ภาคผนวก การจดระบบอากาศในคลนกทนตกรรม

เนองจากความรเรองระบบอากาศในคลนกทนตกรรมมขอมลความรเพมเตมจากหนวยงานและองคกรตางๆมากขน ทางทนตแพทยสมาคมแหงประเทศไทยฯ จงเหนความสำคญเพอใหทนตแพทยเขาใจในหลกการและมทางเลอกในการปรบปรงการจดระบบอากาศในคลนกทนตกรรมใหเหมาะสม อยางไรกตามทนตแพทยตองใหความสำคญในการคดกรองผรบบรการและประเมนความเสยงของการควบคมโรคในพนทเปนลำดบแรก หากมผสงสยวาจะตดเชอโคโรนาไวรสใหพจารณาสงตอไปพบแพทยในสถานพยาบาลทดแลในพนท ผรบบรการทผานการคดกรองแลวทนตแพทยสามารถใหบรการโดยใชแนวทางนได ซงจะรวมถงบรหารจดการเพอลดละอองฝอยในอากาศตงแตตรงจดตนกำเนดโดยใช Rubber Dam และ High Power Suction และควรจดใหมการระบายและหมนเวยนอากาศทมอตราการแลกเปลยนอากาศเปนจำนวนเทาของปรมาตรหองในหนงชวโมง หรอ Air Change per Hour (ACH) ทมคาสงเทาทจะสามารถทำไดโดยไมตำกวาคำแนะนำ(1) จากหลกฐานการแพรกระจายเชอในอากาศของ SARS-CoV-2 หรอ Covid-19 เปนการแพรกระจายเชอผานการสมผสและทาง Respiratory Droplets ทมขนาดอนภาคมากกวา 5 -10 ไมครอน มการศกษาพบวาผปวย Covid-19 จำนวน 75,465 คนในประเทศจนไมพบวาแพรกระจายเชอทางอากาศ(1) แตเนองจากการรกษาทางทนตกรรมบางหตถการทำใหเกด Aerosol หรอ Droplet Nuclei ซงมขนาดอนภาคนอยกวา 5 ไมครอน ประกอบกบ ASHRAE หรอ American Society of Heating and Ventilating Engineers ซงเปนองคกรเอกชนระหวางประเทศทมจดมงหมายในการพฒนา ระบบทำความรอน ระบบระบายอากาศ ระบบปรบอากาศและระบบทำความเยนประกอบอาคาร (HVAC) เพอประโยชนแกมนษยชาตและเปนการพฒนาโลกทยงยน ผานการวจย มาตรฐานในการเขยนแบบ ออกตพมพและศกษาอยางตอเนอง ไดออกคำแนะนำใหควบคมการแพรกระจายของเชอไวรส COVID-19 ทเปน Droplet Nuclei ซงมอนภาคเลกกวา 5 ไมครอน ในระดบ Airborne(2) WHO ยงแนะนำใหเฝาระวงในระดบ Airborne Precautions ในสถานการณและสภาพแวดลอมทมการสรางละอองฝอยในการรกษา(1) และทง WHO และ CDC แนะนำใหใชการควบคมทางวศวกรรมเพอลดความเขมขนของอนภาคไวรสและ Droplets(3) ดงน นในทางทนตกรรมจงควรจะจดการควบคมการแพรกระจายเชอในลกษณะของ Airborne

