agim vinca - shqiptarËt mes mitit dhe realitetit

7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT

1/315


2/315

Agim Vinca

SHQIPARMES MII

DHE REALIEI


3/315

A V

SHQIPAR MES MII DHE REALIEI

Shnime rreth historis, mendsis dhe politiks shqiptare(Bot dyt)

Bot pr: Shkupi, Shkup 1997

Copyright autori

Kolo: Publicistik

Reeset: Hydajet Hyseni, Arbr Xhaeri

Des & Lyout: ORBIS, Prizren

Ky lbr sht ortt eBook.

Botimet Filozoa Urbane

ISBN: 978-9951-641-56-2

Prsht, 2013

www.lozourbe.owww.lbrrelektroke.o


4/315

3

FJALA E AUTORIT

(Prthe e bott elektrok t lbrt Shqiptart mes mitit dhe re-

alitetit)

Bot pr ktj lbr pt dl ktu e jshtbdhjet vjet

pr, vt tsh t lrt 1997, te j botues vol dhe vrrshqptr Shkup, e er Shkupi, q e drejtote j sh-studet

.

Ish okup, dje lu, dhe bot j lbr, qo edhe

odest s vll, uk shte pu e leht.

Isttuoet e Kosovs sh v s t dhushe ose edhe

qe byllur re. Kosov po klote j z t rd t jets s sj

sttuole, z e prpjekjeve pr bjetes, q zjt plot dhjet

vjet (1989-1999).

Shqpr, drkq, shtet shqptr, po klote edhe j vt t br-

psht hstor e tj, vt 1997! Ksh dshtur rt prdle

dhe popull shte ur protest e, vo, edhe kryertje pr

t rrzur t q ksh lejur rbtje e psurs s tyre. Aq shu

q skush pushtetrt e kohs uk e shhte t udhs t errte qo

edhe j r prjejse b vete, duke dh, shtu s dodh

krejt bot e qytetrur rste t tll: dorheqje.

Ved drdhej, y bet/ Nuk tudej kbet, pt rozur

j ku poet to dt r, duke prrzur vrjet e poezs


5/315

4

s she t Nolt, Shpell e Dragobis, kushtur Bjr Currt: Ve-

d drdhej, y bet/ Se strodtej tret.

N to kushte, sposorz, oo q pt hyr prdor dre ps vtt 1990, shte pothujse e vetj yr e publkt t lbrt

shqp. Lbr shqp, sdoos Kosov, ud t shhte drt e bott

vet l dotorve t drysh ved bot e jshte:

dspor shqptre vet.

Prpjekjet e utort, l sokohe puote (vzhdote t puote)

s Proesor Uverstet e Prshts, jsht objekteve shkollore, ep le ose edhe p t re, pr t surur sposor pr kt

lbr, uk rezultu t suksesshe.

the, a propos, sdoos pr lexuest e rj, se utor ktj

lbr, dryshe shu kole t tj, vzhdote t qdrote besk

Kosovs dhe sttuot ku puote, Uverstett t Prshts, edhe

prkudr oertve t preshtur q v Mqedo pr tu kthy-

er tje, dje edhe poste t rdsshe shtetrore.

U k rdhur Kosov koh e r; uk ud t kthej

shp koh e keqe! - shte prjjj e tj. M vo, kur t zjd-

het shtj e Kosovs, shoh e bj! - shtote, duke lderur

jerzt q ksh rr ud t v Shkup e etov

Prsht erut pr kt pu.

Ndrkoh, shqptrt s Kob, po klo, s shu her t tjer

jt hstors, pr t os th jtho, pr j perudh q

ud t krkterzohej e tolsh: es tt dhe reltett. M-

tt pr vete e tyre s kob tr, herok etj. dhe reltett t vrzhd t

drjes e kuj t qees s tyre dhe t djkut t prdtsh b t pushtuest dhe pushtetet.


6/315

5

N kto kushte ld ky lbr publstk. Dhe jo rstssht utor

vur ttull: Shqiptart - mes mitit dhe realitetit.

Por j q po hste vshtrs pr bot e tj, dje shuses e lbr tjetr publstk, Populli i pandalur, t botur pes vjet

pr (1992).

Ksh shpres se do t jej rkupt te bshkvedst e

rtr, ujt e vers, kur t vj pr push vedldje.

