afxazuri zepirmetyvelebis gakvetilebicgar.tsu.ge/img/afkhazuri_new.pdfmeore mxriv, bolo xanebsi...
TRANSCRIPT
afxazuri
zepirmetyvelebis
gakveTilebi
ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti
qarTul-afxazur urTierTobaTa samecniero-kvleviTi centri
leila aviZba, esma kokoskeria
afxazuri
zepirmetyvelebis
gakveTilebi
sawyisi kursi
saxelmZRvanelo gankuTvnilia afxazuri enis Seswavlis
msurvelTaTvis
sagamomcemlo jgufi:
leila aviZba, nino berZniSvili, Teo gicba, genadi gulbani,
vaJa imnaiSvili, esma kokoskeria, ivane leJava,
arCil osiZe, zurab Sengelia
© ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis
saxelmwifo universitetis gamomcemloba, 2014
ISBN 978-9941-13-388-6
5
Sinaarsi
Sesavali 13
gakveTili 1 anbani 15 Fy,fy Tema — misalmeba 15 Fntvf — F9ci`f]`fhf leqsikoni 17 F;`fh
gakveTili 2 gavlili masalis gameoreba 18
}fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf anbani — gameoreba, axali asoebi 18
Fy,fy — fb0fu`fkfhi`fhf, fy,fy =sw6`f Tema — misalmeba 20
Fntvf — F9ci`tb,s]`fhf leqsikoni 20
F;`fh
gakveTili 3 gavlili masalis gameoreba 21
}fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf anbani — gagrZeleba 21
Fy,fy — fyfuofhf afxazuri sityvebis saleqsikono forma 22
F9cef ;`f6`f h;`fhn` ajhvf Tema — gacnoba 23
Fntvf — Fb,flshhf leqsikoni 24
F;`fh
gakveTili 4 gavlili masalis gameoreba 25
}fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf anbani 25
Fy,fy piris nacvalsaxelebi mx.r. 25
F[f=sn` [msowsy[`hf6`f> fpfq` [s9[mfofhf
6
Tema — gacnoba 27 Fntvf — Fb,flshhf
leqsikoni 28 F;`fh
gakveTili 5 gavlili masalis gameoreba 29
}fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf piris nacvalsaxelebi mr.r. 29
F[f=sn` [msowsy[`hf6`f> fhfw`f [s9[mfofhf Tema — Sexvedra 30
Fntvf — Fb9skfhf leqsikoni 31
F;`fh gakveTili 6 gavlili masalis gameoreba 35
}fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf arsebiTi saxeli — adamianis da nivTTa klasi 35
F[mso7f — fef8sn`s8cfn` rkfccb fvf0`fh rkfccb Tema — Cemi ojaxi 36
Fntvf — Cfhf c0ffw`fhf leqsikoni 37
F;`fh
gakveTili 7 gavlili masalis gameoreba 38
}fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf arsebiTi saxeli — mravlobiTi ricxvi 38
F[mso7f — fhfw`f [s9[mfofhf Tema — afxazeTi 40
Fntvf — F9cys leqsikoni 40
F;`fh gakveTili 8 gavlili masalis gameoreba 42
}fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf zmnis struqtura 42
F7fqfh,f fbkfpffimf Tema — bodiSis moxda
Fntvf — F0fvpffhf leqsikoni 45
F;`fh
7
gakveTili 9 gavlili masalis gameoreba 47
}fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf zmnis struqtura (gagrZeleba) 47
F7fqfh,f fbkfpffimf (fyfuofhf) Tema — bodiSis moxda (gagrZeleba) 49
Fntvf — F0fvpffhf (fyfuofhf) leqsikoni 49
F;`fh gakveTili 10 gavlili masalis gameoreba 51
}fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf zmnis dro: awmyo statikuri 51
F7fqfh,f ffv0f: ef;`n`b fcnfnbrfn` Tema — Cemi dila 53
Fntvf — Cfhf csims;m leqsikoni 54
F;`fh
gakveTili 11 gavlili masalis gameoreba 55
}fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf zmnis dro — awmyo (dinamikuri zmna) 55
F7fqfh,f ffv0f — ef;`n`b (flbyfvbrfn` 7fqfh,f) Tema — dRe 57
Fntvf — Fvi leqsikoni 58
F;`fh
gakveTili 12 gavlili masalis gameoreba 62
}fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf zmnis dro — namyo sruli 62
F7fqfh,f ffv0f — bbfc[mje byfuoje Tema — swavla 64
Fntvf — Fqfhf leqsikoni 65
F;`fh
gakveTili 13 gavlili masalis gameoreba 66
}fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf
8
zmnis dro — namyo usruli 66 F7fqfh,f ffv0f — bbfc[mje byfuofv
Tema — Cemi sofeli 68 Fntvf — Cfhf c6s0f
leqsikoni 68 F;`fh
gakveTili 14 gavlili masalis gameoreba 69
}fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf zmnis dro — namyo ganusazRvreli 69
F7fqfh,f ffv0f — bbfc[mje byfuofv Tema — dasvenebis dRe 71
Fntvf — F9cimfhfvi leqsikoni 71
F;`fh
gakveTili 15 gavlili masalis gameoreba 72
}fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf zmnis dro — myofadi 72
F7fqfh,f ffv0f — b7fkfif Tema — gzis kiTxva 75
Fntvf — Fv8f fbkrffhf leqsikoni 76
F;`fh
gakveTili 16 gavlili masalis gameoreba 77
}fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf zmnis dro — myofadis kategoriuli forma 77
F7fqfh,f ffv0f — b7fkfif frfntujhbfn` ajhvf Tema — transportSi 79
Fntvf — Fnhfycgjhn f=s leqsikoni 79
F;`fh
gakveTili 17 gavlili masalis gameoreba 83
}fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf arsebiTi saxelis formebi da kategoriebi —
gardaqceviTobis forma 83 F[mso7f fajhvf6`tb frfntujhbf6`tb –
fbfufhfn` rfntujhbf
9
Tema — profesia 84 Fntvf — Fpfyff0
leqsikoni 85 F;`fh
gakveTili 18 gavlili masalis gameoreba 86
}fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf arsebiTi saxelis formebi da
kategoriebi — instrumentalisi 86 F[mso7f fajhvf6`tb frfntujhbf6`tb – fbycnhevtynfkbc
Tema — Semodgoma 87 Fntvf — )fufkfy
leqsikoni 88 F;`fh
gakveTili 19 gavlili masalis gameoreba 89
}fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf ricxviTi saxelebi — raodenobiTi: nivTTa klasi 89
F9[mfofhf [mos — f[s9[mfofhfn` (f9[mfofhfn`): fvf0`fh frkfcc
Tema — Cemi biografia 91 Fntvf — C,bjuhfabf
leqsikoni 92 F;`fh
gakveTili 20 gavlili masalis gameoreba 93
}fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf ricxviTi saxelebi — raodenobiTi: adamianis klasi 93
F9[mfofhf [mos — f[s9[mfofhfn` (f9[mfofhfn`): fef8sn`s8cf frkfcc
Tema — Tvla 95 Fntvf — F9[mfofhf
leqsikoni 95 F;`fh
gakveTili 21 gavlili masalis gameoreba 96
}fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf ricxviTi saxelebi— rigobiTi 96
F9[mfofhf [mos — fbim0fuskfhfn`
10
Tema — Cemi saxli 97 Fntvf — Cs8ys
leqsikoni 98 F;`fh
gakveTili 22 gavlili masalis gameoreba 99
}fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf ricxviTi saxelebi — jerobiTi 99
F9[mfofhf [mos — fpsh]fhfn` Tema — eqimTan 100
Fntvf — F]f6msv b7ys leqsikoni 101
F;`fh
gakveTili 23 gavlili masalis gameoreba 104
}fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf ricxviTi saxelebi — miaxloebiTi 104
F9[mfofhf [mos — fpffbu`fhfn` Tema — soxumi 105
Fntvf — F7`f leqsikoni 106
F;`fh
gakveTili 24 gavlili masalis gameoreba 107
}fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf ricxviTi saxelebi — krebiTi 107
F9[mfofhf [mos — fbpufn` Tema — dro, saaTi 109
Fntvf — fcff0> ffv0f leqsikoni 110
F;`fh
gakveTili 25 gavlili masalis gameoreba 111
}fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf zedsarTavi saxeli — viTarebiTi 111
F7fpimfh,f [mos — f[f0fimfn` Tema — telefoniT saubari 113
Fntvf — )tkkf fbw`f;`fhf
11
leqsikoni 114 F;`fh
gakveTili 26 gavlili masalis gameoreba 115
}fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf zedsarTavi saxeli — mimarTebiTi 115
F7fpimfh,f [mos — fps7fimfn` Tema — weliwadis dro, Tveebi 116
Fntvf — Fis6`c ffv0f6`f> fvpfh leqsikoni 117
F;`fh
gakveTili 27 gavlili masalis gameoreba 118
}fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf Tandebulebi 119
Fim0syuskf6`f Tema — qeifi 120
Fntvf — F6mfaehf leqsikoni 121
F;`fh gakveTili 28 gavlili masalis gameoreba 126
}fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf Tandebulebi — gagrZeleba 126
Fim0syuskf6`f — fyfuofhf Tema — mwerlis biografiidan 128
Fntvf — Fi`7`s88s b,bjuhfabf f7syn` leqsikoni 129
F;`fh gakveTili 29 gavlili masalis gameoreba 130
}fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf zmnis brZanebiTi forma 130
F7fqfh,f flqfhfn` ajhvf Tema — dabadebis dReze 131
Fntvf — Fvibhf leqsikoni 132
F;`fh
12
gakveTili 30 gavlili masalis gameoreba 134
}fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf zmnis kiTxviTi forma 134
F7fqfh,f fpqffhfn` ajhvf Tema — bazarSi 136
Fntvf — F\mfhvsrmf= leqsikoni 137
F;`fh gakveTili 31 gavlili masalis gameoreba 139
}fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf zmnis uaryofiTi forma 139
F7fqfh,f fvfgrhfn` ajhvf Tema — stumar-maspinZlobis wesebi 140
Fntvf — Fcfclrskfhf fqfc6`f leqsikoni 141
F;`fh gakveTili 32 gavlili masalis gameoreba 142
}fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf kiTxviTi sityvebi 142
Fpqffhfn` ;`f6`f Tema — kviris dReebi 144
Fntvf — Fvxs,;m fvi6`f leqsikoni 146
F;`fh gakveTili 33 gavlili masalis gameoreba 147
}fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf kiTxviTi sityvebi — gagrZeleba 147
Fpqffhfn` ;`f6`f Tema — sastumroSi 149
Fntvf — Fcfcffbh0f=s leqsikoni 150
F;`fh
danarTi — ricxviTi saxelebi 155 damatebiTi sakiTxavi 156 mokle afxazur-qarTuli leqsikoni 160
13
Sesavali
afxazeTSi afxazur enas, qarTulTan erTad, saqarTvelos konstituciiT saxelmwifo statusi aqvs gansazRvruli, ami-tom afxazuri enis SenarCuneba, damuSaveba da ganviTareba Cveni saxelwifo valdebulebaa, rac sxva romelime qveyanas ar ekisreba.
meore mxriv, bolo xanebSi garTulebul qarTul-afxazur urTierTobaTa fonze, imisTvis, rom aRvadginoT urTierT-ndoba, davelaparakoT da gavugoT erTmaneTs, unda Seviswav-loT da gaviTavisoT afxazuri eTnokulturuli sivrce, Cav-wvdeT maTi azrovnebis wess, gaviazroT maTi sulieri samyaro — afsuara. swored amisTvisaa saWiro, rom SeviswavloT afxa-zuri ena, radganac mxolod enaSia yvelaze srulad asaxuli eTnosis arsebobisa da cxovrebis kodi.
winamdebare saxelmZRvanelo am procesis sawyisi etapia, anu `enis gatexvis~ safuZvelia. afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi Sedgenilia 1999 wels gamocemuli qarTul-afxazuri sasaubros safuZvelze da eyrdnoba im gamocdi-lebas, romelic dagrovda qarTul-afxazur urTierTobaTa institutSi TiTqmis 10 wlis ganmavlobaSi moqmedi da amJamad ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universi-tetis qarTul-afxazur urTierTobaTa samecniero-kvleviT centrTan arsebuli afxazuri zepirmetyvelebis kursebze.
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi (sawyisi kursi) Sedgeba 33 gakveTilisagan. TiToeuli maTgani Seicavs saswav-lo teqsts, savarjiSoebs, frazeologiur masalas, leqsi-konsa da audio (mosasmen) Canawerebs.
saxelmZRvanelos Tan erTvis 6 sakiTxavi teqsti da 6 sakontrolo samuSao. agreTve 450-sityviani leqsikoni da audio varianti (diskis saxiT).
14
gansakuTrebuli daxmareba gagviwia batonma Teimuraz gvancelaZem. misi SeniSvnebi da rCevebi, rogorc yovelTvis, amjeradac sasikeTod waadga saxelmZRvanelos.
aRsaniSnavia, agreTve, humanitaruli fakultetis eqspe-rimentuli fonetikis laboratoriis xelmZRvanelis baton ivane leJavas Rvawli audio gakveTilebis SeqmnaSi.
gasagebi mizezebis gamo ver vasaxelebT afxazuri mxaris Tanamonawileebs soxumidan. maTTan aqtiurma konsultaciebma mniSvnelovani wvlili Seitana gamocemis momzadebaSi.
dabolos, imeds vitovebT, rom saxelmZRvanelos momxma-reblebi da specialistebi aqtiurad dagvexmarebian, mogvawo-deben TavianT SeniSvnebs, saxelmZRvanelos Semdgomi srulyo-fisaTvis.
zurab Sengelia
qarTul-afxazur urTierTobaTa samecniero-kvleviTi centris xelmZRvaneli
24.12.2014w.
15
gakveTili 1
anbani Fy,fy Tema — misalmeba Fntvf — F9ci`f]`fhf leqsikoni F;`fh
anbani Fy,fy
afxazuri anbani 64 asosgan Sedgeba.
o F < D U Um U` ? ?m ?` L L` T : :m :` P O O` B R Rm R` ^ ^M ^` & &m &` K V Y J G ( H C N N` ) )` E A { {m {` } }` W W` Q Q` X Z _ + I Im I` S * | |m M ~
dRes viswavloT ramdenime SedarebiT rTuli aso-bgera. davimaxsovroT, rom Tu asoebs u / r 7 6 [ mivumatebT ` (u) niSans, miviRebT asoebs u`> /`> r`> 7`> 6`> [`> romlebic gamo-iTqmeba erTad.
o mousmineT da gaimeoreT:
u u` [gG] fu`skf mezobeli / /` [RG ] f,f/`fpf navsadguri r r` [kG] fr`fw xorci 6 6` [qG] f6`f, brtyelZiriani qvabi7 7` [yG] f7`fylf Tbili [
+ `
[` [xG ] f[` fasi
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
16
o mousmineT da gaimeoreT:
Fu`skf ,pbf kargi mezobeli
F,f/`fpf le didi navsadguri
Fr`fw f[` xorcis fasi
Fos 7`fylf Tbili wyali
F6`f', le didi qvabi
savarjiSo 1. CaamateT gamotovebuli asoebi da TargmneT
f,f..fpf
f…skf f..
f.. fw
f..f,
f..fylf
o mzadeba TemisTvis Fntvf fec flekfhf
savarjiSo 2. mousmineT da gaimeoreT:
ims;m,pbf> vis,pbf> [`ks,pbf>
o misalmeba F9ci`f]`fhf
viswavloT misalmeba afxazurad:
- Ims;m,pbf> Lf 0f - Vis,pbf> Vfrnbyf.
- {`ks,pbf> Rfvf.
gakveTili 1
17
o leqsikoni F;`fh
f,f/`fpf navsadguri
f,pbf kargi
fu`skf mezobeli
fle didi
fr`fw xorci
f6`f, brtyelZiriani qvabi
fvi dRe
f[` fasi
f[`sk9f saRamo
fims;m dila
f7`fylf Tbili
18
gakveTili 2
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf anbani — axali asoebi Fy,fy — fy,fy =sw6`f
Tema — misalmeba Fntvf – F9ci`tb,s]`fhf leqsikoni F;`fh
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf
gavimeoroT wina gakveTilze gavlili masala.
anbani — axali asoebi Fy,fy — fy,fy =sw6`f
Cven ukve viswavleT afxazuri anbani.
o F < D U Um U` ? ?m ?` L L` T : :m :` P O O` B R Rm R` ^ ^M
^` & &m &` K V Y J G ( H C N N` ) )` E A { {m {` } }` W W`
Q Q` X Z _ + I Im I` S * | |m M ~
agreTve viswavleT, rom M da ~ ar warmoadgenen damouki-
debel bgerebs da sxva TanxmovnebTan kombinaciaSi warmoq-
mnian axal bgerebs. xolo Tu asoebs u / r 7 6 [ mivumatebT
` (u) niSans, miviRebT u`> /`> r`> 7`> 6`> [`> romlebic gamo-
iTqmeba erTad.
` niSani sxva asoebTanac warmoqmnis axal bgerebs: l` 0`> n`> o`> w`> q`> ;`> i`> ]`
gakveTili 2
19
o mousmineT da gaimeoreT:
l l` [dG] fl`s ezo, mindori 0 0` [TG] fvf0`f tansacmeli n n` [tG] fn`skf qveyana o o` [ZG] fo`s viRaca (adamiani) w w` [cG] fw` xari q q` [wG] fq`f vaSli ; ;` [JG] f;` Zroxa; Zveli i i` [SG] fi` kari; yveli ]
+ `
]` [hG] f]`f Rori
o mousmineT da gaimeoreT:
Fl` le didi ezo
Fvf0`f ,pbf kargi tansacmeli Fn`skf 9iof lamazi qveyana Fw` le didi xari Fq`f [ff gemrieli vaSli F;` le didi Zroxa Fi` ,pbf kargi yveli F]`f le didi Rori
savarjiSo 1. CaamateT gamotovebuli asoebi da TargmneT
f...f fvf…f
f …iof
f...skf
f...s f...s
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
20
o misalmeba F9ci`tb,s]`fhf
savarjiSo 2. kidev erTxel mousmineT da gaimeoreT:
,pbfhf ,,ffbn> ,pbf e,ffbn> ,pbfkf i`ff,tbn> ei9f7je>
i`si9f7je> [fh csvfv> b0f,eg
- Vis,pbf ([`ks,pbf)> Kfyf - <pbf e,ffbn> Lfeh.
- Ei9f7je> Lf0f?
- B0f,eg> [fh csvfv.
- <pbfkf i`ff,tbn> f[`sz6`f.
o leqsikoni F;`fh
fl`s ezo, mindori f;` Zroxa; Zveli fo`s viRaca, vinme (adamiani) fvf0`f tansacmeli f9iof lamazi fn`skf qveyana f[ff gemrieli, tkbili fw` xari fq`f vaSli f]`f Rori f[`szs bavSvi fi` kari; yveli f7fpffhf yofna, arseboba [fh csvfv ara miSavs
b0f,eg madloba
21
gakveTili 3
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf anbani — gagrZeleba Fy,fy — fyfuofhf sityvebis saleqsikono F9cef ;`f6`f h;`fhn`
forma ajhvf Tema — gacnoba Fntvf — Fb,flshhf leqsikoni F;`fh
masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf
gavimeoroT wina gakveTilze gavlili masala
anbani — gagrZeleba Fy,fy — fyfuofhf
dRevandel gakveTilze viswavloT afxazuri anbanis Sem-degi asoebi: rogorc viciT aso M ar aRniSnavs damoukidebel bgeras, xolo sxva TanxmovnebTan Serwymisas warmoqmnis axal bgerebs. Tu asoebs u / r 7 6 [ i ; mivumatebT m niSans, miviRebT um> /m> rm> 7m> 6m> [m> im da ;m. o mousmineT da gaimeoreT:
u um [g˜] u` fumfvf gemo
/ /m [R˜] /` f/msx qurdi r rm [k˜] r` frmfrmf magari 6 6m [q˜] 6` f6mffl qaRaldi, fl`6mfy maRazia
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
22
7 7m [y˜] 7` f7mfvcfh nagavi
[ [m [x˜] [` f[m0f sicive
i im [S] i` fim[`f qusli
; ;m [J] ;` f;m yurZeni
afxazuri sityvebis F9cef ;`f6`f saleqsikono forma h;`fhn` ajhvf
viswavloT saxelis saleqsikono forma. afxazur enaze yve-la sazogado arsebiTi da zedsarTavi saxelis, agreTve,
masdarisa da mimReobis da saxelebis forma iwyeba а‐ Tav-sarTiT:
f + . . . .
o mousmineT da gaimeoreT:
f-,f/`fpf> f-u`skf> f-le> f-l`s> f-;`> f-o`s> f-r`fw> f-6`f,> f-vf0`f> f- 9iof> f-n`skf> f-[`> f-[ff> f-]`f> f-w`> f-q`f> f-i`> f-i`7`s….
gamonaklisi: f – TavsarTis gareSe iwyeba yvela sxva metyve-lebis nawilebi
bf[mf — dRes> efq`s — xval> bfws — guSin> bhkfcys — Cqara>
yfyle — bebia> yfofof — mudam> y[sq — gadaRma> yshw` — gaRma>
[fhf — Sors….
savarjiSo 1. TargmneT afxazurad
…. didi ezo
…. kargi nivTi
…… lamazi qveyana
….. didi xari
gakveTili 3
23
….. gemrieli vaSli ….. didi Zroxa
… kargi yveli
savarjiSo 2. CaamateT gamotovebuli asoebi da TargmneT
f...[`f f...fvf
f...sx f...
f...0f
f...fvcfh
f...f...f
f...ffl f...6mfy
savarjiSo 3. gansazRvreT, romel sityvebSi ikiTxeba niSa-ni `, rogorc `u~. miuwereT sityvebs mniSvnelobebi
f]`f> f6`f,> fo`s, fvf0`f> fu`skf, f[`> fw`> fn`skf> f,f/`fpf>
fq`f, fi`> f7`fylf, fr`fw > f;`> fl`6mfy
o mzadeba TemisTvis Fntvf fec flekfhf
savarjiSo 4. mousmineT da gaimeoreT:
lfh,fy? lspec0flf? cjeg> kjeg> bjeg
o gacnoba Fb,flshhf
Fhb lfh,fy? // Fhb lspec0flf?
Fhb Yfyf kjeg.
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
24
Ims;m,pbf> Yb yj.
<pbfhf ,,ffbn> Yfyf.
Fhb lfh,fy? Fhb Ubdb bjeg.
o
leqsikoni F;`fh fumfvf gemo
f/msx qurdi fl`6mfy maRazia frmfrmf magari f6mffl qaRaldi f7mfvcfh nagavi f[m0f sicive
fim[`f qusli f;m yurZeni bf[mf dRes
efq`s xval
bfws guSin
b hkfcys Cqara yfyle bebia yfofof mudam
y[sq adgili raRacis iqiT, gadaRma (mag.: mTis) yshw` gaRma [fhf Sors lfh,fy? vin?
lspec0flf? vinaa? fhb es
feg aris fi`7`s wigni
25
gakveTili 4
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf anbani Fy,fy
piris nacvalsaxelebi mx.r. F[f=sn` [msowsy[`hf6`f> fpfq`
[s9[mfofhf
Tema — gacnoba (gagrZeleba) Fntvf – Fb,flshhf (fyfuofhf) leqsikoni F;`fh
masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf
gavimeoroT wina gakveTilze gavlili masala
anbani Fy,fy
o mousmineT da gaimeoreT:
dRevandel gakveTilze viswavloT afxazuri anbanis danar-
Ceni rTuli asoebi
_ [CP] f-s cxeni
+ [WP] f=s piri
* [L] f8ys saxli f8s Rvino
| [jP] f\si niori |m [j] f\mvf Txa S [M] frs raRac, rame; erTi
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
26
piris nacvalsaxelebi, mx.r. F[f=sn` [msowsy[`hf6`f>
fpfq` [s9[mfofhf o
mousmineT da gaimeoreT:
piris nacvalsaxelebi
I piri cfhf - me
II piri efhf - Sen (mamakaci) ,fhf - Sen (qali)
III piri bfhf - is (kaci) kfhf - is (qali) bfhf - is (yvelaferi, adamianis garda)
Cfhf c+imfgs Cemi fexi Efhf e+ imfgs Seni (kacis) fexi <fhf ,+ imfgs Seni (qalis) fexi
Bfhf b+ imfgs imis (kacis) fexi
Kfhf k+ imfgs imis (qalis) fexi
Fkf (bfhf) f+imfgs ZaRlis fexi
savarjiSo 1. daakavSireT erTmaneTs swori formebi, ise rogorc cxrilSia naCvenebi
,fhf cfhf
bfhf (fr`fw) kfhf efhf cfhf kfhf bfhf
c]`s]` k6`f, ksvf0`f f[` ew` ,n`skf csi` bl`6mfy
gakveTili 4
27
o mzadeba TemisTvis Fntvf fec flekfhf
savarjiSo 2. mousmineT da gaimeoreT axali sityvebi:
]fb,flshg> cs[moeg> c6sh0ejeg> cf9cejeg> csy[jbn> be;`kjb? epvbkf0lf?
o mousmineT da gaimeoreT:
gacnoba (gagrZeleba) Fb,flshhf (fyfuofhf)
- Vis,pbf.
- <pbfhf e,ffbn.
- }fb,flshg. Cfhf Lfe0 cs[moeg. <fhf?
- Cfhf Kfyf cs[moeg.
- B,s;`kjb> Kf yf?
- Cfhf bcs;`kjeg Frf,f. Efhf be;`kjb> Lfe0?
- Cfhf bcs;`kjeg Fuh,f. <spvbkf0lf> Kf yf?
- Cfhf cf9cejeg (c6sh0ejeg). Ef,fy[jb?
- Cfhf ^fh0 csy[jbn.
savarjiSo 3. TargmneT afxazurad
me . . . mqvia.
me qarTveli var.
Sen ra gqvia?
ra gvari xar?
