J t f 10 (130) X I I ՏԱՐԻ էՈԿՏհՄԲԵՐ 1902

„Droschak”mtCANR

de la F6d6rationHrvuluL. Am m o m . m m

Adresse:

lU-DACTJON ՈՍ JOUUNAl

,,Droschak”r .K S f:V R (S u k w )

« Հ Ա Յ 3 b W 3 H \ m ա Ն ա ( 1 հ Թ ա . “ O P M ^

Թ Ի Ի ր ^ Ի Ա Տ Ի Ո Ի Փ Ը— — —

Ա ւելորդ Է, կա րՆոլմ ենք, երկար կանգ ա ռնել այն

հանդ ամանքի վրայ, թ է քևիւրքիան զուրկ Է այն ներքին

ուժից, որը հիմք է ր ոԼոՐ ^*ողա րա կիրթ երկիրներէ ա ն ֊

կախ գո յո ւթ եա ն ։

ք}'իւրքիէսն շ ո ւն է ոչ_ միաձոյլ կամ' գոն է մեՆ ա ֊

մա սնութ իւն կազմող մի արյ գ ո ւթ իւն, ոչ կուլտուրական

բա րձրութիւն' առաջադիմհլոլ և օտարհերի հեա մրցելու

համար, ո լ հասարակական կարիքներէ մասին հոգ աանուլ

վարչոլ թ ի ւն ։

ՇՀնորհիւ ալդ եր կ րո ւմ գո յո ւթ ի ւն ունեցար վ ա ր ֊

լական սիստէմէն' ն ա /ե լ ժողովրդի վրայ էրրև մի կ ա թ ե ա ֊

աո». կովի, որից մի մի ախ օ գ տ ւո ւմ են տուրքերէ, կ ա շա ռք ֊

ների, մօնօպօլների, կողոպուտների միջոցով, աո անց

փոխարևնը ո և ե բան տալու --- ա րդիւնա բերութիլնըալնտեղ_ շի դար գան ում, ա զգաբնակութեան նիւթական

վի2հակը շի բա րւոքւում. քրիստոնեաներից յե տ ո յ, սկսել են

գա ղթա կա նութեա ն դիմել և մահմէտականները տ ա ճիկ ֊

ներն ու ^րզեքրըէ Ա ւելի և ս . քՆիւլւքիայում շի նկատւումաղ*

զ ա բնա կութեան թէական աճում, որ ճակատագրական պիտի

համարւի կուլտ ուր ապ ես յ ^ տ »&ացաՆ երկիրներէ համարէ

է“այց, քա նի որ համարեա րոլոր հարևան եր կիրն եր ո ւմ

գո յո ւթ ի ւն ունեն հակառակ պայմաններ, բեականաբար

տարեց տարի ա ւելա նում ե հարևանների ուժը, մեՆ ա ֊

նում' ե նրանց կուլտուրական, տնտեսական և ք ա զ ա ֊

քական ա ղգեւյութ իլնը ^ ‘իւրթէայի վրայ։

ԶընայաՆ ա յդ րոլորին' „հիւա նդ մարգը** շարունակում

ե պահպանել իր գո յո ւթ ի ւն ը և սպառն ում ե կարՆես

դ ե ռ երկար շարոլևա կել. . •

ՀանրաՆանօթ ճշմա րտութիւն եւ որ մեՆ դեր են խ ա ֊

ղո ւմ այգտեղ եւրօպական պ ետ ութիւնների ունեցան

տարրեր շա հերը, նրանց մրցա կցութիւնը միմեանց հետ,

որից գիտեն օդտ ւել օսմանեան պ ետութեա ն վշորէշէերը •>

Հևյնուամենայնիլ, սուլթանների գոյութեա ն ա մենա ու֊

մ ե ւլն ե ց ո ւկ ը դա շի*'ներքուստ վւտաՆ քՆիլրքիան անկարող կը լինէր

պահպանել իր քաղաքական դ ո յո է թէւէէը և աո անց եէ ֊

րօպական դիպլօէէատիայի հա մսձա յնութեա ն, ե թ ե նրա

յՆի տակ հեՆ ուլ տարրերը հասկանալին միմեանց, հա մէս ֊

ձայնւեին իրենց թ է դ հ ա ն ռ ր պահանջներէ վերարերմամր

և գորՆեէն մի ա սին ձե ռք ձեռքի տլաՆւ

է ւ ճիշդ. ով_ ե պաշտ պան ում իրապես '̂իւրքի",ւէ

ներկայ կացոլթիւէէը. — ոք՝. ոք, որովհետև պեաու֊

թեան հիմք չեն կարող կազմել անկիրթ, խառնիճաղանճ

ագգոլթիւններ, ռոճիկի համար ՆառայՈղ մի բուՈը պաշ֊

տօնեաներխհետ միասխնւ 0 'իւս րոլոր կենսունակ տարրերը

դեմ են քճիլքքիայի ներկայ քաղաքական կւսցր ,ւթեան է

' K i / * են և՛ թիւրք Փոքրամասնութեան հասկացող, քիշ Հք**տ

մաքուր տարրերը և ոչ֊թիւրք մեՆամասհութեան ր"[բր

տարրերը քրիստոնեայ հսչյերը, մակեգօնացէները, մարօ֊

նիտները, յոյները, մահմետական աչրանացիները, արար֊

ները, նոյնիսկ քրդերըէ

խոլորը դ ե մ են քՆիւրքիայի արդի կացութեսէն, ր ա յց »..

այդ դ ե մ չքւնեչր արժեք Է^^՚Էէ որովհետև նրանք

դ ե մ են ղատ ղատ, առանց միմեւսէէց հասկանալու, առանց

մեկ նպատակ ունենալու: այս անհամաձայնութեան

շէարհիւ ե, որ ք^իւրքիան պահպանել ե Էր գոյութիւնը,

սրա մեքն ե կայանում նրա դիմացկան ո ւթ եան ուժը ։

Արարներէն նա ճ ն շ ե լ ե ալբանացիների միջոցով, ա լ ֊

բանացիներին արարներէ։ խոտորել ե հայերէն, երբ լռա Ն

ևն ե ղ ե լ միւսները, քչորդել ե յ" /ն ե ր է ն , երր լո ւռ եթ*

մակեդոնացիները, իսկ այսօր կոտորում ե վերքէևներիս, որովհետև լո ւռ եՆ միւսներըւ Գրանք րո չորին, ինշսչէս

մի քանիսին միաժամանակ ճ ն շ ե լ տաճիկը կը դ ժ լ ա ֊ բանար, անկարող_ կը շիներ, րայց ա ռ ան ձին ֊ա ռ ան ձին

նա կարողացել ե ե. կը կարողանայ նոյնպէս և ա պ ա ֊

գա յում։ ‘նամսնաւանդ դա յա Լ ո դ ւո լմ ե նրան այն դ է պ ֊

ք ո ւմ , երր խնդիրը վերա բերում ե fty*-/!քԷ^օՒ ^ է ա ն ֊

կ ի ւ ն ի ն, մ ՝ի ա զ գ ո ւ թ ե ա ն ։ 0* եՆ պե տ ութ իւէւների

մեէ միշտ գտ նւո ւմ են մ էկ ֊եր կուս ը, որոնց շահերը <£«* ֊

կառակ շինելով ա յ դ անկիւնէ շահերէն, թ և են տալիս

(ճիւրթիա յէն։

Բոլորովին այլ դրութ իւն կ՝ըստեդՆւի, երբ յա ջողւի

կապեր միացնել թրքական լՆի տակ հեՆող_ ա զ գ ո լ ֊

թիւններէց մի քանիսին, երր ա պստամբութիւնը պայթի երկրի զանազան անկիւնՆերում՝. ԿիսասովչսՆ, ոտարորիկ

տաճկաց զօրքերը անկարող կը շինեն արադ կերպով

մարել վառւող կրակը. կը թուլա նա լ դիպլօմատների

հակակշռական ուժը և „հի ւա ն դ մա րզը" վերջ_ կը տայ իր գոյութեա ն։ Օսմանեան պ ետ ութիւնը կա մ կ 'ոշնշա ֊

նայ քաղաքականապէս, կ ա մ կը վերտ ելի մի Նոր, ա ր դ ա ֊

րացի քաղաքական կազմի, ֆէդէրալիստական հողի վրայ,

որը կ'ապահովէր աշխատանքի և արդիւհարերոէ թ եա ն

շահերը, որը միջոց կը տար րոլոր ա զ գ ո ւթ ի ւն ե ր էն

digitised by 159 A.R.A.R.I

146 Դ Ր Օ Շ Ա Կ 10

զա րգա նա լ և պահպանել իր ենց ա զգա քէն գո յո ւթ ի ւն ը ։

Դմբախտարար, մենք դեո. հեււու. ենք ա յդ ցանկայի

օյւերից։ (Tակեղ օնիայի ոլյսօրւայ ապստամբութիւնը մի

նոր ապացոյց ե դրան*Ապստամբութիւնը ե ա գե լո լ ^էնց առաջին Օրւանից

հակակրական նշաննեյւ սկսեցին ցոյց տալ ո լ միայն }•/»ւ ա ֊

պապութեան ̂ սիրահայւ մեե պ եա ութ իւնները, ա յյև րոյոր

հարևան փ»քրիկ ^ր^ՒԲ^^ՐԸ. Աուեաստանը, Ս երրիան,

ք\*ումանիան*

Ղ*ր անբ բ ոլորը դեմ* են մակեդօնական շաբմման, վ ա ֊

խենալով մի դուցե Մակեդօնիան միացւի ֆուլգարիային և

իւաիէալի ^ հա ւա սա րա կշռութիւնը** ^այկանեան թերափ֊

կպղում։ քՀացի դրանից, դրանց բողոքը ունի և մի ա յլ

աւեյի [սոր երկիւղ, այն ե որ O' ակեդօնիայի և. Ւ ո ւ լ ֊

դարիայի միացումը կը կլանկ տ յդ շրջան ո ւմ ' ապրող

յո յն երէն , սերբերին, կուցօ ֊վա լա խ ն երին;

Ա յսպ իսով յ)մակեդօնական^ խնդրի լուեումը ^ հ ա յկ ա ֊

կանU թնդրից ոլպակաս դ մ լա ր ութ իւն ն երի ե հանդիպումւ

Ա յ դ եանր դրութ իւնէդ դուրս գա լու համար ե, որ

վեյւջերս աո.աջ եկա ւ O'ակեդօնիայում' նոր յե ղ ա փ ո խ ա ֊

կան կազմակերպութիւն ^գլխաւորապկս Օ*ակեդմնիայում'

գո յո ւթ ի ւն ունեցող մայւմիններից'^ որը իրեն նշանաբան

jili դո լնելով ^ Ա՞ակեդօնիան մակեդոնացին երին ̂ , որոշեց

հեււու պահեէ այդ վայրը շա հ ունեցա լ հարևան փոքր

և մեե պետ ո ւ թ իւնն երի քաւլպքական կոլաեա ղիկ դաառ֊

նայուցւ Ն թ ե սրան աւելացն ենք և այն, որ նոր կօմիտէՀն պա*

հանջում' ե կատարեալ հա լա ս արու թ ի ւն Օ'ակեդօնէայում'

ա պ րոլ ա զգութիւնն երի յե ղ լի , կրօնի, յ * աղալը ական ի ր ա ֊

ւոլնքների վերարերմամր--- մենք կըստանանք մի այնպիսի

երագ իր, որը միակ իրագործելին կայաող ե հա մ ա րլել

Տաճկաստանի գլխաւոր վայրերէ համարէ

Q յ դ Նրագրի կողմնակից ե ^ղիք Հ ՛* / Աեղա փոխ ական

Դաշնակցութիւնը իր ամբոդ ք գո յո ւթ եա ն ը ն թ ա ց քո ւմ ։

1 յո յն ինքնավարութիւհ և ա զա տութիւն ներքին գ ո ր ֊

ե երի նկատմամբ բոլոր ազգայնական շրջաննեյւի հ ա ֊

մ)սր, հա ւասա րութիւն բոլոր շրջա ննեբոլմ' ապրող

ապպ ո ւ թ իւնն երի համար և ,,բա ց դո֊ներԱ ու չկդոք դիրթ

հայւևան պ ետ ութիլնների վեր աբեր մ ա ւ/բ —— ահա այն

'յ ի մբ Լ բը, որոնք միայն կարող էրն ապահովել ^ ի ւ ր ֊

^բիայում ապրող ա ղգութիւնների ապագան և որոնց

իրագոյւեումով միայն կայաող ե դեո. ևս պահպանել իր

գոյու թ ի ւն ը օսմանեան պ ետ ութիւն ր ;

0 *ի դ հ ա թ փաշայի սահմէսնադրութիլնը կա մ'“hpiu նէ/ս/ն

11 Նբիտասարդ թի ւրքերի^ պահանջած սփյլ կ ե դ ր ո ն ա ֊

կ ա ն , մ ' ի ա տ ե ս ա կ օ յւ ե ն ս դ ր ո լ թ ի ւ ն ը չե ն կ ա ֊

ր u ղ վեյւացնեյ այւդի դ ժ գոհ ութ եա ն պատճաււներյո

1/« յի յւա ւի, սա հմա նել մ ի և ն ո յ ն օյւկնսգյւոլթիլնը

թափառական արաբի ու ք ր դ ի ինշսլկս և խաղաղ, ա բ ֊

դիւնա բԼբ յո յնեյւի ու մակեդօնացինեյւի ապբաՆ վայր Լ բի

}ա մա յ», կը նշան ակե օյւկնքը ս տ ե ղ ծ ե լ ոչ_ այնքան կեանքի

մհ իրագորՆելոլ համայւ, ինչումէէ բաւ.ւսր ա բ ո ւ թ իւն

տալու մողովրդի կեանքից հ ե ռ ո ւ կագմւաե տկօրիաներխ

Իրենց հ ա սկացռլո ւթ ի ւն ն երով, վչսյէք ու բարքով, կ ո ւլտ ո ւ ֊

րական բա րձրութեա մբ ա յդ ա ղգութիւննեյւը շաա հքւււոլ

են միմեանցից և հեւոևաբար կարօտ են տարբեր պւկնքների,

տարբեր վարչական սիստկ,%եյփ իրենց նեյւբին գորհ եր ու ,/,

քեիւյւբիայում' ապրող_ բոլոր ազդերի ա շխ ա ր֊

հագրական շրջանն երի ինքնա վա րոլթ ե ան, սա հմա նա զրա ֊

կան Նրիտասարդ թ ի ^րք եր ը համակրողնեյւ չեն գտնի

»ձ Հա յ աստ անում, ոչ Արարիայում, ոչ բուլգա յւների, ու

աչթանացիների շայւքերումէ

^ողոքներէն ենթա կա յ քՀիլյյըիայի րոյոր վայբերո, մ

" լ մի կուլտուրական ա զ գ ո ւթ ի ւն չի կաղմում' ճնլուլ

մեեամա սնութիւն, որպես ղի կարելի լին եր ինկատի >’ա« .

ն ե լ և ույւիշների արդայւացի պահանջներըւ Փոքյւամաս֊

նոէ թ ի ւն կազմող ա զ գ ո ւ թ ի ւ ն ե ր է իրաւունքն երի մէյւմու մը

անարդարացի և վտանգաւոր ե ե.՛ այսօր և ' միշտ, ո լ

միայն Օ* ակեդօնիայի, ա յլ և քեիլրքի այի միւս բոլոր

գլխաւոր շրջաններէ համարէ ինչու միւօյն կատարեալ

հա ւա սա րութիւնը ւյանաղան ա ղգութիւնների վե յւա բեյւ ֊

մամբ կարող ե գրաւական լինելինքնա վա յւութիւն վ ա յե ֊

լող_ շրջաևների խաղաղ կուլտուրական fun ա ջա դիմա .֊

թ ե ա ն համարտ

“Նոյն ս կ զ բո ւն քը պիտի ղեկա վա յւե քնիւյւքիայու մ՝

ւսպ յւուլ ա զ գ ո ւթ ի ւ ն ն երին և ա րտ ա քին ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ո ւ ֊

թ ե ա է t մեջ* Հա րևա ն- պ ե տ ո լթ ի ւնն եյւի ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ի ն ա ֊

րիդներից հեռ ալը մի մի այն կ* ապահովե աւ դ

ինքնավար շրջանների կենսոլնա կութիւնը. միայն չ կ զ ո ֊

ք ո ւթ ե ա ն շնորհիւ նրանք կը կարողանան աղատւել պ ա ֊

տերաղմների թ ատեր աբ ե մ ' շինելուդ, և , հեւոևաբար, ու մեղ

զօրք պ ա հելոլ տեղ, հնա րա ւորութիւն կըստանան ծախսել

մողովրդի սուղ կօպեկնեյւը նոյն ա/ղ ֊ մողովրդի ա ո ա ֊

ջա դիմութ եան անհրամեշտ կարիքների վս՚Հք*

Միայն այս պայ մա ններով կարելի ե րաւարարա թիէն

տալ և համերաշխութիւն աո.աք բ ե ր ե լ ք̂ ‘ի լ-րրՒաքԷ

դ մ գ ո հ տարրերի մկջւ Միայն ա յդ հողի վրայ կաբււղ ե

պահպանել իր գ ո յո ւթ ի ւնը ինքը օսմանեան պետու թիւնըէ

Մակեդոնացիները ա յդ բա նը հասկացան այւղ կն։

Աոյս ունինք, որ նոյնը կը հասկանան և ալրանացի ֊

ները, և յո յն ե ր ը , և ք յ > գ ե . նոյնիսկ անկեղե տաճիկ

ազգասեյէները։

Նբր այս միտքը տարածլի ա ւելի լա յն շրջաններու էե

և մենք կայւուլանանք կազմել բոլոր աղգ ու թիէններից մի

մեե յեղա փոխա կան դաշէւակցութիւն, իյւենց ազգային

ան հատակ ան ո ւ թ ի ւնը պահպ ան ե լո է հիմունքնեյէով, այն

մամանակ կը լե ցւի ն մեղ բա մա նուլ անղ ունղնեյւը,

կ՚ոչնչա նայ բււնապետական քեիւյւքիայի այաղւէ այ ս՛ մ բ ■

Մասնակի շարմ nt մԼեյւը կը վեյւանւ ին յչեղհանա ր

փպստամբութեան և um լ թ ունի լե ի տակ հենող տար-

բ ե բ բ կը ղ աւյյւեն Ն ըյղըզ -Հեօսքին սարակ ե < / / " ¥ / " *

մատնեյւին՝ խասղալիք յխնելու gt

digitised by 160 A.R.A.R.@

Jtf 10 Դ Ր Օ Շ Ա Կ 147

b M i M i M i n w m w n j i t

w m ս ւ աԱնս/ աօլ լ ը Ո ՚ ու ա Ր օ լ իօ „լ’ Եւրօպէն“ -/ւ մէէ հրատա­րակած tfb ընդարձակ յօդա ծի ւքէԼ շեշտում' է ւքիշազզային մի խորհրդաժողովի անհրաժեշտութիւնը' արեւծլես/ն խնդիրներին լու­ծում տալու համար։ ■ Զաղւածարար աոաէ ենք բերում այդ յօդածը:

\\վ որ .քա ջութ իւն ունի անաշլսռօրէն գիտելու ^ ա լ ֊ կանեան երկրներում' տ ի բո չ յո լղ ո ւմ ը և թիւրը կայս*,րութեա ն ներքին խ ռովո ւթ իւնները --- նրա ա չքում' I1\րևեյքի վիճակը տարօրինապէս անհանդստացնուլ Էւ Ա յ դ վի՚ճակլ» չ է կարուլ երկար շարոլնակւել, tun անց մատնելու ^իւրքիա ն, ապա ուրեմե և. Նւրօպան' ղինլաե րնգհար ու. ̂ ե ր ի վտանգինք որոնց ետ լ ախ ու հետևանքը I ոչ որ շէ կարուլ նախւստեսնելշ

Ն թ Է արևելեա ն մողովուրդների տաւլապանքները, ե թ է այն ւսնպատւութիւններև ու չարչարանքները, որոնց ե ն ֊ թ ա րկւա ե են | \ ակեդօնիայի քրիստոնեաները, ե թ է մի ամրողջ մողովրդի րնավևջման գորեը, որ յա մ ա ռ կերպով,աո աջ է ա ա րլոլմ* հայկական բարձրավանդակի վրայ---հ թ է ՚ղյվ- i1 "1^0(Լ էե կարող J ու 'էեէ մեր եսամոլու թ ի ւն ը գ է թ պետական գորեիշների խոհեմութիւնն ու պ դ ո ւ ֊ ՝էաւորութիւ!>ըյ չպ իտի անտարբեր մնային հանդէպ միշտ աճո$լ յուէլմհւեթհերին և ապստամրների կԼնտրօհացմւսհ Ա'ակեգօհիսչյում' ու ՀայաԱաանում։ Նւրօպայում, ինչպէս հ. Hսիայում, ս ուլթ անը ճգնում ' է վերականգնել խա - j ղաւլութիլնը տէո.օրի միջոցովt քեալանը, բ ռ “1էաբարութիւնն ու կոտորաեը դարձեէ են նրա վարչութեան սովորական միջոցներ* թ է Վ^արգարի ու Ստրումայի հովիտներոլմ* և թ է Վ ա ն ա յ լճի ափեր ու֊մ* • .

