แนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบก

โดย

นางสาวภรณศรณย โมสกมาศ

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร ศลปศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาพทธศาสนศกษา ภาควชาปรชญา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ปการศกษา 2558 ลขสทธของมหาวทยาลยธรรมศาสตร

แนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบก

โดย

นางสาวภรณศรณย โมสกมาศ

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร ศลปศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาพทธศาสนศกษา ภาควชาปรชญา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ปการศกษา 2558 ลขสทธของมหาวทยาลยธรรมศาสตร

A GUIDELINE FOR APPLICATION OF THE DHAMMAPADA COMMENTARIES BY THE BUDDHIST CHAPLAINS

IN THE ROYAL THAI ARMY

BY

MISS PORNSARUN MOSIKAMAS

A THESIS SUBMITTED IN PARTIAL FULFILLMENT OF THE REQUIREMENTS

FOR THE DEGREE OF MASTER OF ARTS IN BUDDHIST STUDIES DEPARTMENT OF PHILOSOPHY

FACULTY OF LIBERAL ARTS THAMMASAT UNIVERSITY

ACADEMIC YEAR 2015 COPYRIGHT OF THAMMASAT UNIVERSITY

(1)

หวขอวทยานพนธ แนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบก

ชอผเขยน นางสาวภรณศรณย โมสกมาศ ชอปรญญา ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา/คณะ/มหาวทยาลย สาขาวชาพทธศาสนศกษา

คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

อาจารยทปรกษาวทยานพนธ ผชวยศาสตราจารย ดร. มนตร สระโรจนานนท ปการศกษา 2558

บทคดยอ

การศกษาเรองแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบก มวตถประสงค 3 ประการ คอ 1) เพอศกษาบทบาทหนาทตามโครงสรางในอดตกบบทบาทหนาทตามโครงสรางในปจจบนของอนศาสนาจารยกองทพบก 2) เพอศกษาการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบก 3) เพอศกษาแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบก

ผลจากการศกษาพบวา ปจจบนบทบาทหนาทของอนศาสนาจารยถกสงเสรมใหเกดความรวมมอตอการเผยแผพระพทธศาสนาทมความเกยวเนองกบสงคมภายนอกหนวยงานทหารเพมมากขนกวาในอดต ดวยการเปนผน าบรรยายธรรม เปนผน าปฏบตศาสนพธกรรมทงงานอวมงคลและงานมงคลใหแกวด องคกรทางศาสนา สถานศกษาและองคกรทางภาครฐและเอกชน

คมภรอรรถกถาธรรมบทมความส าคญในการบรรยายธรรมของอนศาสนาจารยกองทพบก เพราะ ตวคมภร 1) มความเปนเรองเลาทชวยกระตนความสนใจจากผฟง 2) ชวยสรางเหตผลใหงายขน 3) น าไปสการแตกประเดนหรอเชอมโยงกบขอมลแหลงอนไดโดยงาย และ 4) เปนต าราเรยนของอนศาสนาจารยกองทพบกเมอยงเปนภกษ

นอกจากนอนศาสนาจารยมวตถประสงคในการใชคมภรอรรถกถาธรรมบท 1) เพอตองการใหผฟงทราบและตระหนกถงแกนหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนา 2) เพอแสดงใหเหนวาหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนาใชไดกบทกยคสมย และ 3) เพอใหผฟงน าความรจากการฟงไปปฏบตตามหรอเกดการสบคนเพมเตมภายหลง อยางไรกดอนศาสนาจารยมหลกการใชคมภรอรรถกถาธรรมบท ทปรากฏอยสามประการดวยกน กลาวคอ ประการแรกวาดวยการพจารณาถงความ

(2)

สอดคลองหรอสมพนธกบหวขอการบรรยายธรรมและหลกธรรม ประการตอมาคอการพจารณาถงความสอดคลองกบบรบทของผฟง และประการสดทายวาดวยการพจารณาถงความสอดคลองกบเหตการณปจจบนหรอสอสมยใหมทน ามาประกอบการบรรยายเทยบเคยง

อนศาสนาจารยมแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบท ทเปนไปในทศทางเดยวกนตามล าดบ คอ 1) การไดรบหวขอหรอประเดนการบรรยายธรรม 2) การวเคราะหบรบทกลมผฟง 3) การคนควาเรองเลาทางคมภรอรรถกถาธรรมบท และ 4) การวเคราะหเหตการณปจจบนหรอสอสมยใหม แตถงอยางไรกตามการน าเสนอดวยคมภรอรรถกถาธรรมบท อนศาสนาจารยจะไมมกรอบการบรรยายหรอรปแบบการน าเสนอทตายตว กลาวคอ ในบางครงอนศาสนาจารยอาจจะ เรมน าเสนอดวยเหตการณหรอสอปจจบนกอน แลวจงคอยน าเสนอเรองเลาจากคมภรอรรถถาธรรมบทหรอหลกธรรมภายหลง ในทางตรงกนขามอาจจะเรมน าเสนอดวยเรองเลาจากคมภรอรรถกถาธรรมบทหรอหลกธรรมกอน แลวจงคอยน าเสนอเหตการณหรอสอปจจบนภายหลง ค าส าคญ: อนศาสนาจารยกองทพบก, คมภรอรรถกถาธรรมบท, เรองเลา

(3)

Thesis Title A GUIDELINE FOR APPLICATION OF THE DHAMMAPADA COMMENTARIES BY THE BUDDHIST CHAPLAINS IN THE ROYAL THAI ARMY

Author Miss Pornsarun Mosikamas Degree Master Degree of Arts Major Field/Faculty/University Buddhist Studies

Faculty of Liberal Arts Thammasat University

Thesis Advisor Asst. Prof. Dr. Montree Sirarojananan Academic Years 2015

ABSTRACT This thesis studies 1) the structural role(s) of the Buddhist chaplains in

the Royal Thai Army in the past and the present time, 2) the Buddhist chaplains’ usage of the Dhammapada Commentaries, and 3) the Buddhist chaplains’ approach to the Dhammapada Commentaries.

The study finds that, unlike the past where their roles were limited only to the army, in the present time the Buddhist chaplains also work outside the army, promoting the Buddhist practice for the others.

The Dhamapada Commentaries is often used by the Buddhist chaplains because 1) the narrative in the Dhammapada Commentaries can motivate the audience’s interest, 2) the stories in the Dhammpada Commentaries are easy to comprehend, 3) the Dhammapada Commentaries is a good starting point for further study, and 4) the Dhamapada Commentaries is one of the texts that the Buddhist chaplains had to study when they were Buddhist monks.

Furthermore, the objectives of the Buddhist chaplains in applying the Dhammapada Commentaries in their teachings are 1) to acknowledge the audience

(4)

about the core teachings of Buddhism, 2) to show that the core teachings of Buddhism is applicable in any context, and 3) to encourage the audience to further study.

Lastly, the Buddhist chaplains’ approach to the Dhammapada Commentaries is usually structured in the following order: 1) accepting the subject of teaching, 2) studying the audience’s context, 3) researching the narrative from the Dhammapada Commentaries, and 4) studying the current social issue or the new media. However, the teaching of the Buddhist chaplains is more flexible. Sometimes the Buddhist chaplain might begin the teaching with the current social issue and the new media, and later relate to the narrative from the Dhammapada Commentaries. In other time, the narrative from the Dhammapada Commentaries is put at the beginning of the teaching as a frame of reference to the current social and the new media which come later. Keywords: Buddhist chaplains in the Royal Thai Army, Dhammapada Commentaries, and Narrative

(5)

กตตกรรมประกาศ

ผวจยจกขอกราบขอบพระคณ คณพอวฒนา โมสกมาศ – คณแมสรพมพ โมสกมาศ ส าหรบทกสงทกอยางทมอบใหแกขาพเจาตลอดมา และขอขอบคณนางสาวพมพไศล โมสกมาศ พสาวของขาพเจา ทเสมอนเปนตนแบบชวยผลกดนใหขาพเจามความเพยรพยายาม มงมานะ

ผวจยขอขอบพระคณ ผศ.ดร.มนตร สระโรจนานนท อาจารยทปรกษาวทยานพนธทคอยตรวจทาน แกไขขอมลใหเกดความสมบรณยงขน ทงยงคอยใหค าชแนะตอบค าถามในเรองพระพทธศาสนาเรอยมา ขอขอบพระคณ ศ .ดร.วชระ งามจตรเจรญ ประธานกรรมการสอบวทยานพนธ ทใหความเมตตาชวยชแนะเสนอแนวความคดใหม พรอมแกไขขอบกพรองอยางละเอยดถถวน ขอขอบพระคณ ผศ.ดร.วฒนนท กนทะเตยน กรรมการสอบวทยานพนธ ทชวยชแนะประเดนพรอมขดเกลาการใชภาษาใหมความถกตองมากยงขน พรอมกนนขอขอบพระคณอนศาสนาจารยกองทพบกทง 10 นาย ตอการใหขอมลความรทางดานแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบท

ขอขอบคณนายกอพงศ วชญาปกรณ ผทคอยใหค าปรกษา แนะน าแกขาพเจาในทกๆครงและเกอบทกๆเรองเสมอมา

นางสาวภรณศรณย โมสกมาศ

(6)

รายการสญลกษณและค ายอ

คมภรทใชอางองในทน ใชพระไตรปฎกและอรรถกถาแปล ฉบบมหามกฏราชวทยาลย และใชหนงสอพระธมมปทฏฐกถาแปล ภาค 1-8 ฉบบมหามกฏราชวทยาลย โดยมวธใชค ายอดงน

เอกสารอางองพระไตรปฎกใชค ายอเปนภาษาบาล อกษรไทย โดยจะใชวงเลบวา “(ไทย)” ก ากบไวใหทราบ ใชระบบระบ เลม/ขอ/หนา ตวอยางเชน ข .ธ . (ไทย) 40/20/352 หมายความวาการอางองนนระบถง คมภรขททกนกาย คาถาธรรมบท พระไตรปฎกเลมท 40 ขอท 20 หนาท 352

เอกสารอางองหนงสอพระธมมปทฏฐกถาแปล ภาค 1-8 จะม “อ.” ตามหลง ใชระบบระบ เลม/หนา ตวอยางเชน ข.ธ.อ. (ไทย) 2/232-241 หมายความวา การอางองนนเปนการระบถง คมภรขททกนกาย ธรรมบทอรรถกถา (ธมมปทฏฐกถา) ภาคท(เลมท) 2 หนาท 232-241 ค าอธบายค ายอมดงน สญลกษณ/ค ายอ ค าเตม/ค าจ ากดความ ว.มหา. วนยปฎก มหาวรรค ท.ปา. ทฆนกาย ปาฏกวรรค ท.ม. ทฆนกาย มหาวรรค ม.ม. มชฌมนกาย มชฌมปณณาสก อง.ทก. องคตตรนกาย ทกนบาต ข.ชา. ขททกนกาย ชาดก ข.ส. ขททกนกาย สตตนบาต ข.เถร.อ ขททกนกาย เถรคาถาอรรถกถา ข.ธ.อ ขททกนกาย ธรรมบทอรรถกถา

(7)

สารบญ หนา

บทคดยอภาษาไทย (1)

บทคดยอภาษาองกฤษ (3)

กตตกรรมประกาศ (5) รายการสญลกษณและค ายอ (6) บทท 1 บทน า 1

1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา 1 1.2 วตถประสงคของการวจย 5 1.3 ขอบเขตของการวจย 6

1.3.1 ขอบเขตดานเนอหา 6 1.3.2 ขอบเขตดานประชากร 6

1.4 ค าจ ากดความของศพททใชในการวจย 6 1.5 ทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของ 7 1.6 วธการด าเนนการวจย 12 1.7 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 13

บทท 2 อนศาสนาจารยกองทพบกกบบทบาทหนาททางพระพทธศาสนาในสงคมไทย 14

2.1 ความหมายและประวตความเปนมาของอนศาสนาจารยกองทพบก 14 2.1.1 ความหมายของอนศาสนาจารยกองทพบก 14 2.1.2 ประวตความเปนมาของอนศาสนาจารยกองทพบก 15

2.1.2.1 การขยายกลมอนศาสนาจารยในสงคมไทย 20

(8)

2.2 บทบาทหนาทของอนศาสนาจารยกองทพบก 23 2.2.1 บทบาทหนาทของอนศาสนาจารยกองทพบกในอดต 24 2.2.2 บทบาทหนาทของอนศาสนาจารยกองทพบกในปจจบน 26

บทท 3 การใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบก 33

3.1 ความส าคญของคมภรอรรถกถาธรรมบทในสงคมไทย 33

3.1.1 ความหมายตามรปศพทของคมภรอรรถกถาธรรมบท 33 3.1.2 ความหมายของคมภรอรรถกถาธรรมบท 34 3.1.3 ความเปนมาของคมภรอรรถกถาธรรมบท 36 3.1.4 โครงสรางและเนอหาโดยยอของคมภรอรรถกถาธรรม 42

3.1.4.1 โครงสรางทางคมภรของคมภรอรรถกถาธรรมบท 43 3.1.4.2 โครงสรางการประพนธของคมภรอรรถกถาธรรมบท 57 3.1.4.3 เนอหาโดยยอของคมภรอรรถกถาธรรรมบท 60

3.1.5 ความส าคญของคมภรอรรถกถาธรรมบทในสงคมไทย 66 3.1.5.1 การใชเปนหลกสตรการเรยนการสอนพระปรยตธรรมแผนกบาล 66 3.1.5.2 การสรางอทธพลทางประเพณและพธกรรม 67

3.2 การสอนธรรมตามหลกพระพทธศาสนาของอนศาสนาจารยกองทพบก 71 3.2.1 การแสดงตนเปนแบบอยางของอนศาสนาจารย 73 3.2.2 การประยกตใชหลกการสอนหรอวธการสอนตามหลกพระพทธศาสนา 75

3.2.2.1 การใชหลกเทศนาวธ 4 ประการ 76 3.2.2.2 การใชหลกการสอน 7 ประการ 77

3.2.3 หลกธรรมทางพระพทธศาสนาทอนศาสนาจารยกองทพบกน ามาใช 79 3.2.3.1 หลกธรรมทน ามาบรรยายแกผน าทหาร 80 3.2.3.2 หลกธรรมทน ามาบรรยายแกก าลงพล 86

3.3 การใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบก 96 3.3.1 ทรรศนะตอการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารย 98

3.3.1.1 การเปนผน าองคความรเดมทางพระพทธศาสนามาประยกตใช 100 3.3.1.2 การเปนสวนประกอบทส าคญตอการเผยแผธรรม 102 3.3.1.3 ความชอบสวนบคคลตอการใชคมภรอรรถกถาธรรมบท 104

(9)

3.4 ผลสมฤทธในการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารย 106 3.4.1 มตทางดานผบรรยายธรรม 106 3.4.2 มตทางดานผฟงการบรรยายธรรม 108

บทท 4 แนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบก 112

4.1 แนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบก 112 4.1.1 การเตรยมการใชคมภรอรรถกถาธรรมบท 112 4.1.2 การมหลกการใชคมภรอรรถกถาธรรมบท 114 4.1.3 การวเคราะหผฟง 114 4.1.4 การปรบเปลยนส านวนภาษา 117 4.1.5 การโนมนาวจงใจผฟง 117

4.2 การพฒนาการสอนหรอการบรรยายธรรมโดยการใชคมภรอรรถกถาธรรมทบท 132 4.2.1 การพฒนาดานสอ 132 4.2.2 การพฒนาดานภาษา 137 4.2.3 การพฒนาดานตนเอง 137

บทท 5 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ 140

5.1 สรปผลการวจย 140 5.2 ขอเสนอแนะ 142

รายการอางอง 143 ภาคผนวก

ภาคผนวก ก ประวตอนศาสนาจารยทง 10 นาย 149

ประวตผเขยน 152

1

บทท 1 บทน า

1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา

กองทพบกมภารกจหนาททส าคญยงคอการปกปองและปองกนภยอนตรายหลายรปแบบดวยกนทมารกรานประเทศชาต ซงในอดตทผานมาประเทศไทยไดเผชญกบภยสงครามมาแลวหลายครง โดยแนนอนวาเปนการเผชญทงสงครามภายในประเทศและสงครามภายนอกประเทศ จงจ าเปนตองอาศยความเสยสละและความจงรกภกดตอชาต ศาสนา พระมหากษตรยและประชาชนของเหลาทหารเพอปกปองและปองกนประเทศชาตบานเมองใหด ารงไวในความเปนเอกราชโดยทสามารถคงไวซงความเปนไทยมาไดจวบจนกระทงปจจบน การออกรบในแตละครงของเหลาทหารทตางเผชญกบสงครามทงภายในประเทศและภายนอกประเทศจ าตองพลดพลาดจากครอบครว ญาตพนองเปนระยะเวลานาน จงตองเผชญกบสภาพปญหาตางๆทมากระทบตอสภาพจตใจ เชน การคดถงบาน บดามารดา บตรและภรรยา การเสยขวญจากสภาพรอบขาง การกดดนเมอตองอยไกลบานหางเมองอนเนองมาจากการไมคนชนสถานท ดงนนขวญและก าลงใจของเหลาทหารจงเปนสงทส าคญไมแพไปกวาการปกปองและปองกนประเทศชาตบานเมอง เพราะการใหความส าคญตอขวญและก าลงใจของเหลาทหารในยามออกรบในแตละครงนน เปรยบเสมอนเปนการสรางและกระตนใหเกดแรงจงใจ ท าใหผอนคลายและมทพกพงจตใจไมใหเตลดหนหาย หมดก าลงใจ หดห หรอหวาดกลวในระหวางการท าภารกจ เพราะหากเหลาทหารหมดก าลงใจ หดห หรอแมกระทงหวาดกลวตอสงทมากระทบสภาพจตใจแลวนน แนนอนวาการท าภารกจสงครามจะไมสามารถส าเรจลลวงใหเปนไปตามเปาหมายได เหตเพราะเหลาทหารไดมสภาพจตใจทไมแขงแกรง ไมพรอมตอการปฏบตหนาท (บญยง ศรสมพงษ, 2549, น. 28)

ดงนนขวญและก าลงใจของเหลาทหารจงเปนสงทส าคญในการท าใหเหลาทหารมสภาพจตใจทเขมแขง เบกบานและเกดความผอนคลายตอสภาพจตใจ และแนนอนวาเหลาทหารยงคงตองการทพงทางจตใจเพอใหเกดความเบกบาน เขมแขงมขวญและก าลงใจในการท าศกสงครามสรบกบภยทกรปแบบ ซงการสรางขวญและก าลงใจใหแกเหลาทหารเปนหนาทหรอภารกจหลกทส าคญของอนศาสนาจารย ดงนนอนศาสนาจารยจงไดมขนเพอเปนการสรางขวญและก าลงใจใหแกเหลาทหารในยามทตองเผชญกบภยสงครามจากหลายรปแบบเพอเปนการชวยกลอมเกลาจตใจของเหลาทหารใหมความสดชนเบกบานและชวยยกระดบจตใจของเหลาทหารใหสงขน ดวยการใชพระพทธศาสนาเปนเครองมอหลก (บญยง ศรสมพงษ, 2549, น. 28) ทงนนอกจากบทบาทหนาทใน

2

การสรางขวญและก าลงใจใหแกเหลาทหารแลว อนศาสนาจารยยงคงมบทบาทหนาททส าคญอกหลายประการดวยกนทปรากฏอยในสงคมไทยอยางเปนทางการนบตงแตป พ.ศ. 2462 เชน การเปนผบรรยายธรรม อบรมศลธรรม การเปนผแนะน าแนวทางในการใชหลกค าสอนทางพระพทธศาสนาในชวตประจ าวนใหแกก าลงพลและครอบครวของเหลาก าลงพลใหมคณธรรมจรยธรรม การใหค าปรกษาแนะน าแกผบงคบบญชาของหนวยในดานการพฒนาขวญและก าลงใจของทหาร การใหค าปรกษาในดานพธการทางศาสนา การใหค าปรกษาและการแนะน าทางดานจตใจแกก าลงพลเสอม (ก าลงพลทมปญหาขาดวนย เชน ตดสรา ตดการพนน มหนสนรมเรา ฯลฯ) กลบมาเปนก าลงพลปกต (พระมหาทองสข สจตโต,2553, น. 35-41)

บทบาทของอนศาสนาจารยทปรากฏอยในปจจบน เปนบทบาทหนาททเปนไปตามปณธานกองอนศาสนาจารยกองทพบกทวา 1) มงพฒนาองคกรและบคลากรใหไดมาตรฐานในการเปนผน าทางดานศลธรรมคณธรรมและจรยธรรม 2) มงเสรมสรางก าลงพลของกองทพบกใหเปนคนดมอดมการณรกชาต ยดมนในศาสนา และเทดทนสถาบนพระมหากษตรย 3) มงพฒนาจตใจก าลงพล ครอบครว และประชาชนทวไป ใหสมบรณดวยสตปญญาบนพนฐานแหงการปฏบตธรรมตามแนวสตปฏฐาน 4 (กองอนศาสนาจารยกรมยทธศกษาทหารบก , 2551 , น. 10) โดยจกเหนไดว าอนศาสนาจารยเปนผทใชหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนามาเปนเครองมอหลกในการโนมนาวหรอเขาหาบคคลทกระดบชน เพอทจะใหบคคลเหลานนสามารถด าเนนชวตอยภายใตความเปนจรงของธรรมชาตไดอยางผาสข และสามารถทจะพฒนาศกยภาพทมอยของตนเองใหออกมาใชไดอยางเตมประสทธภาพหรอเทาทจะสามารถปฏบตไดตามศกยภาพตามความสามารถของแตละบคคล ทายทสดจะเปนการพฒนาชวตใหดงามยงขนไปตามล าดบชวต เปนการสรางคณประโยชนใหแกผอน สงคม รวมไปถงตวอนศาสนาจารยอยางเปนวงกวางดวยเชนกน ดงนนในการเผยแผพระพทธศาสนาของอนศาสนาจารยจงไดมงเนนในการน าหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนามาน าเสนอใหสอดคลองเหมาะสมกบบรบทของบคคลทกระดบชน ทงทอยในระดบผบงคบบญชา ผใตบงคบบญชา ครอบครวก าลงพล หรอแมกระทงองคกรหนวยงานตามภาครฐและเอกชน บรษท โรงเรยน วด เปนตน เพอใหผฟงสามารถน าเอาหลกธรรมหรอแนวทางเหลานนไปปฏบตตามไดในชวตประจ าวนอยางตรงจด ไมวาจะเปนหลกธรรมเรอง อบายมข 6 ทศ 6 ศล 5 อทธบาท 4 สงคหวตถ 4 ฆราวาสธรรม 4 เปนตน (กรมยทธศกษาทหารบก, 2538, น. 273-289)

จากการทอนศาสนาจารยไดเขามามบทบาทในการเปนผเผยแผธรรมในรปแบบนายทหารน อนศาสนาจารยจ าเปนตองมเทคนคหรอวธการเผยแผธรรมทสามารถชกจงผฟ งใหเกดความสนใจในระหวางการฟงบรรยาย ดงนนการพดเสนอเพยงเนอหาธรรมหรอขอธรรมอยางตรงไปตรงมา อาจไมใชวธการทดพอในการบรรยายตามแตละครงของอนศาสนาจารย ดวยเหตนทท า

3

ใหการบรรยายธรรมของอนศาสนาจารยจ าตองสอดแทรกนทานธรรมในพระไตรปฎก หรอการยกนทานชาดก นทานธรรมบทหรอคมภรอรรถกถาธรรมบท มาเลาประกอบการบรรยายเพอดงดดความสนใจของผฟง (บญยง ศรสมพงษ, 2549, น. 35) ผนวกกบผศกษาไดรบแรงบนดาลใจขนตนจากการอานวารสารเผยแผพระพทธศาสนาของอนศาสนาจารย จากวารสารรมประด อนเปนบทความทางศลธรรม วฒนธรรมและการใหความรเกยวกบศาสนพธ ทมกปรากฏการใชเรองเลาทางคมภรอรรถกถาธรรมเปนตวด าเนนเรองผนวกเขากบเหตการณสมยปจจบน ดงจากบทความของ ร.อ.สรเชษฐ ทองแมน จากวารสารรมประด เรอง “ศกษาพระพทธศาสนาผานเรองราวของกฎแหงกรรม ตอนบพกรรมของนางเอก” ทเปนการเทยบเคยงระหวางเหตการณไฟไหมในเรองนางสามาวด (ข.ธ.อ (ไทย) 2/37-96) กบเหตการณไฟไหมผบซานตกา เมอป พ.ศ. 2552 เพอสะทอนใหเหนถงกฎแหงกรรมตามหลกพระพทธศาสนา (สรเชษฐ ทองแมน, 2554, น. 48-55.) ซงจกเหนไดวาบทความดงทกลาวถง ไดใชเรองเลาทางคมภรอรรถกถาธรรมบทเปนตวชวยใหเกดการเปรยบเทยบหรอเทยบเคยงกนระหวางสองยคสมย คอ สมยพทธกาลและสมยปจจบนกาล เพอแสดงใหเหนถงความสมพนธของ “ความเปนธรรมชาต” หรอ “กฎแหงธรรมชาต” โดยทยงไมไดเปนศกษาถงแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมของอนศาสนาจารยกองทพบกแตอยางใด

อยางไรกดคมภรอรรถกถาธรรมบท หรอ ธมมปทฏฐกถา ทกลาวถงปรากฏมเรองเลาสอดแทรกตางๆทนาสนใจอยไมนอย บางเปนเหตการณทนาเหลอเชอชวนจนตนาการแตสอดแทรกหลกธรรมค าสอนทสามารถใชปฏบตจรงไดในชวตประจ าวน และยงสามารถศกษาเนอหาในแงประวตศาสตร บรบทสงคมวฒนธรรมอนเดยโบราณได คมภรอรรถกถาธรรมบทไมเพยงแตเปนคมภรทพระภกษสามเณรใหความสนใจเพยงอยางเดยว แตผทศกษาในพระพทธศาสนายงใหความสนใจตอตวคมภรไมนอยไปจากคมภรพระไตรปฎกอกดวย โดยตวคมภรอรรถกถาธรรมบทมจดเดนในเรองการขยายความและการอธบายโดยการใชเนอเรอง หรอนทานองหลกธรรมประกอบอนถอวาเปนวธการจงใจใหผอานเกดความสนใจ และใครจะศกษา จงงายแกผใครรทางพระพทธศาสนาทม พนฐานทางดานพระพทธศาสนานอย ไปจนถงผทมความช านาญทางดานพระพทธศาสนา เรยกไดวาคมภรอรรถกถาธรรมบทไดเขาถงมนษยทกระดบปญญา เพราะสามารถท าความเขาใจไดโดยงาย เนองจากมเนอหาทเปนกลางทสามารถน าไปประยกตใชไดจรงในชวตประจ าวน และเขาถงไดจรงทกสมยกวาได อกทงคมภรอรรถกถาธรรมบทมกถกใชเปนหลกฐานอางองใหแกงานการศกษาหรองานเขยนทางดานพระพทธศาสนาอยางแพรหลาย อนจดวาเปนแหลงความรทมความส าคญรองลงมาจากคมภรพระไตรปฎก (พระมหานนทวฒน เขมธมโม, 2552, น. 54)

ดวยเหตนจงท าใหคมภรอรรถกถาธรรมบทไมเพยงแตถกใชอางองในงานเขยนทางดานพระพทธศาสนาและหลกสตรการศกษาของพระภกษ สามเณรเพยงเทานน แตคมภรอรรถ

4

กถาธรรมบทยงถกใชใหเปนอกหนงเครองมอของอนศาสนาจารยในการเรยนการสอนและการเผยแพรธรรมในหนวยทหารและนอกหนวยทหาร โดยทอนศาสนาจารยจะเปนผยอยใชตวคมภรอรรถกถาธรรมบท (เนอหาในคมภรอรรถกถาธรรมบทบางตอน) ใหเขากบสถานการณนนๆพรอมหยบยกประเดนทตรงกบเหตการณขณะปจจบนหรอเรองราวทนาสนใจอนเปนทรจกกนโดยทวไป สอดแทรกเขากบหลกธรรมค าสอนของพระพทธเจา (บญยง ศรสมพงษ, 2549, น. 35) ซงแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยเชนน เปนการท าใหหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนาสามารถเขาถงคนในสงคมไทยและเปนการงายตอการท าความเขาใจแกผทรบฟง ท าใหสามารถซมซบหลกธรรมและสรางความเขาใจทงายโดยผานประสบการณตรงของผฟง ณ ขณะนนไปในตว ทงนจากการทอนศาสนาจารยเปนผใชหลกธรรมทางพระพทธศาสนาในการท าภารกจหนาทในทกๆครงของตนเชนน จงท าใหอนศาสนาจารยถกเปรยบเสมอนวาเปนพระภกษของเหลาทหารในยามศกสงครามและยามทปราศจากศกสงคราม (วเชยร ปราบพาล, 2540, น. 29)

ผวจยจงมความสนใจและไดเลอกศกษาแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบก เพราะเลงเหนวาแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบกมความส าคญทนาสนใจทงตอผทก าลงศกษาการใชคมภรอรรถกถาธรรมบท และมความส าคญตอการท าความเขาใจถงตวอนศาสนาจารยกองทพบกในดานการใชคมภรอรรถกถาธรรมบท ผวจยจงตองการศกษาถงแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทผานอนศาสนาจารยทง 10 นาย ทงนเพราะอนศาสนาจารยกองทพบกมความเปนมาในสงคมไทยอยางยาวนาน โดยเปนฆราวาสผมต าแหนงหนาทเปนนายทหาร แตมบทบาทหนาททส าคญในการเผยแผพระพทธศาสนา พระธรรมค าสอนคลายพระสงฆอยมาก พรอมกนนนอนศาสนาจารยกองทพบกยงไดท าหนาทอบรมศลธรรม คณธรรม จรยธรรม และวฒนธรรม ตลอดจนน าปฏบตดานศาสนกจและพธกรรมตางๆแกหนวยทหาร ก าลงพล สงคมและประชาชนทวไปภายนอกกองทพตามค าขอรองและค าเชญจากหนวยงานและองคกรอนๆ อกทงอนศาสนาจารยสามารถเปนแบบอยางทดงามในดานการครองตน ครองคน ครองงาน เชน การรกษาศล 5 การไมเขาเปนสมาชกของพรรคการเมองใด การไมประพฤตปฏบตในทางทเสอมเสย ดงนนอาจกลาวไดวาอนศาสนาจารยกองทพบกสามารถท าหนาทเปนตวแทนคลายพระสงฆในการเผยแผพระพทธศาสนาใหแกบคคลทงหลายไดอยางทวถงและทกสถานการณ ซงความเปนอนศาสนาจารยกองทพบกไมมกฎเกณฑหรอวนยอยางเครงครดเทาการครองตนเปนพระสงฆ ดงนนการด ารงต าแหนงเปนอนศาสนาจารยนนสามารถออกเรอนมภรรยาและบตรได แตจ าตองมภรรยาเพยงคนเดยวและเลยงดครอบครวโดยชอบ (กรมยทธศกษาทหารบก, 2538, น. 132-135)

อนเปนการด ารงชวตภายใตค าสอนของพระพทธเจา โดยยดหลกค าสอนทางพระพทธศาสนาในการด ารงชวตประจ าวนของตนเพอประโยชนตอตนเอง ผอนและสงคม ความเปน

5

อนศาสนาจารยจงงายแกการเขาถงตอตวบคคลตางๆในการเผยแผธรรมใหแกก าลงพล ครอบครวทหาร สงคมและประชาชนทวไปทงทเปนบรษและสตร เปนตน โดยไมมชองวางในเรองของสถานะ หรอกฏระเบยบวนยทเครงครดอยางเชนการครองตนเปนพระสงฆแตอยางใด (กรมยทธศกษาทหารบก, 2538, น.133-135) และดวยเพราะผวจยเลงเหนวาคมภรอรรถกถาธรรมบทไดรบความเชอถอและมความส าคญตอสงคมไทย (ทางเรองพระพทธศาสนา) ดงนนการศกษาถงแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบกจงเปนการน าองคความรทงสองดานมาบรณาการเขาดวยกนเพอกอให เกดความเขาใจถงแนวทางการใช คมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบกอยางเปนระบบผานตวอกษร

การวจยในครงนจงตองการศกษาถงแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบก เพราะผวจยเลงเหนวาอนศาสนาจารยมบทบาทหนาททส าคญในการเผยแผพระธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนาทปรากฏอยในสมคมไทยเปนอยางมาก โดยมรปแบบในการเปนฆราวาสทครองตน ครองคน ครองงานภายใตค าสอนทางพระพทธศาสนา พรอมกนนนอนศาสนาจารยไดด ารงต าแหนงหนาทเปนนายทหารทมบทบาทหนาทตอการรบผดชอบในหนวยทหารในเรองการสอนหรอการบรรยายอบรมจรยธรรม ศลธรรม คณธรรมใหแกเหลาทหาร ใหทหารไดรบการฝกฝนอบรมทางดานวชาการทหาร (รางกาย) และดานคณธรรม จรยธรรม (จตใจ) เพอการมคณสมบตของการเปนทหารไดอยางครบถวน ทไมเพยงแตไดรบการฝกฝนทางดานรางกายเพยงเทานนแตเหลาทหารจ าเปนตองไดรบการฝกฝนทางดานจตใจใหควบคดวยเชนกน เพอการเปนสรางรวของชาตทเขมแขง แขงแรง สมบรณพรอมทงทางสภาพรางกายและสภาพจตใจ ดงนนผวจยจงมความสนใจศกษาถงแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบก เพอแสดงใหเหนถงแนวทางหรอวธการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยวามกระบวนการอยางไร เปนไปในทศทางไหน โดยบคคลอนสามารถน าแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทนนๆของอนศาสนาจารยไปประยกตใชไดเชนกน 1.2 วตถประสงคของการวจย

การวจยในครงนมวตถประสงคในการวจยดงตอไปน 1.2.1 เพอศกษาบทบาทหนาทตามโครงสรางในอดตกบบทบาทหนาทตามโครงสราง

ในปจจบนของอนศาสนาจารยกองทพบก 1.2.2 เพอศกษาการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบก

6 1.2.3 เพอศกษาแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารย

กองทพบก

1.3 ขอบเขตของการวจย

ในการวจยครงนเปนการวจยทงเชงเอกสารและเชงคณภาพ ผวจยจะศกษาแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบก อนเปนการศกษาถงแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยเปนหลกใหญทน าไปใชประกอบการเรยนการสอนและการบรรยายอนๆของอนศาสนาจารยกองทพบก โดยศกษาเนอหาจากหนงสอ เอกสารทางวชาการ ผลงานวจย พจนานกรม เปนตน ทใหเนอหาเกยวของกบปจจยตางๆทสอดคลองกบการวจย พรอมศกษาจากการสมภาษณเชงลก ซงการวจยมขอบเขตการศกษาดงน คอ

1.3.1 ขอบเขตดานเนอหา การวจยนตองการศกษาเรองแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของ

อนศาสนาจารยกองทพบก โดยศกษาจากเอกสารงานเขยนทเกยวของ คอ หนงสอ คมอ บทความทเกยวของกบอนศาสนาจารยกองทพบก คมภรอรรถกถาธรรมบท รวมทงเอกสารอนๆทเกยวข องกบคมภรอรรถกถาธรรมบท และจากการสมภาษณ

1.3.2 ขอบเขตดานประชากร การวจยน เปนการวจยแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของ

อนศาสนาจารยกองทพบกโดยการสมภาษณเชงลก ซงประชากรหรอกลมเปาหมายในการศกษาครงน ไดแก อนศาสนาจารยกองทพบก กรมยทธศกษาทหารบก และอนศาสนาจารย กรมการทหารสอสาร ในกรงเทพมหานคร จ านวนทงหมด 10 นาย 1.4 ค าจ ากดความของศพททใชในการวจย

1.4.1 อนศาสนาจารย หมายถง บคคลผทด ารงต าแหนงเปนอนศาสนาจารย โดยมค าเรยกยอวา อศจ. เปนนายทหารสญญาบตร อตราบรรจชนยศตงแตรอยตรเปนตนไปมวฒทางดานศาสนาและศลธรรม ส าเรจเปรยญธรรม 9 ประโยค หรอปรญญาศาสนศาสตรบณฑต หรอพทธศาสตรบณฑตอยางใดอยางหนง (ส าหรบเปรยญธรรม 4 ประโยคขนไป) ท าหนาทสอนบรรยายอบรมศลธรรม

7

น าปฏบตศาสนพธใหแกทหาร หนวยงานทหาร เปนตน ในงานวจยนหมายเอาเฉพาะอนศาสนาจารยกองทพบก

1.4.2 กจการอนศาสนาจารย หมายถง ภารกจหนาทอนอนศาสนาจารยจะพงปฏบตใหเปนไปตามค าสง ระเบยบ นโยบายของกองทพบก

1.4.3 แนวทางการ ใช หมายถ ง ว ธ ก าร ใชต วค มภ ร อรรถกถาธรรมของอนศาสนาจารยกองทพบก อนเปนแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบกโดยเฉพาะ ซงแนวทางการใชนมวธการใชตางๆทมความหลากหลายและเปนเอกลกษณตามแตละตวบคคลจะถนด โดยแนวทางการใชเชนนเปนแนวทางการใชในการบรรยายอบรมธรรมหรอการใหความรทางพระพทธศาสนา อนเปนการน าหลกธรรมทางพระพทธศาสนามาประยกตใชในแตละครงใหเหมาะสมแกบคคลทกหมเหลาทงในหนวยงานทหารและนอกหนวยงานทหาร เพอใหไดมการพฒนาศกยภาพของตนเองไปสการไดรบประโยชนสงสดทงจากทางโลกและจากทางธรรม 1.5 ทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของ

การเขยนวทยานพนธฉบบน ผวจยไดท าการศกษาคนควาเอกสาร คมอ หนงสอ วทยานพนธ และสวนอนๆทมความเกยวของกบอนศาสนาจารยกองทพบกและคมภรอรรถกถาธรรมบท ซงเอกสาร คมอ หนงสอ วทยานพนธ ฯลฯ ในเชงวชาการทมความเกยวของมอยนอยมาก ดงอาจยกมากลาวถงพอสงเขป โดยมสาระส าคญดงน

1.5.1 พระมหาทองสข สจตโต ไดศกษาเรอง “การศกษาเปรยบเทยบความพงพอใจของก าลงพลทมตอบทบาทหนาทของอนศาสนาจารยดานพฒนาคณธรรม : ศกษาเฉพาะกรณกรมทหารมาท1รกษาพระองคฯและกรมทหารราบท1มหาดเลกรกษาพระองค (พระมหาทองสข สจตโต, 2553, บทคดยอ) ผลการศกษาพบวา ก าลงพล ผบงคบบญชาและผปฏบตการสวนใหญมความพงพอใจในภารกจดานพฒนาคณธรรมของอนศาสนาจารยเปนอยางมาก ทงนภารกจทกลาวถงนมสดานดวยกน คอ 1) ดานการอบรมศลธรรม 2) ดานการบรรยายธรรม 3) ดานการน าปฏบตธรรม 4) ดานการใหค าปรกษา ซงก าลงผลมความพงพอใจทอยในระดบสงทสดในดานการบรรยายธรรมของอนศาสนาจารยมากกวาในทกๆดาน

งานวจยดงกลาวศกษาถงการเปรยบเทยบกนระหวางกรมทหารมาท 1 รกษาพระองคฯและกรมทหารราบท1 มหาดเลกรกษาพระองค ทมตอความพงพอใจในเรองบทบาทหนาทของอนศาสนาจารยดานการพฒนาคณธรรมเปนหลกใหญ โดยทไมไดเปนการมงเนนถงการศกษาแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบก

8 1.5.2 บญยง ศรสมพงษ ไดศกษาเรอง “การศกษาบทบาทในการสอนธรรมของ

อนศาสนาจารยกองทพบก” (บญยง ศรสมพงษ, 2549, บทคดยอ) ผลการศกษาพบวา อนศาสนาจารยกองทพบกมสองบทบาทหลกใหญดวยกน คอ บทบาทในหนวยงานทหาร และบทบาทนอกหนวยงานทหาร ซงบทบาทในหนวยงานนนอนศาสนาจารยมหลายบทบาทดวยกน เชน การเปนผสอนและอบรมศลธรรม การเปนทปรกษาปญหาดานจตใจของทหารและครอบครว สวนบทบาทนอกหน วยทหารนน อนศาสนาจารยมบทบาทเปนผบรรยาย อภปรายและเปนพธกรปฏบตพธกรรมทางศาสนาใหแกหนวยราชการ รฐวสาหกจ และองคกรดานศาสนาตางๆ

งานวจยดงกลาวศกษาถงบทบาทในการสอนธรรมของอนศาสนาจารยกองทพบก โดยเปนการมงเนนถงการศกษาบทบาทหนาทของอนศาสนาจารยกองทพบกเปนหลก ซงไมไดมการศกษาเฉพาะเจาะจงถงเรองแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารย

1.5.3 พระมหาเจนยทธ ปาระกล ไดศกษาเรอง “ปจจยทมผลตอความพงพอใจในการปฏบตงานในหนาทอนศาสนาจารยในเรอนจ าและทณฑสถาน” (พระมหาเจนยทธ ปาระกล, 2547, บทคดยอ) ผลการศกษาพบวา อนศาสนาจารยมความพงพอใจเปนอยางมากทสดในการปฏบตงานในหนาทอนศาสนาจารยในดานของการอบรมศลธรรมทางศาสนาและวฒนธรรมของชาต ดานการสอนธรรมศกษา และดานหนาทอนๆทไดรบมอบหมาย ล าดบตอมาอนศาสนาจารยมความพงพอใจในการปฏบตงานในหนาทอนศาสนาจารยในระดบปานกลางในดานการฝกอบรมจตภาวนา ดานการอบรมผตองขงทเปนชาวครสตในวนส าคญทางราชการและวนส าคญทางศาสนา และดานการอบรมผตองขงชาวมสลมในวนส าคญทางราชการและวนส าคญทางศาสนา ฯ และล าดบสดทายอนศาสนาจารยมความพงพอใจในระดบนอยในการปฏบตงานในหนาทอนศาสนาจารยดานคาตอบแทนคอเงนเดอน คาจาง และดานสภาพแวดลอมในการปฏบตงาน

งานวจยดงกลาวศกษาถงปจจยทมผลตอความพงพอใจในการปฏบตหนาทของอนศาสนาจารยในเรอนจ า และทณฑสถาน เทานน ซงแตกตางจากงานวจยเรองแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบก เพราะงานวจยดงกลาวไมไดศกษาถงแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของตวอนศาสนาจารยกองทพบก

1.5.4 วเชยร ปราบพาล ไดศกษาเรอง “การวเคราะหบทบาทอนศาสนาจารย : ศกษาเฉพาะกรณอนศาสนาจารยทหารอากาศไทย” (วเชยร ปราบพาล , 2540, บทคดยอ) ผลการศกษาพบวา อนศาสนาจารยทหารอากาศไทยจะตองรกษาระเบยบวนยของขาราชการ และจะตองรกษาวนยของอนศาสนาจารยอยางเครงครดมากกวาขาราชการทวไป ทงนอนศาสนาจารยไดมบทบาทหลกแกก าลงพล และกองทพอากาศ คอ เรองของศลธรรม วฒนธรรม เรองการมจตส านกใน

9

การรบผดชอบตอหนาท และการยอมเสยสละโดยสมครใจ บทบาทสดทายของอนศาสนาจารยในกองทพอากาศ คอ การประพฤตตนเปนหลกทด อนเปนแบบอยางตอก าลงพล และกองทพอากาศ

งานวจยด งกลาว ไดศกษาถงการว เคราะหบทบาทของอนศาสนาจารยในกองทพอากาศ โดยการศกษาดงกลาวเปนเพยงการศกษาวเคราะหถงบทบาทของอนศาสนาจารยกองทพอากาศโดยเนอหาไมไดศกษาถงเรองแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของตวอนศาสนาจารยกองทพบกแตอยางใด

1.5.5 โศรยา ฤทธอราม ไดศกษาเรอง “วเคราะหบทบาทของอนศาสนาจารยในการแกไขพฤตกรรมผตองขง” (โศรยา ฤทธอราม, 2533, บทคดยอ) ชใหเหนวา อนศาสนาจารยมบทบาทในการแกไขพฤตกรรมผตองขงส าคญอยดวยกน 4 บทบาทหลก คอ 1) บทบาทในการอบรมผตองขง 2) บทบาทในการสอนธรรมศกษา 3) บทบาทในการใหศาสนบรการ 4) บทบาทในการปฏบตหนาทนกสงคมสงเคราะห ทงนอนศาสนาจารยเปนบคลากรทมความส าคญอยางยงตองานราชทณฑดงจะเหนไดจากการทก าหนดใหมผด ารงต าแหนงนเพอเปนการแกไขพฤตกรรม และปลกจตศรทธาต อผตองขง ซงวธการสอน และการอบรมของอนศาสนาจารยในการแกไขพฤตกรรมผตองขงในทกครงมกใชค าสอนทางพระพทธศาสนาเถรวาทเพอการเขาหาผตองขง พรอมทงจดหาอปกรณ หรอเรองราวทสอดแทรกคณงานความดอนเกยวของกบค าสอนทางพระพทธศาสนาเถรวาท

งานวจยดงกลาว ไดศกษาถงบทบาทของอนศาสนาจารยในการแกไขพฤตกรรมผตองหา อนไดจ าแนกบทบาทของอนศาสนาจารยออกเปน 4 บทบาทดวยกน โดยไมไดศกษาเจาะลกถงเนอหาทเกยวของกบแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารย ทงนงานวจยเรองแนวทางการคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบก จงมความแตกตางจากงานวจยดงกลาว

1.5.6 สยามพชร ทพสอน ไดศกษาเรอง “ความพงพอใจในการปฏบตงานของอนศาสนาจารยในเรอนจ ากลางภาคตะวนออกเฉยงเหนอ” (สยามพชร ทพสอน, 2543, บทคดยอ) จากการศกษาพบวา อนศาสนาจารยเปนผมหนาทในการรบผดชอบการพฒนาจตใจ ปรบเปลยนพฤตกรรม และการใหการศกษาอบรมแกผตองขง อนศาสนาจารยมความพงพอใจทอยในภาพรวมในระดบปานกลาง คอ มความพงพอใจจากปจจยจงใจในการท างาน คอเรองของความส าเรจ ลกษณะของงาน นโยบายการบรหาร สมพนธภาพระหวางบคคล สภาพแวดลอมในการท างาน และการยอมรบนบถอในการท างาน แตจากการศกษาพบวาอนศาสนาจารยยงไมมความพงพอใจในเรองของความกาวหนาในต าแหนงงาน เงนเดอน และคาตอบแทน เพราะเลงเหนวาความกาวหนาในต าแหนงลาชากวาสายงานอนๆทเรมตนในระดบเดยวกน อกทงเสยงตอความปลอดภยในชวตของอนศาสนาจารย

10 งานวจยดงกลาวไดศกษาเรองความพงพอใจในการปฏบตงานของอนศาสนาจารยใน

เรอนจ ากลางภาคตะวนออกเฉยงเหนอ โดยไมไดศกษาหรอคลอบคลมเนอหาทเกยวของกบแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบกแตอยางใด

1.5.7 พระประยร จนา ไดศกษาเรอง “การแนะแนวของพระพทธเจาในอรรถกถาธรรมบท” (พระประยร จนา, 2546, บทคดยอ) ผลการศกษาพบวา พระพทธเจาทรงมบคลกภาพความเปนนกแนะแนวอยางมาก ซงเทคนคการแนะแนวของพระพทธเจาททรงเลอกใชไดแก การยกอทาหรณ การใหลงมอปฏบตดวยตนเอง การถาม การพลกสถานการณ การอปมา การลงโทษและการใหรางวล การแนะดวยเหตการณปจจบน การเลนภาษาในความหมายใหมโดยททรงไดแนะแนวทงแบบกลมหลายคนและแบบรายบคคล ทานทรงค านงถงความแตกตางระหวางบคคล และคณคาของบคคลนนๆในการแนะแนวโดยทมไดเลอกชนชนวรรณะทงนจดมงหมายในการแนะแนวของพระพทธเจา คอเพอแกไขความทกข เพอปองกนทกข และเพอพฒนาบคคลไปสนพพานโดยปรารถนาใหพนจากความทกขโดยสนเชง

งานวจยดงกลาวศกษาถงการแนะแนวของพระพทธเจาในอรรถกถาธรรมบทเพยงเทานน ซงไดมความแตกตางจากงานวจยเรองแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบกในครงน เพราะงานวจยดงกลาวไมไดเปนการศกษาครอบคลมหรอไมไดมการศกษาในดานตวบคคลคอ อนศาสนาจารยกองทพบกในแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบท ดงนนงานวจยดงกลาวจงไมไดมการศกษาถงเรองแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบกแตอยางใด

1.5.8 พระวพฒน อตตเปโม ไดศกษาเรอง “การศกษาวเคราะหหลกกรรมและการใหผลของกรรมในคมภรอรรถกถาธรรมบท” (พระวพฒน อตตเปโม, 2553, บทคดยอ) ผลการศกษาพบวา ในคมภรอรรถกถาธรรมบทมตวอยางของการใหผลของกรรมทสามารถน ามาศกษาดวยกน 86 ตวอยาง ซงสามารถวเคราะห จ าแนกเหตการณทเกดขนและสงเคราะหเขากบหลกกรรมทางพระพทธศาสนาไดหลายกรณ ทงนการใหผลของกรรมมความแตกตางกนออกไป เชน การใหผลของกรรมในชาตนน การใหผลของกรรมแบบขามภพขามชาต ทงนสงคมไทยไดรบเอาอทธพลเรองกรรมทปรากฏจากคมภรอรรถกถาธรรมบทไวเปนอยางมากในหลายดาน เชน ดานวถชวต ดานศลปวฒนธรรม

งานวจยดงกลาวศกษาถงการวเคราะหหลกกรรมและการใหผลของกรรมในคมภรอรรถกถาธรรมบท เทานน ซงไมไดศกษาครอบคลมถงเรองแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบกดงเชนการศกษาวจยในครงน

11 1.5.9 พระมหาทรรศน คณทสส (2546) ไดศกษาเรอง “การศกษาเปรยบเทยบพทธ

วธการสอนในอรรถกถาธรรมบทกบกระบวนการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญ” (พระมหาทรรศน คณทสส, 2546, บทคดยอ) ผลการศกษาพบวา พทธวธการสอนในอรรถกถาธรรมบทมลกษณะความสอดคลองและคลายคลงกนกบการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญ อนอยบนพนฐานหลกส าคญดวยกน 3 ประการ คอ เนนความแตกตางระหวางบคคล เนนใหผเรยนมสวนรวมในการคดการปฏบตจรงและสรปองคความรดวยตนเอง และมงใหผเรยนไดรบประโยชนสงสดจากการเรยนร

งานวจยดงกลาวศกษาถงการเปรยบเทยบพทธวธการสอนในอรรถกถาธรรมบทกบกระบวนการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญ ซงไมไดมการศกษาครอบคลมในเรองแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบกแตอยางใด

จากการทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของท าใหทราบบทบาทภารกจหรอความเปนอนศาสนาจารยทปรากฏอยในสงคมไทยมาอยางยาวนานวาเปนผทใชหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนาเขาเกยวของกบภารกจหนาทของตนในทกๆครง อยางไรกตามกองทพบกไดใหความส าคญและไววางใจแกอนศาสนาจารยใหเปนอาจารยผสอนศลธรรมแกหนวยงานทหาร เพอใหเหลาทหารเปนผทไดรบการฝกทงทางรางกายและทางจตใจ มความออนโยนแตไมออนแอ มความแขงแกรงแตไมแขงกระดาง สามารถเปนรวของชาตทสงางามพรอมสรางความไววางใจแกประชาชนและประเทศชาต ดงนนการประยกตใชหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนาของอนศาสนาจารยจงเปนการสรางเสรมความดงาม ความสงางาม หรอการด ารงชวตใหอยภายใตความเปนจรงของโลก พรอมยอมรบความเปนไปตามธรรมชาต และสรางประโยชนใหแกตนเอง ผอน สงคมไดจากการน าหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนามาประยกตใชในชวตประจ าวน ซงการปฏบตภารกจของอนศาสนาจารยทมกใชค าสอนทางพระพทธศาสนามาประยกตใชเชนน จงถอ ไดวาเปนอกหนงต าแหนงทมความส าคญอยางมากตอการเผยแผพระพทธศาสนาในสงคมไทย อยางไรกตามอนศาสนาจารยมวธการเผยแผพระธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนาทหลากหลายไมวาจะเปนการน าคมภรอรรถกถาธรรมบทมายอยประยกตใช เพอเปนแนวทางการสอนของอนศาสนาจารยในการปฏบตภารกจของตนเองเองโดยใหผฟงสามารถเขาถงและรบรไดดวยประสบการณตรง

ในสวนเรองแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารย หรอการศกษาถงการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบก เปนการน าทงตวคมภรทางพระพทธศาสนา (ทมความส าคญไมนอยไปกวาพระไตรปฎกตอสงคมไทย) และตวอนศาสนาจารย (ทมบทบาทในการเปนผเผยแผพระพทธศาสนาอกทางหนง) มาศกษาเขารวมกน เพอใหเหนถงแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบกวามความเปนไปอยางไร ดงนนการศกษาถงแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบกจงนาจะสราง

12

ประโยชนพรอมตอบสนองตอแวดวงอนศาสนาจารยดวยกนเองและตอบคคลอนทจะน าขอมลเหลานไปใชในการศกษาขนภายหลง การวจยเรองแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบกเปนการศกษาทมความแตกตางจากงานวจยอนๆเพราะโดยสวนใหญจะเปนการศกษาอยางการแยกสวนกนหรอศกษาอยางใดอยางหนง คอ ศกษาถงตวคมภรอรรถกถาธรรมบทอยางเดยว หรอศกษาถงตวอนศาสนาจารยอยางเดยว ผวจยจงเหนวาหากไดท าการศกษาเรอง “แนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบก”จะมประโยชนตอบคคล สงคมไมมากกนอย จงไดท าการศกษาเพอเปนการชใหเหนถงความส าคญทงตอตวคมภรอรรถกถาธรรมบท อนศาสนาจารยกองทพบก รวมไปจนถงแนวทางการใชคมภรของอนศาสนาจารย

1.6 วธการด าเนนการวจย

การวจยครงนเปนการวจยเชงเอกสารและเชงคณภาพ โดยมวตถประสงคเพอศกษาแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบกทไดมแนวทางในการน าขอมลจากคมภรอรรถกถาธรรมบทไปประกอบการสอน และอนๆ โดยมวธการด าเนนการวจยดงตอไปน

1.6.1 เกบและรวบรวมขอมลพนฐานทมความเกยวของกบอนศาสนาจารยกองทพบกและอนศาสนาจารยกองทพอนๆ เชน ในเรองของบทบาทหนาทตามโครงสรางในอดตกบบทบาทโครงสรางในปจจบนของอนศาสนาจารยกองทพบก ทงจากคมอ หนงสอ วารสาร จดหมายเวยน วทยานพนธ พรอมท าการเกบและรวบรวมขอมลจากคมภรอรรถกถาธรรมบท หรอทมความเกยวของกบคมภรอรรถกถาธรรมบท ทงจากวทยานพนธ เอกสาร เอกสารทางวชาการ งานวจย วารสาร เชน ในเรองความเปนมาและความส าคญของคมภรอรรถกถาธรรมบทในสงคมไทย โดยการรวบรวมขอมลจากแหลงขอมลและหอสมดตางๆ เชน หอสมดมหาวทยาลยธรรมศาสตร หอสมดแหงชาต หอสมดกลางมหาวทยาลยมหดล

1.6.2 วเคราะหขอมลทไดจากการเกบและรวบรวมทางดานเอกสารทมความเกยวของกบอนศาสนาจารยและคมภรอรรถกถาธรรมบท พรอมท าการเสนอความเหนของผวจยสอดแทรกลงในสวนน

1.6.3 จดท าแบบสมภาษณเรองแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบก เชน แนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบก แนวทางการพฒนาการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบก ท าการสมภาษณกลมเปาหมายเพอเกบขอมลการวจยในสวนการสมภาษณ คอ อนศาสนาจารยกองทพบก

13

จ านวน 10 นาย ทกรมยทธศกษาทหารบก และกรมการทหารสอสาร ในบรเวณกรงเทพมหานคร ท าการวเคราะหขอมลทไดจากการสมภาษณกลมเปาหมายดงกลาว

1.6.4 น าขอมลทรวบรวมไดมาสกดเรยบเรยงใหเปนระบบ ประมวลผลขอมล วเคราะหตามหลกวชาการโดยมการตความและการเสนอความเหนของผวจย

1.6.5 สรปผลการวจยและเสนอแนะขอคดเหนทความวาเปนประโยชนตอการศกษาหรอการวจยตอไป

1.7 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1.7.1 ท าใหทราบและเขาใจถงบทบาทหนาทตามโครงสรางในอดตกบบทบาทหนาทตามโครงสรางในปจจบนของอนศาสนาจารยกองทพบก

1.7.2 ท าใหเหนถงการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบก 1.7.3 ท าใหมแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทในการเผยแผเพมมากขนและ

สามารถขยายกลมผใชไมเพยงแตกลมอนศาสนาจารยเพยงเทานน

14

บทท 2 อนศาสนาจารยกองทพบกกบบทบาทหนาททางพระพทธศาสนาในสงคมไทย

อนศาสนาจารยเปนบคคลผมความส าคญตอกองทพบกเปนอยางมากเพราะเปนผรบผดชอบในการสงเสรมวฒนธรรมศลธรรม การรกษาจารตประเพณ การพฒนาดานจตใจ โดยเพอใหก าลงพลเปนผทถกขดเกลาและเปนผทถกอบรมทางดานจตใจไมเพยงแตทางรางกายเพยงเทานน ดงนนจงถอไดวาอนศาสนาจารยคอบคคลผมบทบาทหนาทอยางหนงทส าคญตอการเผยแผพระพทธศาสนาทงในหนวยงานทหารและนอกหนวยงานทหาร ไดไมนอยไปกวาการทเคยไดครองตนเปนสมณะเพศเมอครงกอนการเขารบราชการทหารเปนอนศาสนาจารยในภายหลง ดงนนผวจยจะไดศกษาถงความหมายและประวตความเปนมาของอนศาสนาจารยกองทพบก ดงตอไปน

2.1 ความหมายและประวตความเปนมาของอนศาสนาจารยกองทพบก

2.1.1 ความหมายของอนศาสนาจารยกองทพบก

เพอทจะท าความเขาใจถงประวตความเปนมาของอนศาสนาจารยกองทพบก การศกษาถงความหมายของอนศาสนาจารยจงมความส าคญในระดบเรมแรกหรอระดบตนๆเลยกวาได ซงความหมายของค าวา“อนศาสนาจารย” ในสงคมไทยไดมผใหนยามความหมายของค าน ทเปนไปในลกษณะคลายคลงกนเปนอยางมาก จงขอยกมาเปนตวอยางพอสงเขปดงน

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 อธบายวา อนศาสนาจารย หมายถง อาจารยผอบรมศลธรรมของหนวยราชการ (ราชบณฑตยสถาน, 2539, น. 916)

เจนยทธ ปาระกล ไดใหค าอธบายไววา อนศาสนาจารย คอ ต าแหนงขาราชการทสงกดหนวยงานราชการตางๆทงจาก กองทพบก กองทพอากาศ กองทพเรอ ส านกงานต ารวจแหงชาต และกรมราชทณฑ ซงปฏบตหนาทเกยวกบการสอนศาสนาและการอบรมศลธรรมและวฒนธรรม (เจนยทธ ปาระกล, 2547, น. 38)

พลโท วจารณ ปานเจรญ อธบายวา อนศาสนาจารย คอ บคคลผแนะน าทหารในการใชหลกศาสนาเปนเครองยดเหนยว และประพฤตปฏบตตนไปในทางทดทควร (กองอนศาสนาจารย กรมกจการพลเรอนทหารบก, 2542, น. 12)

บญยง ศรสมพงษ ไดใหความหมายไววา อนศาสนาจารย หมายถง นายทหารทมวฒทางดานศาสนาและศลธรรม ส าเรจเปรยญธรรม 9 ประโยค พทธศาสตรบณฑต หรอศาสนศาสตรบณฑตอยางใดอยางหนง โดยอนศาสนาจารยท าหนาทสอน บรรยายธรรม หรออบรมศลธรรม

15

แกนายทหาร นายสบ และพลทหารในหนวยทหาร รวมทงการปฏบตศาสพธแกหนวยทหารและก าลงพลทวไป (บญยง ศรสมพงษ, 2549, น. 7)

วเชยร ปราบพาล ไดใหค าอธบายไววา อนศาสนาจารย เปนพระราชมตทพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว รชกาลท 6 ทรงเรมบญญตขนใชในราชการสงครามเมอป พ.ศ.2461 เปนครงแรก (วเชยร ปราบพาล, 2540, น. 8)

พระมหาทองสข สจตโต ไดใหความหมายของค าวา อนศาสนาจารย ไววา คอ บคคลผทด ารงต าแหนงเปนอนศาสนาจารย เปนนายทหารสญญาบตร อตราบรรจชนยศตงแตรอยตรขนไป โดยมชอเรยกยอวา อศจ. (พระมหาทองสข สจตโต, 2553, น. 5)

หนงสอการอนศาสนาจารย กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารอากาศ อธบายวา อนศาสนาจารย หมายถง พระภกษหรอฆราวาสทสอบไดเปรยญชนสงทท าการสอนศาสนาหรออบรมศลธรรมใหแกหนวยงานกองทพหรอนกศกษา หรอนกโทษ (กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารอากาศ, 2501, น. 37)

โดยสรป อนศาสนาจารย นน หมายถง ต าแหนงนายทหารทพระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหว รชกาลท 6 ทรงพระราชทานก าเนดขนเมอป พ.ศ. 2461 ซงบญญตขนใชเปนครงแรกในคราวราชการสงครามโลกครงท 1 มชอเรยกโดยยอวา อศจ. ปจจบนต าแหนงอนศาสนาจารยมหลายหนวยงานราชการดวยกน คอ กองทพบกกองทพอากาศ กองทพเรอ ส านกงานต ารวจแหงชาต และกรมราชทณฑ อนศาสนาจารยมบทบาทหนาทอยหลายประการดวยกน เชน การเปนผอบรมศลธรรมวฒนธรรม การเปนผสรางขวญและก าลงใจ การเปนพธกรและผน าประกอบพธกรรมทางดานศาสนา และการเปนผพฒนาจตใจใหเปนไปในลกษณะทดงามแกก าลงพล ทงนเกณฑการคดเลอกหรอคณสมบตของอนศาสนาจารยจะตองเปนเปรยญธรรม 9 ประโยค หรอส าเรจปรญญาศาสนศาสตรบณฑต หรอปรญญาพทธศาสตรบณฑต อยางใดอยางหนง ส าหรบเปรยญธรรม 4 ประโยคขนไป

2.1.2 ประวตความเปนมาของอนศาสนาจารยกองทพบก อยางไรกตามในความเปนจรงแลวอนศาสนาจารยมประวตและพฒนาการ

ตอเนองมาอยางยาวนาน ตงแตครงสมยสงครามโลกครงท 1 ซงหนวยงานทหารและก าลงพลมความรจกและคนเคยกบต าแหนงอนศาสนาจารยไดเปนอยางด เหตเพราะอนศาสนาจารยเปนอาจารยผสอนศลธรรม วฒนธรรม ความดงาม จารตประเพณทหาร หรอแมกระทงการปลกฝงคตธรรมแกก าลงพลใหกลายเปนบคคลทผานการอบรมทางดานจตใจไมเพยงแตเปนผทผานการอบรมทางกายเพยงเทานน ความคนเคยทมตออนศาสนาจารยส าหรบก าลงพลจงมากกวาบคคลธรรมดาทไมไดผานการอบรมขดเกลาศลธรรมมาจากอนศาสนาจารย ดงนนจงไมใชเรองแปลกส าหรบบคคลภายนอกหนวยงานทหาร

16

ทมกไมคนชนกบค าวา “อนศาสนาจารย” และไมทราบวาอนศาสนาจารยคออะไร มบทบาทหนาทอะไรอยในสงคมไทยเสยดวยซ า

ดงนนจงจกขอกลาวอธบายถงประวตความเปนมาของอนศาสนาจารย ดงตอไปนเพอการท าความเขาใจถงความเปนอนศาสนาจารยไดเปนอยางดในระดบหนง ในความเปนจรงแลวอนศาสนาจารยเคยปรากฏมขนอยในชวงสมยรชกาลท 5 แตไมไดเปนการเรยกขานนามบคคลผสอนศลธรรมใหแกผอนวา “อนศาสนาจารย” อยางในสมยปจจบน เพยงแตไดเรยกขานนามบคคลเหลานนเปนภาษาตางประเทศตามความนยมในชวงสมยนนวา “แชปลน” หรอ “แชแปลน” (Chaplain) อกทงในชวงสมยรชกาลท 5 Chaplain หรอทเขาใจกนวา อนศาสนาจารย นนยงไมมการตงเปนบคคล หนวยงานแบบคณะ กอง หรอแผนก มเพยงแตผทท าหนาทอนศาสนศลธรรมใหแกผอนดวยการแสดงออกทางพฤตกรรม โดยมากมกปรากฏอยในรปแบบบคคลทเปนผน า เชน พระสงฆ ครบาอาจารย ผปกครอง กษตรย ซงกยงไมปรากฏอยางเปนรปธรรมเฉกเชนปจจบน ทงนในชวงสมยรชกาลท 5 นเองทต าแหนง Chaplain ทเคยมมาแตกอนกไดขาดสายหรอขาดตอนท าใหเลอนหายไปจากสงคมไทย (เจนยทธ ปาระกล, 2547, น. 36) แตกระนนเมอสงคมไทยเขาสชวงสมยรชกาลท 6 อนศาสนาจารยกถกอบตขนใหมในชวงเวลาน โดยมการเรยกขานนามบคคลผสอนศลธรรมแกทหารเชนนวา “อนศาสนาจารย” ขนเปนครงแรก