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
28
o
leqsikoni F;`fh
f-s cxeni
f=s piri
f8ys saxli
f8s Rvino
f\si niori f\mvf Txa fkf ZaRli
fksv]f yuri
fvbkf0 erovneba fy[fhf cxovreba
f;`kf gvari
f6sh0ef qarTveli
f9cef afxazi
f[mo saxeli fqs[`f kudi
cfhf me efhf Sen (mamakaci) ,fhf Sen (qali) bfhf is (kaci) kfhf is (qali) bfhf is (yvelaferi, adamianis garda)
29
gakveTili 5
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf piris nacvalsaxelebi mr.r. F[f=sn` [msowsy[`hf6`f>
fhfw`f [s9[mfofhf Tema — Sexvedra Fntvf — Fb9skfhf
leqsikoni F;`fh
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf
gavimeoroT wina gakveTilze gavlili masala.
TargmneT afxazurad
ra gvari xar? sad cxovrob? Cemi wigni. Seni saxli. misi cxeni.
piris nacvalsaxelebi, mr.r. F[f=sn` [msowsy[`hf6`f>
fhfw`f [s9[mfofhf
o mousmineT da gaimeoreT:
I piri ]fhf – Cven
II piri i`fhf – Tqven
III piri lfhf – isini
}fhf ]+u`skf Cveni mezobeli
I`fhf i`+u`skf Tqveni mezobeli
Lfhf h+u`skf maTi mezobeli
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
30
savarjiSo 1. daakavSireT erTmaneTs swori formebi
]fhf
lfhf
i`fhf
i`u`skf
]q`f
hsi`7`s
savarjiSo 2. TqvenTvis cnobili sityvebiT awarmoeT kuT-vnilebiTi forma da TargmneT
fq`f – bq`f
f]`f> f6`f,> fvf0`f> fu`skf, fw`> fn`skf> f,f/`fpf fq`f, fi`>
fr`fw> f;`> fl`6mfy
o mzadeba TemisTvis Fntvf fec flekfhf
savarjiSo 3. mousmineT da gaimeoreT axali sityvebi:
i`[s i9f;`,j? i`f,fwj? ]fhums> cwfg> i`wfg
o mousmineT da gaimeoreT:
Sexvedra Fb9skfhf
dialogi 1:
- Vis,pbf Fckfy> f8ys i`si9f7je?
- <pbfhf e,ffbn> Umfhum. B0f,eg> [fh ]fvfv. Efhf e[s i9fe,j?
- Cfhums [fh csvfv. Ef;`s ef,fwj?
- Feybdthcbnt n f[m cwjbn.
- Cfhums.
- Ec fyfr`[f> ]wfg.
gakveTili 5
31
dialogi 2:
- {`ks,pbf> Vflbyf. Lffhf ctbu`sh/mtbn ,,fhf? <ec6`f i9f7je?
- <pbfhf ,,ffbn> Yffkf. Cfhums lffhfof cu`s bff[`tbn
,f[msp,fp. Cec6`f b,pbfys bwjbn.
- Lffhfof b,pbjeg. F8ys fcfkfv csphs0.
- B0f,eg. Fh0 fvi6`f hps ]fb,f,fg.
- B,pbjeg> f,pbfhfp.
- F,pbfhf ,ps7fkffbn.
savarjiSo 4. daasruleT winadadebebi da gaeciT kiTxvebze pasuxi
Lf0f .... f[m lwjbn.
Kfyf> ,ec6`f ... ?
Lfeh> ef;`s ... ? Yfnf> [fh ....
<fhf ,[s ... ?
o
leqsikoni F;`fh
fcfkfv mokiTxva; misalmeba
fu`sh/mfhf sixaruli
]fhf Cven
i`fhf Tqven
fe c saqme
lfhf isini
ec fyfr`[f Tu asea, maSin
f,fhf naxva, danaxva
fwfhf wasvla
f[s Tavi
32
testi I
savarjiSo 1. daasruleT winadadebebi da gaeciT kiTxvebze pasuxi
Lf0f .... f[m lwjbn.
Kfyf> ,ec6`f ... ?
Lfeh> ef;`s ... ? Yfnf> [fh ....
savarjiSo 2. CaamateT gamotovebuli asoebi da TargmneT
f,f..fpf
f…skf f..
f.. fw
f..f,
f..fylf f..fylf
savarjiSo 3. gansazRvreT, romel sityvebSi ikiTxeba niSa-ni `, rogorc `u~. miuwereT sityvebs mniSvnelobebi
f]`f> f6`f,> fo`s, fvf0`f> fu`skf, f[`> fw`> fn`skf> f,f/`fpf>
fq`f, fi`> f7`fylf, fr`fw > f;`> fl`6mfy
savarjiSo 4. daakavSireT erTmaneTs swori formebi.
]fhf lfhf i`fhf
i`u`skf ]q`f hsi`7`s
savarjiSo 5. CaamateT gamotovebuli asoebi da TargmneT
f...f fvf…f
f …iof
testi I
33
f...skf
f...s... f...s
savarjiSo 6. TargmneT afxazurad
…. didi ezo
…. kargi nivTi
…… lamazi qveyana
….. didi xari
….. gemrieli vaSli ….. didi Zroxa
… kargi yveli
savarjiSo 7. TqvenTvis cnobili sityvebiT awarmoeT kuT-vnilebiTi forma da TargmneT
fq`f – bq`f
f]`f> f6`f,> fvf0`f> fu`skf, fw`> fn`skf> f,f/`fpf fq`f, fi`>
fr`fw > f;`> fl`6mf y
savarjiSo 8. CaamateT gamotovebuli asoebi da TargmneT
f...[`f f...fvf
f...sx f...
f...0f
f...fvcfh
f...f...f
f...ffl f...6mfy
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
34
savarjiSo 9. daakavSireT erTmaneTs swori formebi, ise rogorc cxrilSia naCvenebi
,fhf cfhf
bfhf (fr`fw) kfhf efhf cfhf kfhf bfhf
c]`s]` k6`f, ksvf0`f f[` ew` ,n`skf csi` bl`6mfy
savarjiSo 10. TargmneT afxazurad
me . . . mqvia. me qarTveli var. Sen ra gqvia? ra gvari xar?
35
gakveTili 6
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf
arsebiTi saxeli: adamianis F[mso7f: fef8sn`s8cfn` rkfccb
da nivTTa klasi fvf0`fh rkfccb
Tema — Cemi ojaxi Fntvf — Cfhf c0ffw`fhf
leqsikoni F;`fh
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf
gavimeoroT wina gakveTilze gavlili masala.
awarmoeT kuTvnilebiTi forma mravlobiT ricxvSi:
fu`skf, fn`skf> f,f/`fpf> fi`7`s, fl`6mfy> f[s
arsebiTi saxeli: adamianis F[mso7f: fef8sn`s8cfn` da nivTTa klasi rkfccb fvf0`fh rkfccb
arsebiTi saxeli ganarCevs klasebs: adamianis klass da nivTTa klass. adamianis klasSi Sedis:
1. adamianis aRmniSvneli sazogado arsebiTi saxelebi
f9]`sp,f qaliSvili, fh9sc vaJi, f9]`sc qali, f[fqf kaci da a.S;
2. adamianis sakuTari saxelebi Lfe0> Lfeh> Kfyf> Kbfyf;
3. eTnonimebi — f9cef afxazi, f6sh0ef qarTveli. yvela am
saxels daesmis kiTxva lfh,fy? vin? danarCeni saxelebi, miuxedavad imisa suliers aRniSnaven
isini Tu usulos, Sedis nivTTa klasSi: fkf ZaRli, f-s
cxeni, ^fh0 Tbilisi, frfhgs;` sazamTro... yvela am saxels
daesmis kiTxva bfh,fy? ra?
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
36
o mousmineT da gaimeoreT:
adamianis klasi nivTTa klasi
lfh,fy? bfh,fy?
fo/f, fkf fzr`sy fl`6mfy
fu`skf f,f/`fpf
fcfc fq`f
savarjiSo 1. daasruleT winadadebebi Fhb bfh,fy? - Fhb f6`f, feg.
Fhb lfh,fy? – Fhb. . . kjeg.
Fhb bfh,fy? - Fhb … feg.
Fhb lfh,fy? – Fhb. . . bjeg.
Fhb bfh,fy? - Fhb … feg.
savarjiSo 2. daajgufeT sityvebi adamianis da nivTTa kla-sebis mixedviT
f,f/`fpf> fu`skf> f;`> fo`s> fr`fw> f6`f,> fn`skf> f]`s]`> fw`>
fq`f> fi`> fcfc> f/msx> fo/f,> f;m> f6mffl> f6sh0ef> f7mfvcfh>
fkf, f9cef> fzr`sy> f\mvf
Lfh,fy? Bfh,fy? fo/f, fkf
o mzadeba TemisTvis Fntvf fec flekfhf
savarjiSo 3. mousmineT da gaimeoreT axali sityvebi:
f0ffw`fhf> fy> f,> fbfimf> f bf]`imf> fyle> f,le
gakveTili 6
37
o Cemi ojaxi Cfhf c0ffw`fhf
- Fhb lfh,fy?
- Fhb cf, bjeg.
- Fhb lfh,fy?
- Fhb cfy kjeg.
- Fhb lfh,fy?
- Fhb cfimf bj eg.
- Fhb lfh,fy?
- Fhb cf]`imf kjeg. Cfhf c0ffw`fhf leeg. Cfhf bcsvjeg fy> f,>
fbfimf> fbf]`imf> fyle> f,le . (Cfhf c0ffw`fhf [`szeg. Cfhf
bcsvjeg fy> f,> fyle.)
o
leqsikoni F;`fh
fvfpffhf qona, yola f[`szs patara, bavSvi fo/f, gogo
fzr`sy biWi frfhgs;` sazamTro
f9]`sp,f qaliSvili fh9sc vaJi
f[fqf kaci fhb > f,hb es
f9]`sc qali f0ffw`fhf ojaxi fy deda f, mama fbfimf Zma fbf]`imf da fyle bebia
f,le babua
38
gakveTili 7
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf
arsebiTi saxeli — F[mso7f – fhfw`f [s9[mfofhf mravlobiTi ricxvi
Tema — afxazeTi Fntvf — F9cys leqsikoni F;`fh
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf
gavimeoroT wina gakveTilze gavlili masala
daajgufeT sityvebi klasebis mixedviT:
fu`skf> f]`f> fq`f> f/msx> f6mffl> fzr`sy> f\mvf
arsebiTi saxelis mravlobiTi ricxvi. F[mso7f: fhfw`f [s9[mfofhf. adamianis klasi nivTTa klasi
. . . + w`f . . . + 6`f
. . . + ff (krebiTi) . . . + hf (krebiTi)
o mousmineT da gaimeoreT
f o/f, + w`f gogoebi fkf + 6`f ZaRlebi f zr`sy + w`f biWebi fl`6mf y + 6`f maRaziebi fu`s kf + w`f mezoblebi f,f/`f pf + 6`f navsadgurebi f cfc + w`f stumrebi fq`f + 6`f vaSlebi fef8s - fe+ff adamianebi fk+hf Txmelnari f hef8 — f he+ ff jariskacebi, f\m+hf muxnari
samxedroebi
gakveTili 7
39
Fuh,f — Fuh+ff agrbebi
f9]`s c – f ]`cf qalebi
f h9sc — f h9+fh(w`f) vaJebi
f 9cef — f 9ceff afxazebi
gamonaklisi:
f[`szs — f[`sz+ 6`f bavSvebi
f9]`sc — f]`cf+ 6`f qalebi
savarjiSo 1. TqvenTvis nacnobi sityvebiT awarmoeT mrav-lobiTi ricxvi
f,f/`fpf
fu`skf
f;`
f6`f,
fn`skf
f]`f
fw`
fq`f fi`
fcfc
f/msx
fo/f,
f6mffl
fkf fzr`sy
f\mvf
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
40
o mzadeba TemisTvis Fntvf fec flekfhf
savarjiSo 2. mousmineT da gaimeoreT axali sityvebi:
f9cimfh0f 8ys> fcfcffbh0f> f,yf> fim[f> fobfc> fobf> f]f9s>
f]0ys6fkf6m> f6s0f> f6fkf6m
o afxazeTi F9cys
F9cys lffhf b9iojeg. Fhf bhfw`jeg f9cimfh0f 8y6`f>
fcfcffbh0f6`f> fgfycbjyfn6`f. F9cys ,tbjeg f,yf6`f> fim[f6`f>
fobfc6`f> fobf6`f> f]f96`f hskf. F7`f F9cys f]0ys6fkf6m feg.
F9cys bhfw`jeg f6s0f6`f. F9cysn`b f6fkf6m6`f hjeg: Ufk>
N7`fhxfk> Jxfvxshf> Fajy +sw ((csho[f)> U`lje0f> Gbweylf>
Ufuhf. Cfhf F9cys f8spw`f hfw`fys bcsvjeg.
o
leqsikoni F;`fh
f9cimfhf dasveneba
fcfcffbh0f sastumro
f,yf tye
fim[f mTa
fobfc mdinare
fobf tba
f]f9s gamoqvabuli
f]0ys6fkf6m dedaqalaqi
f6s0f sofeli
f6fkf6m qalaqi
gakveTili 7
41
fh jari
fhef8 samxedro, jariskaci f\m muxa fk Txmela
fef8s adamiani
f8spf megobari
bhfw`jeg bevria
fhf aq
f,tbf mdidari
42
gakveTili 8
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf zmnis struqtura F7fqfh,f fbkfpffimf Tema — bodiSis moxda Fntvf — F0fvpffhf leqsikoni F;`fh
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf
gavimeoroT wina gakveTilze gavlili masala
awarmoeT mravlobiTi ricxvi:
f8ys> f9]`sc> fo/f,> fcfcffbh0f> f,yf> fzr`sy> fobfc> f6s0f>
f6fkf6m> fu`skf> f[fqf
zmnis struqtura F7fqfh,f fbkfpffimf
afxazur enaSi gvxvdeba erTpiriani, orpiriani, sampiriani da xandaxan oTxpiriani zmnebi. erTpiriani zmnis forma Se-darebiT martivia. afxazur zmnas aqvs ori — mxolobiTi da mravlobiTi ricxvi. zmna gamoxatavs klass, agreTve pirs: pirvels, meores da mesames.
zmnis uRleba martivad rom davimaxsovroT, gavecnoT af-xazuri zmnis struqturas. afxazuri zmna SeiZleba iyo ma-rtivi (mag.: f-n`f-hf> f-uskf-hf> f-,f-hf> f-uf-hf) da Sedgenili (mag.: f-,pbf-,f-hf> f-9fne-6`qf-hf> f-9ci`f-]`f-hf).
gavecnoT martivi zmnis agebulebas:
f-wf-hf wasvla f-uf-hf aReba f-uskf-hf dgoma
gakveTili 8
43
а- saleqsikono (zogadi) formis prefiqsi, wf (uf> uskf) — fuZe, -hf — sufiqsi. uRlebis dros prefiqsi f- da sufiqsi — hf ikargeba.
Cfhf cwjbn – me mivdivar. aq zmna cwjbn Sedgeba c(f) -me, w (f) —
fuZe `wasvla~ da awmyos sufiqs — jbn-isgan. Cfhf cuskjeg me vdgavar
Cfhf cn`jeg me vzivar
Cfhf cwjbn – me mivdivar Efhf ewjbn – Sen (kaci) midixar
<fhf ,wjbn – Sen (qali) midixar Bfhf lwjbn – is (kaci) midis Kfhf lwjbn – is (qali) midis Bfhf (b)wjbn – is (nivTi) midis }fhf ]wjbn – Cven mivdivarT
I`fhf i`wjbn – Tqven midixarT
Lfhf bwjbn – isini midian
miaqcieT yuradReba imas, Tu rogor aisaxeba zmnaSi piris niSnebi:
Cfhf cwjbn Efhf ewjbn <fhf ,wjbn
sayuradReboa, rom erTpirian (gardauval) zmnas mesame pirSi eqneba Semdegi formebi:
Bfhf lwjbn – is (kaci) midis Kfhf lwjbn – is (qali) midis
Bfhf (b)wjbn – is (usulo) midis
afxazuri zmnis klasovan-pirovan prefiqsebSi gamoiyofa prefiqsebis ori rigi: d-s rigis da l-s rigis. d-s rigis
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
44
niSani (c> e> ,> l> b) zmnis dasawyisSi dgas, xolo l-s rigis piris niSani (c> e> ,> b> k> b(f) d-s rigis mere, an d-sa da l-s Soris SeiZleba sxva gramatikuli elementebi iyos ganla-gebuli:
1) Tu obieqti usuloa
Bfhf (b)b,jbn – is (kaci) xedavs raRacas
Kfhf bk,jbn – is (qali) xedavs raRacas
Bfhf bf,jbn – is (usulo) xedavs raRacas
2) Tu obieqti adamianis klass ganekuTvneba
Bfhf lb,jbn – is (kaci) xedavs viRacas
Kfhf lsk,jbn – is (qali) xedavs viRacas
rogorc aRvniSneT, afxazurSi arsebobs sampiriani da oTx-piriani zmnebi. maT Sesaxeb cota mogvianebiT visaubrebT.
savarjiSo 1. CasviT Sesabamisi nacvalsaxeli sworad magaliTi: cfhf cf9[mjbn — me vkiTxulob
…….. cf9[mjbn …….…..,wjbn
………....lwjbn ………..bkujbn
…………b,jbn ……....effetbn
…………]wjbn ……...b;`ujbn
………bh0f[eg ………lsw`jeg
………..cn`jeg ………,uskjeg
…….ew`f;`jbn ……....bk]`jbn
gakveTili 8
45
savarjiSo 2. TargmneT afxazurad
Sen midixar. is (qali) xedavs. bavSvi zis. bebia dgas.
o mousmineT da gaimeoreT:
bodiSis moxda F0fvpffhf
Cf0fvpffbn. ukacravad, bodiSi.
B7fkjpfh cf0fevqfy (cf0f,svqfy). Tu SeiZleba, mapatie.
Cf0fi`svqfy. mapatieT.
C,s]`jbn> cf0f,svqfy> gTxov, mapatie,
cbfifvspn. ar viyavi marTali.
Cf0fi`svqfy> feflf8 i`fkfcqtbn. ukacravad, rom SegawuxeT.
}f0fi`svqfy> [`szsr ]fu[tbn. ukacravad, cota davagvianeT.
Cf0fvsp> cswwfretbn> ffv0f csvfv. ukacravad, meCqareba, dro ar maqvs.
Cf0fvpffbn> f[f efhf ebfifv. ukacravad, magram cdebi (marTali ar xar).
Cf0fvpffbn> f[f fhb vweg. ukacravad, magram es tyuilia.
o leqsikoni F;`fh
f,pbf,fhf siyvaruli
f9fne6`qfhf pativiscema
fimhf mokvla
f,fhf naxva, danaxva
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
46
fwfhf wasvla, svla
fufhf waReba; aReba; wayvana fuskfhf adgoma, dgoma
fn`fhf jdoma, dajdoma
fwwfrhf siCqare, aCqareba
fbfif simarTle
ffv0f dro
fu[fhf dagvianeba
b7fkjpfh Tu SeiZleba
f9[mfhf kiTxva, wakiTxva
f]`fhf Txovna
ffhf mosvla
f0f[hf survili, mondomeba
fw`fhf Zili, daZineba
fw`f;`fhf saubari, laparaki
47
gakveTili 9
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf zmnis struqtura (gagrZeleba) F7fqfh,f fbkfpffimf
(fyfuofhf) Tema — bodiSis moxda (gagrZeleba) Fntvf — F0fvpffhf (fyfuofhf) leqsikoni F;`fh
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf
gavimeoroT wina gakveTilze gavlili masala
TargmneT afxazurad
me mivdivar. Sen (mamr.) midixar. Tqven sxedxarT. isini midian.
zmnis struqtura (gagrZeleba) F7fqfh,f fbkfpffimf
(fyfuofhf) unda gvaxsovdes, rom Tu zogierT zmnaSi nacvalsaxelis piris niSnebi c> i`>] dganan ,> u> l> ;> ;`> o> 8 Tanxmovnebis win, isini mJRerdebian da gadadan p> ;`> ff-Si.
o mousmineT da gaimeoreT zmnebi. daimaxsovreT isini.
sworia ar aris swori
bp,tbn vnaxe bc,tbn
b;`,tbn naxeT bi`,tbn
bff,tbn vnaxeT b],tbn
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
48
sworia ar aris swori
bputbn aviRe bcutbn
b;`utbn aiReT bi`utbn
bplshetbn vici bclshetbn
]f;`lshetbn gvicnobT ]fi`lshetbn
bp;bn amovTxare bc;bn
bff;bn amovTxareT bf];bn
bp;`bn movxarSe; davlie bc;`bn
bpobn Sevwvi bcobn
b;`8bn dawereT bi`8bn
bff8bn davwereT bf]8bn
savarjiSo 1. daakavSireT nacvalsaxelebi Sesabamis zmneb-Tan, rogorc magaliTzea naCvenebi
cfhf ewjbn efhf cf9[mjbn cfhf ew`f;`jbn ]fhf i`w`f;`jbn
bfhf ,wjbn kfhf ef9[mjbn kfhf cw`f;`jbn lfhf ]w`f;`jbn
]fhf lwjbn ,fhf lf9[mjbn efhf lw`f;`jbn i`fhf bw`f;`jbn
,fhf ]wjbn bfhf ,f9[mjbn bfhf ,w`f;`jbn
efhf cwjbn cfhf lf9[mjbn ,fhf lw`f;`jbn
Cven mier ganxiluli zmnebi micemulia awmyoSi, romelic iwarmoeba Semdegnairad:
piris niSani + zmnis Ziri + -jbn//-etbn
da
piris niSani + zmnis Ziri + -eg
dawvrilebiT amis Sesaxeb Semdeg gakveTilze visaubrebT.
gakveTili 9
49
savarjiSo 2. sityvaSi Sinaarsis mixedviT CasviT gamotove-buli aso da TargmneT winadadebebi: }fhf fntfnh f[m ]wjbn.
Cfhf fi`7`s ...f9[mjbn. Efhf feybdthcbntn f[m ...wjbn.
<fhf fr`fw …0f[eg.
Kfhf fhf …uskjeg.
I`fhf fyf …n`jeg.
savarjiSo 3. TargmneT afxazurad
me vnaxe. wigni aiReT. Rvino davlie. saxli vnaxeT. xorci movxarSeT.
o mousmineT da gaimeoreT:
bodiSis moxda (gagrZeleba) F0fvpffhf (fyfuofhf)
- Cf0fvpffbn…Cfhf pqffhfr csvjeg. Fvisy f[m cwfh c0f[eg>
f[f fv8f cw`tbkfutbn ]`f cs7jeg.
- Tumfehsv> ef;`sq`7mf bi`csh,jbn. Fhfyn`b fvisy psyof
bffbu`jeg. I`sibfije i`wfh> b;`,j bn fvisy.
- B0f,eg.
TargmneT zemoT mocemuli teqsti.
o leqsikoni F;`fh
fi`7`s wigni
f0f[hf survili fbkfufhf Secdoma, SeSla
fv8f gza
fpqffhf kiTxva
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
50
fhfyn` aqedan
ffbu`f axlo
tumfehsv arauSavs
ef;`sq`7mf axlave psyof sul
ffbu`fhf axlos
fbfif pirdapiri, swori; simarTle;
flshhf codna
fohf Sewva
f;hf gaTxra, amoTxra;
f;hf ormo
f;`hf daleva
f;`hf moxarSva
51
gakveTili I0
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf
zmnis dro: awmyo statikuri F7fqfh,f ffv0f: ef;`n`b fcnfnbrfn`
Tema — Cemi dila Fntvf — Cfhf csims;m
leqsikoni F;`fh
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf
gavimeoroT wina gakveTilze gavlili masala
CasviT gamotovebuli aso:
Cfhf fi`7`s ...f9[mjbn. <fhf feybdthcbntn f[m ...wjbn. Kfhf fhf ...uskjeg.
zmnis dro: awmyo F7fqfh,f ffv0f: ef;`n`b fcnfnbrfn` afxazur enaSi zmnebi iyofa statikur da dinamikur zmne-bad. mdgomareobis da kuTvnilebis aRmniSvneli zmnebi statikuria, xolo moqmedebis da moZraobis — dinamikuri.
statikuri zmnis fuZed xSirad gamoiyeneba arsebiTi an zedsarTavi saxeli:
f[`szs bavSvi l[`szeg is bavSvia
f9iof lamazi ls9iojeg is lamazia
f,pbf kargi ls,pbjeg is kargia
zmnis droebi F7fqfh,f ffv0f6`f
gavecnoT afxazuri zmnis droebs. dinamikur da statikur zmnebSi awmyo sxvadasxvanairad iwarmoeba.
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
52
awmyo (statikuri zmna) Ef;`n`b ffv0f (fcnfnbrfn`
7fqfh,f) statikuri zmnebis awmyos formas sufiqs -eg-is meSveobiT
vawarmoebT
piris niSani + zmnis Ziri + -eg
fw`fhf Zili, daZineba
cs"+w`+jeg csw`jeg me mZinavs, ,s w`jeg gZinavs (qals)
cs7jeg me var
bcsvjeg – maqvs, b,svjeg – gaqvs (qals), be vjeg – gaqvs (kacs) Tu fuZe mTavrdeba xmovan f-ze, iqneba f + eg= jeg, Tu Tanx-
movanze an xmovan s-ze, maSin j ar iqneba.
o Cfhf f,fhqf= cuskjeg (cuskf+ feg) – me aivanze vdgavar. F[`sz6`f fl`f[ms bn`jeg bavSvebi ezoSi sxedan.
Fcf,b lsw`jeg Cvils Zinavs.
Bfhf lash[fqjeg is vaJkacia.
magram:
Cfhf fq`f c0f[eg (bc0f[ + eg) – me minda vaSli.
Kfhf l7`sieg. is (qali) Wkviania.
ramdenime zmnis fuZisgan SeiZleba vawarmooT rogorc
statikuri, ise dinamikuri zmnebi. es zmnebia: fw`fhf Zili,
daZineba fn`fhf dajdoma, fuskfhf dgoma, adgoma.
gakveTili 10
53
o mousmineT da gaimeoreT:
sazepiro frazebi
f9cef – afxazi. Cfhf cf9cejeg. – me afxazi var. F9cys – afxazeTi. Cfhf
cf9cejeg> F9cys csy[jbn. – me afxazi var, vcxovrob afxa-zeTSi.
sityvaSi cf9cejeg Cven sinamdvileSi gvaqvs forma cf9csejeg, magram wesisamebr e-s gverdiT s ar iwereba.
f9ihf – yureba. Cfhf cs9iet bn – me viyurebi. Bfhf fl`f[ms ls9ietbn – is
(kaci) gareT iyureba. Bfhf kfhf kf[m ls9iet bn — is (kaci) mas (qals) uyurebs (misken iyureba).
o mzadeba TemisTvis Fntvf fec flekfhf
savarjiSo 1. mousmineT da gaimeoreT axali sityvebi:
f0ffksv> fi`qfhf> frhsafhf> fo`o`fhf> f=s > fyfgs
o mousmineT da gaimeoreT:
Cemi dila Cfhf csims;m
Cfhf fcff0 ff,f hps cuskjbn> f0ffksv 7fcqjbn> c=b cyfgb cso`o`jbn> csvf0`f6`f ci`scqjbn> frhscajbn> yfc feybdthcbntn
f[m cwjbn.
gadmoeciT zemoT mocemuli teqsti mesame pirSi.
