำรสรำงบรรยำกำศ 9. กำรจดใหมเวทแลกเปลยนเรยนร 10. กำรใหรำงวล ยกยองชมเชย 11. กำรจดระบบขอมลและเอกสำร 12. กำรใชเทคโนโลยสำรสนเทศ 13. กำรสอสำรภำยในชมชน

โสตทศนท # 14.4 แนวทางการพฒนา และการยกระดบการจดการความร ในชมชนเศรษฐกจพอเพยง

แนวทางการพฒนา 1. เจาหนาท ควรศกษำหำควำมรเพมเตมอยำงตอเนอง เจำหนำทตองศกษำคมอ/แนวทำงกำรด ำเนน

ใหชดเจน แจมแจง

2. จดเกบขอมลชมชนอยางเปนระบบและเปนปจจบน เพอใหสำมำรถน ำมำใชประโยชนไดอยำงสะดวก รวดเรว

3. การสรางความร ความเขาใจ กบ แกนน า และชาวบาน กำรประชำสมพนธแกกลมเปำหมำย จ ำเปนตองนดหมำยลวง ใชเวลำสรำงควำมเขำใจพอสมควร และเตรยมเครองมอ อปกรณ ตวอยำงพนททเคยด ำเนนกำรมำกอน

4. การสรางบรรยากาศความนาเชอถอ และประโยชนทจะเกดขนกบตนเอง และชมชน 5. การสอสารเชงสรางสรรค เพอกระตนควำมคดใหกบชมชน 6. ยดหลกประชาธปไตยและการมสวนรวม เพอใหสมำชกในชมชนไดเขำมำมสวนรวมในกำรด ำเนน

กจกรรมตำง ๆ อยำงเทำเทยมกน 7. การประสานงานในพนทอยางตอเนอง โดยมกำรประสำนกำรด ำเนนกำรขบเคลอนปรชญำของ

เศรษฐกจพอเพยงในระดบ พนทอยำงตอเนอง 8. การวางแผนสนบสนนกจกรรมอยางตอเนอง เจำหนำทควรเขำรวมกจกรรมทหมบำนด ำเนน

กจกรรมอยำงสม ำเสมอ และมแนกำรสนบสนนกจกรรมตำง ๆ ในชมชนอยำงตอเนอง 9. ตดตาม/ประเมนผล/สรปผลการด าเนนงานอยางสม าเสมอ เจำหนำทควรควรตดตำมและให

ขอเสนอแนะเปนระยะ ๆ เขำท ำนองวำ เรยนรไปปฏบตไป ตดขดตรงไหนใชวธกำรคยกนเปนหลกแลวปรบแกไข

โสตทศนท # 14.5 แนวทางการพฒนา และการยกระดบการจดการความรในชมชนออนไลน แนวทางการพฒนา 1. การพฒนาความรดานสารสนเทศ ไดแก 1) ควำมสำมำรถในกำรเขำถงขอมลไดอยำงทนทวงท 2) รเทำทนวำเนอหำทพบในโลกออนไลนไมสำมำรถเชอถอไดทงหมด 3) จดกำรกบขอมลไดอยำงเปนระบบเพอเพมประสทธภำพในกำรท ำงำน 4) สำมำรถประยกตใชขอมลไดอยำงสรำงสรรคในกำรแกไขปญหำตำง ๆ 5) เขำใจประเดนทำงจรยธรรมและกฎหมำยทเกยวของกบกำรเขำถงและกำรใชขอมล ต 2. การพฒนาความรดานสอ ทกษะและควำมรดำนสอ (media literacy) มควำมคลำยคลงกบกำรอำนออกเขยนได 1) เขำใจวำเนอหำในสอถกสรำงขนดวยวธกำรใดและเพอวตถประสงคอะไร 2) ตรวจสอบไดวำคนเรำตควำมสอแตกตำงกนอยำงไร รวำอะไรคอคณคำและมมมองทถกเลอกใสหรอไม 3) เขำใจประเดนทำงจรยธรรมและทำงกฎหมำยทเกยวของกบกำรเขำถงและกำรใชสอ