การจดระบบอากาศมความสำคญอยางยงในลดหรอเจอจางจำนวนเชอโรคในอากาศ หลกการทสำคญคอ การทำใหมการระบายอากาศ (Ventilation) โดยการเตมอากาศเขามาและระบายออกไปภายนอก รวมกบการใชการหมนเวยนอากาศภายในหอง (Recirculation) ผานระบบ HEPA Filtration ทม HEPA Filter (High EfÞciency Particulate Air Filter) ซงจะชวยกรองกำจดเชอโรค แนวทางฉบบนจะใชหลกการ Ventilation โดยเตมอากาศเขาอยางนอย 3 ACH, ระบายอากาศออกอยางนอย 3 ACH และใชการ Recirculation ผาน HEPA Filter 9 ACH หรอ 21 ACH จะไดระบบการระบายอากาศท 12 ACH หรอ 24 ACH ตามลำดบ(4) แตคลนกทนตกรรมและสถานพยาบาลสามารถเลอกใชระบบระบายอากาศวธอนๆ เชน การเตมอากาศเขา ≥12 ACH และระบายอากาศออก ≥12 ACH หรอทำเปน Negative Pressure Room ไดตามความเหมาะสม ในกรณทตองการจดเตรยมหองทนตกรรมใหมลกษณะคลายหองแรงดนลบ “Negative Pressure Room” เพอปองกนเชอโรคแพรกระจายออกจากหองทนตกรรม อาจจะคำนวนใหมการดดอากาศออกเปนปรมาณมากกวาทเตมเขาประมาณ 20-30%(5) ทงนขนอยกบบรบท ทรพยากร และศกยภาพของคลนกทนตกรรมหรอสถานพยาบาลนนๆ และถาทใดเปนหองรวมหลายยนตหากมความเปนไปได ควรพจารณาทำการกนหองทงหมดใหเปนหองแยกเดยว แตถายงไมมความพรอมในการปรบปรงไดทงหมด แนะนำวาควรจะมอยางนอย 1 หองทมการปรบปรงระบบระบายอากาศเพอใชในการรกษาผปวยทมการฟงกระจายของละอองฝอยในอากาศ ซงความเสยงในการตดเชอจะลดลงเปนอยางมากหากการทำหตถการเกดขนในหองแยกเดยวทมการระบายอากาศและฟอกอากาศอยางถกตอง

ทางเลอกการจดระบบอากาศของคลนกทนตกรรม

1. การใชระบบ Ventilation รวมกบ HEPA circulation ใหใชแนวทางดงน 1.1 การทำระบบ Ventilation จะตองทำทงการเตมอากาศเขาและดดอากาศออกดงน 1.1.1 การเตมอากาศ หรอการเตม Fresh Air เปนการนำเขาอากาศบรสทธจากภายนอกอยางถกตอง ควรคำนวนใหมการเตมอากาศเขาอยางนอย 3 ACH ซงสอดคลองกบการคำนวณตามมาตรฐาน ASHRAE Standard 62.1 Ventilation for Acceptable IAQ(2) ทงน Fresh Air ทนำเขาดงกลาวมความจำเปนตอในการลดความเขมขนของมลพษในอากาศ (เชน กาซคารบอนไดออกไซด กาซซลเฟอร Volatile Organic Compound (VOC)) ใหอยในเกณฑทปลอดภย การเตมอากาศเขาสามารถเลอกใชอปกรณดงตอไปน OAU (Outdoor Air Unit), HEPA FFU (Fan Filter Unit) หรอ Fresh Air Unit เปนตน โดยเครองดงกลาวควรจะม HEPA Filter เพอเปนการปองกนฝนขนาดเลกเขามาในหอง สำหรบการตดตงนนสามารถตดตงในบรเวณใดกได ทงนเนองจากการเตมอากาศเพยง 3 ACH จะไมสามารถกำหนดทศทางลมไดอยางสมบรณเนองจากมแรงลมเปาและดดเขาของเครองปรบอากาศทำใหเกดการหมนวนของอากาศในปรมาณมากกวาหลายเทาตว อยางไรกตามเอกสารเลขท ก.45/เม.ย./63 ของกองแบบแผน กรมสนบสนนบรการสขภาพ กระทรวงสาธารณสข กำหนดใหตำแหนงของชองเตมอากาศบรสทธ อยบรเวณหวเตยงดานหลงของทนตบคลากรซงจะสามารถควบคมทศทางลมไดบางสวน การเตมอากาศบรสทธ 3 ACH ซงมอณหภมสงกวา เขามาจายในหองอาจจะเปนภาระเพมเตมใหแกเครองปรบอากาศ ทำใหการทำงานของระบบเครองปรบอากาศหนกขน ดงนนทางคลนกหรอสถานพยาบาลจงควรพจารณาทบทวนขนาดของเครองปรบอากาศใหเหมาะสม