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
54
savarjiSo 2. TargmneT afxazurad
me pirs viban. diliT 8 saaTze vdgebi. universitetSi mivdivar. tansacmels vicvam da vWam. vvarjiSob, Semdeg xelebs viban.
o leqsikoni F;`fh
fuskfhf adgoma; dgoma
f7fqfhf keTeba
fw`fhf Zili
fvfpffhf qona
f7`si Wkviani
fash[fqf vaJkaci
f9ihf yureba, cqera; xedi
fi`qfhf Cacma
f,fhqf aivani
fcf,b Cvili
ef;`s axla
fcff0 saaTi
ff,f rva
f0ffksv varjiSi, moTelva
fyfgs xeli
fo`o`fhf recxva, xelis dabana
frhs afhf Wama
55
gakveTili 11
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf
zmnis dro: awmyo (dinamikuri zmna) F7fqfh,f ffv0f: ef;`n`b
(flbyfvbrfn` 7fqfh,f)
Tema — dRe Fntvf — Fvi
leqsikoni F;`fh
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf
gavimeoroT wina gakveTilze gavlili masala.
TargmneT afxazurad
bavSvebi ezoSi sxedan. is vaJkacia. Cvils sZinavs. me vaSli minda.
zmnis dro: awmyo F7fqfh,f ffv0f: ef;`n`b
(dinamikuri zmna) (flbyfvbrfn` 7fqfh,f)
rogorc wina gakveTilze gavigeT, afxazur enaSi zmnebi iyofa statikur da dinamikur zmnebad. mdgomareobis da kuTvnilebis aRmniSvneli zmnebi statikuria, xolo moqmedebis da moZraobis — dinamikuri. Cven viciT, rom dinamikur da statikur zmnebSi awmyo sxvadasxvanairad iwarmoeba. dRes viswavloT dinamikuri zmnis awmyos warmoeba.
awmyo (dinamikuri zmna) Ef;`n`b ffv0f (flbyfvbrfn`
7fqfh,f) dinamikuri zmnebis awmyo iwarmoeba -jbn //-etbn sufiqsis meSveobiT:
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
56
piris niSani + zmnis Ziri + -jbn//-etbn
fufhf – aReba, waReba be + u + jbn bpujbn – viReb, b,ujbn – iReb (qali), beuj bn – iReb (kaci)
es forma SeiZleba gamoviyenoT momavali drois mniSvnelo-bis gadmosacemad:
Efq`s bpujbn – xval aviReb, waviReb. f]`fhf Tqma bc + ]` + jbn bc]`jbn – vambob, b,]`jbn – ambob (qali), be]`jbn – ambob (kaci)
Fhf f9if fcetbn – aq qari qris. Cfhf cr`fijbn – me vcekvav. F[`sz6`f fl`f[ms b[`vfhetbn – bavSvebi ezoSi TamaSoben.
zmnis es dro SeiZleba gamoviyenoT momavali drois mniSv-nelobis gadmosacemad:
Efq`s bpujbn – xval aviReb, waviReb.
Tu afxazuri zmnis fuZe mTavrdeba xmovanze, maSin gveqneba
jbn daboloeba: f9[mfhf - lf9[mjbn. Tu Tanxmovanze, ff-ze
an ]f-ze — etbn: fwwfrhf —lswwfretbn> f]fhf — bcf]fetbn>
fbkrffhf — tbkscrffetbn.
o sazepiro frazebi
f9[mfhf – kiTxva. Cfhf cf9[mjbn – me vkiTxulob. Bfhf
fi`7`s lf9[mjbn – is (kaci) wigns kiTxulobs. Yffkf ef;`s
fufpt0 lf9[mjbn – naala axla gazeTs kiTxulobs. Kfhf ef;`s
fi`7`s ,pbf lf9[mjbn – is (qali) axla karg wigns kiTxulobs.
gakveTili 11
57
fwwfrhf – aCqareba. Yffkf lswwfretbn – naalas eCqareba.
Ef;`s lffhf cswwfretbn – axla Zalian meCqareba. Cfy ef;`s
fe cehf[m lswwfretbn – dedaCems axla samsaxurSi eCqareba.
Sdr. statikuri zmna f0f[hf – ndoma, survili. Cfhf bc0f[eg – me minda, msurs. Lfe0 fq`f b0f[eg – daviTs vaSli unda.
Lfe0 fq`f 7f9im b0f[eg – daviTs wiTeli vaSli unda.
savarjiSo 1. SeadgineT winadadebebi. gamoiyeneT droebis cxrili 1. fchf fhf f9if. 2. f=s> fuskfhf> f,fhqf> cfhf. 3. fn`fhf> fl`s>
f[`sz6`f. 4. F9cys> cfhf> fy[fhf> f9cef.
savarjiSo 2. TargmneT winadadebebi Kfhf bfhf bf[m ls9ietbn. Cfhf ef;`s fi`7`s ,pbf cf9[mjbn.
<fhf ef;`s fecehf[m ,swwfretbn. Cfhf fq`f 7f9im bc0f[eg.
Efhf fvisy f[m e9ietbn.
o mzadeba TemisTvis Fntvf fec flekfhf
savarjiSo 3. mousmineT da gaimeoreT axali sityvebi:
fvi> fvhf> 9[jbn> f9cf,fhf =s[tbn> fec betbn> f0ffw`fhf tbptbn>
,pbf bp,jbn
o mousmineT da gaimeoreT:
dRe Fvi
Bf[mf fvi ,pbjeg. Fvhf 9[jbn. F9cf,fhf =s[tbn. Cfhf lffhfof ,pbf bp,jbn ff9syhf. F[`sz6`f fl`f[ms b[`vfhetbn. Cfy f8ys
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
58
ls7jeg. Cf, fec betbn. C8sptb cfhtb firjk f[m ]wtbn. {`sk,s--[fy f0ffw`fhf ptums f8ys tbptbn.
o leqsikoni F;`fh
f,pbf,fhf siyvaruli
f9cf,fhf buneba
fe cehf samsaxuri
fbpfhf kreba, Sekreba
ff9syhf gazafxuli
f=s[fhf gaRviZeba
fr`fifhf cekva
f]`fhf Tqma
f]`fhf Txovna
f[`vfhhf TamaSi
lffhf Zalian
fw`f;`fhf saubari
b7fkjpfh Tu SeiZleba
fbkrffhf garkveva, gageba
fchf qrola, berva; dartyma
f9[f Tbili
f[mi`fi`f civi f9[mfhf kiTxva
f0fhf micema
f0s9 adgili
f9[mf win
59
testi II
savarjiSo 1. SeadgineT winadadebebi. gamoiyeneT droebis cxrili 1. fchf fhf f9if. 2. f=s> fuskfhf> f,fhqf> cfhf. 3. fn`fhf> fl`s> f[`sz6`f. 4. F9cys> cfhf> fy[fhf> f9cef.
savarjiSo 2. TargmneT afxazurad
me pirs viban. diliT 8 saaTze vdgebi. universitetSi mivdivar. tansacmels vicvam da vWam. vvarjiSob, Semdeg xelebs viban.
savarjiSo 3. daakavSireT nacvalsaxelebi Sesabamis zmneb-Tan, rogorc magaliTzea naCvenebi
cfhf ewjbn efhf cf9[mjbn cfhf ew`f;`jbn ]fhf i`w`f;`jbn
bfhf ,wjbn kfhf ef9[mjbn kfhf cw`f;`jbn lfhf ]w`f;`jbn ]fhf lwjbn ,fhf lf9[mjbn efhf lw`f;`jbn i`fhf bw`f;`jbn ,fhf ]wjbn bfhf ,f9[mjbn bfhf ,w`f;`jbn
efhf cwjbn cfhf lf9[mjbn ,fhf lw`f;`jbn
savarjiSo 4. TqvenTvis nacnobi sityvebiT awarmoeT mrav-lobiTi ricxvi
f,f/`fpf
fu`skf f;`
f6`f,
fn`skf
f]`f fw`
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
60
fq`f fi`
fcfc
f/msx
fo/f,
f6mffl
fkf fzr`sy
f\mvf
savarjiSo 5. CasviT Sesabamisi nacvalsaxeli sworad:
magaliTi: cfhf cf9[mjbn — me vkiTxulob
…….. cf9[mjbn …….…..,wjbn
………....lwjbn ………..bkujbn
…………b,jbn ……....effetbn
…………]wjbn ……...b;`ujbn
………bh0f[eg ………lsw`jeg
………..cn`jeg ………,uskjeg
…….ew`f;`jbn ……....bk]`jbn
savarjiSo 6. sityvaSi Sinaarsis mixedviT CasviT gamotove-buli aso da TargmneT winadadebebi: }fhf fntfnh f[m ]wjbn.
Cfhf fi`7`s ...f9[mjbn. Efhf feybdthcbntn f[m ...wjbn.
<fhf fr`fw …0f[eg.
Kfhf fhf …uskjeg.
I`fhf fyf …n`jeg.
testi II
61
savarjiSo 7. TargmneT afxazurad
me vnaxe. wigni aiReT. Rvino davlie. saxli vnaxeT. xorci movxarSeT.
savarjiSo 8. daasruleT winadadebebi Fhb bfh,fy? – Fhb f6`f, feg.
Fhb lfh,fy? – Fhb. . . kjeg.
Fhb bfh,fy? – Fhb … feg.
Fhb lfh,fy? – Fhb. . . bjeg.
Fhb bfh,fy? – Fhb … feg.
savarjiSo 9. daajgufeT sityvebi adamianis da nivTTa klasebis mixedviT
f,f/`fpf> fu`skf> f;`> fo`s> fr`fw> f6`f,> fn`skf> f]`s]`> fw`>
fq`f> fi`> fcfc> f/msx> fo/f,> f;m> f6mffl> f6sh0ef> f7mfvcfh>
fkf, f9cef> fzr`sy> f\mvf
Lfh,fy? Bfh,fy? fo/f, fkf
savarjiSo 10. TargmneT afxazurad
Sen midixar. is (qali) xedavs. bavSvi zis. bebia dgas.
savarjiSo 11. TargmneT winadadebebi Kfhf bfhf bf[m ls9ietbn. Cfhf ef;`s fi`7`s ,pbf cf9[mjbn. <fhf ef;`s fecehf[m ,swwfretbn. Cfhf fq`f 7f9im bc0f[eg. Efhf fvisy f[m e9ietbn.
62
gakveTili 12
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf zmnis dro: namyo sruli F7fqfh,f ffv0f: bbfc[mje byfuoje Tema — swavla Fntvf — Fqfhf leqsikoni F;`fh
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf
gavimeoroT wina gakveTilze gavlili masala
TargmneT afxazurad
me vcekvav. bavSvebi ezoSi TamaSoben. aq qari qris.
zmnis dro: namyo sruli F7fqfh,f ffv0f: bbfc[mje byfuoje
namyo sruli dro iwarmoeba -bn sufiqis meSveobiT.
piris niSani + zmnis Ziri + -bn
fw`fhf Zili, daZineba cs+w`+tbn
fn`fhf dajdoma, jdoma c+n`+tbn
csw`tbn – me daviZine, ,sw`tbn – Sen daiZine (qalma)
Cfhf f,fhqf= cusktbn – me aivanze davdeqi. F[`sz6`f fl`f[ms bn`tbn – bavSvebi ezoSi dasxdnen.
Fcf,b lsw`tbn – Cvilma daiZina.
Fi`7`s putbn – me wigni aviRe. Fr`fw catbn – me xorci SevWame.
gakveTili 12
63
Tu zmnis fuZe bolovdeba f xmovanze, f + namyo srulis su-
fiqsi -bn mogvcems -tbn daboloebas.
ar SegeSaloT awmyos sufiqs -etbn //-jbn -Tan!
o mousmineT da gaimeoreT:
f9ihf – yureba, cqera Cfhf cs9ibn – me gavixede. Bfhf kfhf kf[m ls9ibn — man (kacma)
mas (qals) Sexeda.
f9[mfhf – kiTxva Cfhf cf9[mtbn – me wavikiTxe. Bfhf fi`7`s lf9[mtbn – man
(kacma) wigni waikiTxa. Yffkf fufpt0 lf9[mtbn> yfc lsw`tbn –
naalam gazeTi waikiTxa da mere daiZina.
frhs afhf – Wama
Yffkf frhskatbn – naalam Wama. F[`szs b,pbfys frhbatbn –
bavSvma kargad SeWama. Frhscatbn> yfc fecehf[m cwtbn – SevWame
da Semdeg samsaxurSi wavedi.
o Cemi dila — namyo sruli
Cfhf csims;m
Cfhf bfws fcff0 ff,f hps cusktbn> f0ffksv 7fcqtbn> c=b
cyfgb cso`o`tbn> csvf0`f6`f ci`scqtbn> frhscatbn> yfc
feybdthcbntn f[m cwtbn.
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
64
savarjiSo 1. TargmneT afxazurad
qalma mas (kacs) gaxeda. me wigni wavikiTxe. lanam wigni waikiTxa. wigni wavikiTxe da mere avdeqi. naalam saWmeli SeWama. SevWame da mere gareT gavedi.
savarjiSo 2. SeadgineT winadadebebi. gamoiyeneT naswavli zmnis dro 1. fkf> fl`s> fn`fhf. 2. frhsafhf> f[`szs> f8ys 3. fecehf> fwfhf> Ybrj> bfws> f[m. 4. fps> ff,f> cfhf> fcff0> fuskfhf 5. fl`6mfy> f9]`sc> f[m> fwfhf.
o mzadeba TemisTvis Fntvf fec flekfhf
savarjiSo 4. mousmineT da gaimeoreT axali sityvebi:
fqfhf> feybdthcbntn c0jeg> f9cef ,spi`f cqjbn> feybdthcbntn
cfkutbn> cshqf8[tbn> c0ffw`fhjeg
o mousmineT da gaimeoreT: swavla Fqfhf
dialogSi zogierTi zmna mocemulia namyo usrulSi. zmnis am dros gavivliT momdevno gakveTilSi. Vfrf> ,fhf fqfhf f,f,qjp?
Cfhf <f0svn`b f]`sy06fhhfn` eybdthcbntn c0fy (f=s fqfhf cqjy).
Bfh,fy afrekmntne ,fhf ,sp0fp?
Fabkjkjubfn` afrekmntn c0fy. Rfdrfpn`b f,spi`f6`f cqjy.
gakveTili 12
65
Feybdthcbnt n ,fyfkuf fecehf ,f,fkfutb?
Feybdthcbnt n cfyfkuf cshqf8[t bn.
<fhf ,0ffw`fhjevf?
Vfg> c0ffw`fhfofv.
gadmoeciT zemoT mocemuli teqsti mesame pirSi.
O leqsikoni F;`fh
f[m -Si; -ken
yfc mere
ffhf mosvla
fqfhf swavla
fkfufhf dawyeba
fkufhf dasruleba
f,spi`f ena
fhqf8s maswavlebeli
f0ffw`fhf[fhf daqorwineba
66
gakveTili 13
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf zmnis dro: namyo usruli F7fqfh,f ffv0f: bbfc[mje byfuofv Tema — Cemi sofeli Fntvf — Cfhf c6s0f leqsikoni F;`fh
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf
gavimeoroT wina gakveTilze gavlili masala SeadgineT winadadebebi namyo srulSi 1. fkf> fl`s> fn`fhf. 2. frhsafhf> f[`szs> f8ys 3. fps> ff,f> cfhf> fcff0> fuskfhf 4. fl`6mfy> f9]`sc> f[m> fwfhf.
zmnis dro: namyo usruli F7fqfh,f ffv0f: bbfc[mje
byfuofv
namyo usruli dro iwarmoeba -jy/-efy sufiqsebis meSveobiT.
piris niSani + zmnis Ziri + -jy/-efy
f,fhf naxva, danaxva
b + , + jy bp,jy – vxedavdi, be,jy – xedavdi (Sen mamr.), b,,jy – xedavdi (Sen mdedr.)
f]`fhf Tqma
bc + ]` + jy bc]`jy – vambobdi, b,]`jy – ambobdi (mdedr.), be]`jy – am-bobdi (mamr.)
f[`vfhhf – TamaSi, ,s[`vfhefy – TamaSobdi (mdedr.),
e[`vfhefy — TamaSobdi (mamr.).
gakveTili 13
67
Tu afxazuri zmnis fuZe mTavrdeba xmovanze, maSin gveqneba jy daboloveba: f9[mfhf - lf9[mjy. Tu Tanxmovanze, ff-ze an
]f-ze — efy: fwwfrhf — lswwfrefy> f]fhf — bcf]fefy> fbkrffhf
— tbkscrffefy> fchf —lfcefy.
o mousmineT da gaimeoreT:
sazepiro frazebi
Fi`f c]`jy – me vmRerodi; Fi`f ,]`jy – mRerodi (Sen mdedr.);
Fi`f e]`jy – mRerodi (Sen mamr.).
Fqfhf cqjy – vswavlobdi. Fims;m pff cuskjy – diliT adre
vdgebodi. F[`szs firjk f[m lwjy – bavSvi skolaSi midioda.
Lfvtb fl`f[ms ls[`vfhefy – damei gareT TamaSobda. Bfws f9if fcefy – guSin qari qroda.
savarjiSo 1. TargmneT afxazurad
deda samsaxurSi midioda. bavSvebi ezoSi TamaSobdnen. ZaRli Wamda. Cemi Zma moskovSi swavlobda.
savarjiSo 2. SeadgineT winadadebebi gakveTilze gavlili Temis mixedviT 1. f[`szs> f9[mfhf> fi`7`s. 2. fi`qfhf> fo/f,> fqrs. 3. fl`s> fkf> fn`fhf. 4. cfhf> f]`fhf> fbfif. 5. fwfhf> bhkfcys> fvf-imsyf.
o Cemi dila — namyo usruli
Cfhf csims;m
Cfhf fcff0 ff,f hps cuskjy> f0ffksv 7fcqjy> c=b cyfgb cso`o`jy>
csvf0`f6`f ci`scqjy> frhscajy> yfc feybdthcbntn f[m cwjy.
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
68
o mzadeba TemisTvis Fntvf fec flekfhf
savarjiSo 3. mousmineT da gaimeoreT axali sityvebi:
c6s0f> tc9[syhf> cwfkjy> f9ty\msh6`f> bh[fy> c[s9iskjy>
fobfc ]0fkjy> f9csorhf
o Cemi sofeli Cfhf c6s0f
Cfys[`szsp tc9[syhf f6s0fi7f cwfkjy. Ef cfyleb cf,leb by[jy.
F6s0f= f8ys le ]fvfy. Ceflf f9ty\msh6`f fvisy f[m bh[fy.
Efyn` fvisy c[s9iskjy> fysim6`tb f/,f6`tb p,jy. F6s0f=
fi`sh ,f]xf ]fvfy. },f]xf=s tb0f]fy f]f> fq`f> fkf]f> fvfylf-hbyf> fgfnsh6fk> f,]`f> fqsqsylhf e]`f fi`sh6`f hfw`fys.
F9[syhfp f[`sz6`f ptums fobfc ]0fkjy> 9csorhf ]wfkj y. Cfhf lffhf ,pbf bp,j y f6s0f=s f9cimfhf.
o leqsikoni F;`fh
f9ty\msh fanjara fh[fhf mimarTva, mibruneba, miSvera f[s9is kfhf rame zedapirze yureba f0f kfhf Sesvla f9cs orhf Tevzaoba f]f msxali fkf]f leRvi fvfylfhbyf mandarini fgfnsh6fk forToxali f,]`f qliavi fqsqs ylhf xendro, marwyvi fi`s h xili f9cimf hf dasveneba
69
gakveTili 14
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf zmnis dro: namyo ganusazRvreli F7fqfh,f ffv0f: bbfc[mje
byfuofv Tema — dasvenebis dRe Fntvf — F9cimfhfvi
leqsikoni F;`fh
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf
gavimeoroT wina gakveTilze gavlili masala
TargmneT afxazurad
diliT adre vdgebodi. vswavlobdi. vxedavdi. deda samsaxu-rSi midioda. ZaRli Wamda.
zmnis dro: namyo ganusazRvreli F7fqfh,f ffv0f: bbfc[mje byfuofv
namyo ganusazRvreli dro iwarmoeba — y- sufiqsis meSveobiT.
piris niSani + zmnis Ziri + - y
f,fhf naxva, danaxva
bk + ,f + y
bp,fy davinaxe da..., be,fy dainaxe da ... (Sen mamr.), bk,fy
dainaxa da ... (mdedr.)
bc + ]`f + y
Fi`f c]`fy f8ys7f cwtbn – me vimRere da saxlSi wavedi.
Fi`f ,]`fy f8ys7f ,wtbn – imRere da saxlSi waxvedi (mdedr.).
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
70
Bfws f9if fcsy> fvi w`umf[tbn – guSin qarma daubera da amindi gafuWda. Frhskafy> lusktbn – SeWama (mdedr.) da adga.
o mousmineT da gaimeoreT:
sazepiro frazebi
Frhscafy> fecehf[m cwtbn – SevWame da samsaxurSi wavedi. Cf,
f8ys7f lffby> b9cs bimtbn – mama saxlSi movida da daisvena.
Yffkf fufpt0 lf9[mfy> lsw`tbn – naalam gazeTi waikiTxa da
daiZina. Kfhf fi`7`s ,pbf lf9[mfy> bku`f9[tbn – man (qalma)
kargi wigni waikiTxa da moewona. Lfeh f8s ,pbf b;`sy> lfimbn –
daurma kargi Rvino dalia da daTvra. Bfhf fl`f[ms ls9isy>
f[`sz6`f b,tbn – man gareT gaixeda da bavSvebi dainaxa.
o mousmineT da gaimeoreT:
Cemi dila — namyo ganusazRvreli
Cfhf csims;m
Cfhf fcff0 ff,f" hps cuskfy> f0ffksv 7fcqfy> c=b cyfgb
cso`o`fy> csvf0`f6`f ci`scqfy> frhscafy> feybdthcbntn f[m
cwtbn.
savarjiSo 1. CasviT zmnebi sxvadasxva droSi
cfhf fw`fhf efhf fn`fhf ]fhf fw`f;`fhf bfhf fuskfhf kfhf ffhf i`fhf f,fhf ]fhf fwfhf ,fhf f0f[hf Lfhf fn`fhf ,fhf f9[mfhf bfhf fbkrffhf efhf fwwfrhf cfhf f,pbf,fhf
gakveTili 14
71
savarjiSo 2. TargmneT afxazurad
gogo maRaziaSi mivida da puri iyida. bavSvma wigni waikiTxa da moewona. qarma daubera da wvima daiwyo.
o mzadeba TemisTvis Fntvf fec flekfhf
savarjiSo 3. mousmineT da gaimeoreT axali sityvebi
9cimfhf visy> fbi`f fh[bfhf> f,sc0f key> f7`sl xf9fys> fi`
h8f> ]fpsyn`ums> ffv0f v8f9ffutbn.
o dasvenebis dRe F9cimfhfvi
Bfws 9cimfhf visy. }0ffw`fhf ptums f8ys b7fy. Ims,;mjy
fcfcw`f ]pffby> fbi`f fh[bfhf ]fkfutbn.
Cf, pff fl`6mfy f[m lwfy> fxf> fi`> fimf6fh> f8s> f[`if
ffbutbn. Cfy f,sc0f key> fi` h8f fkfkqtbn. Yfc f7`sl xf9fys
b 6`kshuskfy> fr`fw oys bffkutbn. }fpsyn`ums fbi`f ]yf[fn`fy>
ffv0f b,pbfys v8f9ffutbn.
o
leqsikoni F;`fh
f9cimfhfvi dasvenebis dRe
fcfcw`f stumrebi
fbi`f magida, sufra
fh[bfhf momzadeba, galamazeba (sufris gaSla)
fkfufhf dawyeba
pff winaswar
fxf puri
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
72
fimf6f h Saqari
f[`if karaqi
f7`sl lobio
f,sc0f Romi
fh8f Sebolili, gamxmari
fkfqfhf raRacaSi CarWoba, SerWoba
fxf9f Sekmazuli
fxf9f keJera-fxalisgan damzadebuli nigvziani kerZi
f[fn`fhf Semojdoma
fv8f9ufhf Catareba, organizeba
73
gakveTili 15
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf zmnis dro: myofadi F7fqfh,f ffv0f: b7fkfif Tema — gzis kiTxva Fntvf – Fv8f fbkrffhf leqsikoni F;`fh
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf gavimeoroT wina gakveTilze gavlili masala.
TargmneT afxazurad
SevWame da samsaxurSi wavedi. imRere da saxlSi waxvedi (mdedr.). daurma kargi Rvino dalia da daTvra. guSin qarma daubera da amindi gafuWda.
zmnis dro: myofadi F7fqfh,f ffv0f: b7fkfif
zmnis myofadi iwarmoeba sufiqs –g-s meSveobiT.
piris niSani + zmnis Ziri + -g //-in
fafhf Wama
bc + af + g
bcafg//bcafin me SevWam, beafg//beafin Sen (mamr.) SeWam
fw`fhf Zili, daZineba
cs+w`f+g//cs+w`f+in
fn`fhf dajdoma
c+n`f+g//c+n`f+in
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
74
Csw`fg daviZineb. <sw`fg daiZineb (mdedr.)
Cfhf f,fhqf= cuskfg. me aivanze davdgebi; F[`sz6`f fl`f[ms bn`fg. bavSvebi ezoSi dasxdebian
Fcf,b lsw`fg. Cvili daiZinebs.