การอบตขนอยางเปนทางการของค าวา “อนศาสนาจารย” ในชวงสมยรชกาลท 6 มประวตความเปนมาอยางยาวนาน และมความส าคญใหนาจดจ าไมมากกนอย กลาวคอ เมอครงสงครามโลกครงท 1 ไดกอตวเกดขน ณ วนท 28 กรกฏาคม พ.ศ. 2457 ในทวปยโรป ระหวางกลมมหาอ านาจกลาง ซงประกอบไปดวย เยอรมน ออสเตรย ตรก และฮงการ กบกลมฝายพนธมตร ซงประกอบไปดวย ฝรงเศส องกฤษ รสเซย อเมรกาและประเทศอนๆทตางพรอมใจเขารวมกบกลมฝายพนธมตรในภายหลง สงผลใหในวนท 22 กรกฏาคม พ.ศ. 2460 พระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหว รชกาลท 6 ทรงตดสนพระทยอยางรอบคอบและเดดขาดไดประกาศสงครามกบประเทศเยอรมนหลงจากการประกาศตวเปนกลางไดไมนานนก โดยทรงใหกระทรวงกลาโหมจดสงกองทหารอาสาเขารวมรบกบฝายสมพนธมตรในสงครามโลกครงท 1 โดยทหารกองอาสาไดถงยงประเทศฝรงเศส ดวยการเดนทางโดยเรอไปขนททาเรอมารแซลส เมอวนท 30 กรกฏาคม พ.ศ. 2461 (สมพร เจรญพงศ, 2543, น. 49)

ในชวงระยะเวลานเองทพระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหว รชการท 6 ทรงมความคดถงและทรงหวงใยทหารกองอาสาของพระองคทออกไปยงตางแดนในงานพระราชสงคราม เมอครงสงครามโลกครงท 1 จงทรงมพระราชด ารใหมอนศาสนาจารยตามไปประจ าการ ณ ทวปยโรป เพอใหอนศาสนาจารยไดคอยปฏบตหนาทสรางขวญและก าลงใจใหแกทหารเมอยามไกล

17

บานหางเมอง โดยทรงมพระกระแสออกเปนสองทางสามารถรวมเปนใจความตามพระราชปรารภ เรอง พระราชทานก าเนดกจการอนศาสนาจารยไทย ในพระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหว รชกาลท 6 ไดวา

ทหารทจากบานเมองไปคราวนตองไปอยในถนไกล ไมไดพบเหนพระเหมอนเมออยในบานเมองของตน จตใจจะหางเหนจากทางธรรม ถงยามคะนองกจะฮกเฮมเกนไป เปนเหตใหเสอมเสยไมมใครจะคอยใหโอวามตกเตอน ถงคราวทกขรอนกจะอาดร ระส าระสาย ไมมใครจะชวยปลดเปลองบรรเทาให ดเปนการวาเหวนาอนาถ ถาม อนศาสนาจารยออกไป จะไดคอยอนศาสนพร าสอนและปลอบโยนปลดเปลองในยามทกข (กรมยทธศกษาทหารบก, 2538, น. 4)

ทงนจงทรงเลอก รองอ ามาตยตร อย อดมศลป1 (อ ามาตยตร พระธรรมนเทศทวยหาญ) ผรบราชการอยในกรมราชบณฑต กระทรวงธรรมการ ใหเปนอนศาสนาจารยคนแรกของประเทศไทยทไดปฏบตหนาทตามกองทหารอาสาออกไปยงประเทศฝรงเศสในชวงสงครามโลกครงท 1 ครงเมอกอนออกเดนทางเพอไปราชการสงครามตามพระราชประสงคของ พระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหว รชกาลท 6 สมเดจพระสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส ไดประทานวตถเปนมงขวญ 3 อยางใหแก รองอ ามาตยตร อย อดมศลป ผเปนอนศาสนาจารยคนแรก คอ เหรยญพระพทธชนสห เหรยญพระจตรารยสจ และเหรยญมหาสมณตตมาภเษก เพอใหน าวตถเปนมงขวญทงสามอยางนออกท าน ามนตเฉพาะในยามทจ าเปนเทานน และในเวลาตอมาอนศาสนาจารยกไดเขาถวายบงคมลาตอ พระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหว รชกาลท 6 ทรงมพระราชด ารสตรสสงเสยแกรองอ ามาตยตร อย อดมศลป ตามพระราชด ารตอนหนงทวา

นแนะ เจาเปนผทขาไดเลอกแลว เพอใหไปเปนผสอนทหาร ดวยเหนวาเจาเปนผสามารถทจะส งสอนทหารได ตามทขา ไดร จ กชอบพอกบเจามานานแลว เพราะฉะนนขอใหเจาชวยรบธระของขา ไปสงสอนทหารทางโนน ตามแบบอยางทขาไดเคยสอนมาแลว เจากคงจะไดเหน แลวไมใชหรอ..เออ นนแหละ ขาขอฝากใหเจาชวยสงสอนอยางนนดวย เขาใจละนะ

(กรมยทธศกษาทหารบก, 2538, น. 46) ในชวงระยะเวลาทอนศาสนาจารยไดประจ าการอยทประเทศฝรงเศสกเกด

ความโกลาหลปนปวนขนในโรงพยาบาลลกเซมเบก ในกรงปารส เหตเพราะเหลาทหารอเมรกนตางพา

1 เรยกตามในครงกอนทจะไดรบการเลอนต าแหนงเปนอ ามาตยตร พระธรรมนเทศทวยหาญ

18

กนเสยชวตจากโรคนวโมเนย2 (ศาสตราจารยแพทยหญงสมาล เกยรตบญศร, 2544, น. 3-18) ท าใหทหารไทยเกดอาการเสยขวญและก าลงใจเปนอยางมากจนตางรองขอใหนายแพทยสงตวกลบไปยงกองเดมแมอาการยงไมดขนกตาม ซงในชวงเวลานเองทอนศาสนาจารยไดอญเชญวตถเปนมงขวญทงสาม คอ เหรยญพระพทธชนสห เหรยญพระจตรารยสจ และเหรยญมหาสมณตตมาภเษก ไปยงโรงพยาบาลลกเซมเบก แลวท าการตงสตยาธษฐานท าน ามนต ทามกลางผคนทอยในเหตการณทมารอดดวยความสงบ อยางไรกตามการท าน ามนตของอนศาสนาจารยในครงน เกดขนดวยเพราะความจ าเปน จงมเหตใหอนศาสนาจารยท าน ามนตในครงน ตามอยางทสมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรสไดกลาวก าชบไวเมอคราวทไดมอบวตถเปนมงขวญทงสามใหแกอนศาสนาจารยทวา “ถาถงคราวจ าเปน กใหน าวตถเหลานออกท าน ามนตได” ดวยเพราะสมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส เลงเหนวาการท าน ามนต เชนน เปนพธของโลก ซงไมใชความดทางพระพทธศาสนาแตอยางใด แตหากเมอผท าน ามนตมความเมตตากรณาเปนทตงกสามารถท าได ไมใชเรองเสยหายแตอยางใด ดงทสมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส ตรสวา “สลพตปรามาสนน ถามงเอาเมตตากรณาเปนทตงแลวยงเปนกจทควรท า ไมควรจะเวนเสยทเดยว” ครงเมออนศาสนาจารยตงสตยาธษฐานส าเรจเปนน ามนตแลว นายแพทยและผปวยตางพากนขอน ามนตมาดม ลบหนาและศรษะจนเกอบหมด ท าใหอนศาสนาจารยตองเตมอยหลายครงจงสามารถเดนพรมน ามนตตามเตยงคนไขจนทวหองไดส าเรจเพอขบอปทวะในเวลานน3 (วเชยร ปราบพาล, 2540, น. 13-15)

ครนเมออนศาสนาจารยและกองทหารอาสาทไปงานพระราชสงครามในคราวนนไดเดนทางกลบมายงประเทศไทยแลว พระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหว รชกาลท 6 ทรงเลงเหนวากจการอนศาสนาจารยมประโยชนตอการทหารเปนอยางมาก จงทรงมพระบรมราชโองการด ารสเหนอเกลา ฯ ใหตงกองอนศาสนาจารยขน เมอวนท 1 มถนายน พ.ศ. 2462 และทรงมพระมหากรณาธคณโปรดเกลา ฯ ให รองอ ามาตยตรพระธรรมนเทศทวยหาญ (อ ามาตยตร พระธรรมนเทศทวยหาญ) เปนหวหนาคณะอนศาสนาจารยขนเปนคนแรก และในสวนเรองการแตงตวของอนศาสนาจารยกองทพบก อนศาสนาจารยแตงตวอยางนายทหารบกชนสญญาบตรชนดทหารราบ แตใช

2 Pneumonia โรคปอดอกเสบ หรอ โรคปอดบวม เกดขนจากการตดเชอ เชน เชอแบคทเรย เชอไวรส อน

สามารถแพรกระจายดวยการไอ จาม ซงเมอตดเชอแลวกสามารถแพรกระจายไปตามกระแสเลอดอยางรวดเรวอกดวย

(ศาสตราจารยแพทยหญงสมาล เกยรตบญศร, 2544)

3 พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพย (กรงเทพมหานคร: บรษท

สหธรรมมก จ ากด, 2554), หนา 571 อธบายค าวา อปทวะ แปลวา อบาทว สงเลวรายทกอความเดอดรอนหรอกดกนขดขวางไมใหเปนอยเปนไปดวยด

19

อนทรธนอยางขาราชการกลาโหมพลเรอน และไมใชกระบ (กองพฒนาหลกนยม กรมยทธศกษาทหารบก, 2556, น. 3) มปลอกแขนสเหลอง ตามกฎกระทรวง ฉบบท 2 (พ.ศ. 2516) ออกตามความในพระราชบญญตเครองแบบทหาร พทธศกราช 2477 วาดวยการใชเสอครย เสอปรญญา และเครองหมายพเศษบางอยาง ขอ 13 ทวา ทหารทท าหนาทอนศาสนาจารย ใหใชปลอกแขนท าดวยสกหลาดสเหลอง กวาง 7 เซนตเมตร สวมทแขนเสอขางซายเหนอขอศอก (กรมยทธศกษาทหารบก, 2538, น. 60)

จากการศกษาสรปความไดวา ในชวงสมยรชกาลท 5 ไดเคยมบคคลทท าหนาทคลายอนศาสนาจารยอยกอนแลว เพยงแตไมไดมการท าการกนในลกษณะกอง หรอ แผนกกนอยางในปจจบน อกทงในชวงสมยรชกาลท 5 กไมไดมการเรยกขานนามบคคลเหลานนวา อนศาสนาจารย เพยงแตเรยกขานกนวา Chaplain ตามความนยมในชวงเวลานน ทงนถอไดวาอนศาสนาจารยเปนดงผแทนหรอตวแทนพระเพอไปเผยแผพระพทธศาสนาอกทางหนง อนงคอพระไมสามารถเดนทางไปไดดวยเพราะตดทางเรองการแตงกาย ความไมเหมาะสม และอกเหตผลหลายประการจงท าใหตองมอนศาสนาจารยเกดขนเพอสรางขวญและก าลงใจดวยการใชหลกธรรมทางพระพทธศาสนาใหเกดประโยชนแกตนเองและผอน และอนศาสนาจารยกไดเปนผประกอบพธกรรมทางศาสนา หรอแมกระทงการไปเปนผน าทางจตวญญาณปลดเปลองความทกขทางใจใหแกผอนดวยการใชหลกธรรมทางพระพทธศาสนาใหเขาหา ความนาสนใจของอนศาสนาจารยไดอยตรงทการมคณสมบตเปนเปรยญธรรมชนสง โดยสามารถน าการศกษาเลาเรยนทางพระพทธศาสนาอยางเชยวชาญนมาเปนเครองยนยนไดวา อนศาสนาจารยคอบคคลผทมความรความสามารถจรงในการเผยแผพระพทธศาสนาตามหลกทางพระพทธศาสนาอยางแทจรงและถกตองไมบดเบอน ดงนนการเผยแผธรรมของอนศาสนาจารยจงเปนไปอยางมประสทธภาพ เหมาะสมแกการเปนผทถกคดเลอกใหด ารงต าแหนงเปนอนศาสนาจารยนนเอง

โดยตลอดระยะเวลา 96 ป อนศาสนาจารยไดด าเนนกจการงานตามพระราชประสงคททรงเลงเหนถงประโยชนตอการมอยของอนศาสนาจารยอยางเตมความสามารถทางดานการพฒนาจตใจบคคลตางๆดวยวธทางพระพทธศาสนา และน าค าสอนทางพระพทธศาสนาเขาหาบคคลทกระดบชน ซงเปนการปฏบตภารกจหนาทตามปรชญากองอนศาสนาจารยทวา “น าก าลงพลเขาหาธรรมมะ น าธรรมะพฒนาก าลงพล ใหเปนคนเกง ด มความสข” (กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (18 มนาคม 2558). ปรชญากองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก [ขอความโพสตในบลอก]. สบคนจาก http://www.rta.mi.th/621d0u/)

ทงน “อนศาสนาจารย” เปรยบเสมอนตวแทนความหวงใยและความคดถงจากพระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหว รชกาลท 6 ทมตอทหารของทานในครงทกองทหาร

20

อาสาตองไปประจ าการอยทประเทศฝรงเศส เมอครงสงครามโลกครงท 1 อนศาสนาจารยมชอเรยกโดยยอวา อศจ. โดยก าเนดนามขนจากพระราชมตของพระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหว รชกาลท 6 ททรงบญญตขนใชในงานพระราชสงครามเมอครงป พ.ศ. 2461 เปนครงแรก แตกระนนค าวา “อนศาสนาจารย” กมการเรยกใชและเปนทรจกกนอยางเปนทางการในสงคมไทย คอ เมอวนท 1 มถนายน พ.ศ. 2462 ดงทศนะของพนเอก สมพร สธพนธนวตร ในสมโมทนยกถาทวา “เมอมพระบรมราชโองการด ารสเหนอเกลาฯ ใหตงกองอนศาสนาจารยขนเมอวนท 1 มถนายน พ.ศ. 2462 จงเทากบวา อนศาสนาจารยไดถอก าเนดเกดขนในเมองไทยเปนครงแรก ตงแตบดนนเปนตนมา” (กองอนศาสนาจารยกรมกจการพลเรอนทหารบก, 2542, น. 16-17) และโดยถอไดวาอนศาสนาจารยเปนกจการทพระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหว รชกาลท 6 เปนผพระราชทานใหก าเนดขนในสงคมไทยเปนครงแรก จงท าใหอนศาสนาจารยมความสงางามอยางแทจรง และไดสรางความสงางาม ความมเกยรตศกดศรใหแกอนศาสนาจารยทกรน ทกสมยเปนอยางมาก ดงทพนตรสธ สขสากล ไดแตงรอยกรองพระราชสดด สมเดจพระมหาธรราชเจา พระผราชทานก าเนดกจการอนศาสนาจารยไทย ตอนหนงทวา

“กจการอศจ.เรมกอตง จากพลงพระปรชามหาศาล อนศาสนจงชอวาฟาประทาน เปนอนศาสนาจารยในปจจบน”

ทปรากฏในวารสารธรรมะพทธศาสตรฉบบกาวหนา (กองอนศาสนาจารยกรมยทธศกษาทหารบก , 2551, พทธศาสตร ฉบบกาวหนา, น. 6)

ดงนนจงท าใหทราบไดเปนอยางดวา นายทหารทก าลงน าปฏบตศาสนกจหรออบรมศลธรรม เผยแผค าสอนทางพระพทธศาสนาอยนนมความแตกตางกบต าแหนงนายทหารอยางทวไป เนองดวยภารกจหนาท เครองแบบการแตงกายทใชปลอกแขนสกหลาดสเหลอง และคณสมบตของการคดเขา อนเปนการแสดงความเปนเอกลกษณของอนศาสนาจารยสสายตาผอน เอกลกษณเชนนไดรบการสบทอดมาอยางยาวนานจวบจนกระท งทกวนนไดสรางความภาคภมใจมาสอนศาสนาจารยเปนอยางมาก อยางไรกดต าแหนงอนศาสนาจารยไมไดปรากฏเพยงแตอนศาสนาจารยทมาจากกองทพบกเพยงอยางเดยวเทานนในสงคมไทย โดยปรากฏมอนศาสนาจารยทมาจากกองทพเรอ อนศาสนาจารยทมาจากกองทพอากาศ อนศาสนาจารยทมาจากกรมต ารวจ (ส านกงานต ารวจแหงชาต) และอนศาสนาจารยทมาจากกรมราชทณฑ (ราชการพลเรอน) ดวยเชนกน

2.1.2.1 การขยายกลมอนศาสนาจารยในสงคมไทย อน ศาสนาจารย ก า เน ดข น เป นคร งแรกท กองทพบก ซ ง ใช

พระพทธศาสนาเปนเครองมอเขาหาก าลงพลและครอบครวของก าลงพลในการปฏบตหนาทตามแตละครง จงไดรบผลตอบรบจากหนวยงานทหารและนอกหนวยงานทหารใหขยายการมอยของ

21

อนศาสนาจารยไปสกองทพหรอเหลาตางๆไมวาจะเปนกองทพเรอ กองทพอากาศ และหนวยงานนอกกองทพ เชน กรมราชทณฑและกรมต ารวจ ตามล าดบ สะทอนใหเหนถงความส าคญหรอประโยชนตอการมอยของอนศาสนาจารยในสงคมไทยทงแกก าลงพล ครอบครวก าลงพลและประชาชนโดยทวไป ทชวยกระตนใหเกดการพฒนาศกยภาพหรอน าเอาศกยภาพแอบแฝงใหสามารถน าออกมาใชไดอยางเตมประสทธภาพ พรอมกบการเสนอแนวทางและการสรางขวญก าลงใจใหด ารงชวตไดอยางมคณคาไมสรางความเดอดรอนใหแกตนเองและผอน ซงการขยายกลมอนศาสนาจารยในสงคมไทยปจจบน ประกอบไปดวย 1) อนศาสนาจารยทหารเรอ 2) อนศาสนาจารยกองทพอากาศ 3) อนศาสนาจารยต ารวจ 4) อนศาสนาจารยกรมราชทณฑ ประวตพอสงเขปโดยยอมดงน

1. อนศาสนาจารยทหารเรอ กลาวคอ ต าแหนงอนศาสนาจารยทหารเรอ ก าเนดขนจากพระราชด ารของ พล.ร.อ. สมเดจพระนองยาเธอเจาฟากรมหลวงนครราชสมา โดยในป พ.ศ. 2466 พระองคไดเสดจไปยงประเทศสงคโปรและมาเลเซยโดยเรอหลวงพระทนงจกร ซงในระหวางเดนทาง ทรงรบสงใหนายวงศ เชาวนะกว แสดงธรรมใหแกบคคลตางๆทอยในเรอ ด วยเหตการณเชนนพระองคจงทรงเลงเหนถงความส าคญของการมอนศาสนาจารยทหารเรอ โดยทสามารถเปนทยดเหนยวจตใจ ชวยยกระดบจตใจ หรอเพมพนสตปญญาดวยการใชความรทางพระพทธศาสนาแกทหารเรอขณะปฏบตหนาทอยในทะเลได ตอมาป พ.ศ. 2467 พล.ร.ต พระยาราชวงสน เสนาธการทหารเรอไดเสนอชอนายวงศ เชาวนะกว ใหเปนอนศาสนาจารยทหารเรอในทประชม โดยมมตเหนชอบอยางเปนเอกฉนท และในวนท 1 ธนวาคม พ.ศ. 2467 อนศาสนาจารยทหารเรอไดถอก าเนดขนอยางเปนทางการ โดยมรองอ ามาตยโท มหาวงศ เชาวนะกว เปนห วหนาแผนกอนศาสนาจารยทหารเรอขนเปนครงแรก ปจจบนอนศาสนาจารยทหารเรอเปนหนวยงานระดบกองทขนตรงกบกรมยทธศกษาทหารเรอ โดยม น.อ.ธรรมนญ วเศษสงห เปนผอ.กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารเรอ ตงแตป พ.ศ. 2557 จวบจนปจจบน (กองอนศาสนาจารยกรมยทธศกษาทหารเรอ, 2531)

2. อนศาสนาจารยกองทพอากาศ กลาวคอ เมอวนท 27 มถนายน พ.ศ. 2466 กรมอากาศยานไดขออนศาสนาจารยจากแผนกอนศาสนาจารย กรมต าราทหารบกใหไปประจ าการปฏบตหนาทเปนอนศาสนาจารยอยทกรมอากาศยานขนเปนครงแรก ดวยการหมนเวยนวาระรอบละ 1-2 ป โดยมรองอ ามาตยตร กถน อตถโยธน เปนอนศาสนาจารยคนแรกทประจ าการ ณ กรมอากาศยาน และในวนท 30 สงหาคม พ.ศ. 2475 อนศาสนาจารยคนสดทายทประจ าการ ณ กรมอากาศยาน คอ รองอ ามาตยโท เมฆ อ าไพจรต อยางไรกดในป พ.ศ. 2481 กรมอากาศยานถกยกฐานะขนเปนกองทพอากาศพรอมกบมการแตงตงอนศาสนาจารยกองทพอากาศอยางเปนทางการในปนน โดยมค าสงยายรองอ ามาตยตร ขนเวยรวรธรรม (เวยร พลสวสด) ทมาจากแผนกอนศาสนาจารย

22

กรมยทธศกษาทหารบก ใหมารบราชการเปนอนศาสนาจารยในกองทพอากาศ ตามค าสงทหารลงวนท 6 กรกฏาคม พ.ศ. 2481 จงเทากบวาอนศาสนาจารยคนแรกของกองทพอากาศทถกแตงตงอยางเปนทางการ คอ รองอ ามาตยโท ขนเวยรวรธรรม ผซงด ารงต าแหนงเปนผ บงคบบญชากองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารอากาศ ตงแตป พ.ศ. 2481-2488 ปจจบนอนศาสนาจารยกองทพอากาศเปนหนวยงานระดบกองทขนตรงกบกรมยทธศกษาทหารอากาศ โดยม น.อ. วนชย บญภกด เปนผอ านวยการกองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารอากาศ ตงแตป พ.ศ. 2555 จวบจนปจจบน (วเชยร ปราบพาล, 2540, น. 23-36)

3. อนศาสนาจารยต ารวจ (ส านกงานต ารวจแหงชาต) กลาวคอ ในอดตส านกงานต ารวจแหงชาตไดเคยพจารณาก าหนดต าแหนงขาราชการต ารวจทท าหนาทอบรมศลธรรมจรยธรรม ภายหลงไดมการยกเลกการพจารณา ในสมยของ พล.ต.ต.พระพจารย พลกจ เปนอธการบดกรมต ารวจไดบรรจใหนายวจตร สกโชตรตน อนศาสนาจารยกรมราชทณฑ ใหด ารงต าแหนงเปนอาจารยสอนวชาจรยธรรมในสถานศกษาของกรมต ารวจ โดยมอบยศใหแกนายวจตร สกโชตรตน เปน ด.ต.วจตร สกโชตรตน และดวยผลงานทด.ต.วจตร สกโชตรตน สรางใหเกดผลดแกกรมต ารวจนนในชวงสมยของ พล.ต.อ.เผา ศรยานนท เปนอธบดกรมต ารวจ จงไดมการคดเลอกบรรจอนศาสนาจารยต ารวจขนอก 5 นายดวยกน ตอมาในชวงสมยจอมพล ประภาส จารเสถยร รฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยและอธบดกรมต ารวจ มทรรศนะทจะขยายต าแหนงอาจารยสอนวชาจรยธรรม ศลธรรม โดยจะจดตงกองอนศาสนาจารย ขนตรงตอ บช.ศ. และแบงหนวยงานภายในออกเปน 4 แผนกดวยกนคอ 1) แผนกอบรม 2) แผนกวชาการ 3) แผนกพธการ 4) แผนกธรการ จงท าการสงเรองใหแก อ.ก.พ. กระทรวงมหาดไทยเพอท าการพจารณา แตกระนนดวยชวงวกฤตการณทางการเมองเกดขน จงสงผลใหการพจารณาเหลานนไดถกยกเลกไปโดยปรยาย กระนนเมอวนท 20 ธนวาคม พ.ศ. 2555 ไดมการฟนฟกลมงานอนศาสนาจารยต ารวจขนอกครง ภายใตกองสวสดการ ส านกงานก าลงพล ส านกงานต ารวจแหงชาต โดยม พ.ต.อ.วรศกด ทองสาร ด ารงต าแหนงเปน ผกก.ฝายกลมงานอนศาสนาจารย ในปจจบน โดยมการจดการอบรมหลกสตรอนศาสนาจารยต ารวจและการจดโครงการฝกอบรมผชวยอนศาสนาจารยเรอยมาจนกระทงปจจบน (กรจงรกษ ชาตรปฏวน, ณชารย พมกมาร, พทธมน ศรสอน, ภคพจ นามสวสด, 2555)

และ 4. อนศาสนาจารยกรมราชทณฑ กลาวคอ ในป พ.ศ. 2498 กองทกบกไดจดสงอนศาสนาจารยกองทพบกจ านวน 2 นาย คอ รอยเอกวเชาวน ทพยมณฑล และมหาชน เมฆเวยน ใหแกกรมราชทณฑ กระทรวงมหาดไทย ตามค าขอใหจดสงอนศาสนาจารยกองทพบกไปประจ าการยงสงกดกรมราชทณฑ กระทรวงมหาดไทย โดยรอยเอกวเชาวน ทพยมณฑล ด ารงต าแหนงเปนหวหนาแผนกอนศาสนาจารยกรมราชทณฑ กระทรวงมหาดไทย และมหาชน เมฆเวยน

23

ถกบรรจเปนอนศาสนาจารยตร สงกดกรมราชทณฑ กระทรวงมหาดไทย ดงนนจงสรปไดวาในป พ.ศ. 2498 เปนปแหงการก าเนดอนศาสนาจารยคนแรกของกรมราชทณฑ คอ รอยเอกวเชาวน ทพยมณฑล อยางไรกดต าแหนงหวหนาแผนกอนศาสนาจารย กรมราชทณฑ หรอต าแหนงเทยบเทาไดมการเปลยนแปลงรปแบบการบรหารตามยคสมยเฉกเชนปจจบน โดยทต าแหนงหวหนาแผนกอนศาสนาจารย ถกเปลยนเปนผอ านวยการสวนสงเสรมสมรรถภาพรางกายและจตใจ มนางประภาพรรณ ขจรวฒนากล เปนผอ านวยการสวนสงเสรมสมรรถภาพรางกายและจตใจในปจจบน ทงนในวนท 24 มกราคม 2555 กรมราชทณฑประกาศจดตง “ชมรมอนศาสนาจารยราชทณฑ” ขนเปนครงแรกโดยมนายสามารถ พนภยพาล เปนประธานชมรมอนศาสนาจารยราชทณฑ (พระมหาเจนยทธ ปาระกล, 2547)

จากการขยายกลมของอนศาสนาจารยในสงคมไทยไมเพยงเฉพาะกลมของอนศาสนาจารยกองทพบกนน สะทอนใหเหนถงความเปนอยของสมคมไทยทมพระพทธศาสนาเปนรากฐานหรอเปนโครงสรางทส าคญในสวนหนงสวนใด โดยเฉพาะองคกรทจ าเปนตองใชขวญและก าลงใจในการปฏบตหนาท เพอกอใหเกดความพรอมทางดานสภาพจตใจควบคไปกบความพรอมทางดานรางกาย ดงนนอนศาสนาจารยจงเขามามบทบาทในการเปนผสรางความพรอมทางดานจตใจใหแกก าลงผล ครอบครวก าลงพล รวมไปจนถงประชาชน ไดอยางทวถงจงเกดการขยายกลมอนศาสนาจารย เพอตอบสนองเหลากองทพและนอกกองทพอยางกรมราชทณฑ และส านกงานต ารวจแหงชาต

2.2 บทบาทหนาทของอนศาสนาจารยกองทพบก

การศกษาความหมายและประวตความเปนมาของอนศาสนาจารยกองทพบกเสมอนเปนการยอนเวลาหารากเหงาหรอตนเหตแหงการก าเนดไดอยางแทจรง และกลบท าใหพบวาความเปนอนศาสนาจารย (กองอนศาสนาจารย) มความยงใหญพรอมกบการเปนโครงสรางทแขงแกรง ซงมทงความแขงแกรงทางดานการเปนหนวยงานทหารและความแขงแกรงทางดานการวางหลกทางพระพทธศาสนาทสามารถแผกระจายใหแกก าลงพลหรอทงหนวยงานทหารไดอยางทวถง ดงนนอนศาสนาจารยจงเปนเสมอนผสรางใหก าลงพลเกดคตธรรมมความออนโยนแตไมออนแอ มความแขงแกรงแตไมแขงกระดาง เกดสตปญญาและใชชวตทสอดคลองกบธรรมชาตโดยสามารถมองความเปนไปของโลกไดอยางตรงตามความเปนจรง บทบาททผานมาของอนศาสนาจารยในครงสงครามโลกครงท 1 ไดแสดงใหเหนถงประโยชนของอนศาสนาจารยและพระพทธศาสนาทมพลงในทางสรางสรรค สามารถพฒนาศกยภาพหรอแมกระทงการเปนท พงทางใจไดอยางไมมขอสงสย ซ งเมอท ง

24

พระพทธศาสนาและอนศาสนาจารยไดรวมตวและประสานเขาดวยกนเชนน ความมประสทธภาพและประสทธผลจง เกดขนแกผ ทยอมรบและปฏบตตาม ดงนนการรบรถ งบทบาทหนาทของอนศาสนาจารยเปนสงส าคญทสามารถบงบอกไดวา อนศาสนาจารยมความส าคญอยางไรตอสงคมไทยทงหนวยงานทหารและนอกหนวยงานทหาร ททรงท าใหพระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหว รชกาลท 6 ทรงเลงเหนวาอนศาสนาจารยมความส าคญและมประโยชนจรงจากการมอนศาสนาจารย ดงนนในสวนนจงเปนการมงศกษาบทบาทหนาทของอนศาสนาจารยกองทพบกในสงคมไทยทงในอดตและในปจจบน

2.2.1 บทบาทหนาทของอนศาสนาจารยกองทพบกในอดต

ครงเมอชวงสงครามโลกครงท 1 พ.ศ. 2461 อนศาสนาจารยคนแรกของประเทศไทยไดเดนทางไปถงยงประเทศฝรงเศสแลว หวหนาทตทหารกไดท ารายงานความคบหนาเขามายงกรมเสนาบดทหารบก ซงจอมพลเสนาบดทหารบกกไดก าหนดหนาทของอนศาสนาจารยไปยงกองทตทหารเพอใหอนศาสนาจารยไดปฏบตตามหนาททง 5 ขอ ดวยกน ดงน

1. ใหท าการอยในกองฑตทหาร 2. สงตวไปเยยมเยอนทหารในทตางๆ ซงทหารแยกยายกนอยนนเนองๆ เพอ

สงสอนตกเตอนทางพระพทธศาสนาและจรรยาความประพฤต 3. ใหถามสขทกขกนอยางใจจรง ทงใหคอยรบธระตางๆของทหาร เชน จะสง

มาถงญาตตนในสยามหรอสงเงน สงของมาให ใหรบธระทกๆอยาง 4. ทหารคนใดเจบไข ใหอนศาสนาจารยไปเยยมปลอบโยนเอาใจ 5. ถามเหตอนไมพงประสงคททหารคนใดถงแกความตาย ใหอนศาสนาจารย

ท าพธเทศนาอางพระธรรมตามแบบสงฆปฏบตในขณะฝงศพ (กรมยทธศกษาทหารบก, 2538, น. 6) ทงนในสวนขอท 1. ทวา “ใหท าการอยในกองฑตทหาร” หมายความวา ให

อนศาสนาจารยเปนผตรวจจดหมายทจะสงมายงประเทศไทยของเหลาทหารทเปนคนไทย โดยตดขอความบางอยางทไมสามารถสงกลบมายงประเทศไทยได เพอเปนการปองกนขอความบางประการททางฝายสมพนธมตรไดหามไวไมใหรวไหลออกนอกบรเวณ

ในสวนขอท 2. ทวา “สงตวไปเยยมเยอนทหารในทตางๆ ซงทหารแยกยายกนอยนนเนองๆ เพอสงสอนตกเตอนทางพระพทธศาสนาและจรรยาความประพฤต ” หมายความวา ใหอนศาสนาจารยเขาหาและเขาถงทหารทกนาย เพอสรางขวญและก าลงใจใหแกเหลาทหาร และเพอใหเหลาทหารไดรบทราบวาการเกดขนของอนศาสนาจารยนนไดเกดขนจากความหวงใยและความคดถงของพระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหว รชกาลท 6 ทมตอเหลาทหารของพระองค

25

ดงนนการสงอนศาสนาจารยมายงการณนจงเปนเสมอนสงแทนใจของพระองคทมตอเหลาทหารของพระองค อกทงอนศาสนาจารยเปนผมความช านาญทางพระพทธศาสนาจงเหมาะสมแกการสรางประโยชนทางธรรมใหแกเหลาทหาร เพอใหเหลาทหารไดมท พงทางใจและสามารถระลกถงพระพทธศาสนาไดโดยผานอนศาสนาจารยเปนส าคญ

ในสวนขอท 3. ทวา “ใหถามสขทกขกนอยางใจจรง ทงใหคอยรบธระตางๆของทหาร เชน จะสงมาถงญาตตนในสยามหรอสงเงน สงของมาให ใหรบธระทกๆอยาง” หมายความวา ใหอนศาสนาจารยเปนคนกลางในการชวยเหลอ ตดตอในเรองตางๆใหแกเหลาทหารดวยความจรงใจเสมอนเปนบคคลผมความสนท พรอมใหอนศาสนาจารยรบฟงความทกขทางใจตางๆจากเหลาทหารอยางจรงใจและคลายความทกขตางๆหรอเขาแกไขความทกขตางๆของเหลาทหารใหหมดลงดวยการใชหลกธรรมทางพระพทธศาสนาเปนหลกใหญเพอใหเหลาทหารไดรบประโยชนทางธรรมจากการใชหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนาของอนศาสนาจารย

ในสวนขอท 4. ทวา “ทหารคนใดเจบไข ใหอนศาสนาจารยไปเยยมปลอบโยนเอาใจ” หมายความวา ใหอนศาสนาจารยคอยเยยมเยยนและคอยใหสตแกเหลาทหาร ดวยการสอนหลกธรรมทางพระพทธศาสนาแกเหลาทหารทปวยหรอบาดเจบใหรจกกบการจดการตอสภาวะจตใจของตน เชนวาตนควรปฏบตตอสภาพจตใจอยางไร และท าใจอยางไรจงจะสามารถกอใหเกดประโยชนแกตนในเวลานน

ในสวนขอท 5. ทวา “ถามเหตอนไมพงประสงคททหารคนใดถงแกความตาย ใหอนศาสนาจารยท าพธเทศนาอางพระธรรมตามแบบสงฆปฏบตในขณะฝงศพ” หมายความวา ใหอนศาสนาจารยปฏบตหนาทอยางทพระภกษควรท า เหตเพราะการท าราชสงครามในครงนนไมสามารถน าพระภกษไปทยโรปได เพราะขดกบเรองการแตงกายและอกหลายประการดวยกน ทงนดวยเพราะอนศาสนาจารยกเปนบคคลผทเคยบวชเรยนมาแลว และมความเชยวชาญช านาญทางพระพทธศาสนามาพอสมควร ดงนนจงมความเหมาะสมแกการเปนตวแทนของพระภกษไปประจ าการทตางประเทศและปฏบตหนาทแทนพระภกษในเวลานน (กองอนศาสนาจารยกรมกจการพลเรอนทหารบก, 2542, น. 26-29)

บทบาทหนาทของอนศาสนาจารยในยคแรกเรมหรอในอดตนนมความเปนเอกลกษณเฉพาะตวและเปนทรจกกนในแวดวงขนาดเลกของราชสงครามเมอครงสงครามโลกครงท 1 เพยงเทานน โดยยงไมไดเปนทรจกอยางแพรหลายกนในสงคมไทยเฉกเชน ณ ปจจบนน ซงในอดตอนศาสนาจารยถอวาเปนเสมอนตวแทนความหวงใยและความคดถงทมตอเหลาทหารของพระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหว รชกาลท 6 ไปยงประเทศฝรงเศส เมอครงสงครามโลกครงท 1 โดยอนศาสนาจารยถกมอบหมายใหท าหนาทคลายพระภกษอยหลายประการดวยกน ดวยเพราะ

26

อนศาสนาจารยเคยเปนผออกบวชจงมความเชยวชาญช านาญทางพระพทธศาสนาไมมากกนอยและถกไววางใจใหเปนผแทนพระภกษไปท าหนาทในตางแดน ทงยงเปนทพงทางใจหรอทพงทางจตวญญาณแกเหลาทหารใหเกดความผอนเบาคลายกงวล มขวญและก าลงใจทด เปนผสอนใหแกเหลาทหารทงหลายไดรจกกบสภาวะจตใจของตน พรอมทจะอยกบสภาวะจตใจของตนเองเพอคลายทกขทางใจและทกขทางกายจนสามารถปราศจากความทกขทางกายและความทกขใจไดในทสด ซงอนศาสนาจารยกไดใชค าสอนทางพระพทธศาสนาเปนเครองมอส าคญในการท าภารกจหนาทในแตละครงเ พอใหเหลาทหารไดรบประโยชนจากพระพทธศาสนาและเพอใหเหลาทหารไดใกลชดพระพทธศาสนาแมอยไกลบานหางเมอง

2.2.2 บทบาทหนาทของอนศาสนาจารยกองทพบกในปจจบน กองอนศาสนาจารยตงขนเมอวนท 1 มถนายน พ.ศ. 2462 มอ ามาตยตรพระ

ธรรมนเทศทวยหาญ เปนหวหนาคณะอนศาสนาจารยคนแรก ซงกองอนศาสนาจารยกองทพบกไดมววฒนาการมาอยางยาวนาน ตงแตป พ.ศ. 2462 โดยปจจบนกองอนศาสนาจารย เปนหนวยขนตรงของกรมยทธศกษาทหารบก4 มสถานภาพเปนหนวยจดการศกษาของกองทพบก และเปนสายวทยาการอนศาสนาจารยของกองทพบก อนมผอ านวยการกองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก5เปนผบงคบบญชา

ทงนอนศาสนาจารยสวนกลางทประจ ากองอนศาสนาจารยกองทพบกมภารกจหนาทในการปฏบตตาม ชกท. 5310 ทจดแบงหนาทออกเปนสองหวขอหลกใหญดวยกน คอ 1) หนาททวไป และ2) หนาทเฉพาะ ดงน อนศาสนาจารยมหนาททวไปในการปฏบตการหรออ านวยเกยวกบการศาสนาและใหค าแนะน าแกผบงคบบญชาในปญหาทงปวงทเกยวของกบศาสนาและขวญ และมหนาทเฉพาะแบงออกเปนอก 17 ขอยอยดวยกน กลาวคอ

1. ปฏบตการเกยวกบการบรการทางศาสนาและวางโครงการใหทหารมโอกาสไดปฏบตศาสนกจ

2. เยยมเยยนผเจบปวยและนกโทษทหาร 3. ชวยเหลอและประสานงานในการด าเนนการใหทหารมขวญด 4. มสวนในการอบรมผคดเลอกเขามาเปนทหาร และท าการบรรยายอบรม

ทหารเกยวกบศาสนา

4 ต งอยท อาคารศาสนสถานกลางกองทพบก ถนนเทอดด า ร แขว งถนนนครไชยศร เขตดสต

กรงเทพมหานคร

5 ชอโดยยอของ ผอ านวยการกองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก คอ ผอ.กอศจ.ยศ.ทบ.

27

5. ตดตอประสานงานกบองคการสงเคราะหตางๆ เชน สภากาชาด หรอวดในทองถน

6. รบและแจกจายเอกสารเกยวกบศาสนา และรายงานการปฏบตของตน (กรมยทธศกษาทหารบก, 2538, น. 128)

7. ใหค าปรกษาแกเจากรมยทธศกษาทหารบก และสวนอ านวยการอนๆในกรมยทธศกษาทหารบกในเรองเกยวกบศาสนา ศลธรรม ขวญทหาร และกจการอนศาสนาจารย

8. รวมมอในการวางแผนอบรมคณลกษณะทหาร 9. ด าเนนการเรองการก าลงพลและฝกฝนอนศาสนาจารยใหเปนผมคณธรรม

และสมรรถภาพเหมาะสมกบต าแหนงหนาท 10. เสนอความเหนในการด าเนนกจการอนศาสนาจารยกอเจากรมยทธศกษา

ทหารบก 11. วางแผน จดท าแผน และระเบยบปฏบตหนาทของอนศาสนาจารย ทงใน

ยามปกตและยามสงคราม 12. ตดตอ รวมมอกบสวนราชการและผบงคบหนวยในกองทพ ในเรองท

เกยวกบกจการในหนาทอนศาสนาจารย 13. ควบคมกจการอนศาสนาจารย และการปฏบตหนาทของอนศาสนาจารย

ประจ าหนวยในทางวทยาการ 14. ควบคมดแลความประพฤตของอนศาสนาจารย 15. อ านวยการอบรม และสอนศลธรรมวฒนธรรมแกทหาร และบคคลใน

สงกดกองทพบกใหมความประพฤตและอธยาศยดงาม มขวญและก าลงใจเขมแขง มความจงรกภกดตอประเทศชาต ศาสนา และพระมหากษตรย

16. ด าเนนการในเรองการบ ารงขวญและก าลงใจของทหาร 17. ปฏบตพธทางศาสนาและการกศลของกองทพบก (กองทพบก กอง

ยทธการและการขาว กรมยทธศกษาทหารบก, 2541, น. 35-40) เนอหาขางตนแสดงใหเหนวาอนศาสนาจารยมการตดตอสมพนธดวยการใช

พระพทธศาสนาเปนสอกลางไมเพยงแตในหนวยงานทหารเทานน แตอนศาสนาจารยไดมความเกยวของกบสงคมภายนอกหนวยงานทหารเชนกน เชนการเปนผสอนบรรยายธรรมตามวด โรงเรยน หรอการเปนพธกรน าปฏบตศาสนพธใหแกหนวยงานราชการ รฐวสาหกจ หรอแมกระทงองคกรดานศาสนาตางๆ ตามค าเชอเชญ โดยไมมการแบงแยกหรอเลอกบรรยายหลกธรรมทางพระพทธศาสนาใหแกกลมใดกลมหนง จากการเปนบคคลทมหลกธรรมทางพระพทธศาสนาเปนสอกลางในการปฏบต

28

หนาทขางตนเหลาน กไดท าใหตนเองกลายเปนสอกลางในการเผยแผพระพทธศาสนา และเปนสอกลางทเชอมกนระหวางผบงคบบญชากบผใตบงคบบญชา ทหารกบประชาชนไปดวยเชนกน และทนาสงเกตอยางหนงคอ อนศาสนาจารยสามารถเขาถงทหารไดทกระดบชน เรมมาตงแตผบงคบบญชาการของหนวยทหารไปจนถงพลทหาร ดงนนจงถอไดวาอนศาสนาจารยคอบคคลทถกไววางใจใหเปนบคคลผรบทกขปญหา หรอขอปญหาตางๆทงท เกยวกบศาสนาและทไมเกยวของกตาม โดยอนศาสนาจารยทกนายตางกไดน าหลกธรรมทางพระพทธศาสนาเขามาเปนตวแกไขปญหาทางกายและทางจตใจ ชแนะแนวทางปฏบตใหรเทาทนความเปนจรงและความเปนไปของโลกดวยการมสตและมปญญาใหเผชญกบปญหาหรอความทกข

จากหนาทของอนศาสนาจารยเมอครงสงครามโลกครงท 1 มาสหนาทของอนศาสนาจารยปจจบนมความเปลยนแปลงไปอยหลายประการ แตสงทส าคญทไมสามารถเลอนหายไปจากความเปนอนศาสนาจารยไดเลย คอ การเปนผสอนหลกธรรมทางพระพทธศาสนา หรอการเปนผพฒนาศกยภาพของผอนใหน าออกมาใชไดอยางสงสดเทาทจะสามารถน าออกมาได อยางไรกตามกองทพบกไดใหความส าคญในความเปนอนศาสนาจารยอยางมาก ดวยเพราะเลงเหนวาเปนผทมความสามารถและเชยวชาญทางดานพระพทธศาสนาโดยตรง เพราะตางมคณสมบตในการเปนอนศาสนาจารยทถกวางไวตามเกณฑการรบสมครอยางถกตอง คอ ตองเปนเปรยญธรรม 9 ประโยค หรอทเปนเปรยญธรรม 4 ประโยคขนไปแตตองมปรญญาศาสนศาสตรบณฑต หรอปรญญาพทธศาสตรบณฑต จกเหนไดวาเกณฑการรบสมครอนศาสนาจารยไดถกวางคณสมบตไวคอนขางเปนมาตรฐานทสง อนเปนเครองคดกรองบคคลผทมความรความสามารถทางพระพทธศาสนาไวอยางดเยยม ดงนนผทผานเขามาเปนอนศาสนาจารยไดนนจงมหลกประกนไดวา เปนบคคลผทสามารถถายถอดความรทางพระพทธศาสนาอยางถกตองตามหลกอยางถองแทไมผดเพยนหรอบดเบอน

อยางไรกตามเรองภารกจหนาทของอนศาสนาจารยในทางปฏบตตามความเปนจรงแลวมอยหลายประการดวยกน แมจะไมไดถกบญญตใหปฏบตตามกนอยางครอบคลม แตอนศาสนาจารยโดยสวนใหญกเลงเหนวาหนาทของตนคอการใชหลกธรรมทางพระพทธศาสนาเขามาเกยวของในทกๆครง ดงนนแมจะเปนหนงสอหรอคมอทางราชการทวางหนาทใหอนศาสนาจารยไดปฏบตอยางตรงไปตรงมา แตถงกระนนการใชหลกค าสอนทางพระพทธศาสนาของอนศาสนาจารยกมความหลากหลายจนหนงสอ คมอ ฯลฯ ทางราชการกไมสามารถเขยนถงหนาททใหอนศาสนาจารยปฏบตตามไดอยางครอบคลมนนเอง เพราะมเรองของสถานการณ ยคสมย การเมอง เขามาเปนตวแปร ดงจะเหนไดจากความแตกตางเรองหนาทของอนศาสนาจารยทมการพดถงอยางหลากหลายบางอยางสอดคลอง บางอยางเปลยนแปลง

29

ดงจะเหนไดจากคมอการอนศาสนาจารยกองทพบก เอกสารหลกนยมวาดวยอนศาสนาจารยทหารบก และหลกนยมอนศาสนาจารยกองทพบก จากการศกษาหนงสอ และเอกสารวชาการทหยบยกขนมาเปนตวอยางพอสงเขปน ท าใหเขาใจไดวาการเปลยนแปลงหนาทของอนศาสนาจารยบางอยางเปนไปตามยคสมย และอาจเปนการขดเกลาภาษาใหมความสละสลวย เพอใหอนศาสนาจารยไดท าหนาทกนอยางเขาถงและทนตอเหตการณบานเมอง ดงนนจงมการลด เพม เตม หรอแตง ดงจากตวอยางหนงสอ หลกนยมอนศาสนาจารยกองทพบก ป พ.ศ.2541 ทกลาวถงบทบาทหนาทของอนศาสนาจารยทหารบกไว 4 ดาน คอ

1. ภารกจสถานภาพหนาทและคณลกษณะเฉพาะงานของอนศาสนาจารยทงในยามปกตและยามสงคราม เพอใหเกดการประสานงานและมอบหมายภารกจใหอนศาสนาจารยไดถกตองเหมาะสม

2. ดานพธกรรมทางศาสนาอนศาสนาจารยในฐานะทเปนฝายอ านวยการพเศษของผบงคบบญชา มความรบผดชอบดแลผใตบงคบบญชาในทกดาน รวมทงใหค าปรกษาแกผบงคบบญชาในทกๆเรอง

3. ใหการสงเสรมกจกรรมทางดานศาสนา ขวญและก าลงใจ กระตนจตส านกก าลงพลใหมความรบผดชอบ มความซอสตยและมความพรอมทจะเสยสละในการปฏบตภารกจทไดรบมอบหมาย

4. ปฏบตภารกจในกองทพ ใหค าปรกษา ขอเสนอแนะ แกผบงคบหนวยและฝายอ านวยการอนๆในดานศาสนา วฒนธรรม ประเพณ สงเสรมก าลงพลใหมการปฏบตศาสนกจ ก ากบการปฏบตพธกรรมตางๆ ด าเนนการใหมการอบรม คณธรรม วฒนธรรม ประเพณ ออกเยยมเยยนก าลงพลทเจบปวย ผถกคมขง และผมปญหา ใชศาสนสถานในหนวยในดานการปลกฝงคณธรรม แกก าลงผลใหมากทสดเพอใหก าลงพลและพรอมครอบครว ไดรวมท ากจกรรมทางพระพทธศาสนา (กองอนศาสนาจารย, 2541, น.5-6 อางถงใน พระมหาทองสข สตจตโต (ใจด), 2553, น. 41-42)

จากตวอยางหนงสอ หลกนยมอนศาสนาจารยกองทพบก ป พ.ศ.2541 ทกลาวถงบทบาทหนาทของอนศาสนาจารยทหารบกไว 4 ดาน ขางตนมความสอดคลองและแตกตางในเวลาเดยวกนเมอน ามาเทยบเคยงกบเอกสารหลกนยมวาดวยอนศาสนาจารยทหารบก กลาวคอ เอกสารหลกนยมวาดวยอนศาสนาจารยทหารบก มการพดถงเรองหนาทของอนศาสนาจารยไว 9 ขอดวยกน คอ

1. ใหค าปรกษา ขอแนะน า แกผบงคบหนวยและฝายอ านวยการอน ในเรองทเกยวของกบศาสนา วฒนธรรมประเพณ

2. สงเสรมก าลงพลใหมการปฏบตศาสนกจทงโดยสวนตว และเปนหนวย

30

3. เสนอแนะ และก ากบการปฏบตพธกรรมตางๆรวมกบฝายอ านวยการอน 4. ด าเนนการใหมการสอนอบรมในเรองของศาสนา วฒนธรรมประเพณ และ

น าก าลงพลปฏบตธรรมในโอกาสตางๆ 5. หมนพบปะเยยมเยยนก าลงพลผปวยเจบ ผถกคมขง และผมปญหา เพอ

ปลกปลอบขวญและใหก าลงใจทงในยามปกตและในยามสงคราม 6. ประสานใหความรวมมอกบวด องคกรทางศาสนา สถานศกษา และองคกร

ของชมชนตางๆ 7. วางแผนใหมการใชศาสนสถานของหนวยทมอยใหเกดประโยชนในดานการ

ปลกฝงคณธรรมแกก าลงพลใหมากทสด 8. วางแผนใหศาสนสถานเปนจดนดพบของก าลงพลทกระดบ พรอมทง

ครอบครว โดยอาศยกจกรรมทางศาสนาและวฒนธรรมประเพณ 9. สามารถปฏบตการ และอ านวยการเกยวกบดานศาสนา ขวญและก าลงใจ

ของก าลงพลในกองทพบก รวมทงการอบรมดานคณธรรม จรยธรรม วฒนธรรมประเพณ และงานธรการตางๆทเกยวของ ตามทก าหนดไวในหมายเลขช านาญการทางทหาร การจดและก าหนดหนาทของบคคลและสวนราชการของกองทพบก และระเบยบปฏบตตางๆ ทกองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบกก าหนดขน (กองพฒนาหลกนยม กรมยทธศกษาทหารบก, 2556, น. 5)

บทบาทหนาทของอนศาสนาจารยในสวนนแมมความแตกตางในเรองการแยกภารกจหนาทใหออกเปนหลายขอดวยกนแตโดยรวมแลวภารกจหนาททงหมดในหนวยงานทหารมกมความสอดคลองและเขาถงทกบคคล ซงภารกจหนาทของอนศาสนาจารยกเปนไปตามปรชญากองอนศาสนาจารย ทวา “น าก าลงพลเขาหาธรรมะ น าธรรมะพฒนาก าลงพล ใหเปนคนเกง ด มความสข” (กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (19 มนาคม 2558). ปรชญากองอน ศ า ส น า จ า ร ย ก ร ม ย ท ธ ศ ก ษ า ท ห า รบ ก [ ข อ ค ว า ม โ พส ต ใ น บ ล อ ก ] . ส บ ค น จ า ก http://www.rta.mi.th/621d0u/) โดยอนศาสนาจารยไดใชพระพทธศาสนาเปนเครองมอส าคญและถอวาเปนเครองมอหลกทไดน ามาท าภารกจหนาทเขาหาทกบคคลเพอสรางคตธรรมดวยทกครง เปนการปรบเปลยนทศนะคตพรอมกบพฒนาศกยภาพใหเหมาะสมแกการเปนทหารทมเกยรตศกดศร และเพอสรางความมนใจและความนาเชอถอแกประชาชนวาทหารคอบคคลผทผานการขดเกลาทางพระพทธศาสนาซงกลวนมาจากอนศาสนาจารยแทบทงสน

จากการศกษาถงบทบาทหนาทของอนศาสนาจารยกองทพบกในหนวยงานทหารท าใหทราบถงความสอดคลองกนกบหนาทของอนศาสนาจารยประจ าเรอนจ าในประเทศไทยและทณฑสถาน ดงจากวทยานพนธของ โศรยา ฤทธอราม เรอง วเคราะหบทบาทของอนศาสนาจารย

31

ในการแกไขพฤตกรรมผตองขง ทชใหเหนวา อนศาสนาจารยประจ าเรอนจ าในประเทศไทยไดมบทบาทหนาทอยสองหลกใหญทมความสอดคลองกน คอ การมบทบาทในการสอนธรรม และการมบทบาทในการใหศาสนบรการ (โศรยา ฤทธอราม, 2533, น. 88-89) สอดคลองกนกบวทยานพนธของ พระมหาเจนยทธ ปาระกล เรอง ปจจยทมผลตอความพงพอใจในการปฏบตงานในหนาทอนศาสนาจารยในเรอนจ าและทณฑสถาน ทชใหเหนวา บทบาทหนาทของอนศาสนาจารยในเรอนจ าและทณฑสถานมอยสามบทบาทหลกใหญทมความสอดคลองกน คอ การมบทบาทหนาทในการอบรมศลธรรมทางศาสนาและวฒนธรรมของชาต การสอนธรรมศกษา และการฝกอบรมจตภาวนา (เจนยทธ ปาระกล, 2547, น. 57) ซงจากวทยานพนธทงสองเรองดงกลาวทไดน ามาเปรยบเทยบนนแมอนศาสนาจารยจะมบทบาทหนาททแตกตางกนตามหนวยงาน แตนนกยงมความสอดคลองกบบทบาทของอนศาสนาจารยกองทพบกอยบาง ดงนนบทบาทหนาททสอดคลองกนนน จงถอไดวาคอภารกจหรอหนาทหลก โดยไมวาจะเปนอนศาสนาจารยจากสายงานไหนกตาม แตทายทสดจดทคลายกนหรอจะเรยกไดวาสงทมาบรรจบเขาดวยกน คอ การทอนศาสนาจารยเปนผทไดใชหลกธรรมทางพระพทธศาสนาเปนเครองมอหลกส าคญในการท าหนาทของตนในแตละครงนนเอง

ดงนนจงกลาวโดยสรปไดวา อนศาสนาจารยเปนต าแหนงทหนวยงานทหารมความรจกกนเปนอยางด เพราะคอบคคลทท าหนาททางดานศาสนา ใหค าแนะน าแกผบงคบบญชาทเกยวของกบการศาสนาและขวญ เปนผน าปฏบตหรอด าเนนการทางดานศาสนพธ สงเสรมวฒนธรรมทหาร สรางขวญและก าลงใจใหแกก าลงพล พรอมปรบเปลยนแนวคดของทหารใหเกดจตส านกทดในการด ารงต าแหนงเปนทหารอยางมเกยรตและศกดศร เพอสรางความไววางใจและความเชอมนใหแกประชาชน พรอมน าก าลงพลและครอบครวของก าลงพลเขาหาพระพทธศาสนา ซงบทบาทหนาท ทกลาวถงมานนของอนศาสนาจารย ถอไดวาเปนการท าตามพระราชด ารสของพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวราชกาลท 6 ผใหก าเนดกจการอนศาสนาจารยดวยกนทงสน

นอกจากอนศาสนาจารยไดมบทบาทหนาททส าคญในหนวยงานทหารและเปนทรจกกนในสงคมแวดวงทหารกนอยางแพรหลายแลวนน อนศาสนาจารยกยงคงมความเกยวของกบสงคมภายนอกหนวยงานทหารเชนกน ซงอนศาสนาจารยไดน าความรความสามารถทางพระพทธศาสนาเขาชวยเหลอกจกรรมตางๆในสงคมไทย เชน การเปนพธกรบรรยายธรรม การเปนพธกรในงานพธส าคญทางพระพทธศาสนา การถกเชอเชญใหรวมงานทางดานศาสนาหรอถกเชอเชญใหเปนผน าปฏบตพธทางศาสนา ตามวด สถาบนการศกษา องคกรตางฯทงภาครฐ เอกชน และโดยเฉพาะองคกรทางดานศาสนาและวฒนธรรม เชน พทธสมาคมแหงประเทศไทย กรมการศาสนา หรอแมกระทงการถกเชอเชญโดยตวบคคลทวไป ดงทปรากฏอยในสงคมปจจบนทมกเหนอนศาสนาจารยเปนผน าปฏบตทงงานมงคลและงานอวมงคลตามค าเชอเชญ นอกจากนนแลวอนศาสนามกไดรบ

32

เชญใหไปบรรยายธรรมในเรอนจ าและสถานพนจเดกและเยาวชนตามกรงเทพมหานครและตางจงหวด การเปนผอบรมศลธรรมแกเยาวชนในโรงเรยนพระพทธศาสนาวนอาทตย (บญยง ศรสมพงษ, 2549, น. 52-54) อกดวย อยางไรกตามทางดานการปฏบตในสวนบทบาทหนาทของอนศาสนาจารยในสงคมนอกหนวยงานทหารไดมความหลากหลายตอบทบาทหนาทอยหลายประการดวยกน โดยสงทกลาวมาอยางสรปนถอวาเปนเพยงสวนหนงในหนาทของอนศาสนาจารยเพยงเทานน อนเปนการเสนอเนอหาอยางครอบคลมเพอแสดงใหเหนถงความเกยวของกบกบตวสงคม เพอชใหเหนวาอนศาสนาจารยไมเพยงแตมความเกยวของแตเพยงหนวยงานทหารเทานน แตอนศาสนาจารยไดมความเกยวของกบสงคมภายนอกหนวยงานทหารเชนกน แตกระนนอนศาสนาจารยกอาจยงไมเปนทรจกกนอยางแพรหลายเทาทควรในสงคมไทยมากนก ในทางตรงกนขามอนศาสนาจารยคอต าแหนงหนาททหนวยงานทหารไดใหความส าคญและเคารพเปนอยางมาก เพราะอนศาสนาจารยคอผทน าก าลงพลเขาหาธรรมในรปแบบตางๆ ชวยขดเกลา ปลกจตส านกและกระตนการเปนก าลงพลใหคควรแกการเปนทหารและเปนทรกแกบคคลทงในและนอกหนวยงานทหาร

33

บทท 3 การใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบก

การทอนศาสนาจารยกองทพบกไดน าความรทางพระพทธศาสนามาเผยแผใหแกบคคลากรทงในหนวยงานทหารและบคคลทวไปนอกหนวยงานทหารไดอยางถกตองตามหลกการทางพระพทธศาสนานน ไมใชเพยงแตการเปนผรทางคมภรเพยงอยางเดยว แตอนศาสนาจารยจ าเปนตองมวธการหรอแนวทางการใชอนสอดคลองกบตวคมภรทางพระพทธศาสนาทไมสามารถแยกขาดออกจากกนได ดงนนแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบกจกเปนเชนใดนน จงเปนเรองทผวจยสนใจจะศกษาคนควา ในเบองตนนขออธบายถงความเปนมาและความส าคญของคมภรอรรถกถาธรรมบทในสงคมไทย เพอใหสามารถมองเหนถงภาพโดยรวมวา เพราะเหตใดคมภรอรรถกถาธรรมบทจงมความส าคญทมความเปนมาอยางไรและมอทธพลตอสงคมไทยอยางไร

3.1 ความส าคญของคมภรอรรถกถาธรรมบทในสงคมไทย

3.1.1 ความหมายตามรปศพทของคมภรอรรถกถาธรรมบท

เพอทจะท าความเขาใจตอตวคมภรอรรถกถาธรรมบท ผวจยจงศกษาถงความหมายตามรปศพทของอรรถกถาธรรมบท หรอ ธมมปทฏฐกถา เพอใหเขาใจถงความหมายของคมภรเลมนเปนเบองตนกอน ซงค าวา “อรรถกถาธรรมบท” ไดมความหมายตามรปศพท ดงน

ค าวา อรรถกถา เขยนเปนภาษาบาลไดวา อฏฐกถา โดยตามพจนานกรมพทธศาสนฉบบประมวลศพท ไดใหความหมายของค าวาอรรถกถาธรรมบทไววา คอ “คมภรอธบายความในพระไตรปฎก หรอเครองบอกความหมาย” (พระพรหมคณาภรณ(ป.อ.ปยตโต, 2554, น. 506)

ค าวา ธรรมบท ตามพจนานกรมพทธศาสนฉบบประมวลศพท ไดใหความหมายไววา “บทแหงธรรม ชอคาถาบาลหมวดหนงจดเปนคมภรท 2 ในขททกนกาย พระสตตนตปฎก ม 423 คาถา” (พระพรหมคณาภรณ(ป.อ.ปยตโต, 2554, น. 146)

สวนประกอบของค าวาธมมปทฏฐกถาทมความหมายตามรปศพยนนเปนการประกอบศพทมาจากค าทง 4 ค า ไดแกค าวา ธมม + ปท + อฏฐ + กถา

ค าวา ธมม หรอ ธรรม ในทนหมายถง ความจรง คณธรรม ความด ความถกตอง ความประพฤตชอบ (พระพรหมคณาภรณ(ป.อ.ปยตโต, 2554, น.142)

ค าวา ปท หมายถง เครองปองกน เครองรกษา หนทาง (ป.หลงสมบญ, 2540, น. 443)

ค าวา อฏฐ หมายถง เนอความ ความหมาย (ป.หลงสมบญ, 2540, น. 20)

34

ค าวา กถา หมายถง ถอยค า ค ากลาว ค าอธบาย (พระพรหมคณาภรณ(ป.อ.ปยตโต, 2554, น. 3)

3.1.2 ความหมายของคมภรอรรถกถาธรรมบท เมอรวมศพทแลวไดเปนค าวา “ธมมปทฏฐกถา หมายถง คมภรทอธบาย

เนอความอนเปนหนทางแหงคณความด เปนคมภรทพระอรรถกถาจารยแตงแกเนอความหรอขยายความพระบาลทเขาใจยากใหเขาใจงายขน” (แมชดวงพร ค าหอมกล, 2544, น. 15) ตามทรรศนะของพระมหาทรรศน คณทสส ไดใหค านยามของค าวาอรรถกถาธรรมบทไววา อรรถกถาธรรมบท คอ “ถอยค าททานกลาวอธบายธรรมทควรร และถอยค าททานกลาวอธบายหวขอธรรมทควรเรยนร ซงพระผมพระภาคเจาทรงแสดงไว” (พระมหาทรรศน คณทสส(โพนดวงกรณ), 2546, น. 41)

อยางไรกตามเมอกลาวถงธมมปทฏฐกถาในดานเนอหาของคมภรรวมทงดานอนๆ สงคมไทยปรากฏมผใหนยามความหมายเปนไปในลกษณะโดยรวมทคลายคลงกนเปนอยางมาก จงขอยกมาเปนตวอยางพอสงเขปดงน

พระมหาวศกด เชยชมศร อธบายวา คมภรอรรถกถาธรรมบทประกอบดวยเรองราวทแตงเปนรอยแกว และมคาถาทเปนรอยแกวประกอบอยดวยเชนกน ซงเรองราวทงหมดทปรากฏอยในคมภรอรรถกถาธรรมบทมอย 297 เรอง (พระมหาวศกด เชยชมศร, 2550, น. 23)

พระประยร จนา ไดใหค าอธบายถงคมภรอรรถกถาธรรมบทไววา คมภรอรรถกถาธรรมบทเปนคมภรอรรถกถาทใชไวอธบายใหทราบถงสาเหตทพระพทธเจาทรงตรสถงธรรมบท ซงในปจจบนคมภรอรรถกถาธรรมบทถกใชเปนบทเรยนของชนประโยค 1 -2 ถงเปรยญธรรม 6 ประโยค (พระประยร จนา, 2546, น. 33)

พระมหาอดม อภวฑฒโน (พลค า) อธบายวา คมภรอรรถกถาธรรมบท คอ คมภรทแตงขนเพออธบายความบทแหงธรรม หรอทเรยกกนวา ธรรมบท ทปรากฏอยในพระไตรปฎก เลมท 25 สตตนตปฎก ขททกนกาย จ านวน 423 คาถา โดยเรองทแตงขนเพออธบายธรรมบทนมจ านวนทงหมด 305 เรองดวยกน (พระมหาอดม อภวฑฒโน (พลค า), 2554, น. 135)