Q' ակեգօայիի այսՕրլան վիճակը նման է 1 8 < (!) թ ‘֊է I Ւօսնիա֊Հպերցեգօվինսչյի վիճակին: ՜Նա դեո. աւելի վատ ֊թ ար է, քանի որ գաւաււների մէհ սուլթ անի հրահանգով

կենտրօնացաե ւյօբքեբը միայն րռնարարոլմ, աւերում' ու

յու սահատութեան են հասցնոլմ' դմբախտ քրիստոնեալ

“ ՚ղ ղ արնակութիւնըէՆ թ Է եւրոպական դիւանա գիտ ութիւնը չկարողանալ

շ արիքի առ ախ/ ա ռ ն ե լ է|*ակեդմհիայի հետ նոյնը պիտի լինի, ինչ որ եղա ւ առաջ ^օսնիա-Հերցեդօվինա/ի հետ: ttfyստաէ/րոլթիւնը այնտեզ ըէւդհանուր կերպարանք Է ստանալու գարնանը։ Ւօչղ արական կառավարութիւնը, ինչպէս երբեմն Ս՜երրիան ու IT օն տենեղ ր օ՛ն (^օ սնիւնյի ղ էպքում՝, ստիպւաե է շինելու կամայ֊ակամալ իր պաշտ­պանութեան տակ ա ռնելՓա կեդօնիա լի քրիստոնեաներին։ Uերրիան շի ու ղենալու յե տ մԼալ ^օլգարիայից։ Ո>ոլ“- սաոտանը և ս իր կողմից, խ ա յա ն Հձւստրիա/ի հետ կապաե դաշինքին և եայրադոյն ա րևելքում ՝ ու նեցա ե իր հոգ*. սերին՝ չպիտի կարողանայ ձեռնպահ մնալ կոիւների դիմաց, և մանաւանդ չպիտի թ ո/f տալ ոչնչացնելու իր ուղղափառ եղբայրներին։ b<- այդպիսով, խ Որ ̂ իւ ղիպլսմատիայի անհեո ա տ եսոլթեա ն, կամ* լա ւ է ասել, շնորհիւ կաո ավչսրութիլնների անտարրերութեան ուփ ոքրոգութեա ն՝ Նւրօպան կարուլ է գա հա վիժել մի նոր \\րե ելե,սն պատերազմի մեջ, որը աշխարհի ներկայ վիճա­կ՛» մ կարող է դա ոն ա լ համաշխարհային մի պատերազմ

Ահաւասիկ, անշուշտ, մռա յլ հեոապատկերներ։ {\վ որ Տ)ետևոլւք՝ է ա նցքերին, ով որ յիշը*-մ է պատմութիւնը ղիտԼ, որ ա յդ հեո ապատկերները դիտմամր չէն ս և ա ֊ ցրւա ե. . . Ն թ Է b ւրօպան շի ուզում', որ իր հանգստու­թ ի ւն ը խ ա նգա րւի տաճկական նահանգների ւֆ Ը^"Է

նուր ապստամբոլթեամբ ապա մամանակ Է, որ նա ականջ^ դնէ նրանց գանգատներին ու հեեեեանքնեբին։

b*- ուրիշ ի ն չ եղանակով կարող է արտայսայտւել Նւրօպայի այդ ուշադրութիւնը դէպի արևելեան դմրախտ

մողովուրդնևրը, ե թ է ոչ դիպլօմէստիական ւֆ միջա մտոլ- թեամր։ b*. ե թ է ուզում են, որ այգ միջամտութիւնը

ազդու, արդիւնաւոր լինի, ուրիշ ի ՞ն չ միջոց կայ, ե թ է ոչ մի խորհրդամողովշ կամ մի կմնգրէս. , ,

Արևելքում, հէնց ^է ՚֊Ըթ ի ՚Հ յի մէջ_ կան րազմւսթի։ խնդիրներ, որոնք կ՛ արդարացնէին այդպիսի ւֆ խորհըյր֊ ժողովի գումարումը։ բերլինի դաշնագրի ւֆ շարք էական յօդւաեները մևոլմ Սն մեոաե տառ։ Նւրօպա կան մէկ

խորհրդամուլոփ միայն կարոգ է հսկել նրանց զորեա- դրութեան վրայ, ինչպէս որ հէնց ինքը ք>երլինի դ ա շ ֊ նադիրն է նախատեսեը

npn2j սահմանագեւաե նպատակ ունենալով^ խ որ հբ գամողովը շի կարող անհանգստութիւնն պատճառել ոչ կառավար ութ իւնն երթ։ և ոչ է լ խաղաղութեան րա- րեկաէքներին. . , խորհրդաժողովի նպատակը կը չի՚հի' լուեևլ

այն րոլոր խնգիրնեըը, որոնք յա րուցւա ե են բերլինի դաշնագրի շգորեադրութեամր. . ,

11 յգ պ է սէ հայկական ի։ն դիրը՛ Ասիական աղդերիցամենա եւրօպական ազդի արիւնաթաթախ ա&ացորդները փրկելու ^ ամար րաւակւսն է միա/ն յի շ ե ց ն ե լ P-. Գրան, որ նա յա ր դ է դաշնագրի 6 1 —ր գ J**^*-՛ սեը. և քա նի որ սուլթ անը այդ դաշնադրով պարտաւորութիւն է ստ ա նձ ֊ նաե բաւական է միայն ստիպել նրան' պե տութիւննեբի քննութեա ն ենթա րկել այն ւֆջոցները, որ նա ձեոք է առ ե լ իր հպատակ հայերի ապահովութեան համար։

'նոյնը 0*ակեդօնիայի և այն եւրօպական նահէսնգների ՝ վերարերմամր, որ բերլինի դաշնադիրը գ ր ե լ Է սուլ- ' թա նի տիրապետութեան տակ. . .

Նւրօպայի ընդհանուր գրութ իւնը Ոչ միայն շի կարող ընդդիմանալ այդպիսի ֆ խորհրդաժողովի գումա րւելոլն, ա յլ րէւդհակառակը նպաստաւոր կը լինի նրան։ Գլխաւոր դմլա րութ իւնը թ ե ր և ս ախ կը լինի, թ է պ ետ ութիւն- ների ո՞ր համախմբումը կա մ որ պ ետութիւնը իր վր ՚զյ կ ՚ա ռն է այդպիսի ֆ առաջարկի 'նաիւաձե ռհ ո լ թ ի ւնբ: ճէւլվերաբերում' Է մեզ մենք-- ասում ենք այդ բարձրաձայն——կըցանկանէսյինք, որ ո*յդ նա խաձեռնութիւնը պատկանԷբ ֆրանսիային՝. Ա յ դ դերը արմանի կըլթ*էր նրա անցեալին և ֆանգամւսյե նրա լա ւա գոյն <որադիցիաներին։ Ն թ Է ՞ 1/'/” աղգերը չհետ ևին է լն ր ա ն ' ֆբանսիան ստանձնելով այղ _ պիօի ֆ նախաձեռնութիւն' կըբարձրանար, պատլաւոր դիրք կը ստանար Ծ>րևելքի ևամբողջ աշխարհի ա չքոլմ ։

ՀԸէբ կառավարութիւնը էանրարեռնւ֊աե բազմաթիւ.ուրիշ հոգսերով, և գուցէ շպփից դուրս կլտնւաՆ մեր ներքին կռիւներով՛' կ ՚ո՞ւնենայ արդեօք այդպիսի ֆ վծ՚սյլ սահելու կորովն ու արիութիւնը։ 1Հնշւաե մողովուլոլհերի րարեկաւ&երի, արդարութեան ու մարդկալնութեան պաշտպանների պարտականութիւնն է ' մ՜ղել նրան դէպի այդ ք.այլը։ նրանք բա զմա թիւ են և աղգեցիկ կառա­վա րութեա ն քաղաքականութեան սիւների շրջանում, ևայդպիսի ֆ» գորեի համար' նրանք կարուլ են վստահ լինել, որ կ ՚ունենան աջակցութիւնը այն բոլոր մարդկանց, որոնլւ, աո անց խտրութեան կուսակցութեան ու կրօնական ղ աւանանբի, կարՆու մ ' երն, որ ֆրանսիան ունի դ ե ռ ֆ աո ա քելութիւն \\ր և ե լք ո ւմ . , .

digitised by 161 A.R.A.R.@

148 Դ Ր Օ Շ Ա Կ J tf 10

լ«ր<-ո. գիշեր ին մաքիս դիմաց Աաա ստւեյէներ ժողո վւան. — Ընկերներս' t/եոա ծ, կորած,Հոգուս խորքով անց կացան։

*Ն/ւանց ա չքեր ն ' բոց ու. վրի ժ \\րաիս խորքը նայեցին.

IIի ր - » բուք եր խոր վէրքի պի"* —’Նրանք այնտեղ սուզւեցին։

Անհաւասար, գոռ. կուի A l 1Դկաք, իմ' վ ե հ ընկերներ.Il'Al ձեր շիրի& ի մ սր «A lX £յ ի / վեհ, ի մ սոէ-րբ ընկերներ. . .

\ֆո*րր հայրենիքս ե ր գ ե լ կ ու զիի Ւ ։/* երպերի հոգերուղխ, հնչուն.Նրկնի հեա խ օսո/Լ լեռներն վիթխարի.If*. թ ռ ի չ ք ն արծւի այն վ ե հ բարձրո* նքո» մ։

Մ ա յր ֊ժողովուրդս ե ր գ ե լ կ'ո*ղիի,Օ որձոսա Ա հ » աքսը չք ն ա ղ ափերով,Հրեղին ն ժ ո յգն ե րգե յ կ^ուգեի |Աասսայ լանջերում’ սրարշաւ աալով։

Հա յ կայւիճներին ե ր գ ե լ կ ու զեի U կո-ւի կոչը հպարա ու վայրի,\\ո*-րր աղաաութեան ա օնը յա ղթա կա ն.| / ւ վառ ապագան իմ* հայրենիքի. . *

Ւայց կոպիա ձեռներ Փշրեցին սրաիս քնա րը' րե կ —րեկ. Ւ*>յպ կոպիա ձեռներ \\տրեցին նրա յա րերը մեկ- մեկ. • •

ՀԱ Ց ֊Գ Ո ՒՕ Ա Ն

Թ % Թ Ա Կ 8 I I Ւ Թ Ի Ւ Ն ն b Ր

Ոյ U IM I Կ U L U & N l r r S b n «

1 5 oy««»i»n։f 1 9 0 2

Նսչամի օրենքի նախաբանն ե թ ա յն ե լ, կոաորեյ, խ ա բեյ, գուլևայ, աւրեչւ Ակայ շինել չկա յ գ որ ծ եէ, չկա յ այնաեղ բարիք, չկա յ հանգիսալ Ա յնա եղ կը թ ա գա ւո րի 4 4 » * չարիքը, ու չյսրիթն ե 4 անգամայն \*ս լա 4

Հա յու ասաանդակաՆ լինեյն ու գա ղթ ելը , երկրին ք ոչր վ դուրս գ ա լ ու մանելը թիւրքին անհանդսաացուց, ատոր համար ալ 4 ՚է ,'ցն եր հնարեց ճար ու ճամրան կարելու ցիրուցան խ եղճ հայու գլխուն, որպիս զի ամին բան կատարւած լինի, որպիս պի հա յը ոչ օր և ոչ արև աեսնի իր կեանքի մի£ թ ի քա րի վրայ, թ ի սարի գ ը է խին, թ ի քաղաքի 4 ^ և թ ի վեյՎապիս ամին աեղ»

'Հիւրդերը կ'ըևիին, ինչ որ պիտք իր, Ոչ միկ հա յուկամ' գաղթականի խ ա թ ր ը չիին թ ո դներ--- կր թա լնիինհաւասար կերպով, բա յց ա յգ քրդին չՏւա ց, լու տ.,վ գպլքն եկաւ կոտորածին յե ա ո յ և սուսիկ փուսիկ տեզ

շինեց իրեն համար, համոզեց քրղի ն, մտաւ անոր տուն j և սկսեց ապրել անոր կողքին, ք ր դ ի ն կ' ըսի/* ,-չի ես

եկեր ե մ ք ե զ ֆեդա յիներին պաշապանելու, այդ ք ե ա. ֆիրներու ձեոքին ազաաելու համար, անոնք գ ո ւ թ չունին, կըսպաննեն ք ե զ ու ք ո ւ երեխային. որաեղ տեսն իք հա/ մը, թա լնեցիք, սպաննեցիքս . . * Ա յս պ էս իր եկող րոլոր

զինւորական ղ*"սի 'Հ Ւ Ր Հ Ը "*■ «*«•*/£կը Ժտ լ *Ր կաաաղութեամր, ե թ ի իսկոյն չՆկաաիր զին. ւորնեքու վաա ք ն թ ա ք ք ը իր աան ու ըն տան իքի վերա. բերմամր. ու նա այսօր խոր հա ռա չելով կ'ըսի ու կը վկայի* ոֆլա հն ալ այս տեսաւ տամկին որ չդիմացաւ ,

| ֆ ի դ ա հ դ ա ր ձ ա ւ ո ւ զինքը Ա ռ ն ե լո ւ ա ւա ւ. մենք ղէնքր

| ձ ե ո ք ե ր ն ո ւս ա նգին ֆ յա հ ի չա փ ա լ սիլւա չո ւն ի ն ք , վս,յ ի ե կ ե ր մեր Օրինս ։

Հ » * տ եղեր ք խ ր դ ը մոլորէ, եց իր մխի հա յու

գա լ ո ւ գ ն ա լէն ձ ե ո ք ք ա շ ե ց , զ բ ա ղ ւա ծ իր զօրքերու

գա լ ու գնալով, անոնց կամքը կաաարելով Գ4 Ս/օ,Ատլիհ րինբաշու ( հազարապետ) ձին բ ռ ն ի , գարի բեր, գա ռ մորթեցիք, փլաւ եփեցիք, լա ւ դոշակներ բերէք, բերիք հա բերիք, տօ մշակներ, չչինի անշնորհքո, թ խ ն ընիք, կը վիրաւորւ ի իֆինաին, կ ե ր թ ա յ հեռա դիր կուտար ԼՏԼինւորաեան դա սը կ'օգա ւի ք ր գ ի ագիաո, թ ե ն ին ու 4 ա մաութենին, իր իշյ* ք շ^Լոէ- համար հեռա դիր տալու սպառնալիքով կը վախցնի և իր ո ւզա ծը կ*աոնի կամ կր պահանջի')* 'է'իէՐԳՇ դե ո և ս չի մաածեյւ որ ինքն ա լ ընկեր ի հայ ու ղմրախա ճանապարհին։ Հա յն ալ պատւեց,

ւ նսաեցուց, վախցաւ, անոր պատւիրները կաաարեցՈր իր կին ու սիյւեյիներն ա լ վրայ ա ւեց։ Անարգ արու * թ ի ւն չտ եսա ծ, ալւդարու թ ի ւն չեն սորվիր, ք ր գ ի զրկանք տեսնելու ժամերն հասեր ի, ն ա կը տան ջ* ի ու սկսեյւ ի զ գ ա լ աանջւողի ցաւ ը . , .

ՏԼօրքը կամաց կամաց ք ր դ ի հացն ալ ձեոքին խյեց, պիշերով թա լևեդ, ցորեկով թ ա լն ե ց ու կը թա լՆի . դեռ և ս դա ղթա կա ներին միկը չեղա ւ որ պաաահիր զօրքին և շ 'ը »ի բ »ր չթա չա նւեցի ։ իյւենք զիրենք վստա­հաբար կը յա ն ձ ն ե ն քրդին, բ ա յց չե ն ազաաւիր զօրքին։խայազիտի սահմանն երին ու ^Հարսկասա անիՆ անցնող գա ղթ ականները ր ոլորն ալ զօրքերուն հա նդիպ ելով թ ի

; թա լա նւեր, րանաարկւեր և թ ի օրերով Ւայազիտի ւ4ք * տաժանակիր աշխատութեան ժաանւեր են. և այսպիս

աանջւելով գնա ցեր, հա սեր են իրենց հայրենիք, ողջ թ ի մեռած յա /ա նի շիտ

Ծահմանաբնակ զօրքը ալ 4 է ո& քրդերունգ ր գ ռ ե լո ւ հա յերուն դիմ, ր աքց ա յժ մ իզուր գնաց-

I ք ի ք րդը ա ա ելութ եամբ կը լս ի անոր ըսա ծը և պիաի j լսի ալ. ճարը կտրած զինւորականները սահմանին դուրս

պարսիկներուն կը քա րոզեն ու կ ը գ ր դ ո ե ն ե կ ո ղ ֊ գտցող հա յերուն թ ա յն ե յո ւ ալ կոաորելու. այսքան ժամանակ ոչ իս կողմին և ոչ ին կողմին ոչ միկ կերպ չե ն ju * ‘

I չողւեր թա լա նի աշխարհի "բդ ի ք ---- զօրքերը*J քծ-այան-֊ թ ո ւր անի վա րժւա ծ Աալիհ իֆինաին ի այսօր

ուղարկւած |)*շո/ կողմերը* 0 « * իր որ Պայւսկասահմանի I վրայ մասնակցիք 8 0 0 հա յերու ջարդին, i Ւ ՚Ժj կոտորածին ու թա լա նին, Տա հա ր խա!ւ պարսկահպաաակ ̂ նշանաւոր քրդք* սպանման գործին. նոյն էֆինտին ի սր

այսօր կը պաարասա* ի սասունցի լեռնցիներու դ ի մ ՚ Հ?'“ |ք Դուրդ ինը է\րօ!քք գի* ֊ղի * 4 ^ ապտակ մը կերց***ց ե ստիպւեցաւ փախչիլ, բա յց տեսնենք այս ա ն գա մ Սասնսլ քա ջերին ի *ն չ պիտի ուտիւ

k digitised by 162 A.R.A.R.@

JV 10 դ ր օ շ ա կ 149

Սահմանի վրաք քծպքուրցի աշիրաթի (ՇՀկակի ցեղ մը^ և պարսկահպատակ ու թրըահպատակ Հա/դարցինե րոլ իրար դ ե մ մղած կռիւն ու թ ա լա ն-թ ու բանը վերՀա- ցա ւ աոաքժմ. հաքդարցիները աւրեցին թարուրցիներու {քնպխղ անունով գիւղռ *»«֊ թա լևեցին. սպաննւեց երկու կողմէն մօտաւորապես 1 0 մարդ և մեկ Հա նի հաա ա լ վիրաւորէ եր էՆւ Հա զիւ 1 5 օր ե անցեր աքդ կո ւ էն և ահա նորէն կը պատրասաւի աւելի մեծ թ ա լա ն ֊թ ո ւ- ր ան ու կ ռւելո ւ ծրա գիր երկու աշիրեթներու Հ լ և ,

ՆԱւ րԱԿ P U Ս է Ն է 1ւ

2 4 սեպտեմբեր 1 9 0 2

Ւասէնը \էր՚էրոլ մի վիլաքեթի քսա ներորդ գ ւս/մագա- մութիւններից մեկն ե* Գուս-տաճկական պատերաղմից յեաոք I\արսի շրԼանի րոլոր տաճիկները գա ղթել են ալս 1 գա ւա ռը, ալնպես որ ա քժմ րնա կչութ եան ճնշող մէեա-մասնութիւնը տաճիկներ են* 1 0 - 1 5 գիլ գերից հաԳ̂ *-մէկը հաք կական ե. մի Հա նի գիւղեր ել աաճկախառն են*

Աշունր ւքաեչ ե* աշնանացան անելու մ աման ակն ե* րաքք ժողովուրդը մինչև հիմա կալից չե պրծեը Վաղուց Նւ» Հա ղ ե լ ե արտերը^ կալսել և վէգը Նոան սպաաում ե% թ ե երր կը գաք վիւլթեզիմը իր շահնաներով րահրան առնելու. Լօրենթով ու թ ի է « * $ ) * գիւզում նստած jեն մէկ, երկու, կ ա մ երեր միւլթ եգիմ իրենց 5 - 2 0 շա հ՝Նաներով, որոնց շա բա թներով ա պ րում են ժողովրդի j հաշւովշ հա ւաք ո ւ մ իրենց հասանելիքը և րոնութեա մր պատրւակելով թ ե , ^ցորենը գողա ցել եք, Հիչ_ եք g»fg աալիս^ ստիպում են ժողովրդին աանել իրենց բնական տեղղ հասցնեչէ Ամենա փոքրիկ դիմադրութիւն ցոքց աւոդի պատիժը պաարասա ե* Կառավարութեան եէ ե թ ե դէէ&ս, " ւ չ չի դարձնում, ալդ լա ւ ք է ^ ե միւլթեզիմը է ինրը իր ձեոքով դիմագրողի դատաստանը ա նում ե» 1)̂ *ֆ գիւղ բա ցա ռո ւթ ի ւն չի կաղմում։ |

Հիրջերս լո ւր ե աարածւել, որ գաղթականները դաւիս 1 են ե. աքդ ա ռի թ ո վ շշուկ են պաաեցնում թ ե ֆ ե դ աքխ ները արտասահմանից յա րձա կում պիտի գ որնեՆ* Ա*̂ > րանի գիւղեր լհ ցւա ծ են %°րֆով Ղ°Րր չեղան գ իւղերու մ շահ- նաներլ» ղինւորի դեր են կաաարում*

Ր ոնութիւնները շա րունա կւում են*Մի ամիս առա ջ IԱլաթից և ննուսից մօա 2 0 հոքէ

գաղթականներ, հեա ները մի Հա նի կա նա յք, դալիս Գո- մաձորով ա նցնում են դեպ ի fb/ii-li։«»։«։»ln Սահմանիչ/ ոչ '>4»ւ»»-է 1\լթ ն րուլա ղ գեղի մօա ր ռ ն ւո ւմ են, որոնցից 11 ^ոգին ա քժմ բանտն են։ ա ռիթով րռնւա ե ե նաևգոմաձորցի J f անու կ ը , գա ղթ ականն երին գ իշերելու տեղ տալու պատճառոփ

ու կես ա ռ ա ջ Գոմաձոր գիւղի մօտ ով անցնում են 3 ՚ք ի է-ր,ք- իրենց ապ րա նքների հեա * Գ իւղում գտնւած ղինւորները չ ե ն կա րողա նա մ ր ռ ն ե լ նրա նց և իրենց բ ա ր կ ո ւթ ի ւն ը թա փ ում՝ ե ն Հ ր դ և ր ի գնա ցա ե ճանապարհի

