aantekeningen oncologie

21
Aantekeningen Oncologie Heterogeniteit = verschillende populaties cellen binnen een bepaalde tumor. Nadeel kans dat de behandeling niet alle populaties aanpakt resistentie Apoptose = gecontroleerde celdood. Expansieve groei = wel druk op de omliggen organen maar niet verweven (= infiltratie) met omliggende organen. Dus bij wegname van de tumor neem je de druk weg. goedaardig gezwel. Hoe meer de tumorcellen afwijken van de normale cellen (dus hoe minder gedifferentieerd) hoe hoger de groeisnelheid kwaadaardig Necrose komt door tekort aan vascularisatie (ischemie). vnl bij kwaadaardig gezwel. Hoewel deze tumoren veel meer angiogenese vertonen dan benigne tumoren, is de groeisnelheid zo hoog dat de angiogenese het niet meer kan bijbenen. Symptomen en agressiviteit Ps Lever met astase vermindering leverfunctie door: - Diffuse leverinfiltratie zéér moeilijk te behandelen - Door druk van de tumoeren galwegobstructie stent plaatsen Lokaal: - zwelling - obstructie (bv longen, oesophagus, darmen) - ulceratie (bv melanoom, borstkanker) - Bloedverlies o Manifest (maag/slokdarm/longtumoren) o Occult (niet met het blote oog waarneembaar) Systemisch: - Gewichtsverlies o Mechanisch probleem o Metabolisch probleem (Anorexie) - Paraneoplastische verschijnselen

Upload: dokterinspe

Post on 28-Jun-2015

555 views

Category:

Documents


8 download

TRANSCRIPT

Page 1: Aantekeningen Oncologie

Aantekeningen Oncologie

Heterogeniteit = verschillende populaties cellen binnen een bepaalde tumor. Nadeel kans dat de behandeling niet alle populaties aanpakt resistentie

Apoptose = gecontroleerde celdood.

Expansieve groei = wel druk op de omliggen organen maar niet verweven (= infiltratie) met omliggende organen. Dus bij wegname van de tumor neem je de druk weg. goedaardig gezwel.

Hoe meer de tumorcellen afwijken van de normale cellen (dus hoe minder gedifferentieerd) hoe hoger de groeisnelheid kwaadaardig

Necrose komt door tekort aan vascularisatie (ischemie). vnl bij kwaadaardig gezwel. Hoewel deze tumoren veel meer angiogenese vertonen dan benigne tumoren, is de groeisnelheid zo hoog dat de angiogenese het niet meer kan bijbenen.

Symptomen en agressiviteit

Ps Lever met astase vermindering leverfunctie door:- Diffuse leverinfiltratie zéér moeilijk te behandelen- Door druk van de tumoeren galwegobstructie stent plaatsen

Lokaal: - zwelling- obstructie (bv longen, oesophagus, darmen)- ulceratie (bv melanoom, borstkanker)- Bloedverlies

o Manifest (maag/slokdarm/longtumoren)o Occult (niet met het blote oog waarneembaar)

Systemisch:- Gewichtsverlies

o Mechanisch probleemo Metabolisch probleem (Anorexie)

- Paraneoplastische verschijnselenBv bij neuro-endocriene tumoren die een verhoogde afgifte van hormonen en de daarmee gepaarde effecten tot gevolg hebben.

Volumetoename van een tumor is variabel (ook binnen de tumor zelf Detectie van tumoren CT-scan is standaardonderzoek Invasie = kankercellen gaan infiltreren in omliggend weefsel Metastasering

Lokaal Lymfogeen Haematogeen

Sarcomen metastaseren vnl haematogeen Carcinomen en melanomen metastaseren vnl lymfogeen

Page 2: Aantekeningen Oncologie

Circulatie van tumoren leidt NIET altijd tot metastasering. Er moet nl een tumor-host interactie zijn en dit wordt oa ondermijnd door ons imuunsysteem vaccinaties zijn een goed toekomstperspectief.

Ps bloedvoorziening geeft een voorspelling van waar metastasen van bepaalde tumoren zich kunnen bevinden.

Haematogene metastasetypes:- v. Pulmonalis-type: longtumor vv. Pulmonalis Linker hart aorta

systemische circulatie (hersenen; bot; lever; bijnieren)- v. Cava-type: nier- testes- bot- mamma- prostaattumoren (etc.) perifere venen v.