Prt dy-tre uj e dorshkr e tsh pr bot dhe pku

e vers e t sezot turstk Stru u drejtov kryetrt t shoqtss bshkshtrve t Zvr e krkes pr , duke

e jour e prbjtje e lbrt dhe duke dh, dje, dorsh-

kr e prtur q t shhte edhe vet.

Ps pk dtsh or prjje etve e rsyet qeshrk:

Nuk e lejo Rreullorj!

Veleshtrt e t Zvrs uk e ksh rreullore bot e l-

brve, e tyre! E, ksh j od pr dh vedldjes!

Kshtu ds.

Ndrkoh, bzese shqptr Mqedo jep shu t

dh pr projekt elo dhe, thelb tshqptr, t upur-

kovskt: j ser lbrsh e lustre pr kultur tke qedo-

se!. Po qe se dkush dodhte q t pyeste persot l se prse

vepro kshtu, t prjjesh shkurt dhe thjesht: Ky do t jet

kryetr rdhsh Mqedos!.

Nuk u dol prshket! U shku kot edhe prt!

Ishte tepr zhjyes reuz buzdrst e , s ksh

qujtur poez, j lbr shkeor publstk q ste pr shtjekobtre, j koh kur t b (dhe vzhdoj t bj ko)


7/315

6

shpeze eore pr ds e zjete, kurse ds syresh, shok t

tyre, derdh dhjetr jr rk jere dres t upur-

kovskt dhe projektt t tj pr kultur tke qedose!.Aq shu q lbr t kshte edhe j sprov t jer, j

stud, prktz e zjdhje e shtjes kobtre shqptre. Lob

shqptr Aerk kshte rtur tv pr bot e j lbr

reprezettv e shkre t elts telektule shqptre pr shtje e

pzjdhur shqptre Bllk, projekt ky t l e ksh bshte-

tur terlsht dy bzese shqptr SHBA: Do Asj dheBruo Selj. N kt lbr: KOMBI. Rrugt e bashkimit kombtar, q

dol j vt ps bot t Shtps Botuese Our r, qe

rr edet e 25 telektulve shqptr, e jth hpsr

etke shqptre dhe dspor, prktz e zjdhje e shtjes

kobtre, es e t lve sh edhe Alred Mosu, Arstdh Kol-

j, Ftos Arp, Itlo Kostte Forto, Isl Kdre, Krsto Frshr,

Mhut Bkll, Mrk Krsq, Mehet Krj, Pjzt Nush, Rexhep

Qosj, Sbr Godo, Sbr Ht, Servet Pllub, Shklze Mlq, Ze-

ker C e t tjer, prshr edhe vols te.

Meqese redtj e utorve shte br sps lbett, er :

A V, dlte pr kt lst.

Mrpo, s kjo su jo veleshtrve t t Zvrs q t zjdh-

qese pr t bshtetur terlsht, e j shu re odeste,

bot e lbrt Shqiptart mes mitit dhe realitetit!Nuk lejote Rre-

ullorj oze e Shoqts s tyre!

Lbr e boto, e udst e vet odeste terle e tekke,

botues Shkupi Shkup, por tekksht dobt (dje, vede-vede,shu dobt, e shkroj t t plexueshe e e qe q ksh


8/315

7

drrur ved ose q prsrtesh dy her, ty-ktu) dhe e j trzh

q uk rrt t deprtote br hpsr shqptre, dje s

Kosov.Fqosje br ls Lrk elj, l sokohe shte djl r dhe

errej e kt pu (j vt vo do t jedej rdht e UK-

s); kopert pktor Slh Lutoll-A, sh-redktor rtstk Redk-

ss s boteve t Rldjes, l jt lus ku Perd dhe

uk u kthye Kosov, kurse shpezet e shtypt hoq botue-

s, sh-studet Shkup, Az Dut, l kshte rrtur t s-urote ds, e shu ude, j shtypshkroj e ker t

vjetrur pr t shtypur zet e tj t prjvshe Glob dhe lbrt

q kshte llur t botote q vt 1995, kur strto e shu suk-

ses s botues, po e lbr t krtkAlternativa letrare shqiptare.

Por, edhe tll r shte, ky lbr sht zhdukur kher treu

dhe ret e lbrrve. sht vshtr t jedet doj kopje e tj jo

vet bblotekt to publke, por edhe to prvte. Ds q t

, dje, dodh q hbte kur djoj pr ekzste e tj.