վրաք դտնւող հա / բոստանջիների գլխ էն* Լ » 4- ծ ե ե ո ւմ են Գոմաձոր գ իւղա ցի ' I 'w i ի թ ի ն , Հ ե ր ո բ ի ն , Գեորգ ին, խաչօքին* նրանցից Գ ա ւի թ ը շա տ ծ ե ծ ւ ե լո ւց , 4 Լաբ աթ պ ա ռկել ե *

Յուլիսի վիր ջերին, Հասնանցի ցեղա պ ետ հ ա ^ դ ի ե •*տեղու Մ ուսթա ֆի մ ա րդ ի կը յա ր ձ ա կ ւե ց ի ն $ոտ վեր ան

գիւղի վրաք և տարան 8 ^ կոփ 4 ե զ և 13 եխ Գի-

մուՅե եղաւ կառավարութեան, սակայն վերՀինս անտար- բեր գտնւեցէ ք\վ գիտե արդեօք իր մատը խառն շեր*

Օգոստոս ամնին Հասնանցի 1 1 ^ 0 քէ*աշիա աղա/ի և Ջչիմաքդինցի Մ ահմետ պեկի մարդիկը յա րձա կ ւոէմ են \*ւգվերան գիւղի վրաք և տանում 3 0 եղէ ‘Նրանցից Ռ*ա< շիտ աղան բինրաշի իսկ Ս*ւ»Հ<&ս» պեկը գաքմագամ* Ա^<» ձեզ կառավարական պաշտօնեաներ*

Սրանից Հ տարի առաԼ Հա սնա նցի ||'ըզա խ ի մա րզիկը

Հ շ ո ւմ են հ ^ ո ւ գ ի լ ղից 4 0 0 ոչխար, կա ռա վ ա րո ւթ իւնը իմանալով աքդ բացարձակ ա ւա զա կո ւթ եա ն մասին, հ ե ­տ ա պ նդում ե և ոչխա րների աեղ, ուրիշ ոչխ ա րներ ե ա ռ ն ո ւմ աալիս վևասւահներինւ ծ-ոզովրգի համար դ ա մի

չտ ես ն ւա ե ի րո ղ ո ւթ ի ւն եր, մի հ ր աշ ր % Ն բկաբ ժա մանակ Ն ւ » չեր մ ո ռ ա ն ո ւմ աքդ արդար Հա/շրէ Սակայն, կարՆես ինրը կա ռա վ ա րո ւթ իւնը որ ա /դ ք ա յլը իրեն վ ա յե լ

g mff_ չ ե 1 է?«- ա հա ամսոքս 1 4 - / Ն Հա սա նղա լու դ ա/մա-կա1՚գա դրութեա մր, ղինւորները Նշքսու են մտ նո*մ

և գ՚իւղացինեքից պահանջում 1 0 0 ոակԷ, ասեչով թ ե գոէք խտրել է իք- մեղ, նրանք ձեր ոչխարները չեին տա- րեչ, rl առանց պատասխանի սպասելու Հ շ ո ւ մ աանում են գիւղի բոլոր կովերը, հորթերը ու ոչխարները* ք^ողեչ են միտքն փոքր թ ւո վ եղներ, երևի աքն ել նրա համար, որ գիւղացիք ցանեն, հնձեն, իսկ իրենք լափեն*

Կրգարաղ գիւղացի ք^ումօն և եաղանցի Պօղոսը պար- / աական թնելով ■ |«»»^|»Ն^ ք իւր դ աշիրեթ (Ւաշիա բեկին, սրանից 8 աարի առաջ մանում են նրա մօտ Նաոաքու- թեա ն* Ն օթ տարււԽք եգիպտական տանջանք կրելու g յեաոք, նրանք ուզում են դուրս գա լ, պարտրից իրենց ազաա գգ ալով, րեկը թոքէ շի տալիս* Գիւղացիները դիմել են \չրզրումի փսլիին և նրանից հրաման ա ռել, որ րեկը նրանց աղաաութիւն տաք, րաքց վեր ջինս աւելի ե կտ- աաղում, ՆեՆևլով երկոէքին ե լ դուրս ե անում, իր մօա «գահելով նրանց քաՆսւՆ^է )/<. չկաք *&կը որից արդարու­թիւն պահանջեն «

Գարնանը Հասան-զալայի թ իւրքերը փախցրել եին դերձակ Է Joքեանի աղջիկը, Հեքերատ գիւղացի Սիմօնի աղջիկն և Ն ոքն գիւղացի Համբարձումի հարսը* Յ յ դ երեքն ել 4 Հ ^ ն ի օր պահելուց յե տ ո / դուրս են ք շե լ* •Քրքերի ու տաճիկ լամուկների լրբութիւնն երը թ ի ւ ու համար չունին* ժողովրդի համբերութիւնը հատած ե*

~ —< ։ -----

X U If U « M a P Ի Ն է ն1 հոկտեմբեր 1 9 0 2

Վխրջին աարիների սև օրերէն տմենաշաա տումող շրջան երից մեկն եէ էրզբոՏԱ ե իր շրջականներով «► »- ղովրդի թշւա ռութիւնՆերին ու նրա անցուցած դաոՆ օրերէն ծա նօթ մարդիկ ասում՝ են, որ էրզրուվի վէլա/եթր tjlto տեղերէ հեա Հա&մատած, ա ւելի կանոնաւոր կեանք ունէ, որովհետև Հէ*ուսասաանի% սահմանակից շինելու պատճառով աքն տեղ տ իրում ե օրինականութիւն*

Անիմաստ խօսքեր են դրանք* ծ^ողովրդին ուժասպառանող, նրան րարՈքապե« ու ֆիզիկապեօ Թ ռցնող ժան­տախտը տաճիկ կառավարութիւնն ու ք ր ք ի ր ը էֆևնո/նեն ամեն աեղ,--- էրղր ում լինի դա, թ ե ռուսաց սահմանիմօտ գանւող_ Յանծուզը, Մշոք գաշտը, թ ե 8իդրանա- կերտի չրջակաք գիւղերը*

digitised by test A.R.A.R.@

150 Դ Ր Օ Շ Ա Կ 10

•Քրգի համար աշխարհագրական տարրերու թ ի ւն չկայ, նա սպանումդ թ ալանում' ե, ո*֊ր որ կարող ե* ուտում* ե որ գիւղացու մօտ ուղե* ով ե նրա ձեոք բոնողր* 11<ա հեռուից գալէս են մի խումբ ք ի ւր դ ձիաւորներ, ոտքից գչուխ սպաոաղինւաՆ, հաք գիւղացին նրանց նկա­տելիս երկիւղշ սրաում' շտապով մօտձնուէՐ ե ե. աս­պանդակը բռնում* եղաներ ը իջնում' են ե ա ռա էեորդւում' հիւրաաունը* Աշա ե ամէն մի ք իւր դ* էթւի մենաւորթ է եաոաք» նոա ^ հ ա/երը պարտաւոր եին միալն թ ի ւրք պաշաօնեաները ընդունել, ա յմմ' ք ր դ երև է լ աւելացաէ**

վաչերը վերֆանալու վրալ են։ բեր քը լա ւ ե ե տա­սանորդ հաւաքող տաճիկները քնն ո ւթ եա ն ենէարտերը չհնձաՆ , միւլթ է գ է զ ե ր ը փողով ա ռնում' են ալս կամ' ալն գիւղը, նրանք իրենց շահնաներով ապրում' են գիւղացիներէ հաշ*. ԷՆ մինչև կաչերի վե ր ջանալը, յե ա ո յ ստիպում' են նրանց իրենց հաւաքւաե բերքերը աանել իրենց ուզաՆ տեղը* Ա յ^ ւ / * տանելու սեղանն (ւ քաղպքը տանող ճանապարհները ծ ս > ծ են սայլերէ մի ամրողջ շարքով։ ^եպ ետ օրէնքով հրամալւաՆ ե որ միւլթ եղիները և շահնաները գիւղացու վրալ շե ան բանան, որ գիւղացին ձրէարար նրանց բեր քեր ը չփոխադրէ այս ինչ կամ' այն ինչ տեղը, սակայն ո վ է օրէնքին Նայում* Տաճկի ու ք ր դ է ամեն մի ապօրինի վարմունք հայերի վերարերմամր օրինաւոր ե նկաաւում, իսկ հարկերի աակ ումասպառ եղաՆ հայի ամենաարդար, ամենաթոյլ բողոքը ապստամբութեան նշան, հակակաո֊ավարչական քայլէ

'ՀաղաքԷ մէջ երկիւղը աիրում' ե բոԼՈքի վ$*այ* -Հազաք եկող—դնացող հայերէն խուզարկում' են անխնայ, իսկ տաճիկներէն հաղարից մէկը, այն ե լ ձ և է համար* Նրե- կոյեան Ժամը 6 -ից մինչև ա րևա եա գը ոչ ոք իրաւունք չունի քաղաք մտնելու կամ՛ քա ղտ քէց դուրս գալու*

\\րտաոահմանից վերադարձող հայերից ոչ ոքին կա­ռա վարութիւնը ներս չե առնում։ Հ\յատեղ շաա անհան­գիստ են գաղթականներէ ս ա հման ա գ լխ ում' երևա լու պատճառով* Լ/tty» ե տ ա րա եւել թ ե զէնքով պիտի գան, թ է բ ոլորն ե լ ֆ է գա յ Էն եր են* հ*ե*ղճ մարդիկ, տարիներով հայրենէքից տարագիր լինել, նրա կարօտը ք աՀ^Լ> rtL յե ա ո յ երբ ուզում' են գա լ հայրենի օ ջախին վրայ շուն­չե ր ը փ չե լ նրանց ասում* են դուք ֆէդա յի եք* 1?/ ուրիշ ի՞նչ կերպով տաճիկ կա ռա վա րութիւնը կարողա­նալ արգիլեչ գաղթականների մուտքը*

Սեպտեմբեր 2 Տ —ին տեղիս բանտ ը բերէն 2 մշեցի, որոնք նոր եին եկել և ուզում' էէն վերա դա ռնա լ Ս'ուշ* Նրկու հոգի բռ ն ե լ են Նւղվերան գիւղում* և B հոգէ ել_ Գալի^բաբա գիւղում*

^ յո պ ե ս * կա ռա վա րութիւնը միացաե գաղտն ք րդերի հեա անընդհատ շարունակում* են ե ե ե , սպանութիւն, թա լա ն, բանտ։ ծ*ողողուրդը լո ւռ տանում* ե այս բոլորը, սպասելով օգնութ եա ն* Ե՞րբ ե գա լու օ գ ն ո ւթ ի ւն ը ։

Հ Ա 0 Ա U Տ Ա Ն Ի Վ Ի ճ Ա Կ Ը

1ւ111Ո14 •ԼԱՍՊՕ 1»րԱ1||Ո»ե1ւ

1Q օգոսաոս 1 9 0 2 ) *Լ,«*ն

R \\նցեա լ տարի էն սկսեաը \Հանի ոէ-հա միգիե աշիրեթ- ներուն մեջ համիդիե գ ր ւե լո ւ ձդա ում' մը երևա ն եկաե ե • էԼ /̂ս մասին չատել* դիմում* ալ ըրաե ե ն ։

Ա|£Ն ոք կը յի շ ե այն օրերը, երբ կա ոա վա րութխ նը ինքը դիմում' կ'ընկր ք է լր դ ա շիբեթներուն ղինւորա. գրւելու* Հ^ատեր մերմաե եին կա սկա եելով կառավա­ր ո ւթ ե ա ն ա նկեղեութեա ն վրայ և վախնալով մի գուքե տակաւ ա ռ աակաւ թ ի ւր ք կա ռա վա րութեա ն ենթարկ. ւե լով և կարգի աակ մա նելով' կորսնցնեն իրենց գրե թ ե անկախ վիճակը և չկարողանան ա ռաջւան պես շարոլ- նա կել իրենց շահա տ ա կութիւնները։ I)ակա/ն երբ փորձ„վ տեսան թ ե օխալաե են իրենք կարեիքին մէջ և համող- ւեքան, որ համիդիե գունդերն իրենց անւան և պաշտ­պ ա նութեա ն շնորհիւ' ա ւելի լա յն ասպարէզ գտաե են ու անպատիժ կը կողոպտեն, կ ը թ ա չնեն, կըսպաննեն ոչ միայն հայը, այլ նոյնիսկ թ ի ւր ք ը , ք ի ւր դ ը , և թ ե հա- միդիէէ կա նոնա դրութիւնը անոնք վրայ ոչ մեկ Է*։ ր£ պարտականութիւն չդ ն ե լե և իրա ւա սութիւններ չսեղմելէ ղատ, ընդհա կա ռա կն ա ւելի լա յն միջոցներ կուաայ ղին- ւե լո ւ • և զօրանալու' զղջացին ո չ ֊ համէ դի էն երը իրենց մէրմման վրայ և ա յժմ* իրենք են որ կը դիմեն նոյն կա ռա վա րութեա ն իրենց և ս պաշտպանութիւն շնորհիլ ազատօրէն կողոպտելու, ղինւելու և զօրանալու և այս- պիսով կայսերական կա ռա վա րութեա ն փ ա ռքը բարձրա­ցնելու և իսլամական դ է ն ը պաշտպ անելու։ '1‘ fcri nP"£ պատասխան ստացաՆ չե ն , տաճիկ կառավարութիւնը ձգձգուՏ&եր կ'ընե, ով գիա ե ինչ նպաաակաւ։

բոլորովին սխալ ե այն լո ւր ը թ ե կառա վա րութիւնը կ'ուզե հա միդիէներու զէնքերը մողվելչ ՍՀւդհակաՈ ակը նա խիստ միջոցներ ձ ե ո ք առաՆ է որպես զի ք է լ րդ^(1 և համիդիեներ իրենց զէնքերու պաշարը շատքնեն և իրենց ունեցան ը չՆախեն * Viյ ս պաաճառաւ քննու-թ ի ւն ն եր կատարել կուաայ հա միդիե գունդերու մէջ* կըսա ուգէ անոնք զէնքերու հա շիւը և պակասը քիւրդ պ էկերու փլին կը դ ն է լրա ցնելու։ 'ՀազաքԷն մէջ ք է * ֊բ ՝ գերուն արգիլւաՆ ե ըսա ա ռա^նոյն զէնքով մտնելն և այս չի նշանակեր թ ե կ '*ւզ ե սե ղմում* դնել անոնց վրայ, այլ յ,մեկ ք ա ր ով երկու ճնճղուկ զա լ*նելս։ *1»ախ ցպց տալ թ ե կա ռա վա րութիւնը լ?ուղեր քի ւր գե ր ո ւն երես տալ, և երկրորդ այդպիսով ա րգիլել որ ք է ւր դ ե ր ը չկա­րողանան աղաաօրեն Նախել իրենք զէնքերը հալերուն* Որովհետև ք Է * ֊բ գ Ը * հակառակ կա ռա վա րութ եան ջան­ք ե ր ո ւն , գիտ ա կցութիւն չո ւն է թ ե էԿբԱ մաս կը կազմե ^կայսերական կա ռա վա րութեա ն ** և թ ե պարտական ե\ է բր և համէգիե գոնե t ա շխատել անոր շա հերու պաշտ­պ ա նութեա ն* ընգհա կա ռա կը նա իր շա հերընկա տ է ունէ մի մէ այն և ա/ն չափ կը յա ր գ ե կա ռա վա րութեա ն օրէնքը* որչափ Էնքը շա հ ունէ ա յգ օրէնքէ գորՆադրման մեք}

Մէ ուրիշ շա հ և ս կայ, որ ո չ ֊հ ա մ ի դ էէն ե ր ո ւ փափա­գ ե լ կուաայ կա ռա վա րութեա ն դիմելու։ Երբ երկու աչե ' ր ե թ ն ե ր ո ւ մեԼ k^b*՜ պաաահէ, ինչ որ սովորական ե* կա ռա վա րութիւնը կ 'օգնե *ֆ չա համիդիե գունգերսւն, իրաւացի թ ե անիրաւ, օրինակ, վելՎերս կերա*քի փ ՚՚քէ՛ Շ^աքիր աղայ Լոլ ֊հա միդԷ ե'), որ ‘նորտուզի Գասրիկ գ է « £ կը ՏԼայ, կ ՚ե ր թ ա յ Փպքակեատիւկ գ ի ւղ էն հարս րերեըռ*Մեմէաբերանցիք {հա միդիե} կը յա րձա կին կերաւցէներուն

վրայ, կ ռի ւ աեղի կունենայ և մեկ ^ b ^ P ’t ու երկու ձի կըսպաննւէՆ* Կ ա ռա վա րութիւնը ինպաստ կերաւքէներու տրւաՆ պաշտօնական տեղեկադիրներու հակառակ, ITt՜՞ մետրեր անքէն երը կը պաշտպանե* օրինակէն կտրելէ

ե կցել ուր էչ տասնեակ դեպ քեր։I Եակայն ինչ որ ալ րյլա յ, այս ամեն հա կա ռա կութիւն’

it digitised by 164 A.R.A.R.@

յա ւօ Գ /* 0 Շ Ա Կ 151

նհր և պ ա շտ պ ա նութիւներ խ ե ղ * հայերու շուրխ կր

դա ռնա ն . 0ք>/>ք£ ստե,յնեց համիգիկն հայ յեղափոխու- թիւ-նը ղսպելու, ք թ ր գ ը հա ֆ գիկ ղինւորագրլեցալ հայը աւեյի ազատօրէն Հնչելու. հաւՐարւ Աենք դիտեր թ կ որ աստիճան թիէ-քքը պիտի յաԼողի և կամ' յաԼողան կ իր եր ագրին A Է մի այն Սա յա յտ նի կ "ր Հ ի ն գ ե ր հա- սան են իրենց նպատակին*

յունի սի A t Հաճի Ի զղէթ պկկ կառավարութեան կո՚յմկ մասնաւոր ա յց ե լո ւթ ի ւն ե ր աւաւ O’ելանցի, \?ար. պշկտՒ' Շ.աւէակցի ԱահմաՆագլխի աշիրկթ.Ներունւ յոր դոր ա կ կ զանոնք ա A ն Լանք դորե դնել որ ֆկգա յիներ մուաք չգտ նեն սահմանէն ներս և հրահանգ տ• աե կ չթ ո ղ ն ե լ իրենց շրջաններու A t ոևկ հայի յա ռ ա ­ջանալը^ հարստանալը և յիշտ ա լքի ընկնող հայերու գյխին զարնել*

կառա վա րութեա ն ու գելովն կ որ քի*-րդ տշիրկթներ •ֆշա յա ր ձ ա կ ո ւմ կ ը գորեեն Պարսկաստանի գիւղերուն, աւ աններուՆ >/ր այ , կքէ թա չնեն և կր կողոպտեն: րերանցի Սա/իտ և Շ^ամակցի Հաստն աղաներ էսօշապի գ^uյմադաAն կ ըստ ան ան իրենց հրահանգներն, իսկ O' ար- գըկցի Շ^արաֆ պկկ Պաշգալկի մ էւթ կսարիֆկն* Շ^արաֆ իր չահատա ք ութ իւններու *ֆշա շարէք ա ռի թ ցոյց կուտայ ֆ ե դ ա յի ն ե լի թ է * f i t անոնց կ որ կը հեաապնգի և ոչ ա ւա րա ռութեա ն* ,

Գ կ գ ա J ի ն պատրւակ մը դարձաե կ ա A ն fի ձեռքւ■ Հազացին A t պտհանջ ունիս թ ի ւր ք կ մը---չի տաք, կըհայհո/կ յ, դուն ֆկդա յի ե ս ս Գիւղերու A$_գապթիկն ա չք կը նետկ կնոջդ, հարկահաւաքը անարդար պահանջ ուՅեեր կ*ընկ, փոխանակ Aկ^ 5 *4 ^ A կկը պահանջէ գապչըմալը, կ'ընդդիմանաս, իրաւունքներդ պաչտպանել կ'ուղես, կը ղարնկ քլխիգ- „գեա վուր, ֆկ- դայի ե ս ււ կը գոչկ , էլ դ ո ւ բանտ երու A t ֆ է դ ա/ի ամ- բաստ ան ո ւ թ եամբ չմեռնելու համար պարտաւորւաե ես Լռել* Հ ի ւր դ ը ազատօրէն կը կողոպտկ ֆկդայի պաաըր- լակին տակt Գատարանի A t դաադ կը կորսնցնես նոյն պատճաո աւ*

Գեււ այս օրերս Տկր ֊Պ օղո ս եա ն անուն ֆ* հ աք 2 ոսկի պարտամուրհակի մը համար բողոք աե կր կոմստր Ն«ւ րի կֆկնտիի որդւոյն դկմ* Ji'nt-րհակը Ն***- րիի սա ռ բագ րո* թ ի էն ը կը կրէր Տկր ֊Պ օղոսեա նի հօր անւան վրար երկուքն ալ տարիներ առա ջ սպաննւաե են յեղա փ ո­խականներէ, fifr l flpfl իը գա զա նո ւթ ի ւն ե ր ո ւն համար, իսկ հայը ’Նուրիի տկրօրիստները գտնելու նպատակով կառա վա րութեա ն օգնա ե շինելուն համար* *Նուրիի աղան դատարանի 4 ^ կ'ըսկ, ^մուրհա կը կեղն կ, ինձ ամբաս­տան ալը ֆկդա յի կ, անոնք ի մ հայրս սպաննեցին, կ՛նիքը այս մա րդու հօր ձեոք անցաե կ և մուրհակը պատ- րաստանս* 'Նախադահը մպիտով մը կը հարցնկ, „միթկ

օղոսեանի հայրն ալ ֆկդա յի կ ր 11 • ո ա/ ո* եա ա չ ի մ հայյ*ը սպանողներկն կ 111 երր այսքան թրքա մոլ հայու մը համար այսպկս կ'ըսեն, երևակայեցկք ինչեյ* պիտի չ ը ս ե ն ք ի չ շատ պատւախնդիր և ազգային զքա֊ gut մ ունեցողներունւ

Կառավարութիւնը ոչ մի ա ռի թ չի կորսնցներ հայերու եիւթա կա ն և բարոյական զարգացումը կասեցնելու հա­մարէ \ձ,րդկն ա մրողէ աարին հայը տուրք տալէն ա չքը չի կարող բա նա լ, կուաայ անհաշիւ, կուաայ աջ ու ձախ.