4) เขำใจและเลอกใชเครองมอในกำรสรำงสรรคสอไดอยำงเหมำะสมตำมกลมเปำหมำยและสถำนกำรณ 3. การพฒนาความรดานไอซท ทกษะและควำมรพนฐำนดำนไอซท (ICT literacy) ประกอบดวย 1) เขำใจแนวคดและกำรท ำงำนพนฐำนของเครองมอดจทล 2) ประยกตใชเทคโนโลยในกจกรรมตำง ๆ ในชวตประจ ำวน 3) เลอกใชเทคโนโลยไดเหมำะกบวตถประสงค 4) เทำทนกำรเปลยนแปลงของเทคโนโลยและรจกวธใชเพอกำรเรยนรตลอดชวต 5) เขำใจประเดนทำงจรยธรรมและกฎหมำยทเกยวของกบกำรเขำถงและกำรใชไอซท 4. การพฒนาทกษะและความรอน ๆ ในการเปนพลเมองดจทล อำทเชน 1) ทกษะดำนกำรสอสำรและกำรท ำงำนรวมกบผอน 2) ควำมคดสรำงสรรคและนวตกรรม 3) กำรคดเชงวพำกษและกำรแกไขปญหำ

หนวยท 15 ศนยเรยนร การจดการความรแบบบรณาการ และแนวคดรวบยอดเกยวกบการจดการความร

โสตทศนท # 15.1 แนวคดเกยวกบศนยเรยนร ศนยเรยนร หมำยถง ศนยกลำงกำรเรยนรดำนตำง ๆ ตำมควำมตองกำรของชมชนซงสำมำรถเขำมำเรยนรดวยควำมสมครใจ เพอเขำมำแลกเปลยนเรยนร ฝกปฏบตจรง ศกษำดงำนตำมควำมสนใจ ศนยเรยนรทดควรมแหลงเรยนรและสถำนทเหมำะสมทสำมำรถศกษำไดดวยตนเอง หรอจดเปนหลกสตรใหสมครเขำมำเรยนร มสอในกำรแลกเปลยนเรยนร เอกสำร สงพมพ โปสเตอรหรออปกรณอนใดทสรำงกำรเรยนรไดอยำงมประสทธภำพ ประเภทของศนยเรยนร สำมำรถแยกศนยเรยนรไดเปน 3 ประเภท ดงน 1. ศนยเรยนรทมผรเปนผถายทอดความรจากภมปญญาทองถน เชน 1.1 ศนยกำรเรยนรภมปญญำไทย 1.2 ศนยเครอขำยปรำชญชำวบำน 2. ศนยเรยนรทมองคความรเฉพาะดาน เชน 2.1 ศนยกำรเรยนรไอซทชมชน 2.2 ศนยจดกำรดนปยชมชน (ศดปช.) 2.3 ศนยกำรจดกำรศตรพชชมชน (ศจช.) 3. ศนยเรยนรทมการจดกระบวนการเรยนรและบรณาการหลายภาคสวน เชน 3.1 ศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงชมชน 3.2 ศนยเรยนรชมชน กรมพฒนำชมชน 3.3 ศนยเรยนรมหำวทยำลยชวต 3.4 ศนยกำรเรยนรกำรผลตอำหำรปลอดภยและกำรสรำงสขภำวะตำมวถเศรษฐกจพอเพยง 3.5 ศนยเรยนรกำรเพมประสทธภำพกำรผลตสนคำเกษตร (ศพก.) ลกษณะการจดการความรของศนยเรยนร สามารถแบงออกเปน 4 ลกษณะ คอ 1. การจดการความรโดยชมชนด าเนนการดวยตนเองและภายในเครอขายกนเอง

2. การจดการความรโดยชมชนด าเนนการรวมกบองคกรปกครองสวนทองถน 3. การจดการความรโดยชมชนด าเนนการรวมกบรฐ รวมท งรวมกบองคกรตาง ๆ ในทองถน 4. การจดการความรโดยภาคและเครอขาย