Dhe j t, ps plot 16 vjetsh, ky lbr, po u jepet srsh dor lex-

uesve, t or djtle, l oerts jeeroze t shtps botuese

elektroke FILOZOFIA URBANE dhe drejtuest t sj, letrrt t suk-

sessh Albtros Rexhj, utor rot-bestseler Bomb n Beograd

dhe ds veprve t tjer.

Dhe dryshe dodh her e pr, kur bet suz lok-

le dhe qrkullo j rreth t kuzur jerzsh, t, ky lbr, l

udsve t rej tekko-tekolojke, do t ud t koukoj e

lexuest shqptr t ktr t e lobt, p hrrur s t hujt qteresohe pr probleet shqptre, lbolo e t tjer.


9/315

8

Autor sht vetdjsh se j pjes e shkreve t ktj lbr

bse e k hubur ktultet, sepse to s pr jrje e problee

t kohs kur j shkrur, por kurjo kt se pjes drruesee tyre e ruj tll ktul, j ses t s: s pr

problee q jet shqptre, poltke dhe kulturore, vzhdoj t

je t prshe edhe sot shtu skurse edhe pr t dy dekdsh.

Prtt poltke j pothujse po to, por edhe se k dryshur

ert (dhe ldert), uk k dryshur sjellje, koeptet dhe lo-

zo poltke, q sht lozo e pult e st dhe e prt-t pushtet; sttuoet to, ede t pkosoldur s duhet

pkpje prorore e kudrore dhe e krtere t t e t

pqdrueshe, l shu pr t dshrur; telje jo vzh-

do t jet, s jtho, e heshtur, psve dhe e rksur prbll zh-

vlleve t kohs, kurse j pjes jo e vol e sj servle dj poltks

s dts.

Kjo sht edhe j rsye shu, prpos tyre q pred

lrt, q utor ktj lbr, duke u prjjur ess s Flozos

urbe pr j bot elektrok t tj, u prktu pr kt lbr.

Lex t kdsh!

Prsht, 7. 6. 2013 A V


10/315

9

NJ MINUT GATITU!

Lex ktj lbr duhet t lloj jo duke u ulur, s lexohe zko-

sht lbrt, por duke u rtur kb!

Vedos t hp kt lbr e H Kobtr jo pse tekstet q

prshhe t k krkter estv, prkudrz, to j t tou-

r kryessht yr krtke, por pr j rsye tjetr.M k r t djoj shpeshher estet to, versht

pr shkoll, por edhe jetk, dje der edhe vel t Akdes

so t Shkeve dhe Arteve, t kdohet bsht tekst Ht

Kobtr, vjershs Betimi mi amur t Asdret. Kurdo q sht

dh rst u k br e dje kt orztorve dhe ekzekutuesve,

por kot. Ato be, zkosht t jjtt, j prsrtur edhe

rste t tjer.

Gb rd dhe shpesht jt ekzekutt t Ht,

Kosov pothujse rreullsht, bhet vru e tret, ku l tj

(urt) zvedsohet bsht e l tje (edohet sur-

sht Vlor). Nj b tjetr po shtu rd, q e eo kupt-

, shqet jo rrll edhe stro e tret (q sht edhe stro

e bukur), ku vru dyt sj: Se Zoti vet e tha me goj/ Q kombe

shuhen prmi dh dodh t shkruhet dhe shqptohet trjt e

shqur: kobet, q sht j nonsens lojk, sepse jo t jth kobet

shuhe (zhduke), por ds kobe j shur jt hstors. Ndrkq,

be t leht shqe edhe vede t tjer: Prej lus, ved


11/315

10

se: Prej lue; e j dshr dhe j qll, ved se: e j

dshr e j qll etj.1

do t thot kjo dhe et r pr e s kob? Sursht q jo.Sepse, pjestrt e j kob q uk e zotroj s duhet - skt e p

sj b - tekst (dhe elod) e ht t tyre kobtr, uk

ud q quhe seroz. E e shqptrt, jersht, d t je t

tll, jo rrll edhe rstet solee, kur shohe prvjetort e

shplljes s Pvrss s Shtett Shqptr, Shqprs.

Po prse dhe s k uds t dodh kshtu? ekst ht tokobtr kdohet bsht estt to, dje edhe Dt e

Flurt, pr shkk se edhe sht botur shu her bsht t

prkohshet to dhe, dje, edhe bote t vet. Mjo t

pred dy-tr rste krkterstke.