Cavae rechterhart Longen- v. Portae-type: buikorgaantumoren via portae lever

darmkanker 60-70% van de metastases in leverProstaatkanker 50-70% in skeletTeelbalkanker overal!

Teelbalkanker komt vnl voor bij jonge mannern. Vertoont op vele plakken metastasen, maar is zeer gevoelig voor chemotherapie en de metastasen zijn goed chirurgisch te verwijderen.

Top 3 prevalentie tumoren:Man Vrouw1. prostaat 1. borstkanker2. Long 2. colorectaal3. colorectaal 3. long

Microscopisch onderzoek histologisch bewijs is zeer belangrijk!- differentatiegraad- veneuze invasie- perineurale invasie

van belang voor behandeling

Ps ca. 90% van de darmtumoren zijn adenocarcinomen

Routine bij bioptname vers bewaren door te laten onderkoelen op -80 graden (vloeibare N2) of fixeren in een potje pathologieafdeling coupes met kleuring Zelden mogelijk om op de operatiezaal zelf het biopt te ondezoeken

Biopt positief? metastasen uitsluiten; invasieve diepte bepalen

TNM-classicficatie

Tumor (invasieve diepte; grootte)NoduliMetastasering

Page 3: Aantekeningen Oncologie

Terminologie tumor:

C clinical staging N0 klierenG2 differentiatie M0 metastasenTx invasiediepte

Invasiediepte:• T0 no invasion• T1 invades submucosa• T2 invades muscularis propria• T3 through muscularis propria• T4 into adjacent organs

(inc. peritoneum)

Klieren:1-3 positieve klieren = N1

> 4 positieve klieren = N2

Metastasering:M0: geen metastase op afstandM1: metastase op afstand aanwezig, inclusief subclavicular lymfeklieren.

T1-T2 = stadium IT3-T4 = stadium IIKlieren positief = stadium III

Vaststelling van lokale invasiediepte endoscopisch NMR ook vaststelling van positieve klieren

Criteria + klieren = Grootte en irreguliere vorm

Tumormerkers = in bloed circulerende stoffen die kenmerkend zijn voor specifieke tumoren.• Elke substantie die in het lichaam aanwezig is die een weerspiegeling is

(kwalitatief/kwantitief) van de aanwezigheid van een maligne proces

Ps. Circumferential resection (margin), een bepaald type resectie waarbij men rondom het letsel nog gezond weefsel wegneemt om de kans op recidief te verkleinen. Nederlands is radicale resectie.

GEEN* screeningsmethode! enkel om uw diagnostiek te vervolledigen en als follow-up. Soort van controle voor een behandeling (behandeling slaat aan? tumormerkers dalen)* m.u.v. PSA (prostaatkankerspecifiek)

Volgende stap bespreken van de patiënt op een multidisciplinaire vergadering Oncoloog Radioloog Anatoom Patholoog Chirurg

Page 4: Aantekeningen Oncologie

Radiotherapeut Arts van betreffende orgaan/gebied (bv longarts)

Normen voor oncologische centra en chirurgen.Bv bij borstkanker een centrum moet > 150 borsten per jaar opereren en zo ook de chirurg. Dit om de medische expertise op peil te houden en zo ook de outcome voor de patient.

R0-resectie = dwz dat al het tumorweefsel is weggehaald. (clean cut)

Metachrone uitzaaingen uitzaaingen na vastgesteld herstelBv. Na wegname van stadium II-tumor van het colon met negatieve klieren is er toch nog een kans van 13,3% op een levermetastase en andere organen kunnen ook nog metastasen gaan bevatten. Dus preventief combineren met chemotherapie.(lever bestralen is géén optie)Opvolging:

anamnese, klinisch onderzoek aanvullend onderzoek bij verdenking van metastasen Tumormerkers Beeldvorming

Diffuse leverinfiltratie hypocoagulopathiePancreascarcinoom hypercoagulopathie

Radionucleode scans vooor onderzoeken naar metastasenBv PET-scan onderscheidt zich van radiologische technieken door zijn metabole functie-weergave.Niet 100% specifiek voor maligniteit kan ook duiden op inflammatie (cave bij diabetici moeten ze gereguleerd zijn)Niet 100% sensitief sommige tumoren hebben geen verhoogde glucose-opname.