องคประกอบของศนยเรยนร ศนยเรยนรควรมองคประกอบทส าคญ ๆ ดงน (วระ นจไตรรตน, 2553) 1. องคความร 2. ผร ศนยการเรยนร 3. ผเรยน ศนยการเรยนร 4. หลกสตรการถายทอดความร 5. สอการเรยนร 6. การจดการศนยการเรยนร 7. สถานท โสตทศนท # 15.2 แนวทางการจดการความรของศนยเรยนร

รปแบบการจดการความรของศนยเรยนร การอธบายรปแบบการจดการความรของศนยเรยนรจะใชรปแบบการจดการชมชนทด ม 9 ประการดงตอไปน

1. การวเคราะหความตองการความรของสมาชกในกลม 2. การก าหนดเปาหมายและวตถประสงค 3. การส ารวจความรเดมทมอย 4. การส ารวจแหลงความรและรวบรวม เพอเพมพนความรสวนทขาด 5. การจดกจกรรมแลกเปลยนความร 6. การน าความรมาใชประโยชน 7. การจดเกบความร 8. การสรปเปนแนวทางการปฏบต 9. การคดเลอกความรทดเกบไว แนวทางการจดการความรของศนยเรยนร 1. การก าหนดความรของศนยเรยนรทมาจากความตองการขององคกร 2. สมาชกมสวนรวมก าหนดเปาหมายและวตถประสงคของศนยเรยนร 3. ส ารวจและรวบรวมแหลงความรเดมทมอยและสอดคลองกบเปาหมายของศนยเรยนร 4. การจดกจกรรมแลกเปลยนความรทหลากหลาย

5. การสรางบรรยากาศทสนบสนนใหเกดการแลกเปลยนเรยนร เคารพศกดศร ความเปนมนษย 6. การประยกตใชเทคโนโลย ชวยในการปฏบตงานในกระบวนการเรยนรอยางทวถง โดยต งเปนกลมผสนใจรวมกน เพอสะดวกในการแลกเปลยนเรยนร 7. การคดเลอกความรทดจดเกบความรไวในรปแบบทเขาถงไดงาย เหมาะสมกบการน าไปใชประโยชน 8. การน าความรมาใชประโยชน จากกจกรรมการแลกเปลยนความร 9. การสรปเปนแนวทางการปฏบต มการน าองคความรทเกบไวมาสงเคราะหและสรปเปนแนวทางการปฏบต โสตทศนท # 15.3 แนวคดเกยวกบการจดการความรแบบบรณาการ ความหมายของการจดการความรแบบบรณาการ

การจดการความรแบบบรณาการ หมายถง การบรหารจดการความรใหเกดผลส าเรจตามเปาหมาย โดยใชกระบวนการ เทคนค วธการ เครองมอ และกจกรรมการจดการความรทหลากหลาย โดยใหความส าคญกบการเชอมโยงกระบวนการ เทคนค วธการ เครองมอและกจกรรมตาง ๆ ใหมความสอดคลอง เหมาะสมกบบรบทและสภาพแวดลอมของหนวยงาน ชมชน และสงคม

ความส าคญของการจดการความรแบบบรณาการ

การจดการความรแบบบรณาการ มความส าคญดงน 1. เกดการเรยนรแบบองครวม 2. กอใหเกดการท างานรวมกน 3. สอดคลองกบแนวคดการสรางองคความรและการสรางองคกรแหงการเรยนร

โสตทศนท # 15.4 รปแบบ ปจจย และเงอนไขการจดการความรแบบบรณาการ

รปแบบการจดการความรแบบบรณาการ รปแบบการจดการความรแบบบรณาการทเผยแพรอยางแพรหลาย คอ รปแบบการจดการ

ความร LKASA หรอ โมเดลไข (egg model) ของโรงพยาบาลบานตาก ซงเปนรปแบบการจดการ

ความรทเหมาะส าหรบหนวยงานหรอองคกร และยงมรปแบบการจดการความรแบบบรณาการของหนวยงานทเหมาะสม