ոչ իր պարտք ը կը լ& ա յ և ոչ ա լ փայտը իր գլխկն կ իջնկ* ն յ # ամառ նոր ցա ւ մըն աչ աւելցան կ. այդ գիւղերու տասանորդի վաճառ ման խնդիրն կ* Ըօւււ օրինի իւրաքանչիւր գաւառի կեգրոնատեղին աճուրդի պկտք կ դր*ին գ ի լ ղերոլ տասանորդներն* երր արմտիք սուզ են, թ իւրք, ք իւր դ , հայ հ արուստներ, վաշխառուներ դիշտտիլ ագռաւներու նման իրար ձեոքկ կը յա փ ը շ- տակեն գիւղերն, որովհետև վստահ են, որչափ ս ա լ առնեն կրկին չեն վևասւեր, քանի որ ինչպկս ալ լինի, կարող են գիւղացիի քամակէն հանել, bw մանաւանդ կապալառուներու մեեագոյն մասը կառավարութեան պահանջատէրերն ըլլա լով' իրենց պահանջի հաշւոյն կը դնեն գիւղեյւը։ չկ մոռնալ որ հայ կապալառու­ներ միշտ ! կա մ 2 թիւրք քնկերներով կ որ կապալ կը վերցնեն, այլապէս անկարելի 4])*

1 1 յ« տարի արմտիք անհամեմատ աման են, կառա­վարութիւնը կ' ուզկ հին գնով Նախել, իսկ կապալառու­ներ շեն մօտենար* Ա1ւՀ«քւ-Հււէ մուկերու բոյն պիտի չդա ռ- նայ կառավարութեան առ անց այն ալ դատարկ գանձը* Հա յ գիւղացին պատրաստ կ. պկտք կ իւրաքանչիւր գիւղի գիւղացիներ դնեն իրենց գիւղը թա նկ տարիներու գնով, վչսք իրենց, ե թ կ հակառակել ուզեն* Խ- ահա կըսկսի տառապանքի ւֆ նոր շրջան, գայմագա&եերու շահատա­կութեան նոր ասպարէզ բացւաՆ կ։ Կը կանչւին գիւղեր ու ռկսներ, առաջարկ, ստիպում, ՆեՆ, րանտարկութիւն իրար կը յա ջորդէն, բողոքներու աոջև կը գոցւին մեն երի ակտնջներ, և հայ ղ իւղը լք ւա Ն ա մկն կոէլմկ կ,աոնկ իր վղին այս նոր պարտքն ալ, օւրկկ աղատելու համար տարիներ պկտք են, քանի որ այս տարւան իր հա սոյթը ե թ կ ամբողջովին իսկ Նախելու լինի չկ կարող իր այս նոր պարտք ը լրացնել հտցի կմա նութեա ն պատճառաւ։

կաւաչ գաւառի զարգացան և Լուսամիտ ^ * յ գայմա-

գ ա մ Ն.ո*-թֆի պէկ * յ ոէ՜Փ Ա 1 0 « - ^ kC. կան չէ “Նարեկ, Փայլըխներ, Մոխրարերդ, Հիրեզ, Պատականց, Փշավանց, Ըյէ/ձս* ,̂ էԼառենց Գանձակ, Իելու գիւղերու ոկսներն ու անոնց խորհրդականները (իւրաքանչիւր ռկս երկու խոր. հըրգական կ'ունենայի և կ'առաջարկէ դիւզերը գնեը

ալ կը հակառակին, գայմագամը զայրացան կը հրամայէ բանա նետել, արգիլելով նոյնիսկ բնական պ կարի համար դուրս ե լնելը* Հա յերկն մին \ Aճիտ կ' առա­ջարկէ իր թէական պկտքը հոգա լու համար, կը A ր մե ն և ,„

Շ^տտերը թ կ չտոկալով նեղութիւններսւ և թ կ ոչ A կ կ "ղ A արդարութիւն տեսնելու յո յս չունենա լով' յա նձն կ'առնեն և կ'ագատին, բացի 'Նարեկ, Փայըխներ, Փչավտնց և ՀՀոխրաբերգի գիւղերու գլխաւորներն, որոնք լաւագոյն կը համարին ն ե ղւի լ տանջւիլ քա ն թ կ թ շւա ո ժողովուրդը նոր պարտքերու աակ ձգել* Գայմագամը կրակ կտրան անոնց ըյեգգիմութենկն, կը հրամայէ տանե1 և ճանապարհներու վրայ աշխատցնել, առանց նկատի ունենալու որ ա նnնgA ոմանք դ ե ռ անցեալ աարի բա ր­ձակից կին իրեն գաւառական ժողովի <&£ւ Հ ո ւթ ֆ ի պկյ մտրակը ձեոին „հա յտ կ գեա վուրլա ր“ ըսելով' կը հար- ւա նկ և կըստիպկ հող, քա ր կքել և կըգո չկ , ոՄ ութ- լագա ալաճագսընըղ, եօգսա տայագ աչթընտա կօլա- IՀագսընըղ^ (անպատճառ տալու կք, ե թ կ ոչ_ նենի աակ պիաի & ոնիք}* Համագիւղացիներ կը դիմեն կուսակալին, որ կա րևորութիւն չի տարէ Գայմագամը տեսնեչով անոնց յա մ ա ռ դիմադրութիւնը սպառնալիքներու աակ կ ար­ձակէ, վրկմը ուրիշ կ^քպ ա ռնելու մաադրութեամբ։

digitised by165

A.R.A.R.@

152 Գ Ր 0 Շ Ա Կ M 10

Հուլիս նիւֆուս ք եա թ իպ ի \ճչի ԷֆԷնտին ևպէօլիւք /քմինի ՍիւլԷքմտն ԷֆԷնտին կը ղՐկԷ *Նարեկ և Փա/ըխներ' խոտի տասանորդը ժողվելու, թ է և օրէնքով պէտք էր գաւառական ժողովէն հաք և. թ ի ւր ք պաշ­տօնէ աք մը կատարեն աքդ պաշտօնըւ I *»ոտի հունձի յա ջող տարիներ այդ գիւղերու, տասանորդներ \ ,0 0 0 ղուրուշէն վեր բարձրացան չե , սակա/ն աքս տարի հ ա ֊ կառակ հունձքին միջակութեան* իւրաքանչիւր գիւղէն7 , 0 0 0 ղրշ՝ կը պահանջէն, առանց րա րդերը համրելու և կշռելու։ Գիւղացիներ կրկին կը հակառակին։

Գիշե/ էւան Ժամը Շ ֊ի ն *Ն»րեկ կը կանչէն Փ ա/ըխ- ներու ռէս Պետրոսը իր խորհրդականներով և կը հրա- մա/է ընդունել իրենց համար որոշւաե ցուցակը, կ նքել և վճարել։ |ի(ււ և ընկերներ կըեդդիմանան. զա պ թիէներ բերելով կը յա րձա կին վրանին, չարաչար կը ե ե եե ն , աէսի եոցէն գիւղի կնիքը բռն ո ւթ ե ա մ բ հանելով կը կնքեն և

հա/տէ շիմտի կիտինըղ, գեավուրլար^ քԼս^էո,Լ աղս,ա կը թողնեն ։ ք\չի է ֆ . աքացիով կը զարնէ ոէսի կողին և ոսկորը կը վնասէ, ոէսը հիւանդ է ա լժմւ ‘Նոյն հ ր ա ֊ գ բով կը վարւին *Նարե կ, Փշավանց ե Մոխրաբերդ գ իւ՜ ղերու Հետ։ Վյերոլիշեաչ գիւղերու ռէսներ ե գիւղացիներ, թողա ե իրենց կա լուկութը երեսի վրալ, լեցլա հ են ք ա֊ ղաք բողոքելու արդարադատ Օ կուսակալին• վ^(’~ջինս անոնց խնդիրը հ է վ ա լ ա ըրաե է նոր գալմա- գամին. ^շունը կրկին պանիրի տիկը կա պ եչով*։

Օ* ալիսի մէջ II ստանի հարկահաւաք Գէ հ ի մ չա ւուշ %արեկ կերթաք և կը պահանջէ որ պանդուտխներու, աղքատներու, մեռեալներու հարկեր գիւղը վճա րէ։ Նրբ անոնք ա ռա րկութ իւննե ր կ ՚ը ն ե ն ռ էս կարապետը, թիւնը, Ա\ Վյսրդանը, ռ էս ԷՀովանը, եազըճի Վյսրդանը տաւարներու մսուրներուն կը կապէ չւա նով է հոն դտնւող թ ի ւրք եր ու ե ք ի ւր դ ե ր ո ւ անոնց երեսը թ ք ն ե լ կուտալ ըս ե լո վ » ե Ա զանոնք նոր միւսիւչման պիտի շ ի ն ե մ . պահանջը կ'ա ռնէ և կը հեռանա լ»

Մի ուրիշ հարկահաւաք Վ^արանտացի Ս,րդիւլ Համիդ, սոսկալի խ ս տ ո ւթ ի ւն ե ր ո վ կ ը հա ւա քէ տուրքերըւ Գ իւ­ղացիներ շատ ա նգա մ կաշառք կուաան ժամանակ ա ռ ֊ նելու համար։ ԷՅ,րդիւլ_Համքդ նո/ն օրը կերթաք և երկրորդ °Ը Ը կը դառնաք ա ւելի մեե խ ստ ութեա մբ։ հ/> եղբայրը ^Ըք-իւ1_ Գաֆար, որ 1 0 հա լէ ա ւելի ս պ անն աե լին ելուն համար իբր փախստական կը թա փ ա ռի, իր եղբօր էլ օգնէ ե կըսպառնալ աքն գիւղերու, որոնք իր եղբօր պ ա հա նջ֊ ները չե ն գոհա ցներ և կ ա մ մտա դրութիւն կունենան անոր դիմադրելու* Գաֆար զինւա ե' ազատ համարձակկը ջքջի Աստանի մ էջ

B ունիսի 1 Հ ) ֊ի ն , Շ,ամակցի ա շիրէթէն $րպ ա շ խանի գլխաւոր խօչա մ համիդիէի հարիւրապետ \է մ ա թ է մա թ ան Հալոց Սորի Հ է ր Հ գի ւղ էն \\լմաստ խ ա նըմ անունով թ ի ւր ք կնոջ մը աղջիկը իր տղուն կնութեա ն ա ռնել կուզէ։ Կինը կը մերժէ գիւղախմբի միւտիրի ն ե ր ֊ կա լութեա ն։ 'նէմ ա թ է %էմաթան 3 5 ձիաւորներով, իվրէժ կնոջ և միւտիրին' կըսկսի նեղել գիւղացիներն հալ թ է ք իւր դ* Հիրչէն ե լնելով ' իր խօլաՕները ետ ևը ձգա ե կը շք՛էի Հ աէոց Ս՛որը։ Կղզիի Տ է ր Կարապետը իր 3 ընկեր­ներով կը կողոպտէ, ինչպէս նա և \\ստւաե աշէնցի երկու հալեր, նորգեղցի նորընհալ քահա նա ն, մէկ երկու ք ա ­ղաքացիներ։ Ի լրումն ամենեքուն կ'անցնի Հնտստան գիւղ դիշերելոլ, քիէս և գիւղացիներ անմիջապէս կըսկսին

պատրաստութիւններ տեսնել զանոնք հիւրասիրելու մար։ Ղւէմաթանի խօլաՕնե րր կ'իքն ան գիւղը, կը մտնեն տուներ և կըսկսին լր րութ իւններո ւ, կը բոնարարեն Պտտուրի կինը Նղինս ր, &ովհաննէսի կինը' Ս'արիայ^ Գէորքի կինը և ուրիշներւ Ւողոք չկա յ, ո \ր և մ։ մ բողոքեն։ Ն*եղճերը յուսա հ ա տ և ա մօթա հա ր* կ'ուզէ,ն հա հկել իրենց աքս անպատւու թ ի ւ ն ը ։

Փիրանցի Ա^ուսթաֆալ փաշան Շ,**։ոախի \\րմըշատգիւղէն բ ռ ն ո ւթ ե ա մ բ կը տանի 3 6 0 ք ա ո, 3 0 ալն և

2 0 0 ղրշ ֊ l l j » լիրբէԼ ա ռ ա ջ ի ն գ ի շ ե ր ֊Լ ա յ ի ր ա ւ ո ւ ն ք ը կը գորեա ղրէ թ է իր աշիրէթին

ե թ է իր շրջանի հաք և ք ի ւր դ բնա կիչներու ^ յ | |

Ստորին Կարկարէն կը գրեն J nt լիս 2 8 թ

ո հ>ղճալի Է մեր գր ո ւթ ի ւն ը և անտանելի մեր ն ե ղ ո ւ ֊ թ ի ւն ը . ք ի ւը ղ ը կողմէն, կա ռա վա րութիւնը «^ւսկողմէն, երկու սուրի մէջ ենք Տ&ացեր, որ գին գաոնանք

սուրը մեր սիրտը կը թրի՛ HJ U աաըի ձմեռ յո ւ ն ւ ար 2 5 ֊ին Հեոնիս քիլ ղի բարբա րոս մի ք ի 1 ր ՚է Գարուտի տղաք Սա/իտ ցորեն կը բ ե ր է հա/աբնակ գիւղիջրաղացը աղալու։ Վյսրձք աալ չո ւ զ ե ր ։ Նրբ հալեր կը պահանջէն, մեե կացին մը առ աե անոնց վրաք կը յա ր ­ձակի և մէկ քանին կը վիրաւորէ։ Հա լեր կը րոնեն զինքը, խանչալը կ' ա ռնեն վրալէն և կը տանին գ օ լ մի։ տիւ րիին։ Հ\_երջինս առանց անոնց ք*ոզոք Ը լս ե լո ւ ազատ կը թողևէ Սա/իտ ը ։ U յ ս դ է պ ք է ն մի քա նի օր վերջ Նո/ն ք ի լ ր ՚/ին ուրիշներ միացաե* զինւաե կը յա րձա կին հա/ գիւղին վրա/, Կարապետ անունով մի պատանիի ձեորը կը եակէի հրացանի գնդա կէն* Զ էնք գիտեր ի ն չ ընենք, գիմա- դրեչու մեե ո ւ ժ ^ունինք, իսկ մեր բողոքը 1սո,Լ ւՀա/ ։

Նղեգիս դ ի 1 ղացի ա/ըի մը իր արտը գրաւիդրաե էր Մուրատ աՆուՆ հա լու մը մօտ։ Կինը ք ր դ ^ր է գ ր գ ո ւա ե կը բողոքէ շէ/խին. շէ/խ ը արտը իրեն հետ բա ժ ն ե լո ւ պայմանաւ Մուրատի ձե ոքէն կը խչէ* 11*^“ հա լերու ձեռքով հնձել կուտա/ և խ ե ղ ճ կնոջ Ոչինչ չի տար։ Կինը յո ւն ի ս ի 1 0 -ի ն կրկի՛ն շե/խին կ' ե ր թ ա/ և իր բա ժինը կը պահանջէ, խօլաՕներ շէ/խի ակնարկին վրայ անմիջապէս կը խ եղգեն և կը տանին աղբանոցը կ ը թա ղեն գիա կը^ I

———̂ VXA/WV VXAAr

Ք P Գ U M U Ն Pt tPf^Pb' b(նԱմԱԿ ՊԱՐՍԿԱ-ՏԱսԿԱԿԱՆ ՍՈ1ՄԱնԱԳԼ1ՎՆ)

Սարսափելի կռիւներ են որ տեղի կ ՚ունենա ն ք ի ՚Ը դ ցեղերուն ւֆջև ։ Նղբա/ր եղբօր դ է մ է ելա ե, ազգականը ազգականին կը մ որ թ է, արիւնակիցը արիւնակցին կըս՜ պաննէւ Հայասաան կրակ ընկա ւ, հա յերու արիւն գետերու պէս հոսեց, հալ աղջիկներ հարիւրներով ա ռևա նգւեցին դա րձեա լ չհա նգստ ա ցա ւ ք ի ւր դ ը * նա, որ կը կարհէր թ է իր դ ժ բ ա խտութեան ու ա ղքա տ ութեա ն միակ պ ա տ ֊ ճա ռը հայի գո յո ւթ ի ւն ն է* Բաւական «*-£ սկսան հա ս ֊ կրնալ որ իրենց չք ա ւո ր ո ւթ ի ւն ն առա ջ բերողԱ հաքը չէ , շատ անագան ու զեցին ը մ բ ռ ն ե լ, որ հա յ ա զդը իր աշխատասիրութեան ու չա րքա շութեա ն շնորհիւ մէԼ ա նհբա մեշտ ոլթ իւն ներկայացնող տարր մ*է>

bt. ահա ա/սօր, երբ ք ի չ թ է շատ կա րելիութիւն կա) մողովրդեան հասկցնելու, որ երկրի մէջ գ ո /ո ւթ ի ւն ունե­ցող չարիքի պատճառը զանազան ցեղա պետներ, մօչլան եր,

digitised by I՝ 66 A.R.A.R.@

Jtf 10 Գ Ր 0 Շ Ա կ

շկքխեր և հէնց Նո/ն ինքե կառավարութիւնն են. ահա այսօր է »ր վերոքիշեա/Ներու. կող A t ճիգեր օ լ ե ռա ն ֊ դուն Լանքեր չե ն խնա/ւիր խլրտում ձգելու ամբոխին մեջ, ընդհա րում' առաջ բերելու, հա ^դիէներուն մեջ,

Ահա Տեդապեա մ՛ը' բռնա կա լի անգուսպ հակուՅԼերով վա ռւա ե, որ խուզեր իր ք „ վ իր մեն ու մեղ կամ՛ իրեն հաւասար ուրիշ մը տեսնել, Նսկո/ն կը գ ր գ ռ է ամբոխը անոր դ է Հ կը հրամա/է իր մարդիկներուն սպաննել զա,ն, Նրկու կողմերն ալ կը կռւին, կը Նեեկւին, շաա անգամ' տուժողը դա րձեա լ հալը կ}ր ,լար

չէ /խ մը կրօնական ու ցեղական աաելոլթեամբ լեցուՆ, որ իր ախռ/անին ոչնչա ցուեր կը փափագի, \?ա ր ֊ դիկներ իրարու կը զարնւին, զէնքեր կը շառաչեն, դա- շո/ններ կը շողան ու վերՀը անմեղ արիւններ կը հ „սին,

Ա հ " վերՀապէէ (խրբ ու անպատկառ կառավարութիւն մը, կասկանամիտ, յի մ ա ր սուլթա ն մը, որ իր ու իր աշխարհի համար սոսկալի քա ւ կը կարեէ հպատակնե­րուն սէրն ու է ո ւ թ ի ւ ն ը և իր բոլոր ՛ճիգովն ու քրր- աինքովը փոխադարձ ոխ ու ատելութիւն առ աջ բ ե ր ե լ կը ջանար Ա յս պ էս ուրե& , ցեղապետ , մօլլա ու կառա­վա րութիւն համերաշխ դա շնակցութիւն կը կազմեն ու տակն ու վրալ կ'ընեն ամրողջ երկիրը,

Ա յ» փՂքրՒկ ա եսութենէն յե տ ո / ընթերցաչի ուշա­դրութիւնը հեա ևեա լ դէպ ք եր ուն կը դարձնեմ։

Գարնան սկիզբը ՏՀիլանցիք ու Հասնանցիք կռւի րըռ- ն ւե լո վ կանոնաւոր զօրքը միջամտեց՝. Նրկուսաեք ը ն դ ֊ հարման միջոցին 4 ղինւոր և յիսնա պետ մը զոհ կ՛՚երթան,

Ս»«ք£ քա նի մը օր առաջ Հա/դարանլի Հիւսէին փա- շա/ի ու Ատ աման լի \*բրա հիմ բէկ ի միջև կռիւ տեղի ունեցաւ, Օիշեալ Հիւսէին փաշան ամրողջ Ւադնոց և իր շըջա կա լքը տիրելէն, անոնց հարկը, տասանորդը ու ա/չև ա /լ անտեղի տուրքեր պահանջելէն եպքը կ՛ուզէ տիրել նա և իր սահմանէն դուրս դտնւող դիւղերուն ու հովիտներուն։ 9 արի մը յա ռ ա ջ իր ցեղակիցներէն f^t/քի բէկ անւամբ մէկը կը ղրկէ յի շ ե " Լ Նրրահիմ բէկի քիւ՝ ղերէն & կ ի մէջ բնա կել ու| որպէս զի տարիէ մը յե տ ո / ա/դտեղ և ս իր սեպականութեանց մին դարձնէ* Ա յ» գա ւա ռին ^ ջ և դուրս Հիւսէին փաշան բացարձակ սուլթա ն է ճանաչւաե իր ցեղակիցներէն և չորրորդ բա ­նակի հրամանատար միւշիրէն,

Աա^ա/Ն ա/ս ընդհարումը jw ^ n j մը չունեցա ւ։Նրկու կողմերն ալ ու ք ր դ ե ր է ն մաս մը, առնւազն 2 (0 0 0 հոզիէ տեղս հա ւա քւեցա ն, \Fp A անց հետ ունեցան ընդ­հարումէն եպ քը դարձեալ հտ/երուն ճնշեցին ու պ էսպ է* զրկանտց ենթա րկեցին։ •ֆիւբդ խառնիճաղանճ բազմու­թ ի ւն ը լե ց ւեցա ւ հա /երու տները, իւրաքանչիւր1 5 ֊2 0 ձիաւորէ ա ւելի,

Ա»ոէ)^ վսեմափա/լ ս ուլթ անէն արտօնւաե առատ ամ­սականներով չ է որ իրենց ե ախս երը մինչև հիմա հոդացին, ա/1 խ եղճ ու աղքատիկ հա/ դիւղացու գլխին զարնելով ու անոր իր օրական պարենէն զբկելռվ Ա յ»®/1 մեր գիւա ղաքաղաքը կատարեալ պաշարման «&£ է> ե թ է մշակ մը, բանւոր մը գորեի երթ ա /' անպատճառ դանահարութեան պիտի ենթա րկլի , Գա լով իգական սեռին, որպէս բան- տարկեալ մը խոր զնդանի մը մէջ փակւաե, արև երդի­կէն միա/ն կը տ եսնէ ։

Գոլլիս ամսի մկջ Հիւսէին փաշա/ի և Նիփկ"նցի Սի*-ա չէ/ման և Աւալմաճիտ երկու եղբա/րներու միջև կա- աարեալ ը ն դ հ ա ր ո ւմ մը տեղի ունեցաւ.

