นาฏศลปไทย

แบงออกเปน 5 ประเภท

1.ระบา

2. รา

3.การแสดงพนเมอง

4.โขน

5.ละคร

ระบา

• หมายถง

ศลปะการรายราทแสดงพรอมกนเปนหม

เปนชด ไมมการดาเนนเรองราว มงถง

ความพรอมเพรยงความสวยงามในการใช

ลลาทารา และความสวยงามของเครอง

แตงกาย

ระบา แบงเปน 2 ประเภท

•ระบาแบบมาตรฐาน

•ระบาแบบปรบปรง

ลกษณะของระบาแบบมาตรฐาน

• - เปนระบาทปรมาจารยทางนาฏศลปได

คดประดษฐทาราขนมา

– แตงกายแบบยนเครองพระนาง

ตวอยางชอชดระบามาตรฐาน

-ระบาดาวดงส ระบาสบท

-ระบากฤดาภนหาร

-ระบาเทพบนเทง ระบายองหงด

ตวอยางชดการแสดงระบามาตรฐาน

ชดระบาเทพบนเทง

ระบาแบบปรบปรง

•คอ ระบาทมการปรบปรงขนใหม ม

ลกษณะทาราไมตายตวสามารถ

เปลยนแปลงทาราไดตามความสามารถ

ของผแสดง และโอกาสทนาการแสดง

ไปใช

ระบาแบบปรบปรงแบงเปน 5 ประเภท

•ระบาทปรบปรงจากระบามาตรฐาน

•ระบาทปรบปรงจากทาทางของสตว

•ระบาทปรบปรงตามเหตการณ

•ระบาทปรบปรงจากโบราณสถานและ

พนบาน

•ระบาทปรบปรงเพอนามาใชเปนสอ

การเรยนการสอน

ลกษณะของระบาปรบปรงจากระบามาตรฐาน

• คอการนาระบาแบบมาตรฐานมาปรบปรงเพอ

ความเหมาะสมหรอแกบางสงบางอยางใหดด

สวยงามมากขนเชน การแปรแถว

ลกษณะของระบาทปรบปรงจาก

ทาทางของสตว

เปนระบาทประดษฐขนตามลลาทาทาง

ของสตว เชน ระบามยราภรมย (นกยง)

ระบามฤคเรง (กวาง) ระบาอศวลลา(มา)