HEPA FFU Fresh Air Unit ชองเตมอากาศเขาหอง กรณทมขอจำกดไมสามารถเตม Fresh Air จากภายนอกอาคารเขามาในหองทำการรกษาไดโดยตรง แนะนำใหเตมอากาศหรอ Fresh Air จากภายในอาคารแทน เชน บรเวณหองโถง หรอ บรเวณทนงรอของผปวย แตตองมการเตม Fresh Air จากภายนอกอาคารมายงบรเวณหองโถง หรอ บรเวณทนงรอของผปวยดงกลาว เพอเจอจางความเขมขนของมลพษในอากาศ (เชน กาซคารบอนไดออกไซด กาซซลเฟอร Volatile Organic Compound (VOC)) ทงนอากาศในบรเวณโถงตองไดรบการเตม Fresh Air อยางนอย 3 ACH แมวาอากาศทเตมเขามาจะมอณหภมสง แตไดถกทำใหเยนลงโดยเครองปรบอากาศ จากนน HEPA FFU ซงตดตงทผนงดานในหองทำฟนจะดดอากาศจากหองโถงเขามาในหองทำฟน และ ใช HEPA FFU อกหนงชดดดและกรองอากาศจากในหองทำฟนใหสะอาดปลอยออกมายงหองโถงเพอนำกลบมาวนใชใหม(6)

ทางเลอกการจดระบบอากาศของคลนกทนตกรรม

1. การใชระบบ Ventilation รวมกบ HEPA circulation ใหใชแนวทางดงน 1.1 การทำระบบ Ventilation จะตองทำทงการเตมอากาศเขาและดดอากาศออกดงน 1.1.1 การเตมอากาศ หรอการเตม Fresh Air เปนการนำเขาอากาศบรสทธจากภายนอกอยางถกตอง ควรคำนวนใหมการเตมอากาศเขาอยางนอย 3 ACH ซงสอดคลองกบการคำนวณตามมาตรฐาน ASHRAE Standard 62.1 Ventilation for Acceptable IAQ(2) ทงน Fresh Air ทนำเขาดงกลาวมความจำเปนตอในการลดความเขมขนของมลพษในอากาศ (เชน กาซคารบอนไดออกไซด กาซซลเฟอร Volatile Organic Compound (VOC)) ใหอยในเกณฑทปลอดภย การเตมอากาศเขาสามารถเลอกใชอปกรณดงตอไปน OAU (Outdoor Air Unit), HEPA FFU (Fan Filter Unit) หรอ Fresh Air Unit เปนตน โดยเครองดงกลาวควรจะม HEPA Filter เพอเปนการปองกนฝนขนาดเลกเขามาในหอง สำหรบการตดตงนนสามารถตดตงในบรเวณใดกได ทงนเนองจากการเตมอากาศเพยง 3 ACH จะไมสามารถกำหนดทศทางลมไดอยางสมบรณเนองจากมแรงลมเปาและดดเขาของเครองปรบอากาศทำใหเกดการหมนวนของอากาศในปรมาณมากกวาหลายเทาตว อยางไรกตามเอกสารเลขท ก.45/เม.ย./63 ของกองแบบแผน กรมสนบสนนบรการสขภาพ กระทรวงสาธารณสข กำหนดใหตำแหนงของชองเตมอากาศบรสทธ อยบรเวณหวเตยงดานหลงของทนตบคลากรซงจะสามารถควบคมทศทางลมไดบางสวน การเตมอากาศบรสทธ 3 ACH ซงมอณหภมสงกวา เขามาจายในหองอาจจะเปนภาระเพมเตมใหแกเครองปรบอากาศ ทำใหการทำงานของระบบเครองปรบอากาศหนกขน ดงนนทางคลนกหรอสถานพยาบาลจงควรพจารณาทบทวนขนาดของเครองปรบอากาศใหเหมาะสม