153

Ա A ն tն առաջ Հիւսէ,ն փաշան ատոնց ոչխարները բռնութեա մբ կը ք շ է կը աանի. ԱւտրՐաճիտ իր վեց եա- ոաներով իսկո/ն անոնց ետևկն կ'ընկնի, րա/ց ձեռնունա/ե եա կը դառնա/, երկրորդ ա նգա մ երբ Հիւսէ/նի մար- դիկը կ ՚երթա ն նորէն բան մը բերելու' Նիւ/է/մաՆ բէկ իր եղթ ա/րներով ու եառաներով անոնց ա ոջև կ'ե/նէ, քանի մը հոգի կը վիրաւորէ և երեք ռուսական հրա­ցան ձեոթերնէն կը խլէ, Նրբ ա/ս լուրը Հիւսէ,ն փաշան f f ք » * ' kH կաաղի և իսկո/ն և Հ ա ճ ի ^ է մ ո ւր փա-շաներուն կերպով մը մարդ ղրկելով օգնութ իւն կը խնգրէ*Օ գնութիւնը կը հասնի և միացաե բանակը մօա 2 ,0 0 0ձիաւոր և 8 0 0 հեաևակ, կատաղաբար թշնամւո/ն վրա/ կը յ աՐ*տկի և երկու կրէղմէն ալ կըսկսի պ ատերազմը, \Տաստիկ կոիլ տեղի կ՚ունենաք Շ.Ա»A գիւղի ր/րւրին վրար

ՀԸ."կ"իՆ դտ ռնա լ Նիւլէ/ման բէկի գիւղին վրա/, որ մէկ քանի տուներէ կը բաղկանար Պատերազմը երեք օր կը ա ևէ. չորրորդ օրը Աւտլմաճիա տեսնելով որ իր եղբա/րը էէիւլէքման վերջին աստիճան նեղութեա ն A ջ կը գտնւի իր վեց եաո աներով եղբօր օդնութեա նը կը փութա/, ճե ղք ե լ անցնելով թշձէամւո/ն ահագին բանակը։ հր եառաներէն չորսը կըսպաննւին և A կ ն ալ կը վի- րաւորւի, Ա յնուհեա և կո իլը մինչև. երեկոլ կը շարու- նակւի և երբ փամփուշտնին կը հատնի անձնատուր կը շի՛նեն ըսելով. „մենք ք ե ռ ու քրոջ որդի ենք, հերիք է A կ զ A կ սպաննենքսւ Հիւսէ/ն փաշան ա/դ երկու եղ­բայրները և I}իւլէ/ման բէկի որդին դերի կը տանի և ա/դպիոով պատերազմն ալ կը վերջանար

Ա յգ կռւէն յե տ ո , |)իւլէ/ման բէկի հօրեղբա/ր Հա . մատ րէկ իր մարդիկներով Անթափ կ' երթ ա/ և սուլթանին հեռադիր մը կ ՚ուղղէ, որու րովանդանկութեանը թ է և ան­տեղեակ, սակա/նիմաստը, ըստ իրենց պատմահի, հետևեալն է. ոՎշէեմտպատիւ սուլթան, շնորհիւ մարգարէին ա,սօր դու յֆահեեան տէր ու փոխանորդ ես և պաշտպան իր կրօնին ու ա զգութեա ն, Համա,Ն մահAաական աշխարհը ա,սօր ձեր հովանաւորութեան տակ առած անխտիր և անաչառ աչօք կը հսկէք A p վրա/, որով վա/րկեան մը առանց ձեր հոգատարութեան ու խնամակալութեան շի պիտի կրնա,ինք ապրիլէ ՀՀակա/Ն ա/սօր հակառակ ձեր տնօրինութեան, չհնազանդելով ձեր և մարգարէի ®/>̂ * նաց' Հա/դարանցի Հիւսէին փաշան կ՛ուղէ ի՚կքը ր " ց " բ ՝ ձակ թա գա ւորէլ A p վրար Ա յ«« /ւ A p ցեղի կ ա ,քը , ինչքը մաս մը թա/նելով, մաս մ ա չ կրակի մատնելով ոչնչացրեց, և ինձAն 2 0 հ^քք* %ոհ աւաւ, Ուստի վերջնական որոչման մը կըսպաաեմ ըսելով/ ոՆ թ է դ ո,0 կարդան Էք J ^ “ / ^ ^ա հենա ն թա գա ւոր, ա/սուհեաև ա,լևս ձեզ թա գա ւոր չպիտի ճանչեամ։ be. ե թ է դ ո1մ էք տէր սուլթա ն , ո ւր ե ճ աղատեցէք ձեր նեղեալ, ճ ն շե ա լ ժողովուրդը ա,դ չարադորն եզեռնա դորնէնՀՀ։

Հիւսէ,ն փաշան ա,դ բանն իմանալով իր ք ովի գ 4/'/'* ները Աչ~£.աւազ կը աանի և անոնց կnղAն սուլթանին կը հեռա դրէ . >?ձենք ուրիշ աշիրէթի հեա կը կուէինք, A p ք ե ռ ի ն A p օգնութ եա ն եկաւ և A զ ա զատելով իր տունը աարաւ^է

Ա յ°պ Ւ սո4 պա"երա զմը վերջացաւ, Հիւսէ/ն փաշա/ի մարզիկներէն 15 հոքի կըսպաննւին «**- 2 0 ֊^ կրվիրաւորին, իսկ հակառակ կողA ն կըսպաննւին 5 և կը վիրաւորւին 4 մարդ,

digitised by 1 57 A.R.A.R.@

154 Դ Ր Օ Շ Ա Կ J t f 10

Տ b 1. I։ >i a \ ւ՛ րS m -ՐՄսԱԿԾՐՏԻ ԿՈՒՍԱԿԱԼՈՒԹԵԱՆ մ Ի ՀՐ Է ԳԱՒԱՌԱԿԻՆ ՆԾՐՀ՚ՒՆ ՀՒօԱԿՒն 'ՀՕՐԱԲՍՐԵԱԼ

(Պատճէնդ թհւրքերէ՚նէ թա րգմա նա ծ)

Տեղ տալովդ „Գ ր օ շ ա կ « ֊ի սխնակնե րոէնժկչ սո/ն աեղեկագբին' ա ն փ ո փ ո խ , ձ ն ք համաժիա չենք, հ աըկ,ս, ք հեղինակի յա /տ նա ծ բոլոր Սարերուն։ Հի ւս էի ն Վեհէֆ էֆէՆաիՆ, որրան ալ անձնապէս րարի ցա ն կութ իւներ ով տող որւ աե լինի} թ խ ր ք պաշտօնեա/ է և իրրև ա/դպիսին' բոլորի վրա/ կ ը նա/ի և սաիպ» աե կ նա/ել թխ րր պաշտօնն աքի ա լքով , խօսել թ խ ք # պաչտօնեա/ի լեղւովէ նո/նիսկ շողոքորթ nt թ խ ն ե ր ո վ , Ո. զղան աժ1Նաժ1ծ լա­րագործին։ Ա'ձ^ համար ամէնէն հետարրրիրը ա/ն ^փաստական* տեղեկո։ թ ի ւն ն եր ն են, որոնր մտ ա հոգութխ ն կր պատկառ են նո/նիսկ թ ի ւրք պաշտօնեաներուն և որ <Afcf կը դնենք m/ն ^քա ղա քա դ կտներիս ա չք ի առաԼ, որոնր մեր բողորների 4 ^ ա զ գ ա յ ն ա կ ա ն նկա ա ուճեր կը տեսնեն, , .

Ը)» իմ ել էգ ո ղն եր ո «. ա չքկն չի պիաի վրիպի և ալն կական կկաը, որ ե թ կ ա/ս վիճակը կ ը աիրկ գո* ա մահմետական ՃԷզրկ գաւառակին մկջ, ի՛նչ դժոխա/ին կա ցութեա ն մէԼ պիաի լինին րրիսա ոնեա / ազզ ա րնա կութիւն ունեցող վա/րերը և մանաւանդ բացառիկ պա/մանների (^ |> դտնւող Հա/ասաանի նա հա նգները և աքերը։ Ւա/g աւելիլա ւ կ թող փաստերը իրենք խօսենէ

ՆԵՐԱԾՈՒԹԻՒՆ ԹԱՐԳՄԱՆՁԻ

Ա յ՛՛ տեղեկագիրը, որ ճ ի զ ր էի երկրա գործա կա ն Պա նքին '•ա չւապ ա Հութ եա ն քա ըտո..դա ր Մ արսփնցի Հ ի ւս է յն '/_(Հֆէնսփի կողմէն պատրաստ< ևլով, իր էխփքի աակ ծիղ*. րաԱակերսփ կա սակալա թեան մաաոլցւած Էր, յուսալի կ որ այո վծրքինին կողմէն ալ ղրկւած րք/այ Մեծ էպար- քոսութ եան եւ այլ կեդրոնական ձեռնՀաս իշխանո։ » թխններոլ ւ Տեղեկագրին պարունակութեան ամէն մի կէսփ մասին թ էեւ քաղաքական իշխանո, թեանց կոդմէ իրենց ուղղւած Հարցումներու եւ պաՀանջւած բադա- արոլթիլԱներու Հաստատական պատասխան տր։ ած են, րայց Համիսփէներոլ ^oyi պաշտպան եւ դխն։ Արական այս կազմակերպութեան ամէն պու նտերէն տարւէ տարի նիւթական օդո։ ուներ քաղող չորրորդ բանակի ընդՀանոլր հրամանատար իՀէքի փաշան իր կողմէն միշտ Հերքումներ սոած է, եւ ատով ալ չդոՀանալով զանոնք աւելի զօրացնելու աշխատած t ե լ խաղաղ ու դժրախա ժո_ ղոփրդին գլխուն աւելի եւ աւելի չարիքներ տեղացնելու խրախուսած էւ է լ այդ կերպով Լոշ միայն այդ կող- մերու ն այլ ուրիշ նաՀանգներու մէջ դտնւող Համիդիէի ներու ձեոքով նոյնանման ե լ թերեւս աւ ելի սաստիկ ՀարստաՀարութիւններ ե ւ վայրադտ թիւններուն ի դործ ղրւելուն, ոչխարի ե*. տասանորդի նման պետական ւլան- ձուն միլիոնաւոր Հասոյթներուն անոնց կոզմէ րռնո, թեամր իւրացնելուն եւ խեղճ աղդարնակութ ևանց անպատմելի միքոցներով կոզոպտւելուն միակ պաաճառը դարձած էէ

Հարկ չկայ ըսելու թ է նոյն վ այրադա թեանց մեծ մասը աւելի սասակոլթ եամբ ի դործ կը դրլին գևրու- թեան շղթաներով պրկէ.ած քրիստոնեաներու, մանաւ անդ Հայերու նկատմամբ։ որոնք տեսնելով իրենց ամէն մի

Տիգրանակերտի կուսակալութեան Մարտին գա ւա ռի Հիզրե գաւառակին ներքին վիճակին վերա բերեա լ յ ե - տս.գայ յա /տ նութիւններս,— որոնք թ կ և հ , ք անի էջեր գրա ւա ծ և թ երութենկ ալ ղուրկ լե ն է բա/ց յո ւս ա լո վ թ կ նա ք,ր ա մբողչոՓ եա մբ պիտի ծա ռա /կ Տ էր ո ւթ ե ա ն և ^ 1 գՒՆ դլթկե անցնող դ էպ ք ե ր ը պատկերացնելու և պե­տական անձնաւորութեանց խղճա հա րութիւնը և գ թ ո ւ ­թ ի ւն ը ա րթնցնելով կորուստի մատնւած հանրա/ինիրաւանց վրա/ գ թ ո ւթ ե ա ն ալեր դարձնելու, իմ ախ ա ն ֊ձանօք պիտի խնդրէի Աեր վսեմութենէն որ ի սէր Ա „. տուծո/ և ի հաճո/ս Մարգարէին բարեհա ճէիք կատարեալ համրերութեամբ սկիզբէն մինչև վեր լ կարդալէ

8 Ա Ո > 11 Հ Ա / է Ա նՕսմանեան Գահուն հպատակ ժ ո ղ ո վ ո ղ ն ե ր ո ւն իրա-

ւանց պաշտպանութիւնը յա ն ձ ն ւա է Է հովիւներու, որոնք

Ի>ՄՐԱԳՐՈՒԹԻՒն

խնդրադրի, ամէն էէի րողոքաղրի տնհետեւ ան ք մեա/ր, մտանէ ած են խորին յուսաՀատո» թ ե ա ն ։ Համողւ ած րլլա- լով թ է բարրարոստկան այդ արար/խերր բնաւ Հաշտե/ի շեհ արդ արու թ եան ե• '*այրենսւսիրու թ եան ամենտթող մի ղդացման Հետ, չե ն ք կարող րմ/էսնե/ ա/ն շարժա- ոիթները, որոնք ձեռնատս իշխանսլթխ'1էները կըսսվալհն այսպիսի մի խոր լոսէ թ եա ն ւ Ո՞րպիսի պատճաոնևրոէթ ե/ադրու թ համրն Է որ այո նտՀանղներոլ դմրախտ ժո­ղովուրդները կորսաեան դաաասլարտւ Նւծ եւ պետական Հասոյթներէն ալ ձ ե ՚*ք քա շա ծ ենւ Է§.րօպական պեատ - թ ի ւն ն եր ոլ մօտ ալ ե ր բէք չեն մնացած մարդասիրական ղդացու ւ/հերւ Մեր ամսնուս յիշողո։ թ ե ա ն i / J j f դեո վառ կը մնան այն ղոՀողա թիւնները, այն մարդասիըակսւհ ջանքերը , որոնք ՆապսլԷոնի մամանակ Շամի դէպքերու ա ռթ իւ ի դործ դրլեցանւ Րա յց ա ՚ւա Հխհդ տարիներէ իվեր քրիստ ոնեա ներունկա ա մա մր աւ/էն տեսակ վայ- րա դա թ իւններ սանձարձակ ,խլործ կը դլո ին, րխրսււորներ կոտոր։ եցս։ն եւ դեռ քաղաքական պտսւճառներոէ հ ։ այլ պատրւակներու տակ կ'աքսորէ թն, կը րանաարկէ ին, բան­տերու *քէք չարաչար t/ը տանջէ ին, շատ մր ընտանիքներ թ շւա ռութ իւններու կը մասւնլխն, անտէր ե ւ անմհղ որ­բերու. թ ի լե ր ը ՀետղՀևտէ կ՚աճին t՚ ԱՀա այսօր ալ ճիդրէի պատկանող Պապկա եւ )էտղակ դիւ ղ Արու քրիսսո/նեաներու վր այ < - " 7 ՚- / / ՚4 / ' ւր ա ւէֆ/աֆա

, փաշան մարթինով դինհալ 5 ' 0 ձիաւ որներով յարձակելով . 8 0 Հոդիներ սպաննած ե ւ շատերն ս>լ վիրաւորած է>

Այս է մեր ներկայ վիճակր, որ ծովու կատաղի մրրիկներէն բռնւա ծ ու դէկր կորսլած նաւ ու մը կը նմանխ Մինչեւ երբ Համբերենքւ

1903 յունուա ր

պատասխանատու են իրենց խնամքին յա ն ձ ն t ած հոտին պ ա հպ ա նութեա ն ըսա մարդ արկական սրբազան հատիօի թ է ո Հ\մկնրնիդ կը հովւկ և ով կը հովւկ հօտէն պա- պասխանատու կ ս։ Ւա/ց ցաւա լի է որ ճիղրէ գաղտին յա տ ո ւկ , մասնաւոր պա ա ճա ռներու գո յո ւթ ե ա ն յլեորհի* վաղուց էվեր ղրկւող ա եղեկագիըներու և գըութիւե- նե բ ո ւ վրա/ կասկածելի կը նա /ւին և նոյն պատ-ճա ռներով բա րեկա րգութ իւնը կը յե ա ա ձ գ ւի է միՆշև իսկ ա/ս օր խա ղա ղութիւնը ա/դ երկըկն անհետացածէ ժ »ղո- վոլր դ ը թ շւա ռ ա ց ա ծէ պետական գա նձը փճացած /> /!“ */>

բա /ց և ա/նպկօ ատոնք բնա ւ ուշա դրութ եա ն առաըկռ•/ չե ն գ առնաըւ

Ն թ Է կարելի ը[Լա/ եըևա կա յել թ կ կը գտնէի մկկը\ որ ա/ս գաղտին մկջ անցածէդ արձածները լսա ծ ^րէ1ւս1' հոն աիբող սարսափի և հարստ ա հա րութեա ն հետևանօք ա ղգարնակութեանց արձկած աղերսանք ու պաղաաա՚կք*

digitised by ա A.R.A.R.@

M 10 դ ր օ շ ա կ 155

Ները իր ականջիՆ հասաէ չլինի, նա ալ Մարգարէին փոխանորդը և հաւատացեալներուն պետը Ն. 4 եհա- փ ա ոութ իւն ս ո ւլթ անն կ, որուն, ներկալ բոնապետական և օրէնքի հակառակ արարքներոլ մասին անգիտակցու- (մենեն ե որ ժողովուրդը կեղեքումներու և տառապանք­ներու կը տանջւխ

ինչպէս 2 ե ր վսեմութեա ն ալ յա /ա նի ըլլալու կ որ ասկից տասը տարիներ առաԼ մեր Օգոստափառ փաաի- շահին հովանւո/ն տակ ճիզրէն ունկը մօա 4 0 0 գիւղեր, հարիւր հազար խաղաղ բնակիչներով, որոնք ունկին դրա­մական և շա րժուն հարստու թիւններ, և գաղաին վա­րելահողերը բաղդաամամբ Տիգրանակերտի նահանգին ու րիշ վա յրերու հողերուն ա ւելի ո ւժ եղ և աւելի ար­դիւնա բեր ըլլա լու շնորհիւ բնո ւթ եա ն բարիքէն օգաւող ժողովուրդը պետական գանձին տարեկան 4 0 .0 0 0 ոսկի տուրք վթարելով հա նդերձ էֆշւո երԼանիկ, խաղաղ և հանգայ,տ Գրեր կ'անցնէին և կ' ա զօթկին փատիշահին ա րևշա տութեա ն համար, ինչ որ իրենց նւիրական և օրինական պարտականութիւնն կ ։ Տեղացի ժողովրդկն ղատ ուրիշ տեղեյւկն վաճառականներ և կսնաֆներ աե­ղական ապրանքներ արտաէելով կ*օգ տւէին և իրենց հարստութիւնը կը բարդկին։

Ւա/ց հիմա/t Ա թկ վերտին տասը տարիներէ ի վեր դազաին շէն գիւղերէն A t մասը աւերակ դարձան է • պետական հա սոյթները մինչև. մկկ քա ռորդ աստիճանին նւաղաէ կ, ժողովրդական հա րստութիւնը աստ իմանար ար պակսելով' ներկայիս մկջ ժող ովուրդը չքա ւորութ եա ն և է*շ ւա ոո ւթ եա ն մաանւաե կ • անդորրութիւնը և հանգըս- տ ութ իւնը անհետացան և ճանապարհներու անապահո- վութեա ն պաաճա ռա ւ արտաքին վաճառականութեան դ է մ դռները գոցւա է են, ասոնք ա ռա ջեկա է են ցաւալի պատճաււներկ և դ ե ռ տիրող բռնա կա լութեա ն անհաճոյ դր ութ են կ մը, որոնք ներկայիւս պիտի համարձակիմ պարղելու, հրա ւիրելով բարձրագոյն իշխանութեանց խորին ուշա դրութիւնը և կը յա ն ձ ն ե մ ա յդ բաներլւ անոնք խղճամիտ և գթա ռա տ դատողութեանը։

Կ Ե Ն Ս Ա Գ Ր Ո Ւ Թ Ի Ւ Ն

ճիզրկյի ]\պաի աղայի որդի (>ւոհիր աղայի նախնիք­ները բնիկ \»իսկպին գաւա ռա կին պատկանող Նունս երի համայքկն (նա հիյէ') են, որոնք Ժամանակին ճ իզր է փո- խ ա դրւեչով հոն բնակու թ ի ւն կը հաստատեն և իրենց զաւակներու և թ ո ռ ն ե ր ո ւ անունը ճիզրէի մարդահա­մարի տետրակներու մկջ արձանագրել աւաե ըլլալուն, էրր կանոնաւոր ղինւորա գրութեա ն օրէնքը կըհասաատւի, անոնք ալ զինւորական շարքերու ■ &£ կը էառայենւ Աւատի ա/ դ հիվքրու վրայ, որոնք պաշտօնական աօմարներու և զինւորական քւկտետրակներու վաւերական արձա­նա գրութիւնն եր ով հաստատւաէ ճշմարտութիւններ են, պէտք կ որ այս նախնիքներէն սերտէ &*ահիր և եղ- բ աէրը ֆ ա թ թ ա հ աղաները և անոնց զաւակն եյւն ալ_ պետական հասարակ զինւորութեա ն մկջ էառայէին- սա­կայն Միրանլի Մ ուսթա ֆա փաշա/ի փեսայանալու շնորհիւ կը յա ջողի զինւորական բարձր շրջանակները խտրելով թ կ զինքը U թ կ իր եղբա յրը Փա թ թ ա հ աղան ( 1 3 0 8 )1 8 9 2 թւակա նին համիդիե զօրագնդերու .£ £ ընդունել աալ, Ա £ ա, ադկկ կըսկսի իր առաշադրաէ նպատակին