ลกษณะระบาทปรบปรงตามเหตการณ

• คอ ระบาทประดษฐขนใชตามโอกาสท

เหมาะสม เชน ระบานพรตน ระบาจนไทย

ไมตร ระบาดอกบว ระบาชมนมเผาไทย

ระบาไทยเกาหล เปนตน

ระบาจนไทยไมตร

ระบาทปรบปรงขนจากโบราณสถาน

ระบาศรวชย

ระบาสโขทย

• คอระบาทคดประดษฐจากแนวทางความเปนอยของ

คนพนบาน การทามาหากน อตสาหกรรม

ขนบธรรมเนยมประเพณในแตละทองถนมาแสดง

เปนระบาทเปนเอกลกษณประจาทองถน เชน ระบา

รอนแร ระบาเกบใบชา ระบาชาวนา

ระบาทปรบปรงมาจากพนบาน

ระบาทปรบปรงเพอใชเปนสอการสอน

คอ ระบาทประดษฐขนเพอเราความสนใจ

ประกอบบทเรยนตางๆ เหมาะสาหรบเดกๆ

เชน ระบาสตรคณ ระบาวรรณยกต

ระบาเลขไทย เปนตน

โขน

คอ การแสดงทารา เตน ออกทาทางใหเขา

กบดนตร ประกอบดวยตวละครทเปน

ยกษ ลง มนษยและเทวดา ผแสดง

สวมหวโขน ไมตองรองและเจรจาเอง

แตปจจบนผแสดงทเปนมนษยและ

เทวดาไมตองสวมหวโขน

ทมาของโขน

• โขนไดรบอทธพลดานศลปะการแสดง

มาจากการแสดงหนงใหญ ในดาน การ

เตนของคนเชดหนงและการพากยและ

เจรจา

หนงใหญ

กระบกระบอง

ชกนาคดกดาบรรพ

โขน ไดรบแบบอยางการตอสมาจากการเลนกระบกระบอง

โขน นาศลปะการแสดงจากการแบง

ฝายการเลนและศลปะการแตงกาย

มาจากการเลนชกนาคดกดาบรรพ

การแตงกายของตวละครในการแสดงโขน

แบงออกเปน 3 ฝาย ไดแก

ฝายยกษ

ฝายลง

ฝายมนษยและเทวดา

ซงแตละฝายจะแตงกายแบบทเรยกวา

ยนเครอง ทกตว

เครองแตงกายตวยกษ

เครองแตงกายตวลง

เครองแตงกายตวมนษยและเทวดา

ตวนาง

เครองแตงกายตวมนษยและเทวดา

ตวพระ

ววฒนาการของโขน

โขน แบงออกเปน 5 ประเภท คอ

1. โขนกลางแปลง คอ การแสดงบนพนดน

กลางสนามกวางๆ ไมมเวท ใชธรรมชาตเปน

ฉาก นยมแสดงการยกทพและการรบเปนสวน

ใหญ ดาเนนเรองดวยการพากยและเจรจาไมม

การขบรอง ใชวงปพาทยเครองหา 2 วง

2. โขนโรงนอก หรอโขนนงราว

ทเรยกวาโขนนงราว เพราะใชราวไมพาดแทน

เตยง ดาเนนเรองดวยการแสดงทาทาง

ประกอบคาพากยและเจรจาไมมบทขบรอง

ใชวงปพาทยเครองหา 2 วงตงหวโรง 1 วง

ตงทายโรง 1 วง

3. โขนหนาจอ

ววฒนาการมาจากการเลนหนงใหญ ตอมาใชตว

โขนมาแสดงสลบกบการเชดหนง ดาเนนเรอง

ดวยการแสดงทาทางดวยบทพากยและเจรจา

ไมมบทรอง ใชวงปพาทยเครองหา เครองค

หรอเครองใหญวงเดยว แสดงบนเวทดานหลง

เปนจอหนงใหญเจาะเปนชองประตเขาออก

ดานขาง

4. โขนโรงใน

ววฒนาการมาจากการแสดงละครในนาเขามา

ผสมผสานกบการแสดงโขน มการปรบปรง

ศลปะการรายรามาผสมกบทาเตนของโขน

ดาเนนเรองดวยการแสดงทาทางประกอบคา

พากยและเจรจา และรายราประกอบเนอรอง

ตามเนอเรอง มบทขบรองเหมอนละครใน

ใชวงปพาทยเครองหา เครองค เครองใหญ

วงเดยว แสดงบนเวท ใชฉากตกแตงเหมอน

ละครใน มเตยงเปนทนงของตวแสดง

5. โขนฉาก

คอการแสดงโขนทมการสรางฉากประกอบ

เกดขนในสมยรชกาลท 5 วธการแสดงเปน

ผสมผสานโขนโรงในกบละครใน มบทพากย

เจรจาและขบรองประกอบการเตนและรายรา ม

การเปลยนฉากตามทองเรอง โขนฉากนเปน

โขนทนยมแสดงในปจจบน ใชวงปพาทยเครอง

หา เครองคหรอเครองใหญวงเดยว

โขนนยมแสดงเรอง รามเกยรต

ตวละครฝายพลบพลาในเรอง รามเกยรต

พระราม

พระรามคอพระนารายณอวตาร(แบงภาค)ลงมา

เกดเปนโอรสของทาวทศรถ กบนางเกาสรยา

มกายสเขยว อาวธประจาพระองค คอ ศร ม

พระอนชาตางมารดา 3 พระองค คอ พระ