พระมหาทรรศน คณทสส (โพนดวงกรณ) อธบายถงคมภรอรรถกถาธรรมบทวา คมภรอรรถกถาธรรมบทเปนแหลงความรทส าคญตอการเรยนรหลายดานดวยกน เชน ดานประวตศาสตรดานปรชญาการสอน จตวทยาการสอน โดยเนอหาของคมภรอรรถกถาธรรมบทประกอบไปดวยหลกธรรม คตธรรมในการด าเนนชวตทสามารถปฏบตไดจรงในชวตประจ าวนของทกระดบบคคล ชนชน (พระมหาทรรศน คณทสส (โพนดวงกรณ), 2546, น. 28-54)

พระมหาดวงรตน ฐตรตโน (กจประภานนท) อธบายวา คมภรอรรถกถาธรรมบท คอ คมภรทอธบายขอความของธรรมบท ทพระอรรถกถาจารยไดแตงแกเนอความและขยายความ

35

เพอสรางความเขาใจและงายตอการเรยนรเพมขน ทงนเนอหาของคมภรอรรถกถาธรรมบทเปนแนวทางหรอหนทางแหงความด เพราะประกอบไปดวยหลกธรรม คตธรรม ทเปนประโยชนตอการพฒนาศกยภาพ (พระมหาดวงรตน ฐตรตโน, 2550, น. 11-15)

แมชดวงพร ค าหอมกล ไดใหค าอธบายไววา คมภรอรรถกถาธรรมบท หรอธมมปทฏฐกถา เปนคมภรชนรองลงมาจากพระไตรปฎกทอธบายเนอความอนเปนหนทางแหงคณความดทพระอรรถกถาจารยไดแตงแกเนอหาพรอมขยายความบางตอนเพออธบายในสวนทเขาใจยากใหเขาใจงายขน โดยใชภาษามคธหรอภาษาบาลอธบายเนอความ (แมชดวงพร ค าหอมกล , 2544, น. 3-18)

พระมหาชมภ ไชยรบ อธบายวา คมภรอรรถกถาธรรมบทในปจจบนเปนผลงานการแตงของพระพทธโฆษาจารยและพระเถระอนๆในราวพทธศตวรรษท 5 โดยการแปลถอดความจากภาษาสงหลมาเปนภาษามคธ นอกจากนนแลวพระพทธโฆษจารยกไดท าการอธบายเพมเตมขยายเนอหาใหมความชดเจนและละเอยดเพมมากขน ทงนคมภรอรรถกถาธรรมบทเปนอกหนงคมภรททรงคณคาทงทางดานวรรณคด จรยธรรม คตธรรม ประวตศาสตร พธกรรม ประเพณ (พระมหาชมภ ไชยรบ, 2554, น. 9-15)

โดยสรป อรรถกถาธรรมบท หรอ ธมมปทฏฐกถา นน หมายถง คมภรทางพระพทธศาสนาทมความส าคญรองลงมาจากคมภรพระไตรปฎก ซงมขนเพออธบายธรรมบททปรากฏอยในพระไตรปฎก เลมท 25 สตตนตปฎก ขททกนกาย จ านวน 423 คาถา โดยมเรองเลาประกอบคาถาธรรมบทจ านวนทงหมด 302 เรองดวยกน เปนลกษณะรอยแกวทมงสอนเกยวกบบาป บญ การละความชว การท าความด พรอมทงการเสนอแนวทางในการท าความดอนประกอบไปดวยหลกธรรม คตธรรมทางพระพทธศาสนาทเนนใหมนษยไดสามารถพฒนาศกยภาพของตนเองใหน าออกมาใชอยางเตมประสทธภาพ ทงนเนอหาในคมภรอรรกถาธรรมบทมความละเอยดออนทางดานภาษาและความชดเจนทางดานเนอหา ทไดมการขยายอธบายความ จงชวยสงเสรมใหสามารถเขาใจในเนอหาไดอยางงายดาย ดงนนจงไมใชเรองแปลกแตอยางใดทคมภรอรรถกถาธรรมบทจะกลายเปนแหลงความรทส าคญตอการเรยนรหลายดานดวยกน ไมวาจะเปนดานประวตศาสตร ดานปรชญาการสอน ดานจตวทยาการสอน เปนตน หรอแมแตกระทงการไดสรางอทธพลสวนหนงทางดานคตความเชอ ขนบธรรมเนยม ประเพณวฒนธรรม สถาปตยกรรมใหแกสมคมไทยมาอยางยาวนานจวบจนกระทงทกวนน

อยางไรกดแมวาคมภรอรรถกถาธรรมบทมความชดเจนทางดานเนอหาทสามารถท าความเขาใจไดโดยงาย อนเนองมาจากการมเรองเลาประกอบหลกธรรมทเปนกลาง แตกระนนคมภรอรรถกถาธรรมบทยงมความคลมเครอทขอมลทางวชาการในปจจบนยงไมสามารถชชด

36

หรอรบรองอยางตรงไปตรงมาไดวาคมภรอรรถกถาธรรมบททแพรหลายในปจจบน เปนผลงานของพระพทธโฆษาจารยทไดท าการรวบรวมแปลถอดความจากภาษาสงหลกลบสภาษามคธ พรอมดวยการอธบายเพมเตมขยายเนอหาหรอไม ในทางตรงกนขามแมวาในปฌามคาถาและนคมคาถาจะสอนยวาพระพทธโฆษาจารย คอบคคลผทไดท าการรวบรวมแปลถอดความจากภาษาสงหลกลบสภาษามคธ พรอมดวยการอธบายเพมเตมขยายเนอหากตาม

3.1.3 ความเปนมาของคมภรอรรถกถาธรรมบท ปจจบนเปนททราบกนอยางแนชดวาคณะสงฆไทยก าหนดใหมการใชคมภร

อรรถกถาธรรมบทเปนต าราเรยนของพระภกษสามเณรในสวนของพระปรยตธรรมแผนกบาล ซงคมภรอรรถกถาธรรมบททกลาวถงนคอคมภรอรรถกถาธรรมบทฉบบมหามกฎราชวทยาลยทไดรบการเผยแผหรอเปนทรจกกนอยางแพรหลายในสงคมไทย ในทางกลบกนสงคมไทยยงไมสามารถทราบอยางแนชดไดวาประวตการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทมมาตงแตชวงยคสมยไหนเนองดวยไมปรากฏหลกฐานทระบอยางแนชดวาในชวงสมยสโขทย อยธยา หรอธนบร ไดมการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทประกอบการเรยนการสอนภาษาบาลในชวงเวลานนจรงหรอไม เหตเพราะชวงเวลาสมยนนมเหตการณทางสงครามเกดขนบอยท าใหหลกฐานตางๆทมความส าคญทางประวตศาสตรอนเกยวของกบพระพทธศาสนาไดสญหายไปกบการถกเผาท าลายจากศตร (พระประยร จนา, 2546, น. 33) อยางไรกตามกปรากฏมขอมลทตรงขามกนทอธบายวาในชวงสมยสโขทยและสมยอยธยา คมภรอรรถกถาธรรมบทถกใชประกอบการเรยนการสอนภาษาบาลเพยงเพอเสรมคมภรพระไตรปฎก (พระมหาอรณ อรณธมโม (สภะโกศล), 2544, น. 4) ท าใหไมสามารถเปนทแนชดไดวาคมภรอรรถกถาธรรมบทถกใชประกอบการเรยนการสอนในชวงสมยกอนกรงรตนโกสนทรหรอไม อยางไรกตามหลกฐานทางประวตศาสตรไดเรมปรากฏหลกฐานทระบอยางแนชดวาในชวงสมยกรงรตนโกสนทรไดเรมมการน าคมภรอรรถกถาธรรมบทจดเขาเปนหลกสตรการศกษาพระปรยตธรรมแผนกบาล

อยางในชวงรชสมยของพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช รชกาลท 1 ไดมการสอบชนประโยค 1 ประโยค 2 และประโยค 3 ดวยปากเปลาทงหมด และถกยกเลกการสอบดวยวธเชนนในป พ.ศ.2455 มาเปนการสอบดวยขอเขยนแทนในภายหลง และในชวงประมาณป พ.ศ. 2359-2362 พระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย รชกาลท 2 โปรดเกลาฯ ใหมการปฏรปการเรยนการสอบไลภาษาบาล โดยไดจดหลกสตร 9 ชน ซงในชนประโยค 1 ประโยค 2 และประโยค 3 ใชคมภรอรรถกถาธรรมบทเปนหลกสตร โดยการสอบในครงนนตองแปลคราวเดยวใหผานทง 3 ประโยคจงจะไดเปนบาเรยน ครนเวลาตอมาในชวงสมยพระบาทสมเด จพระนงเกลาเจาอยหว รชกาลท 3 ไดมการจดแบงออกเปน 3 สตร คอ 1) พระธรรมบท 2) มงคลตถทปน 3)สารตถสงคหะ เมอมาถงครงสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว รชกาลท 6 หลกสตรการเรยน

37

การศกษาพระปรยตธรรมแผนกบาลยงคงมถง 9 ประโยคดวยกน ซงประโยค 1 ประโยค 2 และประโยค 3 จดใหมการเรยนธมมปทฏฐกถา (พระมหาอรณ อรณธมโม (สภะโกศล), 2544, น. 4-5)

เมอมาถงสมยปจจบนการศกษาพระปรยตธรรมแผนกบาลยงคงมการจดหลกสตรการศกษาออกเปน 9 ประโยคเชนเดม โดยชนประโยค1-2 ไดบงคบใชคมภรธมมปทฏฐกถา ภาคท 1 ถง ภาคท 4 เปนหลกสตรวชาแปลมคธเปนไทย สวนชน ป.ธ.3 บงคบใชคมภรธมมปทฏฐกถา ภาคท 5 ถงภาคท 8 เปนหลกสตรวชาแปลมคธเปนไทย ชน ป.ธ.4 บงคบใชคมภรธมมปทฏฐกถา ภาคท 1 เปนหลกสตรวชาแปลไทยเปนมคธ ในสวนของชน ป.ธ.5 บงคบใชคมภรธมมปทฏฐกถา ภาคท 2 ถงภาคท 4 เปนหลกสตรวชาแปลไทยเปนมคธ และสวนชน ป.ธ.6 บงคบใชคมภรธมมปทฏฐกถา ภาคท 5 ถงภาคท 8 เปนหลกสตรวชาแปลไทยเปนมคธ (บาลศกษาสมาคม. (2 สงหาคม 2558). บาลศ ก ษ า พ ร ะป ร ย ต ธ ร ร ม ต า ม ห ล ก ส ต ร บ า ล [ ข อ ค ว าม โ พส ต ใ นบ ล อ ก ] . ส บ ค น จ า กhttp://balisuksa.or.th/palisikkha.html)

ทงนแมวาสงคมไทยจะเปนททราบกนอยางแนชดวาคมภรอรรถกถาธรรมบทถกใชเปนต าราเรยนเพยงในชวงสมยกรงรตนโกสนทร แตนนไมไดท าใหความส าคญของตวคมภรอรรถกถาธรรมบทถกลดคณคาลงแตอยางใด เนองดวยเนอหาในคมภรอรรถกถาธรรมบทไดสงอทธพลมาสสงคมไทยเปนเวลาชานานดงเหนไดจากประเพณ วฒนธรรม คตความเชอ ค าสอนตางๆทตกทอดจากรนสรน ฯลฯ ทปรากกฏในสงคมไทยปจจบน ในทางตรงกนขามขอมลทางวชาการในปจจบน ยงคงมความคลมเครอถงความเปนมาของคมภรอรรถกถาธรรมบทในชวงของพระพทธโฆษาจารย ทยงไมสามารถชชดหรอรบรองอยางตรงไปตรงมาไดวาคมภรอรรถกถาธรรมบททแพรหลายในปจจบน เปนผลงานของพระพทธโฆษจารยทไดท าการรวบรวมแปลถอดความจากภาษาสงหลกลบสภาษามคธ พรอมดวยการแตงอธบายเพมเตมขยายเนอหา ถงแมวาในปฌามคาถาและนคมคาถาจะสอนยวาพระพทธโฆษาจารยคอผทไดท าการรวบรวมแปลถอดความจากภาษาสงหลกลบสภาษามคธ พรอมดวยการอธบายเพมเตมขยายเนอหากตาม ดงนนจงปรากฏมทศนะสองดานทยอมรบและไมยอมรบตอทรรศนะขางตน

ในสวนดานทยอมรบทรรศนะขางตนนน เชอวาผแตงเพมเตมและแปลคมภรอรรถกาธรรมบทคอพระพทธโฆษาจารย ทไดสรางชอเสยงใหแกคมภรอรรถกถาธรรมบท ใหเปนทรจกอยางแพรหลายและผลกดนใหไดมผศกษาพระพทธศาสนาเพมมากขน และเปนบคคลผทเปนสวนหนงตอการพฒนาการศกษาทางพระพทธศาสนา โดยไดน าความรทางพระพทธศาสนามาเผยแผใหแกบคคลทกระดบชนใหไดมโอกาสศกษาพระพทธศาสนาไดอยางกระจาง ชดเจน และงายยงขน (E.W. Adikaram, 1953, p. 2) อยางไรกดจากทศนะทเชอวาพระพทธโฆษาจารยเปนผแตงขยายความเพมเตมและแปลคมภรอรรถกถาธรรมบท สบเนองมาจากประวตของพระพทธโฆษาจารยภกษชาว

38

อนเดยไดวาพระพทธโฆษาจารยเคยนบถอศาสนาพราหมณและมความเชยวชาญทางคมภรพระเวทและมความช านาญในการโตวาททไมเคยแพผใด ครนเมอถงเหตการณทไมสามารถชนะการโตวาทกบพระเรวตะได จงท าใหทานออกบวชอยในพระพทธศาสนาในภายหลง โดยมชอเรยกในภาษาบาลวา พทธโฆสะ ทหมายถง การมเสยงคลายกบพระสรเสยงของพระพทธเจา (F. Max Muller, 1973, p. 22)

ตอมาไดเดนทางไปประเทศลงกา6 เพอทจะแตงอรรถกถาปรตตสตรและเพอไปศกษาคมภรอรรถกถาทเปนภาษาสงหลตามค าแนะน าของพระเรวตะ เมอพระพทธโฆษาจารยไดเดนทางจากประเทศอนเดยมายงประเทศลงกาทานกไดแตงคมภรวสทธมรรคทสรางความพงพอใจและไววางใจแกพระเถระ ณ มหาวหารทพระพทธโฆษาจารยไดพ านกอยเปนอยางมาก เหตการณในครงนนท าใหพระพทธโฆษาจารยไดกลายเปนผแปลพระไตรปฎกและอรรถกถาจากภาษาสงหลมาเปนภาษามคธหรอบาล และทานกไดแตงคมภรอรรถกถาธรรมบททมหาวหาร ในเมองอนราธประ ณ ประเทศศรลงกา ประมาณชวงป พ.ศ.963 ในชวงสมยของพระเจามหานามะ(พระมหาอรณ อรณธมโม (สภะโกศล), 2544, น. 4-7) โดยปรากฏมขอความอนเปนทชชดวาพระพทธโฆษาจารยคอบคคลผทรวบรวมแปลคมภรอรรถกถาธรรมบทจากภาษาสงหลกลบมาเปนภาษาบาลหรอมคธ ซงหลกฐานทกลาวถงนไดปรากฏอยในชวงบทปณามคาถา7 และชวงค าอทศจบทายคมภรอรรถกถาธรรมบท โดยขอความชวงบทปณามคาถามใจความระบดงนวา

ขาพเจา8 อนพระกมารกสสปเถระ9 ผฝกตนเรยบรอยแลวประพฤตสม าเสมอโดยปกต มจตมนคงใครความด ารงมนแหงพระสทธรรม ผหวงอยวา “พระอรรถกถาอนพรรณนาอรรถแหงพระธรรมบทอนงามทพระศาสดาผฉลาดในสภาพทเปนธรรมและมใชธรรม มบทคอพระสทธรรมถงพรอมแลว มพระอธยาศยอนก าลงแหงพระกรณาใหอตสาหะดวยดแลวทรงอาศยเหตนนๆ แสดงแลว เปนเครองเจรญปตปราโมทยของเทวดาและมนษยทงหลาย เปนค าทสขมละเอยดน าสบๆ กนมา ตงอยแลวในตามพปณณทวป10 โดยภาษาของชาวเกาะยงไมท าความถงพรอมแหง

6 ปจจบนคอประเทศศรลงกา 7 ค ากลาวเรมตนในการกลาวนมสการพระรตนตรย 8 ในทนมงหมายถงตวของพระพทธโฆษจารยเอง 9 เปนค านามทเรยกพระเถระองคหนงในชวงสมยพระพทธโฆษจารย โดยไมไดเปนการมงหมายถงพระกมาร

กสสปครงในสมยพทธกาลแตอยางใด 10 เกาะลงกา (Ceylon)

39 ประโยชนใหส าเรจแกโลกทงปวงได” ดงนน อาราธนาโดยเคารพแลว จงขอนมสการพระบาทแหงพระสมมาสมพทธเจาผทรงสร ทรงแลเหนทสดโลกได มพระฤทธรงโรจน ทรงยงประทปคอพระสทธรรมใหรงโรจนในเมอโลกอนมดคอโมหะใหญปกคลมแลวบชาพระสทธรรมแหงพระสมมาสมพทธเจาพระองคแลว จกกลาวอรรถกถาอนพรรณนาอรรถแหงพระธรรมบทนน ดวยภาษาอนโดยอรรถไมใหเหลอเลย ละภาษานนและล าดบค าอนพสดารเกนเสย ยกขนสภาษาอนเปนแบบทไพเราะ อธบายบทพยญชนะแหงคาถาทงหลายททานยงมไดอธบายไวแลวในอรรถกถานนใหสนเชง น ามาซงปตปราโมทยแหงใจ องอาศยอรรถและธรรมแกนกปราชญทงหลาย.

(ข.ธ.อ (ไทย) 1/1-2) และชวงค าอทศตอนจบทายมใจความระบดงนวา

ธรรมบทอนยอดเยยมอนพระผมพระภาคเจาพระองคใดผพระธรรมราชา ทรงบรรลแลว, พระคาถาเหลาใดในพระธรรมบทม 423 พระคาถา ตงขนแลว ในเพราะเรอง 299 เรอง อนพระผมพระภาคเจาพระองคนน ผแสวงหาคณอนใหญ ทรงยงสจจะทง 4 ใหแจมแจงทรงภาษตไวแลว, ขาพเจาผอยในปราสาทของพระเจาสรกฏ ในวหารอนพระอธราชเจาผมกตญญ ตรสใหสรางไวแลว เรยบเรยงอรรถกถาน แหงพระคาถาเหลานน ใหถงพรอมดวยอรรถะและพยญชนะ ใหหมดมลทนดวยด ตามพระบาลมประมาณ 72 ภาณวาร11 เพอประโยชนและเพอเกอกลแกโลก เพราะความทขาพเจาเปนผใครเพอความด ารงมนแหงพระสทธรรมของพระโลกนาถเจา ไดบรรลกศลใดแลว, ดวยอ านาจกศลนน ขอความด ารอนเปนกศลทงปวง จงเผลดผลทนาจบใจ ส าเรจแกสตวทงปวง ดวยประการฉะน

(ข.ธ.อ (ไทย) 8/หนาค าอทศของผเรยบเรยง) อยางไรกดในทางตรงกนขามกไดปรากฏมทศนะทยอนแยงตอความเปนมา

ของคมภรอรรถกถาธรรมบท ทไมสามารถยอมรบไดวาผแตงเพมเตมหรอแปลคมภรอรรถกาธรรมบท คอ พระพทธโฆษาจารย โดยมกไมปกใจเชอวาคมภรอรรถกถาธรรมบทเปนผลงานการแตงทแทจรงของพระพทธโฆษาจารย ดงทรรศนะตวอยางของ พฒน เพงผลา ทมทรรศนะตอคมภรอรรถกถาธรรมบท ทวา “คมภรอรรถกถาธรรมบทไมไดถกแตงขนโดยพระพทธโฆษาจารย เพยงแตพระพทธโฆษาจารยคอบคคลผด าเนนการแปลจากภาษาสงหลมาเปนภาษาบาลเทานน” (พฒน เพงผลา,2538, น. 117) หรออาจเนองดวยเพราะส านวนการแตงคมภรรวมไปถงวธการอธบายหลกธรรมทปรากฏใน

11 ชวงเวลาแหงการสวด

40

คมภรอรรถกถาธรรมบทไดมความแตกตางจากผลงานชนอนทผานมาของพระพทธโฆษาจารย เชนในเรองของการใชอาลปนะทไมถกตองตามหลกการโดยสงผลท าใหคมภรอรรถกถาธรรมบทมส านวนทเรยงกนอยางไมแนนอน เนองจากในบางครงไดท าการเรยงไวตนประโยคและบางครงไดท าการเรยงไวทายประโยคนนเอง (พระมหาอดม อภวทฒโน , 2554, น. 137) หรอแมกระทงในเรองของการเกรนน าในคมภรอรรถกถาธรรมบททไดแสดงใหเหนวาทกถอยค าทปรากฏในคมภรนเปนการเทศนาของพระพทธเจาโดยตรง ซงวธการเกรนน าเชนนไมเคยปรากฏลงในผลงานชนใดของพระพทธโฆษาจารย ดงท วลเฮม ไกเกอร (Wilhem Geiger) ไดกลาวทรรศนะทไมเหนดวยกบทรรศนะทวา “พระพทธโฆษาจารยคอบคคลผทแตงคมภรอรรถกถาธรรมบท” เนองจากไดเกดความแตกตางทางดานเนอหาของเรองโฆสกะทไมตรงกน ระหวางคมภรอรรถกถาธรรมบทกบคมภรองคตตรนกาย ในสวนนเองทไดจดประเดนให วลเฮม ไกเกอร (Wilhem Geiger) ไดกลาวความเหนในเรองความขดแยงของเนอหาทมความแตกตางกนคนละขวระหวางผลงานทงสองชน ดงนนจงกลาวไดวา “ผลงานทงสองชนจงไมสมควรทจะกลาววาเปนผลงานของบคคลเดยวกน” (Wilhem Geiger, 1968, p. 32)

ในทางตรงกนขาม อ ดบเบลย แอดการม (E.W. Adikaram) มทรรศนะทมายอนแยงตอทรรศนะของ วลเฮม ไกเกอร (Wilhem Geiger) ทวา

เนองดวยพระพทธโฆษาจารยมผลงานปรากฏออกเปนจ านวนมากท าใหทานตองมภกษรปอนมาชวยเขยน ซงตรงสวนนเองทอาจท าใหเกดขอผดพลาดเลกนอยขนดงทปรากกฏ และในสวนของการเปลยนแปลงส านวนการแตงหรอแมกระทงวธการอธบายมแนวโนมไปไดวาทานจ าเปนตองเปลยนแปลงวธการหรอแนวทางของทานเองเพอใหสอดคลองกบเนอหาทมาดงเดมหรอตนฉบบ (E.W. Adikaram, 1953, p. 28-49)

สอดคลองกบทรรศนะของพระมหาอดม อภวฑฒโน (พลค า) ทสนบสนนและเชอวาพระพทธโฆษาจารยคอบคคลผแตงคมภรอรรถกถาธรรมบท เนองดวยหลกฐานทปรากฏในปณามคาถาของคมภรอรรถกถาธรรมบทในชวงทายททานแสดงหลกในการแปลและแตงคมภรอรรถกถาธรรมบทอนแตกตางจากคมภรอนทเปนผลงานของทาน โดยหลกการทกลาวถงนนแบงออกเปน 4 ประการ คอ 1) การตดเนอหาและล าดบค าพดทพสดารเกนออกไปท าใหดพองาม 2) การยกขนสตนตภาษาทนาพอใจเปนแบบอยางทด 3) การอธบายบทพยญชนะแหงคาถา ทยงไมแจมแจงใหแจมแจงชดเจนใหหมด 4) การกลาวบทพยญชนะแหงคาถาทเหลอนนโดยอรรถ ดวยภาษาอนเชนกน (พระมหาอดม อภวฑฒโน (พลค า), 2554, น. 137) สอดคลองกบทรรศนะของพระมหาชมภ ไชยรบ ทวา “คมภรอรรถกถาธรรมบทเปนผลงานการเรยบเรยงของพระพทธโฆษาจารยโดยททานไดถอดความจากภาษาสงหลใหเปน

41

ภาษาบาล นอกจากนนทานยงไดท าการแตงอธบายเพมเตมในสวนของเนอหาทยงไมสมบรณใหมความชดเจนเพมมาขน” (พระมหาชมภ ไชยรบ, 2554, น. 10)

อยางไรกดแมจะปรากฏทรรศนะอยสองทรรศนะใหญดวยกน ทงทมาจากฝายทเหนดวย (ฝายสนบสนน)และฝายทไมเหนดวย (ฝายทไมสนบสนน) ตอทรรศนะขางตนทวา “พทธโฆษาจารยคอผทไดท าการรวบรวมแปลถอดความจากภาษาสงหลกลบสภาษามคธ พรอมดวยการอธบายเพมเตมขยายเนอหาของคมภรอรรถกถาธรรมบท” ยงคงปรากฏทรรศนะหนงทแปลกแยก สรางความประหลาดใจตอผศกษาพระพทธศาสนาอยไมมากกนอย ดงเชนทรรศนะของ ยจน แวตซน เบอรลนเกม (Eugene Watson Burlingame) ทวา “ในความเปนจรงแลวไมปรากฏวาใครคอผแตงคมภรอรรถกถาธรรมบท” (Eugene Watson Burlingame, 1969, p. 60) จากทรรศนะขางตนของ ยจน แวตโซว เบอรลนเกม คอนขางเปนทรรศนะทแปลกแยก เนองจากเปนการแยกตวออกจากสองทรรศนะหลกใหญ (จากฝายสนบสนนและฝายทไมสนบสนน) อยางสดโตง ท ไดปฏเสธตอขอสนนษฐานอนออกมาในรปแบบของสองความคดหลกใหญ และปฌามคาถากบนคมคาถาทเปนรปธรรม ทงนทรรศนะของยจน แวตซน เบอรลนเกม สนนษฐานวาอาจมนยยะอนใดแอบแฝงดวยหรอไม และอาจเปนไปไดวายจน แวตซน เบอรลนเกม มความตองการทจะสอถงความเปนอนตตาของทกสง เพอไมใหเกดการยดตดตอสงใดสงหนง เนองจากการยดตดตอสงใดสงหนงอาจสงผลใหยดตดตอขอมลนนๆตลอดไป จนไมสามารถเขาไปสแกนทแทจรงของสงนนๆได (ในทนหมายถงตวคมภรอรรถกถาธรรมบท เพราะหากยดตดทวาใครคอผแตงหรอใครคอผแปลคมภรอรรถกถาธรรมบท ประเดนสาระทางพระพทธศาสนาทแทจรงจะถกแทนทกลายเปนอน ผศกษาจะไมสามารถรบทราบถงแกนค าสอนทางพระพทธศาสนาไดอยางถองแท เนองจากไมไดมงเนนทตวแกนสาระหรอประโยชนทางพระพทธศาสนาแตอยางใด ซงเปนไปไดวาอาจเปนการชแนะเพอใหเกดการมองขามกเปนได

อยางไรกดแมวานกวชาการทางพระพทธศาสนายงไมสามารถระบไดอยางแนชดวาใครคอผแตงเนอหาคมภรอรรถกถาเพมเตมและแปลคมภรอรรถกถาธรรมบทกลบสภาษาบาลนน แตเนองดวยมขอความในปฌามคาถากบนคมคาถาทระบวาเปนพทธโฆษาจารย ดงนนจงสนนษฐานวาคอนขางมความเปนไปไดวาพระพทธโฆษาจารยคอบคคลผทแตงและแปลคมภรอรรถกถาธรรมบทดวยตวของทานเอง เนองดวยหลกฐานทปรากฏอยางชดเจน (ในปฌามคาถากบนคมคาถา) และเนองดวยความรความสามารถในการแปลรวมไปจนถงการแตงคมภรอยางมากมายทมรปแบบความคลายคลงกบคมภรอรรถกถาธรรมบท อกทงเรองการตรวจสอบการแปลหรอการแตงคมภรทางพระพทธศาสนาทกเลมลวนแลวแตผานกระบวนการตรวจทเปนไปอยางละเอยดถถวน ซงการแอบอางหรอสอดแทรกสงทไมถกตองลงรอยหรอสงทไมเปนไปตามความจรงจงไมสามารถเปนไปไดเลย ในสวนของทรรศนะเรองของส านวนการแตงหรอรปแบบการแตงทไมเหมอนกบคมภรเลมอน

42

นน เชอวาเปนเพราะพระพทธโฆษาจารยตองการน าเสนอความคลายหรอความใกลเคยงกบตนฉบ บใหมากทสด เพอชความเปนเอกลกษณของตวคมภรเกา โดยไมท าการเหยยบหรอฉกแนวตวคมภรเกาใหแปลกแยกไปจากเดม และอาจเรยกไดวาพระพทธโฆษาจารยไดท าการแปลและแตงคมภรอรรถกถาธรรมบท เพอแสดงความเคารพตอตวคมภรเกา จงคงไวซงส านวนแบบดงเดมไวกเปนได อยางไรกตามพระพทธโฆษาจารยกไดแสดงความเปนเอกลกษณของตวทานดวยการใสส านวนการแตงในสวนเนอหา ทเปนการอธบายความหมายบทพยญชนะแหงคาถาดงท ไดปรากฏในสมนตปาสาทกาและวสทธมรรค

3.1.4 โครงสรางและเนอหาโดยยอของคมภรอรรถกถาธรรมบท คมภรอรรถกถาธรรมบทเปนผลงานการแปลและแตงเรองราวประกอบขน

เพออธบายหวขอธรรมของธรรมบทของพระพทธโฆษาจารย เนองดวยธรรมบทมความส าคญและเปนต าราทางพระพทธศาสนาทมความไพเราะและสมเหตสมผล ประกอบกบเปนการแสดงถงแนวความคดและค าสอนทมคณคาแกบคคลทกประเภทและทกระดบชน (เออน เลงเจรญ, 2537, น. 69) และมรปแบบเปนรอยกรองทมเนอหาธรรมหลากหลายทงสงและต าแตกตางกนออกไป โดยคาถาธรรมทงหมดเปนการเทศนาของพระพทธเจาโดยตรงททรงแสดงแกบคคลตางๆเมอครงในสมยพทธกาล (พระมหาส าเนยง เลอมใส , 2537, น. 11) อนมความเปนระเบยบตอเนองและไพเราะ โดยมากมกมงเนนสอนในเรองของกรรมและการใหผลของกรรม (สมคร บราวาส , 2531, น. 263-265) ดวยเหตผลหลายอยางไมเพยงแตเรองแนวคดของธรรมบททสามารถน ามาประยกตใชในชวตประจ าวนไดจรงนนกไดท าใหธรรมบทเปนทรจกกนอยางแพรหลายทางสงคมตะวนตกอยางมาก (เสฐยรพงษ วรรณปก, 2537 น. ค าชแจง) คมภรอรรถกถาธรรมบทจงเปนต าราทมความส าคญทน าเอาสงทส าคญทางพระพทธศาสนา คอขอธรรมทางธรรมบทมากลาวอธบาย ดงนนจงไมเพยงแตเปนการคงไวซงความเปนพระพทธศาสนาใหโลกรเทานน แตคมภรอรรถกถาธรรมบทไดเปรยบเสมอนแนวทางในการด ารงชวตใหไดอยอยางเปนสขและเพอประโยชนสขทสงขนไปอก

เนอหาในคมภรอรรถกถาธรรมบทจงมทงการประพฤตทไมสมควรปฏบตตามและการประพฤตทสมควรปฏบตตาม อนเปนการน าเสนอภาพทใหผอานและผเรยนรไดน าไปคดตามและเลอกทจะปฏบตตนตามสงไหน ซงตวคมภรอรรถกถาธรรมบทมเนอหาทฉลาดในการจงใจและกระตนใหเกดความสนใจตอตวคมภรอรรถกถาธรรมบทเนองดวยเปนการด าเนนเรองแบบเรองเลาผสมผสานกบหวขอธรรมจงไมกอใหเกดความเบอหนายตามภาพทถกสรางถงค าวา “คมภร” ทงนภาษาทใชในการด าเนนเรองของคมภรอรรถกถาธรรมบท คอ ภาษาบาล (หรอทเรยกวาภาษามคธ) และมรปแบบการประพนธของเนอเรองอยสองลกษณะดวยกน คอ 1) รอยแกว และ2) รอยกรอง ในลกษณะทเปนรอยกรองนนพระพทธโฆษาจารยไดน าหวขอธรรมมาจากคาถาธรรมบทและแตง

43

เรองราวประกอบเพออธบายหวขอธรรมตางๆดวยการแตงเปนรอยแกว อยางไรกตามส านวนการแปลและแตงคมภรนอาจมความแตกตางจากผลงานชนอนของทานไปบาง แตโดยสวนใหญแลวคมภรอรรถกถาธรรมบทกไดรบอทธพลมาจากคมภรวมานวตถ เปตวตถ นบาตชาดก สตตนบาต และวนยปฎกอยเชนกน (พระมหาทรรศน คณทสสส, 2546, น. 49)

3.1.4.1 โครงสรางทางคมภรของคมภรอรรถกถาธรรมบท คมภรอรรถกถาธรรมบทไมเพยงแตมเนอหาสาระทสรางความสนใจ

ตอผศกษาเพยงเทานน แตคมภรอรรถกถาธรรมบทยงประกอบไปดวยตวโครงสรางทางคมภรทมความส าคญเชนกน จนเปนอกหนงองคความรทเหลาผศกษาทกทานลวนควรทจะตองศกษาเพอเปนการท าใหเกดความเขาใจเปนอยางดตอการศกษาคมภรอรรถกถาธรรมบทในสวนอน โดยคมภรอรรถกถาธรรมบททกลาวถงน คอ หนงสอธมมปทฏฐกถาฉบบมหามกฎราชวทยาลยจ านวนทงหมด 8 เลม ซงเรยกกนวา 8 ภาค โดยรวมเรองไดจ านวนทงหมด 302 เรอง และจ านวนคาถาทงหมด 423 บท ทคณะสงฆไทยก าหนดใหใชเปนหลกสตรการเรยนและการสอบพระปรยตธรรมแผนกบาลในปจจบน ซงโครงสรางทางคมภรอรรถกถาธรรมบทประกอบไปดวย 1) คมภรอรรถกถาธรรมบทภาคท 1 (ปฐโม ภาโค) 2) คมภรอรรถกถาธรรมบทภาคท 2 (ทตโย ภาโค) 3) คมภรอรรถกถาธรรมบทภาคท 3 (ตตโย ภาโค) 4) คมภรอรรถกถาธรรมบทภาคท 4 (จตตโถ ภาโค) 5) คมภรอรรถกถาธรรมบทภาคท 5 (ปญจโม ภาโค) 6) คมภรอรรถกถาธรรมบทภาคท 6 (ฉฏโฐ ภาโค) 7) คมภรอรรถกถาธรรมบทภาคท 7 (สตตโม ภาโค) 8) คมภรอรรถกถาธรรมบทภาคท 8 (อฏฐโม ภาโค) (พระมหาดวงรตน ฐตรตโน, 2550, น. 18-19) กลาวคอ

คมภรอรรถกถาธรรมบทภาคท 1 (ปฐโม ภาโค) มทงหมด 1 วรรค คอ (1.)ยมกวรรค โดยมจ านวนคาถาธรรมบททงหมด 20 คาถา และมเนอเรองประกอบทงหมด 14 เรอง รวมจ านวนเรองทงหมดได 14 เรอง กลาวคอ

วรรคท 1 ยมกวรรค หรอทเรยกวา หมวดค ทวากนดวยเรองสงทเปนคกน เชน ความดกบความชว ความมสามคคกบความไมมสามคค ประกอบดวยเรองเลา เรองท 1 พระจกขบาลเถระ (ล าดบท 1) เรองท 2 มฏฐกณฑล (ล าดบท 2) เรองท 3 พระตสสเถระ (ล าดบท 3) เรองท 4 นางกาลยกขณ (ล าดบท 4) เรองท 5 ภกษชาวโกสมพ (ล าดบท 5) เรองท 6 พระจลลกาลและมหากาลเถระ (ล าดบท 6) เรองท 7 พระเทวทตต (ล าดบท 7)

44

เรองท 8 สญชย (ล าดบท 8) เรองท 9 พระนนทเถระ (ล าดบท 9) เรองท 10 นายจนทสกรกะ (ล าดบท 10) เรองท 11 ธรรมกอบาสก (ล าดบท 11) เรองท 12 พระเทวทตต (ล าดบท 12) เรองท 13 นางสมนาเทว (ล าดบท 13) เรองท 14 ภกษสองสหาย (ล าดบท 14) (พระประยร จนา, 2546, น. 120)

คมภรอรรถกถาธรรมบทภาคท 2 (ทตโย ภาโค) มทงหมด 2 วรรค คอ 1) อปปมาทวรรค และ2) จตตวรรค โดยอปปมาทวรรค ไดมจ านวนคาถาธรรมบททงหมด 12 คาถา และมเนอเรองประกอบทงหมด 9 เรอง ซงในสวนของจตตวรรค ไดมจ านวนคาถาธรรมบททงหมด 11 คาถา และมเนอเรองประกอบทงหมด 9 เรอง รวมจ านวนเรองทงหมดได 18 เรอง กลาวคอ

วรรคท 2 อปปมาทวรรค หรอทเรยกวา หมวดไมประมาท ทวากนดวยเรองความไมประมาท ดวยการใชปญญาเปนหลกในการปฏบต ประกอบดวยเรองเลา เรองท 15 พระนางสามาวด (ล าดบท 1) เรองท 16 กมภโฆสก (ล าดบท 2) เรองท 17 พระจฬปนถกเถระ (ล าดบท 3) เรองท 18 พาลนกษตร (ล าดบท 4) เรองท 19 พระมหากสสปเถระ (ล าดบท 5) เรองท 20 ภกษสองสหาย (ล าดบท 6) เรองท 21 ทาวสกกะ (ล าดบท 7) เรองท 22 ภกษรปใดรปหนง (ล าดบท 8) เรองท 23 พระตสสเถระผมปกตอยในนคม (ล าดบท 9)

วรรคท 3 จตตวรรค หรอทเรยกวา หมวดจต ทวากนดวยเรองจต เปนการสอนใหทราบถงสภาพความเปนธรรมชาตของจต ประกอบดวยเรองเลา เรองท 24 พระเมฆยเถระ (ล าดบท 1) เรองท 25 ภกษรปใดรปหนง (ล าดบท 2) เรองท 26 อกกณฐตภกษ (ล าดบท 3) เรองท 27 พระภาคไนยสงฆรกขตเถระ (ล าดบท 4) เรองท 28 พระจตตหตถเถระ (ล าดบท 5) เรองท 29 ภกษผปรารภวปสสนา (ล าดบท 6)

45

เรองท 30 พระปตคตตตสสเถระ (ล าดบท 7) เรองท 31 นนทโคปาลกะ (ล าดบท 8) เรองท 32 พระโสไรยเถระ (ล าดบท 9) (พระประยร จนา, 2546, น. 120-121)

คมภรอรรถกถาธรรมบทภาคท 3 (ตตโย ภาโค) มทงหมด 2 วรรค คอ 1) ปปผวรรค 2) พาลวรรค โดยปปผวรรค ไดมจ านวนคาถาธรรมบททงหมด 16 คาถา และมเนอเรองประกอบทงหมด 12 เรอง ซงในสวนของพาลวรรคไดมจ านวนคาถาธรรมบททงหมด 16 คาถา และมเนอเรองประกอบทงหมด 15 เรอง รวมจ านวนเรองทงหมดได 27 เรอง กลาวคอ

วรรคท 4 ปปผวรรค หรอทเรยกวา หมวดดอกไม ทวากนดวยเรองดอกไม เปนการสอนสงทเปนธรรม ดวยการเปรยบเทยบกบดอกไม ประกอบดวยเรองเลา เรองท 33 ภกษ 500 รปผขวนขวายในปฐวกถา (ล าดบท 1) เรองท 34 พระเถระผเจรญมรจกมมฏฐาน (ล าดบท 2) เรองท 35 พระเจาวฑฑภะ (ล าดบท 3) เรองท 36 นางปตปชกา (ล าดบท 4) เรองท 37 โกสยเศรษฐผมความตระหน (ล าดบท 5) เรองท 38 ปาฏกาชวก (ล าดบท 6) เรองท 39 ฉตตปาณอบาสก (ล าดบท 7) เรองท 40 นางวสาขา (ล าดบท 8) เรองท 41 ปญหาของพระอานนทเถระ (ล าดบท 9) เรองท 42 การถวายบณฑบาตแกพระมหากสสปเถระ (ล าดบท 10) เรองท 43 การปรนพพานของพระโคธกเถระ (ล าดบท 11) เรองท 44 ครหทนน (ล าดบท 12)

วรรคท 5 พาลวรรค หรอทเรยกวา หมวดคนพาล ทวากนดวยเรองคนพาล เพอทรงเนนใหเหนซงโทษของคนพาล ประกอบดวยเรองเลา เรองท 45 บรษคนใดคนหนง (ล าดบท 1) เรองท 46 สทธวหารกของพระมหากสสปเถระ (ล าดบท 2) เรองท 47 อานนทเศรษฐ (ล าดบท 3) เรองท 48 โจรผท าลายปม (ล าดบท 4) เรองท 49 พระอทายเถระ (ล าดบท 5) เรองท 50 ภกษชาวเมองปาฐา (ล าดบท 6) เรองท 51 สปปพทธกฏฐ (ล าดบท 7)

46

เรองท 52 ชาวนา (ล าดบท 8) เรองท 53 นายสมนมาลาการ (ล าดบท 9) เรองท 54 พระอบลวรรณาเถร (ล าดบท 10) เรองท 55 ชมพกาชวก (ล าดบท 11) เรองท 56 อหเปรต (ล าดบท 12) เรองท 57 สฏฐกฏเปรต (ล าดบท 13) เรองท 58 พระสธรรมเถระ (ล าดบท 14) เรองท 59 พระวนวาสตสสเถระ (ล าดบท 15) (พระประยร จนา, 2546, น. 121-122)

คมภรอรรถกถาธรรมบทภาคท 4 (จตตโถ ภาโค) มทงหมด 3 วรรค คอ 1)ปณฑตวรรค 2) อรหนตวรรค 3) สหสสวรรค โดยปณฑตวรรค ไดมจ านวนคาถาธรรมบททงหมด 14 คาถา และมเนอเรองประกอบทงหมด 11 เรอง ซงในสวนของอรหนตวรรค ไดมจ านวนคาถาธรรมบททงหมด 10 คาถา และมเนอเรองประกอบทงหมด 10 เรอง และในสวนของสหสสวรรค ไดมจ านวนคาถาธรรมบททงหมด 16 คาถา และมเนอเรองประกอบทงหมด 14 เรอง รวมจ านวนเรองทงหมดได 35 เรอง กลาวคอ

วรรคท 6 ปณฑตวรรค หรอทเรยกวา หมวดบณฑต ทวากนดวยเรองบณฑต เพอชแนะใหเหนถงคณประโยชนของการเปนบณฑต ประกอบดวยเรองเลา เรองท 60 พระราธเถระ (ล าดบท 1) เรองท 61 พระอสสชปนพพสกะ (ล าดบท 2) เรองท 62 พระฉนนเถระ (ล าดบท 3) เรองท 63 พระมหากปปนเถระ (ล าดบท 4) เรองท 64 บณฑตสามเณร (ล าดบท 5) เรองท 65 พระลกณฏกภททยเถระ (ล าดบท 6) เรองท 66 มารดาของนางกาณา (ล าดบท 7) เรองท 67 ภกษ 500 รป (ล าดบท 8) เรองท 68 พระเถระผตงอยในธรรม (ล าดบท 9) เรองท 69 การฟงธรรม (ล าดบท 10) เรองท 70 ภกษอาคนตกะ (ล าดบท 11)

วรรคท 7 อรหนตวรรค หรอทเรยกวา หมวดพระอรหนต ทวากนดวยเรองพระอรหนต ททรงแสดงคณสมบตของพระอรหนต ประกอบดวยเรองเลา เรองท 71 หมอชวก (ล าดบท 1)

47

เรองท 72 พระมหากสสปเถระ (ล าดบท 2) เรองท 73 พระเพฬฏฐสสเถระ (ล าดบท 3) เรองท 74 พระอนรทธเถระ (ล าดบท 4) เรองท 75 พระมหากจจายนเถระ (ล าดบท 5) เรองท 76 พระสารบตรเถระ (ล าดบท 6) เรองท 77 พระตสสเถระชาวเมองโกสมพ (ล าดบท 7) เรองท 78 พระสารบตรเถระ (ล าดบท 8) เรองท 79 พระขทรวนยเรวตเถระ (ล าดบท 9) เรองท 80 หญงคนใดคนหนง (ล าดบท 10)

วรรคท 8 สหสสวรรค หรอทเรยกวา หมวดพน ทวากนดวยเรองจ านวนพน เปนการแสดงใหเหนวาเรองใดเปนสาระของชวต และเรองใดทไมเปนสาระในชวต ประกอบดวยเรองเลา เรองท 81 บรษผฆาโจรมเคราแดง (ล าดบท 1) เรองท 82 พระทารจรยเถระ (ล าดบท 2) เรองท 83 กณฑลเกสเถร (ล าดบท 3) เรองท 84 อนตถปจฉกพราหมณ (ล าดบท 4) เรองท 85 พราหมณผเปนลงของพระสารบตรเถระ (ล าดบท 5) เรองท 86 พราหมณผเปนหลานของพระสารบตรเถระ (ล าดบท 6) เรองท 87 พราหมณผเปนสหายของพระสารบตรเถระ (ล าดบท 7) เรองท 88 อายวฒนกมาร (ล าดบท 8) เรองท 89 สงกจจสามเณร (ล าดบท 9) เรองท 90 พระขานโกณฑญญเถระ (ล าดบท 10) เรองท 91 พระสปปทาสเถระ (ล าดบท 11) เรองท 92 นางปฏาจารา (ล าดบท 12) เรองท 93 นางกสาโคตม (ล าดบท 13) เรองท 94 พหปตตกาเถร (ล าดบท 14) (พระประยร จนา, 2546, น. 122-123)

คมภรอรรถกถาธรรมบทภาคท 5 (ปญจโม ภาโค) มทงหมด 3 วรรค คอ 1)ปาปวรรค 2) ทณฑวรรค 3) ชราวรรค โดยปาปวรรค ไดมจ านวนคาถาธรรมบททงหมด 13 คาถา และมเนอเรองประกอบทงหมด 12 เรอง ซงในสวนของทณฑวรรค ไดมจ านวนคาถาธรรมบททงหมด 17 คาถา และมเนอเรองประกอบทงหมด 11 เรอง และในสวนของชราวรรค ไดมจ านวน

48

คาถาธรรมบททงหมด 11 คาถา และมเนอเรองประกอบทงหมด 9 เรอง รวมจ านวนเรองทงหมดได 32 เรอง กลาวคอ

วรรคท 9 ปาปวรรค หรอทเรยกวา หมวดบาป ทวากนดวยเรองบาป เปนการอธบายถงความแตกตางกนระหวางบญกบบาป ประกอบดวยเรองเลา เรองท 95 จเฬกสาฎกพราหมณ (ล าดบท 1) เรองท 96 พระเสยยสกตเถระ (ล าดบท 2) เรองท 97 นางลาชเทวธดา (ล าดบท 3) เรองท 98 อนาถบณฑกเศรษฐ (ล าดบท 4) เรองท 99 ภกษผไมถนอมบรขาร (ล าดบท 5) เรองท 100 พฬาลปทกเศรษฐ (ล าดบท 6) เรองท 101 พอคาผมทรพยมาก (ล าดบท 7) เรองท 102 นายพรานกกกฏมตร (ล าดบท 8) เรองท 103 นายพรานสนขชอโกกะ (ล าดบท 9) เรองท 104 พระตสสเถระผเขาสสกลนายชางแกว (ล าดบท 10) เรองท 105 ชน 3 คน (ล าดบท 11) เรองท 106 สปปพทธศากยะ (ล าดบท 12)

วรรคท 10 ทณฑวรรค หรอทเรยกวา หมวดลงทณฑ ทวากนดวยเรองการลงโทษ ทมงเนนไมใหเบยดเบยนตนเอง ผอน ทงทางรางกาย วาจา ใจหรอความนกคด เพราะการกระท าทเปนอกศลจะกลบมาใหผลตอผกระท าไดในทสด ประกอบดวยเรองเลา เรองท 107 ภกษฉพพคคย (ล าดบท 1) เรองท 108 ภกษฉพพคคย (ล าดบท 2) เรองท 109 เดกหลายคน (ล าดบท 3) เรองท 110 พระโกณฑธานเถระ (ล าดบท 4) เรองท 111 อโบสถกรรม (ล าดบท 5) เรองท 112 อชครเปรต (ล าดบท 6) เรองท 113 พระมหาโมคคลลานเถระ (ล าดบท 7) เรองท 114 ภกษมภณฑะมาก (ล าดบท 8) เรองท 115 สนตตมหาอ ามาตย (ล าดบท 9) เรองท 116 พระปโลตกเถระ (ล าดบท 10) เรองท 117 สขสามเณร (ล าดบท 11)

49

วรรคท 11 ชราวรรค หรอทเรยกวา หมวดชรา ทวากนดวยเรองความแก เปนการชใหเหนถงสจจะธรรมหรอความจรงทเปนไปตามธรรมชาตของรางกาย ประกอบดวยเรองเลา เรองท 118 หญงสหายของนางวสาขา (ล าดบท 1) เรองท 119 นางสรมา (ล าดบท 12) เรองท 120 นางอตตราเถร (ล าดบท 13) เรองท 121 พระอธมานกภกษ (ล าดบท 14) เรองท 122 พระนางรปนนทาเถร (ล าดบท 15) เรองท 123 พระนางมลลกาเทว (ล าดบท 16) เรองท 124 พระโลฬทายเถระ (ล าดบท 17) เรองท 125 ปฐมโพธกาล (ล าดบท 18) เรองท 126 บตรเศรษฐมทรพยมาก (ล าดบท 19) (พระประยร จนา, 2546, น. 124-125)

คมภรอรรถกถาธรรมบทภาคท 6 (ฉฏโฐ ภาโค) มทงหมด 6 วรรค คอ 1) อตตวรรค 2) โลกวรรค 3) พทธวรรค 4) สขวรรค 5) ปยวรรค 6) โกธวรรค โดยอตตวรรค ไดมจ านวนคาถาธรรมบททงหมด 10 คาถา และมเนอเรองประกอบทงหมด 10 เรอง ซงในสวนของโลกวรรค ไดมจ านวนคาถาธรรมบททงหมด 12 คาถา และมเนอเรองประกอบทงหมด 11 เร อง ในสวนของพทธวรรค ไดมจ านวนคาถาธรรมบททงหมด 18 คาถา และมเนอเรองประกอบทงหมด 9 เรอง ในสวนของสขวรรค ไดมจ านวนคาถาธรรมบททงหมด 12 คาถา และมเนอเรองประกอบทงหมด 8 เรอง ในสวนของปยวรรค ไดมจ านวนคาถาธรรมบททงหมด 12 คาถา และมเนอเร องประกอบทงหมด 9 เรอง และในสวนของโกธวรรค ไดมจ านวนคาถาธรรมบททงหมด 14 คาถา และมเนอเรองประกอบทงหมด 8 เรอง รวมจ านวนเรองทงหมดได 55 เรอง กลาวคอ

วรรคท 12 อตตวรรค หรอทเรยกวา หมวดตน ทวากนดวยเรองตน เปนการมงสอนใหมนษยไดมแนวทางปฏบตอยางถกตองเหมาะสมกบบรบทของตนเอง เพอใหมนษยสามารถพงตนเองและเกดประโยชนจากการฝกฝนปฏบต ประกอบดวยเรองเลา เรองท 127 โพธราชกมาร (ล าดบท 1) เรองท 128 พระอปนนทศากยบตร (ล าดบท 2) เรองท 129 พระปธานกตสสเถระ (ล าดบท 3) เรองท 130 มารดาของพระกมารกสสปเถระ (ล าดบท 4) เรองท 131 มหากาลอบาสก (ล าดบท 5) เรองท 132 พระเทวทต (ล าดบท 6)

50

เรองท 133 การกระเสอกกระสนเพอจะท าลายสงฆ (ล าดบท 7) เรองท 134 พระกาลเถระ (ล าดบท 8) เรองท 135 จลกาลอบาสก (ล าดบท 9) เรองท 136 พระอตตทตถเถระ (ล าดบท 10)

วรรคท 13 โลกวรรค หรอทเรยกวา หมวดโลก ทวากนดวยเรองโลก เพอเปนการชใหเหนถงความเปนสาระของสจจะธรรม ซงโลกในทนอาจหมายถง สงมชวตบนโลก ขนธ 5 หรอแมกระทงวฏฏสงสาระ เปนตน ประกอบดวยเรองเลา เรองท 137 ภกษหนม (ล าดบท 1) เรองท 138 พระเจาสทโธทนะ (ล าดบท 2) เรองท 139 ภกษผเจรญวปสสนา (ล าดบท 3) เรองท 140 อภยราชกมาร (ล าดบท 4) เรองท 141พระสมมชชนเถระ (ล าดบท 5) เรองท 142 พระองคลมาลเถระ (ล าดบท 6) เรองท 143 ธดานายชางหก (ล าดบท 7) เรองท 144 ภกษ 30 รป (ล าดบท 8) เรองท 145 นางจญจมาณวกา (ล าดบท 9) เรองท 146 อสทสทาน (ล าดบท 10) เรองท 147 นายกาละบตรของอนาถบณฑกเศรษฐ (ล าดบท 11)

วรรคท 14 พทธวรรค หรอทเรยกวา หมวดพระพทธเจา ทวากนดวยเรองพระพทธเจา ค าสอนทเปนสจจธรรม เปนตน ประกอบดวยเรองเลา เรองท 148 มารธดา (ล าดบท 1) เรองท 149 ยมกปาฏหารย (ล าดบท 2) เรองท 150 เอรกปตตนาคราช (ล าดบท 3) เรองท 151 ปญหาของพระอานนทเถระ (ล าดบท 4) เรองท 152 ภกษผไมยนด (ล าดบท 5) เรองท 153 ปโรหตชออคคทต (ล าดบท 6) เรองท 154 ปญหาพระอานนทเถระ (ล าดบท 7) เรองท 155 สมพหลภกข (ล าดบท 8) เรองท 156 พระเจดยทองของพระกสสปทสพล (ล าดบท 9)

51

วรรคท 15 สขวรรค หรอทเรยกวา หมวดความสข ทวากนดวยเรองความสข ซงเปนความสขทแทจรงทไมกอใหเกดความทกขใด ประกอบดวยเรองเลา เรองท 157 ระงบความทะเลาะแหงหมพระญาต (ล าดบท 1) เรองท 158 มาร (ล าดบท 2) เรองท 159 ปราชยของพระเจาโกศล (ล าดบท 3) เรองท 160 เดกหญงแหงตระกลคนใดคนหนง (ล าดบท 4) เรองท 161 อบาสกคนใดคนหนง (ล าดบท 5) เรองท 162 พระเจาปเสนทโกศล (ล าดบท 6) เรองท 163 พระตสสเถระ (ล าดบท 7) เรองท 164 ทาวสกกะ (ล าดบท 8)

วรรคท 16 ปยวรรค หรอทเรยกกนวา หมวดรก ทวากนดวยเรองความรก ซ งเปนการเสนอแนวทางทควรปฏบตตอส งท เปนทรก ท งทางโลกและทางธรรม ประกอบดวยเรองเลา เรองท 165 บรรพชต 3 รป (ล าดบท 1) เรองท 166 กฎมพคนใดคนหนง (ล าดบท 2) เรองท 167 นางวสาขาอบาสกา (ล าดบท 3) เรองท 168 เจาลจฉว (ล าดบท 4) เรองท 169 อนตถคนธกมาร (ล าดบท 5) เรองท 170 พราหมณคนใดคนหนง (ล าดบท 6) เรองท 171 เดก 500 คน (ล าดบท 7) เรองท 172 พระอนาคามเถระ (ล าดบท 8) เรองท 173 นายนนทยะ (ล าดบท 9)

วรรคท 17 โกธวรรค หรอทเรยกวา หมวดโกรธ ทวากนดวยเรองความโกรธ ประกอบดวยเรองเลา เรองท 174 เจาหญงโรหณ (ล าดบท 1) เรองท 175 ภกษรปใดรปหนง (ล าดบท 2) เรองท 176 อตตราอบาสกา (ล าดบท 3) เรองท 177 ปญหาของพระโมคคลลานเถระ (ล าดบท 4) เรองท 178 ปญหาทภกษทลถาม (ล าดบท 5) เรองท 179 นางปณณทาส (ล าดบท 6)

52

เรองท 180 อตลอบาสก (ล าดบท 7) เรองท 181 ภกษฉพพคคย (ล าดบท 8) (พระประยร จนา, 2546, น.125-127)

คมภรอรรถกถาธรรมบทภาคท 7 (สตตโม ภาโค) มทงหมด 6 วรรค คอ 1) มลวรรค 2) ธมมฏฐวรรค 3) มคควรรค 4) ปกณณกวรรค 5) นรยวรรค 6) นาควรรค โดยมลวรรค ไดมจ านวนคาถาธรรมบททงหมด 21 คาถา และมเนอเรองประกอบทงหมด 12 เรอง ซงในสวนของธมมฏฐวรรค ไดมจ านวนคาถาธรรมบททงหมด 17 คาถา และมเนอเรองประกอบทงหมด 10 เรอง ในสวนของมคควรรค ไดมจ านวนคาถาธรรมบททงหมด 17 คาถา และมเนอเรองประกอบทงหมด 10 เรอง ในสวนของปกณณกวรรค ไดมจ านวนคาถาธรรมบททงหมด 16 คาถา และมเนอเรองประกอบทงหมด 9 เรอง ในสวนของนรยวรรค ไดมจ านวนคาถาธรรมบททงหมด 14 คาถา และมเนอเรองประกอบทงหมด 9 เรอง และในสวนของนาควรรค ไดมจ านวนคาถาธรรมบททงหมด 14 คาถา และมเนอเรองประกอบทงหมด 8 เรอง รวมจ านวนเรองทงหมดได 58 เรอง กลาวคอ

วรรคท 18 มลวรรค หรอทเรยกวา หมวดมลทน ทวากนดวยเรองมลทน ประกอบดวยเรองเลา เรองท 182 บตรของนายโคฆาตก (ล าดบท 1) เรองท 183 พราหมณคนใดคนหนง (ล าดบท 2) เรองท 184 พระตสสเถระ (ล าดบท 3) เรองท 185 พระโลฬทายเถระ (ล าดบท 4) เรองท 186 กลบตรคนใดคนหนง (ล าดบท 5) เรองท 187 จฬสารภกข (ล าดบท 6) เรองท 188 อบาสก 5 คน (ล าดบท 7) เรองท 189 ภกษหนมชอตสสะ (ล าดบท 8) เรองท 190 อบาสก 5 คน (ล าดบท 9) เรองท 191 เมณฑกเศรษฐ (ล าดบท 10) เรองท 192 พระอชฌานสญญเถระ (ล าดบท 11) เรองท 193 สภททปรพาชก (ล าดบท 12)

วรรคท 19 ธมมฏฐวรรค หรอทเรยกวา หมวดเทยงธรรม ทวากนดวยผตงอยในธรรม ประกอบดวยเรองเลา เรองท 194 มหาอ ามาตยผวนจฉย (ล าดบท 1) เรองท 195 ภกษฉพพคคย (ล าดบท 2) เรองท 196 พระเอกทานเถระ (ล าดบท 3)

53

เรองท 197 พระลกณฏกภททยเถระ (ล าดบท 4) เรองท 198 ภกษมากรป (ล าดบท 5) เรองท 199 ภกษชอหตถกะ (ล าดบท 6) เรองท 200 พราหมณคนใดคนหนง (ล าดบท 7) เรองท 201 เดยรถย (ล าดบท 8) เรองท 202 พรานเบดชออรยะ (ล าดบท 9) เรองท 203 ภกษมากรป (ล าดบท 10)

วรรคท 20 มคควรรค หรอทเรยกวา หมวดทาง ทวากนดวยเรองทาง หรออรยมรรคมองค 8 ประกอบดวยเรองเลา เรองท 204 ภกษ 500 รป (ล าดบท 1) เรองท 205 ภกษ 500 รปอนอก (ล าดบท 2) เรองท 206 พระปธานกมมกตสสเถระ (ล าดบท 3) เรองท 207 สกรเปรต (ล าดบท 4) เรองท 208 พระโปฐลเถระ (ล าดบท 5) เรองท 209 พระเถระแก (ล าดบท 6) เรองท 210 สทธวหารกของพระสารบตรเถระ (ล าดบท 7) เรองท 211 พอคามทรพยมาก (ล าดบท 8) เรองท 212 นางกสาโคตม (ล าดบท 9) เรองท 213 นางปฏาจารา (ล าดบท 10)

วรรคท 21 ปกณณกวรรค หรอทเรยกวา หมวดเบดเตลด ทวากนดวยเรองปกณกะ หรอการสอนในเรองทวไป ประกอบดวยเรองเลา เรองท 214 บรพกรรมของพระองค (ล าดบท 1) เรองท 215 กมารกากนไขไก (ล าดบท 2) เรองท 216 ภกษชาวนครภททยะ (ล าดบท 3) เรองท 217 พระลกณฏกภททยเถระ (ล าดบท 4) เรองท 218 นายทารสากฏกะ (ล าดบท 5) เรองท 219 ภกษวชชบตร (ล าดบท 6) เรองท 220 จตตคฤหบด (ล าดบท 7) เรองท 221 นางจฬสภททา (ล าดบท 8) เรองท 222 พระเถระชอเอกวหาร (ล าดบท 9)

54

วรรคท 22 นรยวรรค หรอทเรยกวา หมวดนรก ทวากนดวยเรองนรก ประกอบดวยเรองเลา เรองท 223 นางปรพาชกาชอสนทร (ล าดบท 1) เรองท 224 สตวผถกทกขเบยดเบยน (ล าดบท 2) เรองท 225 ภกษผอยฝงแมน าชอวคคมทา (ล าดบท 3) เรองท 226 บตรเศรษฐชอเขมกะ (ล าดบท 4) เรองท 227 ภกษวายาก (ล าดบท 5) เรองท 228 หญงขหง (ล าดบท 6) เรองท 229 อาคนตกภกษ (ล าดบท 7) เรองท 230 นครนถ (ล าดบท 8) เรองท 231 สาวกเดยรถย (ล าดบท 9)

วรรคท 23 นาควรรค หรอทเรยกวา หมวดชาง ทวากนดวยชาง เปนการอธบายเปรยบเทยบถงการทมนษยฝกตนเองกบการทชางไดรบการฝก ประกอบดวยเรองเลา เรองท 232 เรองของพระองค (ล าดบท 1) เรองท 233 ภกษผเคยเปนควาญชาง (ล าดบท 2) เรองท 234 บตรของพราหมณเฒา (ล าดบท 3) เรองท 235 พระเจาปเสนทโกศล (ล าดบท 4) เรองท 236 สานสามเณร (ล าดบท 5) เรองท 237 ชางชอปาเวรกะ (ล าดบท 6) เรองท 238 สมพหลภกษ (ล าดบท 7) เรองท 239 มาร (ล าดบท 8) (พระประยร จนา, 2546, น. 127-130)

คมภรอรรถกถาธรรมบทภาคท 8 (อฏฐโม ภาโค) มทงหมด 3 วรรค คอ 1) ตณหาวรรค 2) ภกขวรรค 3)พราหมณวรรค โดยตณหาวรรคไดมจ านวนคาถาธรรมบททงหมด 26 คาถา และมเนอเรองประกอบทงหมด 12 เรอง ซงในสวนของภกขวรรค ไดมจ านวนคาถาธรรมบททงหมด 23 คาถา และมเนอเรองประกอบทงหมด 12 เรอง และในสวนของพราหมณวรรค ไดมจ านวนคาถาธรรมบททงหมด 41 คาถา และมเนอเรองประกอบทงหมด 39 เรอง รวมจ านวนเรองทงหมดได 63 เรอง กลาวคอ

วรรคท 24 ตณหาวรรค หรอทเรยกวา หมวดตณหา ทวากนดวยเรองตณหา ประกอบดวยเรองเลา เรองท 240 ปลากปละ (ล าดบท 1)

55

เรองท 241 นางลกสกร (ล าดบท 2) เรองท 242 วพภนตกภกษ (ล าดบท 3) เรองท 243 เรอนจ า (ล าดบท 4) เรองท 244 พระนางเขมา (ล าดบท 5) เรองท 245 บตรเศรษฐชออคคเสน (ล าดบท 6) เรองท 246 จฬธนคคหบณฑต (ล าดบท 7) เรองท 247 มาร (ล าดบท 8) เรองท 248 อปกาชวก (ล าดบท 9) เรองท 249 ทาวสกกเทวราช (ล าดบท 10) เรองท 250 เศรษฐผไมมบตร (ล าดบท 11) เรองท 251 องกระเทพบตร (ล าดบท 12)

วรรคท 25 ภกขวรรค ภกขวรรค หรอทเรยกวา หมวดภกษ ทวากนดวยเรองภกษ ประกอบดวยเรองเลา เรองท 252 ภกษ 5 รป (ล าดบท 1) เรองท 253 ภกษฆาหงส (ล าดบท 2) เรองท 254 ภกษชอโกกาลกะ (ล าดบท 3) เรองท 255 พระธรรมารามเถระ (ล าดบท 4) เรองท 256 ภกษผฝกฝายผดรปใดรปหนง (ล าดบท 5) เรองท 257 ปญจคคทายกพราหมณ (ล าดบท 6) เรองท 258 สมพหลภกษ (ล าดบท 7) เรองท 259 ภกษประมาณ 500 รป (ล าดบท 8) เรองท 260 พระสนตกายเถระ (ล าดบท 9) เรองท 261 พระนงคลกฏเถระ (ล าดบท 10) เรองท 262 พระวกกลเถระ (ล าดบท 11) เรองท 263 สมนสามเณร (ล าดบท 12)

วรรคท 26 พราหมณวรรค หรอทเรยกวา หมวดพราหมณ ทวากนดวยเรองพราหมณ ประกอบดวยเรองเลา เรองท 264 พราหมณผมความเลอมใสมาก (ล าดบท 1) เรองท 265 ภกษมากรป (ล าดบท 2) เรองท 266 มาร (ล าดบท 3)

56

เรองท 267 พราหมณคนใดคนหนง (ล าดบท 4) เรองท 268 พระอานนทเถระ (ล าดบท 5) เรองท 269 บรรพชตรปใดรปหนง (ล าดบท 6) เรองท 270 พระสารบตรเถระ (ล าดบท 7) เรองท 271 พระนางมหาปชาบดโคตม (ล าดบท 8) เรองท 272 พระสารบตรเถระ (ล าดบท 9) เรองท 273 ชฎลพราหมณ (ล าดบท 10) เรองท 274 กหกพราหมณ (ล าดบท 11) เรองท 275 นางกสาโคตม (ล าดบท 12) เรองท 276 พราหมณคนใดคนหนง (ล าดบท 13) เรองท 277 อคคเสน (ล าดบท 14) เรองท 278 พราหมณ 2 คน (ล าดบท 15) เรองท 279 อกโกสกภารทวาชพราหมณ (ล าดบท 16) เรองท 280 พระสารบตรเถระ (ล าดบท 17) เรองท 281 พระอบลวรรณาเถร (ล าดบท 18) เรองท 282 พราหมณคนใดคนหนง (ล าดบท 19) เรองท 283 พระนางเขมาภกษณ (ล าดบท 20) เรองท 284 พระตสสเถระผอยในเงอมเขา (ล าดบท 21) เรองท 285 ภกษรปใดรปหนง (ล าดบท 22) เรองท 286 สามเณร (ล าดบท 23) เรองท 287 พระมหาปนถกเถระ (ล าดบท 24) เรองท 288 พระปลนทวจฉเถระ (ล าดบท 25) เรองท 289 ภกษรปใดรปหนง (ล าดบท 26) เรองท 290 พระสารบตรเถระ (ล าดบท 27) เรองท 291 พระมหาโมคคลลานเถระ (ล าดบท 28) เรองท 292 พระเรวตเถระ (ล าดบท 29) เรองท 293 พระจนทาภเถระ (ล าดบท 30) เรองท 294 พระสวลเถระ (ล าดบท 31) เรองท 295 พระสนทรสมทรเถระ (ล าดบท 32) เรองท 296 พระโชตกเถระ (ล าดบท 33)

57

เรองท 297 ภกษผเคยเปนนกฟอนรป (ล าดบท 34) เรองท 298 ภกษผเคยเปนนกฟอนรป (ล าดบท 35) เรองท 299 พระวงคสเถระ (ล าดบท 36) เรองท 300 พระธมมทนนาเถร (ล าดบท 37) เรองท 301 พระองคลมาลเถระ (ล าดบท 38) เรองท 302 เทวหตพราหมณ (ล าดบท 39) (พระประยร จนา, 2546, น. 130-132 )

3.1.4.2 โครงสรางการประพนธของคมภรอรรถกถาธรรม นอกจากโครงสรางทกลาวถงขางตนแลวนนในคมภรอรรถกถาธรรม

บทกมกจะมองคประกอบหรอโครงสรางของการประพนธทประกอบไปดวยทง 4 ประการดวยกนคอ 1) อารมภบทตนเรอง 2) เนอเรอง 3) คาถา และ4) สรปจบ (พระมหาชมภ ไชยรบ, 2554, น. 9-13) กลาวคอ

1. อารมภบทตนเรอง หรอทเรยกอกอยางวา อารมภกถา หมายถง การเกรนน าเรองราวทก าลงจะกลาวถงทงหมด โดยมากในตอนตนมกอธบายวาใครเปนคนกลาวสอน สถานททพระพทธเจาประทบอยคอทใด ทรงกลาวสอนหรอตรสพระธรรมบทเรองอะไร และทรงสอนบคคลใด ตวอยางเชน “พระศาสดาเมอประทบอยในพระเชตวน ทรงปรารภพระตสสเถระ ไดตรสพระธรรมเทศนานวา “อกโกจฉ ม อวธ ม ” เปนตน” (ข.ธ.อ (ไทย 1/57) ในบางครงการเกรนน าเรองราวไดมการสบเปลยนต าแหนงไปบาง ตวอยางเชน “ฝายพระคาถาท 2 วา “มโนปพพงคมา” เปนตน พระผมพระภาคเจาทรงปรารภมฏฐกณฑลมาณพ ภาษตแลว ในกรงสาวตถ นนแล.” (ข.ธ.อ (ไทย) 1/35) และในบางครงไดมการขนตนเรองดวยการน าคาถาขนตนเรองราวกอนดวยเชนกน ดงจากตวอยางในคมภรอรรถกถาธรรมบทภาคท 1 เรองท 3 ชอเรอง “พระตสสเถระ” ทวา

มปจฉาวา “พระธรรมเทศนานวา ‘ธรรมทงหลาย มใจเปนหวหนา มใจเปนใหญ ส าเรจแลวดวยใจ ถาบคคลมใจรายแลว พดอยกด ท าอยกด ทกขยอมไปตามเขา เพราะเหตนน ดจลออนหนนไปตามรอยเทาโค ผน าเอกไปอยฉะนน’

ดงน พระศาสดาตรสแลว ณ ทไหน ?” วสชนาวา “พระองคตรสแลว ณ กรงสาวตถ” มปจฉา (เปนล าดบตอไป) วา “พระองคทรงปรารภใคร ?” มวสชนาวา “พระองคทรงปรารภพระจกขปาลเถระ.”