HEPA FFU Fresh Air Unit ชองเตมอากาศเขาหอง กรณทมขอจำกดไมสามารถเตม Fresh Air จากภายนอกอาคารเขามาในหองทำการรกษาไดโดยตรง แนะนำใหเตมอากาศหรอ Fresh Air จากภายในอาคารแทน เชน บรเวณหองโถง หรอ บรเวณทนงรอของผปวย แตตองมการเตม Fresh Air จากภายนอกอาคารมายงบรเวณหองโถง หรอ บรเวณทนงรอของผปวยดงกลาว เพอเจอจางความเขมขนของมลพษในอากาศ (เชน กาซคารบอนไดออกไซด กาซซลเฟอร Volatile Organic Compound (VOC)) ทงนอากาศในบรเวณโถงตองไดรบการเตม Fresh Air อยางนอย 3 ACH แมวาอากาศทเตมเขามาจะมอณหภมสง แตไดถกทำใหเยนลงโดยเครองปรบอากาศ จากนน HEPA FFU ซงตดตงทผนงดานในหองทำฟนจะดดอากาศจากหองโถงเขามาในหองทำฟน และ ใช HEPA FFU อกหนงชดดดและกรองอากาศจากในหองทำฟนใหสะอาดปลอยออกมายงหองโถงเพอนำกลบมาวนใชใหม(6)

1.1.2 การระบายอากาศออก (Exhaust) อยางนอย 3 ACH ควรเปนการระบายอากาศออกอยางปลอดภยตามคำแนะนำของ CDC(7) โดยตำแหนงทระบายอากาศออกควรกำหนดใหเหมาะสมเพอชวยใหอากาศทไหลออกจากผปวยไมผานทนตบคลากร หากสามารถปรบปรงทางระบายอากาศออกได ตำแหนงระบายอากาศเสยออกจากหองทนตกรรม ควรจะอยบรเวณปลายเทาผปวยทนตกรรม(8),(9)

1.1.3 การจดการทศทางการไหลของอากาศ ควรใหไหลจากบรเวณสะอาดไปยงบรเวณทสกปรก ในกรณทเปนเครองปรบอากาศแบบแยกสวน (Split Type) ลมทออกจากเครองปรบอากาศจะเปนตวกำหนดทศทางการไหลของอากาศภายในหอง หากตดตงเครองปรบอากาศดานหลงของทนตบคลากร ใหปรบกระบงลมกดลงมาเพอใหอากาศไหลผานบคลากรกอนทจะไปยงผปวย แตถาตดตงเครองปรบอากาศดานปลายเทาของผปวย ใหปรบกระบงลมขนเพดานหองใหอากาศไหลขนานกบเพดานหองเพอใหไหลยอนมายงทนตบคลากรกอนทจะผานไปยงผปวย

1.2 การทำ Circulation โดยใช HEPA Filter (High EfÞciency Particulate Air Filter) แนะนำให ใช Industrial Grade FFU หากจะใช Commercial Grade FFU ตองศกษาใหรอบคอบกอนนำมาใช และ ควรมการทดสอบ HEPA Filter Installation Leaks Test เพอความปลอดภยในการใชงาน แนะนำใหใช HEPA Filter ทเปน H13 หรอ H14 ทสามารถกำจดอนภาคทมขนาดใหญกวาหรอเทากบ 0.3 ไมครอน ไดมากกวาหรอเทากบ 99.95%(10)

การใช HEPA Circulation อาจเลอกปฏบตไดดงน

1.2.1 การกรองอากาศผานเครองกรองอากาศทวางในหอง (Portable HEPA Filter Unit) เปนการกรองใหเกดอากาศทดหมนเวยนในหองทนตกรรม เปาหมายเพอเจอจาง (Dilution) เชอโรคในอากาศ สามารถเลอก HEPA FFU ทจะหมนเวยนอากาศได 9 ACH หรอ 21 ACH (เมอรวมกบ Ventialtion 3 ACH ในขอ 1.1.1 จะไดระบบอากาศท 12 ACH หรอ 24 ACH) โดยทตำแหนงการวางของเครองกรองอากาศควรจดวางอยชดกบเกาอทนตกรรมบรเวณหวเขาผปวยหรอปลายเตยง(4) การกรองอากาศจะไดผลดกตอเมอบรเวณหรอหองตางๆเปนหองปดไมควรมรอยรวหรอรรวทไมจำเปน มฉะนน HEPA Filter ของเครองกรองอากาศจะตนเรว และการกรองจะไมมประสทธภาพตามทควร ดงนนจงควรทำการสำรวจและแกไขจดตางๆทอาจจะมปญหาดงกลาว และในระหวางทมการปฏบตงานไมควรทจะมการเปดประตคางทงไว เปนตน(4) ตวอยางการคำนวณเพอเลอกเครองกรองอากาศทเหมาะสม เชน หองทนตกรรมทมขนาด 3 ม. x 4 ม. x 2.8 ม. มปรมาตรของหอง 33.6 ลกบาศกเมตร มการเตมอากาศจากภายนอกเขาไปในหอง 3 ACH และดดลมออก 3 ACH ถาใชเครองกรองอากาศทมคา CADR 320 ลกบาศกเมตรตอชวโมง ใชสตรคำนวณ (ดในคำอธบายเพมเตมทายเอกสาร) ไดดงน 320÷33.6 = 9.50 ACH ดงนนถาเตม Fresh Air เขามา 3 ACH และ Recirculation ดวยเครองกรองอากาศนจำนวน 1 เครอง จะไดหองทมระบบระบายอากาศท 12 ACH โดยประมาณ