ลกษณ พระพรตและพระสตรต

พระลกษมณ

พระลกษมณ คอ พระอนนตนาคราชซงเปนท

ประทบของพระนารายณมาเกด เปนโอรสของ

ทาวทศรถ กบนางสมทรเทว มกายสทอง

นางสดานางสดา คอพระลกษม มเหสของพระ

นารายณอวตารมาเกดเปนคของพระราม เปน

ธดาของทศกณฐกบนางมณโฑ แตเมอประสต

แลว พเภกไดทานายวางเปนกาลกณแกบดา

และบานเมอง ทศกณฐจงสงใหนานางใสผอบ

ลอยนา จนพระฤษชนกมาพบจงเกบไปเลยง

เปนลก ตงชอวา สดา แปลวา รอยไถ

หนมาน

หนมาน เปนลงเผอก กายสขาว ใชตรเพชร

(สามงาม) เปนอาวธประจาตว สามารถแปลง

กายหายตวได แมถกอาวธของศตรจนตายเมอ

มลมพดกจะฟนขนมาอก เปนลกของพระ

พายกบนางสวาหะ เปนทหารเอกของพระราม

พเภกพเภก คอ เทพบตรเวสสญาณ จตลงมาเกด

เพอชวยพระรามปราบทศกณฐ มกายส

เขยว เปนนองของทศกณฐ มความรทาง

โหราศาสตร สามารถทานายเหตการณ

ลวงหนาไดอยางแมนยา เหตทตองมาอย

ฝายพลบพลาเพราะไดเตอนใหนานางสดาท

ทศกณฐลกพาตวมาไปคนพระราม ทศกณฐ

จงโกรธและขบไลออกจากกรงลงกา

องคต

เปนลงมกายสเขยว เปนบตรของพาล(ลง) กบนาง

มณโฑ เมอพาลแยงนางมณโฑมาจากทศกณฐ นาง

ไดตงทอง แตทศกณฐไปฟองฤษองคตอาจารยของ

พาล พาลจงยอมคนนางมณโฑใหทศกณฐ แตใหขอ

ลกไว ฤาจงผาเอาลกอกจากทองของนางมณโฑไป

ใสในทองแพะ เมอครบกาหนดฤษจงทาพธใหออก

จากทองแพะ และตงชอวา องคต

สครพ

เปนลง มกายสแดง เปนลกของพระอาทตยกบนาง

กาลอจนา สครพมศกดเปนนาของหนมาน ตอมา

ไดเปนทหารเอกของพระรามมหนาทเปนผจด

กองทพออกสรบกบกองทพลงกา

ตวละครฝายกรงลงกา

ทศกณฐ

ทศกณฐ เปนกษตรยกรงลงกา มกายสเขยว ม

10 พกตร 20 กร มมเหสชอ นางมณโฑ

เดมเปนยกษนนทกกลบชาตมาเกด เพอรบกบ

พระนารายณทอวตารมาเกดเปนพระราม และ

ไมมใครสามารถฆาใหตายไดเนองจากทศกณฐ

ไดถอดดวงใจใสกลองฝากไวกบพระฤษโค

บตร มนสยเจาช มชายาและสนมมากมาย เมอ

รขาววานางสดาเปนหญงทมความงดงามมาก

จงมาลกพาตวไป จงเปนสาเหตใหตองทาศกกบ

พระราม

ตวละครสาคญฝายลงกา

สพรรณมจฉา

เปนลกของทศกณฐกบนางปลา รปรางทาน

บนเปนมนษยทอนลางเปนปลา ตอมานาง

ไดเปนภรรยาของหนมาน มบตรชายชอ

มจฉาน

อนทรชต

เปนโอรสของทศกณฐกบนามณโฑ

มกายสเขยว

กมภกรรณ

เปนนองของทศกณฐ มกายสเขยว มหอก

โมกขศกดเปนอาวธ

ละครละครไทย แบงออกเปน 2 ประเภท

1. ละครรา

2. ละครทไมใชละครรา

ละครราแบงออกเปน 2 ประเภท ดงน

1. ละครราแบบดงเดม

2. ละครราทปรบปรงขนใหม

ละครราแบบดงเดม

คอ ละครทใชศลปะการรายราในการดาเนนเรอง

ไดแก

1. ละครชาตร เปนละครทเกาแกและเปนตนฉบบ

ของละครชนดอน เดมใชผแสดงแค 3 คน คอตว

นายโรง ตวนาง และตวตลก ใชผชายแสดงลวน

นยมแสดงเรอง พระสธน-มโนหรา ใชวงปพาทย

บรรเลงประกอบการแสดง ปจจบนแสดงไดทง

ชายและหญง

2. ละครนอก มการดาเนนเรองรวดเรวตลก

ขบขน ไมยดถอระเบยบประเพณ ใชถอยคา

ตลาดในการดาเนนเรอง สมยโบราณใชผชาย

แสดงลวน ปจจบนแสดงไดทงชายและหญง

ใชวงปพาทยเครองหาบรรเลงประกอบการ

แสดง การแตงกายในสมยโบราณแตงแบบ

ธรรมดาสามญ ปจจบนแตงกายแบบละครในท

เรยนวา “ยนเครอง ” เรองทใชแสดงแสดงได

ทกเรอง ยกเวน 3 เรอง คอ รามเกยรต อณรท

และอเหนา

3. ละครใน เปนละครมงเนนความงามของ

ศลปะการรายรา การขบรองทไพเราะ การ

ดาเนนเรองทยดแบบแผนและจารต