(ข.ธ.อ (ไทย) 1/53-63)

58

2. เนอเรอง หมายถง เรองราวทด าเนนไปตามเนอเรอง เชน การกลาวถงเรองราวของบคคลประเภทตางๆทงทเกดขนในปจจบนขณะ หรอทเกดขนแลวในอดต อนเปนสาเหตใหพระพทธเจาตรสคาถาธรรมบทในเวลาตอมา หรอแมบางครงไดมการยกเรองราวในอดตชาตหรออนาคตกาลของบคคลมากลาวในกาลปจจบนอกดวย โดยเนอเรองเลาประกอบจะมความกลมกลนสอดคลองกบตวคาถาธรรมบททยกขนกลาว ดงจากตวอยางเนอหาในคมภรอรรถกถาธรรมบทภาคท 7 เรองท 235 ชอเรอง “พระเจาปเสนทโกศล” ดงน

พระศาสดา เมอประทบอยในพระเชตวน ทรงปรารภพระเจาปเสนทโกศล ตรสพระธรรมเทศนานวา “มทธ ยทา” เปนตน.

ความพสดารวา สมยหนง พระราชาเสวยขาวสกแหงขาวสารทะนานหนง กบสปพยญชนะพอควรแกขาวสกนน. วนหนง ทาวเธอเสวยพระกระยาหารเชาแลว ยงไมทรงบรรเทาความเมาในภตรไดเลย ไดเสดจไปสส านกของพระศาสดา มพระรปอนล าบาก พลกไปขางนและขางน แมถกความงวงครอบง า เมอไมสามารถจะบทมตรงๆได จงประทบนง ณ ทสดขางหนง.

ล าดบนน พระศาสดาตรสกะทาวเธอวา “มหาบพตร พระองคยงไมทนไดทรงพกผอนเลย เสดจมากระมง ?”

พระราชา. “ถกละ พระเจาขา, ตงแตกาลทบรโภคแลว หมอมฉนมทกขมาก”

ล าดบนน พระศาสดาตรสกะทาวเธอวา “มหาบพตร คนบรโภคมากเกนไป ยอมมทกขอยางน” แลวตรสพระคาถานวา

“ในกาลใด บคคลเปนผกนมาก มกงวง และมกนอนหลบกระสบกระสวย ประหนงสกรใหญ ทถกปรนปรอดวยอาหารฉะนน, ในกาลนน เขาเปนตนมนซม ยอมเขาไปถงหองร าไป.” ในกาลจบเทศนา พระศาสดา ไดตรสพระคาถานดวยสามารถอปการะแกพระราชาวา “คนผมสตทกเมอ รจกประมาณในโภชนะทไดแลวนน ยอมมโรคภยไขเจบนอย แกชา อายยน” ดงนแลว โปรดใหอตตรมาณพเรยนไวแลว ทรงแนะอบายวา “เธอพงกลาวคาถานเฉพาะในเวลาทพระราชาเสวย, และพงใหพระราชาทรงลดโภชนะลงดวยอบายน.” เขาไดกระท าเชนนน.

59

สมยตอมา พระราชาทรงกระปรกระเปรา มพระสรระเบา ทรงถงความส าราญ เพราะความททรงมพระกระยาหารทะนานหนงเปนอยางยง ทรงมความคนเคยบงเกดขนในพระศาสดาแลว ทรงใหอสทสทานเปนไป 7 วน. ในเพราะทรงอนโมทนาทาน มหาชนซงมาประชม (ณ ทนน) บรรลคณวเศษใหญแลว ดงนแล.

(ข.ธ.อ. (ไทย) 7/228-230) 3. คาถา หมายถง การน าพทธพจนหรอขอธรรมทปรากฏอยในพระ

สตตนตปฎก ขททกนกาย เลมท 25 มาประกอบเขากบเนอเรอง ซงพทธพจนทน ามาแสดงนนมกม

การวางต าแหนงทไมแนนอนโดยในบางครงไดวางต าแหนงไวทตนเรองบาง กลางเรองบาง และทาย

เรองบาง แตโดยสวนใหญแลวมกน าพทธพจนมาจดวางไวทายเรอง ดงจากตวอยางในคมภรอรรถกถา

ธรรมบทภาคท 1 เรองท 8 ชอเรอง “สญชย” ทวา

ชนเหลาใด มปกตรในสงทไมเปนสาระวาเปนสาระ

และเหนในสงทเปนสาระวา ไมเปนสาระ ชนเหลานน มความด าร

ผดเปนโคจร ยอมไมประสพสงอนเปนสาระ. ชนเหลาใด รส งเปน

สาระ โดยความเปนสาระ และสงไมเปนสาระ โดยความไมเปน

สาระ ชนเหลานน มความด ารชอบเปนโคจร ยอมประสพสงเปน

สาระ

(ข.ธ.อ (ไทย) 1/151) 4. สรปจบ หมายถง การกลาวใหทราบวาภายหลงจากทพระพทธเจา

ไดทรงแสดงพระธรรมเทศนาแลวนน ใครเปนผทไดรบประโยชน ประโยชนทไดรบคออะไรและมความมากนอยเพยงใด รวมถงการกลาวอธบายวาไดมผเขาถงพระรตนตรยจ านวนเทาไหรและไดบรรลธรรมขนทเทาไหรดวยเชนกน ดงจากตวอยางในคมภรอรรถกถาธรรมบทภาคท 2 เรองท 15 ชอเรอง “พระนางสามาวด” ทวา

“ในทสดแหงเทศนา ชนเปนอนมาก ไดเปนพระอรยบคคล มโสดาบนเปนตน. เทศนา เปนกถามประโยชนแกมหาชน ดงนแล.”

(ข.ธ.อ (ไทย) 1/309) และเรอง “อตตราอบาสกา” ทปรากฏในคมภรอรรถกถาธรรมบทภาคท 6 เรองท 176 ทวา

60

“ในกาลจบเทศนา นางสรมาพรอมดวยสตรทง 500 ตงอยแลวในโสดาปตตผล ดงนแล.”

(ข.ธ.อ (ไทย) 6/258-271) 3.1.4.3 เนอหาโดยยอของคมภรอรรถกถาธรรมบท

เมอไดศกษาถงโครงสรางเนอเรองและโครงสรางการประพนธของคมภรอรรถกถาธรรมบทขางตนแลวนน จงเสมอนไดเปนการท าใหเกดความเขาใจเกยวกบตวคมภรอรรถกถาธรรมบท ทอยบนพนฐานความถกตองอนเปนการสรางรากฐานของความเขาใจไดอยางชดเจนและละเอยดเพมมากขน อนง คมภรอรรถกถาธรรมบทเปนคมภรทมความส าคญ ดงนนส าหรบผเรมศกษาพระพทธศาสนา จกถอวาการศกษาทเรมตนดวยตวคมภรอรรถกถาธรรมบทเปนอยางแรกนนไดสรางการจงใจหรอกระตนใหเกดความสนใจตอตวพระพทธศาสนาไดมากกวาคมภรอนๆทมเนอหาธรรมทลกซงหรอมส านวนภาษาทคอนขางเขาใจยาก เนองดวยการอธบายหลกธรรมทางพระพทธศาสนาของคมภรอรรถกถาธรรบทมความชดเจนทางดานภาษา ส านวนในระดบหนง ปรากฏมหลายอรรถรส บอกกลาวถงทมาและมการสรปผลเหตการณของเรอง

ท าใหการอานเปนไปอยางราบรนนาตดตาม เสมอนไดอานนยายนอกเวลาแมวาเปนหนงสอแนวศาสนากตาม นอกจากนนแลวในบางเนอเรองหรอบางตอนของคมภรอรรถกถาธรรมบทกไดแสดงใหเหนถงความนาอศจรรยใจ การแสดงอทธฤทธปาฏหารย เหนอการคาดเดาทคนในสงคมปจจบนยากจะประสบพบเจอ เชน เรองการสลบสบเปลยนเพศชายกลายมาเปนเพศหญง จากเพศหญงกลายมาเปนเพศชาย (ข.ธ.อ (ไทย) 2/232-241) การเปลงแสงพระรศม (ข.ธ.อ (ไทย) 1/35-52) การถกประทษรายดวยเนยใส (สปป) ทเดอดพลานแตกลบกลายเสมอนน าเยน (ข.ธ.อ (ไทย) 6/258-271) การทพระเถระเหาะขนไปในอากาศเพอเอาบาตรไมจนทน (ข.ธ.อ (ไทย) 6/105-144) ลวนแลวแตเปนเรองเกนความคาดฝนทสรางความประหลาดใจใหแกผอานไมมากกนอย

อยางไรกตามเนอเรองทงหมดของคมภรอรรถกถาธรรมบทไดสอดแทรกคตธรรมทมาจากพระธรรมเทศนาของพระพทธเจาจงไมใชเรองการสรางความเพอฝน หรอการอานเพอเอาอรรถรสเพยงอยางเดยว และเมอผอานไดศกษาเนอหาทปรากฏในคมภรอรรถกถาธรรรมบทอยางใฝร การมความรสกนกคดคลอยตามจงบงเกด เมอเปนเชนนนจงสามารถรบรถงสภาพความเปนไปตอสงคมอนเดยโบราณสมยพทธกาลไดเปนอยางด และเนองดวยคมภรอรรถกถาธรรมบทมเนอหาทมหลายอรรถรส และมความใหมอยเสมอคอเนอหาทปรากฏมความหลากหลายไปดวยอารมณความรสกของมนษย เชน ความรก ความโลภ ความโกรธ ความหลง อนตรงกบประสบการณตรงในชวตทผานมาของผอาน แตตองเขาใจกอนวาคมภรอรรถกถาธรรมบทไมใชนยายหรอเรองเลาแบบทอานเพอสรางความบนเทงแลวกหมดไปทไมกอใหเกดประโยชนอนใดนอกจากการสรางอรรถรส

61

ใหแกผอาน แตคมภรอรรถกถาธรรมบทนไดเนนย าเตอนในเรองผลกรรมและการใหผลของกรรม อนเปนการถายทอดคตธรรมผานเรองราวในรปแบบการเขยนแบบฉบบโลกยชนทสามารถเขาใจไดโดยผานประสบการณชวตของตนเองและผคนรอบขาง เมอเปนเชนนนผอานจงใฝทจะอานวาเนอเรองจะด าเนนเชนใดตอไป เชนถาผอานมประสบการณตรงในสวนทตนไดประพฤตไมด ไวกบบคคลตางๆคลายกบทปรากฏในคมภร สงทปรากฏในเรองจะเปนเชนใดนน ตนกอาจพบเจอเชนกนเสมอนเปนแมแบบทงในดานดและดานทไมด

ดงนนในสวนนจงใครขอน าเสนอเนอหาโดยยอของคมภรอรรถกถาธรรมบทพอเปนสงเขป เพอสรางความเขาใจอยางเปนภาพรวมตอตวคมภรอรรถกถาธรรมบท โดยเรองเลาทน ามาแสดงเปนตวอยางประกอบน เปนเพยงตวอยางเรองเลาจากหลายเรองดวยกนทอนศาสนาจารยกองทพบกไดเลอกใชเพอน ามาประกอบการบรรยายธรรมดวยการใชคมภรอรรถกถาธรรมบท มดงน 1) เรองโสไรยเถระ อนปรากฏอยในคมภรอรรถกถาธรรมบท ภาคท 2 วรรคท 3 คอจตตวรรค หมวดวาดวยจต ในเรองท 32 และ2) เรองนางสรมา อนปรากฏอยในคมภรอรรถกถาธรรมบท ภาคท 5 วรรคท 11 คอชราวรรค หมวดวาดวยความชรา ในเรองท 119 กลาวคอ

ตวอยางท 1 เรองโสไรยเถระ (ข.ธ.อ. (ไทย) 2/232-241) ดงน พระพทธเจาตรสพระธรรมเทศนานวา “น ต มาตา ปตา กยรา” เปน

ตน โดยเปนเรองทเกดขนทโสไรยนคร ณ กรงสาวตถ เรองมอยวา ขณะทพระพทธเจาไดประทบอย ณ กรงสาวตถ บตรชาย

ของนายโสไรยเศรษฐไดเดนทางออกจากเมองพรอมดวยกลมเพอนของเขาเพอม งหนากนไปอาบน า แตในระหวางทางบตรชายของนายโสไรยเศรษฐไดพบเจอกบพระมหากจจายนเถระผมผวพรรณสวยดจทองค าทก าลงเดนทางเขาสโสไรยนคร เพอมาบณฑบาต จงท าใหบตรชายของนายโสไรยเศรษฐเกดความคดทวา “พระเถระรปนมผวพรรณทสวยงามยงนก ควรจะเปนภรรยาของเรา หรอ ขอใหภรรยาของเรามผวพรรณงดงามดงเชนพระเถระน” ณ ชวงขณะความคดนนเองกไดท าใหบตรชายของนายโสไรยเศรษฐเปลยนจากเพศชายกลายมาเปนเพศหญง และไดวงหนหลบจากบรเวณนนมงหนาไปสเมองตกกสลาดวยความอบอาย

เมอนายโสไรยเศรษฐและมารดาไมพบวาบตรชายของตนไดกลบมาพรอมกบกลมเพอน จงไดชวยกนตามหา ครนแลวกไมสามารถพบเจอแตอยางใด ท าใหบดามารดาของเขาเกดความเสยใจเปนอยางมาก และไดชวยกนถวายภตรเพอผตายเพราะเขาใจวาบตรชายของตนไดเสยชวตไปแลว ระหวางทนาง(บตรชายของนายโสไรยเศรษฐ) ไดเดนมงหนาไปสเมองตกกสลานน นางกไดเดนตามเกวยนของผอนไปตลอดทางทก าลงมงหนาไปสเมองตกกสลาเชนกน และไดถอดแหวนใหแกพวกเขาเหลานนเพอนางจะไดเขาไปนงในเกวยน ซงท าใหคนทอยในเกวยนทนางไดเดน

62

ตามหลงมานน ไดน านางไปมอบใหเปนภรรยาของลกเศรษฐในเมองตกกสลาเพอแลกกบของรางวลตอบแทน

อยางไรกตามทางพระพทธศาสนาสามารถอธบายถงกรณการสลบเพศจากชายเปนหญงเชนนไดวาเปนผลพวงมาจากการประพฤตผดในกามครงอดตชาต ท าใหตองตกนรกเปนเวลานานนบแสนปและเกดมาเปนเพศหญงอก 100 ชาต ดงเชนกรณตวอยางของพระอานนททเมออดตชาตทานไดเกดในตระกลชางทองและไดประพฤตผดในกาม จงท าใหตองตกนรก ดวยผลกรรมทยงเหลออยไดท าใหทานกลบมาเกดเปนหญงบ าเรอชายอก 14 ชาต และเกดมาเปนหมนอก 7 ชาต อยางไรกตามหากเพศหญงทมความเบอหนายในเพศของตนกสามารถเปลยนเพศเดมใหกลายเปนเพศชายเชนกน แตตองอาศยการท าบญโดยเฉพาะการท าทาน พรอมดวยการอธษฐานขอใหตนไดเกดเปนเพศชายในชาตตอไป และอาศยการประพฤตปฏบตตอสามของตนเปนอยางดกจงสามารถเปลยนเพศของตนในชาตหนาไดเชนกน แตในกณของบตรชายนายโสไรยเศรษฐไดปรากฏการเปลยนเพศในชาตปจจบนเนองจากการทเขาไมไดมความคดทใครครวญถงความเปนจรงและถกตองแกพระมหากจจายนเถระจงท าใหเพศของเขาเปลยนแปลงทนทในชาตปจจบน

เมอระยะเวลาไดผานมาประมาณ 10 เดอน นางกไดตงทองบตรสองคนใหแกสามของนางในเมองตกกสลา ถงแมวานางจะเคยมเพศชายและมบตรทเกดจากภรรยาทโสไรยนครอยแลวดวยกนสองคนกตาม ทงนในเวลาตอมา เพอนเกาของนางไดเดนทางมายงเมองตกกสลา ดวยความทนางจ าเพอนเกาเมอครงตนยงคงเปนเพศชายได จงเชอเชญเพอนเกามายงทอยของตนและท าการตอนรบใหเกยรตอยางด สรางความประหลาดใจตอเพอนเกาเปนอยางมาก เพราะไมทราบวานางเปนใครและรจกเขาไดอยางไร นางไดถามไถถงความเปนอยของบดา มารดา ภรรยา และบตรทงสองของนางเมอครงทเปนเพศชาย โอกาสนเองทท าใหนางไดเลาความจรงวานางคอ บตรชายนายโสไรยเศรษฐ ทเกดความคดชวขณะวาพระมหากจจายนเถระมผวพรรณทงดงามดจทองนาจะเปนภรรยาของเรา หรอภรรยาของเรานาจะมผวพรรณงดงามแบบพระมหากจจายนเถระ จงท าใหตนตองกลายมาเปนเพศหญงทนท ดวยความอบอายจงไดหลบหนเขามาในเมองแหงน เพอนเกาจงไดชกชวนใหนางไปท าการนมนตพระมหากจจายนเถระมายงทอยของนางเพอถวายภตตาหารและเพอขอขมาลาโทษทไดลวงเกนตอทาน ในวนรงขนเมอพระมหากจจายนเถระมาถงยงบานของนาง และไดทราบถงเรองราวทเกดขนตอนาง ทานจงกลาววา “ฉนอดโทษให”

สงผลใหนางไดกลบกลายมาปนเพศชายตามเดม และออกบวชในพระพทธศาสนา มนามวา โสไรยเถระ ตอมาไดออกเดนทางไปยงเมองสาวตถพรอมพระมหากจจายนเถระ ระหวางทางมผคนมากมายคอยถามแตพระโสไรยเถระวา ระหวางบตรทเกดในทองทาน กบบตรทอาศยทานเกด บตรประเภทไหนททานมความรกใครมากกวากน โดยพระโสไรยเถระมกเลอกตอบ

63

บตรทอยในทองมากกวา แตเมอเวลาผานไปทานกไดเกดความเบอหนายตอความเสอมและความสนไปของรางกาย สงผลใหทานบรรลพระอรหต ดงนนเมอเวลามผคนมาถามทานในค าถามเดม ทานจงตอบไปวา ไมมบตรประเภทไหนทเรารกใคร ดวยเหตนเองทท าใหเหลาภกษไดทลแกพระพทธเจาวาพระโสไรยเถระกลาวไมจรง เพราะเมอกอนพระโสไรยเถระพดวามความรกใครตอบตรทตนอมทองมากกวา แตตอนนพระโสไรยเถระกลาววาไมมบตรประเภทไหนทตนรกใคร จงท าใหพระพทธเจาทรงตรสสอนภกษทงหลายวา “ภกษทงหลาย บตรของเราพยากรณอรหตผลหามได เพราะวา ตงแตเวลาทบตรของเรา เหนมรรคทสนะ ดวยจตทตงไวชอบแลว ความรกใครในบตรตางๆ จงไมเกดขนเลย จตเทานน ทอยภายในของสตวเหลาน ยอมใหสมบตทบดามารดาไมสามารถท าใหได” จากนนจงท าใหพระพทธเจาตรสพระคาถาวา

มารดาบดา กหรอวาญาตเหลาอน ไมพงท า เหตนน (ใหได), (แต) จตอนตงไวชอบแลว พงท าเขาใหประเสรฐกวาเหตนน.

ครนเมอเวลาจบพระธรรมเทศนาแลวนน บคคลตางๆเปนจ านวนมากไดบรรลอรยผล มพระโสดาบน เปนตน

(ข.ธ.อ. (ไทย) 2/232-241) การน าเรองโสไรยเถระมาประกอบการบรรยายนน เชอวาสามารถ

สรางแรงจงใจ หรอกระตนใหเกดความสนใจจากผฟงบรรยายไดเปนอยางด เนองจากตวเนอหามความสนกสนาน สรางความแปลกใจ มอรรถรสทหลากหลายไมวาจะเปนความรสกเศรา แปลกใจ ตนเตน เปนตน ดวยความมอรรถรสทหลากหลายเหลาน จงท าใหผฟงเกดอาการตนตว เนองจากไมใชเปนการบรรยายธรรมดวยการน าหลกธรรมทางพระพทธศาสนามาน าเสนออยางแขงถอ จงท าใหผฟงรสกวาตน ไมไดก าลงฟงการบรรยายทนาเบอหนายและเปนเรองทไกลตวส าหรบผฟง อกทงเรองโสไรยเถระกไมใชเรองทเขาใจไดยากเกนกวาจะไมสามารถท าความเขาใจได พรอมทงในเนอหายงสอดแทรกแงคดคตธรรม หรอแกนสารสาระทคงความเปนเอกลกษณของพระพทธศาสนาไว จงเปนทแนนอนวาผฟงไดรบความรทางพระพทธศาสนา ไมใชเพยงการไดรบความสนกสนานรนเรงอยางไมมแกนสารสาระประโยชนอะไร

ในตวอยางเรองเลาทสองคอเรองนางสรมา เปนเรองเลาทมเนอหาสาระทสามารถท าความเขาใจไดโดยงายไมมความซบซอนลมลกจนเกนไป พรอมกบปรากฏแงคดอยหลายประการทชวยท าใหคลายความยดมนถอมน คลายความก าหนด มสตตงอยกบความเปนจรงได โดยมเนอหาสาระโดยยอ ดงตวอยางท 2 เรองนางสรมา (ข.ธ.อ. (ไทย) 5/147-153) กลาวคอ

64

เมอพระพทธเจาประทบอย ณ พระเวฬวน ทรงไดตรสพระธรรมเทศนาแกนางสรมาวา “ปสส จตตกต พมพ ” เปนตน

นางสรมาคอหญงโสเภณในกรงราชคฤห เนองจากนางมรปรางหนาตาทสวยงดงามเปนอยางมากจงท าใหนางไดถกยกขนเปนโสเภณประจ ากรงราชคฤห และเมอครงหนงนางไดประทษรายตอนางอตตราผเปนอบาสกาทคอยอปถมภพระพทธศาสนา แตนางอตตราไมโกรษเคองนางสรมาแตอยางใด สงผลท าใหนางสรมาเกดความละอายแกใจและอยากใหนางอตราเหนถงความเลอมใสของตน นางจงคดทจะเขาไปขอขมาตอพระพทธเจาภายหลงจากทพระพทธเจาท าภตกจกบภกษสงฆเสรจแลว ณ บานของนางอตรา ดวยเหตนเองจงท าใหพระพทธเจาไดตรสพระคาถาทวา

พงช านะคนโกรธ ดวยความไมโกรธ, พง ช านะคนไมด ดวยความด, พงช านะคน ตระหน ดวยการใหปน, พงช านะคนพด พลอยๆดวยค าจรง.

เมอจบพระคาถาทพระพทธเจาตรสสอน นางสรมากไดบรรลโสดาบน ดวยความเสอมใสในพระพทธศาสนาเชนน นางจงไดทลนมนตพระพทธเจาใหเสดจมารบภตตาหารในวนรงขน และนางกไดมความเลอมใสตอพระพทธศาสนาอยเสมอจงไดนมนตภกษจ านวนทงหมด 8 รป มายงทอยของนางเพอการตกบาตรและถวายภตตาหารอยเปนประจ าอยางไมขาดตกบกพรอง นางสรมามกถวายอาหารทมปรมาณจ านวนมากตอภกษหนงรป ทแมไดถวายแกภกษหนงรปเพอฉนแตปรมาณอาหารทถวายกยงมจ านวนทพอเพยงส าหรบภกษอกสรปดวย ตอมาวนหนงไดมภกษรปหนงเขามารบบณฑบาตในเรอนของนางและไดกลาวถงภตตาหารทนางถวายและกลาวถงความงดงามของนางแกเหลาภกษทงหลาย เมอภกษหนมรปหนงไดยนถงความงดงามของนางสรมา จงเกดความรกและคดวาตนควรทจะไดเหนนางสกครง จงไดยนคอยเพอรอนางมาถวายภตตาหารทเรอนของนาง ในขณะนนเอง นางสรมาเกดการเจบปวยขน เหลาคนใชจงไดชวยกนปลดเสอผาของนางเพอเชดตว เปนเหตใหภกษหนมรปนนไดเหนเขา ตอมานางสรมาไดออกมาไหวเหลาภกษดวยอาการของคนปวย แตแลวภกษรปนนกไดมความคดทวา แมนางปวยแตนางยงคงมความงดงาม หากนางสบายดนางจะงดงามเพยงใดนก ภกษรปนนถกกเลสครอบง าภายในจตใจ จงใครครวญตอความงามของนางไมยอมฉนอาหารแตอยางใด

ในเวลาเยนของวนเดยวกนนนเองนางสรมากถงแกกรรม พระพทธเจารบสงใหน าศพนางสรมาไปเกบไวในปาชาโดยทกาและสนขไมสามารถจะกนศพของนางได เมอเขาถงวนทส ศพของนางสรมากไดพองโตขนอด มหนอนไตเตมรางกายของนางและไดปรแตกออก เมอเปนเชนนนพระราชากไดสงประชาชนทงหลายยกเวนเดกเลกใหออกมาดรางนางสรมา หากบคคลใดไม

65

ออกมาจะตองถกปรบเปนเงน 8 กหาปณะ พรอมกนนนกไดสงพระราชสาสนมายงพระพทธเจาเพอขอใหภกษทงหลายมาดนางสรมา พระพทธเจาและภกษทงหลายรวมถงภกษหนมรปนนจงไดมาดรางของนางสรมา เมอพระพทธเจาเหนรางนางสรมาจงใหคนประกาศวาใครอยากไดนางสรมา ตอนนราคาหนงพน ล าดบตอมาประกาศลดราคาเหลอราคาหารอย ประกาศตอไปเรอยๆจนไมเหลอราคา แมใหเอารางนางสรมาไปโดยไมตองเสยเงนเชนนกไมมผใดกลาทจะเอาไปแตอยางใด พระพทธเจาจงตรสวา ภกษทงหลายดหญงอนเปนทรกของคนทงหลายในอดต บดนไมมผใดตองการแมไมตองเสยทรพย รปทเหนมความเสอมไปแลว ภกษทงหลายจงดอตภาพอนอาดร ตอมานนเองทพระพทธเจาทรงตรวพระคาถาทวา

เธอจงดอตภาพ ทไมมความยงยน (และ) ความมนคง (อนกรรม) ท าใหวจตรแลว ม

การเปนแผล อนกระดก 300 ทอนยกขนแลว อนอาดร ทมหาชนครนคดแลวโดยมาก

ครนเมอเวลาจบพระธรรมเทศนาแลวนนบคคลทงหลายจ านวน 84,000 และภกษหนมรปนนกไดบรรลเปนโสดาบน

(ข.ธ.อ. (ไทย) 5/147-153) เนอเรองจากคมภรอรรถกถาธรรมทไดน ามาหยบยกขนเปนตวอยางน

เปรยบเสมอนสงสะทอนทางความคดใหแกคนในสงคมไทย เพอการด ารงชวตอยางสงบ ท าใหมโอกาสพฒนาคณภาพทางดานจตใจ เขาใจในความเปนธรรมชาตทเปนไป ไมวาจะเปนเรองของสภาวะทางดานจตใจ ความดงาม ความไมมนคง ความทกขตางๆ กอใหเกดประโยชนทดงามแกทงตอตวบคคลไปจนถงสงคมทมขนาดยอยและสงคมทมขนาดกวางออกไป ทงนในความเปนจรงแลวยงมกลมคนอกหลายกลมดวยกนทมกไมคอยสนใจค าสอนทางพระพทธศาสนาเพราะคดวาเปนเรองทไกลตวและเหนผลตอบแทนชา แตในความเปนจรงแลวค าสอนทางพระพทธศาสนาแทบจะแทรกซมการด ารงชวตของความเปนมนษยเสยดวยซ า เนองจากค าสอนทางพระพทธศาสนาทปรากฏในคมภรอรรถกถาธรรมบทนนประกอบไปดวยหลกธรรม ขอคด แนวปฏบต อนเปนการช แนะเสนอแนวทางอยางครอบคลมถงการใชชวตทงในดานทปฏบตดและดานทปฏบตไมด โดยไดแสดงใหเหนวาการปฏบตในดานทไมดผลจะเปนเชนใด และการปฏบตผลทออกมาจะเปนเชนใด โดยไมไดเปนการชดจงเพยงอยางเดยว แตคมภรอรรถกถาธรรมบทไดเสนอหรอมหนทางใหผอานไดเปนผเลอกทจะปฏบต และเนอหาโดยสวนใหญเปนเรองทใกลตวสามารถผานประสบการณตรงทงของตนเองและผอน แมเนอหาในคมภรจะผานการเวลามาอยางยาวนานแลวกตาม แตความเปนมนษยของมนษยยงคงวนเวยนอยเสมอและตลอดไป ตราบใดทมนษยยงไมเขาใจความเปนจรงของธรรมชาต ดงนนการ

66

ตระหนกถงเรองกรรมและการใหผลของกรรม ทงทเปนอกศลกรรมและกศลกรรมสามารถสงผลใหตวเรา สงคม ครอบครวไปจนถงสงคมโลกภายนอกสามารถอยกนไดอยางเขาใจกนและไมสรางความเกลยดชง เมอนนมนษยจงสามารถอยอยางเขาใจความเปนจรงของธรรมชาตได

3.1.5 ความส าคญของคมภรอรรถกถาธรรมบทในสงคมไทย เนอหาหรอเรองเลาทปรากฏในคมภรอรรถกถาธรรมมกโยงไปถงหลกธรรมค า

สอน คตธรรมหรอแงคดตางๆทมาจากทางพระพทธศาสนา เชน ในเรองกรรมและการใหผลของกรรม การปฏบตด ปฏบตชอบ การละเวนจากความชว การเพยรพยายามพฒนาศกยภาพ ซงดวยแงคดหรอคตธรรมตางๆทปรากฏในคมภรอรรถกถาธรรมบทน สนนษฐานวาความเชอของคนในสงคมไทยอาจจะไดรบอทธพลมาจากเนอหาทางคมภรอรรถกถาธรรมบท ทสงผลตอชวตประจ าวนทงในระดบบคคลและระดบสงคม อนมความคลายคลงกนเปนอยางมากไมวาจะเปนเรองธรรมเนยมปฏบตตางๆทปรากฏใหเหนอยในสงคมไทย ลวนแลวแตมพนฐานความเชอมาจากคตธรรมหรอแนวทางการปฏบตอนเปนค าสอนทางพระพทธศาสนาทปรากฏอยในคมภรอรรถกถาธรรมบท ซงสวนใหญเปนการยอมรบทไดรบการสบทอดตอกนมาหลายรน ไมวาจะเปนเรองการเปนบคคลวานอนสอนงาย (ข.อ.ธ. (ไทย) 4/1) การเปนบคคลผมความกตญญรคณ (ข.อ.ธ. (ไทย) 4/1) การเลอกคบหาแตกลยาณมตร (ข.อ.ธ. (ไทย) 4/14) การใชปญญาแกไขปญหาตางๆ (ข.อ.ธ. (ไทย) 4/152) การยอมรบความผดและการกลาวค าขอโทษ (ข.อ.ธ. (ไทย) 2/232-241) หรอแมกระทงการเสยสละทรพยสนสงของไปจนกระทงการยอมสละรางกาย (ข.อ.ธ. (ไทย) 4/190) เปนตน (กรมยทธศกษาทหารบก , 2538, น.300-323) ซงสงเหลานลวนแลวแตเปนการหลอหลอมความเปนคนในสงคมไทยทดงามใหสามารถอยรวมกนไดอยางสงบสข เหนอกเหนใจซงกนและกน แมในทางกลบกนคนในสงคมไทยปจจบนอาจเลอกทจะปฏบตในสงทตนเองเลอกมาแลว จนท าใหเกดการมองขามตอสงหลายๆอยางทดงามและทเคยไดปฏบตกนมาอยางชานาน

3.1.5.1 การถกใชเปนหลกสตรการเรยนการสอนพระปรยตธรรมแผนกบาล อยางไรกตามสามารถอธบายไดวาสงคมไทยไดรบการปลกฝงคานยม

ทางพระพทธศาสนาอนเนองมาจากเนอหาทางคมภรอรรถกถาธรรมบทเสยเปนสวนใหญ อาจเนองมาจากการทคณะสงฆไทยไดจดหลกสตรการเรยนการสอนพระปรยตธรรมแผนกบาล โดยใชคมภรอรรถกถาธรรมบทเปนต าราเรยน คอ ชนประโยค1ถงประโยค2 ไดบงคบใชคมภรธมมปทฏฐกถา ภาคท1ถง ภาคท 4 เปนหลกสตรวชาแปลมคธเปนไทย สวนชน ป.ธ.3 บงคบใชคมภรธมมปทฏฐกถา ภาคท 5 ถงภาคท8 เปนหลกสตรวชาแปลมคธเปนไทย ชน ป.ธ.4 บงคบใชคมภรธมมปทฏฐกถา ภาคท 1 เปนหลกสตรวชาแปลไทยเปนมคธ ในสวนของชน ป.ธ.5 บงคบใชคมภรธมมปทฏฐกถา ภาคท 2 ถงภาคท 4 เปนหลกสตรวชาแปลไทยเปนมคธ และสวนชน ป.ธ.6 บงคบใชคมภรธมมปทฏฐกถา

67

ภาคท 5 ถงภาคท 8 เปนหลกสตรวชาแปลไทยเปนมคธ (พระมหาอดม อภวฑฒโน(พลค า), 2554 น.155-156) ซงเมอภกษสงฆไดรบการศกษาจากคมภรอรรถกถาธรรมบทเปนหลกใหญ จงไดน ามาสบทอดหรอเผยแผคตธรรมค าสอนอนเนองมาจากเนอหาทางคมภรอรรถกถาธรรมแกพทธศาสนกชนทวไป และเมอพทธศาสนกชนไดรบการถายทอดเชนนน จงอาจสงผลใหโครงสรางทางสงคมหรอวถชวตคนในสงคมไดถกหลอหลอมความเปนพระพทธศาสนาพรอมกบการถายทอดปลกฝงจากรนสรนดงเชนจากปจจบน (แมชดวงพร ค าหอมกล, 2544, น. 84-86) เชนในเรองของพธกรรมและประเพณ ดงทรรศนะของพระมหาอรณ อรณธมโม ทวา

คมภรอรรถกถาธรรมบทเปนอกหนงคมภรทางพระพทธศาสนาทมอทธพลตอสงคมไทยเปนอยางมาก ไมวาจะเปนเรองจารตประเพณ พธกรรม หรอแมกระทงคตธรรมตางๆ และยงไดถกใชเปนต าราเรยนประกอบการเรยนการสอนภาษาบาลของพระภกษสามเณรครงในสมยสโขทยหรออยธยา จวบจนกระทงปจจบนคมภรอรรถกถาธรรมบทกไดถกจดไวในหลกสตรประโยคบาลสนามหลวงตงแตครงสมยกรงรตนโกสนทร (พระมหาอรณ อรณธมโม, 2544, น. 4-6)

ท าใหเปนทเขาใจไดวาคมภรอรรถกถาธรรมบทมความส าคญตอสงคมไทยไดอยางแทจรงทงทางตรงและทางออม อนเสมอนเปนการหลอหลอมและซมซบความเปนพระพทธศาสนา ดงจากทไดปรากฏในคมภรอรรถกถาธรรมบท

3.1.5.2 การสรางอทธพลทางประเพณและพธกรรม ในสวนความส าคญของคมภรอรรถกถาธรรมบทในสงคมไทยเรอง

ประเพณและพธกรรมนน สนนษฐานไดวาสงคมไทยอาจจะไดรบอทธพลมาจากทางคมภรอรรถกถาธรรมบทเปนสวนใหญ และมกไดรบการสบทอดปฏบตมาอยางยาวนานจวบจนกระทงปจจบน เนองจากมความคลายคลงกนทางเนอหาทปรากฏในคมภรอรรถกถาธรรมบท โดยในบางพธกรรมและประเพณยงคงไดรบการปฏบตสบเนองมาโดยตลอด เชน 1) พธแตงงาน 2) พธศพ 3) พธกรรมสะเดาะเคราะหตอดวงชะตา 4) พธบนบานตอสงศกดสทธ 5) พธท าบญใหคนปวย (พระมหาชมภ ไชยรบ, 2554, น. 28) 6) การถวายอาหารแกผทลวงลบไปแลว (แมชดวงพร ค าหอมกล , 2544, น.93-96) 7) การท าบญเลยงพระ 8) การกวนขาวทพย 9) การอทศสวนบญใหแกผทลวงลบไปแลว (พระวพฒน อตตเปโม(เอยมเปรมจต), 2553, น. 152-166) กลาวคอ

1. ในเรองพธแตงงาน ดงเชน ทปรากฏในคมภรอรรถกถาธรรมบท ภาคท 4 เรองขทรวนยเรวตเถระ ดงจากตอนหนงทวา

แมมารดาของพระสารบตรเถระนน ประสงคจะผกเรวตกมารผมอาย 7 ขวบเทานน ดวยเครองผกคอเรอน จงหมน

68

เดกหญงในตระกลทมชาตเสมอกน ก าหนดวนแลว ประดบตกแตงกมารแลว ไดพาไปสเรอนของญาตเดกหญง พรอมดวยบรวารเปนอนมาก. ล าดบนน เมอพวกญาตของเขาทง 2 ผท าการมงคลประชมกนแลว. พวกญาตใหเขาทง 2 จมมอลงในถาดน าแลว กลาวมงคลทงหลาย หวงความเจรญแกเดกหญง จงกลาววา ขอเจาจงเหนธรรมอนยายของเจาเหนแลว เจาจงเปนอยสนกาลนาน เหมอนยายนะ แม

(ข.ธ.อ. (ไทย) 4/117-131) 2. ในเรองพธศพ ดงเชน ทปรากฏในคมภรอรรถกถาธรรมบท ภาคท

1 เรองพระจลกาลและมหากาลเถระ ดงจากตอนหนงทวา ถาหมชนน าศพมาทง ดฉนจะยกขนสเรอนยอดอนดาด

ดวยผากมพล ท าสกการะดวยวตถทงหลาย มของหอมและระเบยบดอกไมเปนตนแลว จกท าการปลงศพ

(ข.ธ.อ. (ไทย) 1/91-104) 3. ในเรองพธกรรมสะเดาะเคราะหตอดวงชะตา ดงเชน ทปรากฏใน

คมภรอรรถกถาธรรมบท ภาคท 4 เรองอายวฒนกมาร ดงจากตอนหนงทวา พระศาสดา ถาทานพงอาจเพอท ามณฑปใกลประต

เรอนของตน ใหท าตงไวตรงกลางมณฑปนน แลวปอาสนะไว 8 หรอ 16 ทลอมรอบตงนน ใหสาวกของเรานงบนอาสนะเหลานน ใหท าพระปรตร 7 วนไมมระหวาง อนตรายของเดกนนพงเสอมไป ดวยอบายอยางน

และอกตอนหนงในเรองเดยวกนทวา ภกษเหลานนไปนงในมณฑปนน พราหมณสามภรรยา

ใหเดกนอนบนตงแลว ภกษทงหลายสวดพระปรตร 7 คน 7 วน ไมมระหวาง ในวนท 7 พระศาสดาเสดจมาเอง เมอพระศาสดานนเสดจไปแลว พวกเทวดาในจกรวาลทงสนประชมกนแลว

ดวยการปฏบตขางตนเหลานไดสงผลใหเดกมอายยนถง 120 ป ท าใหถกขนานนามดวยชอใหมวาอายวฒนกมาร ดงตอนหนงทวา

แมพระศาสดาไดทรงท าพระปรตรตลอดคนยนรง เมอ 7 วน ลวงแลว อวรทธยกษ”ไมไดเดก กในวนท 8 เมออรณพอขน

69

เทานน สองสามภรรยาน าเดกมาใหถวายบงคมพระศาสดา พระศาสดาตรสวา ขอเจาจงมอายยนเถด พราหมณ. 120 ป พราหมณ.

ล าดบนน 2 สามภรรยาขนานนามเดกนนวา “อายวฒนกมาร”

(ข.ธ.อ. (ไทย) 4/178-181) 4. ในเรองพธบนบานตอสงศกดสทธ ดงเชน ทปรากฏในคมภรอรรถ

กถาธรรมบท ภาคท 1 เรองพระจกขบาลเถระ ดงจากตอนหนงทวา ในกรงสาวตถ มกฎมพผหนงชอมหาสวรรณ เปนคนมง

ม มทรพยมาก มสมบตมาก (แต) ไมมบตร. วนหนงเขาไปสทาอาบน า อาบเสรจแลวกลบมา เหนตนไมใหญทเปนเจาไพรตนหนงมกงสมบรณ ในระหวาทางคดวา “ตนไมน จกมเทวดาผมศกดใหญสงอย”ดงนแลว จงใหช าระสวนภายใตแหงตนไมนนใหสะอาด ใหวงรว เกลยทราย ยกธงชยและธงปฏากขน แตงตนไมเจาไพรแลว ท าปรารถนา (คอบน) วา “ขาพเจาไดบตรหรอธดาแลว จกท าสกการะใหญถวายทาน”

(ข.ธ.อ. (ไทย) 1/3-34) 5. ในเรองพธท าบญใหคนปวย ดงเชน ทปรากฏในคมภรอรรถกถา

ธรรมบท ภาคท 1 เรองธมมกอบาสก ดงจากตอนหนงทวา โรคเกดขนแกเขา อายสงขารเสอมรอบแลว. เขาใคร

จะสดบธรรมจงสง (คน) ไปสส านกพระศาสดา ดวยกราบทล “ขอพระองคไดโปรดสงภกษ 8 รป หรอ 16 รป ประทานแกขาพเจาเถด.” พระศาสดา ทรงสงภกษทงหลายไป. ภกษเหลานน ไปแลวนงบนอาสนะทตบแตงไว ลอมเตยงของเขา อนเขากลาววา “ทานผเจรญ การเหนพระผเปนเจาทงหลาย จกเปนของอนกระผมไดโดยยาก, กระผมเปนผทพพลภาพ, ขอพระผเปนเจาทงหลาย จงสาธยายพระสตรๆหนง โปรดกระผมเถด”

(ข.ธ.อ. (ไทย) 1/173-178) 6. ในเรองการถวายอาหารแกผทลวงลบไปแลว ดงเชนทปรากฏใน

คมภรอรรถกถาธรรมบท ภาคท 2 เรองโสเรยยเถระ ดงจากตอนหนงทวา

70

ฝายสหายของนาง แมเทยวคนหาขางโนนและขางน กไมไดพบ. ชนทงปวงอาบเสรงแลวไดกลบไปส เรอน ; เมอชนทงหลายกลาวกนวา “เศรษฐบตรไปไหน? ” ชนทไปดวยจงตอบวา พวกผมเขาใจวา เขาจกอาบน ากลบมาแลว. ขณะนนมารดาและบดาของเขาคนดในทนนๆ เมอไมเหน จงรองไห ร าพน ไดถวายภตรเพอผตาย ดวยความส าคญวา ลกชายของเรา จกตายแลว

(ข.ธ.อ. (ไทย) 2/232-241) 7. ในเรองประเพณการท าบญเลยงพระ ดงเชนทปรากฏในคมภร

อรรถกถาธรรมบท ภาคท 5 เรองนางสรมา ดงจากตอนหนงทวา แนะแมทงหลาย พวกเธอรบบาตรแลวนมนตพระผ

เปนเจาใหนง ใหดมยาค ถวายของเคยว ในเวลาฉนภตจงบรรจภตใหเตมบาตรแลวถวายเถด

(ข.ธ.อ. (ไทย) 5/147-153) 8. ในเรองประเพณการกวนขาวทพย ดงเชนทปรากฏในคมภรอรรถ

กถาธรรมบท ภาคท 1 เรองสญชย ดงจากตอนหนงทวา ในวนวสาขบรณม เชาตร เสวยขาวปายาสซงนาง

สชาดาถวายแลว ทรงลอยถาดทองค าในแมน าเนรญชรา ใหสวนกลางวนลวงไปดวยสมาบตตางๆ ในราวปามหาวนรมฝงแมน าเนรญชรา

(ข.ธ.อ. (ไทย) 1/113-152) 9. การอทศสวนบญใหแกผทลวงลบไปแลว ดงเชนทปรากฏในคมภร

อรรถกถาธรรมบท ภาคท 1 เรองสญชย ดงจากตอนหนงทวา พระราชา ทรงนมนตภกษสงฆ มพระพทธเจาเปน

ประมข ถวายมหาทานในวนรงขนแลว ไดพระราชทานสวนบญวา “ขาแตพระองคผเจรญ ขอขาวน าอนเปนทพย จงส าเรจแกพวกเปรตเหลานน แตมหาทานน” ขาวน าอนเปนทพยเกดแลวแกเปตรเหลานน เชนนนเทยว

และอกตอนหนงทในเรองเดยวกนนไดแสดงใหเหนวาผมชวตอย สามารถอทศบญในสวนขาวของเครองใชใหแกผทลวงลบไปแลว ไมเพยงแตอาหารและน าดมเทานน ดงจากตอนหนงทวา

71

รงขนพระราชาถวายผาจวรทงหลาย แกภกษสงฆมพระพทธเจาเปนประมขแลว ทรงใหสวนบญวา “ขอผาอนเปนทพยทงหลายจงส าเรจแกเปรตทงหลาย แตจวรทานนเถด” ในขณะนนเองผาทพยเกดขนแกเปรตเหลานนแลว (ข.ธ.อ. (ไทย) 1/138-139)

จากขอมลขางตนเหลานสามารถประเมนไดวาคนในสงคมไทยไมมากกนอยทไดรบการถายทอดหรอปลกฝงพฤตกรรมจากรนสรนมาอยางยาวนานในเรองของคตความเชอ ธรรมเนยมประเพณปฏบต อนเนองมาจากคมภรอรรถกถาธรรมบททไดสงผลตอวถชวตตงแตวงแคบไปสวงกวาง ดงทรรศนะของพระวพฒน อตตเปโม (เอยมเปรมจต) ทอธบายวา สงคมไทยไดรบอทธพลจากคมภรอรรถกถาธรรมบททสงผลตอวถชวตในระดบสงคมตงแตระดบครอบครว ไปจนถงระดบประเทศชาต ไมวาจะเปนเรองอทธพลทางดานคตความเชอ ขนบธรรมเนยม ประเพณวฒนธรรม สถาปตยกรรม และศาสตรแขนงตางๆ (พระวพฒน อตตเปโม (เอยมเปรมจต), 2553, น.152-166) อยางไรกตามแมวาคนในสงคมไทยจะไดรบอทธพลเหลานมาจากคมภรอรรถกถาธรรมบทและไดปฏบตกนมาอยางยาวนานกจรง เพยงแตคนในสงคมไทยไมมากกนอยกลบไมคอยศกษาหรอรบรไดวาสงทตนไดปฏบตกนมาอยนนไดมาจากคมภรอรรถกถาธรรมบท หรอไดปรากฏแลวในคมภรอรรถกถาธรรมบทแมสงคมไทยจะไดชอวาเปนสงคมเมองพทธกตาม ดงนนแมวาสงคมไทยจะไมคอยรบรวาสงทไดปฏบตกนมาอยางยาวนานนนมความเกยวเนองหรอเกยวของกบทางพระพทธศาสนาเทาไหรนก แตการปลกฝงจตส านกเหลาน เปนการสรางความดงาม แสดงใหเหนถงความยดมนตอธรรมเนยมปฏบตทไดผานกาลเวลามาอยางยาวนาน จนท าใหสงคมไทยมความเปนเอกลกษณ มความเปนหนงเดยวกน แมธรรมเนยมปฏบตบางอยางไดเกดขนเพยงเฉพาะชวงเวลาเทศกาลหรองานส าคญกตาม และแนนอนวาคมภรอรรถกถาธรรมบทมความส าคญตอความเปนพระพทธศาสนาทงตอพทธบรษท4 รวมไปจนถงพทธศาสนกชนทงหมด (พระมหาอดม อภวฑฒโน(พลค า), 2554, น. 165) 3.2 การสอนธรรมตามหลกพระพทธศาสนาของอนศาสนาจารยกองทพบก

จากบทบาทของอนศาสนาจารยทกลาวมาแลวในบททสอง ถอไดวาอนศาสนาจารยกองทพบกมความส าคญทงตอนายทหาร พลทหาร และครอบครวของเหลาก าลงพล จงท าใหอนศาสนาจารยมชอเสยงและเปนทรจกกนในสงคมหนวยงานทหารอยางแพรหลาย นอกจากนนแลวอนศาสนาจารยยงไดเปนทรจกกนไปจนถงสงคมนอกหนวยงานทหารเฉกเชนปจจบนเชนกน โดยไมวาจะเปนองคกรศาสนา รฐวสาหกจ วด โรงเรยน ทงทเปนภาครฐและเอกชนลวนแลวแตมเสยงตอบรบ

72

ในทางทดอยางลนหลาม ทงนอาจดวยเพราะรปแบบหลกของอนศาสนาจารย คอการเปนผทมบทบาทในการเปนผใหความรดานพระพทธศาสนา สรางขวญและก าลงใจ คอยขดเกลาหลอหลอมจตใจใหออนโยนไมกาวราว เพอใหบคคลทงหลายไดกลายเปนบคคลทวางายแตมปญญาในการใชเหตและผล เปนบคคลอนเปนทรกของทกคน เปยมไปดวยความเออเฟอ ดวยการใชธรรมะเปนเครองมอหลกในการเชอมกนระหวางตนเองกบบคคลอน โดยอนศาสนาจารยน าบคคลทกชนชนมงเขาหาธรรมเปนหลกส าคญเพอกอใหเกดประโยชนตอหลายฝาย และมบทบาทในการเปนผ ใชค าสอนทางพระพทธศาสนาทปรากฏในคมภรอรรถกถาธรรมบทแกบคคลตางๆ ซงในทนตองขอกลาวกอนวา อนศาสนาจารยมบทบาทหนาทหลกหรอภารกจหลก คอการท าภารกจหนาทในหนวยงานทหารโดยมภารกจหลกหรอหนาทโดยตรงในการอบรมศลธรรม จรยธรรม และวฒนธรรมทหาร

อยางไรกตามการจะเปนก าลงพลทดในหนวยงานทหารและเปนพลเมองทดในสงคมไทยไดนน การถกขดเกลาใหเปนบคคลทมคณธรรมหรอคณงามความด กเปนสงทไมสามารถละเลยหรอถกมองขามไปได ซงส าหรบหนวยงานทหารนนถอวาการมคณธรรมทดของเหลาก าลงพลสามารถสรางความเชอมน สรางเกยรตศกดศรไมเพยงแตสงคมในหนวยงานทหารหรอผรวมงานเทานน แตเปนการสะทอนไปถงสงคมภายนอก คอ ประชาชน จนรวมไปถงชาตบานเมอง ซงการเปนบคคลผมคณธรรมของหนวยงานทหารนน กองทพบกกไดยกบทบาทหนาทในการปลกฝงและสรางคณธรรมหรอคณงามความดแกทหารนใหแกอนศาสนาจารยกองทพบกเปนผรบผดชอบในสวนน เพอสรางความนาเชอถอและสามารถเปนทพงใหแกชาตและประชาชนไดจรง ดงนนกองทพบกจงไดใหความส าคญตออนศาสนาจารยเปนอยางมาก เพราะอนศาสนาจารยเปนผทท าหนาทสงเสรมธรรมเนยมหรอแบบอยางใหถกตองเหมาะสมตามอยางวฒนธรรมของทหาร เชน การแสดงความเคารพ การออนนอม การใหเกยรตซงกนและกน การซอสตย การมระเบยบเรยบรอย และการเปนผทเหนประโยชนตอตนเอง ผอน และสงคม

ซงอนศาสนาจารยจะเปนผทมาเตมเตมความเปนทหารในเรอง “คณธรรม” ในการด ารงชวตตามแบบอยางทหาร(คณคาของการเปนทหาร)และแบบอยางของบคคลทดงามในสงคม(คณคาของความเปนคน) ทงนเพราะทหารจ าตองเปนแบบอยางทดทงแกประชาชน สงคม และโลกภายนอกหนวยงานทหาร (ในหนวยงานและนอกหนวยงาน) ดงนนภาพรวมทสงางาม การครองตน ครองคน ครองงานภายใตหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนาทด จะคอยเปนภาพสะทอนใหเหนวาทหารไดรบการฝกฝนไมเพยงแตทางดานรางกายเทานน แตทหารยงไดรบการฝกฝนทางดานจตใจจากอนศาสนาจารยเชนกน ซงการไดรบการฝกฝนขดเกลา การพฒนาตนทงทางรางกายและทางจตใจของเหลาทหารอยางสมบรณจนสงางามจะกลายเปนภาพย าเตอนใหเหลาก าลงพลไดซมซบและรบรถง

73

คณคาของการเปนทหาร และเปนภาพทสะทอนไปสสายตาประชาชนรวมไปจนถงโลกภายนอกหนวยงานทหาร เปนการสรางความเชอมน นบถอ ย าเกรง

จากขอมลขางตนนนนาจะเปนการสะทอนถงความคดในเรองการปฏบตตนเปนตนแบบของอนศาสนาจารย เนองจากอนศาสนาจารยไดขนชอวาเปนอาจารยทไดรบการเคารพยกยองนบถอจากนายทหาร ดงนนผศกษาเชอวาอนศาสนาจารยจ าเปนทจะตองรกษาภาพลกษณของตนเองไวอยางเขมขน เนองจากต าแหนงอนศาสนาจารยมความเกยวของกบพระพทธศาสนาอยางใกลชด ซงหากไดประพฤตปฏบตตนทไมถกตองหรอไมสมควรแลวนน คาดวานาจะมแนวโนมสงผลเสยตอตนเองมากทสด เนองจากการยงเกยวทางดานศาสนามกเปนเรองทออนไหวงาย ดงนนหากประพฤตปฏบตตนเปนเปานงทเนา ความเปราะบางทางดานอารมณหรอความคดของบคคลทรบรถงพฤตกรรมทไมเหมาะสมเหลานนยอมกลบมาท าลายตนเองไดทกเมอ (อนศาสนาจารย) ดงนนการเปนบคคลทมบทบาทหนาท ในการสอนธรรมและเร องคณงามความดแกบคคลเหล า อนของอนศาสนาจารยกองทพบกนน จ าเปนทจะตองแสดงตนเปนแบบอยางหรอเปนตนแบบทดงาม เพอเปนการตอกย าถงภาพลกษณของผเผยแผธรรมอยางทตนเองไดพร าสอนผอน สงเหลานถอไดวาเปนเรองทส าคญและควรแกการกระท าอยางยงของอนศาสนาจารย

3.2.1 การแสดงตนเปนแบบอยางของอนศาสนาจารย เพอการมภาพลกษณทดงามส าหรบผเผยแผธรรมสผอนในรปแบบนายทหาร

ดงนนอนศาสนาจารยทกนายจงตองปฏบตตนตามอยางวนยของอนศาสนาจารยทไดปฏบตสบทอดกนมาอยางยาวนาน จงไมใชสงทอนศาสนาจารยจะสามารถละเลยไปได ซงขอปฏบตหรอวนยของอนศาสนาจารยไดประกาศขนใชในวนท 17 เมษายน พ.ศ. 2501 โดยคณะอนศาสนาจารยจ านวนทงหมด 44 นาย ทลงมตในทประชมใหญครบคณะเหนชอบใหประกาศใช “วนยของอนศาสนาจารย” ขนเพอใหอนศาสนาจารยผทท าหนาทสอนและอบรมศลธรรม สามารถประพฤตตนเปนแบบอยางใหเหมาะสมคควรแกการเปนอนศาสนาจารย และเพอรกษาศกดศรของอนศาสนาจารยใหด ารงอยและใหสมกบเปนผทไดรบความไววางใจในการอบรมศลธรรมจรรยาแกทหาร (กรมยทธศกษาทหารบก, 2538, น. 132-135) และในวนท 18 พฤศจกายน พ.ศ. 2556 ไดมการเปลยนแปลงวน ยหรอจรรยาบรรณของอนศาสนาจารย ตามระเบยบกรมยทธศกษาทหารบก วาดวยจรรยาบรรณอนศาสนาจารย กลาวคอ

1. การรกษาศล 5 เปนสงทส าคญยงของเหลาอนศาสนาจารยทพงควรปฏบต 2. ธรรมของสตบรษและกศลกรรมบถสบเปนสงทเหลาอนศาสนาจารยตอง

พงรกษาและพงปฏบต

74

3. การมภรรยาเพยงคนเดยว และการเลยงดครอบครวของตนเองโดยชอบธรรมเปนสงทเหลาอนศาสนาจารยทกนายพงควรปฏบต

4. การไมเขาไปยงเกยวกบบอนการพนน สงเสพตด การขายบรการทางเพศทกชนด ทกรปแบบ เปนสงทอนศาสนาจารยทกนายพงควรปฏบต

5. อนศาสนาจารยไมพงควรประกอบมจฉาชพ หรอกจกรรมทบคคลอนทวไปสามารถต าหนตเตยนได หรอทพจารณาวาเปนสงทไมถกตอง ไมสมควร แกอนศาสนาจารยจะพงปฏบต

6. การวงเตนหรอรองขอใหบคคลอนผมอ านาจภายนอกสายวทยาการอนศาสนาจารยชวยโยกยาย หรอยบยงการโยกยายตน เปนสงทอนศาสนาจารยทกนายไมพงควรปฏบต

7. การพกอาวธทกประเภท ทกชนด ในขณะปฏบตหนาท เปนส งทอนศาสนาจารยไมพงปฏบต เวนแตไดรบการแตงตงใหปฏบตหนาทในต าแหนงพเศษ

8. อนศาสนาจารยตองสนบสนนคณะสงฆ ไมประพฤตตนเปนปฏปกษตอคณะสงฆนกายใดนกายหนง และเคารพเชดชโดยสม าเสมอกน

9. การเขารวมพรรคการเมอง หรอการยงเกยวทางการเมองเปนสงทอนศาสนาจารยไมพงควรปฏบต เพอความเปนกลางในการปฏบตหนาท

10. อนศาสนาจารยไมพงตอยมวย เตนร า แตงแฟนซ ออกปรากฏตวตอสายตาผอนในฐานะผแสดงในงานรนเรงตางๆ และไมพงรองเพลงโชวตอทสาธารณะแบบนกรอง ยกเวนการรองเพลงสอธรรมะและเทดทนสถาบนชาต ศาสนา พระมหากษตรย แตพงสงวรระวงใหมความเหมาะสมในฐานะของอนศาสนาจารย

11. อนศาสนาจารยตองแตงกายสภาพ ถกระเบยบ ถกกาละเทศะทสภาพชนพงปฏบต (กองพฒนาหลกนยม ศนยพฒนาหลกนยมและยทธศาสตร กรมยทธศกษาทหารบก, 2556, น. 80-81)

จากขอความขางตนนนไดแสดงใหเหนวา การทจะสามารถอบรมสงสอนผอนใหสามารถบรรลความตงหวง หรอเปาหมายทตงไวเพอกอใหเกดประสทธภาพไดนน การแสดงตนหรอการปฏบตตนเปนตวอยางทด ไดกลายเปนปจจยหลกทปรากฏอยในระวางกระบวนการเรยนการสอนหรอการบรรยายธรรมแทบทกครง ดงนนการจะเปนผอบรมสงสอนผอนใหปฏบตตามสงทตนไดกลาวสงสอนไวนน ผสอน(ในทนคอ อนศาสนาจารย) จ าตองเปนแบบอยางทดงามทงในดานการน าค าสอนมาใช ปฏบตใหเหนจรง หรอแมกระทงการมแนวทางการใชทครอบคลมทงดานการครองตน ครองคน ครองงาน เพอใหเกดความนานบถอเลอมใส สรางความเชอมนและความนาเชอถอตอผอนทงใน