โมเดลการจดการความร LKASA EGG Model โรงพยาบาลบานตาก จ.ตาก 1. Learning Management 2. K Organizing 3. K Acting 4. K Sharing 5. K Assets

1. การจดการให เกดการเรยนร (learning management) เปนหนาทหลกของผบรหารองคกร (CEO) และผบรหารจดการความรหรอคณเอ อ (CKO) ทตองท าใหทกคนมและมองเปาหมายเดยวกน เนองจากการเรยนรเปนบอเกดของความรและปญญา จงตองมการด าเนนการ ดงน 1.1การเตรยมคน 1.2การสรางทมทเอ อตอการเรยนร 1.3การจดกจกรรม 1.4การเตรยมเครองมอ อปกรณ เทคโนโลยสารสนเทศอยางเหมาะสม 1.5การสงเสรมการเรยนรของบคลากร ท งการอบรม ศกษาดงาน การอานและการเรยนรจากการปฏบต 1.6การมความคดสรางสรรค 4 แบบ คอ คดเชงบรณาการ คดเชงระบบ คดเชงบวก และคดเชงบก (คดนอกกรอบ) 1.7การกระตนการเรยนรดวยการเขยาองคกรอยางเหมาะสมตอเนอง ตามหลกของ“จตรภาค” ของการจดการความร 2. การจดการใหเกดองคความร (knowledge organizing) เปนการน าความรในแตละดานมาประกอบกนเปนแนวทางปฏบตทด เกดเปนองคความรในแตละเรองทจะท าใหองคกรฉลาดข น 3. การจดการใหเกดการใชความร (knowledge acting) เปนการจดการเพอท าใหบคลากรขององคกรหรอคณกจ (practitioner) ไดน าองคความรทมอยหรอทสรางข น มาใชหรอทดลองปฏบตจรงในองคกร 4. การจดการใหเกดการแลกเปลยนเรยนร (knowledge sharing) คอ การน าเอาวธทปฏบตจนไดผลด หรอท าแลวส าเรจ มาเลาสกนฟงหรอแลกเปลยนใหคนอน ๆ ไดรบทราบ และน าเอาไปปรบใชได โดยเอ อ 4 ประการ ไดแก

4.1 เอ อโอกาส (learn) 4.2 เอ ออาทร (care) 4.3 เอ ออารย (share) 4.4 เอ อเอนด (shine) 5. การจดการใหเกดคลงความร (knowledge assets)

โสตทศนท # 15.5 วเคราะหจดเดน และรปแบบในการจดการความร เปรยบเทยบจดเดนการจดการความรในภาครฐ เอกชน ชมชน ประเดนพจารณา รฐ เอกชน ชมชน การก าหนดขอบเขตการจดการความร

ตามภารกจ/ยทธศาสตรหนวยงาน

ตอบสนองการพฒนาคณภาพผลตภณฑและการบรการตามความตองการของลกคา

ตอบสนองการแกไขปญหาและความจ าเปนเรงดวนของชมชน

เปาหมายการจดการความร

ตอบสนองยทธศาสตรหลก (เจาะจงเฉพาะเรอง)

พฒนาคณภาพผลตภณฑและการบรการตามความตองการของลกคา (เจาะจงเฉพาะเรอง)

แกไขปญหาและพฒนาชมชนใหสามารถพงพาตนเองได

เครองมอในการจดการความร

การถอดบทเรยน การทบทวนหลงกจกรรม (AAR) Best Practice การสอนงาน (Coaching) พเล ยง การเลาเรอง การแลกเปลยนเรยนร การฝกอบรม การศกษา ดงาน Field Day และการจดท าคลงความร

เวทแลกปลยนเรยนร Book Briefing ระบบใหการปรกษา ระบบพเล ยง การทบทวนหลงเสรจส นภารกจ (After Action Review)

การตอยอดความรจาก ภมปญญาทองถน การรบความรใหมจากภายนอก เสยงตามสาย การศกษา ดงาน การใชเวทประชมรวมกน