Fi`7`s cf9[mfg. wigns wavikiTxav. Fr`fw cafg. xorcs SevWam.
zmnis am drois formebTan xSirad gamoiyeneba zmna effb
`modi~. magaliTad, modi wavideT — effb ]wfg> modi waviki-
TxoT — effb ]f9[mfg da a.S.
myofadi
Cfhf csims;m
Cfhf fcff0 ff,f hps cuskfg> f0ffksv 7fcqfg> c=b cyfgb cso`o`fg> csvf0`f6`f ci`scqfg> frhscafg> feybdthcbntn f[m cwfg.
o mousmineT da gaimeoreT:
sazepiro frazebi
f[`vfhhf – TamaSi
Pys ]ehjr6`f ]qfg> yfc [`vfhhf [wfg – jer gakveTilebs vis-
wavliT, mere saTamaSod wavalT. <ffb fehjr6`f ]qfg> yfc [`vfhhf [wfg – modi gakveTilebi
viswavloT da mere saTamaSod wavideT.
fb6`i`fhf – Sexvedra
Efq`s ]fb6`i`fg> [fbw`f;`fg – xval SevxvdeT, davilaparakoT//movilaparakoT.
gakveTili 15
75
Effb efq`s ]fb6`i`fg> [fbw`f;`fg – modi xval SevxvdeT da
davilaparakoT//movilaparakoT.
Efq`s firjk f[m ]fbwwfg – xval skolaSi erTad wavideT.
Fl`f[ms fvgsk ]fcsg – gareT burTi viTamaSoT.
savarjiSo 1. TargmneT afxazurad
modi gakveTilebi viswavloT da mere saTamaSod wavideT. xel-pirs daviban.
tansacmels Cavicvam.
o mzadeba axali TemisTvis Fntvf fec flekfhf
savarjiSo 2. mousmineT da gaimeoreT axali sityvebi:
ef;`n`b ffyuskfh0f; fyf8cn`b ffyuskfh0f; i`sk,ffefvf? fv8f
cw`tbkfutbn; f\mfhvsrmf (f9fhftb0ys9cf[kfh0f> f9jim0f> fl`6mfy>
fufpt00bbh0f> frhsafh0f) [fhj evf?
o mousmineT da gaimeoreT:
gzis kiTxva Fv8f fbkrffhf
Ff0uskfhf=. Fnehbcn tbkbrffetbn f\mfhvsrmfyof bfh,fy
fdnj,ece bwj.
- Frs ci`fpqffh c0f[eg. Fhfyn`b f\mfhvsrmf [fhj evf?
- Efyof rbkjvtnhr ,;mj eg.
- Bfh,fy fdnj ,ece f\mfhvsrmfyof bwj?
- Efyof bwjbn f;`,fn`b> ;`b,;mn`b fdnj,ec6`f.
- B0f,eg.
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
76
savarjiSo 3. daasruleT winadadebebi da waikiTxeT Ef;`n`b ... f[moeg ""F\mfhvsrmf"".
Fhfyn`b f\mfhvsrmf ...?
Bfh,fy fdnj,ece ... bwj?
Effyof rbkjvtnhr .....
o
leqsikoni F;`fh
fk,ffhf Casvla
fyf8c Semdeg
ffyuskfh0f gaCereba
fl`s6`kfhf gamgzavreba
f[f6`b0hf Tavisufleba
fv8f gza
f9fhftb0ys9cf[kfh0f fulis gadasaxurdavebeli punqti
f9jim0f fosta
fufpt00bbh0f gazeTebis jixuri
frhs afh0f sasadilo
f\mfhvsrmf bazari
fw`tbkfufhf uneburad areva, SeSla
efyof iqamde
[fhf Sors, Sori
77
gakveTili 16
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf zmnis dro: myofadis F7fqfh,f ffv0f: b7fkfif
kategoriuli forma frfntujhbfn` ajhvf Tema — transportSi Fntvf — Fnhfycgjhn f=s leqsikoni F;`fh
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf gavimeoroT wina gakveTilze gavlili masala
TargmneT afxazurad
gareT burTi viTamaSoT. modi gakveTilebi viswavloT da
mere saTamaSod wavideT. xorcs SevWam. modi xval SevxvdeT da davilaparakoT. modi wavikiTxoT.
zmnis dro: myofadis F7fqfh,f ffv0f: b7fkfif
kategoriuli forma frfntujhbfn` ajhvf
zmnis myofadis kategoriuli forma iwarmoeba ase:
piris niSani + zmnis Ziri + -h + feg fafhf Wama
bc + af + -h + feg unda SevWamo
daimaxsovreT, Tu fuZe mTavrdeba xmovan f-ze, iqneba f + eg
= jeg. bcafhjeg unda SevWamo, beafhjeg Sen (mamr.) unda Se-Wamo {sv9flf beafhjeg aucileblad unda SeWamo
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
78
fw`fhf Zili, daZineba cs+w`f+hjeg
fn`fhf dajdoma c+n`f+hjeg
Csw`fhjeg – unda daviZino. <sw`fhjeg – unda daiZino (mdedr.) Cfhf f,fhqf= cuskfhjeg – me aivanze unda davdge. F[`sz6`f fl`f[ms bn`fhjeg – bavSvebi ezoSi unda dasxdnen. Fcf,b lsw`fhjeg – Cvilma unda daiZinos. Fi`7`s cf9[mfhjeg – me wigni unda wavikiTxo. Fr`fw cafhjeg – me xorci unda SevWamo.
o mousmineT da gaimeoreT : myofadis kategoriuli forma Cfhf csims;m
Cfhf fcff0 ff,f hps cuskfhjeg> f0ffksv 7fcqfhjeg> c=b cyfgb"
cso`o`fhjeg> csvf0`f6`f ci`scqfhjeg> frhscafhjeg>
feybdthcbntn f[m cwfhjeg.
savarjiSo 1. SeadgineT winadadebebi. gamoiyeneT dRevan-del gakveTilze naswavli zmnis dro
f,fhqf cfhf fuskfhf — Cfhf f,fhqf= cuskfhjeg.
1. f[`szs> fl`s> fn`fhf. 2. fvgsk> fchf> fl`s> cfhf 3. fecehf> fwfhf> Ybrj> efq`s> f[m. 4. fps> ff,f> cfhf> fcff0> fuskfhf 5. f[m> ]fhf> fl`s> f[`vfhhf !. yfc> fwfhf> fehjr6`f> fqfhf> pys>
f[`vfhhf @. f0ffksv> kfhf> f7fqfhf> efq`s.
savarjiSo 2. TargmneT afxazurad xval universitetSi unda wavide. diliT rva saaTze unda avdge, SevWamo. bavSvebma ezoSi unda iTamaSon.
gakveTili 16
79
o mzadeba TemisTvis Fntvf fec flekfhf
savarjiSo 3. mousmineT da gaimeoreT axali sityvebi:
ef;`s i`sk,ffefvf? cfhf csk,ffhjeg> fv8f cw`tbkfutbn>
cf0fi`svqfy
o mousmineT da gaimeoreT:
transportSi Fnhfycgjhn f=s
Fnehbcn f\mfhvsrmfyof bwj fdnj,ec lf 6`n`tbn.
- Cf0fi`svqfy> ef;`s i`sk,ffefvf?
- Vfg> cfhf fyf8cn`b ffyuskfh0f= csk,ffetbn.
- Bf[moeptb ef;`n`b ffyuskfh0f?
- «F/vfityt,tkb bv8f». I`fhf i`f,fl`s6`kj?
- Fv8f cw`tbkfutbn ]`f cs7jeg. Cfhf csk,ffhjeg «F\mfhvsrmf=».
- Eb fyf8cn`b ffyuskfh0jeg.
- B0f,eg.
savarjiSo 4. daasruleT winadadebebi da waikiTxeT Fv8f ... ]`f cs7jeg.
Eb fyf8cn`b ....
Cf0fi`svqfy> ef;`s ....?
Bf[moeptb ef;`n`b ...?
... i`f,fl`s6`kj?
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
80
o
leqsikoni F;`fh
ffyuskfh0f gaCereba
fl`s6`kfhf gamgzavreba
f6`n`fhf zed jdoma
fk,ffhf Camosvla
fyf8cn`b Semdegi
f\mfhvs"rmf bazari
81
testi III
savarjiSo 1. TargmneT afxazurad qalma mas (kacs) gaxeda. me wigni wavikiTxe. lanam wigni waikiTxa. wigni wavikiTxe da mere avdeqi. naalam saWmeli SeWama. SevWame da mere gareT gavedi.
savarjiSo 2. SeadgineT winadadebebi. gamoiyeneT dRevan-del gakveTilze naswavli zmnis dro. f,fhqf cfhf fuskfhf — Cfhf f,fhqf= cuskfhjeg.
1. f[`szs> fl`s> fn`fhf. 2. fvgsk> fchf> fl`s> cfhf 3. fecehf> fwfhf> Ybrj> efq`s> f[m. 4. fps> ff,f> cfhf> fcff0> fuskfhf 5. f[m> ]fhf> fl`s> f[`vfhhf !. yfc> fwfhf> fehjr6`f> fqfhf> pys>
f[`vfhhf @. f0ffksv> kfhf> f7fqfhf> efq`s.
savarjiSo 3. TargmneT afxazurad
deda samsaxurSi midioda. bavSvebi ezoSi TamaSobdnen. ZaRli Wamda. Cemi Zma moskovSi swavlobda.
savarjiSo 4. SeadgineT winadadebebi gakveTilze gavlili Temis mixedviT 1. f[`szs> f9[mfhf> fi`7`s. 2. fi`qfhf> fo/f,> fqrs. 3. fl`s> fkf> fn`fhf. 4. cfhf> f]`fhf> fbfif. 5. fwfhf> bhkfcys> fvfimsyf.
savarjiSo 5. CasviT zmnebi sxvadasxva droSi
cfhf fw`fhf efhf fn`fhf ]fhf fw`f;`fhf bfhf fuskfhf kfhf ffhf i`fhf f,fhf
]fhf fwfhf ,fhf f0f[hf lfhf fn`fhf ,fhf f9[mfhf bfhf fbkrffhf efhf fwwfrhf cfhf f,pbf,fhf
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
82
savarjiSo 6. TargmneT afxazurad
gogo maRaziaSi mivida da puri iyida. bavSvma wigni waikiTxa da moewona. qarma daubera da wvima daiwyo.
savarjiSo 7. daasruleT winadadebebi da waikiTxeT
Ef;`n`b ... f[moeg “F\mfhvsrmf”. Fhfyn`b f\mfhvsrmf ...?
Bfh,fy fdnj,ece ... bwj?
Effyof rbkjvtnhr .....
savarjiSo 8. SeadgineT winadadebebi. gamoiyeneT dRevan-del gakveTilze naswavli zmnis dro
f,fhqf cfhf fuskfhf — Cfhf f,fhqf= cuskfhjeg
1. f[`szs> fl`s> fn`fhf. 2. fvgsk> fchf> fl`s> cfhf 3. fecehf> fwfhf> Ybrj> efq`s> f[m. 4. fps> ff,f> cfhf> fcff0> fuskfhf 5. f[m> ]fhf> fl`s> f[`vfhhf !. yfc> fwfhf> fehjr6`f> fqfhf> pys> f[`vfhhf @. f0ffksv> kfhf> f7fqfhf> efq`s.
savarjiSo 9. TargmneT afxazurad
xval universitetSi unda wavide. diliT rva saaTze unda avdge, SevWamo. bavSvebma ezoSi unda iTamaSon.
savarjiSo 10. daasruleT winadadebebi da waikiTxeT Fv8f ... ]`f cs7jeg. Eb fyf8cn`b ....
Cf0fi`svqfy> ef;`s ....?
Bf[moeptb ef;`n`b ...?
... i`f,fl`s6`kj?
83
gakveTili 17
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf arsebiTi saxelis formebi da F[mso7f fajhvf6`tb kategoriebi — gardaqceviTobis frfntujhbf6`tb – forma fbfufhfn` rfntujhbf
Tema — profesia Fntvf — Fpfyff0 leqsikoni F;`fh
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf
gavimeoroT wina gakveTilze gavlili masala. SeadgineT winadadebebi myofadis kategoriul formaSi. 1. f[`szs> fl`s> fn`fhf. 2. fvgsk> fchf> fl`s> cfhf 3. fecehf> fwfhf> Ybrj> efq`s> f[m. 4. f[m> ]fhf> fl`s> f[`vfhhf 5. f0ffksv>
kfhf> f7fqfhf> efq`s.
arsebiTi saxelis formebi F[mso7f fajhvf6`tb
da kategoriebi — frfntujhbf6`tb – gardaqceviTobis forma fbfufhfn` rfntujhbf
afxazur enaSi arsebiT saxels e.w. gardaqceviTobis forma gaaCnia. aRniSnuli forma iwarmoeba Semdegi formulis mi-xedviT:
f -. . . . + c
f9]`sc qali f-9]`sc + c qalad
f8spf megobari f-8spf + c megobrad
f9f Svili (vaJi) f-9f + c Svilad
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
84
Lfeh Kfyf 9]`scc lbutbn. daurma lana colad (qalad) iTxova.
Rfvf 8spfc lcsvjeg. kama megobrad myavs (kama Cemi megobaria).
(fc l7fbqtbn. iSvila (Svilad aqcia).
o mzadeba axali TemisTvis Fntvf fec flekfhf
savarjiSo 1. moismineT da gaimeoreT sityvebi da frazebi:
}fb,flshg. Ef,fy[j? Pfyff0c b,svjb? Ccf[mf0s[8eg.
C]f6msveg. Fec petbn. B,ptb/mfcimjbn.
savarjiSo 2. TargmneT afxazurad
nikam nana colad iTxova. minda eqimi gavxde. daurma gogona iSvila.
o mousmineT da gaimeoreT:
profesia Fpfyff0
- Vis,pbf> effb ]fb,flshg. Cfhf Umfhum cjeg.
- <pbfhf e,ffbn. Cfhf Ybrf cs[moeg. - Yb rf> ef,fy[j?
- Cfhf ^fh0 csy[jbn. Efhf?
- Cfhf F7`f csy[jbn. Pfyff0c bevjb?
- Pfyff0kf ccf[mf0s[8eg (cby\mysheg> cshqf8eg> cfh[bnt6njheg). Fntfnh f=s cf[mf0s[8sc fe c petbn. Efhf?
- Cfhf vfrmfyf fqfhf cqjbn. }f6msvc c7fkfh c0f[eg.
- F6`=bfhf6`f eptb/mfcimjbn.
- B0f,eg.
gakveTili 17
85
savarjiSo 3. CasviT gamotovebuli asoebi
Cfhf Umfhum …jeg. <pbfhf …,ffbn. …fhf Ybrf cs[moeg. Pfyff0... b... vjb? …fhf vfrmfyf fqfhf cqjbn. }f6msvc
…7fkfh …0f[eg. F6`=bfhf6`f …ptb/mfcimjbn.
savarjiSo 4. daasruleT winadadebebi
Lfeh Kfyf ... lbutbn. Rfvf ... lcsvjeg ... l7fbqtbn. Cf[mf0s[8sc ... petbn
Pfyff0c ...?
o
leqsikoni F;`fh
f9f vaJiSvili
ffhf mosvla
f9]`scffufhf colis moyvana
fby\mysh inJineri
fhqf8s maswavlebeli
fcf[mf0s[8s mxatvari
f]f6ms v eqimi
fpfyff0 profesia
f6`=bfhf warmateba
fptb/mimhf vinmesTvis rames surveba, survili
86
gakveTili 18
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf arsebiTi saxelis formebi da F[mso7f fajhvf6`tb
kategoriebi — frfntujhbf6`tb – instrumentalisi fbycnhevtynfkbc
Tema — Semodgoma Fntvf — )fufkfy
leqsikoni F;`fh
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf
gavimeoroT wina gakveTilze gavlili masala. CasviT gamo-tovebuli asoebi.
Pfyff0... b...vjb? ...cf[mf0s[8eg. …. l7fbqtbn
arsebiTi saxelis formebi F[mso7f fajhvf6`tb
da kategoriebi – frfntujhbf6`tb –
instrumentalisi fbycnhevtynfkbc wina gakveTilze Cven viswavleT afxazuri arsebiTi saxelis e.w. gardaqceviTobis forma. unda vicodeT, rom afxazur arsebiT saxels agreTve aqvs e.w. instrumentalisi, romelic iwarmoeba ase:
f -. . . . + kf
fefhlsy uremi f-efhlsy + kf urmiT
fvfimsyf manqana f-vfimsyf + kf manqaniT
fl`s/,f matarebeli f-l`s/,f + kf matarebliT
Efhlsykf (vfimsyfkf> urmiT (manqaniT,
l`s/,fkf) cwtbn. matarebliT) wavedi
gakveTili 18
87
Efhlsykf (vfimsyfkf> urmiT (manqaniT,
l`s/,fkf) cffbn. matarebliT) movedi.
mravlobiTi ricxvSi kf—s win emateba mr. r. mesame piris prefiqsi hs-, arsebiTi saxelis mravlobiTi ki Cveulebrivi wesiT iwarmoeba:
f - …6`f + hskf
fefhls y6`f urmebi f -efhls y6`f + hs kf urmebiT
fvfimsyf6`f manqanebi f -vfims yf6`f + hs kf manqanebiT
fl`s /,f6`f matareblebi f -l`s /,f6`f + hs kf matareblebiT
Fefhlsy6`f hskf (fvfimsyf6`f hskf> fl`s/,f6`f hskf) ]wtbn
urmebiT (manqanebiT, matareblebiT) wavediT
savarjiSo 1. TargmneT afxazurad
manqaniT wavedi. jer vswavlob. matarebliT movedi. profesiiT maswavlebeli var.
mzadeba TemisTvis
savarjiSo 2. mousmineT da gaimeoreT axali sityvebi:
0fufkfhf> f-f8hf> f,/ms> f0ffhf> fy[fw`f> fhf[`> fv=s> fosy
O mousmineT da gaimeoreT:
Semodgoma )fufkfy
Fks6mcf Zjzef
)fufkfy f,s/m6`f 8tb;m[jbn. )fufkfy fvfylfhbyf6`tb> fgfnsh-6fk6`tb> fkbvjy6`tb 7fkj bn. Fy[fw`f f;m h0ffetbn. Bh0ffef
f;m efhlsykf (vfimsyfkf) f8wfhf[ms byfhujbn.
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
88
F9[sy fim[f bwfp fhf[`> 0fufkfy bk,ffetbn. Fy[fw`f fosy fps
fv=s ffufys bim0fhqjbn.
savarjiSo 3. upasuxeT kiTxvebs
Bptb9ihf[jptb 0fufkfy f,s/m6`f?
B7fhqjptb 0fufkfy fy[fw`f? Bf,fhuj bh0ffef f;m?
o
leqsikoni F;`fh
f,/ms foToli
fy[f8s glexi
f0ffhf mokrefa
0fufkfy//0fufkfhf Semodgoma
f-f8hf mosavali
fhf[` pirutyvi
fv=s SeSa
fefhlsy uremi
fvfimsyf manqana
fl`s/,f matarebeli
f8wfhf marani
89
gakveTili 19
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf
ricxviTi saxelebi — F9[mfofhf [mos - f[s9[mfofhfn`
raodenobiTi: nivTTa klasi (f9[mfofhfn`): fvf0`fh frkfcc
Tema — Cemi biografia Fntvf — C,bjuhfabf
leqsikoni F;`fh
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf
gavimeoroT wina gakveTilze gavlili masala
TargmneT afxazurad
manqaniT wavedi. jer vswavlob. matarebliT movedi.
profesiiT maswavlebeli var.
ricxviTi saxelebi — F9[mfofhf [mos –
raodenobiTi: nivTTa klasi f[s9[mfofhfn` (f9[mfofhfn`): fvf0`fh frkfcc
afxazurSi raodenobrivi ricxviTi saxeli or jgufad
iyofa: adamianis da nivTTa klasi.
nivTTa klasis raodenobiTi ricxviTi saxeli iwarmoeba
Semdegi modelis mixedviT:
f + fuZe + — ,f (oridan aTis CaTvliT)
anu CamoSorebulia f- prefiqsi da ricxviTi saxelis fuZes
erTvis — ,f sufiqsi.
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
90
o frs erTi
8,f ori
[9f sami
9im,f oTxi
[`,f xuTi
a,f eqvsi
,;m,f Svidi
ff,f rva
;`,f cxra
;`f,f aTi
TerTmetidan cxrametamde raodenobiTi ricxviTi saxele-bi iwarmoeba sxvagvarad: aTis ;`f,f aRmniSvnel Zirs ;`f emateba ricxviTi saxele-bis aRmniSvneli Zirebi (pf> 8f> [f> 9im> [`> a> ,;m> ff> ;`f). ocis aRmniSvneli ricxviTi saxeli aris 8f+;`f (orjer aTi).
o ;`tbpf TerTmeti
;`f8f TorTmeti
;`f[f cameti
;`b9im ToTxmeti
;`j[` TxurTmeti
;`fa Teqvsmeti
;`b,;m Cvidmeti
;`ff Tvrameti
ptb;` cxrameti
gakveTili 19
91
8f;`f oci i`rs asi p6ms aTasi
savarjiSo 1. TargmneT afxazurad
20, 16, 13, 12, 19, 1, 4, 17, 100, 18, 1000
savarjiSo 2 TargmneT afxazurad Fi`7`6`f [9f. Cfhf ;`f8f is6`cf c[sqetbn. Rfvf 8f;`b [`,f is6`cf k[sqetbn.
Fl`6mfy f=s [-i`7`sr ffc[`tbn.
*-cff0r fl`s/,f cfps9isy.
o mzadeba TemisTvis Fntvf fec flekfhf
savarjiSo 3. mousmineT da gaimeoreT axali sityvebi:
c[sqetbn> cbbn> hf9[mf> c0fktbn> fb[fuskf> ceflf> ef0f[r> c0so0s9
o mousmineT da gaimeoreT:
Cemi biografia C,bjuhfabf
Cfhf Lfe0 F\msy\mfk cj eg. *f;`f is6`cf c[sqetbn> 1$$4
is6`cfps cbb n. Cfhf F7`f csy[jbn. *sis6`cf hf9[mf firj k
cfkufy> feybdthcbntn c0fktbn. }f6msvc c7fkfh c0f[e g.
Cs8ys ff—tb[fuskfr fvjeg. Ceflf [—ef0f[r f vjeg: fcfcffbh0f>
fim0fkfh0f> frhsafh0f. Bfhf e,fc b]fvjeg f-sr`f,fh0tb
fvfqe h0tb. C0so0s9 feg: f6fkf6m F7`f> Ti,f bv8fle> f8ys
#15> feflf #5. Cfhf c0tk fyjvth: 2623452
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
92
o
leqsikoni F;`fh
fcfcffbh0f sastumro (aq oTaxi)
fim0fkfh0f saZinebeli
f-sr`f,fh0f abazana
f[sqhf asakis Sesruleba
fb[fuskf sarTuli
f0so0s9 misamarTi
fv8fle gamziri
f0fkfhf Sesvla; Cabareba (umaRlesSi)
fvfqe h0f samzareulo
f0tk telefoni
93
gakveTili 20
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf ricxviTi saxelebi — F9[mfofhf [mos – f[s9[mfofhfn` raodenobiTi: adamianis klasi (f9[mfofhfn`): fef8sn`s8cf frkfcc Tema — Tvla Fntvf — F9[mfofhf leqsikoni F;`fh
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf
gavimeoroT wina gakveTilze gavlili masala. TargmneT (nivTTaklasi):
13, 15, 100, 9, 4, 6, 17, 1000, 18, 14
ricxviTi saxelebi — F9[mfofhf [mos –
raodenobiTi: f[s9[mfofhfn` (f9[mfofhfn`): adamianis klasi fef8sn`s8cf frkfcc
rogorc viciT afxazurSi raodenobrivi ricxviTi saxeli or jgufad iyofa: adamianis da nivTTa klasi. dRes viswavloT rogor iwarmoeba adamianis klasis ricxviTi saxeli:
f+ fuZe + — 8s
anu CamoSorebulia f- prefiqsi da ricxviTi saxelis fuZes erTvis — 8s sufiqsi.
o mousmineT da gaimeoreT
1 fo`s erTi adamiani 2 8s\mf ori adamiani 3 [8sr sami adamiani
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
94
4 9im8sr oTxi adamiani
5 [`8sr xiTi adamiani
! a8sr eqvsi adamiani
@ ,;m8sr Svidi adamiani
# ff8sr rva adamiani
$ ;`8sr cxra adamiani
1% ;`f8sr aTi adamiani
11 ;`tbpf8sr TerTmeti adamiani
12 ;`f8f8sr Tormeti adamiani
13 ;`f[f8sr cameti adamiani
14 ;`b9im8sr ToTxmeti adamiani
15 ;`j[`8sr TxuTmeti adamiani
1! ;`fa8sr Teqvsmeti adamiani
1@ ;`b,;m8sr Cvidmeti adamiani
1# ;`ff8sr Tvrameti adamiani
1$ ptb;`8sr cxrameti adamiani
2% 8f;`f8sr oci adamiani
savarjiSo 1. TargmneT da daimaxsovreT *s\mf fzr`syw`f. Cfhf [8sr f9]fw`f csvjeg. Fxfhf=s [si`8sr fcfcw`f b7fy. (im8sr c8spw`tb cfhtb i`fhswfhf ]wtbn. Cfchf fo` lsc0ffbn.
o mzadeba TemisTvis Fntvf fec flekfhf savarjiSo 2. mousmineT da gaimeoreT axali sityvebi: pf7f8s i`s7flf? bu`fc0jbn> bfulf? i`cs9[mfojbn> tcyfum
cfu[jbn> cf0fi`svqfy cf[mf u[fp
gakveTili 20
95
o mousmineT da gaimeoreT:
Tvla F9[mfofhf
— F8spw`f> i`fhf pf7f8s i`s7flf?
— }fhf ;`f8f8sr ]f7jeg.
— Cfhf bu`fc0jbn ef;`s pf7f8s i`s7je. Cfhf ef;`s
i`cs9[mfojbn: fo`s> 8s\mf> [8sr> 9im8sr> [`8sr> a8sr>
,s;m8sr> ff8sr> ;`8sr> ;`f8sr> ;`tbpf8sr. I`fhf ;`tbpf8sr
i`jeg b7je! Fo`s l]fueg. Bfulf?
— F,fh eb lf[mffp.
— Cf0fvsp> cfhf tcyfum cfu[jbn. Cf0fi`svqfy cf[mf u[fp. — Tumfehsv. Ef;`s fdnj,eckf Ufuhf ]wj bn. I`ffkf fdnj,ec f[m. Ptums i`s7jevf?