ประเพณ เดมผแสดงเปนหญงลวน ตอมา

แสดงไดทงชายและหญง ใชวงปพาทย

เครองหาบรรเลงประกอบการแสดง แตง

กายแบบยนเครอง เรองทแสดงแสดงได

3 เรอง คอ รามเกยรต อณรท อเหนา

ละครราทปรบปรงขนใหม

คอ ละครทใชศลปะการรายราในการดาเนน

เรอง โดยมการปรบปรงวธการแสดงขนใหม

ประกอบดวย

1. ละครพนทาง

2. ละครดกดาบรรพ

3.ละครเสภา

ละครพนทาง

เปนละครผสมทเจาพระยามหนทรศกดธารงนา

พงศาวดารมาแสดงละคร โดยใชทาราท

ดดแปลงมาจากชาตอนๆมาผสมกบทาราไทย

และทาทเปนธรรมชาตของสามญชนเขามา

ผสมดวย ใชผชายแลดงผหญงแสดงตาม

บทบาทตวละคร ใชวงปพาทยไมนวมบรรเลง

ประกอบการแสดง แตงกายตามลกษณะเชอ

ชาต เชนถาแสดงเกยวกบเรองมอญกจะแตง

แบบมอญ เรองทแสดง ดดแปลงมาจากบท

ละครนอกไดแก พระอภยมณ หรอเรองทแตง

ขนจากพงศาวดารไทยและชาตตางๆ เชน

สามกก ราชาธราช พระลอ ปนตน แสดงบน

เวทมการจดฉากไปตามทองเรอง

ละครพนทาง เรองราชาธราช

ละครดกดาบรรพ

เกดขนในสมยรชกาลท 5 โดยเจาพระยาเทเวศร

วงคววฒน ไดนารปแบบละครโอเปราของยโรปมา

ทาแบบละครโอเปราแบบไทย และตงชอวาละคร

ดกดาบรรพตามชอของโรงละคร ลกษณะการ

แสดง ใชผหญงแสดงลวน และจะตองเปนผทม

เสยงด รองเพลงเพราะ รปรางสวยและราสวย

เพราะผแสดงจะตองรองเองและราเอง เปนละคร

ชนดแรกทมการจดฉากและเสยงสเสยง

ประกอบการแสดง ใชวงปพาทยดกดาบรรพ

บรรเลงประกอบการแสดง โดยตดเครองดนตรทม

เสยงแหลมออก ใหมแตเครองดนตรทมเสยงทม

การแตงกายแตงแบบยนเครองพระ-นาง

ละครเสภา

มลกษณะการแสดงคลายละครนอก แตตองมการ

ขบเสภาแทรกอยดวย กอนจะเกดมละครเสภาม

การขบเสภาทเปนเรองราวหรอนทานมากอน ผ

แสดงแสดงไดทงหญงและชาย ใชวงปพาทย

เครองหา บรรเลงประกอบการแสดง มกรบขยบ

ประกอบการขบเสภา แตงกายตามทองเรอง

คลายละครพนทาง เรองทนยมแสดงมกนามา

จากนทานพนบาน เชน พระอภยมณ ขนชาง

ขนแผน ไกรทอง เปนตน

ละครเสภาเรองพระอภยมณ

ละครทไมใชละครรา

เกดขนในสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลา

เจาอยหวรชกาลท 5 ไดนาแบบแผนแนว

ละครตะวนตกมาสรางสรรคใหม มลกษณะ

วธการแสดงแตงตางไปจากละครรา

ประกอบดวย

1. ละครรอง

2. ละครพด

3. ละครสงคต

ละครรอง

เปนละครทใชการรองเปนหลกในการดาเนนเรอง

ไมมการรา แตใชทาทางหรอกรยาอาการแบบ

สามญชนทวไป เดมใชผหญงแสดงลวน ตอมา

แสดงไดทงหญงและชาย มการเปลยนฉากตาม

ทองเรอง เรองทนยมแสดงไดแก เรองสาวเครอฟา

เรองตกตายอดรก ใชวงปพาทยไมนวมบรรเลง

ประกอบการแสดง

ละครพด

ดาเนนเรองดวยการพด ใชทาทางธรรมชาต ไมม

ดนตรประกอบ เดมใชผหญงแสดงลวน ตอมา

แสดงไดทงชายและหญง มการเปลยนฉากตาม

ทองเรอง แบงออกเปน

ละครพดรอยแกว ไดแก เรอง หวใจนกรบ

ละครพดคากลอน ไดแก เรองเวนสวานช

ละครพดคาฉนท ไดแกเรอง มทนพาธา

ละครสงคต

เปนละครทดาเนนเรองดวยบทพดและบทรอง จะ

ตดสวนหนงสวนใดออกไมได เดมใชผชายแสดง

ลวนตอมาแสดงไดทงผชายและผหญง แตงกาย

ตามสมยนยม ใชวงปพาทยหรอวงดนตรสากลก

ไดตามแตเนอเรอง เรองทแสดง คอ

ววาหพระสมทร หนามยอกเอาหนามบง ว งต

นาฏศลปพนเมอง

นาฏศลปพนเมอง แบงออกเปน 4 ประเภท คอ

• นาฏศลปพนเมองภาคกลาง

• นาฏศลปพนเมองภาคเหนอ

• นาฏศลปพนเมองภาคอสาน

• นาฏศลปพนเมองภาคใต