\ա սնելու առաջին յա ջո ղ ո ւթ ի ւն ը ւՏԼինւորական ա յդ բարձր կարգին դ ե ռ չմտաէ այն

աստիճան թ շւա ռ վիճակի մը մկջ կը գտնւկր որ մինչև իսկ քանի մարդիկներուն ք ո վ էա ռա յութիւններ ըրաէ կր% (Հետոյ ժամանակ մըն ա լ տեղական կառավարու­թ եա ն պաշտօնեաներու բարեսրտութեան և բարեխդճու- թ եա ն շնորհիւ իրեն և իր եղբօրը ^էա թթա հ աղային իլթիղաւՓ ղորկերուն Հ ջ պղյոիկ պաշտօններ կը տրւին, * wi9 իբէնց չար րն ութ իւնը և ստոր խառնւաէքը շուտով երևան կուդայ, այնպէս որ պետական և քաղաքային {սլէլկտխկ) սնտուկներ անոնց լնորհիւ շաա մը ապա­ռիկներով կը բեռնաւորւինէ Աս»«*ք* վ&աֆ ժամանակ մը րանտարկւելկ վեր (լ քաղաքապետական սնաու կին պա­հանջքը ապահովելու համար ճիզրէ/ի փաստաբան (ք*£Հ- • ^ “>*11^ էֆէնտիի փոխ անոր դու թ ե ամր ը շա րժուն և անշարժ կալւանքները հաճզի աակ կ'աւէնւին, որոնց ամթողջին ա րժէքը այն ատեն միայն 2 .0 0 0 ղուրուշկն *ֆ քիշ աւելի գնահատւաէ ըլլալն •ֆաղաքապե տու թ ե ա ն և Գորէաղիր ժողովներուն պաշտօնական արձանագրու­թ ի ւ ն ե ր ը կը վկայենւ

Ն Ե Ր Կ Ա Յ Հ Ա Ր Ս Տ Ո Ւ Թ Ե Ա Ն 8 4 Ա Ն Ա Կ Ը

Նրբ նկատի ունենաք իլ, նախկին վիճակը և բաղդատէք իր ներկայի հարստութեան հետ, որ ի ներքոյ ցոյց պիտի տամ, խորհրդաւոր և թ ե ր և ս ապշեցուցիչ պիտի գտնաք. բայց այս հարստութիւնը կաղմւաէ են պետական գանձին և հարստահարեաչ հազարաւոր մարզիկներու ա նթիւ իրաւունքներովը% հ միջի այլոց հայրը \\պաի աղայկն ժա ռա նգա է հազար ղուրուշի ա րմողութեա մբ տան մը մօտերը և անոր դիմացը փողոցով զաաւաէ և աղքատ մարդիկներու բնա կութեա ն յա տ ուկ և անոնց սեփակա­նութիւնը եղող 8 ֊1 0 տուներէն ւֆ քանին բռն ութ եա մ բ և &տցեա(ներն ալ իսկական արժէքին էֆ տասներրորդի համապատասխանող չնչին գումարներով իր անւան փո- խա նձել տաշէ յե տ ո յ իրարու դ է մ ֊դ ի մ ա ց երկու պա­լատներ շինեչ տալով զբաղւաէ 1 1 "րոնց շին ո ւթ ի ւն ը հինգ տարիներէ իվեր դ ե ռ չ է աւարաաէ, թ է և անոնց համար 5 (0 0 0 ոսկի էախ սաէ ըլլալը ամէնուն յա յտ նի ըլլայ* յի շ ե ա լ պալատները կը բարձրանան ճիղրէ/ի մէ^աեղը, որոնց արևմտեան կողմէն (լ անցնի Պազտատի ճամբան և ա րևելքէն ալ կ. Պօլիս թ է ցամաքէն և թ է գետի վրայ ճամբորդող պ ետութեան քաղաքացիական և զինւորական բարձր պաշտօնեաներու և վաճառականներու անցնելիք էֆակ ճանապարհը, որով իւրաքանչիւր ճանա­պարհէն անցնողի մը ա չքին առԼև ա/դ վիթխարի շէն- ք ե ր ը պիս>ի պատկերացնեն Նդիպտոսի բրդուէքները։

Ա .ք է զատ մասամբ պեաու թ եա ն և մասամբ ալ մզկիթի ([[ւլու ճամի^ վ ա գ ֆ ի ն սեփական ընդարձակ գետին մը բռն ութ ե ա մ բ իւրացնելով իր աներ Մուս- թա ֆա փարայի հետ ընկերա կցութեա մբ սոյն դեանին վրայ Պ է ^է ս թ է ն մը կառուցեր են, որը երկու փողոցներու իւրաքանչիւրին վրայ 2 0 * ական խ ա նութ ունենալով 8 0 խա նութ կը պարունակէ, որոնց շինութ եա նը համար պէաք եղաէ քա քերը և փայտերը պետական շէնքերէ և անտառներէ ձրիապէս բ ե ր ե լ *0 •-<**&' է * Գարձեաչ նպարավաճառներու շուկային ւօ£ կողմը պետութեա ն պատկանող պարապ գետին մը բռն ութ ե ա մ բ գրա ւելով եղբօրը Փ ա թ թ ա ն աղային հետ ընկերա կցութ եամբ երկու կողֆն վրայ 2 4 խ ա նութներ շինեչ տւաէ է , "րոնց իւրաքանչիւրին շինութեա ն մօտաւորապես 3»000-»ք«*»Փ զուրուշ էախք հ ա շւե \ք 3 1 2 0 "սկի գումարի պիաի

digitised by ւ169

A.R.A.R.@

156 Դ Ր Օ Շ Ա Կ J * 10

կ ա ր գ է ր . ֆ ն չդ ե ռ այսօր իսկական արմերը 1 0 .0 0 0 ոսկիի մօա կր հաշւիէ 11^» խ ա նութներուն շինութետ ն գորհ ահ i-աե գա րերը ինչպիսի հնութիւններե ե. ատաղձն

ալ ինչ ֆԼոցներով ձե,1Ք “ Նյ ՞ ։ 5 * " ծ Ըխա1Բ Ւր հաո է ն պիտի ըսենք։

Նրբ' շինոէթիւնը աւարտած' տեսաւ֊ թ ե ե սնաֆներԼն ա/դ խանութները բռնողներ չկան, աղքատ մարզիկնե­րուն պաականուլ Մ ա գա մէ-Տեպ ս կոչւած ֆ կ շուկան րոնի « աչուիք արհեստաւոր և ւիանաո ականներովննո/նպէս րոնութեա մր ամէն էֆ խ ա ն ութ ը տարեկան 10_«*^«|քՆ ոսկիի վարձու wt-WL, *ր ով P ^ աղքատ կտլ- լ աե ատ եր երը և թ ե եսնաֆը վնասներու ենթա րկեց։ ՏՕ խ ա նութներ պարունակող ^\եւ"ե"թտ նին շինութիէնը երր աւարտիլ վարձւոր Հա րելու համար շաա յա /ա նի ե "ք ճիշդ նո/ն րււնական միջոցներու պիաի դիմում' ընե* Ս * ալ չմոռնամ' յա յա նելու թ ե 0 'արտենցի •ք » րմօ—ՏԼատե հա ճը Hiպդիւչղանի Աելիպի և ճիզրե/ի K J fw սեփականութիւնը եղող և 1 ,0 0 0 " "կ ի արմեթ ունեցոդ մեկ խանին երկու դոներն ալ իր նորակաոո/g թա՛նին կը նայեին, երր ճարտարապետեն կ'իմանա/ թ ե ա/դ դււներուն գ n/nt թ ի ւն ը ճարտարապետական ճաշակին և շենրի կանոն ա ւորութեա ն հակաոակ եէ ադիկա բա ­ւական եղաւ դռները անմիջապես որմել տալովն խանը բոլորովին անգործածելի դա րձնելու և. տ երերը խոշոր վնասներու ենթա րկելու։

Կ*արմե սա կ եան ա լ յիշա տ ա կել որ նորտշեն •*-թ ե ն ի հարաւա/ին և արևելեան կողմհրու վրալ րացւտծ երկու հո/ակապ և շ ք ե ղ դոներու վրալ Նրանևան պ ե­տ ութեա ն խիստ համակրութիւն մը մատնող մե/ մեկ տ ոիւծ- ներու պատկերներ դրւա ե են, որու խորհրդաւոր նշանակու­թ ի ւն ը խորհող ֆտ քեր կարող են հեշտու թեա մր ը մ բ ռ ն ե լ

(Կը շա րա նա կւի)

Մ Ա Ս Դ ՜ Ւ Լ Ի Տ Ե Ս Ո Ւ Թ Ի Ւ ն

H ' 1 ' P f 3 b 1, I I Փ fl W B. Կ 1Լ ՞», Ն Ե Ր Ը

Մ ինչև ա/մէՐ շաա վերիվերոլ գաղափար մը ֆ ա /ն կազմւած ե մեր սկզբունքներուն վրա/ թ ի ւր ք ա/նտարրին) որ \?ւրօպա/ի կողմեն ճա նչւա ծ ե j jերիտասարդ ^•իւրքիաս անունով։ ճա նա չել ա/դ տարրն և իր ուղղու­թ ի ւն ը , նպատակն ու իր ա/ն ղգ ա ցո ւճ ե ր ը , ղորս կը աաեե մասնաւորապես հա/կական խնդրի նկատմամբ ֆ շաա կարևոր և կենսական դորե ե համարւ Ննկաաի ունի մա/ս ա նդա մ Նրիաասարդ ^իւրքիոլ ր Հ,ուրա/ի Ի ւմ մ ե թ W թ ե ր թ ը , որ Փարիղի օսմանեան կօնդրեսին մասնակցող­ներուն մեե ամասնութ եանը պաշտօնական օր գանն ե * Աւելորդ համարելով յիշա տ ա կել իր հրատարակութեան, ն ա լալին և լն մանրամասնութիւնները, բաւական ե սա- կա/ն գիտնալ որ թ ե ր թ ի ճակատին դրւա ե ե ոՍահմա­նադրական կառավարութեան և ընդհա նուր բարենո- րոդման կուսակիցներու օր գ ա ն ", Ա յ դ թ ե ր թ ը իր 1 0 ֊/» * / . թ ւի ն մեջ„Հա/կական համաժողով*' վերն ադրով խմբագրա­կան մը հրատ արական ե, որ քաղւածօրէն առաջ կը բերենք-

- , >^Հա/ կօֆտեները, կ'Ըսե տաճիկ սահմանադրա­կան կուսակցութեան օրդա նը---սուլթա ն Հ ա ֆ դ ի յո ո իվա րչութենեն ու տկարութենեն օ դա ւելով, չեին ք ա շւե ր ապատ Հալաստան մը վերակաղմելու համար ամեն տեսակ

ֆջոցներու դիմելե և մասնաւորապես (Ւուսիոլ հա/երը յա ջողա ն եՆ յո ւ լի ս ի \ 7 ֊ ի հա /երու բա րեկա մ եւրօ. պացիներու անոէնով Պրիւսելի մեջ համաժողով մ'ս,լ կա զմա կերպ ել"։ Համաժողովի նկարադրո։ թիւնն ու այն- տեղ առաջարկէ ահ և ը ն ղ ո ւն ւա ծ բա նա ձևերն ալ դնելե վերչ. թ ե ր թ ը կը շարունա կե• „U ‘A/» կ ու Ոակցո։ թ խ նըչ ե հրա ժա րա ծ դ ի ճ լո ւ ա/նպիսի ֆքոցներու, որոնք ան­հրա ժեշտ են մեր հա/րենիքի ապագային հետ աոնչոյ . թ ի էն ունեցող այսպիսի կարևոր խնդրո/ մը մեջ, \\՚եր ա նդա ճել»ՀՆ ո չ ոք հրա ւիրւեցա ւ կօնդրեսին, հետևարար հնտրաւ որ չե ղ ա ւ հոն բա նա կցութ եա ն «#£ օսմանեան շա հերը պաշտպանել, սակալն մեր կուսակցո։ թ եան անու­նով "(ե/ն իր ստորա դրութեա մբ մասնաւ որնամակներ ղրկած ե կ<նգ րե**ին մասնակցող անդաճերեն ա & նեն կարևորներոէն և ա/ս կերպով ֆ ն չ և որոշ աս տիճան մը ա մ ո ւլ դտ րձւա ծ ե ա/ս ձեոնարկն ես։ նամակներուն lA/v ստացած պատասխանները, ի րաց առ ե ալ քա նի մը հատը, բոլորն ալ հա մտ ֆտ են մեր ծրտգրին, սր ^<iniuiaii«i ֊aft ե ընդհա նուր րարենորոդման հիման վրա յ*')։ 11^* պարագա/ին հա/կական կօնւյ րեսին մասնակցողներուն ամենամեծ մասը պատասխան ած ե ա/ս կօնգրեսի հրաւերին ո չ թ ե ա/՝Կ նպատակով, որ Հ ա յ ա ս տ ա ն ի ա ն կ ա խ ո ւ թ ի ւ ն ը ձեոք բերեն, ա/լ մարդասիրական ա/ն գաղափարով որ ազատ են հա- րըստ ա հա րւա ծ մարդիկ բռնա կա լի մը ճիրանելւեն։ ք՚ա/g ֆ թ ե տ/ս ե փափագն ա/ն կօֆտ եներուն, որոնք կաղ՝ մած են ա/ս կօնգ րեսը* 8<*Լ ի սիրտ կ ը խոոտովանինք որ անոնք ա/ս տեսակետին 4 ^ ոչ մեղի։ հետ և ոչ ալ հա/կական շա հերուն համար ֆ ն չ և Պրիւսել երթալու յո գ ն ո ւ թ ի ւ ն ը յա ն ձ ն առնող անձերուն մեծամսսնու- թ ե ա ն հետ հա մտ ֆտ ենէ 1 1 յ« կօֆտ եներուն ամրողջ ցանկ ութ իւնն ե Հա լ աստ ան դա րձնել ա/ն վեց նահանգ• ն ե ր ը է որոնք մեծ մասով րնա կւա ծ են ք ի ւր*քէ թք,էէ,մ ' չե ր ք ե ղ ե . արար ա ղգա րնա կութիւններով, օ դա ւելով Տաճ­կաստանի արդի տ կա րութենեն։ Ա*>«* ալս ե ֆ ակ պատ- ճաոը, որ ֆ ն չ և ա /մ մ րոլոր օսմանցիներու օգտին աշ­խատող օսմանցի աղատասերները չկրցան ֆևէնտլ պալի հալ կօֆտ եներուն հետ, որոնք գ ր ե թ ե ա մբողՀ վին

ռուս ա հալ երե կաղժւած ե ն " ։ոՆ թ ե վեց նա հա նգներուն մեջգտ նւա ծ մտհմեէոտկան

րնա կչութ իւնն աոնւագն երկու ա ն գ ա մ ա ւելի չ{իներ հալ րնա կշութենկն և ե թ ե աքս վեց նա հա նգի հա/երուն ա զա տ ութիւնը ^ա^ււ֊ա^ հհ/>Ն£/» պլխտ։ որապե" {\՝ւււսէ՚,1 յ ։ աղաք ական ու թ ե ն ե ն , որու լո ւծի ն տակ ևս բազմաթխ հալեր կան, դ ո ւց ե tu/նատեն՝ շնորհիւ ներկա/ սուլթանին սխալ քաղաքական ու թ եան՝ հալերն հասնեին ի / ՚^ն ց կ ո ւթ ե ան։

ղՒա/ց, ով հալ հայրենակիցն եր, քա նի որ ա Հա/աԱ- տանի" մը կապմակերպու թ ի ւն ն ոչ մէկ կերպով կր հ ա'մաձա/նի (\՝ուսիււ/ ներքին քա ւլա քա կա նութե անն «* էէ՛աշխարհակալական ձպտումեերուն և որ ll'rt1 սիան զինքխ \\ր և ե լք ի բացարձակ դատաւորը կը համարել ք * " ՆՒ "F Հա յ աստ ան շինել ուղւա ծ վեց նա հա նգներուն մահմետական րնա կչութ իւնն ու անոր ունեցա ծ իրաւունք? ները ձերիներեն քա նի մը պատիկ ա ւեյի ե ե. ք ա^Ւ որ տեղիէն և պարագաներուն բերումը հա/կական Լա հերն օսմանեան կւսռ ավարու իէ եան ո ւժ են ու յ ա ո",է^>

I ՝) Ղյւկւած նամակներն եւ ստացււսե պատասխանները ֆՕ1̂։ սերէն ոէՐԷշվէրէթ" ւրա զրի (ՏՅ-րղ համարի մէէ ^ ս1լա ^ '

digitised by 170 A.R.A.R.@

Jtf 10 Դ Ր Օ Շ Ա Կ 1B7

գիմութենէն պ ա տ շա ճ է եղանակաւ կախեալ կը թողու, այս պարագային խեյա ցո, [tiffւն Է աշխատել օր Օսմանեան կա ռա վա րութիւնը, որ հայ մողովրդի ճշմարիտ շահերն ապահովելու- ամծնէն լաւ. միջոցն ե, չվերստանա/ իր ուժը,/լ դո>^ անիրագործելի եր ե ա կ այու թիւնն եր ով պա շարէ, ած \քւրօպայի թշէօսմո, թ ի ւն ը հրաւիրէր թիւրքիոյ դէմ, որ յա ր գ ա ծ ե մինչև ա յմ մ ձեր կրօնքը, լեզուն ու. ազգու­թ ի ւն ը և այս կերպովդ դիւրա ցնէր {էուսիոյ տիրապետու­թ ի ւն ը Անատօչիի ։ Աւ ելի րաց խօսենք, ինչմւ ֆուսիոյ հացին իւղ որ թ ե ձեր և թ ե մեր հասարակացթշնամին է* 1ն'*/Ն ա յգ Ո-ուսիան չէ ը , որ Անաաօլիի է1էԼ տեղի ունեցա ծ ընդհա նո։ ր ջարդերէ մամանակ, ամէն Լանր ըրաւ պաշտպանելու ^ամար Նը/դրզg, որ ինչպէս ձեզ ալ ծա նօթ է, ա յդ րոլորի միակ իրական պատասխանատուն է։

^(Հետոյ, երբ Պաղտատի երկաթուղիին աոանձնաշնոր- հոէմը գերմսւններուն տրւեցաւ, սուլթան Համիդի հեա պայմանադիր կնքւեցա ւ, ձեր Հաայաստանի փոխակեր­պել ուղա ծ վեց նա հա նգներու երկաթուղիներուն մենա­շնորհին համարէ

ո\'՞նշպ ե* կը լինի որ այս ր ոլորը չի կրնար արթնցնել ձեղի — ա յուրանին ոչ մէկ կծրպով կրնանք խ ե լք հասցնելէ

() Hյ ն սէնձերուն մեջ, որոնր կը կազմեն ձեր կօմիտէ. Ները, սրամիտ և րանիմաց մարդիկ չե ն պակսիր-. Ատոնց փոխանակ փ ափագելու, որ ուղիդ ճամրուն րերւի սուլ- թա նլւ, որ միակ պատճաոն Է ջարդերուն և ամբողԼ Հնխրրիոյ մէջ գո յո ւթ ի ւն ունեցող „ անբնական վիճակին անկախութեան ցնորական մաքերով կ'օրօրւին և իրենց այս ըի>թացցով կ ը էէևասեն իմէ ձեր ազդին և թ է ձեզի պէս և գուցէ նոյնիսկ ձեզմէ աւեյի հարստահարէ֊ ած ձեր թ ի ւր ք հայրենակիցներուն. իյւենց այս յչքւթացրը մեղի լրջօրէն կը զարմացնէ ու կը վշտացնէ։ Այսպիսի ը ն թ ա ց ք , կարծես (մ է , ոչ միայն տրամաբանող թ եա ն հետ շի համաձայնիր, ա յլև մարդկային և ազգասիրական զդա- ցոէմներու համապատասխանելէ շատ հեռի է ։

ՈԱուլթ ա ն Աբդի*-Լ կոչւած մա րդկութեան այս

աղէտին բարձումէն յե ա ո յ, թ ի լ րբ^րը, հ Ւ բԳ^Բ*1 * * հայերը, որոնց ամէնքն ալ մէկ հայրենիքի զաւակներ են, հասկնալով, թ է ինչպիսի է ն ա ր ի գ ի զոհ եղած են,պիտի զրկեն զիրար, ինչպէս անցեալին մէջ, և շաա շուտով պիտի ագատին մամանակ աւ որ գմտ ու թ ե ան հոդեկէղ աղէտէն, որովհետև չպիտի դմւարանան հասկանալու թ է այն մ աման ակա ւոր և մակերևութական սառնու­թ ի ւն ը արդիւնք է միայն Հ կ անհատի քաղաքականու­թ ե ա ն , Օաքսք/Ն գ ո ,ք , ազդի փոխանորդ լինել յա ւա կնոզ յեղափոխականներ, ե թ է շարունակէք այս կ^ր*Հ աշխա- ա ել զօրաւոր մի հա րւա ծ տալու համար ւրրէոյ ան­կա խութեան և անոր նիւթա կա ն ու բարոյական կեանքէն, ա/ն (^իւրրիոյ, որու յա ռա ջա դիմութեա ն ու փրկոաթեաՆ դուք աշ նոյնչափ մասնակից պիտի լխն(վք% P t LP՛Հ ե ր ը , վախենք «ր ահա այն ատեն այս մակերևութական ցրտ ութիւնն հա սնելով անշնշելիութեան աստիճանին, յյինոյ ու թջնա մութ եա ն ղդա ցու&եր յա ռա ջա ցնէ bt/»« պայի ւեէջ գ ո յո ւթ ի ւն ունեցող ո հակահրէական^ հիւան­