— Ffb> ptums ]ff bn.
savarjiSo 3. TargmneT afxazurad
sami da. xuTi megobari. ori qali. me sami Zma myavs. klasSi oci bavSvi swavlobs.
o
leqsikoni F;`fh
pf7f8s ramdeni (adamiani)
fu[fhf dagvianeba; dakleba
fu`f0fhf Semowmeba; SeniSvna (SevniSne)
f9[mfofhf daTvla
tcyfum yovelTvis, mudam
fxfhf qorwili
ptums yvela
i`ffkf! wamodiT!
96
gakveTili 21
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf ricxviTi saxelebi: rigobiTi F9[mfofhf [mos: fbim0fuskfhfn` Tema — Cemi saxli Fntvf — Cs8ys leqsikoni F;`fh
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf
gavimeoroT wina gakveTilze gavlili masala.
TargmneT (adam.klasi):
23, 66, 43, 12, 99, 1, 4, 70, 100, 400, 800, 18, 34
ricxviTi saxeli F9[mfofhf [mos: fbim0fuskfhfn` gavagrZeloT ricxviTi saxelis swavla. dRes gavecnoT ri-gobiT ricxviT saxels afxazur enaSi.
rigobiTi ricxviTi saxeli iwarmoeba raodenobiTi ricx-viTi saxelis safuZvelze. amisaTvis erTdroulad gamoiye-neba prefiqsi f- da daniSnulebis sufiqsi -n`b. es exeba -,f-ze damTavrebul ricxviT saxelebs.
f +…+n`b
f+r+n`b> f+8,f+n`b> f+ [9f+n`b> f+9im,f+n`b> f+ [`,f+n`b ...
magaliTebi:
Frn`b fehjr – pirveli gakveTili.
Ff,fn`b fb[fuskf – merve sarTuli.
F9im,fn`b fh[`0f — meoTxe nawili (sajariso).
gakveTili 21
97
savarjiSo 1. dawereT ricxviTi saxelebi da gaimeoreT
me-5, me-10, 51-e, me-6, me-9, 29-e, 87-e.
o mzadeba TemisTvis Fntvf fec flekfhf savarjiSo 2. mousmineT da gaimeoreT axali sityvebi: fu`0fys> b0,ffeg> bleeg> b0fuskjeg> fi`shqkf6`f> fi`imshf=
o mousmineT da gaimeoreT:
Cemi saxli Cs8ys
Cfhf csy[jbn ^fh0 f6fkf6m fu`0fys. }fhf ]f8ys [-tb[fuskfr
fvjeg. Frn`b fb]fuskf= b7jeg fcfcffbh0f> frhsafh0f> frf,bytn.
Fcfcffbh0f le eg> b0,ffeg. Fcfcw`f fhf ]fh9s kjbn.
F8,fn`b fb[fuskf= b7jeg fcfcffbh0tb fim0fkfh0f6`f [9tb.
F[9fn`b fb[fuskf= b7jeg fim0fkfh0tb f[`sz6`f hefltb.
}fhf b]fvjeg fi0f> f,f]xf [`szs. F,f]xf b0fuskjeg
fi`shqkf6`f. F9[syn`b fijehffy ],f]xf fi`imshf= ]f9cs
]imj bn.
savarjiSo 3. upasuxeT SekiTxvebs
Efhf ef,fy[j?
I`,f]xf b0fuskjb?
If7f tb[fuskfr fvjeptb i`s8ys?
savarjiSo 4. TargmneT afxazurad
baRSi visvenebT. saZinebeli didia. Cveni saxli orsarTuliania. Cven gvaqvs didi baRi. me vcxovrob soxumSi.
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
98
o
leqsikoni F;`fh
fu`0f Suaguli, Sua
f0,ff ganieri
f0fuskfhf Cadgma
fi`shqkf xilis xe, xexili
f9cimfhf dasveneba
fi`imshf Crdili
frhs afh0f sasadilo oTaxi
fim0fkfh0f saZinebeli
fb]fuskf sarTuli
fh[`0f samxedro nawili
fij ehf sicxe
99
gakveTili 22
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf ricxviTi saxelebi: jerobiTi F9[mfofhf [mos: fpsh]fhfn` Tema — eqimTan Fntvf — F]f6msv b7ys leqsikoni F;`fh
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf
gavimeoroT wina gakveTilze gavlili masala.
TargmneT ricxviTi saxelebi:
me-5, me-10, 51-e, me-6, me-9, 29-e, 87-e.
ricxviTi saxelebi: jerobiTi F9[mfofhf [mos: fpsh]fhfn`
gavagrZeloT ricxviTi saxelis swavla. dRes gavecnoT jerobiT ricxviT saxels afxazur enaSi.
jerobiTi ricxviTi saxeli iwarmoeba ase: raodenobiTi
ricxviTi saxeli + yn`
[s+yn` samjer
9ims+yn` oTxjer
8f;`f+yn` ocjer
magaliTebi:
Fi`7`s [syn` cf9[mtbn — wigni samjer wavikiTxe.
Frjywthn f=s 8syn` fi`f c]`tbn — koncertze orjer vimRere.
Bf[mf [`syn` fl`6mfy f[m cwtbn — dRes maRaziaSi xuTjer wavedi.
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
100
savarjiSo 1. TargmneT afxazurad
wigni oTxjer wavikiTxe. bebia ezoSi orjer gavida. gakveTilze samjer vimRere.
o mzadeba axali TemisTvis Fntvf fec flekfhf savarjiSo 2. mousmineT da gaimeoreT axali sityvebi: csxvfpf8[fpfh 7fkfg; f[m0f cskfktbn; c[s cs[metbn; c9syqf
tb[fxeg; ctbvcjbn; fijehf csvjeg
o mousmineT da gaimeoreT:
eqimTan F]f6msv b7ys
- Vis,pbf?
- <pbfhf ;`,ffbn! I`n`f!
- Cu`s ,pbfv> csxvfpf8[fpfh 7fkfg. F[m0f cskfktbn ]`f cs7jeg.
Fij ehf csvjeg. (*syn`- [syn` cs9cs vfz[tbn.) - Yfc bf]i`fg. Bfkrffys bi`s[metb?
- C[s (cyfgs> cimfgs> cs,/f> cs,kf> cksv]f> cimfv[s> csvu`f>
cu`s> c[f9sw) cs[metbn> c9syqf tb[fxe g> ctbvcjbn.
- 3# uhflec fij ehf i`svjeg. {sv9flf i`sim0fpfhjeg.
Bi`sc0j f[`i`6`f vsirs [`syn` b;`;`kf.
- Ce c6`f psyof b,ff9cevf?
- Vfg> bhkfcys i`s,pbf[jbn> f[f f0f0sy f[fhtb fhs;`n`b
psyof b7fkjv. I`[s i`f[skf9ihjeg. Vsi6`fr hsim0f[m
i`tb0ff!
- B0f,eg> ef;`sq`7mf f8ys cwfys csim0fkjbn. F,pbfhfp.
- Fu`f,pbfhf i`jeffbn.
gakveTili 22
101
savarjiSo 3. dawereT afxazurad ricxviTi saxelebi 10-jer, 6-jer, 65-jer, 16-jer, 92-jer, 35-jer, 90-jer, 8-jer
savarjiSo 4. TargmneT da gaimeoreT wamali dReSi orjer unda dalioT. fexi mtkiva. sicxe maqvs. male gamojanmrTeldebiT. me mgoni gavcivdi.
o
leqsikoni F;`fh
fxsvfpfhf avadmyofoba f[m0f fkfkfhf gacieba fw`tb;m[`0f sxeulis nawili f[s Tavi f9syqf cxviri fyfgs xeli fimfgs fexi f,/f zurgi f,kf Tvali fksv]f yuri fimfv[s muxli fvu`f muceli fu`s guli f[f9sw kbili [sv9flf uTuod
fim0fkfhf Cawola f[`i` wamali f0f0sy f[fhf sigaretis moweva fhs;`n` f;`hf alkoholuri sasmelis daleva f[skf9ihf movla, mixedva fi`f]`fhf simRera fu`f,pbfhf janmrTeloba
102
testi IV
savarjiSo 1. TargmneT afxazurad
nikam nana colad iTxova. minda eqimi gavxde. daurma gogona iSvila.
savarjiSo 2. CasviT gamotovebuli asoebi
Cfhf Umfhum …jeg. <pbfhf …,ffbn. …fhf Ybrf cs[moeg. Pfyff0... b... vjb? …fhf vfrmfyf fqfhf cqjbn. }f6msvc
…7fkfh …0f[eg. F6`=bfhf6`f …ptb/mfcimjbn.
savarjiSo 3. TargmneT afxazurad
baRSi visvenebT. saZinebeli didia. Cveni saxli orsarTuliania. Cven gvaqvs didi baRi. me vcxovrob soxumSi.
savarjiSo 4. daasruleT winadadebebi
Lfeh Kfyf ... lbutbn. Rfvf ... lcsvjeg ... l7fbqtbn. Cf[mf0s[8sc ... petbn
Pfyff0c ...?
savarjiSo 5. dawereT ricxviTi saxelebi da gaimeoreT
me-5, me-10, 51-e, me-6, me-9, 29-e, 87-e.
savarjiSo 6. TargmneT afxazurad
manqaniT wavedi. jer vswavlob. matarebliT movedi. profesiiT maswavlebeli var.
testi IV
103
savarjiSo 7. dawereT afxazurad ricxviTi saxelebi
10-jer, 6-jer, 65-jer, 16-jer, 92-jer, 35-jer, 90-jer, 8-jer
savarjiSo 8. TargmneT qarTulad Fi`7`6`f [9f. Cfhf ;`f8f is6`cf c[sqetbn. Rfvf 8f;`b [`,f is6`cf k[sqetbn.
Fl`6mfy f=s [-i`7`sr ffc[`tbn.
*-cff0r fl`s/,f cfps9isy.
savarjiSo 9. TargmneT qarTulad *s\mf fzr`syw`f. Cfhf [8sr f9]fw`f csvjeg.
Fxfhf=s [si`8sr fcfcw`f b7fy. (im8sr c8spw`tb cfhtb i`fhswfhf ]wtbn. Cfchf fo` lsc0ffbn.
savarjiSo 10. TargmneT da gaimeoreT
wamali dReSi orjer unda dalioT. fexi mtkiva. sicxe maqvs. male gamojanmrTeldebiT. me mgoni gavcivdi.
104
gakveTili 23
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf ricxviTi saxelebi: miaxloebiTi F9[mfofhf [mos: fpffbu`fhfn` Tema — soxumi Fntvf — F7`f leqsikoni F;`fh
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf
gavimeoroT wina gakveTilze gavlili masala
TargmneT ricxviTi saxelebi:
10-jer, 6-jer, 65-jer, 16-jer, 92-jer, 35-jer, 90-jer, 8-jer
ricxviTi saxelebi F9[mfofhf [mos: fpffbu`fhfn`
gavagrZeloT ricxviTi saxelis swavla. dRes gavecnoT mi-axloebiT ricxviT saxels afxazur enaSi.
Tu igulisxmeba nivTebisa da cxovelebis daaxloebiTi ra-odenoba, miaxloebiTi ricxviTi saxeli iwarmoeba Semdeg-nairad:
raodenobiTi + 7f
[9f+7f samiode
9im,f+7f oTxiode
8f;`f+7f ociode
xolo miaxloebiTi ricxviTi saxeli adamianTan mimarTebaSi iwarmoeba Semdegnairad:
[8sr hf7fhf samiode adamiani
9im8sr hf7fhf oTxiode adamiani
8f;`f8sr hf7fhf ociode adamiani
gakveTili 23
105
savarjiSo 1. sityvieraT dawereT ricxviTi saxelebi (nivTTa klasi)
5, 6, 10, 25, 56, 20, 36 9, 19, 45, 60, 96, 100
o mzadeba axali TemisTvis Fntvf fec flekfhf
savarjiSo 2. mousmineT da gaimeoreT axali sityvebi:
fimfgs hrbn> bhs9[mfojbn> ]fhf ]thf 7fkffyof> btbwbbp
fbimw`f> f,shpty 0e\mfhw`f> f0jehs[n` 0s96`f> h0jehs[
ffpsh9ief> f0s 9 9iofhf6`f
o mousmineT da moyeviT:
soxumi F7`f F7`f F9cys f]0ys6fkf6m feg. F7`f fimfgs hrbn 25%%—7f is6`cf
hf9[mf> IV-n`b fi`sis6`cfps ]fhf ]thf 7fkffyof> btbwbbp fbimw`f>
Vbkt0n`b f,shpty 0e\mfhw`f. F;`sn`fy F7`f tbetb9isv f[mo6`f
fvfy: Ct,fcnjgjkbc> Lbjcrehbf> W[`svb e]`f e,. tum Fhf7f bhfw`j eg f0s9 9iofhf6`tb f0jehs[n` 0s96`tb: F9cys fb]f,shf hs8ys> F7`f f6fkf6m f[flfhf> f,jnfybrfn` ,f]xf>
Cfvcj y Zfy,f b[mo p[e F9cef ]`sy06fhhfn` lhfvfn` ntfnh>
F9cef ]`sy06fhhfn` veptb. Eb ffhnsy 1$13 is6`cfps. Fhf7f
b 7je f9ceff hrekmnehf> hs9c0fpffhf> h0jehs[ ffpsh9ief
fvf0`fh6`f h[s9[mfofhf 1%% ysp6m h7syof byfojbn.
savarjiSo 3. gaimeoreT teqsti soxumi~ da upasuxeT SekiTxvebs
Bfy,fflshnb F9cysn`b f]`sy06fhhfn` veptb?
Bi`]`f F7`f f0s9 9iof6`f hs[mo6`f.
If7f is6`cf f[sqetb F7`f?
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
106
savarjiSo 4. dawereT ricxviTi saxelebi (adamianis klasi)
25, 46, 22, 3, 19, 45, 24, 9, 11
savarjiSo 5. TargmneT afxazurad
xuTiode dRe minda davisveno. koncertze ociode bavSvi mReroda. Cemi megobris babua daaxloebiT 70 wlisaa.
o
leqsikoni F;`fh
f,shpty berZeni
f0e\mfh Zv. vaWari
btbwbbp tyupebi
fbfimf Zma
f]0ys6fkf6m dedaqalaqi
ffhnhf gaxsna, gaReba
f7`fhf sanapiro
fimfgrhf safuZvelis Cayra, daarseba f]`sy06fhhfn` saxelmwifo, saxelmwifosi
f0jehs[ istoria
f0s9 adgili
f9c0fpffhf cxovreba, sicocxle
fi`sis6`cf saukune
f;`f sityva
fb]f,shf mTavroba
f[flfhf aq: meria
ffh9ihf gamoxatva
fyfofhf miRweva, miwvdoma
107
gakveTili 24
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf ricxviTi saxelebi: krebiTi F9[mfofhf [mos: fbpufn` Tema — dro, saaTi Fntvf — Fcff0> ffv0f leqsikoni F;`fh
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf
gavimeoroT wina gakveTilze gavlili masala.
dawereT miaxloebiTi ricxviTi saxelebi (adamianis klasi):
25, 46, 6, 22, 3, 19, 45, 24, 9, 11
ricxviTi saxelebi: krebiTi F9[mfofhf [mos: fbpufn` gavagrZeloT ricxviTi saxelis swavla. dRes gavecnoT krebiT ricxviT saxels afxazur enaSi. krebiTi ricxviTi saxeli iwarmoeba Semdegnairad:
f + raodenobiTi + ums
f+ [9f+ums samive (nivT.) hs + [8sr+ums samive (adam.)
f+9im,f+ ums oTxive (nivT.) hs +9im8sr+ums oTxive (adam.)
savarjiSo 1. TargmneT afxazurad
maRaziaSi xuTi wigni viyide. maRaziaSi xuTive wigni viyide. maRaziaSi xuTiode wigni viyide. me ori vaJiSvili myavs. me orive vaJiSvili miyvars. Cemi Svili meore sarTulze cxovrobs.
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
108
mas rva mezobeli hyavs. Cemi samive Svili meore sarTulze cxovrobs. wigni orjer wavikiTxe.
o mzadeba axali TemisTvis Fntvf fec flekfhf
savarjiSo 2. mousmineT da gaimeoreT axali sityvebi:
Fcff0 (ffv0f) if7f s7jeptb? – Fcff0 [`,f s7jeg.
romeli saaTia? — xuTi saaTi gaxda.
fcff0 ff,f rva saaTi
fcff0 ff,f hps rva saaTisTvis, rva saaTze
fcff0 ff,f ;`f vbye0r fueg rva saaTs aTi wuTi aklia
fcff0 ff,f hf[m [`-vbye0r fec rvis xuTi wuTia
fe[mtbn
fcff0 ;`f,f hf[m a-vbye0r aTis eqvsi wuTia
fec fetbn cff0r fim0f[m cffetbn erT saaTSi moval
cff0rb ,;frb saaTnaxevari
cff0r fkf cfkujbn erT saaTSi davamTavreb
fcff0 frfps lffbn pirvel saaTze movida
cff0r f8yeq7fkf erTi saaTis ganmavlobaSi
o mzadeba TemisTvis Fntvf fec flekfhf
savarjiSo 3. mousmineT da gaimeoreT frazebi:
fcff0 i`svjevf? fcff0 if7f s7jeptb? fcff0 if7f s7je u`f0b!
;`f-vbye0r fe[mtbn ;`f8f hf[m; i`cff0 bbfifofv; fcff0
bffy[jbn; fcff0 bwwfretbn.
gakveTili 24
109
o mousmineT da gaimeoreT:
dro, saaTi Fcff0> ffv0f
- I`fhf fcff0 (b)i`svjevf?
- Bcsvjeg> f[f ccff0 fec feojv.
- Fcff0 (b)pvflf?
- Cfhf bcsvjeg fcff0.
- Ffv0f pf7f s7jb?
- Ef;`sq`7mf bi`fc]`jbn. Cfhf ccff0 fkf fcff0 ;`f8f b7jeg.
- I`cff0 bbfijevf?
- Vfg> ccff0 [`-vbye0r bwwfretbn.
- B0f,eg> fcff0 8,f hps fecehf= cs7fpfhjeg.
savarjiSo 4. sworad dawereT winadadebebi 11 fqf8w`f firjk f[m bwjy. Fv8f= 5 f8ys uskjeg. Fecehf= 3 fcff0 cffyuskfhjeg. Fcff0 $ ,ffetbn.
savarjiSo 5. afxazurad TargmneT suraTze naCvenebi dro
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
110
o
leqsikoni F;`fh
fu`f0fhf Semowmeba fcff0 saaTi
fvbye0 wuTi
f,;f naxevari
if7f?/pf7f? ramdeni?
ffy[fhf darCena
ffyuskfhf gaCereba, gavCerdi
fehf aq: svla
111
gakveTili 25
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf zedsarTavi saxeli: viTarebiTi F7fpimfh,f [mos: f[f0fimfn` Tema — telefoniT saubari Fntvf — )tkkf fbw`f;`fhf leqsikoni F;`fh
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf
gavimeoroT wina gakveTilze gavlili masala
TargmneT afxazurad
saaTnaxevari. erTi saaTis ganmavlobaSi. rvis xuTi wuTia. rva saaTze. xuTi saaTi gaxda.
zedsarTavi saxeli F7fpimfh,f [mos: f[f0fimfn`
afxazur enaSi zedsarTavi saxeli SeiZleba iyos viTare-biTi da mimarTebiTi.
viTarebiTi zedsarTavi saxeli momdinareobs sxva metyve-lebis nawilebisagan afiqsebis darTvis gareSe: f[mi`fi`f>
fqfh> fbq,s> fir`fr`f> f7f9im da a.S. viTarebiTi zedsarTa-vi saxeli SesityvebebSi msazRvrelia da mosdevs sazRv-ruls (arsebiT saxels an metyvelebis sxva nawils): fo/f,
9iof> fq`f [ff> f[fqf /`/`f> f[is8 qfh…
zedsarTavi saxelis kiTxvebia: lptb9ihjeptb? rogori? (su-
lieri, adamiani); bptb9ihjeptb? rogori? (usulo sagnebi da cxovelebi)
Fq`f 7f9imeg. - Bptb9ihjeptb fq`f?
Fq`f 7f9im fcnjk b6`eg. - Bptb9ihjeptb fcnjk b6`e fq`f?
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
112
mravlobiTis warmoebis dros viTarebiT zedsarTav saxels SeiZleba daerTos mxolod sufiqsi -6`f:
f8ys ]fhfr-6`f> fbvff ,pbf-6`f> fqrs 9iof-6`f magram: fo/f,-w`f ,pbf-6`f> f[f-w`f /`/`f-6`f
f9iof b9iojeg
SedarebiTi xarisxi bf]f b9ioje> bf]f b9iojeg> aRmatebiTi xarisxi ptum htb]f b 9ioje> ptum
ht b]f b9iojeg>
b 9iofoje> b9iofojeg
fle bleeg
SedarebiTi xarisxi bf]f blee> bf]f bleeg
aRmatebiTi xarisxi ptum htb]f blee> ptum htb]f
bleeg> bleooje> bleoojeg
savarjiSo 1. daasruleT winadadebebi. gamoiyeneT damxma-re sityvebi F9if ... fcefy. Fhqf8s .... ptums lshu`f9[jbn. Fo/f, fqrs ...
(b)ki`sy. ^fh0 f8ys ... (b)hfw`jeg. F;`8fy f7syn` fcs ...
ffetbn (ktbetbn).
f7f9im> f,pbf> fir`fr`f> f]fhfr> f[mi`fi`f
savarjiSo 2. mocemuli zedsarTavi saxelebiT awarmoeT Se-darebiTi da aRmatebiTi xarisxi f9iof> f[ff> f/`/`f> f]fhfr> f[mi`fi`f> f,pbf
savarjiSo 3. awarmoeT zedsarTavi saxelis mravlobiTi ricxvi
fu`skf ,pbf - fu`skfw`f ,pbf6`f
fo/f, 9iof; fq`f 7f9im; fvi ,pbf; firjk le; fzr`sy [`szs; fqf8 7`si
gakveTili 25
113
o movemzadoT axali TemisTvis Fntvf fec flekfhf
savarjiSo 4. mousmineT da gaimeoreT axali sityvebi:
cosh8etbn> i`s,;ms cpsvlshbn, i`s,;ms bfhfpyfr bplshbn,
f0tk lscpfcsh, fnhe,rf s6`i`svqfy> vbye0r i`ff9is",
fnhe",rf ryf"i`sv]fy.
o mousmineT da gaimeoreT:
telefoniT saubari )tkkf fbw`f;`fhf
- Fkkj! Csi`psosh8etbn.
- Vis,pbf Yfyf. <si9f7j?
- <pbfhf ;`,ffbn. Bp]`j i`fh,fye? I`scpsvlshbn.
- Vfrf cjeg bp]`j.
- Cf0fvsp> Vfrf. <s,;ms cps vlshbn.
- Eb tumfehsv. Lf0f f8ys ls7jevf?
- Vfg> Lf0f fecehf= ls7jeg> vfrmfyf lvffofwn. F[f kfccs
lffbhfys ls7jeg.
- Yfyf> cfhf bf[mf fecehfi7f cpsvwtbn> csxvfpf8eg. Lf0f
bcspbf]`f> lfyffef f0tk lscpfcshw. Fr cbfpqffh c0f[eg.
- B,pbjeg> bfc]`fg!
- B0f,eg> Yfyf.
- Fu`f,pbfhf ,j effbn> Vfrf!
- Lsh8tums[> b0f,eg> Yfyf. F,pbfhfp!
- F,pbfof> Vfrf!
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
114
savarjiSo 5. gaimeoreT dialogi da upasuxeT SekiTxvebs
Tbw`f;`jlfp 0tkkf?
Vfrf bk0f[slfp?
Lpsvwtb Vfrf fecehf[m?
Vfrf Lf0f lpsk0f[sptb?
o
leqsikoni F;`fh
fosh8hf mosmena
f0tk telefoni
f7f9im wiTeli
fryf]fhf dakideba
fnhe,rf yurmili
fqf8s moswavle
lsh8tums[ kidev erTxel, xelaxla, xelmeored, kvlav
fh9iofhf galamazeba
fu`f,pbfhf janmrTeloba
vfrmfyf jer
fpqffhf kiTxva, SekiTxva
f0tk fchf telefoniT darekva
115
gakveTili 26
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf zedsarTavi saxeli — F7fpimfh,f [mos: fps7fimfn`
mimarTebiTi Tema — weliwadis dro, Tveebi Fntvf — Fis6`c ffv0f6`f> fvpfh leqsikoni F;`fh
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf
gavimeoroT wina gakveTilze gavlili masala
awarmoeT zedsarTavi saxeli mravlobiT ricxvSi.
fo/f, 9iof; fq`f 7f9im; fvi ,pbf; firjk le; fzr`sy [`szs; fqf8 7`si
zedsarTavi saxeli — mimarTebiTi F7fpimfh,f [mos –
fps7fimfn`
rogorc viciT, afxazur enaSi zedsarTavi saxeli SeiZleba iyos viTarebiTi da mimarTebiTi.
mimarTebiTi zedsarTavi saxeli iwarmoeba sxva metyvelebis
nawilis fuZeze n`(s)/n`b sufiqsebis darTviT: fh/mfhfn`b>
fhvfhfn`b> 9[mf7fn`b> fim0f[mn`b> qf7fn`b> [s[mn`b
[s[m — [s[mn`b zeda
efq`s — efq`n`b xvalindeli
firjk — firjkn`b saskolo
f,yf — f,yfn` gareuli
f8ys — f8ysn` Sinauri
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
116
savarjiSo 1. qvemoT mocemuli sityvebis meSveobiT awar-moeT mimarTebiTi zedsarTavi saxelebi da SeadgineT mar-tivi winadadebebi fecehf> bfws> fb[f> f[ms> f8ys> f,yf> bf[mf
o mzadeba TemisTvis Fntvf fec flekfhf
savarjiSo 2. mousmineT da gaimeoreT axali sityvebi:
fosy> ff9sy> f 9[sy> 0fufkfy> fvpf6`f> 0fhufkjbn> b8tb;m[jbn>
i`0etbn> fvisy b0fkjbn> ijehjeg.
o mousmineT da gaimeoreT:
weliwadis dro, Tveebi Fis6`c ffv0f6`f> fvpfh
Fis6`c bfvjeg 9im-ffv0frb ;`f8f vpb. Eh0 bhs[moeg: fosy>
ff9sy> f9[sy> 0fufkfy.