นาฏศลปพนเมองภาคกลาง

ภาคกลาง มประชากรอาศยอยจานวนมาก ม

วฒนธรรมทหลากหลาย และสวนใหญประกอบอาชพ

เกษตรกรรม เพราะมภมประเทศเปนทราบลม มแมนา

หลายสายไหลผานจงเหมาะแกการทาเกษตรกรรม และ

ไดชอวา เปนอขาวอนาของไทย

• ลกษณะของการแสดงนาฏศลปพนเมองภาคกลางจะ

มความเกยวของกบวถชวตของคนในภาค สะทอน

ถงการประกอบอาชพ มความเรยบงายเนนความ

สนกสนาน บนเทง เพอผอนคลายหลงจากการทางาน

เสรจ เชน ราเถดเทง ระบาชาวนา บางการแสดง

เปนการขบรอง หรอเรยกวา ดนสด โดยใช

ปฏภาณไหวพรบในการขบรองระหวางฝายชายกบ

ฝายหญงเชน ลาตด เพลงฉอย เพลงอแซว

เครองดนตรทใช เชน กลองยาว โทน ฉง ฉาบ

กรบ โหมง เปนตน นอกจากการแสดงทเปน

ลกษณะของพนบานแลว ภาคกลางยงมการแสดงท

เกยวของกบวฒนธรรมหลวงทเปนมาตรฐานดวย

เชน ราวงมาตรฐาน ระบาตนวรเชษฐ เปนตน และ

ใชวงปพาทยบรรเลงประกอบการแสดง

ระบาชาวนา

ราเถดเทง (กลองยาว)

การแตงกาย ในอดตคนภาคกลางผหญงจะนงโจงกระเบน

สวมเสอแขนกระบอก ตอมาเปลยนเปนนงผาซน สวมเสอ

แขนกระบอก ผชายนงกางเกงขาสามสวน สวมเสอคอ

กลมแขนตงเนนความเรยบงาย สวมสบาย เปนการแตง

กายแบบชาวบาน แตถาเปนการแตงกายในวฒนธรรม

หลวงจะเปนเครองชดไทยตางๆ เชน ชดไทยพระราชนยม

ชดไทยจกร ซงใชในงานตางๆ

นาฏศลปพนเมองภาคเหนอ

• การแสดงนาฏศลปพนเมองภาคเหนอไดรบอทธพล

จากวฒนธรรมทสงผลใหลกษณะการแสดงนาฏศลป

มความออนหวานนมนวล เชน ฟอนเทยน ฟอนเลบ

ฟอนดาบ ฟอนชมเดอน นอกจากนยงมการแสดงท

มความฮกเหม สนกสนานตนเตน เชน การตกลอง

สะบดชย อกทงการแสดงนาฏศลปพนเมอง

ภาคเหนอบางการแสดงยงไดรบอทธพลจากประเทศ

เพอนบานและกลมวฒนธรรมของชนกลมนอย เชน

ฟอนมานมงคล มอทธพลมาจากวฒนธรรมของ

ประเทศพมา ฟอนกงกะหรา มอทธพลมาจาก

วฒนธรรมของชาวไทยใหญ ระบาเกบใบชา ม

อทธพลมาจากวฒนธรรมของชาวไทยภเขา เปนตน

ระบาเกบใบชา

ฟอนเทยน

• ลกษณะการแตงกายของภาคเหนอ

ลกษณะการแตงกายของชาวเหนอจะแตกตางกนไป

ตามเชอชาตแตละกลมชน ผหญงนงผาซนยาวเกอบถง

ตาตมสวมเสอคอกลมหรอคอจนแขนยาว สวนผชาย

สวมเสอคอกลมหรอคอจน สวมกางเกงปายหนา หรอ

สวมเสอมอฮอม สวมกางเกงสามสวน มผาคาดเอว

• ดนตรทใชประกอบการแสดง

จะใชวงดนตรพนบาน เชน วงกลองแอว และ

วงสะลอ ซอ ซงเปนตน

ภาพวงกลองแอว

วงสะลอ ซอ ซง

การแสดงพนเมองภาคอสาน

• การแสดงนาฏศลปในภาคอสาน เปนการแสดงทม

ความเรยบงาย มจงหวะและทานองทสนกสนาน

ถายทอดวถชวตของคนในทองถนในดานความเชอ

อาชพ และความบนเทงตางๆ เชน เซงสวง ถายทอด

วถชวตการหาปลา เซงบงไฟ ถายทอดวถชวตความ

เชอ เปนตน

• ลกษณะการแสดงนาฏศลปของภาคอสาน

จะแบงออกเปนกลมวฒนธรรม คอ กลมอสานเหนอ

กลมอสานใต และกลมอสานเฉพาะเมองโคราช ซงม

ลกษณะแตกตางกน ดงน

นาฏศลปกลมอสานเหนอ

• กลมอสานเหนอ จะไดรบอทธพลทางวฒนธรรม

มาจากประเทศลาว ซงไดแก เซง ฟอนและลา เชน

เซงกระตบขาว เซงโปงลาง เซงแหยไขมดแดง

ฟอนภไท เซงสวง

• เครองดนตรทใชประกอบการแสดง เชน แคน พณ

โปงลาง โหวด ฉง กรบ ฉาบ เปนตน

การแสดงเซงกระตบขาว

การแสดงหมอลาเพลน

การแสดงชดฟอนภไท

นาฏศลปกลมอสานใต

กลมอสานใต ไดรบอทธพลทางวฒนธรรม

มาจากประเทศกมพชา ซงไดแก เรอม (หมายถง

การรา) เชน เรอมลดอนเร (รากระทบสาก)