75

หนวยงานทหาร และนอกหนวยงานทหาร หรอแมกระท งในหนวยงานอนศาสนาจารยตออนศาสนาจารยผรวมงานดวยกนเองเชนกน ดงจกเหนไดจากทรรศนะของ พนเอก อครช กรตธรรมกฤต อนศาสนาจารยโรงเรยนนายรอยพระจลจอมเกลา ทวา “อนศาสนาจารยทกคนควรมความกตญญรจกบญคณของผมอปการคณตอตน ความประพฤต กรยามารยาทในการปรากฏตวตอสาธารณชนตองสงางาม ไมควรเปนคนเหนอามสสนจาง นนทาวารายคนอนทงในทลบและทแจง หรอซ าเตมคนทก าลงเดนทางผด เปนตน” (บญยง ศรสมพงษ, 2549, น. 61)

ซงจากการเปนผทสามารถครองตน ครองคน ครองงาน ไดอยางดงามของอนศาสนาจารยทกทานทไดปฏบตกนมาอยางยาวนานนบตงแตปพ.ศ. 2501 จวบจนกระทงปจจบนน ไดสะทอนใหคนในสงคมไทยบางกลม โดยเฉพาะสงคมทหารไดเหนวาอนศาสนาจารย คอผทปฏบตด ปฏบตชอบ และปฏบตตนตามอยางพระธรรมค าสงสอนของพระพทธเจาไดจรงตลอดมา จงท าใหมทรรศนะบางอยางทสะทอนใหคนในสงคมรบรวา อนศาสนาจารยคอบคคลทสบทอดค าสอนจากพระพทธศาสนาและสามารถปฏบตตนไดจรงอยางไมผดเพยน ดงทรรศนะของ พล.อ.อดล อบล อดตเจากรมยทธศกษาทหารบก ทวา

ต งแตผมรบราชการทหารมา ผมเจอแตอนศาสนาจารยท ดๆ ไม เคยเจออนศาสนาจารยทานไหนไมด และผมจะเรยกอนศาสนาจารยวา “อาจารย” ตลอด เพราะฉะนนในฐานะทเปนอนศาสนาจารย ตองประพฤตตนเปนคนด เพอเปนแบบอยางทด ใหแกก าล งพล และเปนทยดเหนยวของผบ งคบบญชา และผใตบงคบบญชา ใหสมทเรยกวาอาจารย และใหยดถออนศาสนาจารยรนพๆเปนแบบอยาง (พระมหาทองสข สจตโต, 2553, น. 107)

ทรรศนะเชนนสามารถสะทอนใหเหนไดเปนอยางดวา การปฏบตด ปฏบตชอบตามแบบอยางพระธรรมค าสงสอนของพทธเจาทอนศาสนาจารยไดเปนผน าแนวทางค าสอนจากคมภรทางพระพทธศาสนาเหลานนมาประยกตใชกบตนเองเพอกอใหเกดผลทดไดจรง และสามารถเปนแบบอยางการน าปฏบต การมความประพฤตทนานบถอ ตลอดจนการสงสอนผอนโดยใหเขากบสถานการณบานเมองตางๆโดยสอดแทรกหลกธรรมเขารวม ไดสงผลสะทอนใหอนศาสนาจารยเปนผมภาพลกษณทสงางาม นายกยอง นบถอตงแตครงอดตจวบจนกระทงปจจบน

3.2.2 การประยกตใชหลกการสอนหรอวธการสอนตามหลกพระพทธศาสนา อนศาสนาจารยกองทพบกมภารกจหลกในการบรรยายอบรมสงสอนปลกฝง

ศลธรรม วฒนธรรม และพฒนาจรยธรรม ใหแกขาราชการทหารและครอบครวทหาร ซงการเปนผสอนทดไดนนอนศาสนาจารยจ าเปนตองปฏบตตนเปนแบบอยางทดงาม ซงไมเพยงแตการเปนตนแบบดดงามเพยงเทานน อนศาสนาจารยจ าเปนตองมเทคนคหรอการสอนทดดวยเชนกน การท า

76

ภารกจหลกเหลานของอนศาสนาจารยมกมวธการสอนการบรรยายอบรมอยหลายวธดวยกน เชน การบรรยายหรอการอบรมศลธรรม การบรรยายเชงวชาการ การบรรยายแบบสนทนาธรรม และการบรรยายแบบตงปญหาถาม (บญยง ศรสมพงษ, 2549, น. 68) แมวาวธการสอนของอนศาสนาจารยทไดหยบยกขนมาแสดงใหเหนนนมอยหลายวธดวยกน แตทายทสดแลวอนศาสนาจารยมกประยกตใชคมภรอรรถกถาธรรมบท ยกนทานชาดก นทานธรรมบท ควบคไปกบการสอนหลายรปแบบของอนศาสนาจารย โดยอนศาสนาจารยจะเปนผทมแนวทางการสอนของตนเองอยางเปนเอกลกษณ เชน การมแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบททมกสอดแทรกหลกธรรมทางพระพทธศาสนาในการบรรยายอบรมเพอสรางอรรถรสใหแกในหนวยงานทหาร เชน ครอบครวทหาร ทหารทวไป ผน าทหาร ผบงคบบญชา และนอกหนวยงานทหารในแตละครง เพอสรางความเขาใจไดถงขดสดโดยผานประสบการณตรงของผฟง

ดงนนจกเหนไดวาในการบรรยายธรรมหรอการเรยนการสอนในแตละครงของอนศาสนาจารยมกมการสอดแทรกหลกธรรมค าสอนทางคมภรทส าคญทางพระพทธศาสนาไวดวยทกครง นอกจากอนศาสนาจารยเปนผทมแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของตนเองแลวนน อนศาสนาจารยยงเปนผทไดมการประยกตใชหลกการสอนหรอวธการสอนตามแบบอยางพระพทธเจาในการปฏบตภารกจหนาทหลกของตนดวยทกครงเชนกน (บญยง ศรสมพงษ, 2549, น. 38)

3.2.2.1 การใชหลกเทศนาวธ 4 ประการ หลกการสอนทอนศาสนาจารยน ามาประยกตใช คอ เทศนาวธ 4

ประกอบไปดวย 1) สนทสสนา 2) สมาทปนา 3) สมตเตชนา 4) สมปหงสนา (พระพรหมคณาภรณ(ป.อ.ปยตโต), 2553, น. 134) ดงจากท พ.อ.ปน มทกนต กลาววา “นกบรรยายธรรม จะตองพดตามธรรม โดยมวธหลกทดทสดคอการใชวธของพระพทธเจา” โดยพ.อ.ปน มทกนต ไดกลาวอธบายวาการบรรยายธรรมในแตละครงดวยการมหลกการทง 4 นนไดรบความนยมจงใจผฟง เนองจากเปนหลกการหรอเทคนคทส าคญในการเปนนกพดธรรม ซงตางตองประกอบไปดวย การท าใหแจมแจงชดเจน การท าใหอยากท าตาม การท าใหกลาหาญ การท าใหราเรงแจมใส กลาวคอ (ส านกพมพดวงแกว, 2537, น. 168-175)

1. ในการบรรยายอบรมธรรมอนศาสนาจารยไดมการสอนแบบแจมแจง (สนทสสนา) คอ อนศาสนาจารยไดบรรยายหรออธบายค าสอนหรอสงทตองการสอไดอยางเขาใจ ชดเจน กระจาง โดยจะตองมการขยายความ ยกการอปมาอปไมย ยกอทาหรณ หรอแมกระทงการใชอปกรณประกอบการบรรยายในบางครง (ส านกพมพดวงแกว, 2537, น. 168-175)

77

2. ในการบรรยายอบรมธรรมอนศาสนาจารยไดมการสอนแบบจงใจ (สมาทปนา) คอ อนศาสนาจารยไดมการบรรยายหรอสอนจงใจใหเหนจรง เชน ใหเหนถงคณคาความส าคญของความด สงทดงามทควรคาแกการน าไปปฏบตฝกฝน จนคลอยตามและน าไปปฏบต

3. ในการบรรยายอบรมธรรมอนศาสนาจารยไดมการสอนแบบกลาหาญ (สมตเตชนา) คอ อนศาสนาจารยไดมการสอนแบบเราใจ หรอกระตนใหเกดความกลาหาญ อตสาหะ กระตอรอรน สรางก าลงใจตอการปฏบต ไมใหเกดความหวนไหวตออปสรรคทงปวง เชน ความกลว ความงวง ทจะตองเผชญ

4. ในการบรรยายอบรมธรรมอนศาสนาจารยไดมการสอนแบบราเรง (สมปหงสนา) คอ อนศาสนาจารยไดมการสอนใหผฟงเกดความราเรง เบกบานใจ ไมเบอหนาย พรอมชใหมองเหนประโยชนทตนจะไดรบจากการน าไปปฏบต (ว.มหา (ไทย) 2/515/39)

เหตทอนศาสนาจารยนยมใชหลกการสอน หรอทเรยกวาเทศนาวธ 4 ตามอยางพระพทธเจานนเพราะเหลาอนศาสนาจารยทกทานลวนแลวแตเคยเปนผบวชเรยนทางพระพทธศาสนามาอยางยาวนาน หรอแมแตกระทงส าเรจการศกษาปรญญาพทธศาสตรบณฑต หรอศาสนศาสตรบณฑตมาแลวด วยกนทงสน ดงนนอนศาสนาจารยทกทานจงไดน าความรความสามารถทางพระพทธศาสนาทตนมมาประยกตใชใหเกดประโยชนสงสดทงตอตนเองและตอผอน ซงนนกลายเปนหลกประกนคณภาพไดวาอนศาสนาจารยทกทานลวนแลวแตเปนผทมความร ความสามารถทางพระพทธศาสนาไดอยางดเยยม เปนต าแหนงทมประสทธภาพในดานการางานทางพระพทธศาสนา โดยสามารถสบทอดหลกค าสอนทางพระพทธศาสนาและเผยแผพระพทธศาสนาไดอยางถกวธ ถกตองและไมบดเบอนค าสอนทางพระพทธศาสนา ดงนนจงกลาวไดวาอนศาสนาจารยเปนบคคลทมความเชยวชาญทางพระพทธศาสนาและเปนทไดรบความไววางใจทางพระพทธศาสนาจากหนวยงานทหารและนอกหนวยงานทหาร ดงท พนเอก อครช กรตธรรมกฤต กลาวไววา

อนศาสนาจารยกคอบคคลธรรมดาเพยงแต เคยบวชเรยนมาแลว เทานน อนศาสนาจารยท าหนาทคลายนายแพทยในการเยยวยารกษาคนไขทเปนโรคทางใจ ดงนนอนศาสนาจารยจงควรตระหนกและส านกอยเสมอวาเราคอบคคลทไดรบเกยรตจากขาราชการและครอบครวทหารพอสมควร (บญยง ศรสมพงษ, 2549, น. 61)

3.2.2.2 การใชหลกการสอน 7 ประการ จกเหนไดวาอนศาสนาจารยสามารถครองใจผอนไดดวยการมแนวทาง

ปฏบตตามค าสอนทางพระพทธศาสนา ตงแตครงทตนบวชเรยน จนปจจบนอนศาสนาจารยยงคงมแนวทางปฏบตตามค าสอนทางพระพทธศาสนาเรอยมา แมวาการปฏบตเมอครงอดตกบปจจบนจะอย

78

ในคนละสถานะ แตเปนทแนนอนวาอนศาสนาจารยทมลกษณะใกลเคยงกบพระสงฆยงคงใชความรความสามารถทางพระพทธศาสนานเผยแผหลกธรรมค าสอนใหแกผอน ซงในการอบรมสอนธรรมหรอการเผยแผธรรมในแตละครงของอนศาสนาจารยทกนาย ทงดานการประพฤตปฏบตตน การเผยแผพระธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนา แนวทางการใชค าสอนตางๆ ลวนแลวแตมพระพทธเจาเปนบรมครทางศาสนาสงสดดวยกนทงสน ดวยเหตนเองทสงผลใหอนศาสนาจารยจงมกปฏบตตนเปนผสอนทดมประสทธภาพ สามารถเขาใจผเรยนหรอผฟงบรรยายไดเปนอยางด และสงผลใหผฟงเก ดประสทธภาพตอตนเองไดจรง โดยอนศาสนาจารยไดปฏบตตนตามแบบอยางการสอนของพระพทธเจา แบงออกเปน 7 ขอ ดวยกน คอ 1) การสอนสงทเขาใจงายไปหาสงทเขาใจยาก 2) สอนเนอหาทลมลกไปตามล าดบ 3) สอนดวยของจรง 4) สอนตรงตามเนอหา 5) สอนมเหตผล 6) สอนเทาทจ าเปนจะตองร 7) สอนสงทมความหมายและเปนประโยชนแกบคคล (บญยง ศรสมพงษ , 2549, น. 40-41) กลาวคอ

1. สอนสงทเขาใจงายไปหาสงทเขาใจยาก คอ เปนการสอนดวยการไลล าดบจากสงทเขาใจไดอยางงายดาย ไปหาสงทเขาใจยาก หรอทยงไมเขาใจ

2. สอนเนอหาทลมลกไปตามล าดบ คอ เปนการสอนอยางเปนขนเปนตอนตามล าดบ โดยไมสอนขามขนตอน ขามล าดบ หรอเปลยนหวขอเนอหาไปมา

3. สอนดวยของจรง คอ เปนการสอนทสามารถแสดงใหเหนดวยของจรงได โดยฝงตรงขามมความเขาใจผานประสาทสมผสทง 6 ผานประสบการณตรง

4. สอนตรงตามเนอหา คอ เปนการสอนอยางตรงไปตรงมาตามเนอหา โดยไมมการพดอธบายอยางวกวน หรอนอกเรองจนไมสามารถจบตนชนปลายได

5. สอนมเหตผล คอ เปนการสอนทผสอนพจารณาแลววาเรองทจะสอนนนมเหตและผลจรง โดยผฟงสามารถทจะพจารณาตามและเหนจรงสอดคลองตามอยางทสอนไดอยางมเหตผลดวยเชนกน

6. สอนเทาทจ าเปนจะตองร คอ เปนการสอนทผสอนไดเลอกสอนเพยงเฉพาะเนอหาความรอยางจ ากดเทาทผฟงควรจะตองรบรเทานน โดยไมมเนอหาอนใดปะปน

7. สอนสงทมความหมายและเปนประโยชนแกบคคล คอ เปนการสอนเฉพาะสงทมประโยชนเทานน และทเหนวามความส าคญ มความหมายอยางแทจรงตอผฟง (ม.ม. (ไทย) 13/86/88)

ดงนนจงกลาวไดวาอนศาสนาจารยเปนผทยดถอคณสมบตในการสอนของพระพทธเจา โดยไดน ามาประยกตใชเปนแบบอยางหรอน าเอาพระพทธเจาเสมอนเปนตนแบบทงดานการประพฤตปฏบตตอตนเอง ผอน การเผยแผสงสอนบรรยายอบรมธรรมผอน การน าแนวทางค า

79

สอนทางพระพทธศาสนามาใช เปนตน ซงไมวาจะเปนเรองการสอนทไดกลาวมาแลวขางตน หรอคณสมบตของพระพทธเจาทไดกลาวถงมาแลวขางตนนน ลวนแลวแตเปนการสบตอและถายทอดความเปนพระพทธศาสนาไมใหเลอนหายไปจากสงคมไทยและสงคมโลก คณประโยชนทเกดขนจากพระพทธเจานบวาเปนสงทยงใหญสามารถสรางประโยชนใหแกผทแสวงหาความหลดพน ความดงามไดจรง ซงจากการทพระพทธเจาไดทรงสอนสงทเปนจรงและเปนประโยชนตอบคคลอนทงหลายทงปวง ดวยเพราะตวของพระพทธเจาเองททรงเขาใจอยางถองแทในสงทพระองคไดทรงสอนตอผอนอยางถองแทสมบรณ ทรงสอนดวยความเมตตา กรณา มทตา อเบกขา ตามหลกพรหมวหาร 4 (พระพรหมคณาภรณ(ป.อ.ยตโต), 2553, น. 124) ทรงมงใหประโยชนโดยตรงทเปนของจรงแกผรบทพรอมปฏบตตามโดยไมคาดหวงหรอมงหวงผลตอบแทนใดๆทกรปแบบ ทรงเปนผทสามารถปฏบตตามค าสอนของตนเองอยางไมขาดตกบกพรอง และสามารถปฏบตตนตามไดจรงตามอยางทพระองค ไดพร าสอนผอน ดวยการเปนแบบอยางหรอตนแบบทด ดวยเหตนเองทพระองคทรงไดรบการยกยองวาเปนบคคลผทมบคลกภาพทสามารถโนมนาวหรอจงใจผอน สรางความเบกบาน ความกระจางทางจตวญญาณใหแกผอน ดวยการมหลกการสอนและวธการสอนทดเยยม ซงสามารถท าใหเขาถงบคคลทกชนชนทกความเชอไดจรง

3.2.3 หลกธรรมทางพระพทธศาสนาทอนศาสนาจารยกองทพบกน ามาใช อย า ง ไรก ตามในส วนของหลกการสอน หรอว ธ ก ารสอนตามหล ก

พระพทธศาสนาทกลาวไปแลวขางตน จะประสบความส าเรจและเกดประโยชนไดจรงทงตอในหนวยงานทหาร เชน ก าลงพล ผน าทหาร ครอบครวก าลงพล และนอกหนวยงานทหารนน ในทนอนศาสนาจารยจะตองเปนผทน าความรความสามารถทตนมน าออกมาใชใหอยางเตมประสทธภาพ การมแนวทางการสอน ศลปะในการใช ศลปะในการสอน การประยกต ใช หรอแมกระทงการมแนวทางการใชหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนาของพระพทธเจามาประยกตใชในการบรรยายอบรมศลธรรม จรยธรรม และวฒนธรรมในแตละครง เปนสงทจ าเปนและส าคญยง ควบคกบศาสตรสมยใหมดวยเชนกน ดงนนการทจะสามารถถายทอดเผยแผค าสอนทางพระพทธศาสนาใหออกมาไดอยางสมบรณและเกดประโยชนไดจรงนน ตองอาศยความช านาญทงทางโลกและทางธรรม ความจงรกภกด ความอตสาหะอยางสง ทงนซงเปนททราบกนดวาหลกธรรมทางพระพทธศาสนามอยหลายประการดวยกน การวางแนวทางการใชค าสอนตางๆจากคมภรทางพระพทธศาสนาจงเปนเร องทส าคญ อนศาสนาจารยจงเลอกสอนหลกธรรมทมความแตกตางกนไปบางตามแตละความเหมาะสมหรอบรบทของกลมบคคลทเขารบฟงการบรรยายอบรมดวยเชนกน

80

3.2.3.1 หลกธรรมทน ามาบรรยายแกผน าทหาร โดยสวนใหญแลวอนศาสนาจารยมกมแนวทางการใชค าสอนจาก

คมภรทางพระพทธศาสนาดวยการประยกตใชหลกธรรมค าสอนของพระพทธเจาใหสอดคลองกบการปฏบตหนาททางราชการทงตอตนเองและตอผอน รวมไปจนถงเรองการด าเนนชวตสวนตวของทหาร ตวอยางเชน อนศาสนาจารยไดเลงเหนวาผน าทหาร หรอผบงคบบญชาการ พงเปนบคคลผท มความบรสทธ ยตธรรม เทยงตรง ใสสะอาด และสามารถเปนแบบอยางทดใหแกก าลงพลและในหนวยงานทหาร พรอมกนนผบงคบบญชาทปฏบตดทงในหนวยงานทหาร และนอกหนวยงานทหาร สามารถเปนตวอยางทดโดยสะทอนใหเหนถงความนาเชอถอ เปนผมระเบยบ วนย และเปนผสรางเกยรตชอเสยงใหแกหนวยงานทหาร ดงนนการขาดตกบกพรองในดานการประพฤตปฏบตทดงาม หรอการมหลกธรรมประจ าใจทดงามของผน าทหาร จงไมสามารถละเลยหรอขาดตกบกพรองได ผน าทหารจ าเปนตองมหลกธรรมในการครองตน ครองคน ครองงาน เพอเปนแบบอยางใหแกก าลงพลทงหลาย และเปนภาพตนแบบทดไปสายตาประชาชน อนศาสนาจารยจงเปนบคคลผทมอบคต หรอหลกธรรมทางพระพทธศาสนาโดยทผน าทหารสามารถประยกตใชใหสอดคลองแกตนเองใหเหนผลไดจรง ทงนหลกธรรมค าสอนจากคมภรทางพระพทธศาสนาทอนศาสนาจารยไดเลอกน ามาประยกตใชสอนหรอเผยแผใหแกผน าทหารนนมอยหลายประการดวยกนดงจากทปรากฏอย ในหนงสอคมอการอนศาสนาจารยกองทพบก เชนค าสอนเรองโลกบาลธรรม 2 อปรหานยธรรม 7 สาราณยธรรม 6 พรหมวหาร 4 สงคหวตถ 4 อคต 4 และทศพธราชธรรม 10 (กองอนศาสนาจารยกรมยทธศกษาทหารบก, 2548, น. 51-99) โดยจกอธบายไปตามล าดบ ดงน

ทงนในสวนหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนาเรอง “โลกบาลธรรม 2” หรอทเรยกอกชอหนงวา ธรรมคมครองโลก 2 ทอนศาสนาจารยไดเลอกเผยแผใหแกผน าทหารไวใหสามารถปฏบตตามไดจรงนน อธบายไดวา คอ หลกธรรมทางพระพทธศาสนาทปรากฏมอยสองประการดวยกน เพอใหผน าทหารหรอผบงคบบญชาไดมแนวทางในการปฏบตตอตนเอง อนเปนการเสรมสรางภาพลกษณอยางดงาม พรอมชวยสงเสรมกระตนภาพลกษณทบรสทธ ยตธรรม ขาวสะอาด ซงหลกธรรมในสวนนสามารถเปนการสรางพลงอ านาจใหแกผน าทหารหรอผบงคบบญชาทพรอมปฏบตตามหลกค าสอนไดจรง โดยค าสอนทางพระพทธศาสนาเรองโลกบาลธรรม 2 อนศาสนาจารยไดมงสอนใหผน าทหารหรอผบงคบบญชาม 1) หร และ2) โอตตปปะ (อง.ทก. (ไทย) 20/8-9/63) กลาวคอ

1. หร หมายถง ความละอายแกใจตอบาปหรอความละอายใจตอการท าความชว โดยเมอแมจะถกบงคบใหท าความชวจากบคคลผทมอ านาจเหนอกวา หรอแมกระทงถก

81

วาจางหรอวานใหท าความชวอนใดทกรปแบบ แตกระนนกเกดความละอายใจตอการท าความชวหรอทจะท าความชว ท าใหสามารถทจะปฏเสธการท าความชวนนๆลงไปได

2. โอตตปปะ หมายถง ความกลวบาป เกรงกลวตอความชว ซงการมความเกรงกลวตอบาปและผลของบาปหรอผลของความชว สงผลท าใหไมสามารถกออกศลกรรมไดไมวาจะเปนการกระท าททจรตทกรปแบบ หรอแมกระทงการใชอ านาจของตนบดเบอนขอเทจจรง (พระพรหมคณาภรณ(ป.อ.ปยตโต), 2553, น. 65)

หลกธรรมทางพระพทธศาสนา เรอง “อปรหานยธรรม 7” หรอทเรยกอกชอหนงวา “วชชอปรหานยธรรม 7” ทมความหมายตามพจนานกรมพทธศาสตรฉบบประมวลธรรมวา “ธรรมอนไมเปนทตงแหงความเสอม เปนไปเพอความเจรญฝายเดยว ส าหรบหมชนหรอผบรหารบานเมอง” ซงหลกธรรมเรอง “อปรหานยธรรม 7” นอนศาสนาจารยมงเผยแผแกผน าทหารเพอใหผน าทหารสามารถน าไปปฏบตตาม สรางประโยชนไมเพยงแตตวผน าทหารเอง ยงกอใหเกดประโยชนแกก าลงพล และหนวยงานทหารตามมาอกดวย ซงประโยชนทคาดวาจะไดรบ คอ ความเจรญรงเรองในหนวยงานทหาร ความบรสทธ มนคง แขงแกรง อนเปนสงส าคญยงตอหนวงงานทหาร ดงนนอนศาสนาจารยจงมบทบาทหนาทในการน าหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนามาประยกตใชสอนหรอเผยแผเพอใหเกดความเจรญแหงหมคณะขน ซงหลกธรรมเรอง “อปรหานยธรรม 7” (พระพรหมคณาภรณ(ป.อ.ปยตโต), 2553, น. 211-212) ประกอบดวย 1) หมนประชมกนเนองนตย 2) พรอมเพรยงกนประชม พรอมเพรยงกนเลกประชม พรอมเพรยงกนท ากจทพงท า 3) ไมบญญตสงทมไดบญญตไว (อนขดตอหลกการเดม) ไมลมลางสงทบญญตไว (ตามหลกการเดม) ถอปฏบตมนตามวชชธรรม (หลกการ) ตามทวางไวเดม 4) ทานเหลาใดเปนผใหญในชาววชช เคารพนบถอทานเหลานน เหนถอยค าของทานวาเปนสงอนควรรบฟง 5) บรรดากลสตรกลกมารรทงหลาย ใหอยดโดยมถกขมเหง หรอฉดคราขนใจ 6) เคารพสกการะบชาเจดยทงหลายทงภายในและภายนอก ไมปลอยใหเจดยทงหลายเสอมโทรม 7) จดใหความอารกขา คมครอง ปองกน อนชอบธรรม แกพระอรหนตทงหลาย โดยตงใจวาขอใหทานพงมาสเมองและอยอยางผาสข (ท.ม. (ไทย) 10/136/81) โดยหลกธรรมนสามารถน ามาประยกตใชใหเขากนกบหนวยงานทหาร ไดดงน

1. หมนประชมกนเนองนตย กลาวคอ มการหมนประชมอย างสม าเสมอ

2. พรอมเพรยงกนประชม พรอมเพรยงกนเลกประชม พรอมเพรยงกนท ากจทพงท า กลาวคอ เมอมการประชมจงประชมกนอยางพรอมเพรยงกนหรอพรอมเพรยงรวมใจกนท ากจกรรม เมอถงเวลาเลกประชมจงเลกประชมกนอยางพรอมเพรยง

82

3. ไมบญญตสงทมไดบญญตไว (อนขดตอหลกการเดม) ไมลมลางสงทบญญตไว (ตามหลกการเดม) ถอปฏบตมนตามวชชธรรม (หลกการ) ตามทวางไวเดม กลาวคอ ถอและยดมนในการปฏบตตามหลกการ กฎ ระเบยบ ขอบงคบ ค าสง ค าชแจง วนยของหมคณะทวางไวแตเดมโดยไมมการเพมเตมหรอลมลางหลกการ กฎ ระเบยบ ขอบงคบ ค าสง ค าชแจง วนยใดๆตามทวางไวแตเดม

4. ทานเหลาใดเปนผใหญในชาววชช เคารพนบถอทานเหลานน เหนถอยค าของทานวาเปนสงอนควรรบฟง กลาวคอ ใหมความเคารพยกยองและเชอฟงค าของผบงคบบญชาหรอผน าทหาร

5. บรรดากลสตรกลกมารรทงหลาย ใหอยดโดยมถกขมเหง หรอฉดคราขนใจ กลาวคอ ไมเปนบคคลเหนแกได เหนแกตว หรอวางตนใชอ านาจ

6. เคารพสกการะบชาเจดย ฯ ทงหลายทงภายในและภายนอก ไมปลอยใหเจดยทงหลายเสอมโทรม กลาวคอ การมความสบายใจและยนดตอการปฏบตงานในหนวยงานทหารของตน

7. จดใหความอารกขา คมครอง ปองกน อนชอบธรรม แกพระอรหนตทงหลาย โดยตงใจวาขอใหทานพงมาสเมองและอยอยางผาสก กลาวคอ การตงปณธานขอใหทกคนอยดวยกนอยางผาสก (บญยง ศรสมพงษ, 2549, น. 33)

ทงนในสวนหลกธรรมทางพระพทธศาสนาเรอง “สาราณยธรรม 6” หมายความวา ธรรมทท าใหเกดความสามคค ซงเปนหลกค าสอนทอนศาสนาจารยมงน ามาประยกตใชสอนหรอเผยแผใหแกผน าทหารนเปนไปเพอใหผน าทหารไดกลายเปนบคคลอนเปนทรก และเหมาะสมแกฐานะทนาเคารพยกยองของบคคลผอยใตบงคบบญชาและหมคณะโดยเฉพาะก าลงพลทอยในหนวยงานทหาร ดงนนเมอผน าทหารไดประพฤตปฏบตตามหลกธรรมนแลว การอยรวมกนอยางรกใคร เอาใจเขามาใสใจเรา การเปนไปเพอความพรอมเพรยง และความเกอกลซงกนและกนในหมคณะจงปรากฏขนในหนวยงานทหาร ซงหลกธรรมเรอง สาราณยธรรม 6 ประกอบดวย 1) เมตตากายกรรม 2) เมตตาวจกรรม 3) เมตตามโนกรรม 4) สาธารณโภคตา 5) สลสามญญตา 6) ทฏฐสามญญตา (ท.ม. (ไทย) 11/324/321) กลาวคอ

1. เมตตากายกรรม คอ การชวยเหลอเกอกลดวยความจรงใจโดยการแสดงออกดวยกรยาทเคารพ สภาพและดวยเตมใจทงตอหนาและลบหลง

2. เมตตาวจกรรม คอ เปนการอบรมสงสอนหรอวากลาวตกเตอนดวยความค าพดทมความเมตตา และดวยการใชวาจาสภาพในการสงสอน แนะน า ตกเตอน ทเตมไปดวยความหวงดและความเคารพนบถอทงตอหนาและลบหลง

83

3. เมตตามโนกรรม คอ มจตทคดปรารถนาดม งคดท าแตสงทเปนประโยชนแกผอนดวยความเมตตาทงตอหนาและลบหลง

4. สาธารณโภคตา คอ การมความเออเฟอแบงปนผลประโยชนหรอสงอนใดกนอยางทวถง เมอไดสงใดมาอยางชอบธรรม โดยตองไมยดถอหรอเอามาเปนของสวนตว

5. สลสามญญตา คอ มความประพฤตปฏบตตนอยางดงาม สจรต ไมเปนทรงเกยจของหมคณะหรอหนวยงาน พรอมกบการประพฤตตนอยางเครงครดถกตองตรงตามระเบยบวนย กฎขอบงคบ ฯ ทงตอหนาและลบหลง

6. ทฏฐสามญญตา คอ มความเหนทถกตองรวมกบบคคลอนๆ โดยไมยดถอความเหนของตนเปนใหญ (พระพรหมคณาภรณ(ป.อ.ปยตโต), 2553, น. 200-201)

หลกธรรมเรอง “พรหมวหาร 4” หรอทเรยกอกอยางวา อปปมญญา 4 (พระพรหมคณาภรณ(ป.อ.ปยตโต), 2553, น. 125) ทอนศาสนาจารยเลอกทจะเผยแผใหแกผน าทหารหรอผบงคบบญชานนเปนหลกธรรมจ านวนทงหมดสประการดวยกน โดยหลกธรรมนไดชวยสงเสรมและเสรมสรางคณธรรม กอใหเกดความบรสทธยตธรรม ความนาเชอถอ และความสงางามใหแกผน าทหารหรอผบงคบบญชาทเลอกปฏบตตามค าสอนเรองพรหมวหาร 4 (พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), 2553, น. 124) อกทงไมเพยงแตเปนการเสรมสรางภาพลกษณทดงามของผน าทหารเพยงเทานน แตยงสามารถสงผลสรางความเชอมนใหแกเหลาทหารก าลงพลทอยภายใตการบงคบบญชาดแลอกดวย โดยหลกธรรมค าสอนเรองพรหมวหาร 4 ทอนศาสนาจารยมงเผยแผใหแกผน าทหารม 1) เมตตา 2) กรณา 3) มทตา 4) อเบกขา (ข.ธ.อ. (ไทย) 7/63-66) กลาวคอ

1. เมตตา ในทนนมงหมายถง การมความรกหรอความปรารถนาดทมอบใหแกบคคลผทอยใตบงคบบญชาของตน โดยอยากใหบคคลเหลานนมความสข

2. กรณา ในทนนมงหมายถง การมความสงสารเมอบคคลผทอยใตบงคบบญชามความทกขพรอมทงพยายามเขาชวยเหลอใหบคคลเหลานนไดพนจากความทกข

3. มทตา ในทนนมงหมายถง การมความยนดดวยความจรงใจเมอบคคลผทอยใตบงคบบญชามความเจรญรงเรอง ประสบความส าเรจ เจรญกาวหนา

4. อเบกขา ในทนนมงหมายถง การมใจเปนกลางเทยงตรงหรอวางตนปนกลาง โดยยดหลกการของความเสมอภาค ความยตธรรมในการพจารณาขอกลาวหา หรอความดความชอบของบคคลผอยใตบงคบบญชา (กรมยทธศกษาทหารบก, 2538, น. 303-323)

หลกธรรมทางพระพทธศาสนาเรอง “สงคหวตถ 4” ทอนศาสนาจารยไดน ามาเผยแผแกผน าทหารเพอใหผน าทหารไดน าเอาหลกธรรมนไปประยกตใชในชวตจรงเพอกอใหเกดประโยชนตอตนเอง ผอน และสงคม เชนสามารถสรางความสามคคกนในหมคณะ หนวยงาน

84

ทหาร โดยภาพรวมแลวหลกธรรมนเปนการกระตนเตอนใหผน าทหารเปนบคคลผทเปนมตรแกเหลาทหารทกนายทงหลายอยางแทจรงและลกซง ซงหลกธรรมนยงสามารถโนมนาวจตใจหรอกระตนใหบคคลอนเกดความรกหรอความจงรกภกดอยางใจจรงตอผน าทหารทไดปฏบตตามหลกธรรมน โดยหลกธรรมสงคหวตถ 4 นมอยสประการดวยกน คอ 1) ทาน 2) ปยวาจา 3) อตถจรยา 4) สมานตตตา (ข.ธ.อ. (ไทย) 6/294-299) กลาวคอ

1. ทาน หมายถง การให ซงไมวาจะเปนการทผน าทหารมความเออเฟอเผอแผ การเสยสละ แบงปน การแนะน าสงสอน แกบคคลผทอยภายใตการบงคบบญชาทงทอยในรปนามธรรมและรปธรรม เชน สงของ ความร

2. ปยวาจา หมายถง การพดวาจาทสภาพออนโยนเปนมตร วาจาทมเหตผลอนกอใหเกดความสามคครกใครนบถอ ในสวนนจงเปนการมงสอนใหผน าทหารมวาจาทสภาพไพเราะ กระตนใหเกดการดงดดตอผฟง คอ บคคลผทอยภายใตการบงคบบญชา

3. อตถจรยา หมายถง การกระท าทเปนประโยชน เปนการมงใหผน าทหาร หรอผบงคบบญชามพฤตกรรมหรอการกระท าทเปนประโยชนตอสวนรวม เชนการบ าเพญสาธารณประโยชน มความชวยเหลอเกอกลหรอเอาใจใส ดแลหรอแมกระทงการเขาไปชวยแกไข ปรบปรงบคคลผทอยใตการบงคบบญชา

4. สมานตตตา หมายถง การกระท าทเสมอตนเสมอปลาย การวางตนอยางเหมาะสมทกประการ ดงนนผน าทหารหรอผบงคบบญชาจงพงตองปฏบตตนเสมอตนเสมอปลายและวางตนใหเหมาะสมแกฐานะ ภาวะ บคคล เหตการณและสงแวดลอมตามแตละกรณ (พระพรหมคณาภรณ(ป.อ.ปยตโต), 2553, น. 143)

ในสวนหลกธรรมเรอง “อคต 4” ทอนศาสนาจารยมงเผยแผแกผน าทหารในเรองของการไมพงเปนบคคลผล าเอยง ไมเทยงธรรม โดยผน าทหารหรอผบงคบบญชาตองปฏบตตนอนปราศจากความอคตทง 4 ประการตอบคคลผทอยภายใตบงคบบญชา เมอผน าทหารไดยดหลกธรรมเรองอคต 4 และสามารถน าไปใชใหเกดประโยชนไดจรง สงผลใหการเปนผน าทเทยงธรรมควรคแกการไดรบการยกยอง นบถอ และเกรงกลวตอความดอยางจรงใจจงเกดขนไดทกขณะ ซงหลกธรรมเรอง อคต 4 หรอทเรยกวาความล าเอยงทง 4 ประการนประกอบดวย 1) ฉนทาคต 2) โทสาคต 3) โมหาคต 4) ภยาคต (ข.ธ.อ. (ไทย) 8/297-299) กลาวคอ

1. ฉนทาคต คอ ความล าเอยงเพราะชอบ 2. โทสาคต คอ ความล าเอยงเพราะชง 3. โมหาคต คอ ความล าเอยงเพราะหลง

85

4. ภยาคต คอ ความล าเอยงเพราะกลว (พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), 2553, น.149)

ในสวนสดทายของการยกตวอยางหลกธรรมทางพระพทธศาสนาทอนศาสนาจารยเลอกใชเผยแผแกผน าทหารหรอผบงคบบญชาการ อนเปนสวนหนงสวนใดทเกยวของกบบทบาทหนาทของอนศาสนาจารยในการสอนธรรมตามหลกพระพทธศาสนาเชนกน คอ หลกธรรมเรอง “ทศพธราชธรรม 10” หรอทเรยกวา ราชธรรม 10 อนเปนหลกธรรมหรอคณธรรมของนกปกครอง ซงอนศาสนาจารยกไดน าหลกธรรมนมาประยกตใชสอนหรอเผยแผผน าทหารใหเกดประโยชนแกตวผน าทหาร หนวยงาน เหลาบคคลผอยภายใตบงคบบญชา และเพอสรางความสงบสขขนในหมคณะ พรอมทงการชวยเหลอเกอกลแกประชาชนบานเมองไดดวยเชนกน โดยหลกธรรมเรอง ทศพธราชธรรม 10 ประกอบดวย 1) ทาน 2) ศล 3) ปรจจาคะ 4) อาชชวะ 5) มททวะ 6) ตปะ 7) อกโกธะ 8) อวหงสา 9) ขนต 10) อวโรธนะ (ข.ชา.อ. (ไทย) 3/105-113) กลาวคอ

1. ทาน หมายถง การให คอ การสละใหทรพยสงของ การบ ารงชวยเหลอบคคลผอยใตการบงคบบญชา ประชาชน หรอแมกระทงการบ าเพญสาธารณประโยชน

2. ศล หมายถง ความประพฤตดงาม คอ การส ารวมกายและวาจา ท าแตสงสจรต พรอมท าตนเปนแบบอยางทดแกบคคลผอยภายใตการบงคบบญชา

3. ปรจจาคะ หมายถง การบรจาค คอ การเสยสละความสขของตนเอง ตลอดจนชวตของตนเองเพอประโยชนสขและความสงบแกสวนรวม เชน ในหนวยงานทหาร นอกหนวยงานทหาร ประชาชน

4. อาชชวะ หมายถง ความซอตรง คอ มความจรงใจ สจรตตอการปฏบตหนาท และซอตรงตอผใตบงคบบญชารวมไปจนถงประชาชน

5. มททวะ หมายถง ความออนโยน คอ การมมนษยสมพนธทดตอบคคลอน มความสงางามแข.แกรงแตไมแขงกระดาง หรอเยอหยงหยาบคาย

6. ตบะ หมายถง ความพากเพยร คอ มความพยายามระงบขมใจของตนเองไมใหกลายเปนบคคลผทหลงไหลหรอตกอยภายใตกเลส ความส าราญ

7. อกโกธะ หมายถง ความไมโกรธ คอ มความเมตตาประจ าจตอยเปนนจ เปนผทสามารถระงบอารมณขนเคองและไมยอมตกอยภายใตอารมณโกรธ

8. อวหงสา หมายถง ความไมเบยดเบยน คอ การไมกดขขมเหงผอน โดยใชอ านาจของตนเองเปนใหญ หรอแมกระทงเขาไปควบคมรงแกผอนจนท าใหผอนตองไดรบความเดอดรอน เสยหาย

86

9. ขนต หมายถง ความอดทน คอ อดทนตอความทกขยากล าบากทกชนด หรอการอดทนตอสงทมากระทบทงทางดานรางกายและทางดานจตใจทกประเภท

10. อวโรธนะ หมายถง ความไมคลาดธรรม คอ การเปนบคคลทไมไหวเอน ออนไหวตอสงทเปนอกศล การวางตนหนกแนนมนคงในธรรม เชน ความเทยงธรรม หรอธรรมเนยมประเพณปฏบตทดงาม (พระพรหมคณาภรณ(ป.อ.ปยตโต), 2553, น. 240-241)

อยางไรกตามในสวนหลกธรรมทางพระพทธศาสนาขางตนทอนศาสนาจารยไดใชเผยแผใหแกผน าทหารหรอผบงคบบญชาทไดหยบยกขนเปนตวอยางขางตนนน เปนการอธบายหรอแสดงใหเหนภาพโดยรวมวาอนศาสนาจารยไดท าการสอนหลกธรรมใหแกผน าทหารดวยหลกธรรมอะไรบาง และเปนไปอยางไร และนนกไดแสดงใหเหนวาอนศาสนาจารยไดมบทบาทหนาททส าคญเปนอยางมากในการเปนผประยกตใชหลกธรรมทางพระพทธศาสนาแกผน าทหาร หรอเปนบคคลผทมแนวทางในการน าค าสอนทปรากฏในคมภรทางพระพทธศาสนามาเผยแผแกผน าทหาร โดยยงคงยดหลกการทางพระพทธศาสนาและท าการเผยแผค าสอนทางพระพทธศาสนาใหเกดประโยชนสวงกวางไดจรงทงตอตวผสอน ผเรยน และตอบคคลอนๆเชนกน อยางไรกดการเผยแผพระพทธศาสนาใหแกระดบผน าทหาร อนศาสนาจารยจ าเปนตองมการวเคราะหความจ าเปนของค าสอนตอระดบผน า เนองจากการเสนอหลกธรรมค าสอนจ าเปนตองสอดคลองกบบรบททางส งคมของบคคลนนๆ จงมใชการโยนขอมลเนอหาทไมตอบสนองตอบรบททางสงคม ผน าทหารจ าเปนตองมหลกในการด าเนนชวตทสอดคลองกบตนเอง พรอมกบการมหลกในการปกครองผใตบงคบบญชาของตนภายใตการมพระพทธศาสนาเปนเครองเตอนใจและเครองกระตนจตใจ

ท ง น อน ศ าสนาจารย ไ ม เ พ ย งแต เ ป นผ ส อนหล ก ธ ร รมทา งพระพทธศาสนาใหแกผน าทหารเพยงเทานน แตอนศาสนาจารยยงเปนอกบคคลผทมบทบาทหนาทในการสอนธรรมทางพระพทธศาสนาจารยใหแกเหลาทหาร (ก าลงพล) ทวไปเชนกน ทงนในการอบรมศลธรรมหรอการสอนหลกธรรมใหแกเหลาทหารทวไป อนศาสนาจารยมกใหเหลาทหารไดตระหนกถงคณธรรม คณงามความด เชน ในเรองความรกเกยรตศกดศรของความเปนทหาร การไมประพฤตปฏบตตนโดยสรางความเดอดรอนใหแกผอนหรอหมคณะตลอดจนประชาชน การกระตนใหเกดความรกชาตบานเมองและประชาชนพรอมทจะเสยสละไดทกเมอ

3.2.3.2 หลกธรรมทน ามาบรรยายแกก าลงพล หลกธรรมทางพระพทธศาสนาท อนศาสนาจารย เลอกน ามา

ประยกตใชเพอประกอบการบรรยายอบรมมกเปนหลกธรรมทสามารถท าใหผฟงหรอผทเขารวมเขาใจไดงาย และสามารถเกดประโยชนตอตวผปฏบตตามไดจรง ไมเพยงเทานนผลประโยชนจากการทอนศาสนาจารยไดสอนธรรมตามหลกทางพระพทธศาสนายงสามารถสงผลดใหเกดประโยชนไปสวง

87

กวาง เชน สงผลประโยชนตอตวผบงคบบญชา หนวยงานทหารไปจนถงประชาชนเชนกน โดยหลกธรรมทอนศาสนาจารยมกนยมใชในการบรรยายอบรมเผยแผแกก าลงพล หรอทหารในหนวยงานทหาร เชนค าสอนเรอง ศล 5 อบายมข 6 ฆราวาสธรรม 4 ทศ 6 โลกธรรม 8 อทธบาท 4 (กองอนศาสนาจารยกรมยทธศกษาทหารบก, 2548, น. 51-99) ในล าดบตอไปนจะเปนการอธบายในเรองของหลกธรรมค าสอนทไดหยบยกขนเปนตวอยางพอสงเขปดงตอไปน

ในสวนหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนาเรอง “ศล 5” หรอทเรยกอกชอหนงวาเบญจศล อนเปนขอปฏบตทท าใหหางออกจากความชวทงหลายทงปวง โดยถอวาเปนคณธรรมขนพนฐานทอนศาสนาจารยไดมงปลกฝงความเปนมนษยใหแกก าลงพล เพอใหก าลงพลไดมความประพฤตทดงาม สรางประโยชนใหแกตนเองและไมเปนการสรางความเดอนรอนเบยดเบยนใหแกผ อนหรอสงคมอกดวย ดงนนอนศาสนาจารยจงเลงเหนวาค าสอนในเรองการรกษาศล 5 สามารถปกปองหรอปองกนบคคลผทยดหลกธรรมนไมใหเกดความเสอมเสย สามารถสรางความสงบสขรมเยนใหแกสงคม และท าใหประเทศชาตมความแขงแกรงเปนปกแผน ไมท าลายซงกนและกน ดงนนหลกธรรมเรองนจงกลายเปนพนฐานในการบรรยายอบรมสรางคนใหเปนคน สรางทหารใหกลายเปนทหารทมศกยภาพ มศกดศรในความเปนทหาร สรางภาพลกษณทดงามทงตอตวทหาร ผน าทหาร และหนวยงานทหารออกสสายตาประชาชน โดยศล 5 ทอนศาสนาจารยไดมงเผยแผตอก าลงพลอยางทวไป ประกอบดวย 1) ปาณาตปาตา เวรมณ 2) อทนนาทานา เวรมณ 3) กาเมสมจฉาจารา เวรมณ 4) มสาวาทา เวรมณ 5) สราเมรยมชชปมาทฏฐานา เวรมณ (ท.ปา. (ไทย) 11/315/302) กลาวคอ

1. ปาณาตปาตา เวรมณ หมายถง การงดเวนจากการประทษราย การฆาสตวตดชวต

2. อทนนาทานา เวรมณ หมายถง การงดเวนจากการลกทรพย ละเมดกรรมสทธ รวมไปจนถงการท าลายทรพยสนของผอน

3. กาเมสมจฉาจารา เวรมณ หมายถง การงดเวนจากการผดประเวณ การลวงละเมดทางเพศจากบคคลผทอยภายใตการดแลจากบคคลอน

4. มสาวาทา เวรมณ หมายถง การงดเวนจากการกลาวเทจ หลอกลวง 5. สราเมรยมชชปมาทฏฐานา เวรมณ หมายถงการงดเวนจากการดม

ของมนเมาหรอสงเสพตดทกอใหเกดโทษและความประมาท (พระพรหมคณาภรณ(ป.อ.ปยตโต) , 2553, น. 175)

ในสวนของหลกธรรมทางพระพทธศาสนาเรอง “อบายมข 6” หากวากนตามพจนานกรมพทธศาสตรฉบบประมวลธรรมไดมงหมายถงชองทางแหงความเสอม ทางทน าพา

88

ไปสความพนาศ หรอเหตยอยยบแหงโภคทรพย ซงเปนทแนนอนวาหากทหารยงคงเดนตามทางทงหกทน าไปสความพนาศแลวนน ความความเสยหายไปสวงกวางสามารถเกดขนไดและสงผลเสยไปสประเทศชาตบานเมองไดในทสด ซงเหตแหงความหายนะยอยยบเหลาน อนศาสนาจารยเลงเหนวาหากน าหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนาหลกนมาประยกตใชในการบรรยายอบรมเพอใหเหลาทหารไดมหนทางทด มความประพฤตทดงาม มเกยรตศกดศร สามารถครองตนไดอยางสงางามใหควรคแกการเปนทหารของประชาชน ดงนนเหลาทหารก าลงพลทงหลายตองไมประพฤตหรอหลงเดนตามทางทง 6 ประการ อนเปนทางแหงความเสอมเสย โดยชองทางแหงความเสอมทงหกประการ ประกอบดวย 1) ตดสราและของมนเมา 2) ชอบเทยวกลางคน 3) ชอบเทยวดการละเลน 4) ตดการพนน 5) คบคนชวเปนมตร 6) เกยจครานในการท างาน (ท.ปา. (ไทย) 11/247/202) กลาวคอ

1. ตดสราและของมนเมา อธบายวา การเปนบคคลทตดสราและของมนเมามกสงผลเสยหรอกอใหเกดโทษทงตอตนเองและผอน คอ 1) ท าใหเสยทรพย 2) ท าใหเกดการทะเลาะววาท 3) ท าใหเกดโรค 4) ท าใหถกตเตยน 5) ท าใหกลายเปนบคคลผไมรจกความอบอาย 6) ท าใหบนทอนก าลงสตปญญา

2. ชอบเทยวกลางคน อธบายวา การเปนบคคลทชอบเทยวกลางคนมกสงผลเสยหรอกอใหเกดโทษแกตนเอง คอ 1) มกถกกลาวหาวาเปนบคคลผไมสามารถดแลตนเอง 2) มกถกกลาวหาวาเปนบคคลผไมรกภรรยาและบตร 3) มกถกกลาวหาวาเปนบคคลผไมรกษาทรพย 4) มกเปนบคคลทผ อนระแวงไมใหความไววางใจ 5) มกถกใสความ 6) มกไดรบความล าบาก เดอดรอนอยเสมอ

3. ชอบเทยวดการละเลน อธบายวา การเปนบคคลทชอบเทยวดการละเลน เชน การรายร า การขบรอง การดดสตเปา การขบเสภา มกเสยเวลาโดยเปลาประโยชนและไมสามารถท างานไดอยางเตมประสทธภาพ เหตเพราะเกดความกงวลใจคอยคดจองอยากทจะเขารวมงานรนเรง สงผลใหสขภาพกายและสขภาพใจไดรบผลกระทบจากการทชอบเทยวดการละเลนเหลานน

4. ตดการพนน อธบายวา การเปนบคคลทตดการพนนมกกอใหเกดโทษหกประการดวยกน คอ 1) เมอชนะยอมกอเวร 2) เมอยามแพการพนนกเกดความเสยดายทรพยทเสยไป 3) ท าใหสญเสยทรพย 4) ไมมบคคลใดนบถอหรอเชอถอค าพด 5) เปนทดหมนของเพอนฝง 6) ไมมบคคลใดพงประสงคจะแตงงานดวย

5. คบคนชวเปนมตร อธบายวา การเปนบคคลทคบคนชวเปนมตรมกสงผลใหตนกลายเปนบคคลประเภทเดยวกนกบมตรชวทตนคบ ซงมตรชวทกลาวถงนนคอ 1) นกการพนน 2)คนเสเพล 3) คนขเมา 4) นกลวงของปลอม 5) คนหลอกลวง 6) นกเลงหวไม

89

6. เกยจครานในการท างาน อธบายวา การเปนบคคลทเกยจครานในการท างาน มกกลาวอางวาหนาว มกกลาวอางวารอน มกกลาวอางวาเยน มกกลาวอางวาเชาอย มกลาวอางวาหว มกกลาวอางวาอม ท าใหตนกลายเปนบคคลทมขออางตอการปฏบตหนาทอยเสมอ ภารกจหนาทของตนจงไมสามารถเดนหนาใหประสบความส าเรจลลวงไปได และไมสามารถสรางทรพยใหเพมพน มแตจะสงผลใหทรพยเกาทมอยเดมกลบหดหายไปทละนด (พระพรหมคณาภรณ(ป.อ.ปยตโต), 2553, น. 150-152)

หลกธรรมทางพระพทธศาสนาเร อง “ฆราวาสธรรม 4” ทอนศาสนาจารยเลอกน ามาเผยแผใหแกก าลงพลนนถอไดวาเปนหลกธรรมพนฐานส าหรบการด ารงชวตอยางผครองเรอน(คฤหสถ) ซงหลกธรรมหรอแนวทางปฏบตนกอใหเกดความสข ความสงบในการด ารงชวตอยางการเปนคฤหสถไดเปนอยางดยงเมอหากปฏบตตามแนวทางทดเหลาน ซงหลกธรรมเรองฆราวาสธรรม 4 ประกอบดวย 1) สจจะ 2) ทมะ 3) ขนต 4) จาคะ (ข.ส. (ไทย) 15/190/545) กลาวคอ

1. สจจะ หมายถง การมความซอสตว จรงใจตอกน ทงตอค าพดและการกระท า

2. ทมะ หมายถ ง การร จ กควบคมจตใจ ปรบปร งตนเองใหเจรญกาวหนาดวยสตปญญา

3. ขนต หมายถง การมความอดทน ขยนหมนเพยร ไมหวนไหว ทอแท ซงการอดทนในทน คอ การอดทนตอความทกขยากล าบาก อดทนตอสงทมากระทบทงทางดานรางกายและจตใจ อดทนตอความบาดเจบและความปวยไข อดทนตอความเจบใจ และอดทนตอความอยาก (ปน มทกนต, 2518, น.178) ทงปวงทคอยฉดรงไมใหไดมโอกาสพฒนาศกยภาพของตนเองใหน าออกมาใชไดอยางเตมความสามารถ

4. จาคะ หมายถง การมความเสยสละ ชวยเหลอเออเฟอเผอแผ สละความสขสบายและประโยชนสวนตน (พระพรหมคณาภรณ(ป.อ.ปยตโต), 2553, น. 140-141)

อยางไรกตามในสวนของเรอง “ความเสยสละ” ทจกน ามากลาวถงในทน อนศาสนาจารยมกมการกลาวสอนเรองของความเสยสละทปรากฏอย ในค าสอนทางพระพทธศาสนาน ามาประยกตสอนโดยสามารถกลาวถงความเสยสละทเหลาทหารสามารถปฏบตตามได ซงมอยหลายประการดวยกน เชน การยอมเสยสละสงทตนรกและหวงแหนเพอประโยชนสขแกสวนรวม หรอแมกระทงการยอมเสยสละชวตเพอปกปองประเทศชาต ซงการอบรมบรรยายธรรมตามหลกธรรมทางพระพทธศาสนาของอนศาสนาจารยมกสอดแทรกกบหลกธรรมทางพระพทธศาสนาใหกลมกลนหรอเหมาะสมแกการด ารงชวตไวดวย ในทนอนศาสนาจารยไดเปนผบอกกลาวบรรยาย

90

ความหมายของค าวา “เสยสละ” โดยใหเหลาทหารไดเลงเหนถงประโยชนของสงตางๆและพจารณาดวาสงตางๆเหลานนส าคญอยางไร เกดประโยชนอนใดตอตนเอง ผอนและสงคม และสงเหลาไหนทจะสามารถสละออกไดเมอถงยามจ าเปน ทงนเพราะการเสยสละของหรอสงทมคานอย เพอการรกษาและคงไวซงของหรอสงทมคามากกวา นนจงเปนสงทควรปฏบต ตวอยางเชน การยอมใชจายเงนเพอรกษารางกายยามเจบปวย การยอมเสยอวยวะเพยงบางสวนเพอรกษาชวต หรอแมกระทงการยอมสละอวยวะ รางกาย และชวต เพอรกษาคณธรรมความถกตอง ดงามไว

อนศาสนาจารยสามารถน าหลกการทางพระพทธศาสนาในเรองความเสยสละมาเปนตวกระตนคณธรรม และเพอการรกษาคณธรรมความถกตองดงามในการด ารงชวตส าหรบการทหาร ตามทรรศนะทางพระพทธศาสนาทวา “บคคลพงสละทรพย เพราะเหตแหงอวยวะอนประเสรฐ เมอจะรกษาชวตไวพงสละอวยวะ เมอระลงถงธรรมพงสละอวยวะ ทรพย แมกระทงชวตทงหมด” (ข.เถร.อ. (ไทย) 2/486)

แมวาการรกษาไวซงคณธรรมของเหลาทหารทตองแลกดวยชวตจะเปนเรองทไกลตวส าหรบคนนอกหนวยงานทหารเปนสวนใหญ แตส าหรบเหลาทหารแลวการกระท าเหลานไดมกถกถอวาเปนการกระท าทยงใหญ ซงควรแกการยกยองนบถอเปนอยางมากจงมการปลกฝงค าสอนเหลานกนในหนวยงานทหาร ดงนนการบรรยายอบรมในเรองความเสยสละแกเหลาทหารถอวาเปนการสรางคณคาความเปนทหารและหลอหลอมความเปนทหารอยางมเกยรตและศกดศรไวในสายเลอดของความเปนทหารไดอยางเขมขน ดงค ากลาวทวา “รกชาตยงกวาชพ สละชพเพอชาต” (บญยง ศรสมพงษ, 2549, น. 26-29)

ในสวนหลกธรรมค าสอนเรอง “ทศ 6” คอ หลกธรรมทเกยวเนองกบบคคลประเภทตางๆในสงคมอนมความสมพนธตอการด ารงชวตอยรอบๆตวของเราแทบทงสน ซงการท าความเขาใจในความเปนทศ 6 หรอการท าความเขาใจถงฐานะหนาททควรแกการปฏบตแกตนเองหรอผอนสามารถสงผลใหกลายเปนบคคลผทมความประมาณตน รจกภาระหนาทของตน รจกการวางตว และรจกทจะเกรงใจผอนโดยสามารถวางตนไดถกตองตรวตามหนาทและตามฐานะไดอยางถกตองเหมาะสม โดยหลกค าสอนในเรอง ทศ6 นเปนแนวทางการปฏบตทกอใหเกดความสงบสขและเจรญดงามแกผปฏบตและผถกปฏบต ดงนนอนศาสนาจารยจงม งเผยแผค าสอนในเรองนแกทหารเพอใหทหารไดน าหลกค าสอนเรองทศ 6 หรอหนาทของบคคลทพงปฏบตตอบคคลไปใหใหเกดประโยชน สงผลใหกลายเปนบคคลผทวางายไมแขงกระดาง ซงหลกธรรมเรองทศ6 ประกอบไปดวย 1) ทศเบองหนา 2) เบองหลง 3) เบองซาย 4) เบองขวา 5) เบองบน 6) เบองลาง (ท.ปา.อ. (ไทย) 3/94-122) กลาวคอ

91

1. ทศเบองหนา (ปรตถมทศ) หรอ ทศตะวนออก ไดแก บดา มารดา ทกลาววาเปนทศเบองหนาเหตเพราะ บดามารดาเปนบคคลผทอปการะแกเรามากอน โดยหนาททบตรพงปฏบตตอบดามารดา คอ 1) เลยงดทานเปนการตอบแทน 2) ชวยท าการงานของทาน 3) ด ารงวงศสกล 4) ปฏบตตนใหเหมาะสมแกการเปนทายาท 5) ท าบญอทศใหแกทานเมอทานลวงลบไปแลว และในสวนหนาททบดามารดาพงปฏบตตอบตร คอ 1) หามไมใหท าชว 2) สอนใหตงอยในความด 3) ใหการศกษาทด 4) หาคครองทเหมาะสมคควรให 5) มอบทรพยสมบตใหในโอกาสอนสมควร

2. ทศเบองขวา (ทกขณทศ) หรอ ทศใต ไดแก ครอาจารย โดยหนาททศษยพงปฏบตตอคร อาจารย คอ 1) ลกตอนรบ 2) เขาไปหา คอยรบใช หรอรบค าแนะน า 3) ใฝใจเรยนดวยความศรทธาและรจกฟงใหเกดปญญา 4) ปรนนบต ชวยบรการ 5) เรยนรดวยความเคารพและเอาจรงเอาจง และในสวนหนาททคร อาจารย พงปฏบตตอศษย คอ 1) ฝกฝนชน าและแนะแนวใหเปนคนด 2) สอนอยางเขาใจแจมแจง 3) สอนอยางไมมการปดบงความร 4) ยกยองตอผอนเมอท าความด 5) สอนใหรจกเลยงชพตนเองใหไปไดดวยดและเปนทยอมรบในความรความสามารถในการประกอบอาชพ

3. ทศเบองหลง (ปจฉมทศ) หรอ ทศตะวนตก ไดแก บตร ภรรยา เพราะมขนภายหลงและคอยเปนก าลงสนบสนนอยขางหลง โดยหนาททสามพงปฏบตตอภรรยา คอ 1) ยกยองใหเกยรตวาเปนภรรยา 2) ไมดหมน 3) ไมประพฤตนอกใจ 4) มอบความเปนใหญในงานบานให 5) มอบเครองประดบ เครองแตงตวใหเปนของขวญตามโอกาส และในสวนหนาททภรรยาพงปฏบตตอสาม คอ 1) จดการงานบานอยางเรยบรอย 2) สงเคราะหญาตมตรทงสองฝายดวยด 3) ไมประพฤตนอกใจสาม 4) รกษาทรพยสมบตทสามหามาได 5) ขยนไมเกรยจครานตองานการทงปวง

4. ทศเบองซาย (อตตรทศ) หรอ ทศเหนอ ไดแก มตรสหาย เพราะเปนผชวยทชวยใหขามพนอปสรรคและคอยใหการสนบสนน โดยหนาททพงปฏบตตอมตร คอ 1) เออเฟอเผอแผ 2) พดจาไพเราะ 3) ชวยเหลอเกอกลกน 4) เสมอตนเสมอปลาย รวมทกขรวมสข 5) ซอสตวจรงใจตอกน และในสวนหนาททมตรพงปฏบตตอบแทน คอ 1) ชวยรกษาปองกน เมอเพอนประมาท 2) ชวยรกษาทรพยเมอเพอนประมาท 3) เปนทพงพาได 4) ไมละทงเพอนในยามทกขยาก 5) นบถอเคารพญาตมตรของเพอน

5. ทศเบองลาง (เหฏฐมทศ) ไดแก คนรบใช คนงาน ลกนอง ผใตบงคบบญชา เพราะเปนผชวยท างานการตางๆและเปนฐานก าลงทส าคญ โดยหนาททเจานายพงปฏบตตอลกนอง คอ 1) จกการงานใหท าตามความเหมาะสม 2) ใหรางวล สวสดการตางๆทเหมาะสม 3) รกษายามเจบไข 4) แบงปนอาหารทพเศษ 5) ใหหยดพกผอนหยอนใจยามเทศกาล และในสวนหนาททลกนองพงปฏบตตอเจานาย คอ 1) มาท างานกอนเจานาย 2) เลกงานทหลงเจานาย 3) ไม

92

ทจรตหรอยกยอก 4) ท าการงานอยางเรยบรอย สรางสรรค มพฒนาการทดยงขน 5) ยกยองสรรคเสรญเจานายและไมนนทาเจานาย

6. ทศเบองบน (อปรมทศ) ไดแก พระสงฆ เพราะเปนผทสงดวยคณธรรม และเปนผน าทางดานจตใจ โดยหนาททพระสงฆพงปฏบตตอคฤหสถ คอ 1) หามไมใหท าความชว 2)สอนใหอยในความดงาม 3) อนเคราะหดวยความปรารถนาด 4) ท าสงทเคยฟงมาแลวใหแจมแจง 5) แนะน าทางทเจรญ และในสวนหนาททคฤหสถพงปฏบตตอพระสงฆคอ 1) จะท าสงใด กท าดวยความเมตตา 2) จะพดสงใด กพดดวยความเมตตา 3) จะคดสงใด กคดดวยความเมตตา 4) ตอนรบดวยความเตมใจ 5) อปถมภดวยปจจย 4 (พระพรหมคณาภรณ(ป.อ.ปยตโต), 2553, น. 191-196)

ในสวนหลกธรรมเรอง “โลกธรรม 8” อนศาสนาจารยมงเผยแผและสรางความรความเขาใจแกทหารเพอใหทหารไดเหนถงความเปนไปของโลกทเปนไปตามความเปนจรงและทเปนไปตามธรรมชาต โดยทมนษยทกคนตองประสบพบเจอในชวตอยางไมสามารถหลกเลยงไดในทกขณะ ดงนนในสวนเรองหลกธรรมนอนศาสนาจารยจงอยากใหเหลาทหารรบรถงสภาพความเปนจรงของโลกทเปนไปตามความธรรมดาหรอธรรมชาตของมน เชน การหมนเวยนเปลยนแปลง ความไมสามารถอยคงทนถาวร หรอแมกระทงการมชวตในโลกใบนกยอมมการหมนเวยนสงตางๆเขาหา และกไดหมนเวยนสงๆตางๆออกไปดวยเชนกน ดงนนเมอเรายดตดกบสงๆท ไดหมนเวยนเขาหาตวเราเพยงชวคราว อาการความเศราเสยใจหรอทไมสามารถยอมรบกบสภาพความเปนจรงไดกยงท าใหเพมความแรงขนเมอหากมนไดหมนเวยนสงตางๆออกไปดวยหลงจากนนทกขณะ สงตางๆทกลาวถงมานทปรากฏอยในหลกธรรมค าสอนเรอง โลกธรรม 8 ประกอบดวย 1) ลาภ 2) อลาภ 3) ยส 4) อยส 5)นนทา 6) ปสงสา 7) สข 8) ทกข (อง.ทก. (ไทย) 20/8-9/63) โดยสงตางๆเหลานเปนสงทอยคขนานกน เมอเกดขนกสามารถหายไปและสามารถเกดขนใหม คลายเปนวงจรทเปนการหมนเวยนเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ซงสงทง 4 อยางทอยคขนานกน คอ