Page 5: Aantekeningen Oncologie

Oncologie: Beeldvorming

Multifocale hersentumoren zijn vaak metastaseringen van longtumoren.

Radiologie is belangrijk bij bepaling van het verdere beleid Heelkunde vs Chemo vs Radiotherapie vs Chemo/Radiotherapie.

Maar ook zeer belangrijk bij evaluatie van de patient Response Evaluation Criteria In Solid Tumors: RECIST

Dit heeft echter wel zijn beperkingen. Er moet nl ook gekeken worden naar vascularisatie en functionele vervorming (bv PET)

Respons criteria:• Complete respons (CR):

• Verdwijnen van alle target en non-target letsels• Partiële respons (PR):

• >30% vermindering langste diameters target letsels tov baseline• Progressieve ziekte (PZ):

• Een nieuw letsel of >20% toename langste diameters target letsels tov minimale som sinds behandeling

• Stabiele ziekte (SZ):• Onvoldoende verandering voor kwalificatie als PR of PZ

Drawbacks

- Evaluation is delayed (months)

- Does not consider at all structural changes of the tumour

- No adaptation to organ/cancer/treatment

- Does not fit local therapies

Modified RECIST criteria were developed. The major problems in applying the RECIST criteria to malignant pleural mesothelioma are in the interpretation of the meaning and placement of the ‘longest unidimensional diameter’ of the target tumour mass to be measured. The longest diameter of a tumour mass is frequently that which follows the inner curve of the chest wall. Defining the limits of such a diameter is often problematical. When the tumour regresses with treatment the line may cross an area outside the tumour margin because of the curve of the chest wall. This may produce difficulty with reproducibility of measurement. Furthermore, the longest tumour diameter may be between two fixed structures, such as the thoracic vertebrae and the carina, and measurement in these areas may not fully reflect tumour response.

The Modified RECIST criteria we have developed were as follows. Tumour thickness perpendicular to the chest wall or mediastinum was measured in two positions at three separate levels on transverse cuts of CT scan (Figure 1B). The sum of the six measurements defined a pleural unidimensional measure. Transverse cuts at least 1 cm apart and related to anatomical landmarks in the thorax were chosen to allow reproducible assessment at later

Page 6: Aantekeningen Oncologie

time points. If measureable tumour was present, transverse cuts in the upper thorax, above the level of division of the main bronchi were preferred. At reassessment, pleural thickness was measured at the same position at the same level and by the same observer. This was not necessarily the greatest tumour thickness at that level. Nodal, subcutaneous and other bidimensionally measurable lesions were measured unidimensionally as per the RECIST criteria. Unidimensional measurements were added to obtain the total tumour measurement.

MDCT (multidetector Ctscan) = volumescanOnderzoek moet per patient worden geeikt (standaardisatie) zodat de evaluatie telkens op precies dezelfde wijze gebeurt. Bv doorsneedikte, hoveelheid contrast etc.

Ps appelbeetconfiguratie is insnoering rondom het gehele lumen.

Metastasen zullen zich gaan gedragen als het primaire tumor.Bv. longmetastasen in de lever zijn hypovasculair tov de rest van het leverparenchym.

GIST (GastroIntestinale Struma Tumor) zijn hypovasculair.

Moleculaire beeldvormingDiffuse MRI (DWI = diffusion weighted imaging)

Normaal: cellen met intercellulaire ruimte (cellen vertonen een diffuus karakter)Tumor: hypercellulair karakter cellen ziten dicht op elkaar

diffusierestrictie

Metingen van targetletsels gebeurt unidimensioneel!Minimum afmeting van een targetletsel > 10 mm (lengte-asmeting)

Uitzondering: bij lymfeklieren is de lengte-as meting niet betrouwbaar maar de korte-as wel. Lymfekliermetastase wordt gekenmerkt als zijnde targetletsels >15 mm. Korte assen < 15 mm kunnen óók metastatische klieren zijn, maar vanaf 15 mm kunnen we met een bepaalde zekerheid stellen dat het géén inflammatoire zwelling is. < 15 kan zowel tumor als inflammatie zijn. Afmetingen 10-14 mm non-target letsels

Deze targets zijn belangrijk om response en progress te evalueren.Non-targets zijn enkel om de progressie te meten. (wanneer deze beginnen te groeien dan weetje dat het foute boel is)

DB = baseline belangrijk voor response evaluatieDn = NADIR belangrijk voor progressie evaluatie (kleinst gemeten volume)

Stel: Targets groeien niet, maar NT letsels wél of er ontstaan nieuwe NT’s PROGRESSIEF!