1.2.2 การกรองอากาศผาน HEPA FFU ทเชอมตอเขากบเครองปรบอากาศ เพอปองกนเชอไป สะสมทเครองปรบอากาศ หรอ ตองการอากาศทสะอาดจากเครองปรบอากาศ เปนการนาอากาศทฟอกแลวเขาไปยงชองดดอากาศของเครองปรบอากาศ หรอชองปลอยลมโดยตองดดแปลง HEPA FFU ตอเชอมกบเครองปรบอากาศในลกษณะนจะเปนการปองกนไมใหเครองปรบอากาศมเชอโรคสะสมภายในเครอง(11) และ/หรอดดแปลง HEPA FFU เชอมตอกบชองจายลม ทาใหสามารถจายเปนลมทสะอาดออกมาในหองดงรป Concept Design(11) ซงจาเปนทจะตองหาผมความรดานวศวกรรมมาดาเนนการ ทงนการตอเชอม HEPA FFU กบเครองปรบอากาศจะตองใหอตราการไหลของลมของเครองปรบอากาศสมพนธกบ HEPA FFU

Concept Design

การนำ Concept Design มาใชในทางปฏบต (รปภาพจาก นพ.ทพ.สรภม คลอศรโรจน)

1.2.3 ในกรณทเปนหองทนตกรรมรวมหลายยนต หากไมสามารถกนเปนหองแยกเดยว 1 ยนตได CDC แนะนำใหทำฉากกน (Physical Barrier) ระหวางยนตทนตกรรมโดยมความสงจากพนถงระดบเพดาน(7) ซงจะชวยใหเครองกรองอากาศทำงานไดอยางมประสทธภาพยงขน แตอยางไรกตามการจดการระบบอากาศทเหมาะสมในกรณเชนน จะมการศกษาเพมเตมและนำเสนอในโอกาสตอไป

2. การใชระบบการไลอากาศ (Air Purge System) ใชกบหองแยกเดยวหรอหองรวมทตองการไลอากาศเปนรอบๆ เนองจากในกรณหองทนตกรรมทงสองแบบมขอจำกดททำใหไมสามารถจดใหเกด Ventilation ไดในขอ 1 หรอไมสามารถทำใหเกด Ventilation รวมกบ HEPA Circulation ในขอ 1.2 สามารถใชระบบไลอากาศเปนทาง เลอกโดยเฉพาะในหองทนตกรรมทมหนาตางกวางๆ เมอทำการรกษาในผปวยททำหตถการทมละอองฟงกระจายเสรจสนแลว ใหเปดหนาตางทงหมดออก ใชพดลมตงพนขนาด 16 นว 2 ตว ตวหนงพดเขาในหอง และอกตวหนงดดอากาศออกนอกหอง (หากหนาตางอยคนละดานของหองจะทำใหการไลอากาศดขน) คำนวนกำลงแรงของพดลม หากสามารถไลอากาศได 20-50 ACH กจะใชเวลา 10-15 นาทในการทำใหอากาศในหองมความปลอดภย สามารถใหบรการทนตกรรมสำหรบผปวยรายถดไปได (12)