1. ลาภ คขนานกบ อลาภ กลาวคอ เมอเราไดลาภหรอมลาภ เราควรทจะรเทาทนหรอพงระลกอยเสมอวาลาภยอยมาคกบการเสอมลาภเหตเพราะเกดจากความไมเทยงทเปนไปตามธรรมชาต

2. ยส คขนานกบ อยส กลาวคอ เมอเราไดรบการเลอนยศหรอไดยศทมอ านาจเหนอกวาบคคลอน เราพงควรระลกตงอยในความไมประมาทและตงอยในความดเสมอ เพราะทกสงอยางไมสามารถใหเปนไปดงสมใจหวงได เนองจากการไดยศยอมมาคกบการเสอมยศทเปนไปตามธรรมชาตของโลก

93

3. นนทา คขนานกบ ปสงสา กลาวคอ เมอเราไดยนการถกนนทาวารายไมวาจะมาจากบคคลใด เราพงควรระลกถงความด การปฏบตดชอบ การตงอยในศลธรรมความด เมอนนบคคลอนกยอมเหนถงความดของเรา เมอนนเรากจะไดรบการสรรเสรญ ยนด เหตเพราะการนนทาวารายยอมมาคกบการสรรเสรญยนด ในทางตรงกนขามการสรรเสรญยนดกยอมมาคกบการนนทาวารายเชนกน ดงนนจงไมควรมอยชวตอยภายใตความประมาทหรอความหลงไหลไปตามอารมณมากจนเกนไป

4. สข คขนานกบ ทกข กลาวคอ การไดรบความสขทางใจเปนเรองธรรมดาทมนษยทกคนแสวงหาและอยากทจะไดรบมนอยตลอดเวลา ไมมมนษยคนไหนทสามารถปฏเสธความสขของตนทควรจะไดรบ ดงนนการอยเปนมนษยทรเทาทนความสขหรออารมณจงเปนสงทควรตระหนกถง เมอเราไมสามารถปฏเสธมนไปได เราจงควรทจะเรยนรอยคกบมนอยางสนต เพอไมใหมนไดกลบมาท ารายเราใหเกดความทกข อนเปนสงทมาคขนานกนนนเอง ดงนนเราจงควรทจะยอมรบวา เมอใดเรามความสขเมอนนเรายอมมความทกขตามมา เชน ทกขทอยากไดความสขเพมขน ทกขทอยากใหความสขนนคงอยกบเราไปอกนานเทานาน ทกขทไมสามารถใหความสขนนกลบมาหาเราไดอกครง (พระพรหมคณาภรณ(ป.อ.ปยตโต), 2553, น. 126-127)

ในสวนหลกธรรมเรอง “อทธบาท 4” เปนอกหนงหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนาทวาดวยเรองแนวทางหรอหลกของการท างานอนน าไปสการประสบความส าเรจในชวตและหนาทการงานของผทสามารถปฏบตตามไดจรง ดงนนหลกธรรมค าสอนในเรองนจงเปรยบเสมอนหลกประกนคณภาพไดวา เมอบคคลใดปฏบตตามค าสอนเรองน บคคลนนยอมพบเจอแตความเจรญรงเรองในชวตหนาทการงานของตนไดอยางแนนอน ดงนนอนศาสนาจารยจงไดมงเผยแผค าสอนทแกเหลาก าลงพล เพอใหเหลาก าลงพลเปนทหารทมคณภาพและประสทธภาพ เปนหนวยงานทมคณภาพ สรางความเชอมนใหแกผบงคบบญชาไปจนถงเหลาประชาชน หลกค าสอนในเรองอทธบาท 4 สามารถปฏบตตามไดอยางงายดาย เพราะไมใชค าสอนทเปนเรองซบซอน แตเปนเรองทสามารถปฏบตไดจรงในชวตประจ าวนและผลดกสามารถปรากฏขนไดในชวตประจ า วนของผปฏบตตามเชนกน ดงนนค าสอนเรองอทธบาท 4 จงไมใชค าสอนในเรองของการขามพบขามชาต หรอการไดผลดอยางขามพบขามชาตทไมสามารถสมผสถงไดในชาตน ในทางกลบกนค าสอนเรองนไดกลายเปนสงทสรางความเจรญไดในทกขณะทผปฏบตยงคงมช วตอยในโลกน เสยดวยซ า จงเปรยบเสมอนค าสอนนเปนพนฐานในการสรางมนษยใหเปนมนษยทมศกยภาพ สรางมนษยใหมประสทธภาพในการด ารงชวตอยในฐานะมนษย โดยค าสอนเรองอทธบาท 4 ประกอบดวย 1) ฉนทะ 2) วรยะ 3) จตตะ 4) วมงสา (ท.ปา. (ไทย) 11/306/277) กลาวคอ

1. ฉนทะ หมายถง การมความพงพอใจตองานทตนท า

94

2. วรยะ หมายถง การมความขยนหมนเพยร อดทนไมยอทอ 3. จตตะ หมายถง การมความเอาใจใส มงมนกบงานทตนท า 4. วมงสา หมายถง การมความคดพจารณาไตรตรองดวยปญญา (พระ

พรหมคณาภรณ(ป.อ.ปยตโต), 2553, น. 160) การเผยแผหลกธรรมทางพระพทธศาสนาแกก าลงพลในทน ผทไดรบ

ผลประโยชนไมใชมเพยงแตก าลงพลเพยงเทานน แตยงสามารถสงผลประโยชนจากการใชพระพทธศาสนาไปสวงกวางไดเชนกน เนองจากก าลงผลอยภายใตการบงคบบญชาของผน าทหาร ดงนนผทไดรบผลประโยชนจงรวมไปถงผน าทหารและหนวยงานทหาร รวมไปจนถงครอบครวของก าลงพลกสามารถไดรบผลประโยชนเชนกน ซงการมแนวทางในการด ารงชวตหรอการเปนอยภายใตความจรงของธรรมชาต ท าใหก าลงผลเกดประสทธภาพทงตอการใชชวต การปฏบตหนาท และการดแลปกครองผอนไปตามล าดบ

อยางไรกตามบทบาทหนาทของอนศาสนาจารยในการสอนธรรมตามหลกพระพทธศาสนาอยางทกลาวมาแลวนน ในความเปนจรงเนอหาขอมลเหลานเปนเพยงบางสวนจากบทบาททงหมดของอนศาสนาจารย เหตเพราะการบรรยายธรรมของอนศาสนาจารยในสวนหลกธรรมทไดหยบยกขนสอนนนเปนไปอยางกวางขวางและหลากหลายไมตายตว ดงนนจงไมสามารถอธบายหรอบอกกลาวไดอยางตรงไปตรงมาตามความเปนอนศาสนาจารยไดในสวนนทงหมด แตกระนนกยงสามารถท าใหมองเหนภาพรวมบทบาทของอนศาสนาจารยในการสอนธรรมตามหลกพระพทธศาสนาไดชดเจนยงขน โดยการบรรยายอบรมศลธรรมของอนศาสนาจารยมกหยบยกประเดนทางสงคมจบคกบหลกธรรมทางพระพทธศาสนาทมความสอดคลองและกลมกลน สามารถน ามาประยกตใชไดเปนอยางด มาน าเสนอเพอสอดแทรกหลกธรรมและเพอจงใจผฟงน นเอง ทงนจดมงหมายของอนศาสนาจารยในการสอนธรรมใหแกหนวยงานทหารทงตอเหลาทหารและผน าทหารคอ เพอเปนการสรางคตธรรมและปลกจตส านกใหสามารถครองตน ครองคน ครองงานอยในสงคมไดอยางสงางาม สรางความนาเชอถอ มเกยรตศกดศร พรอมทงสามารถด ารงชวตทเปนไปตามธรรมชาตและสอดคลองกบธรรมชาตไดอยางกลมกลน ดงจากทรรศนะของ พระมหาทองสข สจตโต (ใจด) ทวา “อนศาสนาจารย เปนกลยาณมตรของก าลงผล และเปนนกจตวทยาผทคอยกระตนมโนส านกของก าลงพล เพอใหก าลงพลรกษในเกยรตของตวเอง และสามารถสรางความออนโยนเขมแขง ใหก าลงพลเปนทนานบถอของประชาชน” (พระมหาทองสข สจตโต, 2553, น. 108)

อนศาสนาจารยไมเพยงแตเปนบคคลผสอนหรอเผยแผหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนาใหแกบคคลอนทงในหนวยงานทหาร และนอกหนวยงานทหารเพยงเทานน แตอนศาสนาจารยยงไดเปนบคคลผทปฏบตตนเปนตนแบบทดงามใหแกบคคลอนเชนกน ซง

95

อนศาสนาจารยสามารถครองตน ครองคน ครองงานไดอยางดเยยมจนท าใหบคคลเหลาอนตางยกยอง ใหความนบถอ พรอมกบเรยกขนานนามอนศาสนาจารยกนอยางหลากหลาย เชนค าวา อาจารย พระในคราบทหาร หรอแมกระทงหมอรกษาใจ อยางทปรากฏกนในปจจบน

จากการศกษาจงสามารถสรปไดวาต าแหนง “อนศาสนาจารย” ก าเนดขนจากพระราชประสงคของพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว รชกาลท 6 เมอครงป พศ. 2561 โดยทรงมพระมหากรณาธคณโปรดเกลาฯพระราชทานก าเนดและแตงตงอนศาสนาจารยคนแรกขน คอ อ ามาตยตร พระธรรมนเทศทวยหาญ (อย อดมศลป) ซงไดเดนทางไปพรอมกองทหารอาสาทไปชวยราชสมพนธมตรในงานสงครามโลกครงท 1 อนศาสนาจารยไดปฏบตภารกจตามพระราชประสงค ททรงตระหนกถงความจ าเปนในการมอนศาสนาจารยตดตามกองทหารอาสา เพอท าหนาทปลกใจทหาร เปนทพงทางใจและน าปฏบตศาสนกจแกทหารในครานน ทงนจงกลาวไดวาอนศาสนาจารยมผลตออ านาจทางการรบทไมมตวตน เพราะเปนเรองของทางสภาพจตใจ โดยเพราะเปนบคคลผทใหการบ ารงขวญก าลงใจ หรอการสรางขวญและก าลงใจ การใหค าปรกษาแนะน าทางใจแกเหลาทหาร การปลอบประโลมจตใจยามไกลบานหางเมอง ซงถาหากเหลาทหารในกองทพไมมขวญและก าลงใจทดแลวนน กองทพกไมสามารถด าเนนการรบใหเกดประสทธภาพหรอบรรลเปาหมายขนได เพราะเมอก าลงพลหมดก าลงใจหรอเกดความกลวขน ก าลงพลกไมสามารถแสดงศกยภาพของตนออกมาไดอยางเตมความสามารถ ดงนนอนศาสนาจารยจงเปนต าแหนงทมาสรางความมนใจ หรอกระตนความมนใจนนเอง พรอมกนนอนศาสนาจารยไดเปนผใหค าปรกษาและค าแนะน าทางใจใหแกเหลาทหารและครอบครวของเหลาทหาร ใหค าปรกษาแนะน าแกผบงคบบญชาของหนวยในดานการพฒนาขวญและก าลงใจของทหารดวยการใชหลกธรรมทางพระพทธศาสนาเปนหลกในการแนะน าและใหค าปรกษา และอนศาสนาจารยยงไดมบทบาทในการใหค าปรกษาในดานพธการทางศาสนาตางๆในหนวยงานทหารอกดวย

อนศาสนาจารยมความประพฤตทดงามและเปนบคคลผปฏบตตนเปนแบบอยางหรอเปนตนแบบใหแกเหลาทหารทงในเรองการครองตน ครองคน ครองงาน กลาวคอ 1) อนศาสนาจารยเปนแบบอยางในการครองตน เพราะอนศาสนาจารยด าเนนชวตอยางพอเพยง ด าเนนชวตตามกรอบศลธรรมทดงาม และด าเนนชวตตามระเบยบวนยทกองทพและกองอนศาสนาจารยไดก าหนดไว 2) อนศาสนาจารยเปนแบบอยางในการครองคน เพราะอนศาสนาจารยดแลเหลาทหารดวยความบรสทธยตธรรมและดแลครอบครวของเหลาทหารใหดพรอม 3) อนศาสนาจารยเปนแบบอยางในการครองงาน เพราะอนศาสนาจารยตองปฏบตหนาทของตนไมใหขาดตกบกพรอง ซงการทอนศาสนาจารยปฏบตตนเปนแบบอยางทดนนเปนการจงใจและสามารถโนมนาวใหเหลาทหาร

96

เกดความศรทธาเลอมใสในตวอนศาสนาจารย สงผลใหเมออนศาสนาจารยท าสงใดกจะมคนเชอถอ ศรทธา และน าไปปฏบตตามกอใหเกดประโยชนทงตอตนเอง ผอน และสงคม

ทงนอนศาสนาจารยทกทานลวนแตเคยเปนผบวชเรยนมาแลวทงสน ดงนนหลกการด ารงชวต รวมไปจนถงหลกการสอนหรอวธการสอนธรรมของอนศาสนาจารยลวนแลวแตอยภายใตกระบวนการทางพระพทธศาสนาแทบทงสน ซงเปนทแนนอนวาอนศาสนาจารยมพระพทธเจาเปนตนแบบและเปนบรมครสงสด การสอนธรรมและการบรรยายธรรมของอนศาสนาจารยในแตละครงมกมการใชหลกธรรมทไมตายตว หลากหลาย และมกไมนยมสอนตามต าราหรอคมภรโดยตรง แตจะน าหลกธรรมค าสอนตามต าราหรอคมภรนนๆมาท าการยอย ประยกตแลวจงน าไปบรรยายอบรม เหตทอนศาสนาจารยเลอกใชวธการสอนเชนน เพราะอนศาสนาจารยเลงเหนวาการน าหลกธรรมมามาประยกตใชอยางถอๆหรอตรงไปตรงมา ท าใหไมสามารถดงดดใจหรอจงใจผฟง และผฟงมกไมเกดความซมซบหลกธรรมทสอนเทาทควร ทงนอนศาสนาจารยมวธการสอนธรรมอยางเปนเอกลกษณดวยวธการน าเอาหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนาตางๆมาประยกตใชใหเขากบชวตประจ าวนของเหลาทหาร

การยกประเดนเรองเหตการณบานเมองปจจบนทสงคมใหความสนใจมาน าเสนอใหสอดคลองหรอเทยบเคยงกบหลกธรรมทางพระพทธศาสนา ซงวธการสอนเชนนสามารถสรางแรงกระตนใหเกดความอยากรและใหความสนใจไดเปนอยางด พรอมกนนนอนศาสนาจารยไดประยกตใชเนอหาจากคมภรอรรถกถาธรรมบท นทานชาดก ฯ มาน าเสนอเปนแนวเรองเลาหรอเลาเรองทไดเทยบเคยงกบสถานการณใกลตวของเหลาทหาร ซงวธการบรรยายอบรมเชนนเปนการสอดแทรกหลกธรรมโดยผานประสบการณตรงของผฟงไดเปนอยางด ในบางครงอนศาสนาจารยไดน าเสนอเหตการณทเกดขนแลวในสมยพทธกาลแตยงไดคงปรากฏสงทมความคลายคลงในยคสมยปจจบน ซงอนศาสนาจารยไดชใหเหนถงเหตและผล พรอมน าหลกธรรมทางพระพทธศาสนาเขาชแจงใหผฟงและเปดโอกาสใหผฟงซกถามวธการในการแกปญหาตางๆในสถานการณทไดหยบยกขนมา เพอใหเหลาทหารไดคดพจารณาหาทางแกปญหาโดยใชหลกธรรมทางพระพทธศาสนาเปนแนวทางในการหาทางออกนนๆ ซงวธการสอนเหลานท าใหบคคลตางๆสามารถซมซบหลกธรรมค าสอนไดเปนอยางด

3.3 การใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบก

ต าแหนงอนศาสนาจารยกองทพบกถอก าเนดขนจากพระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหว รชกาลท 6 โดยมวตถประสงคส าหรบการสอนทหารทจากบานเรอนไกลเมอครงสมย

97

สงครามโลกครงท 1 ปจจบนอนศาสนาจารยถกมอบหมายใหเปนอาจารยผสอนวชาการศาสนาและศลธรรม ทเกยวของกบพระพทธศาสนาโดยตรง อนเปนอกวชาหนงในหลกสตรการเรยนการสอนของการรบราชการทหารทกระดบชนตงแตหลกสตรนายสบชนตนจนกระทงถงหลกสตรชนนายพน (พนตร สธ สขสากล. อนศาสนาจารย ฝายอนศาสนาจารย กรมการทหารสอสาร. (5 สงหาคม 2558). สมภาษณ.) มหนาทสอนตามโรงเรยนเหลา สายวทยาการกองทพบกและหนวยจดการศกษาของกองทพบกตางๆ ไดแก โรงเรยนขาวทหารบก กรมขาวทหารบก โรงเรยนแผนท กรมแผนททหาร โรงเรยนทหารสารบรรณ กรมสารบรรณทหารบก โรงเรยนทหารการเงน กรมการเงนทหารบก โรงเรยนดรยางค กรมดรยางคทหารบก โรงเรยนเสนารกษ กรมแพทยทหารบก โรงเรยนทหารสารวตร กรมการสารวตรทหารบก โรงเรยนสรรพาวธ กรมสรรพาวธทหารบก โรงเรยนขนสง กรมการขนสงทหารบก และโรงเรยนดรยางค กรมดรยางคทหารบก

อนศาสนาจารยท าหนาทในการเปนผอบรมศลธรรมวฒนธรรมทหารประจ าเดอนใหแกก าลงผลตงแตชนนายสบไปจนถงผบญชาการทหารบกอยางนอยทสดเดอนละหนง ตามระเบยบกรมยทธศกษาทหารบก วาดวยการอบรมศลธรรมวฒนธรรมทหาร (ยามปกต) พ.ศ. 2549 แกหนวยขนตรงกองทพบกในสวนกลางทไมมอนศาสนาจารย จ านวน 17 หนวย ตามวาระทไดรบมอบหมาย โดยไดรบเชญจากหนวยทหารทงในกรงเทพมหานครและปรมณฑล เชน กรมสรรพาวธทหารบก กรมแพทยทหารบก กรมดรยางคมหารบก กรมการขนสงทหารบก อยางไรกดการอบรมศลธรรมวฒนธรรมทหารประจ าเดอนของอนศาสนาจารย มกมวธการอยสามวธดวยกน คอ อนศาสนาจารยเปนผบรรยายอบรมเอง เชญผทรงคณวฒมาบรรยาย หรอนมนตพระภกษมาบรรยาย การทอนศาสนาจารยไมไดท าการบรรยายเองนน อนศาสนาจารยกจะท าหนาทเปนเพยงพธกรน าปฏบตศาสนาพธ นอกจากนนแลวอนศาสนาจารยยงมหนาทจดหาอนศาสนาจารยใหหมนเวยนไปบรรยายตามสถานทตางๆตามค ารองขออกดวย ทงยงเปนผประสานงานการประชมรวมทกสองเดอนใหแกชมรมอนศาสนาจารยไทยทง 6 สวน คอ กรมเสมยนตรา กองทพบก กองทพเรอ กองทพอากาศ กรมต ารวจ และกรมราชทณฑ หรอการไดรบเชญใหเปนผรวมประกอบพธอทยานราชภกด ภายในพนทของกองทพบก จงหวดประจวบครขนธ และทส าคญอนศาสนาจารยถกไววางใจใหเปนผทมหนาทในการรบฟงปญหาทกชนดของก าลงพลอกดวย (พนโท อครนทร ก าใจบญ. หวหนาแผนกวชาการและการศกษา กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (18 สงหาคม 2558). สมภาษณ.)

อยางไรกดผลจากการศกษาท าใหทราบไดวาอนศาสนาจารยมการปฏสมพนธกบกลมบคคลไมเพยงแตในกองทพเทานน แตหากอนศาสนาจารยไดเขาไปมสวนรวมตอสงคมดวยการสรางบทบาทหนาทในการเผยแผพระพทธศาสนาอกแรงหนงแกกลมบคคลหนวยงานนอกกองทพ ดวยการถกรบเชญใหเปนวทยากรบรรยายอบรมศลธรรมใหแกหนวยงานองคกรตางๆ เชน หนวยงาน

98

ราชการ องคกรปกครองสวนทองถน เรอนจ ากลางคลองเปรม เรอนจ ากลางพระนครศรอยธยา บรษทเอกชน โรงเรยน รฐวสาหกจ และวด (พนตรเกรยงไกร จนทะแจม. อนศาสนาจารย กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (18 สงหาคม 2558). สมภาษณ.) ดงเชนกรณของพนโท ส าราญ มณปร ทไดถกรบเชญใหไปผบรรยายธรรมใหแกพนกงานใหมของรถไฟฟามหานคร เมอวนท 24 ส.ค.58 ทผานมา ภายใตหวขอ “คานยม 12 ประการ กบการท างานอยางมความสข” หรอแมกระทงการถกรบเชญใหไปเปนพธกรบรรยายงานพธกรรมทางศาสนาตางๆทงงานอวมงคลและงานมงคล โดยมหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนาเปนพนฐาน (พนโท ส าราญ มณปร. อนศาสนาจารย กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (25 สงหาคม 2558). สมภาษณ.) เปนการแสดงใหเหนไดวาหนาทของอนศาสนาจารยทงในและนอกกองทพนนสวนใหญจะเปนการจดกจกรรมหรอการบรการสงคมทโนมนาวบคคลทกประเภทและทกระดบชนใหไดใกลชดกบพระพทธศาสนาดวยการมหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนาเปนเครองมอหลก และใชเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทเปนเครองมอประกอบ เสรมสรางอรรถรส ความเขาใจตอเนอหาทางค าสอนในการบรรยายนนๆไดในระดบหนง ในทนอนศาสนาจารยจงเปรยบเสมอนเปนสอกลางทส าคญในการน าเสนอค าสอนทางพระพทธศาสนา เพราะหากขาดความรความเขาใจอยางถกตอง แกนค าสอนทางพระพทธจะถกบดเบอนไปในทสด

3.3.1 ทรรศนะตอการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารย

การอบรมศลธรรม จรยธรรม วฒนธรรมทหารในสวนทมความจ าเปนตอชวตประจ าวนแกก าลงพลนนเปนหนาท เฉพาะของอนศาสนาจารย ซงในชวงเวลาเหลานทอนศาสนาจารยจะตองท าการเผยแผหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนา ประกอบควบคกบการใชเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทแทบจะทกครง เชน ในแตละเดอนจะมการจดกจกรรมอบรมธรรมใหเขากบเหตการณส าคญในแตละเดอน ซงเดอนสงหาคมและเดอนธนวาคมของทกปจะมการจดอบรมหลกธรรมทางพระพทธศาสนาเพอใหสอดคลองกบการระลกถงคณงามความดของบดามารดาและในเดอนตลาคมจะมการจดอบรมหลกธรรมเรองโลกธรรม 8 เพอชแจงใหเหนถงความเปนจรงและความเปนไปของโลกมนษยทมกมแตความเปลยนแปลงไมแนนอน ไมวาจะเปน ความทกข ความสข ทงยงเขามามบทบาทในการเปนผน าอบรมปฏบตธรรมใหแกก าลงพล ครอบครวของก าลงพลและประชาชนทวไปใหไดรบรสของพระธรรม ไดประสบการณทางพระพทธศาสนา เพมพนความรทางดานพระพทธศาสนา มสตและปญญาในการแกวกฤตปญหาทเกดขนเปนตน ซงการน าปฏบตธรรมของอนศาสนาจารยนนเปนการมงสอนใหมสต ใหรบรตามเทาทนอารมณ ความรสก เปนการชแจงหรอแสดงใหเหนวาการมสตเปนอยางไร ซงเมอฝกฝนปฏบตดแลวจะสามารถเหนการเกดขนและการดบลง

99

ของรปนาม สงขารไดจากประสบการณตรงของตนเอง ทไมไดมาจากการนกคดหรอการศกษาจากต ารา แตเปนการไดรบผลทเกดขนจากความเพยรพยายามปฏบตสวนตน

แมอนศาสนาจารยจะเปนผทมาเผยแผพระพทธศาสนาแกผ อนดวยการอยในรปแบบนายทหาร เพอใหผอนเกดความศรทธาตอตวหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนาและสามารถน าไปปฏบตตามไดในทสด แตอนศาสนาจารยกไมใชเพยงผทมาสอนหลกธรรมค าสอนแกผอนเพยงอยางเดยวเทานน ในทนอนศาสนาจารยไดน าหลกธรรม แนวทางการปฏบตทตนไดเผยแผแกผอน มาใชปฏบตหรอฝกฝนกบตนเองเชนกนเพอใหเกดการซมซบโดยผานประสบการณตรงของตนเอง เปนการบอกเลาความเปนจรงทผานประสบการณการใชของอนศาสนาจารย ดงเชนกรณของพนเอก วสทธ วไลวงศ ทมทรรศนะเรองการเปนผปฏบตผานประสบการณของตนเองทวา

เมอตนไดประสบอบตเหตทางรถยนตจนตองไดรบการผาตดทหวเขาดานซายเนองจากกระดกหก ตนจงนอนท าสมาธก าหนดรวา “ปวดหนอ ปวดหนอ” เพอใหรวาความปวดนนเปนอยางไร โดยไมมความอยากหรอความตองการใหหายปวด ภายใน 5 นาทตอมา ความปวดเหลานนไดหายไปโดยไมจ าเปนตองใชสารระงบความเจบปวดแตอยางใด (พนเอก วสทธ วไลวงศ. หวหนาแผนกอบรม กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (12 มนาคม 2558). สมภาษณ)

ดวยขอมลเหลานไดแสดงใหเหนวาอนศาสนาจารยไดใชกระบวนการการเรยนรทางพระพทธศาสนาทผานมาไมวาจะเปนในระดบจนตามยปญญา สตมยปญญา หรอแมกระทงระดบภาวนามยปญญา เพอใหเกดประโยชนจากการใชพระพทธศาสนาไมใชเพยงผใดผหนง จงเหนไดวาอนศาสนาจารยไดเขาไปมสวนรวมในการจดกจกรรมหรอการบรการทโนมน าวบคคลทกประเภทและทกระดบชน ใหไดใกลชดกบพระพทธศาสนาดวยการมหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนาเปนเครองมอหลก แตกระนนอนศาสนาจารยยงคงจ าเปนดองมเทคนคในการเผยแผพระพทธศาสนา ใสใจในรายละเอยดของผฟง มฉะนนจะไมตางจากการโยนขอมลอยางทอๆ ทไมชวยสงเสรมความรความเขาใจแตอยางใด

ทงนจากขอมลขางตนทกลาวถงเปนเสมอนการปทางไปสขอมลทเกยวของกบการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารย เนองจากการศกษาในครงนมงเนนศกษาทแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยจ านวน 10 นาย จงเสมอนเปนการน าองคความรของอนศาสนาจารยในเรองแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทมาเปดเผยในรปแบบตวอกษรผานงานเขยน อนงจงเปนการรวบรวมขอมลทกระจดกระจายใหกลายเปนระบบหรอขนตอนอยางเปนรปธรรมไดมากยงขน ขอมลทไดจงเปนขอมลเฉพาะทไดมาจากการเกบขอมลดวยการสมภาษณเปนหลกส าคญ ในทนจกถอวาเปนการไดรบขอมลเนอหาทเปนขอมลใหมหรอทเปนขอมล

100

ปจจบน อนเปนขอมลเฉพาะทผานประสบการณทางพระพทธศาสนาและประสบการณการท างานทเกยวเนองกบการใชพระพทธศาสนาสวนบคคลโดยตรง อยางไรกดจากการสมภาษณพบวาอนศาสนาจารยมความรความสามารถทงทางสายพระพทธศาสนาและทางสายสามญ เคยบรรพชาอปสมบทเปนระยะเวลาไมนอยกวา 10 ป ส าเรจการศกษาสายพระปรยตธรรม คอ นกธรรมเอก และบาล มเปรยญธรรมไมต ากวา 4 ประโยค ไปจนถงเปรยญธรรมขนสงสด รบราชการด ารงต าแหนงเปนอนศาสนาจารยไมต ากวา 10 ปจงเปนทชชดไดวาจากประสบการณทสงสมมาอยางยาวนานในสวนการศกษาพระพทธศาสนาบวกกบการมคณสมบตทตรงเกณฑการรบเขาเปนอนศาสนาจารย ผฟงจกไดสมผสกบความรทางพระพทธศาสนาทถกตองลงรอยทางแกนค าสอนของพระพทธศาสนาอยางแนแท

3.3.1.1 การเปนผน าองคความรเดมทางพระพทธศาสนามาประยกตใช โดยสวนใหญอนศาสนาจารย จะม ง เนนใชหลกวชาการทาง

พระพทธศาสนาเปนหลกส าคญในการด าเนนการบรรยาย จงมกท าการสบคนหาขอมลปฐมภมทม าจากคมภรพระไตรปฏกเปนหลก รองลงมาดวยการคนหาขอมลจากคมภรอรรถกถา ควบคสอดคลองกบการสบคนหาขอมลจากแหลงอนๆ เพอมาประกอบการบรรยายใหมความสอดคลองเขาดวยกน ซงขอมลเหลานนตองมความถกตองลงรอยกบคมภรทางพระพทธศาสนาทกลาวถง อนศาสนาจารยมแหลงขอมลทน ามาประกอบการบรรยายอยางหลากหลายไมวาจะเปนการน าขอมลทไดมาจากการศกษาเลาเรยนจากทางสายพระพทธศาสนาหรอทมาจากทางสายสามญ ซงเปนการน าองคความรทางสายสามญมาเทยบเคยงกบองคความรทางสายพระพทธศาสนา

ทงนในสวนทางสายพระพทธศาสนา โดยสวนใหญจะมาจากต าราเรยนตามระดบชนเรยน เชน หนงสอธรรมวภาคหลกสตรชนนกธรรมตร นกธรรมโท นกธรรมเอก จากการเลาเรยนพระอภธรรม คอ จฬอาภธรรมกะตร จฬอาภธรรมกะโท จฬอาภธรรมกะเอก มชฌมอาภธรรมกตร มชฌมอาภธรรมกโท มชฌมอาภธรรมกเอก มหาอาภธรรมกตร มหาอาภธรรมกโท และมหาอาภธรรมกเอก หรอจากการเลาเรยนพระบาลไวยากรณไปจนถงเปรยญธรรม 9 ประโยค เชน คมภรอรรถกถาธรรมบท ภาคท 1-8 มงคลทปนภาคท 1-2 คมภรสมนตปาสาทกา คมภรวสทธมรรค ดงจากทพนตร สธ สขสากล กลาววา “ทไดน าเนอหาในคมภรอรรถกถาธรรมบทมาใชเปนขอมลเพอประกอบการบรรยายธรรม เพราะเคยไดศกษาคมภรอรรถกถาธรรมบทเมอครงยงเปนภกษ”(พนตร สธ สขสากล. อนศาสนาจารย ฝายอนศาสนาจารย กรมการทหารสอสาร. (5 สงหาคม 2558). สมภาษณ.)

และในทางดานสายสามญ เชน ความรสายปรชญา สายการศกษาศาสตร สายศาสนาเปรยบเทยบ หรอความรในเรองจตวทยา ประวตศาสตร และอตชวประวต

101

นอกจากนนแลวอนศาสนาจารยยงน าแหลงขอมลอนมาประกอบการบรรยายเชนกน เชน ทมาจากต าราการศาสนาและศลธรรมของกองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก หนงสอบนทกขอมลของอนศาสนาจารยรนกอนๆทไดรวบรวมและเรยบเรยงเกบบนทกไวอยางเปนหมวดหม ต าราหนงสอทเกยวกบคตธรรมทางพระพทธศาสนาของพระทเปนเกจอาจารยหรอผทรงคณวฒทมความรทางดานพระพทธศาสนาตางๆท ไดรบความยอมรบและม เนอหาทถกตองลงรอยตามค าสอนทางพระพทธศาสนา เชน พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลศพท หรอแมกระทงการศกษาคนควาจากอนเตอรเนตเพอสบคนหาขอมลเหตการณปจจบน มาเปนขอมลเสรมประกอบการบรรยาย

อนศาสนาจารยมกน าองคความรสมยทเคยไดบวชเรยนมาเปนขอมลหลกในการบรรยาย ซงเปนองคความรภมหลงแตเดมทผานการใชงานจนกลายเปนองคความรทสะสมกลายเปนประสบการณ เปนคณสมบตหรอทกษะเฉพาะบคคลไปโดยปรยาย และเมอน าองคความรอนมาประกอบกบองคความรทางพระพทธศาสนาทมมาแต เดม จงท าใหการบรรยายของอนศาสนาจารยเกดประสทธภาพทเปนเอกลกษณของอนศาสนาจารย (รอยเอก อรณ สภะโกศล. อนศาสนาจารย กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (18 สงหาคม 2558). สมภาษณ.) และโดยสวนใหญแลวอนศาสนาจารยมกใหความส าคญแกตวคมภรอรรถกถาธรรมบท เพราะถอวามความส าคญตอการเผยแผพระพทธศาสนาเปนอยางมาก เนองจากเปนตนความคดหรอตวน าทท าใหสามารถแตกประเดนไปสเรองอนไดโดยงาย (เปนหลกในการบรรยายทน าไปสการเผยแผหลกธรรมหรอประเดนสวนอนอกมากมาย) และหากเปรยบเทยบเปนรอยละ อนศาสนาจารยจะใหความส าคญตอคมภรอรรถกถาธรรมเปนรอยละ 80 ดงจะเหนไดจากทรรศนะของพนตร เกรยงไกร จนทะแจม ทวา

คมภรอรรถกถาธรรมบท เปนคมภรทอนศาสนาจารยทกทานลวนแลวแตเคยไดศกษาเลาเรยนเมอครนสมยบวชเรยน เนองจากคมภรอรรถกถาธรรมบทคอคมภรทถกใชเปนหลกสตรการเรยนการสอนพระปรยตธรรม แผนกบาลของคณะสงฆไทย ตงแตชนตนคอประโยค 1-2 จนกระทงประโยคเปรยญธรรม 6 ทงหมด 8 ภาคดวยกน เสมอนเปนจดเรมตนของการเรยนบาลไวยากรณ ในสวนนเองคมภรอรรถกถาธรรมบทจงมความส าคญเปนอยางมาก ซงหากเปรยบเทยบเปนรอยละจะใหความส าคญคดเปนรอยละ 80 เนองจากปจจบนกยงคงใชคมภรอรรถกถาธรรมบทในการเผยแผพระพทธศาสนาดวยทกคร ง (พนตร เกรยงไกร จนทะแจม. อนศาสนาจารย กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (18 สงหาคม 2558). สมภาษณ.)

102

3.3.1.2 การเปนสวนประกอบทส าคญตอการเผยแผธรรม คมภรอรรถกถาธรรมบทเปรยบเสมอนตวด าเนนเรอง เพอกอใหเกด

การเหนถงคณคาของหลกธรรมทางพระพทธศาสนาหรอแกนค าสอนทางพระพทธศาสนา อนเปนสวนทมความส าคญอยางแทจรง มความเปนเอกลกษณเดนทางเนอหาและขอธรรม โดยในแตละเรองจะประกอบดวยขอธรรม ทเรยกกนวา “ธรรมบท” หรอ “บทแหงธรรม” โดยทคมภรอรรถกถาธรรมบทแตงขนมาเพออธบายประกอบพทธพจน ทสามารถน าเนอหามาประยกตใชเพอโนมนาวบคคลใหเกดความสนใจในระหวางการบรรยายไดและมเนอหาทสามารถท าความเขาใจไดแมเปนระดบเยาวชน โดยเนอหาในคมภรอรรถกถาธรรมบทมความนาเชอถอ มความเปนเหตและผล มงสอนใหเกดความเหนจรงตอความเปนไปของธรรมชาต ชแนะเรองหนาททตนพงปฏบตเพอกอใหเกดการพฒนาศกยภาพทมใหไดน าออกมาใชอยางเตมประสทธภาพ มแนวทางตอการปฏบตตนในชวตประจ าวนเพอแสดงใหเหนวาสงไหนพงควรปฏบต สงไหนพงควรงดปฏบต โดยไมปรากฏเปนขอบงคบเพยงแตปรากฏเปนขอความอธบายถงเหตแหงกรรมและผลแหงกรรมทเกดขนอยางเปนเหตและผลทสบเนองกนทวาการประพฤตตนไปในทางทดทควรยอมสงผลใหเกดสงทดทควรตามมาเสมอไมชากเรว ตรงกนขามหากประพฤตตนไปในทางทไมดทไมควรยอมสงผลใหเกดสงทไมดไมควรตามมาเสมอไมชากเรว เชนกน และรวมไปจนถงเรองการใหความส าคญแกจตใจของตนเองเปนส าคญ เนองจากจตของเรานนสามารถน าพาใหเราไปสอกศลกรรมและกศลกรรมไดเสมอ ดงนนจงควรฝกฝนใหจตไดปราศจากกเลส โลภะ โทสะ โมหะ เพอทจะสามารถน าพาไปสสงทเปนกศลไดในทสด เปนตน

ดงนนในการบรรยายจะมการใชเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบท เปนองคประกอบอยางหนงในการบรรยาย เนองจากมเนอหาทประกอบไปดวยเรองเลาประกอบ การกลาวถงบคคล มการสรปประเดนทายเรองไวให มความตอเนองของเนอหา มเหตและผล จงสามารถน ามาเทยบเคยงกบเหตการณปจจบน หรอสอสมยใหม ทชวยท าใหเกดความสนใจ จดจ างายและงายแกการท าความเขาใจส าหรบบคคลทกประเภทแมกระทงระดบเยาวชนกตาม สอดคลองกบทรรศนะของพนโท บญเรอง จนทรวมล ทอธบายวา

ความเปนจรงแลวการเผยแผหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนาของตนนน ตนมกมองถงเรองความสอดคลองกนหรอความตรงกนทางคมภร เปนหลกเนองจากหากวาสงไหนทตองการเผยแผไดมเนอหาปรากฏทสอดคลองกนทางคมภรใดจงมกหยบยกเนอหาในคมภรนนๆออกมาใช เชน เรองทตองการสอไดมความสอดคลองหรอตรงกนกบเรองเลาในคมภรอรรถกาถาธรรมบท จงยกเรองเลาในคมภรอรรถกาถธรรมบทมาอางองเพอความสอดคลอง แตอยางไรกตามการน าเนอเรองในคมภรอรรถกถาธรรมบทออกมาใชสามารถสรางความเขาใจใหแกผฟงงายกวาการอธบาย

103 ดวยวธการน าหลกธรรมมากลาวอยางตรงไปตรงมา ซงการบรรยายแตละครงไดใหความส าคญกบเรองประกอบเนอหาจากทกแหลง น ามาใชใหเหมาะสมกบเรองทบรรยาย สวนเนอหาในคมภรอรรถกถาธรรมบท เปนเรองทใหความส าคญและน ามาใชประกอบการบรรยายอยเสมอ เพราะเปนเรองทจ าไดและใชเปนประจ า มเรองเลาประกอบอยมาก โดยตองเลอกใชเรองเลาใหเหมาะสมกบเรองทจะบรรยายได (พนโท บญเรอง จนทรวมล. หวหนาแผนกศาสนพธ กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (25 สงหาคม 2558). สมภาษณ.)

ในทางตรงกนขามไดมอนศาสนาจารยทมทรรศนะตอการใหความส าคญแกเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทแตกตางกบอนศาสนาจารยนายอนออกไปบาง ดงทพนโท ส าราญ มณปร อธบายวา

ในการบรรยายแตละครงไดมขอมลเนอหาหลกอยแลวในการบรรยาย จงใหความส าคญกบเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทประมาณ 50 เปอรเซนต เนองจากการใชเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทเปนเพยงการยกขนมาประกอบเพอใหผฟงเกดการเหนภาพเทยบเคยงวาชวตทงสองยค คอ ในยคสมยพทธกาลและในยคสมยปจจบน ไมไดมความแตกตางกนมากแตอยางใด (พนโท ส าราญ มณปร. อนศาสนาจารย กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (25 สงหาคม 2558). สมภาษณ.)

ทงนอนศาสนาจารยเลงเหนวาคมภรอรรถกถาธรรมบทมประโยชนตอการน ามาเปนเครองมอในการบรรยายอบรมหรอการสอนเหตเพราะเนอหาในคมภรอรรถกถาธรรมบทเปนเรองเลาประกอบคาถาธรรมบทจงมหวขอธรรมหรอหลกธรรมประกอบ มขอคดคตเตอนใจ มบคลาธษฐาน มการเสนอแนวทางใหเลอกปฏบตโดยอธบายใหเหนถงความจรงสองดานไมวาจะเปนดานบวกและดานลบ มการสรปผลทเกดขน เชน เมอท าแลวจะเกดผลขนอยางไรทงผลดผลเสยทเปนไปตามเหตและผล ดวยองคประกอบทงหลายเหลานจงท าใหอนศาสนาจารยเลอกทจะน าเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทมาประยกตใช เนองจากเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทมหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนาทเปนกลาง สามารถน ามาประยกตใหเขากบเหตการณปจจบน กลาวคอ หากปจจบนปรากฏมสถานการณหรอเหตการณทสามารถน ามาสอดคลองใหเขากบเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทไดนน จงน ามาเทยบเคยงกนใหเหนระหวางความคาบเกยวของชวงสมยพทธกาลกบชวงสมยปจจบนกาล เปนผลใหบคคลทกระดบชนแมกระทงบคคลในระดบเยาวชนสามารถคดและเหนภาพตามไดในขณะทรบฟงอยางเปนรปธรรม นอกจากนนแลวคมภรอรรถกถาธรรมบทยงชใหเหนถงความคาบเกยวกนระหวางชวตในปจจบน กบชวตในคมภรอรรถกถาธรรม (ทปรากฏในสมย

104

พทธกาล) ทยงคงมความคลายคลงกน เพยงแตมการเปลยนแปลงของเวลา บคคล สถานท ยคสมย หรอบรบทตางๆทท าใหเปลยนแปลงไป แตแกนสาระหรอความเปนจรงในโลกมนษยยงคงอยเหมอนเดม ดงนนเนอหาทางคมถรอรรถกถาธรรมยงคงสามารถน ามาเทยบเคยงหรอน ามาประยกตใชใหเกดประโยชนไดในแตละครงไดจรง เพอแสดงใหเหนถงความเปนเหตและผล ความไมรถงความเปนจรงของธรรมชาตทเปนไปของมนษย เปนตน อนเปนการแสดงใหเหนถงความส าคญของชวงเวลาและเหตการณอยางหนงอกดวยดงท พนโท อครนทร ก าใจบญ อธบายวา

คมภรอรรถกถาธรรมบท คอ หน ง ในตวเลอกหรอเปนอกเครองมอหน งทอนศาสนาจารยกองทพบกเลอกใชในการอางองเพอบรรยายธรรม เนองจากคมภรอรรถกถาธรรบทมความงาย คอ ในคมภรอรรถกถาธรรมบทแตละเรองไดมเรองเลาประกอบ มขอธรรมประกอบเรองเลา มตวอยางบคคลหรอทเรยกวาบคคลาธษฐาน พรอมกบมขอสรปปดทายเรอง ดงนนเมอหยบยกเนอหาในคมภรอรรถกถาธรรมบทมาบรรยาย ผฟงสามารถท าความเขาใจไดโดยงาย และสามารถนกภาพตามขณะทฟงการบรรยายได (พนโท อครนทร ก าใจบญ. หวหนาแผนกวชาการและการศกษา กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (18 สงหาคม 2558). สมภาษณ.)

ซงมความสอดคลองกบทรรศนะของพนตร สธ สขสากล ทอธบายวา เหตผลหลกทน าเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทมาใชกเพอใหผฟงเกดความเขาใจถงหลกธรรมหรอเนอหาทบรรยายในแตละครงไดชดเจนยงขน เนองจากคมภรอรรถกถาธรรมบทมเรองเลาประกอบทเปนเนอเรองทางพระพทธศาสนา น าไปสพทธพจนทพระพทธเจาตรสไว ซงในสวนทเปนเนอเรองประกอบพทธพจนนสามารถน ามาประกอบการบรรยายใหเกดรสชาต (สามารถสรางอรรถรส) และสรางความชดเจนเหนชดเปนรปธรรมตอค าสอนทางพระพทธศาสนาเพมมากขน (พนตร สธ สขสากล. อนศาสนาจารย ฝายอนศาสนาจารย กรมการทหารสอสาร. (5 สงหาคม 2558). สมภาษณ.)

3.3.1.3 ความชอบสวนบคคลตอการใชคมภรอรรถกถาธรรมบท นอกจากทรรศนะทกาวถงมาแลวขางตน ยงปรากฏมทรรศนะตอการ

เลอกใชหรอจดมงหมายในการเลอกใชคมภรอรรถกถาธรรมบท เนองดวยความชอบสวนบคคล ดงเชนกรณของพนโท บญเรอง จนทรวมล ทอธบายวา

เรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทมเนอหาทสนแตเตมไปดวยหลกธรรมค าสอนทเปนเหตและผล เขาใจงายและงายแกการน าเสนอ และมหลายอรรถรสท าใหเกดความสนกสนานไมนาเบอไปโดยปรยาย ทงยงสงผลใหผฟงเกดสามารถจ าเนอหาท

105 ฟงไดดขนในระดบหนง ประกอบกบมความชอบสวนตวทมคมภรอรรถกถาธรรมเสมอนเปนแรงบนดาลใจทท าใหตนสามารถเลานทานเปน จงใชเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทมาน าเสนอแทบทกครงอยางเตมความสามารถ (พนโท บญเรอง จนทรวมล. หวหนาแผนกศาสนพธ กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (25 สงหาคม 2558). สมภาษณ.)

จกเหนไดวาเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทนนประกอบไปดวยเรองเลาประกอบ มแงคดคตธรรม มขอสรป จงเปนการงายแกการท าความเขาใจในสวนหนง นอกจากนนแลวเนอหาในคมภรอรรถกถาธรรมบทมเหตการณทบคคลในอดตเคยไดกระท าไว ซงในสมยปจจบนยงคงมการกระท าทคลายคลงกน และเชอวาในอนาคตกาลขางหนายงคงกระท าสงทคลายคลงกนเฉกเชนในอดตกาล จงท าใหสามารถโยงไปสค าสอนอนๆทหลากหลายได เชน การสอนในเรองความเปนจรงทเปนไปตามธรรมชาต มนษยมความไมรเปนพนฐานจงยงคงท าใหเกดเหตการณทคลายคลงกนดงทเคยเกดขนแลวในอดตกาล และการสอนในเรองกศลกรรม อกศลกรรม หรอแมกระทงการกระท าและการไดรบผลของการกระท า เปนตน

โดยอนศาสนาจารยเลงเหนถงจดมงหมายในการเลอกใชเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทเพอประโยชนตอผฟงอยางระยะยาว ทวา

เนอหาในคมภรอรรถกถาธรรมบทมความพอเพยงส าหรบการบรรยายในแตละครงอยแลว เพยงแตจ าเปนตองคนควาอยางละเอยด เพอใหมตวอยางประกอบหลกธรรม และเพอใหเนอหาสาระในการบรรยายธรรมมความเปนรปธรรมมากยงขน ทายทสดแลวคอมความตองการใหผฟงน าเอาความรทางพระพทธศาสนาไปฝกฝนสภาคการปฏบต เพอการมชวตทดงาม มความสข ความสงบ มความรมเยน สามารถด ารงชวตอยไดอยางไมสรางปญหาหรอเปนภาระตอตนเอง สงคม และสามารถน าค าสอนเหลานนไปปประยกตสอนผอนตอไปขางหนา (พนโท ส าราญ มณปร. อนศาสนาจารย กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (25 สงหาคม 2558). สมภาษณ.)

ดงนนจงสรปไดวาอนศาสนาจารยโดยสวนใหญมกใหความส าคญตอเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทตงแตระดบกลางไปจนถงระดบสงสด โดยเปนการน าเรองเลามาเปนสวนประกอบขยายค าสอนทางพระพทธศาสนา เนองจากเนอหาทางคมภรมความเปนกลาง ทด าเนนเนอหาอยางเปนขนเปนตน มการเสนอความเปนเหตและผล มบคคลาธษฐาน เปนตน ดวยองคประกอบของเนอเรองทางคมภรเหลาน จงสามารถน ามาเสนอแกทกระดบบคคลใหเกดความเขาใจไดไมซบซอนและประเดนทส าคญคออนศาสนาจารยมความเคยชนกบเนอหาทางคมภรอรรถ

106

กถาธรรมอยแลวในระดบหนง จงไมใชเรองแปลกแตอยางใดทอนศาสนาจารยจะน าบทเรยนของตนเมอครงสมยบวชเรยนมาใชเปนอปกรณเฉพาะในการสอนหรอการบรรยายธรรมตามแตละครง 3.4 ผลสมฤทธในการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารย

ตามททราบกนดวาอนศาสนาจารยมหนาทในการเปนผมาบรรยายธรรมใหแกผฟงทเปนบคคลทกระดบชน ซงในบคคลทกระดบชนกไดมความแตกตางกนออกไปในเรองวฒภาวะและคณวฒ สะทอนใหเหนถงความแตกตางและความหลากหลายตามแตละครงไมวาจะเปน สงคม คตความเชอ ทศนะคต พฤตกรรม ทเหนไดชดออกมาในรปแบบ 1) ปจเจกบคคล และ2) กลมกอนของผทมาฟงการบรรยาย โดยในความแตกตางและความหลากหลายเหลาน อนศาสนาจารยจ าเปนทจะตองมการตงเปาหมายส าหรบการบรรยายตามแตละครง เพอใหเกดผลประโยชนแกผฟงไดมากทสด และเพอใหผฟงไดมทศนคตทตรงกนกบอนศาสนาจารย (ผบรรยาย) และตรงกนกบกลมของผรวมฟงการบรรยายตามแตละครง โดยทการตงเปาหมายของอนศาสนาจารยตามแตละครงจกสงผลใหเกดผลสมฤทธในการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทตออนศาสนาจารยไปตามล าดบ โดยผลจากการเกบขอมลในสวนการสมภาษณ สามารถแบงผลสมฤทธตอการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยออกเปนสองดานหรอสองมตดวยกน คอ 1) มตทางดานผบรรยายธรรม และ2) มตทางดานผฟงการบรรยายธรรม โดยทงสองมตขางตนน มความเกยวเนองและทบซอนตอกนอยางเปนนามธรรมและรปธรรม กลาวคอ

3.4.1 มตทางดานผบรรยายธรรม

การทอนศาสนาจารยจะเขาถงผลสมฤทธในการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของตนเองตามแตละครงไดนน จ าตองมเทคนคและวธการใชคมภรอรรถกถาธรรมบท ทสอดคลองกบบรบทของกลมผฟง เพอการน าไปประยกตใชไดอยางเหมาะสมและตรงตอบรบททางสงคมวฒภาวะหรอแมกระทงคณวฒของผฟง อนเปนสวนส าคญส าหรบการบรรยายธรรมตออนศาสนาจารย เพอทจะใหสามารถเขาถงหรอบรรลเปาหมายในการบรรยายธรรมตามแตละครง

โดยท เปาหมายของอนศาสนาจารยในสวนนมงหมายถง “มตทางดานผบรรยายธรรม คอ “อนศาสนาจารย” ทตวอนศาสนาจารยเปนผตงเปาหมายไวในสวนของตนเอง แตจกมความเกยวเนองกนในสวนของผฟงบรรยายธรรม ดงนนจงหมายความไดวา อนศาสนาจารยจะตองบรรลเปาหมายทตนไดตงไวทงสองสวนดวยกน เพอใหน าไปสการบรรลเปาหมายทงตอตวอนศาสนาจารยและตอตวผ ฟงในสองมตดงทกลาวไว อนศาสนาจารยจงจ าตองอาศยการม

107

กระบวนการอยางเปนขนตอนแบบแผนทมประสทธภาพไดในระดบหนง เพอใหสามารถบรรลเปาหมายไปสผลสมฤทธไดในทสด ซงการมความรพนฐานทางพระพทธศาสนาของอนศาสนาจารย เสมอนเปนการมขอมลดบทสามารถหยบน ามาใชงานไดตลอดเวลายามตองการ การหยบขอมลดบน ามาใชงานของอนศาสนาจารย จ าเปนตองผานกระบวนการคดกรองการใชงานเพอการสงตอขอมลไปสอกชดหนง หรอการสงตอผรบขอมลกลมใหม เชนการดงประเดนขอมลทเปนวรรคส าคญ หรอแมกระทงการสรางชวงเวลาทนาสนใจมาน าเสนอแกผฟงการบรรยาย เนองจากการมขอมลดบเพยงอยางเดยว ไมสามารถตอบโจทยการกระจายความรทางพระพทธศาสนาไดอยางมประสทธภาพ ไมตางจากการโยนขอมลดบอยางแขงทอใหแกผฟงแบบตรงไปตรงมา โดยไมผานการประยกตใชหรอการสรรหาเทคนคควบค จงไมเปนการสรางประโยชนใหแกทงสองฝาย คอ ตอตวผฟงการบรรยายและตอตวผบรรยายธรรม

โดยในสวนมตทางดานผบรรยายธรรมของอนศาสนาจารยตอผลสมฤทธในการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทนน อนศาสนาจารยต ง เปาหมายไวท 1) การมขอมลทางพระพทธศาสนาเปนพนฐาน 2) การมการตงประเดนในการบรรยายธรรม 3) การมการเสนอเนอหาทางพระพทธศาสนาประกอบ 4) การมการเตรยมการใชคมภรอรรถกถาธรรมบท 5) การมการวเคราะหผฟงบรรยาย 6) การมการใชเรองเลาทางคมภรอรรถกถาธรรมบท 7) การมการสอดแทรกขอมลเรองเลาหรอสอสมยใหมควบคเรองเลาทางคมภรอรรถกถาธรรมบท ดงจากทรรศนะของพนโทวานช ฉอสนเทยะ ทวา

การเตรยมการ การคนควา การเลอกเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทเพอมาเสรมการบรรยายหรอแมกระทงการวเคราะหผฟงทงกอนการบรรยาย ระหวางการบรรยาย และหลงการบรรยาย เปนองคประกอบทมความเลกนอยแตละเอยดออน สามารถน าไปสเปาหมายทตงไวไดจรง ดงนนการท าหนาทในแตละครงตองมความเตมทกบการท างาน เพอใหสงทตงไวมความสมฤทธผลเกดขน (พนโทวานช ฉอสนเทยะ. หวหนาแผนกก าลงผล กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (18 สงหาคม 2558). สมภาษณ.)

ซงการตงเปาหมายดงจากขางตนน อนศาสนาจารยโดยสวนใหญมกบรรลเปาหมายตามจดประสงคการเผยแผธรรมตามทไดมการตงไวตอการใชคมภรอรรกถาธรรมบทประกอบการบรรยายตามแตละครง ดงนนจงกลาวไดวาอนศาสนาจารยบรรลผลสมฤทธในการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทในสวนของตนเอง เนองจากอนศาสนาจารยตงเปาหมายการเผยแผธรรมดวยการใชคมภรอรรถกถาธรรมบท ทตองประกอบไปดวยการมหวขอธรรม ค าอธบาย เรองราวประกอบอนมาจากสอสมยใหญหรอเหตการณในปจจบนทสามารถจงใจใหผฟงเชอถอไดตามหลกของเหตและ

108

ผล โดยสวนทส าคญคอการมเนอหาทางคมภรอรรถกถาธรรมบทประกอบควบคกบหลกธรรมทน ามาเผยแผ อนเปนการใชขอมลทมความถนดในระดบหนงมาเปนสวนประกอบอยางตอเนองและเรอยมา โดยทอนศาสนาจารยมการวางขนตอนการใชคมภรอรรถกถาธรรมอยางเปนระบบ หรอแมกระทงการวเคราะหถงบรบทผฟงไวลวงหนา เพยงเพราะอนศาสนาจารยไมมความตองการใหเจาของโครงการทจดการบรรยายธรรม หรอผฟงการบรรยายเกดความผดหวงอนเนองมาจากความผดพลาดของตวอนศาสนาจารย ดวยสวนประกอบขางตนเหลานคอในสวนทอนศาสนาจารยมความคาดหวงตอการใชคมภรอรรถกถาธรรมบท อนเปนเปาหมายตอผลสมฤทธทตงไวในมตของอนศาสนาจารยนนเอง (พนเอก เสนห เขยวมณ. ทปรกษากองอนศาสนาจารย กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (2 กนยายน 2558). สมภาษณ.)

3.4.2 มตทางดานผฟงการบรรยายธรรม การบรรยายธรรมในแตละครงประกอบไปดวยผฟงทมความแตกตางกนไป

เชน พนฐานความรทางพระพระพทธศาสนาจารย แรงจงใจตอการเขาฟง ดงนนการจะท าใหผฟงเกดความเขาใจหรอสมฤทธผลไดอยางถองแท จ าตองอาศยองคประกอบหลายอยางประมวลเขาดวยกน ทงนโดยสวนใหญอนศาสนาจารยมทรรศนะตอการสมฤทธผลในสวนของผฟงทคลายคลงกน คอ ผฟงจะมการสมฤทธผลหรอไมนนเปนเรองทไมสามารถบอกกลาวไดอยางตรงไปตรงมา ซงหากจะใหเกดความสมฤทธผลไดจรงนนอนศาสนาจารยจะตองลงมอควบคมทศทางผฟงตลอดเวลา ซงนนไมสามารถท าใหเกดเปนความจรงได จงอาจตองอาศยการประเมณผลสมฤทธของผฟงเปนเรองของเจาของโครงการทจดท าการอบรมขน อนศาสนาจารยจงไมสามารถเฝาดแลความเปนไปของผฟงไดครบทงหมด เพยงแตสามารถถามไถความเปนไปของผฟงจากเจาของโครงการ ตรวจดผลตอบรบจากการจดโครงการอบรมในครงตอไปวามการจดงานขนอกหรอไม ดการอางองสถตการยอนกลบในกรณทเคยไปบรรยายธรรมในเรอนจ า การท าใบสอบถามแจกทายงานเพอวดความพงพอใจ การประเมณผลสมฤทธจากพฤตกรรมของผ ฟงในระหวางนน (พนเอก เสนห เขยวมณ . ทปรกษากองอนศาสนาจารย กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (2 กนยายน 2558). สมภาษณ.) หรอแมกระทงการประเมนจากการเขาสอบถามปญหาทางพระพทธศาสนาหลงการบรรยายเสรจสนของผฟง ซงวธการดเหมอนเปนเรองของนามธรรมเสยเปนสวนใหญ โดยอาจมแนวโนมวาจะสามารถวดผลสมฤทธไดเพยงในระดบหนงกเปนได เพราะไมสามารถแสดงออกมาอยางรปธรรมทเหนโจงแจง ในสวนนเองหากผฟงศรทธาตอค าสอนทางพระพทธศาสนาการน าเอาไปปฏบต ในชวตประจ าวนจงเปนทางทเหมาะสม เพยงเพราะการไดรบฟงไมสามารถชวยใหเกดการพฒนาไดอยางแทจรง

109

ในทางตรงกนขามพนเอก วสทธ วไลวงศ ใหทรรศนะทตางออกไปดวยเพราะการประเมณผลสมฤทธจากตวผฟง สามารถประเมณจากการกระท าและสหนาของผฟง ณ ขณะนนไดโดยทนท ดงจากทรรศนะทวา

อนศาสนาจารยจ าเปนตองมการเตรยมการและเทคนควธการทโนมนาวใหผฟงสนใจและท าความเขาใจไดโดยงาย จงเลอกใชเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทมาเปนอกหนงเครองมอในการประกอบการบรรยาย และเปนทแนนอนวาไดบรรลจดมงหมายในชวงน าเสนอดวยการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทประกอบกบการน าเหตการณอนๆมาน าเสนอประกอบซงเปนชวงระยะสน อนเปนการโนมนาวใหเกดความเหนดเหนงาม และในขณะการบรรยายนนผฟงเกดความพงพอใจในขณะทไดฟงการบรรยาย มการซกถามพดคยในขณะบรรยายและหลงการบรรยายอยางสนใจแทบจะทกครง และในบางครงผฟงไดน าเอาสาระความรจากทไดฟงในระหวางการบรรยายไปปฏบตตาม (จากค าบอกเลาในภายหลง) อนงจงเปนการบรรลเปาหมายทตงไว (พนเอก วสทธ วไลวงศ. หวหนาแผนกอบรม กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (25 สงหาคม 2558). สมภาษณ.)

จกวาไปแลวการทอนศาสนาจารยมหนาทในการสอนหรอบรรยายอบรมเพอการเผยแผหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนา หรอเพอขดเกลาสภาพจตใจใหพรอมท าความดอะไรกตามแต เปนการยากทอนศาสนาจารยจะรบรถงความสมฤทธผลตอในตวผฟง เนองจากมความหางไกลจากผฟงอยพอสมควร และเหนวาการบรรยายธรรมเปนไปอยางชวคราวทใชระยะเวลาเพยงไมนาน (แมวาอาจจะใชเวลาประมาณ 3 ชวโมง ในทนถอวาเปนระยะเวลาทคอนขางสน ) จงจ าเปนตองจบใจความ กระชบแกน ใหตรงกบบรบทผฟงมากทสด อกทงในการเผยแผแตละครงไมไดหมายความวาผฟงทกคนมความสนใจในการบรรยาย จงอาจท าใหขอความของอนศาสนาจารยมความตกหลนไปไมถงความตองการทจะใหผฟงน าไปปฏบตตาม และแมวาอนศาสนาจารยจกมการเตรยมการหรอมวธการโนมนาวกวธกตามแต เชอวาผฟงในแตละสถานทมความแตกตางทหลากหลายอยางเหนไดชดแมจะมาจากหนวยงานหรอองคกรเดยวกน จงอาจเปนการสรปอยางคราวๆโดยรวมไดวาในสวนของอนศาสนาจารย อนศาสนาจารยไดมเทคนคและวธการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทเปนไปตามเปาหมาย เพราะใชองคประกอบหรอสวนประกอบตามทไดจดวางไวอยางครบถวน บวกกบเปนสงทถนด คนเคยส าหรบอนศาสนาจารย จงไมเกดปญหาในยามทตองใชคมภรอรรถกถาธรรมบท ในทางตรงกนขามอนศาสนาจารยไมสามารถระบไดวาเทคนคหรอวธการใชคมภรอรรถกถาธรรมสมฤทธผลแทจรงส าหรบผฟงหรอไม เพราะคอนขางยากตอการวดผลเนองจากไมไดออกมาในรปแบบ

110

ทเปนรปธรรมตามอยางในสวนแรก (สวนทเปนการเตรยมตวหรอการใชงานคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารย อนหมายถงผใช ผน าเสนอ)

ทงนทงนนตองท าความเขาใจกอนวาผรบกอนขอมลนนคอผฟง ผฟงทอาจมพนฐานหรอไมมพนฐานความรทางพระพทธศาสนากเปนได ซงการจะท าใหผอนเกดความเขาใจในสงทจะสออยางถองแทนนถอวาเปนการยากพอสมควร อนศาสนาจารยจะตองรบบทหนกในการสอสารใหเกดความเขาใจอยางยงยวด แตถาหากอนศาสนาจารยมองขามประโยชนส าหรบตวผ ฟง อนศาสนาจารยจะไมตางอะไรแกการเปนกระดาษของหนงสอพมพ ทเปนเพยงตวสงผานขอมลอยางแขงถอ ดงนนเชอวาการทอนศาสนาจารยไดผานเกณฑการคดเลอกใหมโอกาสเขาด ารงต าแหนงอนศาสนาจารยกองทพบกและผานเกณฑการเรยนการสอนจากในสวนของคณะสงฆไทย จงเปรยบเสมอนวาไดมไมบรรทดมาวดเสนคณภาพขดเสนความสามารถทางพระพทธศาสนาใหแกอนศาสนาจารยมาแลวสวนหนง พรอมทจะน าประโยชนมาสผฟงทเปนไปตามจดประสงคของพระพทธศาสนา (ในทนไมใชเปนการอวยความเปนพทธทดของอนศาสนาจารย แตเปนการอางถงการวดคณภาพทางพระพทธศาสนาของสงคมไทย คอจากคณะสงฆไทยและจากคณะกองอนศาสนาจารย ซ งหากคณภาพของอนศาสนาจารยตกต า จงเทากบวาส งทคขนานหรอส งทปทางเพอมาสอนศาสนาจารยไดมความลมเหลวตามมาหรออาจลมเหลวอยกอนหนา)

การทจะเปนผเผยแผธรรมทดไมขดตอหลกทตนยดนน จงตองใชหลกทตนยดมาประยกตเพอวเคราะหตนเองและผฟงใหออก พรอมทงตองท าความเขาใจ (หรออาจท าใจ) ถงองคประกอบทสมพนธสอดคลองคาบเกยวกนอยหลายมตของผฟงทไมวาจะเปนเรองของการมพนธกรรมทด การมสภาพแวดลอมทเหมาะสมเกอกล การมชวงเวลาทเหมาะสมทอนศาสนาจารยควรจะปอนขอมลให การอยในประเทศทเหมาะสม การเลอกคบหาแตคนด การมรางกายทสมบรณ การมความฉลาด การมความเพยรพยายามกระตอรอรน การมความประพฤตทงทางกาย วาจา ใจทด และแมกระทงการมบญเกาเสรมทจะชวยท าใหเกดมสตปญญาท ารบรได เปนองคประกอบทคอนขางมากแตอธบายไวอยางชดเจนวาท าไมผ ฟงถงมกมความเขาใจทไมตรงกน หรอเหตผลใดๆกตามแตทกอใหเกดความยากตอการท าความเขาใจและการน าไปปฏบตของผฟง ในทางตรงกนขามหากองคประกอบเหลานมความเกอกลกนอาจสงผลใหผฟงเกดการท าตามหรอเลอกทจะปฏบตตามค าบอกกลาวของอนศาสนาจารย ซ งองคประกอบทกลาวมานนหากวากนตามหลกการทางพระพทธศาสนาจะเปนเรองของหลกธรรมค าสอนทมชอวา “สมบต 4”12 (พระพรหมคณาภรณ(ป.อ.ป

12 ตามพจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม อธบายหลกธรรมเรอง สมบต 4 ไดวา 1) การเกดใน

สถานทอ านวย 2) การมรางกายทสมบรณครบถวน 3) การมเวลาทเหมาะสม 4) การมความเพยรพยายาม (พระพรหมคณาภรณ(ป.อ.ปยตโต), 2553, น. 114)

111

ยตโต), 2553, น. 114) กบหลกธรรมทมชอวา“จกร 4” 13 (พระพรหมคณาภรณ(ป.อ.ปยตโต), 2553, น. 137) ดงนนในทนอนศาสนาจารยจงไมสามารถสรปไดวาผฟงกลมใด หรอผฟงคนใดเกดความเขาใจตอค าสอนทางพระพทธศาสนามากนอยเพยงใดเฉกเชนทปรากฏในคมภรอรรถกถาธรรมบทตอนทายเรองได แมจกอาศยการสงเกตพฤตกรรมกอน ระหวาง หลงการบรรยายกตาม

13 ตามพจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม อธบายหลกธรรมเรอง จกร 4 ไดวา 1.) การม

สภาพแวดลอมทด 2) การคบแตคนด 3) การมจตคดมงไปสทางทด 4) การมกรรมเกาทดสงเสรม (พระพรหมคณาภรณ(ป.อ.ปยตโต), 2553, น. 137)

112

บทท 4 แนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบก

อนศาสนาจารยไดเขามามบทบาทในการเปนผสอค าสอนทางพระพทธศาสนาในรปแบบนายทหาร อาจท าใหบคคลทวไปสรางความคาดหวงทจะเหนถงความสมบรณทางรปธรรมและนามธรรมจากตวอนศาสนาจารยในการบรรยายธรรมกเปนได อนศาสนาจารยจ าตองอาศยการผนวกกบสงหลายอยางเขาดวยกนเพอใหการบรรยายธรรมเปนไปตามความคาดหวง ดงนนการศกษาในสวนนจะเปนการชใหเหนถง 1) แนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบก และ 2) การพฒนาการสอนหรอการบรรยายธรรมโดยการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารย ดงตอไปน 4.1 แนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบก

อนศาสนาจารยเขามามบทบาทหนาทในการเผยแผพระพทธศาสนาในรปแบบนายทหารทเปนฆราวาส ชวยลดทอดชองวางความแปลกแยกทางสถานะไดเปนอยางด เนองจากสามารถตดตอสมพนธหรอเผยแผธรรมแกบคคลทวไปทงชายหรอหญงไดดเสยกวาการมสถานะเปนภกษ แตกระนนอนศาสนาจารยทกนายกไดผานการบวชเรยนมาแลวดวยกนทงสน จงท าใหการเผยแผธรรมของอนศาสนาจารยคลายกบการเผยแผธรรมของภกษท ใชหลกธรรมค า สอนทางพระพทธศาสนาเขาหาผอน อยางไรกดการบรรยายธรรมของอนศาสนาจารยดวยการใชคมภรอรรถกถาธรรมบท ปรากฏแนวทางการใชดงตอไปน

4.1.1 การเตรยมการใชคมภรอรรถกถาธรรมบท

อนศาสนาจารยโดยสวนใหญไดใหความส าคญตอการเตรยมการทจะใชคมภรอรรถกถาธรรมบทอยในระดบหนง สบเนองมาจากอนศาสนาจารยทกนายลวนแลวแตเคยไดผานการศกษาหาความรในขณะทยงเปนภกษมาเปนระยะเวลานานดวยกนทงสน จงมความคนเคยตอตวคมภรอรรถกถาธรรมบทโดยพนฐาน ผนวกกบการศกษาคนควาขอมลทางพระพทธศาสนาเรอยมา ดงท พนโท อครนทร ก าใจบญ อธบายวา

เนองจากเนอหาความรทไดเผยแผใหแกผอนเปนการไดรบมาจากองคความรในชนเรยนเมอครงสมยบวชเรยนเปนภกษและเมอครงสมยทไดท าหนาทเปนครผสอน ท าใหเกดการซมซบองคความรผานประสบการณตรงของตนเอง จงเปนเรองของกระบวนการทางความคด การประมวลผลองคความรภมหลงไปโดยปรยาย ปจจบน

113 เมอไดรบหนาทใหเปนผสอนหรอผบรรยายอบรมจงท าการคดตรกตรองหรอกลนกระบวนการองคความรทมอย ใหน าออกมาใชในรปแบบภาษาส านวนของตน (พนโท อครนทร ก าใจบญ. หวหนาแผนกวชาการและการศกษา กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (18 สงหาคม 2558). สมภาษณ.)