Baseline evaluatie ≤ 4 weeks vóór start van de therapie bepalen.

Hoelang mag je chemotherapie geven? Zolang je een response hebt of stabiel blijft. Zodra er progressie optreedt STOPPEN!Time To Progression = TTPProgression Free Survival = PFS (= TTP) beste indicatie voor de werking van een therapie

Page 7: Aantekeningen Oncologie

Progressie = een toename van >20% tov de NADIR (kleinst gemeten volume in de loop van de evaluatie hoeft dus niet perse de vorige volumewaarde te zijn!!!)

Bij RECIST neem je het vascularisatiepatroon niet mee in de evaluatie, terwijl dit eigenlijk wel een goede assesment is van de viabiliteit van de tumor (een even grote tumor die zeer goed gevasculeerd is geeft een slechter prognose dan een tumor met bijna geen vascularisatie)

Primaire longtumor is meestal een endobronchiale tumor.Cave dat je niet het volume van de tumor + volume van het geatelectaseerd weefsel opmeet vals hoge waarden.

Intraveneus contrast geeft meer informatieCT is minder accuraat bij detectie dan MRI (Weke delen zijn beter zichtbaar om de extensie van de tumoren.Verschil CT vs CT-contrast is veel groter dan verschil MRI vs MRI-contrast???Gd-enhanced MRI is more sensitive to enhancing lesions than iodine contrast enhanced CT

Wanneer maligniteit niet te bepalen is door beeldvorming Biopsie

Bv bij niet meetbare letstels: - lymphangitis carcinomatosis - microgranular peritoneal carcinomatosis - botletsels - cystische letsels - letsels die voorafgegaan zijn door lokale behandeling. (RFA, PEI, TACE, …)

1. Morfologiemacro-anatomieMDCT volumescan’sHoge Resolutie MR2.Vasculair patroonneo-angiogenesisperfusieCT/MR3. Moleculaire BeeldvormingDiffusie MROrgaan-specifieke contrastmediaSpectroscopie

Ps. Colorectale metastase in de lever inclusief segment III niet te opereren! Colorectale metastase in de re lever maar niet in segment III opereerbaar.

Page 8: Aantekeningen Oncologie

Systemische therapie bij de behandeling van kanker

Doel systemische therapie: Na chirurgie genezing Levensverlenging Palliatieve comforttherapie

Hormonale behandelingen zijn mogelijk bij prostaatcarcinomen borstcarcinomen

Belangrijk om te weten of er receptoren aanwezig zijn in het tumorweefsel waarop de hormonen kunnen aangrijpen (vnl bij borstcarcinomen) populatie valt dus in te delen in baat- vs niet-baathebbende tumoren.

4 vormen van systemische therapie:1. Chemotherapie (cytotoxische)2. Hormonale behandelingen3. Immunotherapie4. Targettherapie

1.Indeling van de klassieke empirische chemotherapie:

  DNA/DNA synthese

Topo I/II Microtubuli

Alkylerende middelen

Cyclofosfamide    

Platinaverbindingen CisplatineCarboplatine

   

Tumorantibiotica Bleomycine Antracyclinen  

Antimetabolieten Folaatantagonisten (MTX)Purine, pyrimidine analoga (5-FU)

   

Natuurlijke producten

  Podophyllotoxinen (VP-16)Camptothecinen (topotecan)

Taxanen (paclitaxel)Vinca-alkaloiden (vinorelbine)

• Tumorkarakteristieken zijn van belang voor de behandeling met chemotherapie:

Page 9: Aantekeningen Oncologie

– Celcyclustijd– Groeifractie (het deel van tumorcellen indeling)