Fosy vpf6`f hj eg: 9[syzr`sy> f;mshys]`f, ;`f,hfy. Fosy
[m0jeg> f[f cfhf ,pbf bp,j bn fcs fyfef.
Ff9sy vpf6`f hjeg: [`f;`rshf> vif9s> kfqfhf. Ff9sy
f9cf,fhf i`0etbn> fvhf b[ffof b9[jbn.
F9[sy vpf6`f hjeg: hfi`fhf> 9[syu`s> yfy]`f. F9[sy
ij ehjeg> feff hs9cs himjbn> fvisy b0fkjbn.
)fufkfy vpf6`f bhs[moeg: w`s,,hf > ;m0ffhf> f,qfhf. )fufkfy
f9cf,fhf 8t;m[jbn. Fy[fw`f f-f8hf 0fhufkjbn.
savarjiSo 3. gaimeoreT dialogi da upasuxeT SekiTxvebs
Fis6`c if7f ffv0f fvjeptb? Bhs[moeptb eh0?
Is6`csr if7f vpf fvjeptb?
Bhs[moeptb eh0?
gakveTili 26
117
savarjiSo 4. TargmneT afxazurad
Semodgomaze buneba fers icvlis. zafxulSi xalxi zRvaSi banaobs. weliwadSi oTxi droa. me miyvars rodesac Tovs. gazafxulze buneba ifurCqneba.
o
leqsikoni F;`fh
f[ms oqro
fh/mfhfn`b marjvena
fhvfhfn`b marcxena
9[mf7fn`b wina
fim0f[mn`b ukana
qf7fn`b qveda
[s[mn`b zeda
fosy zamTari
ff9sy gazafxuli
f9[sy zafxuli f;mshys]`f ianvari
;`f,hfy Tebervali
[`f;`rshf marti
vif9s aprili
kfqfhf maisi
hfi`fhf ivnisi
9[syu`s ivlisi
yfy]`f agvisto
w`s,,hf seqtemberi
;m0ffhf oqtomberi
f,qfhf noemberi
9[syzr`sy dekemberi
118
gakveTili 27
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf Tandebulebi Fim0syuskf6`f Tema — qeifi Fntvf — F6mfaehf leqsikoni F;`fh
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf
gavimeoroT wina gakveTilze gavlili masala. TargmneT afxazurad Semodgomaze buneba fers icvlis. zafxulSi xalxi zRvaSi banaobs. weliwadSi oTxi droa. me miyvars rodesac Tovs. gazafxulze buneba ifurCqneba.
Tandebulebi Fim0syuskf6`f
afxazur enaSi Tandebulebi SedarebiT cotaa. iseve, rogorc qarTulSi isini adgils, dros, mimarTulebas aRniSnaven. warmogidgenT zogierT afxazur Tandebuls: - f[m (Si, ken) — fecehf[m — samsaxurSi (mag., mivdivar)>
fl`6mfy f[m — maRaziaSi - =s (Si) – firjk f=s — skolaSi (mag. var) - 7f (ken) — f8ys7f — saxlisaken
- yof (mde) — f[s,hfyof — Senobamde - 7ys (Tan, Si) – cfhf c7ys — CemTan. f6s0f7ys — sofelSi - ps (Tvis) – firj k fps — skolisTvis. aRniSnuli Tandebuli SeiZleba Segvxvdes zmnis Semadgen-lobaSic: Cfy kps bffc[`tbn – dedaCemisTvis viyide. Cfy
bkpffc[`tbn – dedaCems vuyide. Cf, bps bffputbn – mamaCemis-Tvis viyide. Cf, bpffputbn – mamaCems vuyide.
gakveTili 27
119
- i7f (ken) – fe cehfi7f — samsaxurisaken
- yn`(b) (dan) — fecehfyn` — samsaxuridan> ^fh0syn` — Tbili-sidan. zogierTi maTgani SinaarsiT msgavsia, magaliTad: =s-7ys> f[m -i7f fi0f=s-fi0f7ys> f6s0f[m - f6s0fi7f
mniSvnelobiT msgavsia Semdegi Tandebulebi: -f[m - -i7f; -=s- -7ys
o mousmineT da gaimeoreT:
sazepiro frazebi
Firjk fps fntnhfl6`f ffc[`tbn – skolisTvis rveulebi vi-yide.
Rfvf fecehf[m (fecehfi7f> fl`6mfy f[m) lwj bn – kama samsaxu-rSi (maRaziaSi) midis.
Lfe0 f8ys7f l[sy]`bn – dauTi saxlSi dabrunda.
Cfb lf f6s0f=s lsy[jbn – saida sofelSi cxovrobs.
Cfhf fyb f[s,hfyof cytbn – me im Senobamde mivedi.
Cfy k7ys cs7jeg – dedaCemTan var.
Cf, fecehf7syn` lffbn – mamaCemi samsaxuridan movida.
^fh0 vfimsyfkf cwtbn – TbilisSi manqaniT wavedi.
savarjiSo 1. daasruleT winadadebebi
Fntfnh f[m fqfhf cqjbn. Vjcrdf7f lswwfretbn. F6s0f=s f]fv0f ffc[`tbn. Fim[fyof lffbn. Feybdthcbntn f7ys ll`s6`ktbn. Cfy kps l`s/,fkf cwjbn. F6fkf6m fi7f ]ytbn. Fecehf7syn` cfyle lsy[jbn.
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
120
o mzadeba TemisTvis Fntvf fec flekfhf savarjiSo 2. mousmineT da gaimeoreT: fys]`f le> f0e,f h> bi`slscys]`fkfh c0f[eg> -ffy,pbfkf>
Fis6`c +sw> fw`umfhf> fu`f,pbfhf> fu`sh/mfhf>
bi`ptb/mfcimjbn> f9cef xsc6`f> fhs;`n`> Fyw`f b k9[f> Fyw`f i`bys]`ffbn.
o mousmineT da gaimeoreT:
saaxalwlo qeifi Fis6`c +sw fpu`f0fhf
- <pbfkf i`ff,tbn> fcfcw`f. Cfhf cf[m i`f[mffbp b0f,eg ]`f
i`fc]`jbn. Bf[mfn`b fys]`f le bi`slscys]`fkfh c0f[eg.
_ffy,pbfkf i`ytbffbn. Fhb Fis6c +sw fps w`umfhfr
i`sv,fr`f> fu`f,pbfhtb fu`sh/mfhtb i`svfys i`7fkffbn.
- B0f,eg> e[fqrs ]wffbn. Efhums ,pbfhfc b 7je ptums
eptb/mf]imjbn.
- Fn`sv ]fcfcw`f> f9cef xsc6`f humfvf l]fh,fhjeg. F,fh
f,sc0f> f;mqff> fhfis[ (f0e,fh> fbkf\m> fi`tbkfqf> fr`ns;m>
fi`sh7`sz> fi` h8f> f7`slxf9f> fcso,fk> f[`skhq`s>
f[fhq`s> f\msrf 7f9im> f7`sl). Hs;`n`c b]fvjeg f8s> fefnrf
(fefhfi> foq`q`s> fxfb> frf]ef).
- Ef;`s cfhf ]f9i`vfw`f i`scys]`fh (i`ys]`f=f ffysc-rskfh) c0f[e g. Bf[mfn`b ]fb9skfhf lffhfof ]u`s bff[etbn.
Fyw`f bk9[f i`svfp. }fp0je Fyw`f i`bys]`ffbn.
Fu`sh/mfhf i`susv[ffbn. <pbfhfc b 7je ptums i`ptb/mf]- imjbn.
- }fpys]`fp Fyw`f ebys]`ffbn.
gakveTili 27
121
savarjiSo 3. wertilebis magivrad CasviT Tandebulebi da TargmneT winadadebebi F[`sz6`f firjk fi0f... b[`vfhetbn. Fvisy ... imfgskf ]wtbn. Cfhf
cfyle f6s0f.... lsy[jbn. F[mxf … fi` ff[`fys bffputbn. )tvsh fl`f.... ln`fys> f,f]xf... ls9iefy. Lfe0 vfimsyf... fecehfi7f lwjbn. Fl`s/,f ^fh0 ... F7`f... bwjbn. Tishf... F7`f.... imfgskf
cffbn. Kfyf f8ys... lswwfretbn. F[`ff[`08s … f0e,fh ffc[`tbn.
savarjiSo 4. TargmneT afxazurad
ucxoel stumrebs afxazuri kerZebi gavasinjoT. RmerTma daglocos. maspinZeli minda davloco. sasmelebidan gvaqvs Rvino. axal wels gilocavT.
o
leqsikoni F;`fh
_ffy,pbfkf dalocva: momavali weli bednieri, kargi gqonodeT!
Fis6c +sw axali weli fw`umfhf boroteba, ubedureba fys]`fhf dalocva fptb/mfimfhf survili (gisurveb, vusurveb) fu`f,pbfhf janmrTeloba fu`sh/mfhf sixaruli fxsc kerZi, saWmeli f,sc0f Romi f;mqff Sebolili xorci fcso,fk tyemlis wveni f7`sl lobio
fbkf\m elarji fi`tbkfqf suluguni fr`ns;m qaTmis xorci
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
122
fi`sh7`sz dafSvnili yveli sunelebiT fi` h8f Sebolili yveli f7`slxf9f lobios fxali fhfis[ baJe f[`skhq`s keJera fxalis mwnili f[fhq`s mawoni f\msrf 7f9im ajika f\msrf[si marili f8s Rvino
fefnrf arayi fefhfi ludi foq`q`s mineraluri wyali fxfb Cai frf]ef yava
f[`ff[`08s vaWari f0e,fh afxazuri Zexvi
fys]`fhf dalocva
f[fqrs Sen genacvale, Seni Wirime f[mxf mwyemsi f]`je winadadeba
f[`s Tma
fi`f simRera
fr`flsh unagiri
f7fh7s xorxi
fh,f/m mamali fn`sv ucxo, ucxoeli f,/ms foToli
f0ffhf (]fp0je) stumrad misvla (visTanac stumrad varT) fys]`f=f ffyrskfhf sadRegrZelos Tqma
Fyw`f bk9[f i`svfp! RvTis madli gqondeT! RmerTi gfaravdeT!
123
testi V
savarjiSo 1. daasruleT winadadebebi. gamoiyeneT damxmare sityvebi F9if ... fcefy. Fhqf8s .... ptums lshu`f9[jbn. Fo/f, fqrs ...
(b)ki`sy. ^fh0 f8ys ... (b)hfw`jeg. F;`8fy f7syn` fcs ...
ffetbn (ktbetbn). f7f9im> f,pbf> fir`fr`f> f]fhfr> f[mi`fi`f
savarjiSo 2. daasruleT winadadebebi
Fntfnh f[m fqfhf cqjbn.
Vjcrdf7f lswwfretbn.
F6s0f=s f]fv0f ffc[`tbn.
Fim[fyof lffbn.
Feybdthcbntn f7ys ll`s6`ktbn.
Cfy kps l`s/,fkf cwjbn.
F6fkf6m fi7f ]ytbn.
Fecehf7syn` cfyle lsy[jbn.
savarjiSo 3. qvemoT mocemuli sityvebis meSveobiT awar-moeT mimarTebiTi zedsarTavi saxelebi da SeadgineT mar-tivi winadadebebi fecehf> bfws> fb[f> f[ms> f8ys> f,yf> bf[mf
savarjiSo 4. TargmneT afxazurad
ucxoel stumrebs afxazuri kerZebi gavasinjoT. RmerTma daglocos. maspinZeli minda davloco. sasmelebidan gvaqvs Rvino. axal wels gilocavT.
Semodgomaze buneba fers icvlis. zafxulSi xalxi zRvaSi banaobs. weliwadSi oTxi droa. me miyvars rodesac Tovs. gazafxulze buneba ifurCqneba.
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
124
savarjiSo 5. sityvierad dawereT ricxviTi saxelebi (nivT-Ta klasi)
5, 6, 10, 25, 56, 20, 36 9, 19, 45, 60, 96, 100
dawereT ricxviTi saxelebi (adamianis klasi):
25, 46, 22, 3, 19, 45, 24, 9, 11
savarjiSo 6. TargmneT afxazurad
xuTiode dRe minda davisveno. koncertze ociode bavSvi mReroda. Cemi megobris babua daaxloebiT 70 wlisaa.
savarjiSo 7. mocemuli zedsarTavi saxelebiT awarmoeT SedarebiTi da aRmatebiTi xarisxi f9iof> f[ff> f/`/`f> f]fhfr> f[mi`fi`f> f,pbf
savarjiSo 8. TargmneT afxazurad
maRaziaSi xuTi wigni viyide. maRaziaSi xuTive wigni viyide. maRaziaSi xuTiode wigni viyide. me ori vaJiSvili myavs. me orive vaJiSvili miyvars. Cemi Svili meore sarTulze cxovrobs. mas rva mezobeli hyavs. Cemi samive Svili meore sarTulze cxovrobs. wigni orjer wavikiTxe.
savarjiSo 9. wertilebis magivrad CasviT Tandebulebi da TargmneT winadadebebi
F[`sz6`f firjk fi0f... b[`vfhetbn. Fvisy ... imfgskf ]wtbn.
Cfhf cfyle f6s0f.... lsy[jbn. F[mxf … fi` ff[`fys bffputbn. )tvsh fl`f.... ln`fys> f,f]xf... ls9iefy. Lfe0 vfimsyf... fecehfi7f lwjbn. Fl`s/,f ^fh0 ... F7`f... bwjbn. Tishf...
F7`f.... imfgs.... cffbn. Kfyf f8ys... lswwfretbn. F[`ff[`08s … f0e,fh ffc[`tbn.
testi V
125
savarjiSo 10. sworad dawereT winadadebebi 11 fqf8w`f firjk f[m bwjy. Fv8f= 5 f8ys uskjeg. Fecehf= 3 fcff0 cffyuskfhjeg. Fcff0 $ ,ffetbn.
savarjiSo 11. afxazurad TargmneT suraTze naCvenebi dro
savarjiSo 12 awarmoeT zedsarTavi saxelis mravlobiTi ricxvi
fu`skf ,pbf - fu`skfw`f ,pbf6`f
fo/f, 9iof; fq`f 7f9im; fvi ,pbf; firjk le; fzr`sy [`szs; fqf8 7`si
126
gakveTili 28
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf Tandebulebi — gagrZeleba Fim0syuskf6`f - fyfuofhf Tema — mwerlis biografiidan Fntvf — Fi`7`s88s
b,bjuhfabf f7syn`
leqsikoni F;`fh
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf
gavimeoroT wina gakveTilze gavlili masala
TargmneT afxazurad
daviTi saxlSi dabrunda. saida sofelSi cxovrobs. Tbi-lisSi manqaniT wavedi. rveulebi viyide.
Tandebulebi — gagrZeleba Fim0syuskf6`f — fyfuofhf 1. Tandebulebi -f[m> -7f> -=s> -ps> -kf> -yn`> -yn`b> -yof arse-
biT saxelTan SerwymiT iwereba: f,yf[m> f8ys7f> f8ysyof>
f,fhqf=s> fl`f7ys> fecehfps> -skf> firj kf[mn`> f6s0fyn`b>
Ufuhfyof> Ufuhf7f
aris SemTxvevebi, rodesac mimarTulebis Tandebulebi wi-nadadebebSi ar gamoiyeneba, magram mimarTulebis mniSvne-
loba igulisxmeba: Kfyf kf, F7`f lwtbn.
2. Tu sityva mTavrdeba Tanxmovanze an e> b> o> t-ze, Tan-
debulebi -fi7f> -=s> -f=syof> -f[m> -f7syof> -7syn`> -f7ys
calke iwereba: f6fkf6m fi7f> f6fkf6m f7syn`b> fvf[` f=s>
fim[f fimfgs f7syof…
gakveTili 28
127
3. Tandebulebi -7ys> -7syn`b> -7syof> -f[m> -f[mn`> -f[msyn`>
-=s f da s-s Semdeg sityvasTan SerwymiT iwereba: fos
- fof7ys> fof=s> fl`s - fl`f7ys> fl`f=s> f,yf - f,yf=>
f,yf7ys
SeadareT: firj k - firjk f=s> firjk f7ys> fntfnh - fntfnh f=s>
fntfnh f7ys.
4. Tu arsebiTi saxeli mravlobiT ricxvSia, ar aqvs mniSvne-
loba xmovanze mTavrdeba Tu Tanxmovanze, Tandebulebi
-i7f> -f=s> - -f=syof> -f[mn`> -f7syof> -7syn`> -f7ys calke
iwereba: f6fkf6m6`f h=s> f8y6`f hsi7f> firj k6`f hf[m>
”|mfhf biytbefp ,uf[`szsr Fqkf f[msyn` bf]fbn ,;msr.” <.Imsy6`,f.
5. adamianis klasis arsebiT saxelebTan Tandebulebi > -f=s>
- -f=syof> -f[mn`> -f7syof> -7syn`> -f7ys yovelTvis calke
iwereba: f, b7ys> fy k7syof> f,le bf[m.
savarjiSo 1. TargmneT afxazurad
daviTi xval sofelSi wava. manana skolaSi diliT midis. so-
xumSi matarebliT wavediT. guSin baRSi Zalian cioda. mTa-
Si qari qris. diliT yvelas samsaxurSi eCqareba. dedaCemi-
sTvis lamazi kaba viyide. Cvens soflamde Soria.
savarjiSo 2. SeadgineT winadadebebi, SearCieT swori Tan-debulebi
fwwfrhf> fo/f,> firjk> bf[mf.
fecehf> f,> ffhf> f[`sk9f.
fl`6mfy> fi`7`s> f,pbf> fzr`sy> ff[`fhf.
fvfimsyf> f6s0f> fwfhf.
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
128
o mzadeba TemisTvis. Fntvf fec flekfhf savarjiSo 3. mousmineT da gaimeoreT axali sityvebi: ysksc[ffyof> fhhfvfqehf= cfys7fp> fwfhf cs6`i`tbn> kso,f[`
ffw`shbufkjy> b[s b0fp> cbphs9[mfkjy f;`tbyhffkf6`f>
bcvf]fofwspn.
o mousmineT da gaimeoreT:
mwerlis biografiidan Fi`7`s88s b,bjuhfabf f7syn`
Ifvbk (kbf
“F9c0fpffhf fw`6`sh9f6`f”
….Fhtlfrwbf[m w6mf cs v8f ysksc[ffyof> fhhfvfqehf[m fwfhf cs6`i`tbn. ^fh0 fhhfvfqehf= cfys7fp> F9cysn`b c8spfrb
cfhtb ]fbwsy. Eb tumf ltbkf[fpfhums> tcyfum ,pbf bb,jp fo/f,
kso,f[` ffw`shbufkjy> kfhf kfr`sy b[s b0fp. Cbphs9[mfkjy
f,pbf,fhfn` ;`tbyhffkf6`f… Cffbn fhhf[msyn`b 8s-is6`cf
fyffq. Cl`s6`shqtbn CCCH fcf[mf0s[hfn` ajyl F9cysn`b
f7`if[ms. Bcvf]fofwspn eb f8spf! Cf[mf0s[8sc? Vfg> lbhtrnjhc!
savarjiSo 4. TargmneT afxazurad
jarSi wasvla momiwia. ar gamigia aseTi ram! vukiTxavdi sasiyvarulo leqsebs. jaridan or weliwadSi davbrundi.
savarjiSo 5. aRniSneT, romel sityvebTan iwereba Tande-bulebi erTad da romelTan — calke
)tvsh Lfeh (bf[m) b[s bh[tbn. Fn`fh0f (f=s) fi`7`s
cs9iffbn. F[`sz6`f fi0f (f=s) b[`vfhetbn. Fim[f fimfgs
(f7syof) vfimsyfkf lwtbn. Cwtbn :`shums0 (7f).
gakveTili 28
129
o
leqsikoni F;`fh
fk[hf arCeva
fvf[` toti
fhhfvfqehf samxedro samsaxuri
fw6mf sufTa
f6`i`fhf aq. Sexvedra, damarTeba, moweva (mouwia)
fbkf[fhf dakavebuloba; moucleloba
fo,f[` ambavi fw`shufhf gamotana, gamoCena
f;`tbyhffkf leqsi
f,pbf,fhf siyvaruli
fl`s6`qfhf gagzavna
fl`s6`kfhf gamgzavreba
fcf[mf0s[hf mxatvroba
f7`if ganyofileba
130
gakveTili 29
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf zmnis brZanebiTi forma F7fqfh,f flqfhfn` ajhvf Tema — dabadebis dReze Fntvf — Fvibhf leqsikoni F;`fh
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf
gavimeoroT wina gakveTilze gavlili masala
TargmneT afxazurad
daviTi xval sofelSi wava. soxumSi matarebliT wavediT.
baRSi Zalian cioda. mTaSi qari qris. diliT yvelas sam-
saxurSi eCqareba. dedaCemisTvis lamazi kaba viyide.
zmnis brZanebiTi forma F7fqfh,f flqfhfn` ajhvf afxazur enaSi zmnis brZanebiTi kilo sufTa fuZis (sufi-
qsebis gareSe) meSveobiT iwarmoeba:
fwfhf wasvla <wf! wadi (Sen, qalo)
fufhf aReba Buf! aiRe (Sen)
ffhf mosvla Effb! modi (Sen, kaco)
savarjiSo 1. ivarjiSeT brZanebiTi formis warmoebaSi
fwfhf — <wf! fafhf> fw`fhf> fwwfrhf> fn`fhf> fuskfhf> f9ihf> f9[mfhf>
fo`o`fhf> fqfhf> f;`hf> f]`fhf
gakveTili 29
131
savarjiSo 2. wertilebis adgilas CasviT saWiro sityvebi da awarmoeT brZanebiTi kilo
Rfvf fecehf[m lwtbn. – Rfvf> fecehf[m ,wf.
... fntfnh f[m i`wjbn.
... fi`7`s lf9[mjbn.
... fxf ffb[`tbn.
... fqfhf bqjbn.
... byfg6`f bo`o`jbn.
savarjiSo 3. TargmneT afxazurad
adeqi! wadi! modi! Tqvi! waikiTxe!
savarjiSo 4. TargmneT winadadebebi
Kfyf> fi`7`s gfne f6`qf! Vfrnbyf efq`s l`s/,fkf lffetbn.
F9if /`/`f fcetbn. Bf[mf fvi w`umjeg. Lf0f> fi`7`s ef9[mf>
fqfhf ,pbfys bqf! Bf[mf vfimsyfkf eff! Fo/f, 9iof fqrs
7f9im ffk[`tbn.
mzadeba axali TemisTvis Fntvf fec flekfhf
savarjiSo 5. mousmineT da gaimeoreT axali sityvebi: fvibhf> elf]ys]`fkjbn> i`s8yfk> f] fv0f6`f epff]ut bn> fbi`f
fh[bfhf> fumfvf ;`,fh c0f[e g> bi`af> f6`=bfhf6`f
,ptb/mf]imjbn> Fyw`f ebys]`ffbn
o mousmineT da gaimeoreT:
dabadebis dReze Fvibhf
- Vis,pbf6`f! - <pbfhf ;`,ffbn> frsh qetbn csi`ps9ieb;m0tb.
- <svibhf ,slf]ys]`fkjbn> Yfyf. If7f is6`cf ,[sqb? - Bf[mf 8f;`f is6`cf chskutbn.
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
132
- F]fv0f6`f ,pff]utbn! - B0f,eg> c8spw`f. If7f bhfw`jeptb: fi`06`f> f[ffvs[ff6`f.
}fhf fbi`f fh[bfhf ]f=eg. I`s8yfk! - {fhums ],sw[hffetbn.
- B,pbjeg> fcffy6`f b6`i`shusk> f]`sp,f6`tb> fv]fq`6`tb>
fx6ms96`tb flekf9 b0jeg.
- Cfhf f,sc0f fyscqjbn. Rfvf> ,fhf fxfi` 97f> fq`wf6`f
b 6`shusk.
- Fbi`f fu`0fys b6`uskjeg cfhf c[fkf b7fcqfp fnjhn. Eb
fumfvf ;`,fh c0f[eg.
- Lffhf b[ffeg.
- Bi`u`f9[fpfh> bi`af. Cfyle b7fkqfp fxf i` fumfvf ;`,f.
- Ef;`s ,f]ys]`fhjeg. F6`=bfhf6`tb fu`f,pbfhtb ,ptb/mf]imjbn>
,u`f[`n`6`f ptums ,hs[moffbn. Fyw`f ,bys]`ffbn.
- B0f,eg> c8spw`f!
savarjiSo 6. upasuxeT kiTxvebs
Yfyf if7f is6`cf k[sqb?
F8spw`f ]fv0fc bkpffhutb?
o
leqsikoni F;`fh
fvibhf dabadebis dRe
flys]`fkfhf milocva
f8yfkfhf Sesvla
f]fv0f saCuqari
fbi`f magida, sufra
fw[hffhf daxmareba
fafhf Wama
gakveTili 29
133
frhs afhf Wama fi`0 yvavili
f[ffvs[ff tkbileuli
f]`sp,f dana
fv]fq` kovzi
fx6ms9 Cangali
flekf9 karada
fcffy TefSi
fq`wf Wiqa
fxfi` xaWapuri
f[mofhf miswreba; daweva
fu`f[`n`s survili
134
gakveTili 30
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf zmnis kiTxviTi forma F7fqfh,f fpqffhfn` ajhvf Tema — bazarSi Fntvf — f\mfhvsrmf= leqsikoni F;`fh
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf
gavimeoroT wina gakveTilze gavlili masala
TargmneT afxazurad
adeqi! wadi! modi! Tqvi! waikiTxe! aiRe!
zmnis kiTxviTi forma F7fqfh,f fpqffhfn` ajhvf afxazurSi zmnis kiTxviTi forma iwarmoeba sufiqsebis vf>
lf da b meSveobiT.
sufiqs vf-s meSveobiT Fhb ,fhf b,]`fvf? es Sen (qalma) Tqvi? (f-]`f-hf `Tqma~ +
sufiqsi vf)
Bf[mf effvf? dRes moxvedi (Camoxvedi)?
<ps9[mfp tbks,rffvf? wakiTxuli gaige (qalma)?
Fkf iefvf? ZaRli yefs?
I`fhf ^fh0 i`sy[jvf? Tqven TbilisSi cxovrobT?