คำอธบายเพมเตม

ทศทางการไหลของอากาศ (Direction Flow) การควบคมทศทางการไหลของอากาศเปนมาตรการสำคญ ในการควบคมคณภาพอากาศภายในอาคาร ทำไดโดยควบคมใหอากาศไหลจากพนทซงมความสะอาดมาก ไปพนททอากาศสะอาดนอย กอนปลอยออกจากอาคาร หรอหมนวนกลบเขาระบบ ทำโดยการสรางความแตกตางของแรงดนในแตละหอง ในกรณทเปนเครองปรบอากาศแบบใชในบาน กจะไมสามารถควบคมทศทางลมได เนองจากเครองปรบอากาศในบานจะมทงสวนทดดอากาศเขาและจายอากาศออก ทำใหมการหมนวนของอากาศ ซงตางกบระบบปรบอากาศของหองแยกโรคทจะแยกสวนของอากาศทจายออก และสวนทดดเอาอากาศออกไปนอกหอง

การระบายอากาศ (Ventilation) (13) การระบายอากาศ หมายถง การทำใหอากาศเกดการไหลเวยนและถายเทภายในอาคารโดยการออกแบบตวอาคารใหมชองระบายอากาศเขา-ออก หรอการเตมอากาศบรสทธเขาไปภายในอาคารโดยตรง โดยผานระบบทอลม  (Air Duct Distributions System) หรอการเตมโดยพดลมตดผนง (Wall Fan)  และขณะเดยวกนจะตองระบายอากาศออกสภายนอกดวยวธธรรมชาตหรอวธทางกล การเตมและการระบายอากาศจะตองมปรมาณทเหมาะสม สามารถระบายและถายเทอากาศไดอยางเพยงพอ การระบายอากาศในบางครงอาจจำเปนตองมการกำจดฝนหรอมลพษกอนปลอยออกสบรรยากาศ เพราะในปจจบนมกฎหมายควบคมดานสงแวดลอม ดงนนการออกแบบและตดตงควรคำนงใหคลอบคลมถงดานสงแวดลอมดวย

   ระบบระบายอากาศมกจะมาคกบระบบปรบอากาศ ในระบบปรบอากาศเองกมความจำเปนทจะตองเตมอากาศบรสทธเขาภายในอาคาร โดยปกตจะอยประมาณ 2-3 Air Change หรอประมาณ 5-15% ของปรมาณอากาศทไหลเวยนอยในระบบ  การนำอากาศจากภายนอก (Outdoor Air) เขามาภายในอาคารมวตถประสงคเพอลดความเขมขนของเชอโรคทฟงกระจายในรปของอนภาคละออง (Dilution Principle) ทงนปรมาณการนำอากาศเขามาจะมากหรอนอย ขนอยกบระดบการปนเปอนของอากาศภายใน และระดบความสะอาดของอากาศทตองการ ปรมาณอากาศบรสทธทตองนำเขานมกำหนดอยในมาตรฐานหลายฉบบ เชน มาตรฐาน ASHARE 62.1 Ventialtion for Acceptable IAQ เปนตน

หลกในการออกแบบระบบระบายอากาศใหมประสทธภาพ         ๏ เตมอากาศบรสทธใหเพยงพอและเหมาะสม                 ๏ อตราการระบายอากาศ “Air Change” จะถกกำหนดและออกแบบใหเปนไปตามมาตรฐาน วสท.3010 และ มาตรฐาน “ASHRAE” Standard 62.1         ๏ คำนงถงสภาวะแรงดนในหอง อาจเปนบวกหรอลบ ขนอยกบขอกำหนดและลกษณะการใชงาน    ๏ คำนงถงมาตรฐานการกรองฝนละอองและสารแขวนลอยในอากาศ โดยจะพจารณาตามความจำเปน ขอกำหนดดานการผลต หรอ มาตรฐานทตองการขออนญาต         ๏ ออกแบบใหมกำลงการใชงานทเหมาะสม เนนการอนรกษพลงงาน