• Beide kenmerken bepalen de tumorverdubbelingstijd

• De verdubbelingstijd is voor één bepaalde tumor constant

Skipper = een bepaalde hoeveelheid (dosis) chemotherapie, gegeven over een bepaalde tijdsperiode elimineert steeds éénzelfde percentage (fractie) tumorcellen

Dus het resultaat van de behandeling hangt af van:– De toegediende dosis– De frequentie van toediening

Wanneer herhaling?– afhankelijk van celcyclusfase-specificiteit– toxiciteit en herstelperiode

Toxiciteit het meest vulnerabel zijn de snel delende weefsels: beenmerg, mucosa, huid, haarfollikels

Combinatietherapie verhoging van de effectiviteit.Optimaal voor de combinatie is:

- allen actief in het betreffende tumortype- verschillende werkingsmechanisme (wat heb je er aan als je twee keer op hetzelfde

paard gokt)- geen overlappende toxiciteit (dwz dat twee therapieën eenzelfde toxische werking

hebben, dus je verhoogt de toxiciteit op dat overlappende punt. Dan zou een dosisverlaging nodig zijn om dit effect teniet te doen, maar dan heb je weer geen optimale werking van de combitherapie)

Bespreking van de middelen.

Alkylerende middelen remming DNA syntheseAnti-tumorwerking berust op reactie met het cellulair DNA (cross-links) ® distorsie ® verstoort de verdubbeling van DNA en de aflezing van DNA ® eiwitsynthese verstoord

Meest gebruikt middel: Ciclofosfamide (eerste in zijn soort: mosterdgas)Bij: leukemie, Hodgekin/Non-hodgekin lymfoom, mammacarcinoom

* Bijwerkingen:misselijkheid, braken, BM-remming, immunosuppressie, alopecia, infertiliteit, hemorragische cystitis (opvangen met mercapto-ethaansulfonzuur = mesna)

CAVE Ifosfamide kan als bijwerking ook cerebrale toxiciteit vertonen.Dus bij verdenking van hersenmetastasen door cerebrale klachten, maar geen radiologisch bewijs, ZEKER het gebruik van dit cytostaticum in je DD opnemen.Ifosfamide bij: wekedelensarcomen, kiemceltumoren, NHL, kindertumoren.

Platinaverbindingen

Page 10: Aantekeningen Oncologie

Cisplatine reactief in waterig milieu met lage CL- concentratie

Belangrijkste product bij de behandeling van testiscarcinoom, ovariumcarcinoom, longcarcinoom, blaascarcinoom, endometriumcarcinoom, cervixcarcinoom en plaveiselceltumoren in het hoofd/halsgebied

Toxiciteit:nierfunctiestoornissen, electrolytstoornissen, misselijkheid, braken, diarree, neurotoxiciteit en gehoorverlies.

Carboplatine:Minder reactief en voornamelijk met in de urine uitgescheidenWeinig nefro-, neuro-, ototoxischWel beenmergremming

Oxaliplatine: - binding aan plasma-eiwitten (70% na 2 uur, 95% na 5 dagen)

- voornamelijk van toepassing bij ColoRectaleCarcinomen (+ 5FU)

Bijwerkingen: perifere neuropathie, BM-remming, misselijkheid, braken, diarreeGeen nefrotoxiciteit

Antimetabolieten• Methotrexaat• 5-Fluorouracil• Orale gefluoriseerde pyrimidinen (capecitabine; Tegafur/uracil)• Cytarabine• Gemcitabine• Pemetrexed• Fludarabine

Antitumorbiotica• Verbindingen met antibiotische en cytotoxische werking die geïsoleerd zijn uit micro-

organismen

• Werkzaamheid berust op reactie met cellulair DNA

• Bekendste vertegenwoordigers: antracyclinen, dactinomycine, bleomycine en mitomycine C.