โดยมทรรศนะทสอดคลองกบ รอยเอก อรณ สภะโกศล ทอธบายวา การเตรยมการใชเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบท ไมจ าเปนตองมวธการหรอขนตอนอยางเปนทางการและซบซอนมากนก เนองจากมความคนเคยกบคมภรอรรถกถาธรรมบทตงแตครงสมยทเคยบวชเรยนและเคยเปนอาจารยผสอนอยหลายปดวยกน รวมทงไดท าวทยานพนธเกยวกบคมภรอรรถกถาธรรมบท จงสงผลใหปจจบนยงคงจดจ าองคความรเดมเหลานนได แตหากเรองใดจดจ าไดไมแนชด การเปดอานทบทวนในไฟลทโหลดมาเกบไวในคอมพวเตอร จกชวยท าใหเกดความชดเจนตอรายละเอยดเลกนอยยงขน (รอยเอก อรณ สภะโกศล. อนศาสนาจารย กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (18 สงหาคม 2558). สมภาษณ.)

ดวยขอมลขางตนไดแสดงใหเหนวา อนศาสนาจารยโดยสวนใหญในทนมกมความคนเคยกบการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทเปนอยางมาก อนเนองมาจากองคความรเหลานนไดผานกระบวนการการใชงานมาอยางยาวนาน กลายเปนประสบการณเฉพาะบคคลไปโดยปรยาย ทมาจากการศกษาสายพระปรยตธรรมบาลจงท าใหการเตรยมการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทไมมความซบซอนหรอยงยากแตอยางใด ในทางตรงกนขามปรากฏมอนศาสนาจารยจ านวนสองนายทเหนตางจากทรรศนะขางตน คอ 1) พนตร สธ สขสากล และ 2) พนโท ส าราญ มณปร โดยทงสองนายไดใหความส าคญตอการเตรยมการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทเปนอยางมาก ดงจากทรรศนะของพนตร สธ สขสากล ทวา

การมการเตรยมการจะชวยใหผบรรยายธรรมตโจทยไดวาจะตองท าอยางไรถงจะสามารถวเคราะหผฟง พรอมกบวเคราะหสอปจจบนใหเขากบเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทได และเนองจากการบรรยายธรรมทแทจรงจกตองคงไวซงแกนของหลกค าสอนทางพระพทธศาสนา หากผพดธรรมมเพยงการสรางอรรถรสใหผฟงเพยงอยางเดยว ผฟงจกไมไดรบประโยชนทางพระพทธศาสนาแตอยางใด ดงนนเพอใหผ ฟงสามารถเขาถงแกนหรอความเปนสาระของหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนาไดอยางลกซง การเตรยมการหรอการมวธการทดจะชวยคงแกนสารทแทจรงของพระพทธศาสนาไวได แมจกมความยากและเปนสงททาทายผบรรยายธรรมกตาม (พนตร สธ สขสากล. อนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (5 สงหาคม 2558). สมภาษณ)

114

สอดคลองกบทรรศนะชองพนโท ส าราญ มณปร ทอธบายวา การเตรยมการเปนสงทส าคญส าหรบตนเปนอยางมาก เพราะตองใชหลกในการบรรยายใหผฟงเกดความเขาใจ เชน เรองอยางน มความหมายอยางน จะน าไปใชไดตามเชนนหรอไม ตนจงตองศกษาคนควาตอไป พรอมตงค าถามกบตนเองวาจะตองท าอยางไรใหผฟงเกดความเขาใจตอสงทตนน าเสนอ และจะตองท าอยางไรใหผฟงไดน าสงทตนน าเสนอไปปฏบตตาม นอกจากนนแลวยงตองมการวเคราะหผฟง เพอใหขอมลน าเสนอมความเหมาะสมกบบรบทในชวตประจ าวนของผฟง (พนโท ส าราญ มณปร. อนศาสนาจารย กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (25 สงหาคม 2558). สมภาษณ.) 4.1.2 การมหลกการใชคมภรอรรถกถาธรรมบท

ในขณะเดยวกนแมอนศาสนาจารยมการเตรยมการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทมาเปนระยะเวลานาน จงเกดความคนชนตอคมภรอรรถกถาธรรมบทเป นพนฐานนน อนศาสนาจารยยงคงจ าเปนตองมหลกในการใชคมภรอรรถกถาธรรมบท อนปรากฏความคลายคลงกนสามประการ กลาวคอ 1) การพจารณาถงความสอดคลองหรอสมพนธกบหวขอการบรรยายธรรมและหลกธรรม 2) การพจารณาถงความสอดคลองกบบรบทของผฟง และ 3) การพจารณาถงความสอดคลองกบเหตการณปจจบนหรอสอสมยใหมทน ามาประกอบการบรรยายเทยบเคยง ซงหลกในการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทขางตน เปนการชวยใหเกดความสมพนธหรอความสอดคลองกนในระหวางการบรรยาย (พนเอก เสนห เขยวมณ. ทปรกษากองอนศาสนาจารย กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (2 กนยายน 2558). สมภาษณ.)

4.1.3 การวเคราะหผฟง ตามปกตแลวในการบรรยายธรรมอนศาสนาจารยจะไดรบหวขอหรอประเดน

ทจะตองไปอธบายธรรม เชนในการบรรยายอบรมศลธรรมประจ าเดอนใหแกก าลงพล อนศาสนาจารยอาจไดรบหวขอใหตองอธบายทเนนหนกไปในเรองใดเรองหนง อาทเรอง ศล ทศพธราชธรรม การปฏบตกรรมฐานและการแผเมตตา ซงเมออนศาสนาจารยไดรบหวขอทตนจะตองไปบรรยายธรรมแลวนน อนศาสนาจารยจะท าการวเคราะหกลมผฟง เพอใหสามารถน าเสนอหลกธรรมทสอดคลองเหมาะสมกบกลมผฟง ในสวนการวเคราะหกลมผฟงนเองทไมสามารถละเลยไปได เนองจากถอวาเปนสวนหนงในกระบวนการการพฒนาการเรยนรของผฟงทงเปนสวนหนงทชวยท าใหผฟงไดรบประโยชนอยางตรงบรบท และเนองดวยการบรรยายธรรมในแตละครงจะตองเจอกบความแตกตางทหลากหลายไมวาจะเปนตวบคคล กลมเปาหมาย เวลา สถานท โจทยหรอประเดนทไดรบมอบหมายใหอนศาสนาจารยไปบรรยายธรรม ในสวนนเองทตองอาศยการวเคราะหในอกหลายมต เพอทจะใหค า

115

สอนทางพระพทธศาสนาเกดการสอดคลองกบบรบทนนๆและสอดคลองกบองคประกอบทงหมดทตองเปนไปอยางครอบคลม และในสวนตอมาอนศาสนาจารยจะท าการสบคนหาขอมลเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทมาเสรมประกอบ (เพอกอใหเกดความสอดคลองกนกบหวขอหรอประเดนทจะตองน าไปอธบายในแตละครง และเปนการสรางความเขาใจทงายเปนรปธรรม) และคนหาเรองเลาหรอเหตการณปจจบนมาเทยบเคยงเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบท จากนนจะท าการเรยบเรยงล าดบขอมลทงหมดอกครงหนง (เพอใหเกดความสอดคลอง กลมกลน หรอสรางความลนไหล) และในสวนสดทายนอนศาสนาจารยจะท าการเกบประเดนเนอหาสาระขอสรปทควรคาแกผฟงเพอประโยชนตอการน าไปใชในชวตประจ าวนทตรงกบบรบทของผฟง

ดงนนจงกลาวไดวาโดยสวนใหญเมออนศาสนาจารยไดรบประเดนหวขอทจะตองไปท าการบรรยายและนนจงเปนการวเคราะหผฟงเพอท าการคนควาศกษาขอมลหลกธรรมทเลงเหนวาเหมาะสมกบบรบทของผฟง จากนนจงเปนการทบทวนคมภรอรรถกถาธรรมบททไดศกษามาแลวอยางละเอยดอกครง เพอท าการเลอกเรองเลาใหสอดคลองกบหวขอธรรมทจะน าไปบรรยายในแตละครง พรอมกบการเลอกเรองเลาหรอเหตการณปจจบนทสอดคลองไปกนไดมาท าการเทยบเคยง โดยเปนการเกบรวบรวมขอมลในสวนทฤษฎ สดทายอนศาสนาจารยจะท าการสรปประเดนเนอหา

อยางไรกตามพนตร สธ สขสากล ไดมทรรศนะทเพมเตมในขอมลขางตนอยบางเลกนอย เนองจากพนตร สธ สขสากล จะตองท าการกลนเนอหาทตนเองไดมาเพอน าไปฝกซอมเสรมทกษะการพดในชวงเวลาสวนตว โดยการลงมอทดลองปฏบตเลาใหตนเองฟงกอน เพอใหสามารถล าดบเรองราวหรอประมวลความรทตองการสอไดอยางถกตองไมขาดตกบกพรองและเกดความคนเคยกบการพดบรรยายเมอถงเวลาตองไปบรรยายจรง (พนตร สธ สขสากล. อนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (5 สงหาคม 2558). สมภาษณ) จากนนจงเปนการเตรยมการเฉกเชนเดยวกบอนศาสนาจารยนายอน คอการวเคราะหกลมเปาหมาย (ผฟง) กอนการไปบรรยายจรง วาบคคลทจะไดรบการบรรยายธรรมเหลานนคอใคร เปนกลมบคคลประเภทไหน ระดบใด ตองการจะสอเรองอะไรหรอตองการใหบคคลเหลานนมทรรศนะไปในทศทางไหน และโจทยทไดรบมอบหมายใหไปบรรยายธรรมคอเรองอะไร ดงตวอยางทวา เมออนศาสนาจารยไดรบมอบหมายใหไปบรรยายธรรม ณ เรอนจ ากลางคลองเปรม (ทณฑสถานหญงกลาง) ในโจทยหวขอ " Social life skill" กไดว เคราะหกลมเปาหมาย จนไดประเดนทจะไปบรรยายใหแกกลมเปาหมายนนๆถง“การคบเพอนทด น าพาชวตเปนสข” หรอแมกระทงเรองการมองดจตใจของตนเอง การอยกบปจจบนขณะอยางมความสข โดยเปนการโนมนาวทรรศนะของบคคลเหลานนใหสามารถเชอและน าไปเปนขอคดหรอขอปฏบตในการเลอกคบเพอนทดและการอยกบความจรงในปจจบนไดอยางมความสขตอไป

116

อยางไรกดการวเคราะหผฟงกอนการบรรยาย เสมอนเปนการเตรยมความพรอมใหแกตวอนศาสนาจารย เพอใหอนศาสนาจารยไมเกดขอผดพลาดในการท าภารกจ ทงยงสามารถชวยใหอนศาสนาจารยถายทอดขอมลไดอยางเหมาะสม ตรงประเดนและครบถวนแกผฟง แตหากอนศาสนาจารยไดท าการวเคราะหผฟงระหวางการบรรยายธรรมเพมเตม อาจชวยท าใหอนศาสนาจารยเขาใจถงสภาวะทางอารมณของผฟงในขณะนน เปนผลดใหอนศาสนาจารยไดไปปรบปรงแกไขหรอเพมเตมวธการบรรยายภายหลงกเปนได แตเมอหากอนศาสนาจารยวเคราะหแลวและสามารถทจะปรบปรงแกไขเทคนคหรอวธการบรรยายของอนศาสนาจารยไดทนทวงท ผฟงจะเกดการตนตวและหนกลบมาสนใจการบรรยายมากขนกวาการบรรยายแบบไมวเคราะหผฟงขณะการบรรยาย ทงนเหตผลทตองการใหอนศาสนาจารยมการวเคราะหผฟงระหวางการบรรยายนน เนองจากการบรรยายธรรมจ าเปนตองเอากลมเปาหมาย (ผฟง) เปนศนยกลาง การบรรยายธรรมหรอการน าเรองในคมภรอรรถกถาธรรมบทมาประกอบการบรรยายในแตละครงจงตองสอดคลองกบบรบทของกลมเปาหมายเปนหลก พรอมทงตองสรางแรงจงใจระหวางการบรรยาย เพอไมใหผฟงเบนความสนใจออกนอกการบรรยาย ดงนนหากบรรยายโดยไมวเคราะหความรสกผฟง ณ ขณะนน การบรรยายธรรมจะไมสามารถบรรลเปาหมายไดเลย

การจะเปนผเผยแผธรรมหรอผบรรยายธรรมอยางมประสทธภาพจะตองศกษาถงองคความรทางพระพทธศาสนามาไวอยางลกซงและแนนอนวาจะตองมการเตรยมการมาซกระยะใหญตอการศกษาคนควาพรอมตองไดใชทฤษฎเหลานนไปสภาคปฏบตแกตนเองกอน โดยทการสอสารหรอการอธบายแกนทางพระพทธศาสนาจะตองมความแมนย าไมผดเพยนไปจากจดประสงคเดมหรอคงความหมายเดม รวมไปจนถงการวเคราะหผฟงกเปนอกสงหนงทผเผยแผธรรมหรอผบรรยายธรรมไมสามารถขาดไปได ซงการวเคราะหผฟงชวยท าใหทราบวาบรบทผฟงเปนเชนใด และค าสอนไหนทเหมาะสมแกบรบทของผฟง เสมอนเปนการสงผานประโยชนไดอยางตรงจด แตกระนนการจะไดรบผลประโยชนไมใชเพยงการรบฟงแนวทางจากผพดธรรมในสวนเดยวทเปนเพยงเฉพาะการเสนอแนวทางใหผฟงไดรบผลประโยชนกเทานน แตผฟงจ าเปนตองน าเอาค าสอนเหล านนไปปฏบตในชวตประจ าวนเพอการหลดพนหรอเบาจากความทกขไดไมมากกนอยดวยตนเอง

มากไปกวานนอนศาสนาจารยควรทจะวเคราะหถงองคประกอบสวนอนทงตอตนเองและผฟงดวยเชนกนไมวาจะเปนการรจกหลกการของความมเหตและผล การรจกตนเองวาเปนเชนไร การรจกถงความพอด การรจกชวงเวลาทเหมาะสม การรจกวางตนในกลมคน หรอแมกระทงการรจกถงความแตกตางของบคคล โดยทองคประกอบเหลานเปนหลกธรรมทางพระพทธศาสนาทมชอวา “สปปรสธรรม 7” (พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), 2553, น. 210) จงกลาวไดวาการมาเปนผเผยแผหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนาจงไมใชเพยงแตเปนการโยนขอมลทฤษฏใหแกผฟง

117

อยางตรงไปตรงมา โดยไมผานการวเคราะหไตรตรองถงบรบทตนเองหรอผฟง แตผเผยแผธรรมจะตองมองคประกอบขางตนและจะตองมความสอดคลองกบองคประกอบสวนอนๆทกลาวถง จงจะเปนการสรางความพรอมใหแกตนเองในสวนแรก เพอใหตนเองไดพฒนาศกยภาพจนเกดการพฒนาอยางสงสดความสามารถเสยกอนทจะลงมอถายทอดความรทงหลายแกผอนในภายหลง ทายทสดแลวผทจะไดรบผลประโยชนในสวนแรกคงหนไมพนผเผยแผหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนาอยางเปนแนแท และยงสงผลประโยชนไปสผอนในภายหลงเชนกน

4.1.4 การปรบเปลยนส านวนภาษา การจะเปนผเผยแผธรรมทดทมประสทธภาพ จะตองผนวกกบองคประกอบ

หลายอยางเขาดวยกน ทจะน าไปสการเผยแผหรอการกระจายความรไดอยางตรงจด มากไปกวานนอนศาสนาจารยจ าเปนทจะตองมวธการโนมนาวจงใจผฟงใหสนใจการบรรยายธรรมพรอมใหเกดการน าไปสภาคปฏบต (การปฏบตตาม) อนเปนสงทอนศาสนาจารยทกนายพงประสงค ซงในทนคอการใชเรองเลาทางคมภรอรรถกถาธรรมมาประกอบการบรรยายธรรมอยางคลายคลงกน คอเปนการน าเรองเลาจากคมภรอรรถกถาธรรมบทมาประกอบการบรรยาย และมการใชสอสมยใหมควบคหรอเทยบเคยงเพอเปนสวนประกอบเสรมอกชนหนง เสมอนเปนอปกรณในการเสรมความเขาใจและน ามาเปนขอเปรยบเทยบ ทงนอนศาสนาจารยโดยสวนใหญมองวาการใชเรองเลาทางคมภรอรรถกถาธรรมบท เปนเรองของวาทะศาสตรในการน าเสนอและขนอยกบตวอนศาสนาจารยเปนหลก เนองจากเปนผสอค าสอนทางพระพทธศาสนา

โดยหากสอความหมายหรอประเดนผดพลาดเลกนอยอาจท าใหผ ฟงมทรรศนะทไมตรงกนกบอนศาสนาจารยกเปนได ท าใหอนศาสนาจารยจ าเปนตองเลอกใชภาษารวมสมยทแปลออกมาเปนค าพดในสมยปจจบน หรอการปรบเปลยนส านวนภาษาออกเปนภาษาของตนเอง สบเนองมาจากการมเงอนไขทางดานภาษาหรอส านวนการใชภาษาทปรากฏในคมภรอรรถกถาธรรมบท อนเปนอกหนงเทคนคการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบก ทชวยท าใหการบรรยายเปนไปอยางราบรน มความชดเจนทางดานการสอสารและเกดความเขาใจตรงกนทางดานเนอหาในคมภรอรรถกถาธรรมบทมากยงขนทงยงจงใจผฟงใหหนมาสนใจผบรรยายไดไมมากกนอยดวยเทคนคเฉพาะบคคล (พนเอก เสนห เขยวมณ. ทปรกษากองอนศาสนาจารย กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (2 กนยายน 2558). สมภาษณ.)

4.1.5 การโนมนาวจงใจผฟง การใชเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทมาประกอบการบรรยายธรรม เปน

การน ามาเทยบเคยงเพอประกอบควบคกบการใชสอรวมสมย (สอสมยใหม) ตางๆทก าลงไดรบความสนใจในขณะปจจบน เชน ขาว รปภาพ วดโอคลป หนงสน โฆษณา บทกลอน รอยแกว รอยกรอง บท

118

เพลง ค าคม ขาวสารจากหนงสอพมพ โทรทศน วทย หรอแมกระทงการรองเพลงโชวทสงเสรมคณธรรมจรยธรรม ทจะตองมเนอหาใกลเคยงหรอสอดคลองกนกบประเดนหวขอธรรมและเนอหาทางคมภรอรรถกถาธรรมบท

โดยมขอจ ากดตรงทสอรวมสมยปจจบนเหลานตองเปนทไดรบความสนใจจากคนในสงคม ไดรบการเผยแพรอยางทวถงเปนทรจกกนในคนหมมาก ทนตอสถานการณปจจบนและทส าคญจกตองสามารถสบคนหาแหลงขอมลหรอทมาไดอยางชดเจนและถกตองตรงความจรง เชน เมออนศาสนาจารยไดบรรยายธรรมเรอง “การใหความส าคญแกจตใจของตนเองเปนส าคญ” จงไดยกประโยคทวา “โลกภายนอกกวางใหญใครใครร โลกภายในลกซงอยรบางไหม อยากมองโลกภายนอกมองออกไป แตอยากมองโลกภายในใหมองตน” (พนโท อครนทร ก าใจบญ. หวหนาแผนกวชาการและการศกษา กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (18 สงหาคม 2558). สมภาษณ. ) มาน าเสนอเปนสวนประกอบการบรรยาย หรอเมอไดบรรยายธรรมใหแกเยาวชนดวยประเดนเรอง “การมความรกในวยเรยน” จงน าวดโอคลปทไดรบความสนใจในชวงขณะนนมาเปนสวนประกอบการบรรยายรวมดวย เชน การเปดวดโอคลปทมเดกหญงชนอนบาลก าลงรองไห อยากเปนแฟนคณปนปน ซงกคอเพอนรวมชนเรยนอนบาล (kapook.com. (7 กรกฎาคม 2558). หนอยากแตงงานกบเขา งานน ค ณ แ ม ส อ น ล ก ไ ด น า ร ก [ ข อ ค ว า ม โ พ ส ต ใ น บ ล อ ก ] . ส บ ค น จ า ก http://hilight.kapook.com/view/122942) (พนตร สธ สขสากล. อนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (5 สงหาคม 2558). สมภาษณ)

อนเปนการจงใจหรอการกระตนความสนใจอยางหนงจากผฟงใหตงใจฟง เนองจากมอรรถรสทหลากหลายของทงเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบท พรอมกบสอสมยใหม อาจท าใหผฟงเกดความรสกทวาขอมลเหลานนเปนเรองใกลตวหรอในบางครงอาจคลายคลงเรองประสบการณชวตของผฟงกเปนได ดงนนจงเปนการสรางความเขาใจอยางเปนรปธรรมใหสามารถนกภาพตามในขณะฟงไดนนเอง ทงนการบรรยายในแตละครงของอนศาสนาจารยจะไมมกฎขอบงคบตายตวในการเรยงล าดบเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทกอนหรอหลง และเนอหาทน ามาประกอบการบรรยายไมวาจะเปนเรองเลาในคมภรอรรถถาธรรมบท หรอสอสมยใหม เชน เหตการณทนาสนใจตามสอรวมสมย วดโอคลปจะตองมการเปลยนแปลงเน อหาขอมลอยเสมอเพอใหเขากบประเดนหวขอการบรรยาย บรบททางสงคมและบรบทของผฟงบรรยายในแตละครง ดงเชนท พนโท อครนทร ก าใจบญ อธบายวา

ในบางครงอนศาสนาจารยจะท าการตงเนนในสวนของสอปจจบนกอน โดยเรมจากการไดรบหวขอในการบรรยายแตละเดอนจากแผนกอบรม กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก แลวจงมาศกษาหวขอธรรม คนหาขอมลตวอยางเหตการณ

119 ประกอบการบรรยายทงเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทและเนอหาของสอสมยใหม เชน บรรยายเรอง “ผลแหงการท าบาป” โดยจะเรมจากการน าเสนอเรองเหตการณปจจบนทปรากฏในสอสมยใหม เชนวดโอคลปทมชอคลปวา “กรรมฆาหม” มาเปดแสดงประกอบ โดยการชใหเหนจรงวาในปจจบนนไดมชายผหนงมอาชพเปนคนฆาสกรและไดรบผลกรรมออกมาในรปแบบกรรมชรป เกดเนอรายขนทซอกคอดานซายบรเวณทชายผนนไดเคยเชอดคอสกรและสงกลนเหมนเนา ไมสามารถรกษาหายได ตอมามกระโหลกหนาผากยบคลายรอยทสกรโดนทบ มปากบวมคลายรมฝปากสกร ครงเมอเสยชวตดวงตาเปดกวางคลายคนมอาการตนตกใจ (phrasombat summapalo. (18 มนาคม 2557). กรรมฆาหม [วดทศนโพสตในบลอก]. สบคนจากhttps://www.youtube.com/watch?v=qSvQa0bbIGQ)

จากนนจงเปนการยกเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบททมเนอความสอดคลองไปกนไดกบวดโอคลปทน าเสนอ ดงเชนการยกตวอยางเรองโดยยอทปรากฏในคมภรอรรถกถาธรรมบท ภาคท 1 เรองท 10 ดวยเรองนายจนทสกรก มพฤตกรรมตอนใกลตายคลายสกรจะโดนฆาและสงเสยงรองคลายสกรนานถง 7 วน เนองจากมอาชพเปนคนฆาสกร (ข.ธ.อ (ไทย) 1/168-172) (พนโท อครนทร ก าใจบญ. หวหนาแผนกวชาการและการศกษา กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (18 สงหาคม 2558). สมภาษณ.)

ตอจากนนจงสอดแทรกเรองเลาโดยยอทปรากฏในคมภรอรรถกถาธรรมบท ภาคท 5 เรองท 105 เรองชน 3 พวก ทวา ภกษทง 7 รป ตองการไปเฝาพระพทธเจา แตตองตดอยในถ านานตลอด 7 วน ไมสามารถออกสภายนอกได เนองจากไดมกอนหนใหญเคลอนมาปดปากถ า และในวนท 7 กอนหนใหญนนไดเคลอนออกจากปากถ า ดวยเหตการณเหลานสบเนองมากจากในอดตกาลของภกษทง 7 เมอครงเคยเปนเดกเลยงโค ทวนหนงไดท าการไลจบตวเงนตวทอง แตตวเงนตวทองกลบมดหนลงไปในโพรงจอมปลวกทม 7 ชอง เดกเลยงโคทง 7 ตางชวยพากนอดรครบ 7 ชอง เพอหวงวาในวนพรงนจะกลบมาจบมนขนมาจากร กาลเวลาผานไป 7 วนเดกเลยงโคเหลานนเพงจะจ าความได จงรบกนชวยเปดชองทอดไว กลบพบวาตวเงนตวทองมลกษณะตวสนผอมแหงเหลอแตกระดกเพราะอดอยากมาตลอด 7 วน เมอเปนเชนนนเดกเลยงโคทง 7 จงไมคดทจะฆามนและไดปลอยมนไปในทสด ดวยผลกรรมเชนนไดท าใหบคคลทง 7 ตองมาอดอยากรวมกนตลอดทง 7 วน ยาวไปจนถง 14 ชาต (ข.ธ.อ. (ไทย) 5/54-61) (พนโท อครนทร ก าใจบญ. หวหนาแผนกวชาการและการศกษา กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (18 สงหาคม 2558). สมภาษณ.)

120

และอกตวอยางของการน าเสนอสอปจจบนในตอนตน ทมาจากขาวเหตการณทางหนงสอพมพทก าลงไดรบความสนใจ กอนการน าเสนอเรองเลาทางคมภรอรรถกถาธรรมบท ดง จากพนโท อครนทร ก าใจบญ ทอธบายวา

การบรรยายทเกยวของกบเรองกฎแหงกรรมหรอการไดรบผลแหงกรรมทสรางไวรวมกน อาจเรมจากการน าเสนอสอเหตการณปจจบนทเปนเรองใกลตวผฟงกอนอนดบแรก ดวยการน าเสนอขาวเหตการณการวางระเบดทสแยกราชประสงค14 ตอจากนนจงด าเนนการบรรยายไปสเนอหาทางคมภรอรรถกาธรรมบท ภาคท 3 เรองท 35 เรองวฑฑภะ ทมเนอหาใกลเคยงกน โดยการเลาเรองอยางยอทวา พระเจาวฑฑภะและเหลาทหารทเคยท ากรรมรวมกนไวดวยการเบอปลา ตางพาลงกนลงมานอนรมน าเนองจากถกมดกดยามทไดนอนบนบก และพวกทไมไดท ากรรมรวมกนไวดวยการเบอปลา ตางพากนขนไปนอนบนบก เนองจากถกมดกดยามทไดนอนรมน า เปนเหตใหพระเจาวฑฑภะและเหลาทหารทท ากรรมดวยการเบอปลารวมกนไว ถกน าพดจมหายเสยชวตไปในทสด (ข.ธ.อ. (ไทย) 3/7-39) เปนการน าเสนอเพอการเทยบเคยงกนระหวางเหตการณในสมยพทธกาลกบเหตการณทปรากฏในสงคมปจจบน (พนโท อครนทร ก าใจบญ. หวหนาแผนกวชาการและการศกษา กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (18 สงหาคม 2558). สมภาษณ.)

การเทยบเคยงระหวางสองเรองคอเรองทเกดขนในคมภรอรรถกถาธรรมบทและเรองทปรากฏใหเหนในกาลปจจบน ไดท าใหเกดความสอดคลองกนในเรองกฎแหงกรรม หรอเรองกรรมทเคยไดท ารวมกนไวจงท าใหตองมาอยในมมทโดนวถของระเบดและเสยชวตลงในทสด (ทงนการอธบายเชนนของอนศาสนาจารยเปนเพยงการกลาวอธบายทเปนภาพโดยรวมและอยภายใตพนฐานทางพระพทธศาสนา เชนวาผคนเหลานในครงหนง ยคหนง หรอในสมยหนงเคยไดท ากรรมสงหนงรวมกนเอาไว บดนจงสงผลแหงการกระท าทไดท ารวมกนไว จงเปนเพยงการชใหเหนถงความสอดคลองตอความเปนจรงหรอขอเทจจรงตอเรองกฎแหงกรรมในทางพระพทธศาสนาทเปนจรงในอดต ปจจบน อนาคตและตลอดไป ทไมไดเปนการกลาววาหรอตดสนกฎแหงกรรมของบคคลใดอยางเจาะจง อกทงในสวนของผคนทไดรบบาดเจบจะเปนการอธบายในวงพนฐานทางพระพทธศาสนาไดวา คนเหลานนอาจเคยอยลกษณะของการไดยนดตอการกระท าของผอนทเปนอกศลกรรมแตไมไดเขาไปมสวนรวมในการลงมอกระท า ซงการอธบายใหอยภายใตค าสอนพนฐานทางพระพทธศาสนา เปนการอางเทยบเคยงจาก

14 ถนนราชด าร บรเวณทางขามมาลาย หนาศาลพระพรหม ของวนท 17 สงหาคม พ.ศ. 2558 สงผลใหม

ยอดผบาดเจบโดยประมาณ 111 ราย และมยอดผเสยชวตโดยประมาณ 19 ราย (บมกรง. (19 สงหาคม 2558). เดลนวส , น. 11,

น. 13.)

121

คมภรทางพระพทธศาสนาลวน เนองจากอนศาสนาจารยไมมอตตงสญาณในการรบรเรองในอดตของบคคลทงหลายได จงไมสามารถสบคนหรอกลาวอยางตรงไปตรงมาไดวาผเสยชวตในเหตการณระเบดแยกราชประสงคในครงนไดท ากรรมไวในยคสมยใดหรอครงใดและกรรมอะไรนนเอง

ในทางตรงกนขามพนตรเกรยงไกร จนทะแจม จะหยบยกพระคาถาธรรมบททเปนภาษาบาลมาประกอบการบรรยายเปนสวนแรก เชน

อธ โสจต เปจจ โสจต ปาปการ อภยตถ โสจต โส โสจต โส วหญญ ทสวา กมมกลฏฐมตตโม

พรอมยกค าแปลคาถาธรรมบททเปนภาษาไทย คอ “ผท าบาปเปนปกต ยอมเศราโศกในโลกน ละไปแลวยอมเศรางโศก ในโลกทงสอง เขาเหนกรรมเศราหมองของตนแลว ยอมเศราโศก เขายอมเดอดรอน” จากนนจงท าการเลาเรองจากคมภรอรรถกถาธรรม เรองนายจนทสกรก (ข.ธ.อ (ไทย) 1/168-172) เปนตวอยางประกอบ และน าภาพหรอคลปเหตการณปจจบนมาน าเสนอในตอนทายหลงการน าเสนอดวยคมภรอรรถกถาธรรมบท เชนภาพคนฆาสตว ชนไกแลวตาย อนเนองมาจากผลการกระท าของตน ซงจกเหนไดวาสงทน ามาประกอบการบรรยายไมวาจะเปนเรองเลาทางคมภรพระพทธศาสนาหรอเหตการณในคลปวดโอทไดหยบยกขนมาแสดงแกผฟงนนเปนขอมลทสามารถสบคนได ดงนนจงเปนเรองทนาเชอถอในระดบหนงและเปนเรองทเกดขนจรงในยคปจจบนและยคสมยพทธกาล ซงการยกตวอยางสองเหตการณประกอบนเปนการท าใหเกดความสอดคลองและเพอเปนการชน าใหผฟงไดเลงเหนวา เหตการณปจจบนกบเหตการณทเกดขนแลวในสมยพทธกาลทปรากฏในคมภรอรรถกถาธรรมบท ไมไดมความแตกตางกนในเรองกฏแหงกรรม และเพอตองการชใหเหนวาในแงของประวตศาสตรไดมความแตกตางกนจรง แตเปนเพยงแคความแตกตางกนในสวนของเวลา บคคล สถานท ทายทสดแลวขอเทจจรงหรอความเปนจรงยงคงอยเหมอนเดม โดยกฏแหงกรรมความเปนเหตและความเปนผลอยในตวของมนพรอมกบยงคงท างานอยางเทยงตรงเสมอ ม และทส าคญสงทพระพทธเจาไดทรงกลาวสอนไวยงคงเปนจรงอยเสมอแมกาลเวลาไดลวงผานไปนบสองพนกวาปมาแลวกตาม

ทงนพนตร เกรยงไกร จนทะแจม ไดอธบายตอมาวา “เมอไดรบมอบหมายใหอบรมหลกธรรมเรอง “เมตตา” จะเปนการอธบายวา เมตตาคออะไร อานสงคการแผเมตตาไดอยางไร การแผเมตตามวธการท าอยางไร เมอแผเมตตาแลวจะไดรบประโยชนอะไร” ดงทอธบายวา

เรองการแผเมตตาเปนเรองของการท าจตใหปรารถนาด นงเฉย และสามารถยงประโยชนมาสตนเอง ผอนดวยเชนกน ซงเมอท าการวเคราะหในสวนขอมลเฉกเชน

122 ขอมลขางตนแลวนน จงไดท าการยกอทาหรณพรอมยกกรณตวอยางประกอบทปรากฏในอดตกาลและทปรากฏในเปนปจจบน เชน ในสวนทเปนอดตนนมาจากเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบททเกยวของกบประเดนเรอง “การแผเมตตา” จงอาจยกเรองอตราอบาสกา ทปรากฏในคมภรอรรถกถาธรรมบท ภาคท 6 เรองท 176 15 และเรองนางสามาวด ทปรากฏในคมภรอรรถกถาธรรมบท ภาคท 2 เรองท 1516 วาดวยเรองการแผเมตตาและผลแหงการแผเมตตา มาประกอบการบรรยายอบรม ดวยการน ามากลาวอางองเพอแสดงใหเหนถงผลของการแผเมตตา โดยการเลาเรองอยางยอ นอกจากนนแลวยงสามารถยกเรองทาวสกกะ ทปรากฏในคมภรอรรถกถาธรรมบท ภาคท 2 เรองท 21 มาประกอบการบรรยายในครงตอๆไปไดดวยเชนกน ซงในทกๆครงของการใชเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมจะเปนการเลาเรองโดยยอ เชนวา ทาวสกกะพรอมดวยสหายทง 33 คน ไดท าการแผเมตตาใหแกชาง ทพระราชาทรงรบสงใหเปนการลงโทษในสมยนน ดวยอนสงคของการแผเมตตา จงท าใหทาวสกกะและสหายอก 30 คน ไมไดรบอนตรายจากการโดนชางเหยยบถงสองครงดวยกน ดวยเพราะประโยคชกชวนแผเมตตาททาวสกกะกลาววา “สหายทงหลายเอย เวนเมตตาเสย ทพงอยางอนของพวกเรา ไมม ทานทงหลายไมตองการความโกรธในใครๆ จงเปนผมจตเสมอเทยว ดวยเมตตาจตในพระราชา ในนายบาน ในชางทจะเหยยบ และในตน ชนเหลานนกไดท าอยางนน” (ข.ธ.อ. (ไทย) 2/143-166) ซงในสวนนจะเปนการน าวดโอคลปทเปนสอปจจบนมาเปดเสนอประกอบการบรรยายเพมเตมตอทาย โดยอาจจะใชวดโอคลปทมชอวา “สมภาษณคนบา เกยวกบความหมายของชวต” มาสรางความชดเจนประกอบเขากบเนอเรองทางคมภรทไดหยบยกขนมา (All Maddog. (13 สงหาคม 2557). สมภาษณคนบาเกยวกบ

15 นางสรมาไดประทษรายตอนางอตราดวยการราดเนยใสทเดอดพลาน แตนางอตราไมไดรบอนตรายใด

จากการประทษรายในครงนน เนองจากนางอตราไดท าการแผเมตตาใหแกนางสรมา ดวยประโยคทวา “หญงสหายของเราท าอปการะแกเรามากจกรวาลกแคบเกนไป พรหมโลกกต านก สวนคณของหญงสหายเราใหญมาก กเราอาศยนางนน จงไดเพอถวายทานและฟงธรรม ถาเรามความโกรธเหนอนางสรมานน เนยใสจงลวกเราเถด ถาไมม อยาลวกเลย” จงเปนผลท าใหเนยใสทเดอดพลานนนกลบกลายเสมอนเปนน าทเยน (ข.ธ.อ. (ไทย) 6/258-271)

16 พระนางสามาวดพรอมดวยหญงบรวารทง 500 คน ไดท าการแผเมตตาใหแกพระเจาอเทนทจะยงลกศร

ใส นางจงกลาวแกหญงบรวารทง 500 คน ดวยการชกชวนใหแผเมตตาละเวนการโกรธเคอง ดงประโยคทวา “แมทงหลาย ทพงอนของพวกเราหามไม ทานทงหลายจงยงเมตตาจตอนสม าเสมอนนแล ใหเปนไปในพระราชาผเปนจอมแหงนรชนในพระเทวและในตน ทานทงหลายอยาท าความโกรธตอใครๆ” จงเปนผลใหลกศรไดยอนกลบมาสหนาอกของพระเจาอเทน ไมสามารถท าอนตรายใดๆแกนางสามาวดและหญงบรวารทง 500 คนได (ข.ธ.อ. (ไทย) 2/77-78)

123 ค ว า ม ห ม า ย ข อ ง ช ว ต [ ข อ ค ว า ม โ พ ส ต ใ น บ ล อ ก ] . ส บ ค น จ า ก https://www.youtube.com/watch?v=NvnGTSvPj-Q) (พนตร เกรยงไกร จนทะแจม. อนศาสนาจารย กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (18 สงหาคม 2558). สมภาษณ.)

นอกจากนนพนตร สธ สขสากล ไดอธบายถงเทคนคและวธการใชเรองเลาจากคมภรอรรถกถาธรรมบท ทวา

เมอตองการจะสอหรอตองการจะใหผ ฟงมทศนคตไปในทศทางของการใหความส าคญแกจตใจ การน าเรอง “มฏฐกณฑล” (ข.ธ.อ (ไทย) 1/35-52) ทปรากฏในคมภรอรรถกถาธรรมบทเรองท 2 ภาคท 1 มาประกอบการบรรยายใหเหนถงอานภาพของจตใจ จงเลาเรองอยางยอวา มฏฐกณฑล มบดาเปนคนตระหน ท าใหเขาไดรบเพยงตางหเกลยงจากบดาและไมมโอกาสทจะไดสมผสกบโลกภายนอก ครนเมอมฏฐกณฑลใกลสนชวต เพราะบดาไมยอมพามฏฐกณฑลไปรกษา พระพทธเจากไดเสรจมาโปรดเพยงแคสองแสงหรอปรากฏเพยงรศมพระรปกายของพระพทธเจามากระทบ มฏฐกณฑลเกดมจตทศรทธา มใจทเลอมใส ท าใหเสยชวตและไดไปเกดในภพดาวดงส

และในสวนถดมาเมอพนตร สธ สขสากล ไดเลาเรอง “มฏฐกณฑล” เสรจสนจงไดเสนอแนวความคดใหแกผฟง ดงเชนทวา

ดวยเหตการณเชนนเกดขนไดจากการมจตใจทเลอมใสศรทธาในพระพทธเจา มจตใจทมงไปในทางทด ท าใหไดรบผลของการกระท าไปในทศทางทดเชนกน แมวามฏฐกณฑลไมมโอกาสไดออกจากบานไปท าบญหรอฟงธรรมเทศนา แตกลบมจตใจทเลอมใสศรทธาเพยงชวครกอนสนชวต จงท าใหไดไปเกดเปนเทพบตรในภพดาวดงส ดงนนการมจตใจทดจะน าพาไปสสงทด ในทางตรงกนขามการมจตใจทไมด จะน าพาไปสสงทไมด เนองจากจตใจเปนสงส าคญทกอใหเกดการกระท าและผลของการกระทงทดและไมดไดเสมอ

ล าดบถดมาพนตร สธ สขสากล จงน าเสนอผฟงดวยการน าวดโอคลปเรอง “อยทเรา It's your choice” (Ombudsman Thailand. (9 มถนายน 2557). อยทเรา It's your choice [ขอความโพสตในบลอก] . สบคนจาก https://www.youtube.com/watch?v=gDiToXRwnuU) มาน าเสนอเทยบเคยง พรอมกบการยกธรรมบทเปนบาลขนวา “มโนปพพงคมา ธมมา มโนเสฏฐา มโน มยา” ทแปลไดวา “ธรรมทงหลายมใจเปนหวหนา มใจเปนใหญ ส าเรจดวยใจ” (ข.ธ.อ (ไทย) 1/30) มา

124

บรรยายเสรมตอทาย (พนตร สธ สขสากล. อนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (5 สงหาคม 2558). สมภาษณ)

ทงน โดยพนฐานการบรรยายเปนไปเพอตองการใหผ ฟงทราบถงแกนหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนา และเพอแสดงใหเหนวาหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนาใชไดกบทกยคสมย อนศาสนาจารยจงจ าเปนตองมวธการถายทอดหลกธรรมค าสอนดวยวธการยกเรองมาอางประกอบเทยบเคยง โดยใหสามารถน ามาสอดคลองและเทยบเคยงใหเขากบในสวนทเปนเรองเลาหรอเหตการณทปรากฏในปจจบน จงมการน าภาพหรอคลปวดโอทเปนสอสมยใหมมาเทยบเคยงกน ซงการน าเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทมาประกอบเปนหลกส าคญนนสามารถทจะเชอมโยงสงตางๆใหเหนจรงเกดเปนรปธรรม เนองจากมบคลาธษฐาน มหลกฐานอางองอยแลวชนหนงจงมความนาเชอถอได โดยอนศาสนาจารยจะเปนผเสนอใหเหนวาในคมภรอรรถกถาธรรมบทกลาวเอาไววาอยางไร มเหตและผลอยางไร ซงแมเนอเรองทปรากฏในคมภรอรรถกถาธรรมไดผานกาลเวลามานบสองพนกวาปกตาม แตในความเปนจรงแลวแกนสารความจรงยงคงเปนจรงและเปนไปอยางเทยงแทเสมอ อยางไรกตามในทนเปนการยกตวอยางถงการแผเมตตา ดงนนจดประสงคหลกจงเพอเปนการแสดงหรอชใหเหนถงอนสงคของการแผเมตตาเปนหลก ซงหากสามารถปฏบตตามไดจรง อานสงสทผปฏบตจะไดรบยงคงมความเปนไปตามความเปนจรงเชนเดมเสมอ นอกจากนนแลวยงตองการใหผฟงไดตระหนกถงหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนา สามารถน าความรทไดไปปฏบตตาม หรอเกดการสบคนเพมเตมตามมาภายหลง

อยางไรกดอนศาสนาจารยอาจเกดปญหาในแงศกยภาพของตนเองตอการเผยแผพระพทธศาสนาในบางครงกเปนได สบเนองมาจากการทอนศาสนาจารยไมมอตตงสญาณจงไมสามารถลวงรเรองอดตกรรมของผฟงหรอไมสามารถรบรไดวาผฟงคนใดมปญญาพรอมทจะรบธรรมพรอมจะพฒนาศกยภาพของตนไปสการหลดพนทกข ดวยเงอนไขเหลานจงท าใหอนศาสนาจารยเผยแผพระพทธศาสนาอยางการเหวยงแห จ าตองอาศยการวเคราะหกลมเปาหมายเพอการน าเสนอขอมลทางพระพทธศาสนา เชน การตงโจทยค าถามแกตนเองวาผ ฟงในครงนคอใคร เนอหาทางพระพทธศาสนาและสอทเหมาะสมคออะไร ควรโนมนาวทศนคตไปในทศทางไหน หรอแมกระทงเปนเพยงแคการหาสงทสามารถสบคนไดมาท าการเทยบเคยงกบองคความรทางพระพทธศาสนาอนเปนองคความรเดม และน าสงเหลานมาอธบายอกคคครงภายใตกระบวนการทางพระพทธศาสนาและในแงของคมภรทางพระพทธศาสนาเทานน

ดงนนจงกลาวไดวาอนศาสนาจารยเปนเพยงผทเชอมโยงหลกธรรมค าสอนในพระพทธศาสนาดวยการโยงอทาหรณ ตวอยางตางๆทปรากฏเปนเหตการณในปจจบนและในอดตทออกมาในรปแบบคลปวดโอ บทเพลงเรองเลา เปนตน ใหเกดการผสมผสานกลมกลน เพยงเพอ

125

ชใหเหนถงความจรงและความเปนไปตามธรรมชาตและเพอท าใหเกดความเขาใจไดอยางชดแจง (สนทสนา) ดวยการชใหเหนตามพรอมน าไปปฏบต อยางไรกตามเทคนคและวธการในสมยพทธกาลมกไดมการแสดงอทธปาฏหารยรวมดวยในบางครง จงอาจเปนเหตผลหนงทสามารถน าพาผคนไปสการสดบรบฟง โดยทอนศาสนาจารยไมสามารถแสดงในสวนนได ทงยงเปนเรองหรอเปนเหตการณคนละยคสมย ทบคคลตางๆในชวงสมยพทธกาลลวนแลวแตมความศรทธาตอตวพระพทธศาสนาเปนตนทน จงไมจ าเปนตองใชวธการสอนหรอการเผยแผธรรมแบบเชงรกมากนก ในทางตรงกนขามอนศาสนาจารยเปนเพยงผทมาถายทอดหลกธรรมทางพระพทธศาสนาอกทางหนง จงจ าเปนตองหาวธการชกจงโนมนาวใหผฟงไดเกดความศรทธาทตรงกนตอค าสอนทางพระพทธศาสนาในเชงรก ซงวธการของอนศาสนาจารยในปจจบน คอ การน าสอสมยใหมทกชนดไมวาจะเปนค าคม สภาษต ค าพงเพย เรองอทาหรณสอนใจ ขาวตามหนาหนงสอพมพอนเตอรเนต คลปวดโอ บทเพลง หรอแมกระทงค ากลอน เปนตน มาท าการเทยบเคยงหรอปทางเพอน าไปสเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบท หรอเพอเปนการเทยบเคยงประกอบเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบท

โดยมขอแมสอสมยใหมทน ามาเสนอนนจกตองมความกลมกลนสอดคลองไปกนไดกบเนอหาทางคมภรอรรถกถาธรรมบททไดยกมากลาวถง ดงตวอยางเชน เมออนศาสนาจารยตองการใหเหนถงคณคาในความเปนมนษย หรอตองการใหเกดความเขาใจในธรรมชาตทเปนจรงเพอไมใหเกดการยดมนถอมน จงยกตวอยางบทกลอนทมชอวา “ราคาคน” มาประกอบอกทหนง ทวา

อนเปดไก ควายวว เนอตวมคา ขายเปนสนคา ไดราคา มคนตองการ คนเราตาย กายเนาเหมน ไมเหนเปนแกนสาร เวลาสดชนกมกรกกน คนนของฉน คนนนของแก แตพอตายแหงแก ไมใชของแก ไมใชของฉน

เพอเปนสรางความสนใจหรอการท าใหผฟงเกดความประทบใจในระหวางการฟง (พนโท อครนทร ก าใจบญ. หวหนาแผนกวชาการและการศกษา กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (18 สงหาคม 2558). สมภาษณ.)

นอกจากนนแลวอนศาสนาจารยยงคงตองมองคประกอบอกหลายอยางดวยกน เชน การมวธการเปดประเดน การด าเนนเนอเรองอยางเปนล าดบ การมน าเสยงลลาทาทางทสรางอรรถรส หรอการมสอประกอบทสามารถจงใจผฟง ดงทพนตรเกรยงไกร จนทะแจม อธบายวา

ปจจบนการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทอยางเดยวมกไมไดผล จงจ าเปนตองมเทคนคและวธการตางๆมาประยกตใช เชน การน าสอสมยใหมไมวาจะเปนวดโอคลป บทเพลง บทค ากลอน การตนการตน อนเมชน มาประกอบการบรรยาย รวมไปจนถงผ

126 พดจะตองมบคลกทาทางน าเสยงทไมนาเบอ ซงเทคนคและวธการเหลานเปนตวชวยกระตนผฟงใหเกดความสนใจไดดกวาการใชหลกธรรมค าสนอทางพระพทธศาสนาทมาจากคมภรเพยงอยางเดยวไดในระดบหนงพรอมชวยใหผฟงเกดความเขาใจไดอยางเปนรปธรรม

จากนนพนตรเกรยงไกร จนทะแจม กไดอธบายเสรมขอมลอกวา ในการบรรยายแตละครงโดยสวนใหญจะท าการแบงเนอหาทตองการจะบรรยายออกเปน 3 สวนดวยกน คอในสวนท 1 เปนบทตง ไดแกการยกพระคาถาธรรมบท หรอค าคมทมเนอหาเกยวของกบเรองทจะบรรยาย สวนท 2 เปนบทขยาย จะเปนค าอธบายขยายความพระคาถาพรอมกบหยบยกเรองราวในปจจบนขนมาตงแลวน าเรองราวในคมภรอรรถกถาธรรมบทมาแสดง สวนท 3 บทสรป จะเปนการสรปผลด ผลเสย โดยมเหตการณในสวนท 2 เปนอทาหรณ และจบลงดวยการจงใจผฟงใหละชว ประพฤตด ตามหลกการทางพระพทธศาสนา (พนตร เกรยงไกร จนทะแจม. อนศาสนาจารย กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (18 สงหาคม 2558). สมภาษณ.)

ทงนจะเหนไดวาอนศาสนาจารยยงคงไวซงแกนของหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนาไวทงหมด โดยมการปรากฏคาถาธรรมบท บคลาธษฐาน การจดเรยงเนอเรองทเปนล าดบ และการสรปผลตอนทาย ทคลายกบการปรากฏเนอหาทางคมภรในคมภรอรรถกถาธรรมบท นอกจากนนอนศาสนาจารยมการใชหลกธรรมค าสอนทมาจากทางพระพทธศาสนาเปนหลกส าคญ เชน เรองสจธรรม ขนต โดยมเปาหมายเพอเปนการเผยแผพระพทธศาสนา หรอเพอใหผอนบรรลเปาหมายสงสด หลดพนจากความทกข เกดความสขทแทจรงจากการลงมอปฏบต (พนเอก วสทธ วไลวงศ. หวหนาแผนกอบรม กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (25 สงหาคม 2558). สมภาษณ.) อนเปนการทวนกระแสสมคมปจจบน ทเหนไดชดเจนวาผคนสมยใหมสวนใหญมกตกอยภายใตลทธบรโภคนยม มความเชออยภายใตวทยาศาสตร และมกมความสขทเกดจากการตอบสนองดวยวตถและมงไปสตววตถเพยงอยางเดยว ตรงขามกบค าสอนทางพระพทธศาสนา หรอเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมทมกแสดงใหเหนวาผคนในสมยพทธกาลมความสขทไดเกดจากการตอบสนองโดยธรรมชาต และมงไปสความสขจากการบรรลธรรม ซงอาจเปนไปไดวา ดวยความทสงคมปจจบนไดมการเปลยนแปลงไปจากบรบทในสมยพทธกาลเปนอยางมาก อนศาสนาจารยจงมความจ าเปนทจะตองเพมเตมเทคนคสวนตวดวยการใชสอสมยใหม แทนการใชอปกรณทมาจากธรรมชาตหรออาชพของบคคลเปนตวอยางเฉกเชนสมยพทธกาล เพอใหเกดการทนตอบรบททางสงคมปจจบน จงอาจเปนสวนหนงทท าใหอนศาสนาจารยไดรบความสนใจในระหวางการเผยแผพระพทธศาสนากเปนได

127

ปจจบนอนศาสนาจารยมการเผยแผพระพทธศาสนาดวยการน าเหตการณทไดรบความสนใจในสงคมปจจบนทอยในรปแบบสอประเภทตางๆทปรากฏอยางแพรหลายหรอสากลไมเพยงแตเกดขนในสงคมไทยเทานน มาเปนเครองมอหรอตวชวยประกอบการบรรยายในแตละครง เพอเปนการโยงเขาหาเหตการณทปรากฏขนแลวในคมภรอรรกถาธรรมบทหรอโยงเขาหาหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนาเพอใหสามารถเทยบเคยงกนระหวางสองยคสมย ควบคกบการมเทคนคการพดจงใจ พดใหฉกคด การตงค าถามเพอกระตนใหคดหาค าตอบไดดวยตนเอง หรอการใหมสวนรวมในการใชความคดอยางมมตใหมหรอแนวคดแบบใหมทหลากหลายอยางเปนเหตและผล เฉกเชนวธการทพระพทธเจาทรงใชกบบคคลทงหลายทปรากฏในคมภรทางพระพทธศาสนา เชนกรณของนางกสาโคตม ในเรองนางกสาโคตม ทปรากฏในคมภรอรรถกถาธรรมบท ภาคท 4 เรองท 93 ทวานางกสาโคตมไมสามารถท าใจยอมรบไดเรองทบตรของนางเสยชวต นางจงพยายามคดหาวธทท าใหบตรของนางกลบเปนปกต พระพทธเจาจงบอกวธชวยนางดวยการใหนางกสาโคตมออกไปหาเมลดพนธผกกาดมาหยบมอหนงจากครอบครวของผทไมเคยมใครเสยชวตมากอน ครงแลวครงเลานางไมสามารถหามาได ดวยวธการเชนนจงท าใหนางฉกคดไดในทสดและคลายความยดมนถอมนในบตรของนาง (ข .ธ .อ. (ไทย) 4/216-222) (พนโท บญเรอง จนทรวมล. หวหนาแผนกศาสนพธ กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (25 สงหาคม 2558). สมภาษณ.)

ทงนแมวาการน าเหตการณระหวางสองยคสมยมาท าการเทยบเคยง เพอใหเหนถงความสอดคลองและความคลายคลงกนนน จกมความแตกตางกนในเรองของเวลา สถานท สงแวดลอม สงคม หรอแมกระทงความศรทธาของผฟงในระหวางสองยคสมยกตาม แตการเผยแผพระพทธศาสนาของอนศาสนาจารยตามแตละครง มกมแนวทางในการเผยแผพระพทธศาสนาตามแบบอยางพระพทธเจา ดวยการไมโจมตกลาวหาวาราย แตมกพดใหฉกคดเพอน าไปสการพฒนาศกยภาพของตนใหเกดประโยชน การสรางขวญและก าลงใจ และการใหแนวทางปฏบตทถกตองในการด ารงชวตอยางดงามสอดคลองไปตามธรรมชาต อยางไรกดอนศาสนาจารยมกมแนวทางการใชเรองเลาทางคมภรอรรถกถาธรรมบท เฉกเชนเดยวกบองคประกอบหรอโครงสรางของการประพนธคมภรอรรถกถาธรรมบท ทปรากฏในคมภรพระไตรปฎก17 ดวยการกลาวเกรนน าเรองทน ามา

17 เปนเรองเลาทมขอมลมาจากคมภรพระไตรปฎกทงในสวนของพระวนย พระสตร และพระอภธรรม

รวมทงเรองประกอบทเปนชาดกตางๆ มเอกลกษณเดนทางเนอหาและขอธรรม โดยในแตละเรองเลาจะประกอบไปดวยขอธรรม ทเรยกกนวา “ธรรมบท” หรอ “บทแหงธรรม” ทสอดแทรกหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนาอยางมเหตและผล จงไมเพยงแตไดมอบความมอรรถรสใหแกผศกษาและผฟงเพยงเทานน แตยงคงไวดวยความเปนแกนสาระภายในตว นอกจากนนยงมหลกฐานทมาอางองไดอยางถกตองลงรอยในพระพทธศาสนา พรอมกบการถกใชเปนหลกสตรการเรยนการสอนภาษาบาลตามหลกสตรของคณะสงฆไทย

128

ประกอบการบรรยายไมวาจะมาจากรปแบบใดกตามหรอเกรนน าความเปนมา มการใชเนอเรองประกอบ มการกลาวถงตวบคคล มการกลาวถงขอธรรม และมการสรปเหตและผลในตอนทายการบรรยายธรรม ทงนเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทมความสมบรณอยภายในตว คอ ประกอบไปดวยการใชคาถาธรรมบท การมบคคลาธษฐาน การด าเนนเรองทสอดคลองกนอยางเปนล าดบทงเหตและผล และการสรปเรองเลาในตอนทายของเรอง โดยองคประกอบทงหลายเหลานไดชใหเหนถงจดเดนของคมภรอรรถกถาธรรมบททตองท าใหอนศาสนาจารยไดเลอกใชเรองเลาจากคมภรอรรถกถาธรรมบทในแทบทกครง

อกทงคมภรอรรถกถาธรรมบทเปนสงทอนศาสนาจารยทกทานมความคนเคยอยแลวในระดบหนง จงเปนการงายแกการหยบเรองเลา ของคมภรอรรถกถาธรรมบทไปใชประกอบการบรรยาย ทสามารถประยกตใชหรออางองเพอใหเกดความสอดคลองกบสถานการณ เหตการณทปรากฏในปจจบนตางๆ หรอแมกระทงประสบการณชวตของผฟง เพอสรางความเขาใจแบบรปธรรมใหเกดความชดเจนเพมมากยงขน เชน คนในสมยพทธกาล มความทกขทมาจากการเกด แก เจบ ตาย ทไมสามารถยอมรบตอความตายของบคคลอนเปนทรกได ดงกรณของนางปฏาจารา (ข.ธ.อ (ไทย) 4/206-215) และนางกสาโคตม (ข.ธ.อ (ไทย) 4/216-222) (พนโท ส าราญ มณปร. อนศาสนาจารย กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (25 สงหาคม 2558). สมภาษณ.) ดวยสภาพความรสกเหลานยงคงปรากฏใหเหนอยในสงคมปจจบน อนศาสนาจารยจงตองการชใหเหนถงความจรงทวามนษยทกคนไมวาจะอดตหรอปจจบน ยงคงมความคลายคลงกนในเรองของการมความทกขอยเสมอ

ในสวนนเองทอนศาสนาจารยเลงเหนไดวาสามารถน าเนอหาทางคมภรอรรถกถาธรรมมาเทยบเคยงกบสอประเภทตางๆทปรากฏเปนเหตการณทไดรบความสนใจจากสงคม เพอชใหเหนถงความจรงทเปนไปตามธรรมชาต ความเปนเหตและผล เปนการเจาะประเดนมงตรงตอประสบการณชวตตรงของผฟงเปนหลก เพอใหสามารถท าความเขาใจไดเองโดยผานประสบการณตรงของตนเอง (ผฟง) ซงเปนทแนนอนวาเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทมความเขาใจงายอยแลวในระดบหนง เนองจากมหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนาทเปนกลางทไมใชสงทเขาใจยากหรอสงทเขาใจงายจนเกนไปท าใหมความเหมาะสมแกบคคลทกระดบชน ในทางตรงกนขามอนศาสนาจารยมกไมนยมน าเรองเลาอนๆมาใชแทนเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบท แตอาจน ามาเปนตวประกอบเสรมเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทอกทหนง เพยงแตขอมลเหลานนจะตองสามารถสบคนหาแหลงทมาไดจรง

เนองจากโดยสวนใหญขอมลทางโลกไมวาจะเปนเรองทางประวตศาสตร เรองทเกดขนในปจจบน หรอแมกระทงเรองทมาจากการเลาตอๆกนมา มกจ าเปนตองอาศยการตดตาม

129

ขอมลขาวสารอยางตอเนองและอาศยการสบคนจากแหลงขาวหลายดาน และคอนขางทจะมแนวโนมวาขอมลเหลานอาจไมถกตองลงรอยกบความเปนจรงทถกบดเบอนไปตามกาลเวลา อนศาสนาจารยจงตองมความระมดระวงตอการน าเสนอขอมลเหลาน และหากน าเรองเลาทมาจากพระสตรตางๆมาใช เชน ธมมจกกปปวตนสตร จะตองใชระยะเวลาอธบายทคอนขางนานเนองจากมเนอหาทคอนขางเยอะ จงไมเหมาะสมแกการน ามาประกอบการบรรยายซงมระยะเวลาทสน (พนโท อครนทร ก าใจบญ. หวหนาแผนกวชาการและการศกษา กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (18 สงหาคม 2558). สมภาษณ.)