դ ո ւթ ե ա ն նմանող• • «^Դա րձեա լ կը կրկնենք, ինչպէս որ մեր թշնամին հա­

սարակաց է է մեր շահերն ալ, մեր ապագան ալ հասա րակաց են, Ա յն մեր հասարակաց շահերն ապահովել այն ապագան փայլում տեսնել ե թ է կ*ուղէց, պ էտր է ամէնցս աշխատինք միասին որ րոլոր օսմանցիներու փըր

կութիւնն երաշխտւորող և պարփակող ^հի&ական կա­նոնա դրութիւնը* գործա դրութեա ն դրսէ ե. ազատինք ատոր շ1։որհիւ մեզ ամէնքս ալ փճացնող այս բացարձակ րոնապեաու թ եա ն ա ղէտ էն*։

ւ. ի ր- ււ 'ւ. ւ ւ ի u p ՚ւ ււ ո- ււ ՚ւ . ււ ր ւ> ջ p

Նւրօպայի հսկողութեան աակ դտնւող \փբանանում* կառավարիչ նշանակելու հ արցը վերջապէս իր լո ւծ ո ւմ ստացաւ, բայց տա/t Օրինակ լուծում, որ բնորոշ է մեծ պ ետ ութ իւներ է մէջ գոյութիւն ունեցող յա րա րերու- թիւնների ու թ խ ր ք դիպլօմատների բանեցրած քաղա- ք ա ն ո ւթ եան համար։

ինչպէս յա յտ նի է էփբան անի նախկին կաո ավարիչ ‘Նաում՝ փաշայի մահից յե ա ո յ ւզետութիւնները բաման- ւած էին երկու մասի. ամրողջ 3 ամիս չեխն կարողանում՝ համաձայնութ եան գալ։

Մի կողմից^—ասում՝ է ^\}եմա ֆօր* թ ե ր թ ի 1|. Պօչսի թղթա կիցը— դոչւծում՝ էր ֆրանսիան, որին ձայնակցում՜ էր (l*dLww««iwl£>, միւս կողմից ֆերմանիան, իտալիայի և Անդչիայի հեա միասին։ Աւստրիան անկախ դիրք էր բոն ե լ պատրաստ հ»էՐակերպւիէ երկու կուսակցութեանց թեկնա ծուներէն մի ա մամանակ։

Ւձչ վերարերում՝ է օսմանեան կառա վա րութեա ն, սա խոյ» էր աալիս սեպական թեկնա ծու առաջարկելուց և խոհեմաբար րաւականանում՝ էր արձանագրել այն րոլոր միմեանց յուջորդող մերմուՏեերը, որ ^ կողմը ներկսւյա- ցնում՝ էր հակառակ միւսի առաջարկութեան ։

Ամրողջ երկու ամիս մեծ պեաու թիւնների դեսպան­ները կամ' իրենց լիազօրները շաբա թը ամենաքիչը երկու անգամ' հաւաքւում' էին խորհելու հաւանական և ան­հաւանական թեկնա ծուներէ մասին• սակայն երկու հա­կառակ կողմերն էէ չէին կամենում' ո շ մի կերպ ղէջել և խնդիրը սպտռնում' էր անվերջ ձ գ ձ դ ւե ը է^իւրքաց արտաքին դործերի նախարար &>էֆիք փաշան սուլթանից հրաման էր սաացել չմասնակցել այլևս դեսպաններէ մողովևերին, Հա նէ որ վերիններս մերմ ած էին իրենց հաւանո, թ եա ն աոաջարկւած րոլոր թեկնա ծուներէն։

ծրապէս սուլթա նը շատ է լ չ է ր ցա ւում' դեսպաններէ ումերը ջլո»տող հակառակութեանը, ըՆդհակառակը. ինչ փ ոյթ , որ Հէրանանի համար կառավարիչ շէր նշանակ- ւում: չէ* որ իրօք այդ պաշտօնը „մամանակաւորապէս* շարունակում' էր կատարել նախկին փոխ նահանգապետ նա ում' փաշան։ ժ ա մ ա ն ա կա ւորը * կարող էր ա ևել ամիս, ներ և տարիներ առանց թիւրքերէն ան հանդ ստացն ելու ։

|) ա £ այն եւրօպական պ եաութ իւնները սկսեցին վեր­ջապէս ղգալ “ */" դրութեա ն ան յա րմա րութիւնը, որ սկսել էր ծաղրելի թ < ֊ա լ ոչ միայն տաճիկներէն, ա յլև հասա­րակաց կարծիքի առաջ։ Հքէմեանց դ էմ ' ինտրիգներ լա- րելուց յո գ ն ա ծ ՚ դեսպանները որոշեցէն փնարել թ ե կ ­նա ծուներէ մէջ մի այնպիսին, որը ծիծա ղ չյա րուցա նէր և որը չհակւէր Հիրանանում' շահ ունեցող պեաութիւն- ներից ո շ մէկի կողմը։ Ա յ » պայմաններուն էր, որ Հիբա . նանէ կառավարիչ ընա րւեց կայսերական ախոռներէ վե­րատեսուչ, դիվիզիօնի մեներա լ \քուզա ֆֆէր փաշան (յկոմս

ՏՀայկօվսկի)։ց 'ուղա ֆֆէր փաշան օրինակելէ տիպար է այն բա ր­

ձրաստիճան բախտախնդիրներէ, որոնք A h դեր են խ ա-

digitised by 1 1 է A.R.A.R.@

158 Դ Ր Օ Շ Ա Կ JW 10

ղսւյՐ ա բև և լք ի քաղաքական ասպաբծղսւմ* 1 9 ֊/ » ^ գ աիէ առաջին կիսամհակում նրա հտ/ըը ռուսական Հևհա ս- ատնից գա ղթ ելով Տաճկաստան' ա/ստեղ ըՆդսւնեքմահմետականութիւն և ստանալով դիվիղիմնի մ ե ն ե .րալի պաշտօն' հունգարացի լե հ փախսաակաՆնևրից և դօրրուչա կօղակների ժառանգներէ// կազմակերպեց օսմանեան կօղակների երկու, գունդ* %որից յա րա բերօս- թ ե ա ն ւ%ջ մտնելով ռուս կառա վա րութեա ն հեա *Լ րիՀ պատերազմի մամանակ նա կրկին քրիստ ոնեութիւն ը ն ­դունեց և մեե որդու հեա վերադառնալով Վ^սրշաւա յե տ ստացաւ յա րրունիս գրա ւաե կաքւածքնեըը։

Աա/կօվսկու կրտսեր "րդին' Մ ուղա ֆֆերը *1®/*սում, զինւորական կ ր թ ո ւթ ի ւն ստացաւ ֆրանսիացի IK V սերի դպ րոցում ու պաշաօնեալ նշանակւեց Արդի1֊/ \\ղիղի պահակաքսմրումէ

1 8 7 7 - 7 8 - A պատեր ազմէ մամանակ նա մասնակցումեր իրր հեծելազօրքի հազարապետ Ս*£Հւ£ւ« \\լի փաշա/ի բանակումէ Պատերաղմից յե տ ո / մասամբ շնորհիւ իր պ երմանասեր ուղղութեա ն և. ՀֆօՆ դեր Հ » ^ ֆ աԼա/ի րարեկ ամութեան նա մեներա լի տիտղոս ստացաւ և. կ ա/ս երակ ան ախոռների վերատեսուչ նշանակւեքաւ*

Սուլթանը քքուղաֆֆեր փաշա/ին միշտ լա ւ տ շքով եր նա/ում, սա իր քաղցրաբարռ/ անհատական յա տ կ ո ւթ ի ւն • ների հետ միասին' երբեք չ ե ունեցան բնա ւորութեա ն ա ն ֊ կախութիւն, ոչինչ չի գորեա ե և Ոչ մի խօսք չի արաասանաե,

որը կարուլլիներ չ գ ոլր գ աւ իր աԷրոէ& U */" պեըճա.խօս ապացոյցն ե ալն հռչա կւա ե խա ռն /անձնամռղօվԱ, որը նշանակւեց սուլթտ նի կողՓից կոտորածներէ պատասխա­նատուներէն գա նելու և. նրանց պ ա տմելու նպատակով։

Պ աչա տ ի պա շտօնե աների հետ միասին-- էնչպիսին եՆղղետ բ է / Լա /մ մ Նղզէա փաշա/^ կ ա մ ք̂ . Գ ուոը, որոնք նպատակ ունեին մեղաւոր ց ո ւց ն ե լ հալ երին—— յա նձնա - մողովին մասնակցում եին նաև. աաճկաց եա ռա /ութեա ն մեջ դտնւող եւրոպացիներ գերմանացի ինսարուկաօր Կամպհովենևր, Վ^իաալիս Լ. Ն^եկոկ փ ա շան ե րը, ինչպես և տաճկահպատակ եւրոպացիներ սւ O' ուզա ֆֆեր փաշան*

Մ ինչգեռ Վփտալիս փաշան հր ա մա ր ւում եր մ ա ս ֊ նակցեչ յա նձնա մո զովին ու է| ամպհովեն եր և- Ն-ևկռկ փաշաները պահանջելով, որ ք ն ն ո ւթ ի ւն ը իսկական և լոլ ր2_ լին եր ա/դ ա ռիթով ]*ղզետ բ ե /է հետ կատաղի վիճեր եէն ունե ն ում առանց նա /ելու որ գա պալատին դ ոսր կը գ ա/ թ ե ոչ IT ուզա ֆֆեր փաշան ոեվետ ե ֆ ե ն ֊ տըմ1* եր պատասխանում տիրոջ պատգամաաու Նզզետ բե/ի ամեն մի ասահին։ Ն թ ե Կամպհովեներէ ու Ն-եկոկի պնԳ„ . ճ 1 ր/. հիման վրա/ յա նձնա մողովը 0ր ե ց*ր չ յե ա ա ֊ ձգեր իր նիստերը ու վերջացներ փակեղով իր գ ո ր ծո ւ­նեութ իւնը , ե թ ե նա ընդուներ ա/ն որոշումը, որի համար գումարւա ծ երt ա/սինքն ե թ ե յա /ա ա րա րեր թ ե հա/երն եին քրդերին վէասոդները— մուղա ֆֆերը անշուշտ ստ ո ֊ րա գրելու եր ա/գ որոշումը երկու ձեոքով. . . Հասկա­նալի ե• որ Ն ըլդըղում ոչ մի ա ռ ի թ շուն եէն դ մ գ ո հ լինեչու Ծուղա ֆֆերէ ըն ա րութիւն իք, ուստի և. դեսպան• ների կայացրած վճիռը հաստատւեցաւ սուլթտ նի կողմից։

ա նգա մ ևս մեծ պե tn ո ւ թ իւնների ^հսկողութիւնը \յ*բանանի վրա/^ դարձաւ կօմեդիա* Հակառակ աեղական աղգարնակութեան և Նւրօպա/ի շահերի նրան կա ռա ­վարիչ նշանակւեց մեկը, որի բոԼոր արմ ան ա լ որ ո ւ թ ի ւնը ու մի արմ անաւորութիւն չ*ունենա լու մեջն ե կա/անու մ*

Փ 1 ) ք Ր 1 ՚ > 1 Գ Ա « ( * ֊ I ՝ I » Ր - P Ի I I 3 Ի

քՀէւրքէան ստացաւ *ֆ խրատական գաս Նտալիա/ի կողմից։ հ երչինս, ինչպես յա /ա նի ե , Կարմիր հովի հարա, . արևմտեան ա փ երում ունի բաւականին JBfr y ա զո,թ ,

անունով։ է ր է թ ր ե ի իաալահպատակ եւրօպացի վաճառականները, բացի Հաբեշսաանի և \\փ րէկեէ խոր.

մ^ըիտ՝ Ւ *շ *ր վաճառականական յա ր ա բ ե ր ո ւթ ի ւն ե ր ունին և Կա րՀր ծովի ա րևելեա ն ափի հեա , որը կազմում ե ք*իլ ըրիա/ի Նմենի կուսա կա լութեա ն մի մասը։

\\ակա/ն, ինչպկս &'էւրքէա/ի միւս վայրերում, խաղա- յ » ' թ ի ւն ը անկարող ե գ ո /ո ւթ էւն ունենա լ և Նմենի ափերում» \3>JU ա նգա մ խ*էւրքիա/ի ծովասպատակներնեէն, որ գ ո ր ծ ո ւմ եէն Կարմիր ծովի վրալ և հանղիսա չեին տալէս իաալահպատակ նաւավարն երին։

I/*- ինչպես միշտ, թ>իւրքիան ինքը անընդունակ եր, կ ա մ չե ր կա &ն ո ւ մ ոչինչ ա նելI

Ն ւ ինչպես միշտ, ^իլրքիա /ի վրա/ ազդեց, նրան սթա-մէակ միջոցը --- բռն ի ո ւ ժ ը ։

Օ դա ւելով ա ւա զա կութեա ն մի սովորական գեպ քից, երբ ծովասպատակները պաասպարւել եին Միդդիի կղզիի վրտ/, իսկ Հօդեիգա /ի թ ի ւր ք կառավարիչը հրամարւո։ մ' եր յա ն ձ ն ե լ աւազակներին, իտալական ո*Կիեմօնտ^ պրա- հաւորը դ ի մ ո ւմ ե կէէէԸ ուկ ճանապարհի' ոմրակոՆսւմ ե Մ է գ դ ի կղզին, պ ա տ մում մեղաւորն երին, և պահանջում սուլթա նի կա ռա վա րութիւնից կաաարել իր պահանջները ո չ ն չ ե լ ծովասպաաակների րոլոր առագասաաւոր մա­կոյկները, վճա րել 4 0 հագար ֆրանք յ օ ղ ւրււօ երկո. սպանւած իտալացիներէ ընտանիքների և էքեաս։ ած ե րիթ- րեհպատակներէ, ճա նա չել եքիթրեհպաաակ նաւավար­ներէ արաօնեալ դ ր ո ւթ ի ւն ը , ինչպես դա ա րւա ծ ե մի։ ս եւրօպա հպատակն երի վերարերմամր։

^իլրքիա ն, առանց ծպտուն հանելո ւ, կատարս։ մ ե Նտալիա/ի բոլոր պա հա նջները։

Ռ (I l< I) I I 8 8 ե Ղ I I Փ Ո I» Ա Կ Ա Ն fi II Ր«11) l‘ IF Ր.Ռ ուսաց յեղա փ ոխ ա կա ն շա րժումը նոր չէ , ն ա ունի իր

պւստկաոեԱւ ա նցեա լը , բա զմա թի ւ նահա տակներ/: արիւնով սրրա- ղործւա ծ երկար պ ա տ մութիւնը: Մ եր նպա տ ա կից դուրս է եր- կարօրԼն կանգ ա ռնել այղ անցեալքւ վրա յ, մենք կ'աշխաւոէ/նք ւ/իմիայն ընդհա նուր գծերով ցո յց տ ա լ ա յն մեծ յաոաԼաղիմա.- թ ի ւն ը , որ ա ր ել է ռուս յեղա փ ոխ ա կա ն շա րժումը վերջին HU-M տ ա րւա յ ւ/ԷԼ եւ մաանւմնիշ ա նել ա յն րնորոշ, ա չքի րնկնող զծերի վլոսյ, որ ներկա յումս նկա տ ծլ// ծ?/ այղ շա րժմա ն ընթա ցրի ԺԱ:

IՌ ուսա ց յեղա փ ոխ ա կս/ն շա րժմս/ն ամենա գլխա ւոր եւ tf/ ՚Ժ -

թ ա րա կա ն կողմե ա յն է , որ ն ա պ /լեւս շի սահմանափակւում նե ղ , ինտ ելիգԵնտ շրԼս/ններում, որոնք շփ ւո ւմ էին գ ի ե թ է ր<**~ ցա ռա պ էս բա նւոր դա սա կա րգի հետ, ա յն Հ լ շաա րիձ Հափոփ Սրանից 80 տարի առաԼ „'օա րօղնա յեու ւԼօլեսի*-ն, որ աոաԼին ա ն գ ա մ յեղա փ ոխ ա կա ն շա րժմա նը տ ւեց քա ղա քա կա ն կռւի բնա ­ւորութիւն' երա գել ա ն գ ա մ շէր կարող, որ յեղա փ ոխ ա կա ն գործր կունենա յ այնպիսի ժողովրղա կւմնութիւն, որպիսին ունի այժմ: Ա յո, ա խ ժամա նակ այղ գործով հետ ա քրքրւում էին գԱսսոո- րա պ էս ուսա նողները եւ բա նւորները, ա յն երկու դասակարգերր, որոնք աւ/էն տեղ ու աւ/էն եր կրո ւմ կ ա զմում են յեղա փ ոխա կա ն գործի սա մնգա րտ ը: Իզուր չեն սովորեցնում նորակոչ ոուսղինւորներին թ է ,,արտաքին թխ ւա /իներն են ' թ խ ր ք ը , գերմա­նա ցին, ա նգլիա ցին, իսկ ներքին թշնաւ/իները ուսանողներն ու բ ա ն ւ ո ր ն ե ր ը Ե ր կ ր ա գ ո ր ծ դա սա կա րգը Ռուսաստւսնում, որ կագ- մ ո ւմ է երկրի ա ղգա բնա կութեա ն մ ն չո ղ մեծա մ ՚ա սնութխ նը, եղել է ս/ետարբեր, իսկ երրեմե է լ ը ն դ դ է մ յեղա փ ո խ ութ եա ն: Աիէ

digitised by m A.R.A.R.@

Jtf 10 Գ Ր 0 Ե Ա Կ159

շեն այնպիոի փաստեր, երթ Գիւղացիները կամովին կատարուէ էին Ժանդա/ս/ի դերը, իսկ ծրթեւ/ե իրենց ձեոքով նոյնիսկ ուզում էին պ ա տ մել սօցիալիստներին:

Սակալն ժա մա նակը փոխլա ծ է երեւում ։ Ա յժ մ այղ ս/Ախօս- էսնլծզոլ հպատակներն է լ կամաք-կամւսց սկսում են մտածել, րննծլ իրերի դրութիւնը ե լ դալիս են ա յն եզրակացութեան, որ իրենց ամենամեծ թշնա մին կառավարութեան ներկայ միա­պետական րէժիէքԱ է : Իհարկէ ռուս ժողովուրդի ա չցա րա ց մասը յա նկա րծա կի չհա սսռ ա յդ եզրա կա ցութեա ն: Մի կողմից ժողովրդի miupf.g տարի աճող ա ղքա տ ութիւնը, միւս կողւ/ից յեղափոխական մարւքիննծրի յորդորա նքները Եւ վերջապ էս իր, կառավարութեան դործածած սանձարձակ բռնա կա լա կա ն միջոցները , րոլորը միասին նպաստեցին ռուս ժողովրդի հասունանալուն:

Շնորհիւ ժողովրդի տ գիտ ութեա ն, միատեսակ գիլղատնտե- ասկան միջոցներ ի ու գլխա ւորա պ էս չքա ւոր դասակարգի վրայ ծանրացող տուրցերի, ժողովուրդը Ռուսաստանում տնտեսապէս ոչ ւ/իայն շի առաջաղիմում, ա յլ ընղհակաոակը աւ/էն տարի ւ/ի/իօնաւոր ընտանիքներՀ ենթա կա յ Ան սովի ել իրրել հետեւանք դրա տնտեսական ցա յքա յմա ն:

նրա նց զ ր կ ւո ւմ են հողից, դ ի մ ո ւմ դէպ ի ցա ղացները, լց ն ո ւմ այն րմբոստների շա րքերը , որոնք թ ա փ ա ռո ւմ են Ռուսաստանի ամրողջ տ ա րա ծութեա ն վրա/ ' հիւսիսից հարաւ, արեւմուտցից աւեւ ե լք .. . մ/ազաքային արդիւնա րերա կա ն կեանքը այն չափով շի զարգւմնոլմ, որպ էս զ ի կլա նէ այդ հողից զրկւող տա րրը, աշխա­տանքի դինը ընկնում է , ղժդոհների թ ի լը աւ ելան ում, պատրաստւում է պարարտ հող իշխող վա րչութեա ն դ է մ դաւադրողները համար:

Ա յդ աւ/էնի վրա յ ա ւելա նում է եւ ա/ն դժգոհութիւնը, որ լւնական հետեւանք է խղճի ա զա տ ութեա ն բացակայութեա ն:

Գեո X I դա րից սկսած, յծ ն ւե լո վ միապետութեան վ ր ս յ, օր-

թող ոքս եկեղեցին հալւսծում, խ ե ղ դ ո ւմ է աւ/էն մի ա /լ կրօնական դաւանանք, ա զատ միտք, ազատ ձզտում, որ երեւա ցել է Ռ ոլ- սաստանում վերջին 900 տ ա րւա յ ընթա ցքում:

Զնպյած ա յն հալածանքներին ու տանջանքն երին, որ կրել են ոուս բողոքող աղա նդաւորները սկսած սուրբն մյատի- միրից t/ինշեւ մեր օրերը, աղա նդները ա ճում Էն, աղան­դաւորները թ ի ւր տ ա րէք ՛տարի ստ ւա րանում է , նրանց թ իւր այսօր հա սնում է 7-10 միլիօնխ Գա բաւական շէ , տէրու­թ եա ն կողմից ձեոք ա ոնւա ծ խիստ միջոցները ունեցան այն հետեւանքը, որ կրօնական հողից աղանդաւորները ւ/ի մասը սկսծցին կամաց կամաց հակւիլ դ է ՛զ ի քաղաքականը:

Ա յդ ա ւելի րա ցիօնա լիստ , կիսաքաղաքական աղանդների մէջ աշքի ԷՆ ընկ նո ւմ շտունդիստները կ ա մ թապդիստները: Սկզբում շտունդիսւոները շէին շօշա փ ոլմ հասարակական կեանքի քա ղա ­քական կողմերը: „Զկէզյ իշխ ա նութիւն, ե թ է նա Աստլածանից քա րոզում էին այդ վա րդա պ ետ ութեա ն ուսուցիչները, բա յց ւ/իեւնոյն ժամա նակ նրա նք գտ նո ւմ էին, որ պէտք է հպա- աակւել եղա ծ կարդ ու կանոնին: նոր վա րդապետ ութեան ամենա­գլխաւոր նպատ ակն էր տ ա րա ձել աւետարանը /հուսաստանում, կա մ ինչպ էս իրենք էին ասու/Ր ,յւա լ/ի խօսքն ա ւ ե տ ե լ երկրին: Եւ իսկա պէս դրա նը ջնորհիւն է , որ /հուսաստանի զանազան խ ուլ ա նկիւններում տ ա րա ծւա ծ են պյսօր բա զմա թիւ քանակռւ- թես/մբ Հին եւ Նոր Կտակարաններ:

նոր վա րդա պ ետ ութեա ն հետեւողները շարունակ ւ/իւսսին հաւաքւած կ ա ր դ ա մ էին աւետ ա րա նը, համեմատում ուղղափառ եկեղեցու կա րզերի հետ ծւ գտ նա մ, որ գո/ութ խ ն ունեցող պաշտօ­նական եկեղեցու սպ ասաւորները շէն գնո ւմ աւետարանի ցո յց տււսծ ճանապարհով, շեն իւր ա ցր ել նրա րարո/ական մտքերը: Մի կողմից ուղղափառ եկողեցու հոզեւորավա նութեան ընկած վարք ու բարքը, մքսս կողւ/ից գերմա նա ցի բողոքա կա նները կենդանի օրինակը պատճաո դա րձա ն, որ այս նոր վարդապետ ութիւնը հարաւսւյին Ռ ուոաստ անում տ ա րա ծւեց շատ զ գա լի չափով: Շտունդիստների Գլխաւորները ա շխ ա ա ում էին կւսպել, միացնել , ,հաւատացեալ­ներէն^ եւ ւ/ի ընդհանուր մեծ համայնք ստ ծղծծլ: Բայց նրանք շհասան իրենց նպ ա տ ա կին: Մ իայն 4 տարի էր, ինչ ծնունդ էր ա ոել շտ ունղիզմը, երբ նրա :/էջ առաէացաւ մի նոր հատւած:

Բապղիզլ/ի պրօպ ագա նղիստ ները մտնելով գիւղերը քա րոզում էին, թ է բոլոր մա րդիկ հաւասար են, առանց ուշադրութեան առնելու նռրահաւ ա ան երի դասակարգը ծւ տնտեսական դրուՀ թ իւնը : Հա րոզիշներին մի ա նում էին աւ/էն դասակարգի մարդիկ' արհեստաւոր, գիւղա ցի, կա լւա ծա տ էր եւ նղ/նիսկ հարուստ վա­ճառական: Հարուստ բա պ դիստ ները թ էպ է տ ա ւելի մարդասէր էին քան առաջ, բա /g ե: ա յնպ էս ւ/եում էիե առաջւպյ հա­րուստները եւ շա րունա կում հարստահարել իրենց աղքատ բապ - հ/աա ,,եղրա յրներին*: »Լերջիններս դժգոհ էին ծւ բողոքումէին այդ „ա նա ր ղ ա րո ւթ եա ն^ դ էմ : Աղանդաւորները ւ/էջ առաջ եկաւ հատւած' հարուստները ջոկւեքին կոչւելով „հին շտուն- դիսսէներ", իսկ միւսները կոչւեցին „նոր շտունդիստների կա մ ,բա պ ղիստ ներ: Ա յս վերջին աղա նդը, որ ամծնւստարածւածն է , ա ւելի աոողջ է մտ քերով ի լ աւեԱ: յեղա փ ոխա կա ն:

նոր շտունդիստները բացասական կերպով ԷՆ վերա բերւում Ի$ 11անոլ0ե ւն Շ - գրում է ա/դ աղանդը ուսոս/եասիրող-

սօրրց մէկը եւ իբրեւ փաստ սւոաջ է բե ր ո ւմ այն մԽքերը, Որ լսծլ է աղանդսոորներից „ ուղղափառ իշխ ա նութիւները, որոնց խաշեր են կրում իբրեւ պարգեւ, անիծւած Լն: նրանք կենդանի կուռքեր ծն, իսկ նրանց հպատակողները — կռապաշտ­ներ: նրանց իշխանութիւնը բռնութիւնն է , որովհետեւ իշխա­նութիւն ունին նրանք, որոնր t/իւսներից հարուստ էն եւ ուժեղ: Ոչ ւ/ի իշխանութիւն, ոչ մի պատիժ, ոչ ւ/ի բ ա ն տ ... աշխարհիս 4PIUJ չպէտք է լինի մի ա յլ իշխանութիւն, բացի աստւածայինխՀ- Մէկ շտունղիստ շարունակում է հետ ա զօտ ողդ,֊խօսելով ուղղա- փաոնծրի մասին' ասում էր. ,,Ա յղ թագաւորը չի լինի, բա յց կը լինծն թագաւորներ ժողովրդի ընտրութեամց, ո ւմ ընկաւ վիճակը, նա կը լինի թագաւոր: Ա յն բոլոր ոսկին, որ այժմ'գնում է թագաւորական տան վրայ, մեր ձեոքում կը լինիՀ- . . . Բացատրելով Երեմիա Մարգարէի զրքի XIII գլխի 18-31 էջերը, նրանք ասում էն. ,,այստծղ պարզ ա ս ա ծ է , որ կը գա յ ւ/ի Օր, երր ուղղափառ թագաւորները գլխից կ ՚ցնկնի թա գը: նրանք կը խոնարհւեն եւ աւելի ցա ծ կ'իջ)/են, այսինքն կ ՚ոչնչա նա յ նրանք կոչումը

Աղանդաւորները համոզւած էն գրում է պաշտօնական ուսում- նասիրոդներից ւ/էկը, որ մի օր իրենք կր խ լէն կալւածա- տէրերից հողը ծւ հաւասար կերպով կը թաժանէն ամէնքի վրայ: Աւ/էն բա ն ընդհանրական կը լինի, րոլոր խանութները իրենց ապրանքներով թաց կը (ինեն աւ/էնքի առա Հ վեըցրու առանց վճարելու: (յիսուս J/րիստոս տանջւծց ամրողջ մարդկութեանհամար, ուրեւ/ե նրա սէրը դէպ ի աւ/էնքը միատեսակ է , ուստի աշխարհիս բարիքն է լ պէտք է րաժանւած լինի մարդկանց մէջ հաւասար կերպով: ■քրիստոս մեր հայրն է . նրա որղիքը պէտք է հաւասար լինեն: Մարդիկ պէտք է աւզրէն ջոկ ջոկ եղթայ- րութծամր. աշխատանքը պէտք է ընդհանուր լինի, իրերի փո­խանակութիւնը պտղով. Փողը չպէտք է գոյութիւն ունէնա յ, ամէն թան պէտք է կատարւի փոխադարձ համաձայնութեւսմբ ե լ ծղթայրաբար: Հահանաներն կռաւզաշտական ՛աւա տ են ք ա ­ր ո զո ւէ մենք այդ հաւատք մերժում ենք, իսկ մեր հաւատք կը լինի ազատութիւն, հաւասարութիւն եւ եղբայրութիւնtt:

Ընդհանրապէս կարելի է ասել, — ա ւելա ցնում է հետազօ­տողը, որ նոր-շտանդիղմի մէջ մեծ ձգստ ւմ է նկա տ ւում իւրա ­ցնել արեւմտեան եւրօպական գաղափարները ծւ վարզերը:„ Արտասահմանում, ասում ծն շտանդիստնծրը, մարդիկ մեզանից խելօք ծն, ուստի մենք պէտք է նրանց լսենք, քան մեր սինօդին“ :

նոյնը պիտի ասել ծւ /հուսաստանի ա յլ րացիօնալիստ աղա* - դաւորների մասին: նրանք աւ/էնքն է լ թ է ծ ւ շաղախւած ,,աւե տարանակս/ՆՒ'՝ մտքերով դժգոհ ծն ներկայ կրօնական ու մարմ նաւոր իշխանութիւննծրից եւ ձգտում են ստ ծղծծլ նորը, աւել/, արդարը, ա ւելի ճչմարիտը:

Ահս, ինչու, երբ քաղաքական շարժման կողմնակիցները բա ն- ւորական շարժումեերից դուրս սկսծցին պրօպագանդ ա նել եւ գիւղերու:/, հւսմծմատարւսր ա ւելի յա ջողութիւն նրանք գտան աղանդաւորները ւ/էջ: Եւ յիրա ւի, այս տարւայ ժողովրդական շարժումները տեղի ունեցան գլխաւորապէս (հուսաստանի հտ- րաւային նահանգնծրում, ուր աղանդաւորները Եւ մառնալպւապէս շտուղիստները թւո վ համեմատաբար շատ են:

(Կը շւսրունակւի)

փ է P A հ Ն Լ Ո K P է P

Ն1Լ1ՈԼԿ Ռ111'11֊81Ա>|11Կ1Ո.1 3 հոկտեմբեր

Ղ֊ա ղթակաՆնեբի դ ր ո ւ -թ Ւ * ՚Ը * եաՆր և անորոշ'շնորհի*- կովկասեան կաոավարշապեաի անխիղճ ո*. հա­

կասական կարգադրուխիմևներխ

ննշպէլս յ ա/աՆՒ սկղբում ռուսահպատակ չգր՛ող

գաղթականներէն ճանապարհ ղոքց արւեց դէպի երկիր,

ԳաղթականՆերի հոսածը ո, ղղւեց դէպի մեղ և ա/նպիսի

Jib ծաւալ ստացաւ, որ րոչորովին անսպաաեչի էր կա.

ոավարո-֊թեաՆ համար, Գաղթականներէ թիւր հասա,

հաղարների և օր աւուր ստւարանում tp • Հա՚

I աերը չքաւ որներ էէն՝ ոաարոբիկ, օրական հացի կարօս*

( > գնո՚թխն էր պ^թ* կողմից սկսեց դրամական

նպաստներ տեղալ Հարսի ժաքորդԷ մօա և էրագրատան * £ ն՚մրերով շքԼող խառնիճաղանճ ղա ղթա .

digitised by 175 A.R.A.R.@

160 Գ Ր 0 Շ Ահ JW 10

կաՍեերը եանր ղու֊թիւններ եթէ ա րթնա ցնոէ֊մ և.սրտի կսկիՆ առաջսւչյնոէ-է/է

^ասենի գիւղերո ւմ գա ղթ ականները րամանւեցին աների վրայ, հ ախ tt Է խնա յողութիւն անելու. համարէ Ա«/ ̂րողջ մեկ ու. կես ա ֆ ս, ամեն այն համրերողութ եամր, հազար ու. մի զրկանքն եր կր ելով, Ւասենի հա յ մոդւէ- վուրդը_ անտրտունջ տարաւ. այդ ահագին բ ե ռ ը այն jn t -սով, թ ե վերՀապկս հաոել ե ժա մը խեղճ, աարագիր գա ղթակ անն երին հայրենի օճախի աակ հանգիստ էէայե- լելու, բա/tj ա ւ ա ղ * . Տաճիկ կա ռավարութիւնից ո չ պակաս անխիղճ կովկասեան ռուս վա րչութ իւնդ սա հ* մանի վրայ պաշտօնապկս արգիլեց նրանց' առաջ խաղալ և ցոյց աւեց նրանց Պարսկաոտանի ճանապարհը* . , Գաղթականների հոսանքը շարմւ-եց դեպի Արարաաեան նա հա նգը , այնտեզից Պարս կաս տան անցնելու համար, |*այց հազիւ կաղղւանի մօտերքն եին հասել խեղէէեր ըէ երբ ռուս էէատրամՆիկերըս [պահապաններէ շաղապատելով յե ա դարձրին նրանց դեպի կարսէ

|}է այսպէս երկու ամբողջ ամիս գա ղթ ականն երին ֆ աեղից միւս աեղ ք ա շքշելուց յե տ ո յ, այսօր բպորին հաւաքել են ք աղսսքը էւ ստիպում* են, որ եքռուսահպատակ գրւենէ Գաղթ ականները նորից մերժում* են ե առ ա/ժմս մեե ամուսնութիւնը ց ր ւե լ ե ^*ԷբակԷ գիւղերը ու եա նրացել գիւղացիների վրայ. մի փզքիիկ մասը վերադարձել ե իր նախկին տեղը և մի բաւականին խոշոր թ ի ւն եք_ յյա ղա քումը սպասում* եէ թ ե թ ,ձո *՜ համար, ոչ ոք չ յ իս>ե'

գիւղեր ում* ե թ ե քաղաքում* անորո լո ւ թ եան մկԼ դտնւող գաղթականների շնորհիւ ստեղեւեը ե 9ատ եանր գրութիւնէ յա նցա նքները շատանա մ* են և վախ կայ, որ շատերը տրւեն ձրիակերութեան, դիմեն խաչագողական ճանապար հներիւ

1վերադարձող գաղթականների հոսանքը սահմանում* բաւականին զոհեր տւեց. տասը հոգի փախչելու փորձ են արել, որոնցից հնգի սպանւաե դիակները գա ել են ռուսական սահմանում, իսկ միւս հի նգը անցեր բա յց բ ո ն ւե լ են և այմմս տաճկաց բանտերումե ենէ Իացի դրանցից, երկ ու հոգի մեռել են հիւանդու թիւնից և էֆ հոգի եէ ֆա րգոնից վայր ե հէորլ ել_ և մեռելէ Մեռնող երեխա- ների թ ի ւր տասնեակներով են հա շւումւ

տւրււկ miii-siiMm աարասԻա*Նոր լուրեր են պատում թ կ սուլթա նը կա րգա դրել

k բանտարկեալների համար ֆ նոր տեսակի կոտորակ* նրանց պկտք կ մեռցնեն բանտերումէ

բ-այապիտում կախաղան բարձրացրաե խաչատուր վար• մապետի և հայդուկ Աւետիս Աարօ/ի հետ, ինչպկս ա սում են, կախւաե կ և ֆ ք ի ւր դ յեղափոխականներին օգնաՆ շինելու պա աճա ռով *\ւոյն տ եղ ում զինւորականները փաէս81,է*լ են ֆ հայ աղջիկ, որիք քա ղ ա քո ւմ մեե յա զ ո ւ մ կ աէէաԼացելt Սուլթտնական նոր իրատկն յա յտ ն ո ւմ կ գաւառապետներին' ո ևկ ֆ տեղ երկու անձերի վկայու. թ եա մր հաստատւաե յեղափոխականներին կախել առանց երկար-֊բարակ հա րցաքննութեան:

Օահմանի վրայ ա ւելա ցել են թ ի ւր ք զօրքերէ UL/iwium սահմանի թ ի ւրք հիւպատոսները անդադար հեռա դիրներ են աալիս յեղափոխականների շարմուՏՏւերի ^ մասին ւ

կաւք^ա^ու*/1 են, որ նոր գաղթականնէէւթիւններ պիտի հաստատւին A p սահմանի վրայէ Ա յդ մասին յատկապկս հա յերը ղիմեյ են շահին, վեր ջինս ընդունել կ, քեխրքերը

կասկաեում ե ն ,թ կ դրանք րոլորն ել յեղափոխականներ են։

IT U 4 հ IL Ն Պ Ա Տ Ւ ժ

Հ . 6 . Դա շնա կցութեա ն Արևմտեան Իիւրօի 1 8 9 6 թ ւա կի ր և վեր ջերս կ . *|օ լսոյ Պատասխանատու Կեդր, Կօֆտկի վճոի համաձայն' ապրիլի 1 0 -^Ն Ւ ա թ ո ւմ քա- ղա քում տեռորի ենթ ա րկւեց Նրզեկայի Էրկան գիւղացի, 2 8 տարեկան, ">*փ րիՀ օ է Ք կ Ո ս ե ա ն, որը1 8 9 6 թ * իվեր Դա շնա կցութեա ն պատկանող 1 0 հրացան­ներ իւրտ ցրել և անյայաացել կր։ Ահաբեկիչները ազատ ենւ

Ն Ւ Ի Ր Ա Տ Ւ Ո / « Թ Ի Ւ Ն

ս ո ր ա ա րւարօն — *՝■ԲՈ հՀՐԵ ՇՏԻ ն որա կա զմ ,,Ա նղրա նիկ* խմթից (խ մօի ւ/իՀոցալ)

90 ֆրա նք, հա նգանակւած հետ եւեա լ կ եր պ ո վ էա ւ/իրա մ 6 ֆր., խմօ 9, Թոշուն, Հպ յկա զ, Կանղիտան, Ղյսրաթաղքի Խ եշօ, Սըմ- թատ, Առիւծ, Մխօ, Ալօ, Զա քա նծա ն, տիկին ԱշխԷն, տիկին Աղաւնի մէկ՛ ական, կեա նքի 1. 40, Սերոր 0. 60 ֆրա նք:

/ԳՈՒՇԶՈՒԿԻՑ (<Հարղօ[,ր միՀոքաւ .V" 96-ով հանգանակւած) 580 ա րծա թ լէ վ , հետ եւեա լ ա եձերիք Բ. Ու/ն 100 ա րծա թ լէվ, թ ի լ * ' 100 , թ ի լ 1000՝ 60, Աղաւնի 60, Ա . . . 40, թ ի ւ 3' 40, ն . ն . 90, թ ի լ 90՝ 90, Անժ, Ոմն, թ ի ւ 193, Արծիլ, թ խ 31 10-ական, Ասլան 6, Լա զ, Պ լէմ, թ խ 10, Պ. Գրիգորեան, Պ. Հա րղա նծա ն, Ոմն, Գա րրիէլեա ն Փ ա փ ա զ, թ խ 66, Բա զէ 6-ական, Ու/ն, Ստեփան Գ., Պետրոս, Հա ղա րշա կ Բ. 3-ա կա ն, Ս րել, թ խ 60, Տ . թ է ր զ ե ա ն , թ խ 9, Ու/ն 9-ակւսն, թ խ 86' 1 , Ո ՚ուսշուկի դաշ­նակցա կա ն "Ս ե ր ո ր * խմթից 30 ա րծա թ լէվ :

ԳԱհԻՐԷԻՑ (Կա ր. Ա յվ -ի ց ) 93 ֆ ր ., Բորդ ա նեա նից (Սուրա- թա յա , Հքաւա կղզի) 90 ֆ ր ., ՇՈ ԻՇՈ Ւ8' ( օր. Թ .-ի միջոցով) ի նպաստ „ Պրօ Upr/էն ի ա յի * 97 ֆ ր ., Ut/ծրիկա յի ԲՕՍՏՕնհ Ինք- նա պ ա շտ . Ցանժնախմթիք 10 անդ լ. ոսկի 4 շիլլին I պ ., երկրի որոշ վա յրը հասցնելոլ համար:

Ընդհանուր գումար 096 ֆրա նք:

1 |Ա ա ա Ս 8 է | Հե գր . ԿոֆտկՆ'Բ. ,,Կ ա յծա կ * խ . 6 1 ոուբլի , ,,Ա րշա ւիր* խ . 60, "Հ ա ր ա զ-

ղ ա տ * խ . 30, "Գ ա զա ն Տա ր ժնեքի * խ . 40, "Խ ա շ ա լե ո * խ . 30, "Ա ռ ի ւծ * խ . 14, վտ ա նգւա ծ t/ի ընկերոջ 90, ,,Ա ր ծխ ս խ . 7. 90, "Բ ի ւր ա կն * խ . 13, „ Արարատ* խ . 90. 30, „ խ իկա ր41 խ . 0, "/Իու- թինեա նց* խ . 10, ,,հ ի ն ւո ր * խ , 16, "Փ ո վ ա սա ր * խ . 16. 60, "Ա րմ ա տ * խ . 95, Գա ղթա վա յրի „ Եգիպ տ ա ցի“ խ մբի 1009 թ ւի բ . քա ոա մսեա յ անդա մավմար 18. 75, Արծաթ էուբ գիւղի t,Ub- ր ո ր * խմթից 6 ռուբլի : Գումար 386 ոուբլի 46 կօպ էղ:

Պսրսսսստսն՝Թ . քա ղ ա քում հանգանակւած է յօ զ ո ւտ ,,Գ րօշա կ*ի-.-~ նա-

հատակների յիշա տ ա կին 60, ղոս/ն, Բանասէր 96, Աերոր-Աղ- թիւրի յիշա տ ա կին 16, Հհւսն 16, 8ոյս 16, ?*. Պ. 90, Մ. խար- րեր դ ցի 15, Ո//ն 90, Ոմն Հ . 10, Մ. Մ ինա սեա նց 30, Ապրօ 60, Փարոս 10, ե 'խ երանի 16, Պ. Պետրոսնան 10, Ու/ն 6, Ր ա ֆֆիի յիշա տ ա կին 60, Ոմն Ս\ 10, Թ ա ղէոս 90, խ ե ն թ 6, Մ իքա յէլեա ն 10, Ա րա մ 6 ղոա ն: Գումար 416 ղոս/ն:

րոհսսնհս՝ԴԱՆՈԻԲ ենթա կօմիտ էէն սեպ տ .—հոկտ հանգանակւած' „Վ,ա-

ր ա գ * խ . 86 ֆրա նք, , ,Կ ա րին* խ . 98, "Հ ա գ ո ւլ* խ . 80, ,,նոր- Դ ա ր * խ . 36, "Ս ե ր ո թ -Ա ղ բխ ր * խ . 86, ,,հ ի ն ա ս էր * խ • 88, »Սեհ- պ ո լ* խ. 94. 60, ,,Փ էղպ յի խ . 49. 80, ո8 ր ղ ա տ * խ . 90. 96, ,*<?<«• ր օ ն * խ. 18 , 0 . Պրա իլա յի ,,Ա /ւիւծ* խ . 66, պ ա տ կերէ մը Կ համակրողէ մը Ա. 8եմ . 6 ֆ ր .: Գումար 871 ֆրա նք 16 սա նթիմ:

\**մբագրոէ-թեսէնս դիմել հեա ևեա լ հա սցէով

Redaction <lu „ D r o $ c h a k u , (Jeneve (Suisse)

լ digitised by 1 74 A.R.A.R.@