• Werkingsmechanismen

Intercalatie in het DNA ® verandering van ruimtelijke structuur van DNA ® verstoring van DNA replicatie

Vrije radicaalvorming (hydroxylradicalen) ® DNA beschadiging

Remming van het enzym topo-isomerase II ® hierdoor wordt het vermogen van de cel om beschadigd DNA te repareren tegengegaan. (Antracyclinen)

Antracyclinen: Toepassing

Page 11: Aantekeningen Oncologie

• Doxorubicine:één van de “breedst” werkzame chemotherapeutica. Wordt gebruikt bij mammacarcinoom, KOBC (kleincellig ongedifferentieerd bronchuscarcinoom), osteosarcoom, wekedelen sarcomen, HD (HormoonDependente tumoren) en NHL

• Epirubicine:zelfde werkingsspectrum als doxorubicine, voornamelijk toegepast bij mammacarcinoom en maagcarcinoom

• Daunomycine: één van de meest werkzame middelen bij de behandeling van ALL en AML

Antracyclinen: bijwerkingen• Bij extravasatie ® ernstige huidnecrose*

• Myelosuppressie (m.n. granulocytopenie)Slijmvliestoxiciteit, misselijkheid, braken, alopecia

• Cardiotoxiciteit (cumulatief): deze is minder bij de liposomale vormen (van doxorubicine) vooral opvolgen bij jonge patienten!

PlantalkaloïdenVinca-alkaloïden, Taxoiden

Vinca-alkaloiden: Toepassing

Vincristinemaligne lymfomen, ALL, Ewingsarcoom en de kindertumoren (Wilms-tumor, neuroblastoom en rhabdomyosarcoom)

Vinblastinemaligne lymfomen, blaascarcinoom

VinorelbineNKLC (niet-kleincellig longcarcinoom) en borstkanker

Vinca-alkaloiden: Bijwerkingen • Leukopenie en trombocytopenie• Neurotoxiciteit (door binding aan tubuline)

– paresthesieën– verlies van reflexen en spierzwakte– autonome neuropathie (obstipatie, paralytische ileus)

Neurotoxiciteit ¯: vincristine > vinblastine > vindesine > vinorelbine > vinflunine

Taxoiden (taxanen): Toepassing

Page 12: Aantekeningen Oncologie

Paclitaxel- mammacarcinoom- ovariumcarcinoom- endometriumcarcinoom- niet-kleincellig longcarcinoom

Docetaxelmammacarcinoom, longcarcinoom (NKLC), ovariumcarcinoom, maagacarcinoom en plaveiselcelcarcinoom in hoofd/halsgebied

Werkingsmechanismen• Cytotoxisch

– binding aan beta-tubuline– remming dynamiek microtubuli

• Inductie van apoptose– P53-onafhankelijk– Interacties met cell-cyclus regulerende eiwitten en signaal-transductie eiwitten

• Anti-angiogenese– lage dosering, langdurige blootstelling

Taxoiden (taxanen): Bijwerkingen• Beenmergremming (m.n. neutropenie)

• Alopecia

• Perifere neuropathie (partieel reversibel; paclitaxel > docetaxel)

• Allergische reacties (vnl. paclitaxel)

• Vochtretentie, nagelafwijkingen, pijnlijke vingers (docetaxel)

Topo-isomerase-I-remmers Toepassing / Bijwerkingen

• Camptothecine: ernstige blaastoxiciteit

• Topotecan: ovariumcarcinoom, KOBCbijwerking: beenmergremming

• Irinotecan: prodrug, dat omgezet moet worden tot actieve metaboliet SN38 (door carboxylesterase)Toegepast bij het coloncarcinoom (Folfiri)Bijwerking: Beenmergremming en diarree

podofyllotoxinenEtoposide: gonadale en extragonadale kiemceltumoren

KOBC, maligne lymfomen Werking via remming van Topo-II

Bijwerkingen: leukopenie, mucositis, alopecia

Resistentie tegen chemotherapie

Page 13: Aantekeningen Oncologie

De novo vs verworven

weerstand op cellulair niveau (cellulair onderzoek) weerstand die klinische vastgesteld kan worden. Door: tumormerkers, beelvorming,

maar vnl door aanhoudende/terugkerende klachten bij de patiënt.

• Wanneer een cel resistent wordt tegen een bepaald chemotherapeuticum ® vaak dan ook resistent tegen chemotherapeutica van dezelfde klasse = kruisresistentie.

• Dus bij nieuw medicament wegens niet aanslaan van de therapie gebruikt men liefst een medicament uit een andere klasse.