ผลจากการศกษาพบวา การบรรยายธรรมของอนศาสนาจารยนยมน าเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทมาเชอมโยงใหเขากบเหตการณหรอเรองเลาทไดรบความสนใจในปจจบนทมแหลงขอมลอางองทสามารถท าการสบคนได เพอใหเกดความสอดคลองกนระหวางเรองเกาคอเรองทไดปรากฏขนแลวในสมยพทธกาล กบเรองใหมคอเรองทปรากฏขนในปจจบน เปนการเทยบเคยงเพอชใหเหนวาในสมยพทธกาลเมอประมาณสองพนกวาปเคยเกดเหตการณเชนใด ปจจบนยงคงเปนเชนนนอยในแงของกรรมและการใหผลของกรรม รวมไปจนถงความจรงทวามนษยทกคนไมวาจะอดตหรอปจจบน ยงคงมความคลายคลงกนในเรองของการมความทกขอยเสมอ โดยทายทสดแลวความจรงหรอแกนสารของความจรงยงคงเปนจรงและเปนไปอยเสมอ

อนศาสนาจารยกองทพบกใช เรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทมาประกอบการบรรยาย เสมอนเปนอปกรณทชวยสงเสรมใหการบรรยายธรรมของอนศาสนาจารยเปนไปอยางนาสนใจมากกวาการยกขอธรรมมาแสดงโดยตรงเพยงอยางเดยว เนองดวยคมภรอรรถกถาธรรมบทมความเปนเรองเลาจงสามารถโนวนาวใหผฟงเขามามสวนรวมตอการนกคด อธบาย หรอแมกระทงตความในขณะรบฟง อกทงการบรรยายธรรมของอนศาสนาจารยเปนแบบสจนยม ทจ าตองอาศยการมองคประกอบทส าคญ คอ สงเราหรอการสรางแรงจงใจ (motivation) ใหการบรรยายธรรมเปนไปตามเปาหมาย (Mieke, B, 2009, p. 41) โดยหากพจารณาตามบรเวอรและวคเชนสไตน (Brewer and Lichtenstein) แลว ท าใหชชดและสนบสนนทรรศนะไดวา การใชเรองเลา (narrative) สามารถน าไปสรางความนาสนใจและกระตนความสนใจตอผฟงไดจรง ทงยงเปนเครองมอในการสรางเหตผลของผพดใหงายขนอกดวย (David, S. MIALL, (1988), น. 260) เปนเหตใหผฟงสามารถท าความเขาใจไดโดยงายแมกระทงในระดบเยาวชนและเกดความสนใจในขณะรบฟง ดวยการสอดแทรกหรอเชอมโยงเนอเรองใหเขากบประสบการณของตนเองหรอบรบททางสงคมของตน อกทงเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทปรากฏหลกธรรมทเปนกลาง

130

จากการศกษาถงแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารย พบวา การทอนศาสนาจารยไดใชคมภรอรรถกถาธรรมบทในการบรรยายธรรมตามแตละครง จะตองอยภายใตการพจารณาถงความสอดคลองตามหลกการใชคมภรอรรถกถาธรรมบท 3 ประการ คอ

1. การพจารณาถงความสอดคลองหรอสมพนธกบหวขอการบรรยายธรรมและหลกธรรม 2. การพจารณาถงความสอดคลองกบบรบทของผฟง 3. การพจารณาถงความสอดคลองกบเหตการณปจจบนหรอสอสมยใหมทน ามาประกอบการ

บรรยายเทยบเคยง ซงการพจารณาถงความสอดคลองทงสามประการน เปนตวก าหนดแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทในการบรรยายธรรมของอนศาสนาจารยใหเปนไปในทศทางเดยวกนและเปนไปตามล าดบ ดงจากการสรปยอ คอ

1. การไดรบหวขอหรอประเดนการบรรยายธรรม จากแผนกอบรม กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก

2. การวเคราะหบรบทกลมผฟง 3. การคนควาเรองเลาทางคมภรอรรถกถาธรรมบท 4. การวเคราะหเหตการณปจจบนหรอสอสมยใหม

อยางไรกดสงเกตไดวาการมทศทางเดยวกนและเปนไปตามล าดบของแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบท อาจเปนขอเดนทชวยสรางความเปนเอกลกษณเฉพาะของกลมอนศาสนาจารย แมการบรรยายจะอยในรปแบบเทคนคเฉพาะตวบคคลกตาม และอาจสรางความเปนระเบยบเรยบรอยตอแนวทางการบรรยายธรรมตามแตละครงแกอนศาสนาจารย อนเนองมาจากการมเทคนคทไดปฏบตตอๆกนมาหลายรน ทมาจากการเหนชอบวาการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทเปนตวชวยใหการบรรยายธรรมเปนไปอยางดเยยม (อนตอบสนองตอตวอนศาสนาจารยและตอตวผฟง) แตกระนนไมไดหมายความวาการมแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบททคลายคลงกนเชนน อาจสงผลใหสามารถจงใจผฟงไดแทบทกบคคลหรอทกเวลา เพราะแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมมความคลายคลงกน อาจท าใหผฟงทเปนกลมเปาหมายเดม เชน ก าลงพลทตองรบฟงการบรรยายธรรมอยางนอยเดอนละครง หรอผฟงกลมอนสามารถดกทางเนอหาหรอคนชนกบเทคนคและวธการเดมๆของอนศาสนาจารยกเปนไปได ทายทสดการฟงธรรมบรรยายกไมสามารถกระตนความสนใจจากผฟง

ดงนนอนศาสนาจารยอาจตองเพมเตมเทคนคหรอเปลยนแปลงแนวทางการบรรยายทควบคการใชคมภรอรรถกถาธรรมบท แมวาแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยในปจจบน สามารถสรางความสนใจตอผ ฟงไดดในระดบหนงอยแลว แตหากอนศาสนาจารยไดมโอกาสพฒนาศกยภาพสวนบคคลเพมมากขน อาจจะเปนการชวยสงเสรมใหผฟง

131

เขาถงการสมฤทธผลตามทอนศาสนาจารยหรอผจดการอบรมคาดหวงไวกเปนได เชน 1) การถาม-ตอบ 2) การใชสอการตน อนเมชน หรอภาพยนตรสน 3) การใชเสยงดนตร และ 4) การใหรางวล กลาวคอ

1. การถาม-ตอบ เปนการตงค าถามไวตอนตนการบรรยายและหลกการบรรยาย เพอชวยกระตนผฟงใหเกดการตนตวและการมสวนรวมในระหวางการบรรยาย

2. การใชสอการตน อนเมชน หรอภาพยนตรสน เปนการมาแทนท “เสยง” ของอนศาสนาจารยอยางเปนรปธรรมทผานการมองเหนและการไดยน ทเพมเตมอรรถรสในการบรรยายภายใตแงคดขอธรรมทางพระพทธศาสนา

3. การใชเสยงดนตร เชน บทเพลง ท านองเพลง หรอการรองเพลงทเกยวของกบคณธรรม ศลธรรม เพอเสรมใหบรรยากาศการบรรยายมความเปนกนเองและชวยลดความเปนทางการในระหวางการบรรยาย

4. การใหรางวล อนศาสนาจารยอาจสรางแรงจงใจหรอกระตนใหผฟงเกดความสนใจการบรรยายธรรมในสามเวลา คอ กอนการบรรยาย ระหวางการบรรยาย และหลงการบรรยาย ดวยการเสนอรางวลท เหมาะสมกบบรบทของผ ฟง เมอผ ฟงสามารถตอบค าถามทอนศาสนาจารยตงไวได เชน หนงสอสวดมนต ประกาศนยบตร เหรยญทระลก ซดเพลงธรรมะ

มากไปกวานนอนศาสนาจารยมกเนนใชองคความรทางพระพทธศาสนาในการปลกฝงคตธรรมเพยงดานเดยว โดยมกไมไดใชขอมลทมาจากศาสตรแขนงอน เชน จตวทยา วทยาศาสตร เทคโนโลย ภาษาศาสตร เพอเทยบเคยงจงอาจเผชญกบปญหาเรองขอมลทลาหลงหรอแคบจนเกนไป เนองจากสงคมไทยปจจบนเปนสงคมยคขอมลขาวสารหากน าเพยงเรองเลาในสมยพทธกาลหรอขอธรรมขนมาบรรยายอยางตรงไปตรงมา อาจท าใหผฟงเกดความร สกวาตอตานตอขอมลเหลานนวาเปนเรองทหางไกลตอชวตและจบตองมองเหนไมได แมอนศาสนาจารยจะแกไขดวยการน าเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทออกมาใช ในการบรรยาย สอดแทรกความรทางพระพทธศาสนาใหเกดความเปนรปธรรม ประกอบกบการน าสอสมยใหมมาใชควบคเพอใหเกดความสอดคลองและเทยบเคยงกนระหวางสองยคกตาม โดยหากเปนไปไดอนศาสนาจารยควรน าขอมลจากแหลงอนมาน าเสนอดวยเชนกน เพอสรางความนาเชอถอขนไปอกระดบ ทงเปนการตอบโจทยทวาพระพทธศาสนาไมใชเรองไกลตวหรอมเนอหาทแคบจนไมสามารถน าขอมลสายสามญมาประยกตเขากนได แตกระนนการทอนศาสนาจารยน าขอมลทางพระพทธศาสนามาน าเสนอเพยงดานเดยว อาจสอไดวาหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนานนเปนจรงอยแลว ซงความเปนจรงตรงสวนนเปนสงทรอการพดถงและรอการใชงาน จงกลายเปนเรองทตายตวทค าสอนทางพระพทธศาสนาจะไมเปลยนหรอ

132

แปรเปนอนโดยการใชอยางผดๆ เพราะมการสอความหมายหรอการใหความหมายทคงตวออกมาในรปแบบคมภรทางพระพทธศาสนา ตางกบความรสายสามญหรอสายอนทมกมการเปลยนแปลงหรอมวาทกรรมทเกดสงใหมพรอมยอนแยงกนอยเสมอ

4.2 การพฒนาการสอนหรอการบรรยายธรรมโดยการใชคมภรอรรถกถาธรรมบท

อนศาสนาจารยลวนแลวแตมความตองการทจะพฒนาการสอนหรอการบรรยายธรรมโดยการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทใหเกดการเขาถงผฟงในทกระดบชน ซงความตองการทจะพฒนาการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารย เปนการตอบสนองท งตอฝายอนศาสนาจารยและฝายผฟง คอ 1) การพฒนาดานสอ 2) การพฒนาดานภาษา และ 3) การพฒนาดานตนเอง ดงน

4.2.1 การพฒนาดานสอ

โดยสวนใหญอนศาสนาจารยมความตองการเปนอยางมากในการพฒนาดานสอการสอนหรอการบรรยายธรรมดวยการใชคมภรอรรถกถาธรรมบท เหตเพราะตองการใหองคความรทางพระพทธศาสนาไดถกเผยแผไปสวงกวางทมความกาวหนาและเปนสากลใหมากทสด ดวยการ 1) จดท าสอสมยใหมในรปแบบการตน อนเมชน 2) จดท าภาพยนตรสน และ 3) จดท าสอกงส าเรจรปพรอมใชงาน กลาวคอ

1. ในสวนของความตองการทจะจดท าสอสมยใหมในรปแบบการตน อนเมชน และการจดท าภาพยนตรสน อธบายไดวา เปนการท าสอเพอน ามาประกอบการเผย แผธรรมของอนศาสนาจารยอนเปนการน าเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทจ านวนทงหมด 302 ตอน มาน าเสนอในรปแบบภาพเคลอนไหว ทท าใหเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทมความสมจรงเปนรปธรรมพรอมกบเปนการสรางแรงจงใจในระหวางการฟงของผฟงได ทงนสอประเภทนอนศาสนาจารยตองการใชเวลาน าเสนอเพยงไมนานจงตองมเนอหาและระยะเวลาทกระชบแตไดใจความของแกนค าสอนทางพระพทธศาสนาอยางครบถวน ดงทรรศนะของพนโท บญเรอง จนทรวมล ทวา

การท าสอการตน อนเมชน และการจดท าภาพยนตรสนประกอบการบรรยายเสมอนเปนการขยายความเนอหาทเขาใจไดโดยยากหรอจบตองไดยาก (ทเปนนามธรรม) ใหกลายเปนเรองทเขาใจไดโดยงายและสามารถจบตองได (ทเปนรปธรรม) เชนวา ในการบรรยายเกยวกบการปฏบตสมาธ อนศาสนาจารยจะน าเสนอวธการปฏบตธรรมอยางถกตองดวยการเปดการตนอนเมชนประกอบกบการบรรยาย อยางไรก

133 ตามการท าสอประเภทนจ าเปนตองขอความรวมมอกบอกหลายฝายเพอผลตสอออกมาไดส าเรจ (พนโท บญเรอง จนทรวมล. หวหนาแผนกศาสนพธ กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (25 สงหาคม 2558). สมภาษณ.)

อยางไรกตามการมความตองการท าสอดานการสอนทางพระพทธศาสนาไมวาจะเปนการจดท าสอสมยใหมในรปแบบการตน อนเมชน การจดท าภาพยนตรสน หรอแมกระทงการจดท าสอกงส าเรจรปพรอมใชงานเหลาน ถอวาเปนการพฒนาศกยภาพของวงการอนศาสนาจารยใหมความกาวหนาทนสมยขนอกในระดบหนงและเปนการสรางแรงจงใจทผสมความมอรรถรสกบความเปนแกนสาระโดยผานการเคลอนไหวอยางเปนรปธรรม ซงถาแนวความคดเหลานสรางใหเปนจรงไดแลวนนพระพทธศาสนาจะเปนสงทนาสนใจไมเพยงแตเฉพาะบคคลทอยในแวดวงพระพทธศาสนาเทานนและหากมการใสค าแปลเปนภาษาองกฤษเพมเตมลงในสอประเภทการตน อนเมชน ภาพยนตรสน อนศาสนาจารยกจะสามารถน าสอเหลานไปประกอบการสอนธรรมใหแกชาวตางชาต เปนการเพมกลมเปาหมายไมเพยงแตคนไทยหรอในประเทศไทย หากแตวาการท าสอประเภทเหลานมขอจ ากดอยสามประการ กลาวคอ 1) ในขอจ ากดแรกมาจากการเรมสรางสอ เนองจากการท าสอประเภทเหลานอนศาสนาจารยมความจ าเปนทจะตองขอความรวมมอจากผเชยวชาญหรอผทมาจากสายงานทางดานการผลตสอภาพยนต การตน อนเมชน เหตเพราะขอจ ากดในดานศกยภาพของอนศาสนาจารยทคอนขางตดอยกบสายการศกษาทางพระพทธศาสนาเปนหลก แตนนกเปนเรองทดทชวยใหผ เชยวชาญหรอผทมาจากสายงานทางดานการผลตสอนนๆไดรบขอมลเนอหาทางพระพทธศาสนาอยางถกตองไมผดเพยนจากอนศาสนาจารย แตกระนนการจดท าสอฯ ใหออกมาแลวเสรจคงตองใชระยะเวลาซกระยะหนง ไมวาจะเปนเรองของการน าเสนอท าโปรเจคงาน เรองของการขออนมตงานและเบกงบประมาณในการท าสอประเภทการตน อนเมชน ภาพยนตรสน หรอการท าขอตกลงในการรวมงานกนระหวางสายอนศาสนาจารยกบสายงานดานการผลตสอ เปนตน นอกจากนนยงตองใชระยะเวลาในการเตรยมการกอนการผลต เพอเขาถงขอมลตางๆทางพระพทธศาสนา เปนตน ดงนนในระหวางทรอการจดท าสอใหแลวเสรจอนศาสนาจารยคงจ าเปนตองน าเสนอการบรรยายดวยรปแบบอนทมลกษณะใกลเคยงกบการท าสอเหลาน

2) ขอจ ากดในสวนทสองคอ การท าสอประเภทเหลานมกไมไดรบการตอบสนองจากบคคลทกระดบหรอทกประเภท แตอาจเปนการตอบสนองแกตวอนศาสนาจารยในระดบเรมแรกกเปนได เนองจากสอฯไดกลายเปนอปกรณหรอเครองมอทใชประกอบการบรรยายธรรม จงเสมอนเปนเครองทนแรงของอนศาสนาจารยไปโดยปรยาย ทงยงเสมอนเปนสงจงใจหรอตวลอผฟงใหเกดความสนใจอนศาสนาจารยในแตละครง ซงขอจ ากดทกลาวถงคอ การใชสอทท ามาในรปแบบการตน อนเมชนอาจจะไมไดชวยใหเกดการตอบสนองตอบคคลทอยในชวงระดบวยท างาน แตบคคล

134

ทอยในชวงระดบวยท างานอาจจะตอบสนองไดดตอเมออนศาสนาจารยใชสอประเภทภาพยนตรสนมาน าเสนอกเปนได ในทางตรงกนขามการใชสอประเภทภาพยนตรสนอาจจะไมไดรบการตอบสนองจากบคคลทอยในชวงระดบเยาวชน แตบคคลทอยในชวงระดบเยาวชนอาจจะตอบสนองไดดตอเม ออนศาสนาจารยใชสอประเภทการตน อนเมชนมาน าเสนอ ดงนนเพอใหเปนการตอบสนองตอทกฝายไมวาจะเปนตอตวอนศาสนาจารย ตอตวผจดโครงการ ตอตวผฟง อนศาสนาจารยจงจ าเปนตองมสอทงสองประเภทพรอมใชอยแลว เพอสามารถทจะเลอกใชใหเขากบบรบทผฟงไดในทกครง เชน เมอจะไปบรรยายธรรมใหแกบคคลทอยในระดบเยาวชน อนศาสนาจารยกสามารถหยบสอประเภทการตน อนเมชนขนมาใช และหากอนศาสนาจารยจะตองไปบรรยายธรรมใหแกบคคลทอยในระดบวยท างาน อนศาสนาจารยกสามารถหยบสอประเภทภาพยนตรสนขนมาใช

3) ขอจ ากดในสวนทสามคอการจดท าสอประเภทการตน อนเมชน ภาพยนตรสน อาจท าใหเกดการเบยงเบนจดสนใจหรอเกดการเบยงเบนประเดนสาระทผฟงควรจะไดจากการบรรยายธรรม โดยจากทอนศาสนาจารยตองการใหผ ฟงสนใจเนอหาหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนาหรอเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทเพอทหวงวาใหผฟงไดน าองคความรเหลานนไปสภาคการปฏบตในชวตประจ าวนภายหลง กลบเปนการท าใหผ ฟงมงสนใจเพยงแตกบสอเคลอนไหวทมเสยงประกอบเหลานนกเปนได เนองจากในบางครงผฟงอาจไมไดมาฟงการบรรยายธรรมดวยความสมครใจหรอมาดวยความศรทธาตอตวพระพทธศาสนามากนก ประกอบเขากบการทสอไดชวยสรางอรรถรสจงอาจท าใหผฟงสนใจเพยงเฉพาะชวงทน าสอฯเหลานนมาเสนอ ซงในทนไมไดหมายความวาไมสนบสนนการท าสอเหลานน เพยงแตเปนการชใหเหนวาการน าเสนอดวยสอเหลานน มโอกาสคอนขางสงทจะท าใหเกดการเบยงเบนจดสนใจหรอเกดการเบยงเบนประเดนสาระ เชน จากทผฟงจะกลาววาวนนไดรบความรแกนสาระจากการบรรยายของอนศาสนาจารยทท าใหรวาการแผเมตตาคออะไร และมวธการแผเมตตาอยางไร แตอาจกลบกลายเปนความเคลอบแคลงสงสย เชนวาวนนการตน อนเมชน หรอวนนภาพยนตสนสนกสนานเปนอยางมากเพราะมหลายอรรถรส คนผลตสอการตน อนเมชน หรอภาพยนตสนเหลานนเปนใคร จงสามารถท าออกมาไดอยางยอดเยยมเปนอยางมาก หรอคนทไดรบบทเปนนางสรมาและพระมหากจจายนเถระคอใคร ชางเลนไดสมจรงมาก ซงประเดนค าถามเหลานอาจมาแทนทความอยากรตอค าสอนทางพระพทธศาสนา กลบกลายเปนอนทลดทอดบทบาทของค าสอนทางพระพทธศาสนาและตวอนศาสนาจารย โดยอาจจะเปนการปดกนความอยากรในเนอหาค าสอนทางพระพทธศาสนาทอนศาสนาจารยมความตงใจมาเผยแผ

ทงนการจดท าสอเหลานหากสามารถเปนจรงหรอส าเรจลลวงไปไดตามทอนศาสนาจารยมความตองการ เชอวาเทคนคและวธการสอนของอนศาสนาจารยจะมการพฒนาอยางทนสมยและเปนระบบแบบแผนมากยงขน ทงยงเปนแนวทาง เทคนคและวธการสอนใหแกผอนทไมใช

135

เพยงแตในวงการอนศาสนาจารยเพยงเทานน และหากอนศาสนาจารยน าสอเหลานไปมอบใหแกบคคลอนๆในหนวยงานหรอองคกรทมความจ าเปนตองใชส อการเรยนการสอนเพอเผยแผพระพทธศาสนา อนศาสนาจารยจะเปนทรจกอยางเปนวงกวางเพมมากยงขนไปจากเดม มากไปกวานนหากสามารถท าสอเหลานนใหมภาษาองกฤษประกอบเพมเตม การเผยแผหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนาของอนศาสนาจารยจะไดรบความสนใจไปสสากลไดไมมากกนอย เพยงแตอาจมอปสรรคหรอขอจ ากดทเกดขนบางไมมากกนอย แตหากอนศาสนาจารยสามารถรบมอจดการไดเทากบวาอนศาสนาจารยไดมการพฒนาตนเอง

2. ในสวนของความตองการทจะจดท าสอกงส าเรจรปพรอมใชงาน เปนการรวบรวมขอมลเนอหาส าคญทางพระพทธศาสนา เชน ตวหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนาไปจนถงเรองเลาทางคมภรอรรถกถาธรรมบท ประกอบกบเหตการณหรอสอสมยใหม เชน วดโอคลป บทกลอน บทเพลง ค าคม เปนตน ทมเนอหาสอดคลองไปกนไดและเปนประโยชนแกสงคม มาสอดแทรกประกอบเขาดวยกนอยางเปนหมวดหมและถกจดเปนระเบยบรอการหยบใชงาน เพอน ามาเปนอปกรณประกอบการบรรยายธรรมอยางหนงส าหรบอนศาสนาจารยรนใหม (บรรจใหม) ทยงไมคอยมประสบการณในการท างานและส าหรบอนศาสนาจารยทไมมเวลาเตรยมตวสบเนองมาจากตดภารกจเรงดวนดงทรรศนะของรอยเอก พลวฒน จ าปาตม ทวา

หากสามารถจดท าสอกงส าเรจรปพรอมใชงานไดจรงนน อนศาสนาจารยจะสามารถน าไปใชงานไดโดยทนทในทกโอกาส มการเรยบเรยงเนอหาขอมลไวอยางครบขนตอน จงมความพรอมของเนอหาทเพยงพอส าหรบการน าไปประกอบการบรรยาย ไมวาจะประกอบไปดวยหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนา เรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบท คลปวดโอ ภาพถาย บทเพลง ค าคม กลอน เปนตน (รอยเอก พลวฒน จ าปาตม. อนศาสนาจารย กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (25 สงหาคม 2558). สมภาษณ.)

การท าสอกงส าเรจรปพรอมใชงาน เปนการสรางความสะดวกสบายรวดเรวแกอนศาสนาจารยทกนายไมเพยงแตอนศาสนาจารยบรรจใหมทนอยประสบการณหรออนศาสนาจารยทมความรบเรงหรอตดภาระกจเรงดวน ทงเปนการตอบสนองตอตวอนศาสนาจารยเปนสวนแรกอยางแนชด และแนนอนวาการท าสอกงส าเรจรปพรอมใชงานไดสรางความเปนประโยชนใหแกผฟงในดานเนอหาดวยเชนเดม แตกระนนการท าสอกงส าเรจรปพรอมใชงานยงคงมทงจดเดนและจดดอยทปรากฏใหเหนพอสมควร กลาวคอ ในสวนของขอเดนพจารณาไดดงน 1) อนศาสนาจารยสามารถหยบน ามาใชงานไดทกโอกาสเพราะบรรจไปดวยเนอหาขอมลอยางครบขนตอน 2) น าความสะดวกสบาย

136

มาสตวอนศาสนาจารย เพราะไมจ าเปนตองมการเตรยมความพรอมหรอการคนหาขอมลในการบรรยาย 3) การบรรยายธรรมเปนแบบแผนทคลายคลงกน มความแตกตางเพยงผบรรยายกบผฟง เชน เมอตองบรรยายเรอง “ผลแหงการท าบาป” อนศาสนาจารยกไดน าสอกงส าเรจรปพรอมใชงานมาประกอบการบรรยายตามความตองการ ซงกจะมหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนา เรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบท เชนเรองนายจนทสกรก และวดโอคลป เชนคลปทมชอวา “กรรมฆาหม” เปนไปตามกนทกครงในการบรรยาย

ในสวนของขอดอยพจารณาไดดงน 1) สอกงส าเรจรปพรอมใชงานเปนการตอบสนองกนเพยงเฉพาะวงการอนศาสนาจารยกองทพ ซงท าขนจากอนศาสนาจารยผใชค าสอนทางพระพทธศาสนาเปนเครองมอหลกและเปนผช านาญในสายพระพทธศาสนา จงอาจมเนอหาทยงไมสามารถเผยแผไปสชาวตางชาตหรอสายการศกษาอนๆไดเทาทควร 2) สอกงส าเรจรปพรอมใชงาน อาจเปนการตอบสนองเพยงเฉพาะผบรรยายในดานความสะดวกสบายตอการหยบมาใชจรง ซงเปนเรองด แตอาจท าใหอนศาสนาจารยไมไดมการพฒนาในสวนของเทคนค วธการ หรอกระบวนการการเรยนรแบบใหมหรอรปแบบอนๆ เสมอนเปนการแชแขงประสทธภาพของอนศาสนาจารยใหหยดอยกบการมแบบแผนเดมและซ าๆจากการมสอกงส าเรจรปพรอมใชงานน 3) สอกงส าเรจรปพรอมใชงาน สามารถพรอมใชงานไดจรงในระดบหนง แตไมตลอด เนองจากจ าเปนตองมการเปลยนแปลงเนอหาในดานของสอสมยใหมทน ามาประกอบการบรรยายเพอใหเกดการทนตอเหตการณ 4) สอกงส าเรจรปพรอมใชงานอาจตอบสนองไดเฉพาะบางบคคล อนเนองมาจากเนอหาทน ามาประกอบการบรรยายทเปนไปในลกษณะการสม (คอสงไหนทน ามาสอดคลองได จงน ามาสอดคลอง เพอเปนการเทยบเคยงเสนอแนะ) จงเปนการยากทจะน าเสนอเนอหาใหถกจรตของผฟง ดงเชน เมอตองไปบรรยายธรรมใหแกบคคลทอยในระดบเยาวชน แตสอสมยใหมทเปนสวนวดโอคลปน าเสนอแบบอสภะ บคคลทอยในระดบเยาวชนอาจท าการปดรบขอมลตอไปทอนศาสนาจารยจะน าเสนอ หรอในระหวางนนการรบขอมลเกดการชะงก ท าใหผฟงเกดความไมไดเขาไดอยางสบเนอง จงหมายความวาเนอหาทอยในสอกงส าเรจรปพรอมใชงานจ าเปนตองมเนอหาทหลากหลาย จงอาจจ าเปนตองมขอมลส ารองไวสองชดดวยกน เพอสอดรบตอบรบทของผฟง 5) ประการสดทายคอสอกงส าเรจรปพรอมใชงานอาจจ าเปนตองใชระยะเวลาในการรวบรวมขอมลพอสมควร เพอใหมเนอหาทางพระพทธศาสนาและเนอหาในสวนอนทครบครน ดงนนการสรางสอกงส าเรจรปพรอมใชงานนจ าเปนตองใชการรวมมอกนในการผลตสอใหออกมาแลวเสรจ และจะตองใช “เวลา” ในการผลตสอ ซงนนกไมใชเรองงายแตอยางใดเนองจากปจจบนอนศาสนาจารยมกมภารกจใหท าทคอนขางมากอยพอสมควรจงเปนไปไดวาจะสงผลใหเกดการผลตลาชา จนทายทสดจ าตองลมเลกควรตงใจไปโดยปรยาย

137 4.2.2 การพฒนาดานภาษา

นอกจากอนศาสนาจารยไดใหความส าคญในการพฒนาตอตววตถแลวนน อนศาสนาจารยยงคงใหความส าคญแกการพฒนาตอตวภาษาดวยเชนกน (ซงในทนหมายถงภาษาองกฤษเปนหลกส าคญ) เนองจากในบางครงอนศาสนาจารยอาจไดรบเชญใหไปบรรยายธรรม หรอถกรบเชญใหเปนพธกรทตางประเทศ ดวยโอกาสทเขามาเหลานอนศาสนาจารยจงมความตองการทจะพฒนาความรความสามารถในการใชภาษาตางประเทศเพอการบรรยายธรรมอยางเปนสากลใหแกชาวตางชาต เปนการขยายกลมเปาหมายหรอตอยอดกลมเปาหมายทไมไดหยดนงเพยงแตภายในประเทศเทานน และในคอมตหนงจะหมายความวาเทคนคการเผยแผธรรมของอนศาสนาจารยดวยการมเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทเปนเครองมอเดดแลวนน จะไดรบการพฒนาใหมประสทธภาพเพมขนไปสสากลมากกวาปจจบน ดงทรรศนะของพนตร สธ สขสากล ทวา “การพฒนาภาษาตางประเทศ เปนการท าใหเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทสามารถตอยอดไปสกลมเปาหมายเพมมากขน” (พนตร สธ สขสากล. อนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (5 สงหาคม 2558). สมภาษณ)

ด ง น น จ ง หม า ย คว า มว า ห า ก อน ศ า ส น า จ า ร ย ไ ด ร บ ก า ร พ ฒ น าภาษาตางประเทศ อนศาสนาจารยกจะสามารถถายทอดเรองเลาจากคมภรอรรถกถาธรรมบท หรอหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนาใหออกมาในรปแบบภาษาตางประเทศหรอภาษาองกฤษไดจรง จงเทากบวาตวอนศาสนาจารยจะมการพฒนาศกยภาพเพมมาก สามารถตดตอสมพนธกบอนศาสนาจารยชาวตางชาตไดอยางไมตดขด พรอมมความเปนสากลในการถายทอดหรอการรบขอมลจากตางประเทศมากยงขนกวาในปจจบน และเทากบวาเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทจะถกกลาวถงในมมมองของชาวตางชาตและตแผถงชาวตางชาต แมความหมายอาจกลายเปนเรองอนหรออกเรองกตาม (โดยทเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทอาจไดรบการตความหรอมความหมายทผดเพยนไปจากเดมอนเนองมาจากการแตงเตมจากความรสกของผฟงทเขามาอธบายแทนท)

4.2.3 การพฒนาดานตนเอง อยางไรกดยงคงปรากฏทรรศนะในเรองความตองการพฒนาเกยวกบการสอน

หรอการบรรยายธรรมดวยการใชคมภรอรรถกถาธรรมบททเปนไปอยางปจเจกบคคลและไมเกยวของกบตววตถแตอยางใดเชนกน อนเปนการมงเนนพฒนาตนเองกอนในสวนแรกเรมใหเกดประสทธภาพ เชน ในกรณของพนโท ส าราญ มณปร และ พนเอก วสทธ วไลวงศ โดยในสวนของพนโท ส าราญ มณปร ตองการทจะพฒนาความรความสามารถทางดานคมภรอรรถกถาธรรมบทใหไดอยางช านาญ ลกซง จนสามารถหยบยกเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทอยางตอเนองไมขาดตอน มาเสนอใหแกผฟงใหเขาใจอยางถองแท เพอผลประโยชนแกผฟง ทงยงสงผลพลอยไดแกตนเองตามมา (พนโท ส าราญ

138

มณปร. อนศาสนาจารย กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (25 สงหาคม 2558). สมภาษณ.) และในสวนของพนเอก วสทธ วไลวงศ ตองการทจะพฒนาการสอนของตนดวยการใชเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทใหน าออกมาสภาคการปฏบต (ภาวนามยปญญา) ทนอกเหนอจากการฟง เ พอใหผ ฟงเหนจรงอยางแจมแจงโดยไม ไดมาจากการทองจ าหรอการรบฟงจากอนศาสนาจารยเพยงอยางเดยว และเพอตองการใหผฟงเขาใจถงตวธรรมบทไดอยางชดเจนทมาจากการปฏบตเปนหลกส าคญ (พนเอก วสทธ วไลวงศ. หวหนาแผนกอบรม กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (25 สงหาคม 2558). สมภาษณ.)

จกเหนไดวาแมแนวทางการพฒนาของอนศาสนาจารยทงสองนายจะเปนการพฒนาทเปนไปอยางปจเจกบคคล แตในความเปนจรงแลวการพฒนาอยางปจเจกบคคลนสามารถสงผลประโยชนไปสผฟงไดอยางแนแท ดงเชนในสวนของพนโท ส าราญ มณปร โดยเมอหากพฒนาความรความสามารถทางดานคมภรอรรถกถาธรรมบทไดอยางช านาญ ลกซง เรยกไดวาจดจ าเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมไดทงหมด 302 เรอง การบรรยายจะมความลนไหลอยางตอเนอง สามารถสลบสบเปลยนเรองเลาใหทนกบสถานการณในระหวางการบรรยาย ผฟงอาจไดทราบถงเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมทไมเคยทราบมากอนกเปนได ในทางตรงกนขามแมวาการพฒนาในสวนนจะน าผลประโยชนมาสตวอนศาสนาจารยและผฟงได เปนอยางด แตเชอวาการพฒนาในสวนนเปนเพยงสวนประกอบทชวยใหเกดอรรถรส โดยหากน าเสนอเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทมากจนเกนไป แกนสาระแทจรงของค าสอนทางพระพทธศาสนาทอนศาสนาจารยจะน าเสนอ อาจถกลงทอนความหมายใหเปนอนทหลงเหลอแตเพยงความมอรรถรสสนกสนานในระหวางการรบฟงบรรยาย จนหลงลมไปวาแทจรงแลวจดประสงคของการฟงบรรยายธรรมมขนเพออะไร

ทงนในสวนของพนเอก วสทธ วไลวงศ ทมความตองการพฒนาใหผฟงไมหยดอยเพยงการฟงเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทจากค าบอกเลาของอนศาสนาจารยนน เชอวาเปนอกวธหนงทชวยกระตนใหผฟงมสวนรวมในระหวางการบรรยาย เกดการเคลอนไหวทงทางรางกายและจตใจ และโดยสวนใหญพนเอก วสทธ วไลวงศ กจะน าเรองการปฏบตกรรมฐานเขามาเกยวของในการบรรยาย จงเสมอนเปนการสอนการเตรยมพรอมส าหรบการน ากลบไปปฏบตไมวาจะเปนเรองหลกธรรมค าสอนทน าเสนอและเรองการปฏบตกรรมฐาน อยางไรกตามวธการนอาจไมสามารถใชไดกบบคคลทไมมความพรอมในการเขารวมการบรรยายธรรมของอนศาสนาจารย เนองจากเปนการชกจงใหผฟงไดปฏบตตามโดยทนท อาจสงผลใหผเขารวมบางคนเกดความรสกไมสบายหรอไมมอารมณรวม และเนองจากการบรรยายธรรมมระยะเวลาทจ ากด อนศาสนาจารยจ าเปนตองเสนอเนอหาอยางกระชบเพอน าไปสภาคปฏบต

139

อยางไรกดการเปลยนแปลงสงใดสงหนงทเปนอยมกจะไมถกยอมรบหรอไดรบผลทไมเปนไปตามความคาดหวงอยเสมอ แตในทางกลบกนสงเหลานนกไดเกดการพฒนาไมหยดอยกบจดเดมทเคยเปนอย เรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทกเชนกนหากอนศาสนาจารยไมคดทจะพฒนาเกยวกบการสอนหรอการบรรยายธรรมดวยการใชคมภรอรรถกถาธรรมบท หลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนากจะไมถกท าใหเกดความหมาย เรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทกจะไมไดรบความสนใจหรอถกไดรบความสนใจไปสบคคลอน ความจรงเหลานนจะไมเกดเปนความจรงเชงประจกษไดเลย ดงนนแมวาการจะพฒนาทงสงทจบตองไดและสงทจบตองไมไดของอนศาสนาจารยทงหมดทกลาวมานนไดเกดขอจ ากดภายในตวอยบางกตาม ซงกไมไดหมายความวาจะไมสามารถท าใหเกดเปนจรงได อนศาสนาจารยมความตองการพฒนาเนองจากตองการใหผฟงธรรมทงหลายของอนศาสนาจารยมความรสกรวมอยางมเหตและผล จงอยากชกจงผฟงดวยการน าเสนอทงสอในรปแบบการตน อนเมชน ภาพยนตรสน หรอแมกระทงการพยายามสอเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทใหออกมาในรปแบบภาษาตางประเทศ ทงนทงนนหากการบรรยายธรรมของอนศาสนาจารยไมเปนไปตามรปแบบอยางเปนทางการมากนกหรอใสความเปนพระพทธศาสนามากจนเกนไป อาจชวยใหการบรรยายธรรมไมเกดความตงเครยดหรอเปนเรองทอยไกลส าหรบตวผฟงเกนไป

140

บทท 5 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ

5.1 สรปผลการวจย

การศกษาเรองแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารย

กองทพบก มวตถประสงค 3 ประการ คอ 1) เพอศกษาบทบาทหนาทตามโครงสรางในอดตกบบทบาทหนาทตามโครงสรางในปจจบนของอนศาสนาจารยกองทพบก 2) เพอศกษาการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบก 3) เพอศกษาแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบก จงเนนการศกษาถงแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกองทพบก เพอสรางความเขาใจทมากขนผานบทสมภาษณอนศาสนาจารยทง 10 นาย จากการศกษาสรปไดดงน

อนศาสนาจารยก าเนดขนโดยพระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหว รชกาลท 6 เมอครงสมยสงครามโลกครงท 1 ทรงเลอกรองอ ามาตยตร อย อดมศลป ใหเปนอนศาสนาจารยตามกองทตทหารไปประจ าการ ณ ประเทศฝรงเศส เพอสรางขวญและก าลงใจใหแกทหาร ในเวลาตอมาทรงเลงเหนถงความส าคญของอนศาสนาจารย จงมพระบรมราชโองการด ารสเหนอเกลา ฯ ใหตงกองอนศาสนาจารยขนในวนท 1 มถนายน พ.ศ. 2462 มรองอ ามาตยตร พระธรรมนเทศทวยหาญ (อ ามาตยตร พระธรรมนเทศทวยหาญ) เปนอนศาสนาจารยคนแรกของประเทศไทยอยางเปนทางการ ปจจบนอนศาสนาจารยเขามามบทบาทตอสงคมภายนอกหนวยงานทหารดวยการใหความรวมมอสนบสนนทางดานพระพทธศาสนาเพมมากขน เชน การเปนผบรรยายธรรม การเปนผน าปฏบตศาสนพธใหแกวด โรงเรยน หนวยงานราชการ บรษทเอกชน เปนตน

อยางไรกดอนศาสนาจารยมกน าคมภรอรรถกถาธรรมบทมาใชเปนเครองมอประกอบการบรรยายธรรมดวยแทบทกครง เหตเพราะมความคนชนตอตวคมภรอรรถกถาธรรมบท ตงแตครงสมยบวชเรยนเปนพนฐานในสวนหนง ผนวกกบตวคมภรอรรถกาธรรมบทมความงายแกการน าเสนอและงายแกการท าความเขาใจของผฟง เนองจากมความเปนเรองเลาทมองคประกอบหลายอยางผนวกเขาดวยกน เชน มการเกรนน าเรองบอกเลาความเปนมาพรอมกบด าเนนเรองอยางเปนล าดบตอเนองอยางเปนเหตและผล ประกอบกบมคาถาธรรมบททสอดคลองกบเนอเรอง มบคคลาธษฐานทยกกลาวอางถงบคคลทปรากฏในสมยพทธกาล มการสรปปดทายเรองเพอชใหเหนถงผลของกรรมทงทเปนอกศลกรรมและกศลกรรม ทายทสดเนอเรองในคมภรอรรถกถาธรรมบทมเนอหาธรรมทเปนกลาง

141 ทงนอนศาสนาจารยน าคมภรอรรถกถาธรรมบทมาใชในการบรรยายธรรมทเปนไป

เพอตองการใหผฟงทราบและตระหนกถงแกนหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนา เพอแสดงใหเหนวาหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนาใชไดกบทกยคสมย และเพอใหผฟงน าความรจากการฟงไปปฏบตตามหรอเกดการสบคนเพมเตมภายหลง มากไปกวานนเนอหาทางคมภรอรรถกถาธรรมบทมความเปนเรองเลาจงสามารถน าไปสการแตกประเดนหรอการเชอมโยงกบขอมลแหลงอนไดโดยงาย อยางไรกดอนศาสนาจารยมแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทอยางคลายคลงกน โดยเรมจากการไดรบหวขอธรรมหรอประเดนการบรรยายธรรมจากแผนกอบรม กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก จากนนจงท าการวเคราะหบรบทกลมของผฟง แลวจงคอยท าการคนควาเรองเลาทางคมภรอรรถกถาธรรมบท และในสวนสดทายอนศาสนาจารยจะท าการวเคราะหเหตการณปจจบนหรอสอสมยใหม อยางไรกดแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารย จะอยภายใตหลกการใชคมภรอรรถกถาธรรมทมทงหมดสามขอดวยกน คอ 1) การพจารณาถงความสอดคลองหรอสมพนธกบหวขอการบรรยายธรรมและหลกธรรม 2) การพจารณาถงความสอดคลองกบบรบทของผ ฟง และ 3) การพจารณาถงความสอดคลองกบเหตการณปจจบนหรอสอสมยใหมท น ามาประกอบการบรรยายเทยบเคยง

ซงการบรรยายธรรมดวยการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารย จะไมมการน าเสนอเนอหาทางสอสมยใหมหรอเนอหาทางคมภรอรรถกถาธรรมอยางเปนล าดบตายตวเสมอ จงหมายความวา ในบางครงอนศาสนาจารยอาจจะเรมการบรรยายธรรมดวยการน าเสนอเหตการณหรอสอปจจบนกอนเปนสวนแรก แลวจงคอยโยงเขาหาเรองเลาทางคมภรอรรถถาธรรมบทในภายหลง หรอในทางตรงกนขามอนศาสนาจารยอาจจะเรมการบรรยายธรรมดวยการน าเสนอเรองเลาทางคมภรอรรถกถาธรรมบทกอนในสวนแรก แลวจงคอยโยงเขาหากบเหตการณหรอสอปจจบนในล าดบถดมา

อนศาสนาจารยมความตองการพฒนาการบรรยายธรรมโดยการใชคมภรอรรถกถาธรรมบท ทตอบสนองตอตวอนศาสนาจารยและตอตวผฟงทงทางตรงและทางออม กลาวคอ มความตองการน าเรองเลาในคมรอรรถกถาธรรมบทจ านวนทงหมด 302 เรอง มาจดท าในรปแบบการตนอนเมชน และภาพยนตสน เพอน าเสนอแกผฟงใหเขาใจไดโดยงายผานการเหนและการไดยน มความตองการจดท าสอกงส าเรจรปพรอมใชงานทบรรจไปดวยขอมลจากพระพทธศาสนา เชน ขอธรรม เรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบท และขอมลจากสอรวมสมยหรอสอสมยใหม เชน ขอคด บทกลอน วด โอคลป บทเพลง น ามาผนวกให เกดความสอดคลองกนอยางเปนระบบ เพอมอบใหแกอนศาสนาจารยบรรจใหมและอนศาสนาจารยทตดภารกจเรงดวน ทงยงมความตองการพฒนาทางดานภาษาตางประเทศ เพอการเผยแผเรองเลาทางคมภรอรรถกถาธรรมบทไปสผฟงกลมใหมท

142

เปนชาวตางชาต และสดทายอนศาสนาจารยบางนายมความตองการพฒนาดานตนเองใหสามารถใชคมภรอรรถกถาธรรมบทไดอยางช านาญในระหวางการบรรยาย

5.2 ขอเสนอแนะ

การศกษาในครงนเปนการศกษาถง “แนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของ

อนศาสนาจารยกองทกบก” ทมงศกษาจากการสมภาษณเฉพาะเพยงมตของอนศาสนาจารยตอแนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบท ซงยงไมไดเขาถงการศกษาผลสมฤทธของการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยในแงก าลงพลหรอประชาชนทไดรบการอบรมบรรยายธรรมดวยการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทจากอนศาสนาจารย

การศกษาในครงนมงศกษาโดยเฉพาะทตวอนศาสนาจารยกองทพบก จงยงไมปรากฏความหลายหลายของอนศาสนาจารยในแวดวงอนๆ คอ อนศาสนาจารยกองทพเรอ อนศาสนาจารยกองทพอากาศ อนศาสนาจารยกรมราชทณฑ และอนศาสนาจารยกรมต ารวจ

อกทงการศกษาในครงนไมไดมงเนนทการศกษาในสวนของการผลตสอสนบสนนเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยเปนสวนส าคญ

จงควรมการศกษาเพมเตมในประเดนตอไปน 1. ผลสมฤทธจากการบรรยายธรรมดวยการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของ

อนศาสนาจารยกองทพบก : ศกษาเฉพาะกรณก าลงพลกองทพบก 2. แนวทางการใชคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารยกรมต ารวจ 3. การศกษาเปรยบเทยบความพงพอใจของก าลงพลตอการบรรยายธรรมของ

อนศาสนาจารย : ศกษาเฉพาะกรณกรมการทหารสอสารและกรมยทธศกษาทหารบก 4. การผลตสอสนบสนนเรองเลาในคมภรอรรถกถาธรรมบทของอนศาสนาจารย 5. อทธพลทางดานภาษาตางประเทศตออนศาสนาจารยในการบรรยายธรรม

143

รายการอางอง

พระไตรปฎกและอรรถกถา มหามกฎราชวทยาลย. (2543). พระไตรปฎกและอรรถกถาแปล (พมพครงท 4). กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหามกฎราชวทยาลย. พระพทธโฆษาจารย. (2544). พระธมมปทฏฐกถาแปล ภาค 1. (พมพครงท 18). กรงเทพมหานคร:

โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย. พระพทธโฆษาจารย. (2536). พระธมมปทฏฐกถาแปล ภาค 2. (พมพครงท 14). กรงเทพมหานคร:

โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย. พระพทธโฆษาจารย. (2540). พระธมมปทฏฐกถาแปล ภาค 3. (พมพครงท 16). กรงเทพมหานคร:

โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย. พระพทธโฆษาจารย. (2537). พระธมมปทฏฐกถาแปล ภาค 4. (พมพครงท 15). กรงเทพมหานคร:

โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย. พระพทธโฆษาจารย. (2530). พระธมมปทฏฐกถาแปล ภาค 5. (พมพครงท 11). กรงเทพมหานคร:

โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย. พระพทธโฆษาจารย. (2540). พระธมมปทฏฐกถาแปล ภาค 6. (พมพครงท 13). กรงเทพมหานคร:

โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย. พระพทธโฆษาจารย. (2535). พระธมมปทฏฐกถาแปล ภาค 7. (พมพครงท 14). กรงเทพมหานคร:

โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย. พระพทธโฆษาจารย. (2542). พระธมมปทฏฐกถาแปล ภาค 8. (พมพครงท 14). กรงเทพมหานคร:

โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย.

หนงสอและบทความในหนงสอ

กรมยทธศกษาทหารบก. (2538). คมอการอนศาสนาจารยกองทพบก. กรงเทพมหานคร: โรงพมพกรมยทธศกษาทหารบก.

กองพฒนาหลกนยม ศนยพฒนาหลกนยมและยทธศาสตร กรมยทธศกษาทหารบก. (2556). หลกนยมวาดวยอนศาสนาจารย. กรงเทพมหานคร: โรงพมพกรมยทธศกษาทหารบก.

144

กองอนศาสนาจารย กรมกจการพลเรอนทหารบก. (2542). อนสรณกองอนศาสนาจารยครบ80ป . กรงเทพมหานคร: หจก. อรณการพมพ.

กองทพบก กองยทธการและการขาว กรมยทธศกษาทหารบก. (2541). หลกนยมอนศาสนาจารยทหารบก. กรงเทพมหานคร: โรงพมพกรมยทธศกษาทหารบก.

กองอนศาสนาจารยกรมยทธศกษาทหารบก. (2544). คณธรรมทหารใหม. กรงเทพมหานคร: โรงพมพกรมยทธศกษาทหารบก.

กองอนศาสนาจารยกรมยทธศกษาทหารบก. (2547). วชาการศาสนาและศลธรรม. พมพครงท25. กรงเทพมหานคร: โรงพมพกรมยทธศกษาทหารบก.

กองอนศาสนาจารยกรมยทธศกษาทหารบก. (2551). พทธศาสตร ฉบบกาวหนา. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพหจก. เชน ปรนตง.

กองอนศาสนาจารยกรมยทธศกษาทหารเรอ. (2531). พระราชวงเดม กรงธนบร. กรงเทพมหานคร: กองโรงพมพ กรมสารบรรณทหารเรอ.

พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต). (2553.). พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม (พมพครงท19). นนทบร: เอส.อาร.พรนตง แมส โปรดกส จ ากด.

พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต). (2554.). พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลศพท (พมพครงท16). กรงเทพมหานคร: สหธรรมก.

พฒน เพงผลา. (2538). ประวตวรรณคดบาล. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาวทยาลยรามค าแหง. ศาสตราจารยแพทยหญงสมาล เกยรตบญศร. (2544). แนวทางการรกษาโรคปอดอกเสบชมชนใน

ประเทศไทย (ส าหรบผใหญ). กรงเทพมหานคร: สมาคมอรเวชชแหงประเทศไทย. เสฐยรพงษ วรรณปก. (2531). พทธวจนะในธรรมบท (พมพครงท6). กรงเทพมหานคร: อมรนทร

พรนตง กรพ จ ากด. ส านกพมพดวงแกว. (2537). ชวตและงานของ พ.อ.ปน มทกนต (พมพครงท2). กรงเทพมหานคร:

บรษท สหธรรมมก จ ากด. สมคร บราวาส. (2531). พฒนาการแหงพทธปรชญา. กรงเทพมหานคร: โรงพมพรงเรองรตน. เออน เลงเจรญ. (2537). พระพทธศาสนา:ศาสนาแหงปรชญา. กรงเทพมหานคร: รวมสาสน. บทความวารสาร สรเชษฐ ทองแมน. (กมภาพนธ 2554). ศกษาพระพทธศาสนาผานเรองราวของกฎแหงกรรม ตอนบพ

กรรมของนางเอก. วารสารรมประด, 32(1), 48-55.

145

วทยานพนธ บญยง ศรสมพงษ. (2549). การศกษาบทบาทในการสอนธรรมของอนศาสนาจารยกองทพบก .

(วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย , บณฑตวทยาลย.

พระประยร จนา. (2546). การแนะแนวของพระพทธเจาในอรรถกถาธรรมบท. (วทยานพนธปรญญา มหาบณฑต). มหาวทยาลยเชยงใหม, บณฑตวทยาลย.

พระมหาเจนยทธ ปาระกล. (2547). ปจจยทมผลตอความพงพอใจในการปฏบตงานในหนาทอนศาสนาจารย ในเร อนจ าและทณฑสถาน . (วทยานพนธ ปรญญามหาบณฑต ). มหาวทยาลยธรรมศาสตร, คณะสงคมสงเคราะหศาสตร.

พระมหาทรรศน คณทสส. (2546). การศกษาเปรยบเทยบพทธวธการสอนในอรรถกถาธรรมบทกบกระบวนการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญ. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, บณฑตวทยาลย.

พระมหาทองสข สจตโต. (2553). การศกษาเปรยบเทยบความพงพอใจของก าลงพลทมตอบทบาทหนาทของอนศาสนาจารยดานพฒนาคณธรรม : ศกษาเฉพาะกรณกรมทหารมาท1รกษาพระองคฯและกรมทหารราบท1มหาดเลกรกษาพระองค. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, บณฑตวทยาลย.

พระมหานนทวฒน เขมธมโม. (2552). การศกษาความสมพนธของพทธประวตในมหาปทานสตรกบคมภรอรรถกถา. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, บณฑตวทยาลย.

พระมหาภรรฑการ วสทโธ. (2545). พทธวธการสอนแบบอปมาโวหารในอรรถกถา . (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). มหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย, บณฑตวทยาลย.

พระมหาอรณ อรณธมโม (สภะโกศล) . (2544). อทธพลของอรรถกถาธรรมบทตอพธกรรมและประเพณของชาวอสาน. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, บณฑตวทยาลย.

พระมหาอดม อภวฑฒโน (พลค า). (2554). การศกษาหลกธรรมในการด าเนนชวตของอบาสกในคมภรธมมปทฏฐกถา. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, บณฑตวทยาลย.

146

พระวพฒน อตตเปโม. (2553). การศกษาวเคราะหหลกกรรมและการใหผลของกรรมในคมภรอรรถกถาธรรมบท. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, บณฑตวทยาลย.

วเชยร ปราบพาล. (2540). การวเคราะหบทบาทอนศาสนาจารย : ศกษาเฉพาะกรณอนศาสนาจารยทหารอากาศไทย. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). มหาวทยาลยธรรมศาสตร , คณะสงคมสงเคราะหศาสตร.

โศรยา ฤทธอราม. (2533). วเคราะหบทบาทของอนศาสนาจารยในการแกไขพฤตกรรมผตองขง. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). มหาวทยาลยธรรมศาสตร, คณะสงคมสงเคราะหศาสตร.

สยามพชร ทพสอน. (2543). ความพงพอใจในการปฏบตงานของอนศาสนาจารยในเรอนจ ากลางภาคตะวนออกเฉยงเหนอ. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). มหาวทยาลมหาสารคาม, บณฑตวทยาลย.

สารนพนธ กรจงรกษ ชาตรปฏวน, ณชารย พมกมาร, พทธมน ศรสอน, ภคพจ นามสวสด. (2555). พทธศาสนา

กบการปฏบตหนาทของขาราชการต ารวจ : กรณศกษาอนศาสนาจารยในส านกงานต ารวจแหงชาต. (สารนพนธปรญญาบณฑต) มหาวทยาลยมหดล, วทยาลยศาสนศกษา.

สออเลกทรอนกส กรมการอตสาหกรรมทหาร. (18 มนาคม 2558). กฎกระทรวง ฉบบท 2 (พ.ศ. 2516). สบคนจาก

http://did.mod.go.th/PDF/know/customManner/22516_2477.aspx. กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (18 มนาคม 2558). ปรชญากองอนศาสนาจารย กรม

ยทธศกษาทหารบก. สบคนจาก http://www.rta.mi.th/621d0u/. บาลศกษาสมาคม. (2 สงหาคม 2558). บาลศกษา พระปรยตธรรมตามหลกสตรบาล. สบคนจาก

http://balisuksa.or.th/palisikkha.html. All Maddog. (13 สงหาคม 2557). สมภาษณคนบาเกยวกบความหมายของชวต . สบคนจาก

https://www.youtube.com/watch?v=NvnGTSvPj-Q). Kapook.com. (7 กรกฎาคม 2558). หนอยากแตงงานกบเขา งานนคณแมสอนลกไดนารก . สบคน

จาก http://hilight.kapook.com/view/122942.

147

Ombudsman Thailand. (9 ม ถ น า ย น 2557 ) . อย ท เ ร า It's your choice. ส บ ค น จ า ก https://www.youtube.com/watch?v=gDiToXRwnuU.

Phrasombat Summapalo. (1 8 ม น า ค ม 2 5 5 7 ) . ก ร ร ม ฆ า ห ม . ส บ ค น จ า ก https://www.youtube.com/watch?v=qSvQa0bbIGQ.

Books and Articles Adikaram, E.W. (1953). Early History of Buddhism in Ceylon. Colombo: M.D.Gunasena. Burlingame, E.W. (1969). Buddhist Legends Vol I. London: Pali Text Society. Geiger, W. (1968). Pali Literature and Language. Delhi: Oriental Books Reprint

Corporation. Mieke, B. (2009). Narratology Introduction to the Theory of Narrative (third edition).

Toronto: University of Toronto Press. Muller, F.M. (1973). The Dhammapada A Collection of Verses (fourth edition). Delhi:

Motilal Banarsidass. Rhys Davids, T.W., & Stede, W (eds.) (1966). The Pali Text Society’s Pali – English

Dictionary. London: Luzac and Company. Articles

David, S. MIALL. (1988). Affect and Narrative: A model of response to stories. Petics,

17, 259-272. สมภาษณ พนตร เกรยงไกร จนทะแจม (พนตร เกรยงไกร จนทะแจม. อนศาสนาจารย กองอนศาสนาจารย กรม

ยทธศกษาทหารบก. (18 สงหาคม 2558). สมภาษณ.) พนตร สธ สขสากล (พนตร สธ สขสากล. อนศาสนาจารย ฝายอนศาสนาจารย กรมการทหารสอสาร.

(5 สงหาคม 2558). สมภาษณ.)

148

พนโท บญเรอง จนทรวมล (พนโท บญเรอง จนทรวมล. หวหนาแผนกศาสนพธ กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (25 สงหาคม 2558). สมภาษณ.)

พนโท วานช ฉอสนเทยะ (พนโทวานช ฉอสนเทยะ. หวหนาแผนกก าลงผล กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (18 สงหาคม 2558). สมภาษณ.)

พนโท ส าราญ มณปร (พนโท ส าราญ มณปร. อนศาสนาจารย กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (25 สงหาคม 2558). สมภาษณ.)

พนโท อครนทร ก าใจบญ (พนโท อครนทร ก าใจบญ. หวหนาแผนกวชาการและการศกษา กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (18 สงหาคม 2558). สมภาษณ.)

พนเอก วสทธ วไลวงศ (พนเอก วสทธ วไลวงศ. หวหนาแผนกอบรม กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (25 สงหาคม 2558). สมภาษณ.)

พนเอก เสนห เขยวมณ (พนเอก เสนห เขยวมณ. ทปรกษากองอนศาสนาจารย กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (2 กนยายน 2558). สมภาษณ.)

รอยเอก พลวฒน จ าปาตม (รอยเอก พลวฒน จ าปาตม. อนศาสนาจารย กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (25 สงหาคม 2558). สมภาษณ.)

รอยเอก อรณ สภะโกศล (รอยเอก อรณ สภะโกศล. อนศาสนาจารย กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก. (18 สงหาคม 2558). สมภาษณ.)

ภาคผนวก

149

ภาคผนวก ก ประวตอนศาสนาจารยทง 10 นาย

1. พนตร เกรยงไกร จนทะแจม ต าแหนงอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก ปจจบนรบราชการเปนอนศาสนาจารยรวมทงสน 14 ป ส าเรจการศกษาสายพระปรยตธรรม นกธรรมเอก บาล เปรยญธรรม 4 ประโยค เคยบรรพชาอปสมบทเปนระยะเวลา 12 ป และส าเรจการศกษาสายสามญ ปรญญาโท สาขาการบรหารการศกษา โดยมแรงจงใจในการเขารบราชการเปนอนศาสนาจารยกองทพบกเนองจากเปนอาชพทมงน าก าลงพลเขาหาธรรม และไดเผยแผหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนาตามทไดศกษาเลาเรยนมา

2. พนตร สธ สขสากล ต าแหนงอนศาสนาจารย กรมการทหารสอสาร ปจจบนรบราชการเปนอนศาสนาจารยรวมทงสน 11 ป เคยบรรพชาอปสมบทเปนระยะเวลา 13 ป ส าเรจการศกษาสายพระปรยตธรรม นกธรรมเอก บาล เปรยญธรรม 9 ประโยค และส าเรจการศกษาสายสามญ ปรญญาตร นเทศศาสตร ผลตรายการวทยโทรทศน โดยมแรงจงใจในการเขารบราชการเปนอนศาสนาจารยกองทพบกเน องจากได เผยแผหลกธรรมค าสอนในพระพทธศาสนา

3. พนโท บญเรอง จนทรวมล ต าแหนงหวหนาแผนกก าลงพล กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก ปจจบนรบราชการเปนอนศาสนาจารยรวมทงสน 18 ป เคยบรรพชาอปสมบทเปนระยะเวลา 21 ป ส าเรจการศกษาสายพระปรยตธรรม นกธรรมเอก บาล เปรยญธรรม 7 ประโยค และส าเรจการศกษาสายสามญ ปรญญาโท สาขายทธศาสตรการพฒนา มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร โดยมแรงจงใจในการเขารบราชการเปนอนศาสนาจารยกองทพบกเนองจากเปนต าแหนงทสามารถน าความรทางพระพทธศาสนามาใชในสงคมมากทสด

4. พนโท วานช ฉอสนเทยะ ต าแหนงหวหนาแผนกก าลงพล กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก ปจจบนรบราชการเปนอนศาสนาจารยรวมทงสน 23 ป เคยบรรพชาอปสมบทเปนระยะเวลา 13 ป ส าเรจการศกษาสายพระปรยตธรรม นกธรรมเอก บาล เปรยญธรรม 6 ประโยค และส าเรจการศกษาสายสามญ ปรญญาโท พทธศาสตรบณฑต สาขาสงคมศาสตร โดยมแรงจงใจในการเขารบราชการเปนอนศาสนาจารยกองทพบกเนองจากไดประกาศสจธรรมพระสมมาสมพทธเจา

5. พนโท ส าราญ มณปร ต าแหนงอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก ปจจบนรบราชการเปนอนศาสนาจารยรวมทงสน 19 ป เคยบรรพชาอปสมบทเปนระยะเวลา 12 ป ส าเรจ

150

การศกษาสายพระปรยตธรรม นกธรรมเอก บาล เปรยญธรรม 7 ประโยค และส าเรจการศกษาสายสามญ ปรญญาตร สาขาสงคมศาสตร โดยมแรงจงใจในการเขารบราชการเปนอนศาสนาจารยกองทพบกเนองจากมความศรทธาในการท างานเปนอนศาสนาจารย

6. พนโท อครนทร ก าใจบญ ต าแหนงหวหนาแผนกวชาการและการศกษา กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก ปจจบนรบราชการเปนอนศาสนาจารยรวมทงสน 23 ป เคยบรรพชาอปสมบทเปนระยะเวลา 16 ป ส าเรจการศกษาสายพระปรยตธรรม นกธรรมเอก บาล เปรยญธรรม 9 ประโยค และส าเรจการศกษาสายสามญ ปรญญาโท อกษรศาสตรมหาบณฑต สาขาศาสนาเปรยบเทยบ มหาวทยาลยมหดล โดยมแรงจงใจในการเขารบราชการเปนอนศาสนาจารยกองทพบกเนองจากมลกษณะใกลเคยงกบพระสงฆ

7. พนเอก วสทธ วไลวงศ ต าแหนงหวหนาแผนกอบรม กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก ปจจบนรบราชการเปนอนศาสนาจารยรวมทงสน 26 ป เคยบรรพชาอปสมบทเปนระยะเวลา 16 ป ส าเรจการศกษาสายพระปรยตธรรม นกธรรมเอก บาล เปรยญธรรม 8 ประโยค และส าเรจการศกษาสายสามญ ปรญญาโท สาขาปรชญา โดยมแรงจงใจในการเขารบราชการเปนอนศาสนาจารยกองทพบกเนองจากตองการท างานดานการเผยแผพระพทธศาสนา

8. พนเอก เสนห เขยวมณ ต าแหนงทปรกษากองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก ปจจบนรบราชการเปนอนศาสนาจารยรวมทงสน 26 ป เคยบรรพชาอปสมบทเปนระยะเวลา 16 ป ส าเรจการศกษาสายพระปรยตธรรม นกธรรมเอก บาล เปรยญธรรม 9 ประโยค และส าเรจการศกษาสายสามญ ปรญญาตร สาขาพทธศาสตร การศกษา โดยมแรงจงใจในการเขารบราชการเปนอนศาสนาจารยกองทพบกเนองจากเปนอาชพทตรงกบการศกษา

9. รอยเอก พลวฒน จ าปาตม ต าแหนงอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก ปจจบนรบราชการเปนอนศาสนาจารยรวมทงสน 7 ป เคยบรรพชาอปสมบทเปนระยะเวลา 14 ป ส าเรจการศกษาสายพระปรยตธรรม นกธรรมเอก บาล เปรยญธรรม 6 ประโยค และส าเรจการศกษาสายสามญ ปรญญาพทธศาสตรบณฑต สาขารฐศาสตร โดยมแรงจงใจในการเขารบราชการเปนอนศาสนาจารยกองทพบกเนองจากเปนสายงานทตรงกบความรและไดใชหลกธรรมในการปฏบตงาน

10. รอยเอก อรณ สภะโกศล ต าแหนงอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก ปจจบนรบราชการเปนอนศาสนาจารยรวมทงสน 6 ป เคยบรรพชาอปสมบทเปนระยะเวลา 15 ป ส าเรจการศกษาสายพระปรยตธรรม นกธรรมเอก บาล เปรยญธรรม 7 ประโยค และส าเรจ

การศกษาสายสามญ ปรญญาตร พทธศาสตรบณฑต วชาเอกศาสนา ม.มจร., เศรษฐศาสตร

151

บณฑต สาขาวชา เศรษฐศาสตร 4 ป มสธ. และ ปรญญาโท สาขาวชาพระพทธศาสนา ม.มจร. โดยมแรงจงใจในการเขารบราชการเปนอนศาสนาจารยกองทพบกเนองจากงานอนศาสนาจารย เปนงานทตรงกบความรความสามารถทไดเรยนมา และเปนงานและอกอาชพหนง ทเหมาะกบบคคลทผานการบวชเรยน ทจะไดใชความรทางพระพทธศาสนาทมไดเตมท

152

ประวตผเขยน

ชอ นางสาว ภรณศรณย โมสกมาศ วนเดอนปเกด วฒการศกษา

10 ธนวาคม 2533 ปการศกษา 2555: ศลปศาสตรบณฑต (ศาสนศกษา) มหาวทยาลยมหดล

ผลงานทางวชาการ

-