หลกการทำงานระบบระบายอากาศ เรมจากการเตมอากาศบรสทธเขาในอาคารโดยอาจมมาตรฐานการกรองอากาศกอนเตม ตามขอกำหนดหรอลกษณะการใชงาน การเตมอาจเตมเขาโดยพดลมตดผนงโดยตรง หรออาจเปนการเตมโดยระบบจายลมผานทอสงลม (Air Duct System) หลงจากนนเมอเตมแลวจะตองมการระบายออกนอกอาคารเพอใหเกดการหมนเวยนและถายเทอากาศ เชนเดยวกบการเตม การดดกมลกษณะลำเลยงอากาศทเหมอนกน เพยง

แตจะมอปกรณเพมขนบาง เชน พดลมแบบตดหลงคา  หรอฝาชระบายอากาศ (Hoods) และอาจจะตองมระบบกำจดฝนรวมดวยในบางครง        

การหมนเวยนของอากาศ (Recirculation) เปนการทอากาศภายในหองหมนเขาไปผานระบบปรบและระบายอากาศ ซงตดตงแผงกรองอากาศทม ประสทธภาพเหมาะสม เมออากาศถกดงใหหมนเวยนแผงกรอง เชอทแขวนลอยกจะถกกรองออกจากกระแสอากาศมากขนดวย ควรเลอกใชแผงกรองอากาศชนด HEPA (High EfÞciency Particulate Air Filter) ซงมประสทธภาพในการกรองอนภาคขนาด 0.3 ไมครอน ไดไมนอยกวารอยละ 99.95 และอาจพจารณาปรบอตราการระบายอากาศและประสทธภาพแผงกรองใหสงขนได

HEPA Filter (High EfÞciency Particulate Air Filter)(14) เปนแผนกรองอากาศคณภาพสง ทำมาจากเสนใยไฟเบอรกลาส (Fiberglass) ถกทอจนมขนาดทเลกมากๆ ทำใหมความสามารถในของการกรองอนภาคขนาดเลกมากๆ (Small Particles) ไดเปนอยางดนนเอง ตามมาตรฐานอตสาหกรรม แผนกรองอากาศ HEPA น จะตองสามารถกรองฝนละอองทมขนาดอนภาคใหญกวา 0.30 ไมครอน (μm) ไดซงมาตรฐานนถกกำหนดขนเปน ASHRAE Standard 52.2 เรยกไดวาเชอไวรส แบคทเรยตางๆ ทลองลอยอยบนอากาศ กจะไมสามารถเลดลอดผานแผนกรองออกไปขางนอกได มแตเพยงอากาศเทานนทสามารถผานแผนกรองอากาศ HEPA นออกไปได ทางสหภาพยโรป (European Union) ไดมการจำแนกคลาสของแผนกรองอากาศ HEPA ในมาตรฐานยโรป (European Standard) อยาง EN 1822:2009 ยอยลงไปอกกวา 8 คลาส ตามตาราง

ตารางแสดงมาตรฐานของ HEPA และ ULPA - EN 1822 Standard

วธการคำนวณจำนวนรอบของการไหลเวยนอากาศตอหนงชวโมง (Air Change Rate per Hour) (ACH) 1. การคำนวน Air change per hour จากพดลมดดอากาศ

ACH = ปรมาณลมทผานพดลมดดอากาศ (ลบ.ม. ตอ ชวโมง) ÷ปรมาตรหอง (ลบ.ม.)

2. การคำนวน Air change per hour จาก HEPA FFU จะคำนวณใหเปน ACH ไดจาก CADR ของเครอง

ACH = ปรมาณลมทผานเครองกรองอากาศ (ลบ.ม. ตอ ชวโมง) ÷ ปรมาตรหอง (ลบ.ม.)

หมายเหต : ปรมาณลมทผานพดลมดดอากาศ หรอ HEPA FFU (ลบ.ม. ตอ ชวโมง) ดจากคณสมบตทางเทคนคจากคมอกำกบสนคา หรอ ดจาก Electrical Name Plate ทมตดอยในทกเครองใชไฟฟาทผาน มอก. ซงจะไดคาโดยประมาณ (สามารถคนหาจาก SpeciÞcation ของผลตภณฑในเอกสารหรอเวปไซตของผจำหนายไดเชนเดยวกน) หรอ ถาตองการความถกตอง สามารถทดสอบไดจาก เครองมอวดความเรวลม (Anemometer) ดงรป การคำนวณ ACH แบบคราวๆ จะคำนวณจากคา CADR สงสด แตเนองจากปญหาเรองเสยงดงของพดลมขณะทำงานในความเรวทสงสด เอกสารฉบบนจงแนะนำใหวดความเรวลมในขณะเปดทความเรวปานกลาง