Verworven Resistentie• Verminderde import (bv. methotrexaat)• Verminderde activatie (bv. 5-FU ® 5-FUMP)• Toegenomen inactivatie (bv. Glutathion en metallothionein-eiwit voor alkylerende

agentia)• Expressie van alternatieve signaalpaden• Verhoogde export uit de cel (o.a. door *Pgp)• Overexpressie van doelwitenzymen (TS voor 5-FU)• Mutatie van het doelwit (topoisomerase voor topotecan)

* Dit eiwit bindt verschillende chemotherapeutica, zoals doxorubicine, vinblastine, en paclitaxel. Na binding wordt het ATP gehydrolyseerd ® conformationele verandering in Pgp ® vrijkomen van het chemotherapeuticum extracellulair. De transporter kan vervolgens gerecycled worden door een tweede hydrolyse van ATP.

Klinische resistentie

1. Kinetiek van de tumorgroei2. De bereikbaarheid van de tumor voor het geneesmiddel (sanctuaria / farmacokinetiek)3. Heterogeniciteit van de kankercellen in vivo met betrekking tot intrinsieke

gevoeligheid4. Toxiciteit van de behandeling (dosisbeperkend)

Targeted therapy

Page 14: Aantekeningen Oncologie

Veranderingen die kunnen optreden bij Maligniteiten• Verhoogde expressie van receptoren: bv. EGFR, HER2, KIT, anderen• Verhoogde expressie of mutaties van moleculen downstream van de

celmembraanreceptoren: bv. ras, cycline D• Mutaties die de tumorsuppressoractiviteit verminderen: bv. p53• Veranderingen in expressie van moleculen die geprogrammeerde celdood controleren:

bv. bcl2, bax

Doelwit Geneesmiddel Tumor

HER2 receptor Trastuzumab (Herceptine) Borstkanker

bcr/abl tyrosine kinase

STI-571 (Glivec) CML

C-kit tyrosine kinase STI-571 GI stromale tumoren

• Trastuzumab (Herceptine):

Antilichaam dat zich bindt aan de HER2-receptor en daarmee de activatie en signaaloverdracht voorkomt

• Imatinib (Glivec)Specifieke tyrosinekinase-remmers van:

– PDGFr (platelet derived growth factor receptor) – abl and bcr-abl (CML)– c-kit (GIST)

GISTGekarakteriseerd door de aanwezigheid van een activerende mutatie van het KIT-tyrosinekinase (80%)

Ps. - ib kleine moleculen- ab monoclonal antibodies

EGFR (Her2) fosforylatie EGFR fosforylatie andere moleculen Signaaltransductie pathway effect op kern (bv delen)

EGFR kan gemuteerd zijn (bv bij longkanker)

Page 15: Aantekeningen Oncologie

Groeve blijft openstaan consistente aanvoer van ATP continue fosforylatie van tyrosines aanhoudende kerndelingBij een kanker met dit mechanisme als onderliggende oorzaak heeft men baat bij een –ib therapie.

Her2-gen typering

Polysomie geen reden tot ontstaan van borstkanker, maar kan wel gevolg zijn.

Amplificatie

Door amplificatie heb je een overexpressie van receptoren. Wat het oncogene mechanisme bij Her 2 + kankerpatienten kan verklaren.Resistentie kan gebaseerd zijn op bv mutatie T M(ethionine) in de groeve, waardoor het therapeutische molecule niet (goed) in de groeve geraakt.

Borstkanker Her2 neu –amplificatie mogelijk. Indien dit het geval is Herceptine therapieLongkanker EGFR-mutatie

AngiogeneseBij een volwassene staat de angiogenese op non-actief (behalve bij wondgenezing). Tumoren (maligne) gaan vaak gepaard met angiogenese.

Angiogenese theorie Kill the vessels, get the tumor.Maar tumoren draaien vnl op anaerobe metabolisme. Daarnaast hebben sensoren wel sensoren voor oxygenatie van de omgeving. Bij lage oxygenatie worden de tumorcellen mobieler.

Dus stel: tumor van 5 cm behandeld met anti-angiogenese tumornecrose halvering van het tumorvolume. Máár de rest van de tumor is sensibel voor de hypoxische omgeving heeft de neiging om te migreren. Oftewel: je geeft de tumor meer viabiliteit.

Page 16: Aantekeningen Oncologie