รากระโนบตงตอง (ราตกแตนตาขาว)

เครองดนตรทใชประกอบการแสดง เชน

กลองกนตรม ปสไล รามะนา พณ เปนตน

กลองกนตรม

การแสดงเรอมอนเร

นาฏศลปกลมอสานเฉพาะเมองโคราช

กลมอสานเฉพาะเมองโคราช เปนกลมวฒนธรรม

เฉพาะในเขตจงหวดนครราชสมามลกษณะการแสดงท

โดดเดน คอ การเลนเพลงโคราช ซงมลกษณะคลายกบ

การละเลนประเภทเพลงฉอย และลาตดของภาคกลาง ม

ความสนกสนานและเปนการใชปฏภาณไหวพรบของผ

ขบรอง

เพลงโคราช

นาฏศลปพนเมองภาคใต

การแสดงนาฏศลปพนเมองภาคใต จะแสดงถงวถ

ชวตความเปนอย การประกอบอาชพของชาวใต เชน

ระบารอนแร ระบากรดยาง เปนตน ลกษณะการแสดง

จะมจงหวะทานองทคกคกสนกสนาน การแสดง

บางอยางอาจผสมผสานกบวฒนธรรมพนบาน คอ

ประเทศมาเลเซยดวย

การแสดงนาฏศลปพนเมองภาคใตแบงออกตาม

ลกษณะพนท ดงน

• ภาคใตตอนบน เชน โนรา เพลงบอก เปนตน

• ภาคใตบรเวณลมนาทะเลสาบสงขลา เชน หนง

ตะลง โนรา กาหลอ เปนตน

การแสดงนาฏศลปพนเมองภาคใต

แบงออกตามลกษณะพนท ดงน

• ภาคใตตอนบน เชน โนรา เพลงบอก เปนตน

• ภาคใตบรเวณลมนาทะเลสาบสงขลา เชนหนงตะลง

โนรา กาหลอ เปนตน

• ภาคใตบรเวณชายฝงทะเลอนดามน เชน ลเกปา

รองเงง เปนตน

• ภาคใตตอนลาง เชน ลเกฮล กรอโตะ สละ

หมายเหต การแสดง โนรา หนงตลง ลเกปา จดอยใน

การแสดงพนเมองภาคใต ประเภท มหรสพ คอการ

แสดงทเปนเรองราว

การแสดงโนรา

การแสดงหนงตะลง

เครองดนตรพนเมองภาคใต

• มเครองดนตรทสาคญ ไดแก กลองโนรา กลองชาตร

หรอกลองตก กลองโพน โทน กลองทบ รามะนา

โหมง ฆองค ปกาหลอ ปไหน กรบพวงภาคใต แกระ

และนาเครองดนตรสากลเขามาผสม ไดแก ไวโอลน

กตาร เบนโจ อคคอรเดยน ลกแซก สวนการประสม

วงนน เปนการประสมวงตามประเภทของการแสดง

แตละชนด

รา

รา หมายถง การแสดงทมงความงามของการรายรา จะ

มบทรองหรอไมมกได จดมงหมาย เปนการแสดง

ความสามารถในการรายรา แบงออกเปน 3 ประเภท

ดงน

1. ราเดยว

2. ราค

3. ราหม

1.ราเดยว

ราเดยว ใชผแสดงคนเดยว แสดงถงความสามารถของ

ผรา เครองแตงกายทงดงาม ราเดยวมกนยมใชเปนชด

เบกโรง ใชแสดงสลบฉาก หรอใชแสดงในโอกาสตางๆ

เชน ราฉยฉายพราหมณ ราฉยฉายทศกณฐลงสวน

ราฉยฉายวนทอง ราพลายชมพล รามโนหราบชายญ

เปนตน

2.ราค

การราค คอการราทใชผแสดง 2 คน ลกษณะการ

ราค ม 2 ประเภท คอ

1. การราคเชงศลปะการตอส

2. การราคชดสวยงาม

การราคเชงศลปะการตอส

เปนการราทไมมบทรอง ผราทงคตองมทาราท

สมพนธกนอยางดในเชงศลปะการตอสทหวาดเสยว

สวยงามในทางนาฏศลป มกนยมใชแสดงสลบฉาก

หรอแสดงในโอกาสตางๆตามความเหมาะสม ไดแก

รากระบกระบอง ราดาบสองมอ ราทวน ราโล

ราดาบ รากรช เปนตน

การราคชดสวยงาม

เปนการรายราตามบทรอง มงเนนลลาทาราตลอดชด

การแสดง เชน รจนาเสยงพวงมาลย หนมานจบนาง

สพรรณมจฉา หนมานจบนางเบญจกาย รามสรเมขลา