Fxf ffbufvf? puri moitana (man)?
sufiqs b-s meSveobiT <fhf b,]`tb? Sen (qalma) ra Tqvi? (f-]`f-hf "Tqma" + sufiqsi b)
Bf[mf b7feqtb? dRes ra gaakeTe (Sen kacma)?
gakveTili 30
135
Fkf bfatb? ZaRlma ra Wama?
Fehj r f=s tbks,rffb? gakveTilze ra gaige (qalma)?
sufiqs lf-s meSveobiT kiTxviTi forma iwarmoeba maSin, rodesac SeiZleba davsvaT kiTxvebi vin? ra? vis? (sulierTa, adamianTa klasTan mimarTebaSi)
Fhb p]`flf? es vin Tqva? (f-]`f-hf `Tqma~ + sufiqsi lf)
Bf[mf bfflf? dRes vin movida (Camovida)?
}ps9[mfp tbksprfflf? wakiTxuli vin gaigo?
^fh0 by[jlf? TbilisSi vin cxovrobs?
Fxf ffpuflf? puri vin moitana?
Fi`7`s ps,0flf? wigni vis mieci?
savarjiSo 1. TargmneT qarTulad
Bfhf bf[mf lffetbn. Bfhf bf[mf lffefvf? Bf[mf bfflf? Bf[mf
effb! Kfyf efq`s [fqf lwjbn. Kfyf efq`s [fqf lwjvf? Efq`s
[fqf bwjlf? Lfe0 firjk f7syn` lffbn. Lfe0 firjk f7syn`
lffvf? Firjk f7syn` bfflf? Lfe0> firjk f7syn` bhkfcys effb!
savarjiSo 2. CasviT saTanado nacvalsaxeli an sakuTari saxeli
... fi`7`s lf9[mfvf? ... frhs,afvf? ... fos ffkufvf? ... firjk
f[m lwfvf? ... fafn` ffb[`fvf? ... fcfcw`f lsh9skfvf?
o mzadeba TemisTvis Fntvf fec flekfhf
savarjiSo 3. mousmineT da gaimeoreT axali sityvebi: f\mfhvsrmf ffbu`jeg> bfh,fy fdnj,ece> rmskfr fgfnsh6fk> [`-
kfhr bf9cjeg
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
136
o mousmineT da gaimeoreT:
bazarSi F\mfhvsrmf=
- Fe0hf0s[6`f (fi`sh) f,fh0betb? Cfhf fe0hf0s[6`f ffc[`fh
c0f[eg. B[fhj evf f\mfhvsrmfyof?
- F\mfhvsrmf le [fhjeg> f\mfhvsrmf [`szs ffbu`jeg.
- Bfh,fy fdnj,ece f\mfhvsrmf le f[m bwj?
- F\mfhvsrmf le f[m bwjbn frn`b> f8,fn`b> ff,fn`b fdnj,ec6`f.
- B0f,eg.
(F\mfhvsrmf=)
- Rmskfr f9i (f\ms6`htb) (f7`sl> fyfif> fgshgsk> f\msvims>
f\si> fhf]fyf> fr`kfylsh> fwswf> f;m> f,b f> fgfnsh6fk> f]f>
fwf> fq`f> fkf]f> fnfvf> fvsqvs\m> fvfylfhbyf) csi`0.
- Fi` if7f bf9cjeptb?
- Fi` [`-kfhr bf9cjeg.
- Vfzr bfush[f. Fumfvf p,fh 7fkjvf?
- Bi9f7fvkj!
- Fi` fumfvf cu`f9[tbn.
- Pf7f i`0f[eptb?
- *-rmskfr csi`0.
savarjiSo 4. awarmoeT sxvadasxva saxis kiTxviTi winadade-bebi
magaliTi: }f, fxf ffbutbn. }f, bffbutb? Fxf ffpuflf? }f, fxf ffbufvf? Fhxbk fecehf[m lwtbn. }fhf fehjr6`f ]qjbn.
gakveTili 30
137
Yfyf fi`7`s lf9[mjbn. Fo/f, fqrs 9iof ffk[`tbn. F9]`sc f\mfhvsrmf= fi` ffk[`tbn. Cfhf fcff0 ff,f hps cuskjbn. }fhf ^`0tim ]fy[jbn.
savarjiSo 5. TargmneT afxazurad
ra Rirs? didi bazari Sorsaa. momeciT sami kilo vaSli. ra Rirs kitri? SeiZleba yvelis gemo gavsinjo? bostneuls sad yidian? patara bazari axlos aris?
o
leqsikoni F;`fh
fe0hf0s[ bostneuli
fi`sh xili
f\mfhvsrmf bazari vfz cota
f[fhf (b[fhj eg) Sori (Soria)
f9cfhf (bf9cj eptb) fasi (ra Rirs) fush[fhf dakleba, gamokleba
[fhf Sors
ffbu`f (bffbu`jeg) axlo (axloa) f9i simindi
f7`sl lobio
fyfif kitri
fgshgsk pilpili
f\msvims xaxvi
f\si niori
fhf]fyf rehani
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
138
fr`kfylsh qinZi
fwswf boloki f;m yurZeni
f,b f komSi
fgfnsh6fk forToxali
f]f msxali
fwf bali
fq`f vaSli
fkf]f leRvi
fnfvf atami
fvsqvs\m broweuli
fvfylfhbyf mandarini
139
gakveTili 31
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf zmnis uaryofiTi forma F7fqfh,f fvfgrhfn` ajhvf Tema — stumar-maspinZlobis Fntvf – Fcfclrskfhf fqfc6`f
wesebi leqsikoni F;`fh
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf
gavimeoroT wina gakveTilze gavlili masala
TargmneT afxazurad
patara bazari axlos aris? ra Rirs puri? ra Rirs kitri? SeiZleba yvelis gemo gavsinjo? bostneuls sad yidian?
zmnis uaryofiTi forma F7fqfh,f fvfgrhfn` ajhvf afxazur enaSi zmnis uaryofiTi forma iwarmoeba uaryo-fiTi nawilaki v-s meSveobiT. xandaxan mas SeiZleba daer-Tos nawilaki -of(-oj) (mniSvnelobiT `Zalian~). afiqsis ad-gilmdebareoba drois formazea damokidebuli.
uaryofiTi nawilaki v daismis moqmedebis aRmniSvneli zmnis boloSi ZiriTadad awmyos, momavali drois da namyo usrulis formebSi.
yvela danarCen SemTxvevaSi nawilaki v daismis zmnis dasaw-yisSi piris niSnis axlos.
awmyo b7jeg — b7fv> b7fofv; cn`jeg — cn`fv> cn`fofv;
euskjeg - euskfv> euskfofv; ef9[mjbn – ef9[mjv>
ef9[mfojv;
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
140
namyo b7fy — b7fvspn> b7fofvspn; cn`tbn — csvn`tbn>
csvn`fotbn; cn`fy — cn`fvspn> cn`fofvspn; luskjy — luskjvspn> luskfojvspn; ef9[mtbn — efvs9[mtbn>
efvs9[mfotbn; myofadi I b7fkfg — b7fkfhsv; cn`fg – cn`fhsv; cf9[mfg –
cf9[mfhsv. myofadi II lbufin — lbufifv; b7fbqfin – b7fbqfifv;
bk]`fin – bk]`fifv.
savarjiSo 1. awarmoeT uaryofiTi winadadebebi da Targm-neT isini Kfhf lwjbn. Cfhf fims;m fcff0 ff,f hps cuskjbn. Rfvf fecehf[m lswwfretbn. Cfhf fqfhf cqjbn. Efhf fvfimsyf bffe[`jbn. Fuhff fxfhf hejbn. Dfyj f8spw`f hfw`fys bvjeg. C8spw`tb cfhtb fntfnh f[m ]wjbn.
o mzadeba TemisTvis Fntvf fec flekfhf savarjiSo 2. mousmineT da gaimeoreT axali sityvebi: f9i`vf> fbi`f bf[fn`j v> tbln`fkfojv> hsvfq kekfhjeg>
f8syf]f fbi`f lf[fn`jv> b[mxfn`eg.
o stumar-maspinZlobis wesebi Fcfclrskfhf fqfc6`f F9ceff b,pb fys fcfc lhslshrs kjbn> fcfclrskfhf bzslje
fqfc6`f hsvjeg. F9i`vf ptum hf 9[mf byfgs bo`o`fhjeg.
F[`sz6`f fb]f,fw`f bhswys fbi`f bf[fn`jv. Eh0 [fps bn`fys frhshaj bn. {fqtb 9]`scb feff bfysh,j tbln`fkfojv.
gakveTili 31
141
F9i`vf9]`sc fcfcw`f lhsln`fkjv> kfhf fcfcw`f hsvfq
kekfhjeg. Bfhf e,fc> fcfcw`f hsvfq betbn f8syf]f> ebums
fbi`f lf[fn`jv.
Fcfclrskfhf fqfc6`f b[mxfn`eg.
savarjiSo 3. awarmoeT uaryofiTi forma
b,tbn - bv,tbn> bv,fotbn
butbn batbn b]`tbn lwtbn lffbn lf9[mtbn
savarjiSo 4. TargmneT
afxazi diasaxlisi stumrebs emsaxureba. maspinZeli pir-veli ibans xelebs. meriqife sufrasTan ar jdeba. bavSvebi calke Wamen.
o leqsikoni F;`fh
f9i`vf maspinZeli
fqfc wesi
bzslje gansakuTrebuli
f9i`vf9]`sc diasaxlisi
fb]f,s ufrosi
fvfqehf msaxureba
fvfqehf samsaxuri
f8syf]f meriqife
fcfclrskfhf stumar-maspinZloba
f[mxfhf dacva
142
gakveTili 32
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf kiTxviTi sityvebi Fpqffhfn` ;`f6`f Tema — kviris dReebi Fntvf — Fvxs,;m fvi6`f leqsikoni F;`fh
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf
gavimeoroT wina gakveTilze gavlili masala
awarmoeT uaryofiTi winadadebebi Cfhf fims;m fcff0 ff,f hps cuskjbn. Rfvf fecehf[m lswwfretbn. Efhf fvfimsyf bffe[`jbn. Dfyj f8spw`f hfw`fys bvjeg. C8spw`tb cfhtb fntfnh f[m ]wjbn.
kiTxviTi sityvebi Fpqffhfn` ;`f6`f
bfy,f? rodis? Cfhf cffetbn. – Bfy,f? – Efq`s (bf[mf> efq`fim0f[m)
Tu kiTxviTi sityvebis da zmnis SeerTebisas iwarmoeba axa-li sityvebi.
Tu afxazurad gvinda vikiTxoT: rodis moxvedi (kaci)? — Efy,ffb?
Efhf Sen + bfy,f? rodis? — kiTviTi nacvalsaxeli + ffhf mosvla + b kiTxviTi nawilaki = efy,ffb?
fn`fhf – jdoma, dajdoma Efy,fn`tb? — rodis dajeqi? (Sen kaci) I`fy,fn`tb? — rodis dasxediT?
f]`fhf – Tqma Bfy,fc]`tb? — rodis vTqvi?
gakveTili 32
143
bf,f? — sad?
Cfhf ^fh0 Ybrf lsp,tbn. – Ybrf lf,fp,tb?
fn`fhf – jdoma, dajdoma
Ef,fn`tb? — sad dajeqi? (Sen kaci)
I`f,fn`tb? — sad dasxediT?
f,fhf – naxva, danaxva
Bf,fe,tb? — sad naxe? (is usulo)
Lf,fe,tb? — sad naxe? (is sulieri, adamiani)
fwfhf – wasvla
Lf,fwtb? — sad wavida? (is sulieri, adamiani)
savarjiSo 1. SearCieT swori Targmani
Efhf ef,fwwfretb? rodis aviReb? sad midixar? swavlas rodis amTavreb?? sad geCqareba? rodis moxvalT?
Fqfhf ,fy,fkujb? rodis aviReb? sad midixar? swavlas rodis amTavreb?? sad geCqareba? rodis moxvalT?
<fhf ,f,fwjb? rodis aviReb? sad midixar? swavlas rodis amTavreb?? sad geCqareba? rodis moxvalT?
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
144
o mzadeba TemisTvis Fntvf fec flekfhf
savarjiSo 2. mousmineT da gaimeoreT axali sityvebi:
fkfufv0f> -sykf bkfijeg> ims,;mjyeg> ef[srb -yfrb
o kviris dReebi Fvxs,;m fvi6`f
Vxs,;msr ,;m-vis fvjeg. Fvi fkfufv0f fims;m ]`f
bfim0jeg> fyq`fv0f — f[`sk,s-[f. _sykf bkfij eg> ef[sykf
bkfimwjeg. Fcff0 ;`f8f hyf8c — ims,;mj yeg. Ef[srb--yfrb
8f;`b 9im,f cff0 s7jeg.
samuSao dReebia: orSabaTi
Ecehf vi6`jeg:
fi`f[mf samSabaTi f8fif
oTxSabaTi f[fif
xuTSabaTi f9imfif
paraskevi f[`fif
dasvenebis dReebia: SabaTi
(cimfhf vi6`jeg:
fcf,if
kvira fv-sif
Fvxs,;m if7f vis fvjeptb? Bhs[moeptb eh0?
Fvi fkfufv0tb fyq`fv0tb bhs[moeptb?
savarjiSo 3. TargmneT qarTulad
cfy,fwtb?
lf,f9ietb?
lf,ffbutb?
ef,fn`tb?
gakveTili 32
145
bfy,ffetb? ]f,fw`j?
bf,fpuj?
bfy,fpuj?
bfy,fbutb?
lf,ffetb?
o mousmineT da iswavleT: sasursaTo maRaziaSi Fafn`0bh0f=s
R`sva Kjvbf
Vflbyf Vb[f [`szs bfr`sy [ifhfc bksvfp. Fims;m f9fhf
yfbk0fy> xffufhf lksim0bn.
Fy lu`sh/mjy> kszr`sy [`szs bf[mbp]f p> fxf ff[`fys bffbufhn`
lf[ms7fkfp. Ec Vb[f [`szs b,;ms utbn. Vflbyf lsyl`sk7mtbn:
- B 7fkfptb> fxf pffevufptb?!
- Fxf ffhsvufw vfrmfyf>
- <csim0fkfh ]`f cfhf ci`fy>
Cffbn b,fc]`fhw> c-yfyf> c-yfyf>
Csy[fh> u`sh8fc b7f,svqfy!..
savarjiSo 4. gaimeoreT teqsti `sasursaTo maRaziaSi~ da upasuxeT SekiTxvebs
B[moeptb Vflbyf k9f?
Lf,fksim0b Vb[f [`szs?
Ef,fwjb fxf ffe[`fhw fye0f[e?
Bf,fh0betb fxf?
Bh0befptb fl`6mfy f=s?
Bh0befptb f\mfhvsrmf f=s?
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
146
o leqsikoni F;`fh
bf,f? sad? bfy,f? rodis? fvxs,;m kvira (7 dRe) fvi dRe
fims;m dila fkfufv0f dasawyisi fyq`fv0f dasasruli f[`sk,s-[f saRamo
-sykf dRisiT
fkfif naTeli ef[sykf saRamos
fkfimwf bneli f,;f naxevari ims,;mj y SuadRe
ef[srb--yfrb dRe-Rame
fi`f[mf orSabaTi f8fif samSabaTi f[fif oTxSabaTi f9imfif xuTSabaTi f[`fif paraskevi fcf,if SabaTi fv-sif kvira fp]fhf gazrda fu`sh/mfhf gaxareba, sixaruli fl`sk7mfhf gavardna fim0fkfhf gayola fu`sh8f dardi
147
gakveTili 33
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf kiTxviTi sityvebi - gagrZeleba Fpqffhfn` ;`f6`f Tema — sastumroSi Fntvf — Fcfcffbh0f=s leqsikoni F;`fh
gavlili masalis gameoreba }fp[sc[mje fb0fu`fkfhi`fhf
gavimeoroT wina gakveTilze gavlili masala.
TargmneT:
cfy,fwtb? lf,f9ietb? lf,ffbutb? ef,fn`tb? bfy,ffetb? ]f,fw`j? bf,fpuj? bfy,fpuj? bfy,fbutb? lf,ffetb?
kiTxviTi sityvebi Fpqffhfn` ;`f6`f
Cven viswavleT, rom kiTxviTi sityvebis da zmnis SeerTebi-sas iwarmoeba axali sityvebi.
Cven viciT, rogor iwarmoeba kiTxiviTi sityva Efy,ffb? — rodis moxvedi (mamr)?
Efhf Sen + bfy,f? rodis? — kiTviTi nacvalsaxeli + ffhf mosvla + b kiTxviTi nawilaki = efy,ffb?
aseTive principiT SeiZleba vawarmooT sxva kiTxviTi sityvebi. magaliTad:
bi9f? rogor?
fn`fhf jdoma, dajdoma
Ei9fn`tb? rogor dajeqi? (Sen kaci)
I`si9fn`tb? rogor dasxediT?
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
148
f,fhf naxva, danaxva
Lsi9fe,tb? rogor naxe is? (is sulieri, adamiani)
fwfhf wasvla
Lsi9fwtb? rogor wavida? (is sulieri, adamiani)
bp,fy? ratom?
fn`fhf jdoma, dajdoma
Epn`tb? ratom dajeqi? (Sen kaci)
I`spn`tb? ratom dasxediT?
f,fhf naxva, danaxva
Lpse,tb? ratom naxe is? (is sulieri, adamiani)
fwfhf wasvla
Epwtb? ratom waxvedi? (Sen kaci)
f9[mfhf kiTxva
<pf9[mtb? ratom waikiTxe? (Sen qalma)
savarjiSo 1. magaliTis mixedviT SearCieT swori kiTxva da gaeciT pasuxi
Efhf frbyj f[m ewjbn. – Bfy,f? – Efhf frbyj f[m efy,fwj? – Efq`s.
Cfhf fi`7`s ,pbf cf9[mtbn. – Bfy,f? – F8,fn`b fehjr bfkfujbn. – Bfy,f? – F6s0f= cs7fy. – Bf,f? –
Lfeh U`lje0f lsy[jbn. – Bf,f? – Tcvf b,pbfys lr`fijbn. – Bi9f? – F[szs fehjr6`f bhkfcys b7fbqjbn. – Bi9f? –
Cfyle lsp,fhw fps f6s0f[m cwtbn. – Bp,fy? –
Vfrf ksvf0`f6`f kso`o`fhw fps fos ffkutbn. – Bp,fy? –
gakveTili 33
149
savarjiSo 2. gaxseniT frCxilebi, awarmoeT swori forma da TargmneT qarTulad magaliTad:
Efhf (bfy,f+fn`fhf) — Efhf efy,fn`tb?
<fhf (bfy,f+fwfhf)? I`fhf (bp,fy+f9[mfhf)? }fhf (bf,f+fufhf)? Kfhf (bf,f+f]`fhf)? Efhf (bfy,f+f9[mfhf)? Cfhf (bfy,f+f,fhf)? Bfhf (bi9f+f,fhf)? Cfhf (bi9f+f]`fhf)? Efhf (bp,fy+fwfhf)?
o mzadeba TemisTvis Fntvf fec flekfhf savarjiSo 3. mousmineT da gaimeoreT axali sityvebi:
feflf yrskfy> [fh0`ffn`eg> bi9f7fcqj> feflf ps9cjb> ceflf[m
c[fkjbn.
o mousmineT da gaimeoreT:
sastumroSi Fcfcffh0f=s
- Vis,pbf> cfhf cps 0s9r pvje feflf yrs kfy.
- <pbfkf i`ff,tbn. F,hb f,kfyr [fh0`ffn`eg.
- Bi9f7fcqj?
- Cfhf ci`sw[hffetbn. Fhf fh0 fpqffhf6`f hps f0fr 7fqfn`eg:
bi`s;`kjb? Bi`s[moeb? I`f, b[moeb? I`fy,fbb? I`f,f bb?
I`spvbkf0lf? I`f,fy[j? F9]`sc lff;`uf[mjevf//levjevf?
Pfyff0c bi`svjb?
- F,fh> fyrtnf [fcsh0`ffbn.
- Ec fr`pfh> ptum 7fqjeg. F,fh fef lf fwf9[f6`f.
- B0f,eg. Feflf ps9cjb?
- Feflf 15% kfhb bf9cjeg.
- Lffhf b,pbjeg. Ef;`s ceflf[m c[fkjbn.
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
150
savarjiSo 4. TargmneT:
epwtb?
bi9f,0f[e?
bpe]`tb? lsi9ffbutb?
epn`tb?
epffetb? i`pffb? bi9f7fbqtb?
o leqsikoni F;`fh
feflf oTaxi
ffyrskfhf dakaveba; dajavSna; gaCereba
f[fh0`ffhf Sevseba
fw[shffhf daxmareba
f[fkfhf asvla, aZroma
fwf9[f gasaRebi
151
testi VI
savarjiSo 1. CasviT saTanado nacvalsaxeli an sakuTari saxeli
... fi`7`s lf9[mfvf? ... frhs,afvf? ... fos ffkufvf? ... firjk
f[m lwfvf? ... fafn` ffb[`fvf? ... fcfcw`f lsh9skfvf?
savarjiSo 2. awarmoeT sxvadasxva saxis kiTxviTi winadade-bebi
magaliTi: }f, fxf ffbutbn. }f, bffbutb? Fxf ffpuflf? }f, fxf ffbufvf?
Fhxbk fecehf[m lwtbn.
}fhf fehjr6`f ]qjbn.
Yfyf fi`7`s lf9[mjbn.
Fo/f, fqrs 9iof ffk[`tbn.
F9]`sc f\mfhvsrmf= fi` ffk[`tbn.
Cfhf fcff0 ff,f hps cuskjbn.
}fhf ^`0tim ]fy[jbn.
savarjiSo 3. TargmneT qarTulad
cfy,fwtb?
lf,f9ietb?
lf,ffbutb?
ef,fn`tb?
bfy,ffetb? ]f,fw`j?
bf,fpuj?
bfy,fpuj?
bfy,fbutb?
lf,ffetb?
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
152
savarjiSo 4. TargmneT afxazurad
afxazi diasaxlisi stumrebs emsaxureba. maspinZeli pir-veli ibans xelebs. meriqife sufrasTan ar jdeba. bavSvebi calke Wamen. daviTi xval sofelSi wava. manana skolaSi di-liT midis. soxumSi matarebliT wavediT. guSin baRSi Za-lian cioda. mTaSi qari qris. diliT yvelas samsaxurSi eCqareba. dedaCemisTvis lamazi kaba viyide. Cvens sofla-mde Soria. jarSi wasvla momiwia. ar gamigia aseTi ram! vu-kiTxavdi sasiyvarulo leqsebs. jaridan or weliwadSi dav-brundi. Ra Rirs? didi bazari Sorsaa. momeciT sami kilo vaSli. ra Rirs kitri? SeiZleba yvelis gemo gavsinjo? bostneuls sad yidian? patara bazari axlos aris?
savarjiSo 5. SeadgineT winadadebebi, SearCieT swori Tan-debulebi fwwfrhf> fo/f,> firjk> bf[mf. fecehf> f,> ffhf> f[`sk9f. fl`6mfy> fi`7`s> f,pbf> fzr`sy> ff[`fhf. fvfimsyf> f6s0f> fwfhf.
savarjiSo 6. ivarjiSoT brZanebiTi formis warmoebaSi
fwfhf — <wf! fafhf> fw`fhf> fwwfrhf> fn`fhf> fuskfhf> f9ihf> f9[mfhf> fo`o`fhf> fqfhf> f;`hf> f]`fhf
savarjiSo 7. TargmneT afxazurad
adeqi! wadi! modi! Tqvi! waikiTxe!
savarjiSo 8. TargmneT winadadebebi
Kfyf> fi`7`s gfne f6`qf! Vfrnbyf efq`s l`s/,fkf lffetbn.
F9if /`/`f fcetbn. Bf[mf fvi w`umjeg. Lf0f> fi`7`s ef9[mf>
fqfhf ,pbfys bqf! Bf[mf vfimsyfkf eff! Fo/f, 9iof fqrs
7f9im ffk[`tbn.
testi VI
153
savarjiSo 9. aRniSneT, romel sityvebTan iwereba Tande-bulebi erTad da romelTan — calke
)tvsh Lfeh (bf[m) b[s bh[tbn. Fn`fh0f (f=s) fi`7`s cs9iffbn.
F[`sz6`f fi0f (f=s) b[`vfhetbn. Fim[f fimfgs (f7syof) vfimsyfkf lwtbn. Cwtbn :`shums0 (7f).
savarjiSo 10. awarmoeT uaryofiTi winadadebebi da Targ-mneT isini Kfhf lwjbn. Cfhf fims;m fcff0 ff,f hps cuskjbn. Rfvf fecehf[m lswwfretbn. Cfhf fqfhf cqjbn. Efhf fvfimsyf bffe[`jbn. Fuhff fxfhf hejbn. Dfyj f8spw`f hfw`fys bvjeg. C8spw`tb cfhtb fntfnh f[m ]wjbn.
savarjiSo 11. wertilebis adgilas CasviT saWiro sityvebi da awarmoeT brZanebiTi kilo
Rfvf fecehf[m lwtbn. – Rfvf> fecehf[m ,wf.
... fntfnh f[m i`wjbn.
.... fi`7`s lf9[mjbn.
... fxf ffb[`tbn.
... fqfhf bqjbn.
... byfg6`f bo`o`jbn.
savarjiSo 12. awarmoeT uaryofiTi forma
b,tbn — bv,tbn> bv,fotbn
butbn batbn b]`tbn lwtbn lffbn lf9[mtbn
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
154
savarjiSo 13. magaliTis mixedviT SearCieT swori kiTxva da gaeciT pasuxi
Efhf frbyj f[m ewjbn. – Bfy,f? – Efhf frbyj f[m efy,fwj? – Efq`s.
Cfhf fi`7`s ,pbf cf9[mtbn. – Bfy,f? – F8,fn`b fehjr bfkfujbn. – Bfy,f? – F6s0f= cs7fy. – Bf,f? –
Lfeh U`lje0f lsy[jbn. – Bf,f? – Tcvf b,pbfys lr`fijbn. – Bi9f? – F[szs fehjr6`f bhkfcys b7fbqjbn. – Bi9f? –
Cfyle lsp,fhw fps f6s0f[m cwtbn. – Bp,fy? –
Vfrf ksvf0`f6`f kso`o`fhw fps fos ffkutbn. – Bp,fy? –
savarjiSo 14. TargmneT qarTulad
Bfhf bf[mf lffetbn. Bfhf bf[mf lffefvf? Bf[mf bfflf? Bf[mf
effb! Kfyf efq`s [fqf lwjbn. Kfyf efq`s [fqf lwjvf? Efq`s
[fqf bwjlf? Lfe0 firjk f7syn` lffbn. Lfe0 firjk f7syn`
lffvf? Firjk f7syn` bfflf? Lfe0> firjk f7syn` bhkfcys effb!
savarjiSo 15. gaxseniT frCxilebi, awarmoeT swori forma da TargmneT qarTulad magaliTad:
Efhf (bfy,f+fn`fhf) — Efhf efy,fn`tb?