Electrical Name Plate (15) เครองวดความเรวลม (Anemometer)

เอกสารอางอง

1. World Health Organization (2020). Modes of transmission of virus causing COVID-19: implications For IPC precaution recommendations. Available from: https://www.who.int/news-room/ commentaries/detail/modes-of-transmission-of-virus-causing-covid-19-implications-for-ipc- precaution-recommendations [Access: 11 May 2020]

2. ASHRAE (2019). Standard 62.1-2019. Ventilation for Acceptable Indoor Air Quality Available from: https://ashrae.iwrapper.com/ViewOnline/Standard_62.1-2019 [Access: 11 May 2020]

3. ASHRAE (2020, 2019). Does ASHRAE’s guidance agree with guidance from WHO and CDC? . Avail-able from: https://www.ashrae.org/technical-resources/resources [Access: 8 June 2020]

4. Manewattana, T. (2020d). เรยนตอบทานทนตแพทยทถามมา. Available from: https://www.facebook.-com/tul2562/photos/a.276662359891914/562938371264310 [Access: 24 May 2020]

5. Manewattana, T. (2020c). ระบบระบายอากาศสำหรบคลนกทนตกรรมในยค Covid-19. Bangkok, Faculty of Engineering, Chulalongkorn University. Available from: http://tmn.co.th/data/documents/Dental-Clinic-Solution-for-Public.pdf [Access: 9 May 2020]

6. Chantaramungkorn, T. and Chantraramungkorn, M. (2020, 17 May 2020). ภารกจปรบปรงระบบอากาศในคลนก M Square Dental Care Clinic. Available from: https://www.facebook.com/thun.chantaramungkorn/posts/2873466796022633 [Access: 17 May 2020]

7. Centers for Disease Control and Prevention (2020, 3 May 2020). Interim Infection Prevention and Control Guidance for Dental Settings During the COVID-19 Response. Guidance for Dental Settings. Available from: https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/hcp/dental-set-tings.html [Access: 11 May 2020]

8. Manewattana, T. (2020e). สตรสำเรจ-ทนตกรรมในหองรวม. Available from: https://www.facebook.-com/tul2562/photos/a.276662359891914/579548452936635/ [Access: 17 May 2020]

9. Techasontichai, T. and Inkarojrit V.. ประสทธภาพการระบายอากาศเพอควบคมการตดเชอในหองตรวจ ทนตกรรม. คณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. Available from: http://cuir.car.chula. ac.th/handle/123456789/60179 [Access: 17 May 2020]

10. Triple Air Technology (2011, 2015). High EfÞciency Air Filters (EPA, HEPA and ULPA). The new series of BS EN1822:2010 standards Available from: http://www.tripleair-technology.com/pdf/standards/TAT_NEN_EN1822_EN.pdf [Access: 1 June 2020]

11. Manewattana, T. (2020a, 16 May). Summary สำหรบคลนกทนตกรรม. Available from: http://www.-facebook.com/photo?fbid=557374375154043&set=a.276662359891914 [Access: 16 May 2020]

12. Manewattana, T. (2020b). ยนตทนตกรรมทมหนาตาง Bangkok: www.facebook.com/tul2562/photos/a.294157391475744/566129554278525/

13. Thai Apollo Tech (n.d.). ระบบระบายอากาศ Ventilation system. Available from: http://www.tha-iapollo.com/index.php/service/2-uncategorised/48-ventilation-system [Access: 11 May 2020]

14. Somprosong, T. แผนกรองอากาศ HEPA. Available from: https://www.thanop.com/tag/hepa-Þlter/ [Access: 11 May 2020]

15. กองวชาการ กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข (2020). การจดการระบบระบายอากาศเพอความปลอดภยในโรงพยาบาล . Available from: https://www.facebook.com/Dmta.Dms/videos/1302950749901858 [Access: 14 May 2020]