ประเดนพจารณา รฐ เอกชน ชมชน

วธการ 1. วเคราะหหนวยงานแบบมสวนรวม 2. คดเลอกภารกจ/ยทธศาสตรล าดบความเรงดวน 3. ก าหนดขอบเขต 4. ก าหนดเปาหมายการจดการความร (เฉพาะเรอง) 5. สรางทมงาน

1. วเคราะหองคกรแบบ มสวนรวม 2. คดเลอกภารกจ/กลยทธการพฒนาผลตภณฑและบรการ ล าดบความเรงดวน 3. ก าหนดขอบเขต 4. ก าหนดเปาหมายการจดการความร (เฉพาะเรอง) 5. สรางทมงาน

1. วเคราะหชมชนแบบมสวนรวม 2. คดเลอกปญหา ความจ าเปน ล าดบความเรงดวน 3. ก าหนดขอบเขต 4. ก าหนดเปาหมายการจดการความร (เฉพาะเรอง) 5. สรางทมงาน

โสตทศนท # 15.6 แนวทางและทศทางในการจดการความร แนวทางและทศทางการจดการความร มดงน

1. การจดการความรขององคกรทเปนระบบ (KM System) คอ การจดการความรทแฝงอยใน

กระบวนการท างาน องคกรทมการแลกเปลยนเรยนรจากการประชม การระดมความคด หรอมการถายทอด

ความรจากผเชยวชาญสบคลากรใหม ซงตองมการจดกจกรรมตาง ๆ อยางเปนระบบและมรปแบบทเหมาะสม

2. วฒนธรรมองคกร องคกรจ าเปนตองมมาตรการและนโยบายทสงเสรมและสนบสนนใหบคลากร

ยนดในการแลกเปลยนความรและกระจายความรเพอเปนการพฒนาศกยภาพ

3. การน าเทคโนโลยสารสนเทศมาใชในการจดการความร ประกอบดวย

3.1 เทคโนโลยการสอสาร (Communication Technology)

3.2 เทคโนโลยสนบสนนการท างานรวมกน (Collaboration Technology)

3.3 เทคโนโลยการจดเกบ (Storage Technology)

4. การจดการความรเพอการสรางนวตกรรม ความสอดคลองของกระบวนการจดการความรกบ

กจกรรมและเปาหมายของกระบวนการจดการนวตกรรมดงน

4.1 กระบวนการสรางความคด ตองการการสรางการบรณาการ

4.2 การออกแบบวจย จ าเปนตองใชความร การบรณาการความรทหลากหลาย

4.3 การประเมนความเปนไปไดและเลอกความคดทเหมาะสมในการด าเนนการ

4.4 การวจยและพฒา ในกระบวนการน องคกรตองสามารถสรางหรอบรณาการองคความร

4.5 การทดสอบและการประเมนภาพรวม ตองอาศยความรและประสบการณในการทดสอบ

ตนแบบผลตภณฑ

4.6 กระบวนการผลต ในกระบวนการน องคกรจ านวนมากมกมการถายทอดความรใหกบ

พนธมตรทางธรกจทเปนโรงงานผลต

4.7 การน าออกสตลาด การใชความรในการผลกดนผลตภณฑออกสตลาด เปนกระบวนการ

ส าคญทสดทสงผลตอความส าเรจหรอความลมเหลวขององคกร

5. การจดการความรเพอสรางงานวจย การวจยและพฒนาเปนสงจ าเปนอยางยงในการสราง

ผลงานวจยทมศกยภาพเพยงพอส าหรบใชงานภายในประเทศ สามารถอธบายโดยแบงการจดการความร

ออกเปนกระบวนการ จดการความรตาง ๆ ไดดงน

5.1 การก าหนดความร (Knowledge Identification)

5.2 การประยกตใชความร (Knowledge Utilization)

5.3 การแสวงหาความรจากภายนอก (Knowledge Acquisition)

5.4 การพฒนาความร (Knowledge Development)

5.5 การบรณาการความร (Knowledge Integration)

5.6 การถายทอดความร (Knowledge Transfer)

5.7 การจดเกบความร (Knowledge Storage)