<fhf (bfy,f+fwfhf)? I`fhf (bp,fy+f9[mfhf)? }fhf (bf,f+fufhf)? Kfhf (bf,f+f]`fhf)? Efhf (bfy,f+f9[mfhf)? Cfhf (bfy,f+f,fhf)? Bfhf (bi9f+f,fhf)? Cfhf (bi9f+f]`fhf)? Efhf (bp,fy+fwfhf)?
155
danarTi — ricxviTi saxelebi
8f;`b frs ocdaerTi 8f;`b 8,f ocdaori 8f;`b [9f ocdasami 8f;`b 9im,f ocdaoTxi 8f;`b [`,f ocdaxuTi 8f;`b a,f ocdaeqvsi 8f;`b ,;m,f ocdaSvidi 8f;`b ff,f ocdarva [sy8f;`b ;`f,f samocdaaTi 9imsy8f;`f oTxmoci 9imsy8f;`b ;`f,f oTxmocdaaTi i`rs asi 8si` orasi [si` samasi 9imsi` oTxasi [`i` xuTasi asi` eqvsasi ,s;mi`s Svidaci ffi`s rvaasi ;`i`s cxraasi p6ms aTasi
156
damatebiTi sakiTxavi
o
F[ifhf
Fyw`f le b k9[f-bu`s9[f bf,pjehfys > f8yf0f=s lbb n f[0skq. Fyle b
f,leb fhb fu`sh/mf=]`f if hfp]`fp b h0jbn f]f v0f.
Bb p f cf,b lszr`s ypfh> f, bfimf lsyl`s kqys f ;`8fy lyfqf9'
ietbn> “Ef> Fyw`f Le> ]f ;`kf fpsh]f!” ]`f [s yn` tb0t b]`jbn> yfc
l[s cetbn.
Bb p f cf,b lso/f ,pfh> fyle lsyl`skqys> krfcs ffk[s [ys f ;`8fy
lyf qf9ietbn> “<0s9]f vsi[f fbn! }f ;`kf fps ]`f ,s[mosh]`f uf' [ffbn!” ]`f lys ]`f-ys9[mfys l[s y]`etbn> fo`ums l[s cojv.
Fcf,b bb p vxs,;ms r b[s qffyof f[mo b h0jbn. F cf,b ;`j [` vis
b[s qffyof lspr`f,jums> luf hsp[efums> luf hfpqjeums fyle kj eg.
F[ifhf fef[`fvf[m lyfufys lshyf0etbn> lps[ifp 6mshcbfyw`fpfh.
Fcfclrskfhf
Fcfclrskfhf f9cef ;`kfh ;`sn`-yf n` ff[s cums hs9c0fpffhf lfw-9f i`kf bf kfhce h6mf ,p6`f bhef reg. “F cfc lf[myt bef ,s;m-yfcs9r
ytbujbn> lfywj hefr f9i`vf bpsyb;metbn”> fhb f;`f97f ,f if
yf9shsvqtbn ]f ;`kfh.
_sykfp> ef[sykfp> q[s,;mjysp> fcfc lfysv8f[sqkfrums lf6`b0eg.
Fcfc lf kfw`f;`ojv lf[msv8f[sqsp f8yf0f=s pf7f f fv0f lsy=f cshw
bu`s b0j e.
damatebiTi sakiTxavi
157
Vbye 06`fr hf r`pfhums f cfc b[f kf bffys ;mhf 7fkj v> ef ls 7fpfhjeg
f 9i`vfums.
F9i`vf bu`fi` lfy0fkf yf[sc> fcfc bu`s 0syxeg> b8ys ls7jei`f b[s b,jbn.
Fcfc lsp0f fp f0ffw`f bfhfpyfr himfgs b 6`uskjbn> f 9i`vfw`f
hu`s kfw`f fls hhf hs h0jbn> e h0ums ff bys f cfc “<pb fkf eff,t bn!” ]`f bf h]`jbn.
Afn`s kf-;`n`s kf fbi`f fylsh[bfkf r> tb]f,s -tbq,s hyfg6`f hso`o`j bn. Hf 9[mf byfgs bo`o`j bn f 9i`vfw`f 6`hf kf bhtb]f,e > eb
b im0f[m – f cfc> yfc tums h0ums.
F9i`vfw`f bht beje f zr`syw`f f bi`f bf[fn`foj v> eh0 himfgs b r`uskfys> f vfq het bn.
F9cs;hf
F9chf fys 7fkf f-ys byfhrys f[s vi hps> bfyfveof f9ims vi hps>
b7fkf hjeg f9cs ;hf. Eb f=]`fhf yf [f-f f[fimf pvfv 97f hfys
bimf6`shuskfn`eg.
F9chf fys 7fkf f-ys q`7mf> f;`kfys n` f=s tb]f,sr> vf f ]f,kf=s
]f0sh p6`e fo`s [fps lffhs 9[mjbn fk9cff lpfep f0ffw`f > eh0
bhs lbhn`fkjbn f9cs;hf tb=s prffif f ]f,kf t beje ]`ct b-[fw`tb.
F,hf 7f b9s hq`jbn f9cs ;hf f=]`fhf . F9cs ;hf f-ys > \mfhf -\mf hf bif9e tb9i> fq`sefw`f bf fbef ptums hn`fys rhsh=fqfhtb rshls h;`htb – “fbys [hf f v8f9ufhf” —
f 9cefhf tbkf puj frs f r`ys b9[mfofn`e g.
B9cs p l[f qfpfh> f\m,fhf=s b 6`lshuskjbn f-s r`fls hys> f-s fp6`f b 6`lshi`etbn fi`s tb6`fq`f . B9cs p ls9]`s cpfh> e c7fyums f-s s 6`lshuskjbn> f[f bf 6`shqjeums f9]`s c r`fls h f eg.
F,le vffy le f 6`hf hs vfys hs9c0fpffhf bf kqpfh> f0f]w`f vsi8s y8f;`f f9c[`s hef fyof fi`s hi`eg> yfc bhi`s h[etbn.
Fy> f,> f timf> f t]`imf 6`hf ler hs vfvr`f hs9c0f pffhf bf kqpfh>
fi`s hi`eg b9csp b is6`c-w`svpf im0s h[ffyof> yfc bhi`s h[etbn.
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
158
F9cef vf0`f F9cef ;`kfh hs vf0`f bfys 9ietbn f 9ceff h7f pfhf> humf vf>
hleytb[`f9isimf. F 9cef [f w`f vf0`f hj eg: fr`sv;`s > frf ,f> fef gf> f b6`f> f[0sh9f > f[s k9fhx> fegw`f > f[s k9f> f bvcf6`f>
fcf[0fy tbvff . F9cef f ]`cf vf0`f hj eg: frfcs > fqrs > f bvff. F ]`cf f;`s n` htbvff6`f f7f97f 96`tb flshu`s y6`tb hj eg.
Fis6`c =sw
Hf 9[mfof F is6`c =sw fps f9cf qkf fh[bfhf bf kfutbn Uthvfyn`s kf.
Ec7fy f9cf qkf f vf[`6`f bh[s himefy fq`f6`f > f [ff-vs [ff6`f. 1@-n`b fi`s is6`cfps bw`s hqbn f9cf qkf fh[bfhfps f [`vfhuf6`f.
Bf[mf f9cf qkf6`f lsh[bj bn fcf hrmtb f6mff lb bhs k[e t betb9isv
f [`vfhuf6`f hs kf.
F;`s n`fy osyums-9[syums tcyfum bbfq`j e fqb ff6`f f kf9ib
fxs vfpfhtb ehw`s hs[mxjbn ]`f hs9[mfojy.
Fi`7`s88w`f
Lshvb n U` kbf F9cys ;`kfh hgjt n> f 9cef kbnthfne hf f imf0fhr8s>
hf 9[mfofn`b f 9cef i`7`s 88s> fqfhf ef8> f0jehs [0qff8> f b0fuf8
bj eg. Bt bwshlshef b8s v0f6`f bht bejeg fhjvf y “Rfvfzs z”> flh fvf
“Fyfeh6`f”. Lshvb n U` kbf f6s h0ef ,spi`f7s yn` tb0t buf[mtbn
Imj0f Hec0fdtkb bgjt vf “F,;mf c-w`f pi`e”> Frf rb Qtht0t kb
bgjt vf “F ,footb”> bhfw`fofys f ehsc gjt n le F. Ge irby
bf ;`tbyhffkf6`tb> b8s v0f6`tb.
Cfvcj y Zf y,f hf 9[mfofn`b f 9cef lhfvfne hu bj eg. Bt bwshlshef
b8s v0f6`f bhtbejeg “Fv]f\ms h”> “F9cys }fys v”. Cfvcj y Zf y,f
b[mo f[e g F 7`fn`b f]`sy06fhhfn` lhf vfn` ntf nh. Cfvcj y Zf y,tb
Lshvb n U` kbtb hs [mo6`f bhs l]`fkjeg f 9cef F y,fy fimf6`us kfhf.
damatebiTi sakiTxavi
159
F9cef gjt n Bef Rj/jyb f b9c0f pffhf lf kqbn 24 is6`cf fyb[s qefp>
f[f bh=bfhf n` v8f rmf= bf kfuofys bf9bqtbn f8s v0f6`f hfw`fys . Bgjt vf6`f bhtbejeg “F ,f0ff <tckf y”.
Vb [f Kf rh,f hf 9[mfofn`b f 9cef yjdtkkbcn> flhfvfne hu bj eg. Vb [f Kf rh,f byjdt kkf6`f tb0f ujeg f ehscb f6s h0etb ,spi`f6`f hf[m.
F9cef ;`kfh hgjt n <fuhf n Ims y6`,f b8s v0f6`f (F=fhgs y>
Fwsyq`fhf [> F [`hfi`f e,. tum.) tb0f ujeg frs h ,spi`f6`f hf[m.
Bf ;`tbyhffkf6`f bhs k[ys b8e g f i`f6`f hfw`fys .
Btbwshlshef f9cef i`7`s88w`tb fgjtnw`tb bhtbejeg Nfba F\m,f>
Fks 6mcf Uj u`ef> Yt kkb )fh-9]f > Be fy Gfgfc6ms h> e,. tum.
160
o mokle afxazur-qarTuli leqsikoni
F
ff,f rva
ffbu`f (bffbu`jeg) axlo
f fyuskfh0f gaCereba (transportis)
f fyrskfhf dakaveba
f fy[fhf darCena
f f9sy gazafxuli
ffhf mosvla
f fh9ihf gamoxatva
f f[`fhf yidva f, mama
f,le babua, papa
f fbu`fhf axlos
f bkfufhf Secdoma, SeSla
f bfimf Zma
f bf]`imf da
f bkrffhf garkveva
f bkf\m elarji
fbkf[f hf dakavebuloba, moucleloba f b9ihf msgavseba fy deda
fyle bebia, dideda
mokle afxazur-qarTuli leqsikoni
161
fb[fus kf sarTuli
fb]f,shf mTavroba
fb]f,s ufrosi
f bi`f magida, sufra
<
f‐,f/`f pf navsadgomi
,fhf Sen (mded.)
f‐,fhf danaxva, naxva
f-,f hqf aivani
f-,/ms foToli
f-,b f komSi
f -,/f zurgi
f ‐,;f naxevari
f‐,pb f kargi
f-,pbf,fhf siyvaruli
f ‐,kf Tvali
f -,yf tye
f-,hb es
f-,]`f qliavi
f‐,qfhf noemberi
f-,sc0f Romi
U
f‐ufpt00bb h0f gazeTebis jixuri
f-ufhf waReba; aReba; wayvana
f -u[fhf dagvianeba; dakleba
f‐us kfhf adgoma, dgoma
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
162
Um
f‐umf vf gemo
U`
f‐u`f,pb fhf janmrTeloba
f-u`f 0fhf Semowmeba
f-u`f[`n`s’ survili f-u`0f Suaguli, Sua
f‐u` s guli
f‐u`s kf mezobeli
f-u`sh8f dardi
f-u`s h/mfhf gaxareba, sixaruli
?m
f‐/ms x qurdi
?`
f-/`s ficari
L
f‐le didi
lspe c0flf vin aris lsh8t ums[ kvlav, isev, xelaxla, kidev erTxel
lfhf isini
lf h,fy vin
lf fhf Zalian
f -lys]`fkfhf milocva
f‐ls hhf codna
f-lekf 9 karada
mokle afxazur-qarTuli leqsikoni
163
L`
f-l`6mf y maRazia
f‐l`s ezo, mindori
f-l`s /,f matarebeli
f-l`s k7mfhf gavardna (gareT)
f-l`s 6`qfhf gamgzavreba, gagzavna
f-l`s 6`kfhf gamgzavreba
T
tumfehs v ara uSavs ra
tcyfum yovelTvis, mudam
:
f -;hf ormo
f-;hf gaTxra, amoTxra
:m
;m0ffhf oqtomberi
f ‐;mshys]`f ianvari
f-;mqff Sebolili xorci
f-;m yurZeni
:`
f -;` Zroxa; Zveli
f -;`f sityva
;`f,hf y Tebervali
f -;`tbyhffkf leqsi
f -;`kf gvari
f ‐;`hf daleva; moxarSva
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
164
P
pf f winaswar
pf7f8s ramdeni (adamiani)
f-pfyff0 profesia
f-ptb/mfimhf surveba survili (gisurveb)
f‐pqff hf kiTxva
f -p]fhf gazrda
psyof sul, mTlad
O
f -o,f[` ambavi
f ‐o/f, gogo
f-ob f tba
f-ob fc mdinare
f -ohf Sewva
f-oq`q`s mineraluri wyali
f ‐osy zamTari
O`
f -o`o`fhf recxva
f‐o`s viRaca
B
bf,f? sad?
bfy,f rodis
bfhf is (usulo)
bfhf is (mamr.) bf[mf dRes
bfws guSin
mokle afxazur-qarTuli leqsikoni
165
bf if pirdapir, pirdapiri, swori
b7fkj pfh Tu SeiZleba
b hkfcys Cqara
b0f,eg madloba
bzs lje gansakuTrebuli
R
f‐rfkf v sawerkalami
f‐rfhfylf im fanqari
f-rfhgs;` sazamTro
f-rf]ef yava
f-ryf ]fhf dakideba
f‐rhs afhf Wama
f‐rhs afh0f sasadilo
Rm
f‐rmf rmf magari
R`
f-r`fls h unagiri
f- r`fifhf cekva
f‐r`f w xorci
f-r`kfyls h qinZi
f-r`ns;m qaTmis xorci
^
f‐6mff l qaRaldi
f‐6`f , brtyelZiriani qvabi
f -6`n`fhf zed jdoma
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
166
f -6`i`fhf aq: Sexvedra, damarTeba, moweva (mouwia)
f-6`=bf hf warmateba
f-6sh0ef qarTveli
f-6s0f sofeli
&
f -7fpffhf yofna, arseboba
f-7fh7s xorxi
f -7fqfhf keTeba
&m
f‐7mfvcf h nagavi
&`
f-7`fhf sanapiro
f-7`if ganyofileba
f-7`s l lobio
f-7`s lxf9f mwvane lobios fxali
f-7`s i Wkviani
K
f-k muryani, Txmela
f-kf ZaRli
f ‐kfufhf dawyeba
f ‐kfufv0f dasawyisi
f -kfufhf dawyeba
f-kf]f leRvi
f -kfqfhf raRacaSi CarWoba, Sesoba
f ‐kfif naTeli
mokle afxazur-qarTuli leqsikoni
167
f ‐kfimwf bneli
kfqfhf maisi
kfhf is (qali)
f -k,ffhf Camosvla
f-ks v]f yuri
V
f ‐vfpffhf qona, yola
f-vfylfhb yf mandarini
f ‐vf0`f tanisamosi; nivTi
f -vf[` toti
f -vfqehf msaxuroba; samsaxuri
f-vfims yf manqana vfzr cota
f ‐vu`f muceli
f-vbkf 0 erovneba
f-vbye 0 wuTi
f‐vi dRe
vif9s aprili
f vibhf dabadebis dRe
f-v]f q` kovzi
f ‐vxs,;m kvira (7 dRe)
f-v-s if kvira f-v=s SeSa
f ‐v8f gza
f-v8fle gamziri
f v8f9ufhf Catareba
f-vsqvs \m broweuli
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
168
Y
f-ys]`fhf dalocva, milocva
f-ys]`f=f ffyrs kfhf sadRegrZelos Tqma
f‐ys [uf saSleli
f‐yq`f v0f dasasruli
f-yf if kitri
f-yfgs xeli
f -yfofhf miRweva, miwvdoma
f-yf 8cn`b Semdegi
f‐yf 8c Semdeg
f‐y[fhf cxovreba
f-y[f8s glexi yshw` gaRma
yf y]`f agvisto
yfof of mudam
f-y\mys h inJineri yfc mere
y[sq gadaRma (mTis)
G
f ‐gfne6`qfhf pativiscema
f-gfnsh6fk forToxali
f-gshgs k pilpili, wiwaka
(
f ‐9iof lamazi
9[syzr`sy dekemberi
9[syu`s ivlisi
9[mf7fn`b wina
f‐9t y\msh fanjara
mokle afxazur-qarTuli leqsikoni
169
f‐9s yqf cxviri
f‐9j im0f fosta
f-9imf if xuTSabaTi
f-9ihf yureba
f ‐9i`vf9]`sc diasaxlisi
f ‐9i`vf maspinZeli
f-9i simindi
f-9f hf fuli f‐9f hftb0ys9cf[kfh0f fulis gadasaxurdavebeli punqti
f-9f Svili (vaJi)
f‐9cs orhf Tevzaoba f-9cimf hfvi dasvenebis dRe
f-9cimf hf dasveneba
f -9cef afxazi
f-9c0fpffhf cxovreba, sicocxle
f‐9]`s c qali
f-9]`s p,f qaliSvili
f-9]`s cffufhf colis moyvana, colis SerTva
f ‐9[sy zafxuli
f -9[mfofhf daTvla
f -9[mfhf kiTxva
f -9[mf win
f ‐9[fimfhf sircxvili
f -9[f Tbili
H
f -hf[` pirutyvi
hfi`fhf ivnisi
f -hef8 samxedro
f -h9sc vaJi
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
170
f -h9iofhf galamazeba
f -h[`0f samxedro nawili
f-h jari
f -hvfhfn`b marcxena
f‐hs ;`n` f ;`hf alkoholuri sasmelis daleva
f-hqf8s maswavlebeli
f -hhfvfqehf samxedro samsaxuri
f-hfis [ baJe (Txilis sousi)
f‐hf yn` aqedan
f-hf]f yf rehani
f-hb es
f-h8f Sebolili, gamxmari
f-h[bfhf momzadeba, galamazeba (sufris gaSla)
f -h/mfhfn`b marjvena
f -h,f/m mamali
C
f-cff y TefSi
f-cff 0 saaTi
f -cf,b Cvili (bavSvi)
f-cf ,if SabaTi
cfhf me
f -cfc stumari
f-cfcf fbh0f sastumro; sastumro oTaxi
f ‐cfclrskfhf stumar-maspinZloba
f-cf[mf0s[hf mxatvroba
f-cf[mf0s[8s mxatvari
f -chf qrola, berva
f-cso,f k tyemlis sawebeli
mokle afxazur-qarTuli leqsikoni
171
N
f-nfvf atami
f‐ntnhf l rveuli
f-nhe,rf yurmili
N`
f‐n`fhf dajdoma, jdoma
f‐n`s kf qveyana
)
f-0ffks v varjiSi, moTelva
f -0ffhf mokrefa
f‐0f[hf mondomeba, survili f‐0ffw`fhf ojaxi
f‐0f0s y f [fhf sigaretis moweva
f -0,ff ganieri, farTo
0fuf kfy//0fuf kfhf Semodgoma
f-0fus kfhf Cadgma
f‐0f r pasuxi
f0f kfhf Sesvla; Cabareba (umaRlesSi) f 0fhf micema
f‐0t k f chf telefoniT darekva
f-0tk telefoni; mavTuli
f-0jehs [ istoria
f-0e,fh afxazuri Zexvi
f-0so0s9 misamarTi
f-0s9 adgili
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
172
E
ef fyof manamde; iqamde
f-ef lf oTaxi
ef;`s axla
ef;`s q`7mf axlave efhf Sen (mamakaci)
f-efhf i ludi
f-efhls y uremi
f-ef nrf arayi
efq`s xval
f-ef8s adamiani
f -eg aris (nivTi)
f-e0hf0s[ bostneuli
ef[s ykf saRamos
ef[s rb--yf rb dRe-Rame
ec fyf r`[f Tu asea
A
f -afhf Wama
f-ash[f qf vaJkaci, gmiri
{
f ‐[ff gemrieli, tkbili
f -[ff-vs [ff6`f tkbileuli
f-[fn`fhf raimeze dajdoma, Semojdoma
f-[flf hf aq: meria; xelmZRvaneloba
f‐[f6`b 0hf Tavisufleba
f-[f kfhf asvla, aZroma
mokle afxazur-qarTuli leqsikoni
173
f-[f if oTxSabaTi
f‐[f9s w kbili
[fhf (b[fhjeg) Sori, Sors (Soria, Sorsaa)
f-[f h0`ffhf Sevseba
[fhf Sors
[fh cs vfv ara miSavs
f-[fhq`s mawoni
f-[f qf kaci
f-[sqhf asakis Sesruleba
f‐[f i0hf daviwyeba
[s v9flf uTuod
f‐[s9is kfhf wylis zedapirze yureba
f-[s Tavi
[s [mn`b zeda
{m
f[m -Si
f -[mo saxeli
f ‐[m0f sicive
f ‐[m0f f kfkfhf gacieba
f -[mxf mwyemsi
f -[mi`fi`f civi f-[ms oqro
{`
f‐[` fasi
f-[`ff[`s 08s gamyidveli
[`f;`rs hf marti
f -[`fif paraskevi
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
174
f ‐[`sk,s-[f saRamo
f ‐[`sk9f saRamo
f -[`if karaqi
f ‐[`i` wamali
f-[`s Tma
f‐[`szs patara, bavSvi
f-[`skhq`s keJera fxalis mwnili
}
]fhf Cven
f-]f v0f saCuqari
f-]f9s gamoqvabuli
f-]f6msv eqimi
f ‐]f0sh pativiscema
f-]f msxali
f-]0ys6fkf6m dedaqalaqi
}`
f‐]`fhf Tqma
f ‐]`fhf Txovna
f-]`j e winadadeba
f -]`sp,f dana
f-]`sy06f hhfn` saxelmwifo (saxelmwifos kuTvnili)
f‐]`s ]` mtredi
W
f -wf bali; alubali
f-wf9[f gasaRebi f‐wfhf wasvla, svla
mokle afxazur-qarTuli leqsikoni
175
f -w6mf sufTa, wminda
f-w[shffhf daxmareba, miSveleba
f-wswf boloki
W`
f ‐w` xari
f ‐w`fhf Zili, daZineba
f -w`umfhf boroteba, ubedureba
f-w`f ;`fhf saubari
f‐w`t b;m[`0f sxeulis nawili
f‐w`t bkfufhf uneburad areva, SeSla w`s,,hf seqtemberi
f-w`shufhf gamotana, gamoyvana, gamoCena
Q
qf7fn`b qveda
f‐qfhf swavla
f‐qf c wesi
fqf8s moswavle
f-qsqs ylhf xendro, marwyvi
f -q`wf Wiqa
f-qs[`f kudi, bolo
Q`
f-q`f vaSli
X
f-xf puri
f-xf b Cai
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
176
f-xf9f Sekmazuli
f-xf i` xaWapuri
f-x6ms 9 Cangali
f‐xs vfpfhf avadmyofoba
f-xs c kerZi
Z
f ‐zr`sy biWi
_
_ffy,pb fkf dalocva: momavali weli bednieri, kargi gqonodeT!
f--f8hf mosavali
f--sr`f,fh0f abazana; sabanao adgili
-s ykf dRisiT
f--s cxeni
+
f-=s piri; -Si
I
if7f /pf7f ramdeni
f-ij ehf sicxe
Fis6`c +sw axali weli
Im
f-imf6f h Saqari
f‐imfv[s muxli
f‐imfgs fexi
mokle afxazur-qarTuli leqsikoni
177
f-imfgrhf safuZvelis Cayra, daarseba f‐imhf mokvla, dakvla
f -im0fkfh0f saZinebeli
f -im0fkfhf gayola
f ‐im0fkfhf Cawola
f -im0fkfh0f saZinebeli
f -im0f[mn`b ukana
f -im[f mTa
f -im[`f qusli
f ‐ims;m dila
ims,;mj y SuadRe
I`
f ‐i` kaeri; yveli
i`ffkf wamodiT f -i`f simRera
f -i`qfhf Cacma
f -i`tbkfqf suluguni
f‐i`s hf saskolo CanTa
i`fhf Tqven
f-i`f[mf orSabaTi
f‐i`7`s wigni
f-i`h8f Sebolili yveli
f-i`s h xili
f-i`sh7`s z dafSvnili yveli sunelebiT
f-i`s hqkf xilis xe, xexili
f -i`0 yvavili
f-i`ims hf Crdili
f-i`s is6`cf saukune
afxazuri zepirmetyvelebis gakveTilebi
178
*
f-8f if samSabaTi
f -8yfkfhf Sesvla (SenobaSi)
f-8ys saxli
f-8s Rvino
f‐8s yf]f meriqife
|
f-\s i niori
|m
f-\m muxa
f‐\mfhvs rmf bazari
f -\mvf Txa
f-\msrf[s i marili
f-\ms rf 7f 9im ajika
f-\msvims xaxvi
gamomcemlobis redaqtori maia ejibia
garekanis dizaini nino ebraliZe
komp. uzrunvelyofa lali kurdRelaSvili
0179 Tbilisi, i. WavWavaZis gamziri 14
14 Ilia Chavchavadze Avenue, Tbilisi 0179 Tel 995(32) 225 14 32
www.press.tsu.ge