ตามกวาง รถเสนจบมา ราประเลง ราดอกไมเงนทอง

เปนตน

3. ราหม

ราหม คอ การแสดงทใชผแสดงมากกวา 2 คน

ขนไป มงความงามของทาราและความพรอมเพรยงของ

ผแสดง เชน ราพด ราซดชาตร เปนตน

แตในกรณทนาเอาการแสดงทตดตอนมาจากการ

แสดงละครและการรานนเปนการราของตวละครตว

เดยวมากอน เมอนามาราเปนหม กใหจดอยในประเภท

ราหม เชน ราสนวล ราแมบท นอกจากนการแสดง

ชดราวงมาตรฐานกจดอยในการแสดงประเภทราหม

เชนกน

ตวอยางการแสดงประเภท ราทมาจากการแสดงละคร

รามโนราหบชายญ แทรกอยในละครเรอง มโนราห

รารจนาเสยงพวงมาลย แทรกอยในละคร สงขทอง

ราตามกวาง แทรกอยในการแสดงโขน เรอง

รามเกยรต ตอนพระรามตามกวาง

ราพลายชมพลแทรกอยในละครเรอง ขนชางขนแผน

ราฉยฉายพรามณ แทรกอยในการแสดงเบกโรง เรอง

รามเกยรต ตอนพระคเณศเสยงา

ระบาดาวดงส แทรกอยในละครนอกเรอง

สงขทอง ตอนตคล

ระบามา (ระบาอศวลลา) แทรกอยในละครนอกเรอง

ไชยเชษฐ ตอนพระนารายณธเบศเทยวปา

ระบาไกรลาศสาเรง แทรกอยในละครเรอง

พระสธน –มโนราห

ฟอนมาลย แทรกอยในการแสดงละครพนทาง

เรอง พญาผานอง

ระบากฤดาภนหาร แทรกอยในละครเรอง เกยรตศกด

ทหารไทย

ตวอยางการแสดงประเภท ระบาทมาจากการแสดงละคร

ชอเพลงและทาประกอบเพลง

ราวงมาตรฐาน

1.เพลงงามแสงเดอน

ทารา ทาสอดสรอยมาลา

2. เพลงชาวไทย

ทารา ทาชกแปงผดหนา

3. เพลงราซมารา

ทารา ทาราสาย

4. เพลงคนเดอนหงาย

ทารา ทาสอดสรอยมาลาแปลง

5. เพลงดวงจนทรวนเพญ

ทารา ทาแขกเตาเขารง ทารา ทาผาลาเพยงไหล

6. เพลงดอกไมของชาต

ทารา ทาราย ว

7. เพลงหญงไทยใจงาม

ทารา ทาพรมสหนา ทารา ทายงฟอนหาง

8. เพลงดวงจนทรขวญฟา

ทารา ทาชางประสานงา ทารา ทาจนทรทรงกลดแปลง

9. เพลงยอดชายใจหาญ

หญง ทาชะนรายไม ชาย ทาจอเพลงกาฬ

10. เพลงบชานกรบ

เทยวท 1 หญง ทาขดจางนาง ชาย ทาจนทรทรงกลด

เทยวท 2 หญง ทาลอแกว ชาย ทาขอแกว

วธการแสดงราวงมาตรฐาน

1. แสดงแบบราหม เปนคชาย-หญง จะใชกคกไดขนอย

กบสถานท

2. กอนเรมรา หญงชายทาความเคารพกนดวยการไหว

ซงกนและกน หรอหญงพนมมอไหว ชายโคงใหหญง

3. กอนราแตละเพลงดนตรจะบรรเลงนา 1 วรรค เพอให

ตงตนจงหวะการราไดพรอมกน

4. การราจะเดนตามกนเปนวงกลมหมนทวนเขมนาฬกา

5. มความพรอมเพรยงกนในเวลาแสดง ระยะหาง

ระหวางคไมหางหรอชดเกนไป ระวงอยาใหวงเบยว

หรอวงขาด

6. ใชทาราตามทกาหนดไวในแตละเพลง

7. พนมมอไหวซงกนและกนเมอจบเพลงสดทายกอนจะ

ออกจากวงรา

เครองแตงกายประกอบการแสดงราวงมาตรฐาน

1. แตงกายแบบพนเมอง

วธการแตงกาย

ผชาย นงโจงกระเบน สวมเสอคอกลมแขนสน

ผหญง นงโจงกระเบน หมสไบ คาดเขมขด

ทงผชายและผหญงไมสวมรองเทา

2. แตงกายแบบสากลนยม

วธการแตงกาย

ผชาย แตงสท สวมเสอเชตแขนยาว ผกเนคไท

สวมรองเทา

ผหญง แตงชดไทย สวมรองเทา

3. แตงแบบไทยพระราชนยม

(แบบท 1)

วธการแตงกาย

ผหญง แตงชดไทยสมยรชกาลท 5 สวมรองเทา

ผชาย นงโจงกระเบน ใสเสอราชปะแตน

สวมรองเทา สวมถงเทายาว

(แบบท 2)

วธการแตงกาย

ผหญง แตงชดไทยเรอนตน สวมรองเทา

ผชาย สวมกางเกงขายาว ใสเสอพระราชทาน

(แขนยาวหรอสนกได) สวมรองเทา

เครองแตงกายนาฏศลป

• เครองแตงกาย หมายถง สงทผแสดงสวมใสในการ

แสดงโขน ละคร และการแสดงชดตางๆเพอใหเกด

ความสวยงาม บงบอกถงฐานะ บทบาท ยศศกดของ

ตวละคร

เครองแตงกายนาฏศลปไทย

เครองแตงกายนาฏศลปไทย มเอกลกษณท

แตกตางจากเครองแตงกายนาฏศลปประเภท

อนๆ มวธการแตงกายทเปนแบบเฉพาะ ไมตด

เยบตายตว เพอสามารถปรบใหเขากบรปรางของ

ผแสดงได โดยการเยบใหเขากบรปรางและ

ขนาดของผสวมใส มสสนสดใส ประดบดวยดน

เลอม เพชร พลอยเทยม เสนเงนเสนทอง เปนตน

ววฒนาการเครองแตงกายนาฏศลปไทย

1. เกดจากการแตงกายเลยนแบบเครองทรง

พระมหากษตรย เชนการแตงกายยนเครอง แต

ดดแปลงใหเหมาะสมกบการแสดง โดยใชวสดททา

เทยมขนเนนดานความเงางามแวววาวเมอสวมใส

• เกดจากการรบวฒนธรรมจากตางชาต เชน การแตง

กายในละครพนทาง มกจะประดษฐตามเชอชาตของ

ตวละคร เชน แตงกายแบบลาว จน พมา มอญฯลฯ

• เกดจากการศกษาวจยเกยวกบการแตงกายทปรากฏ

หลกฐานทางประวตศาสตร

เชน ระบาเชยงแสน ระบาศรวชย ระบาสโขทย

ระบาทวาราวด ระบาลพบร ฯลฯ

การแตงกายแบบยนเครอง

การแตงกายแบบยนเครอง เกดขนในสมยกรงศรอยธยา

คาวา “ยนเครอง” มาจากคาเรยกเครองแตงกาย

ของตวพระ เลยนแบบเครองแตงพระองคของ

พระมหากษตรย ตอมาจงมการพฒนาตามบทบาท

ของตวละคร การแตงกายแบบยนเครอง ตวพระ ตว

นาง ตวยกษ ตวลง แบงไดเปน 3 ประเภท คอ

1. ศราภรณ

ศราภรณ คอ เครองประดบศรษะ เชน ชฎา มงกฎ

ปนจเหรจ หรอหวโขน กจดเปนเครองศราภรณ

2. พสตราภรณ

พสตราภรณ หรอ ภษาภรณ คอ เครองนงหมทเปนผา

เชน ฉลององค (เสอ) สนบเพลา (กางเกง) หอยหนา

(ชายไหว) หอยขาง (ชายแครง) พระภษา (ผานง)

สไบ เปนตน

3.ถนมพมภาภรณ

ถนมพมพาภรณ คอ เครองประดบตางๆ เชน บนเหนง

(เขมขด) สงวาล ตาบทศ อนทรธน ธามรงค

แหวนรอบ ปะวะหลา ทองกร กรองคอ สะอง

พาหรด กาไลเทา เปนตน

การแตงกายยนเครอง

จะแตงในการแสดงโขน ละครนอก ละครใน

รวมทงระบามาตรฐานบางชดทกาหนดลกษณะการ

แตงกายยนเครอง พระ-นาง เชน ระบาสบท ระบา

ยองหงด ระบาดาวดงส ระบากฤดาภนหาร ระบา

พรหมาสตร ระบาเทพบนเทง เปนตน