N zet Bujku t Prshts, e l e er e vjetr Rldj

del edhe r e Zvr, ur sole t dts 28 tor

1992, e rst e 80-vjetort t Shplljes s Pvrss s Shqprs,

sht botur j vrt jo plot, uur e e be ht, l

pstj duket se k rr dhe.2

Lsh vtt 1992 u korrju ktr vjet vo. Bujku dt. 28

tor 1996 e boto tekst e plot e utetk t ht e j sh

t shkurtr prjells (t), por bet vzhdu t prsrte edhe

tutje. Sepse, s thot popull: k pqet, uk hqet (kollj)!

1 Se sht kshtu ud t shhet re leht po qe se krhsohet tekst utetk Ht e vrtet e deorur t tj, ds prej t lve postroohe posht.

2 Pt reur e t rst, duke e orur, bshk e j sh t rstt, edhetekst utetk t ht, por kryeredktor thersh Bujkut uk e p tudhs t botote t.


12/315

11

Nj vrt jyt dhe deorur tekstt t ht sht botur,

pos t tjersh, edhe lbr reprezettv rojet shqiptare n harta

dhe stema, q erret kryessht e shtje herldke,3 skudr edhe lbr Gjuha shqipe pr t huajt dhe shqiptart jasht Atdheut, q, s

ud t shhet prej vet ttullt, u dedkohet bshktdhetrve t

bot e jshte dhe t hujve q teresohe pr juh dhe kultur

shqptre.4

Kt lbr t prstjeve t pr t hstork dhe jedje k-

tule t popullt shqptr; pr pozt e tj t plkueshe udt shekullt XX dhe pr t jvjert t r, po e hp e tekst e

Ht Kobtr Shqptr - verso e plot e utetk t tj, tok

e dorshkr utor t poett, Asdret - e shpres se do t

dkoj sdopk she e boteve dhe ekzekuteve t tj e

be t rdhe.

Ndj sboleve kobtre, r sht Flur dhe H, uk b

t slle e pkujdes e pprjejs, por duhet t slle e respekt

t thell e petet t vet, shtu s ertoj.

J prse ky lbr duhet lexur duke u rtur kb dhe, dje,

duke qdrur s pku j ut ttu!

3 Shyqr N, Trojet shqiptare n harta dhe stema, Ett eksteve dhe

Mjeteve Msore t Kosovs, Prsht 1995, . 99.4 Pro. Dr. Gjovl Shkurtj/ As. Pro. Dr. Ever Hys, Gjuha shqipe pr t huajt

dhe shqiptart jasht Atdheut, Shtp botuese oe, r 1996, . 274.


13/315

12

Asdre (1872-1947)

BEIMI MI FLAMURHymn patriotik

Rreth urt t prbshkur

Me j dshr e j qll,

jth tj duk u betur

ldh bes pr shpt.Prej lue ve y lrohet

Q sht ldur trdhtor,

Kush sht burr uk rkohet,

Po vdes, po vdes s j dshor!

N dor rt do t bj

proj tdhe do kt,

drejtt to e s dj;

Ktu rqt sk vt.

Se Zot vet e th e oj

Q kobe shuhe pr dhe,

Po Shqpr do t rroj;

Pr t, pr t luoj e!

O ur, ur, shej e shejt,

e ty betohe ktu,

Pr Shqpr tdhe e shtrejt,Pr der edhe lvd e tu.


14/315

13

r, burr quhet dhe derohet

Atdheut kush u b theror;

Pr jet y do t kujtohetM dhet, dhet s j shejtor!

(ndrra e lot, Bukuresht 1912)


15/315

14


16/315

15

I. ARIKUJ, ESE,

REAGIME


17/315

16


18/315

17

BASHKIMI I SHQIPTARVE N NJ SHTET- E VETMJA ZGJIDHJE E DREJT E SHTJES

KOMBTARE SHQIPTARE

N VEND HYRJESKt tekst po e shkruj j koh t vshtr, shu t vshtr:

koh kur Shqpr (jo jys Shqpre!), e prshr tr-

zrt e bredshe q shprthye ps dshtt t t shtuqujturve

ske prdle, po rrezkohet serozsht s shtet. shkrush

j koh t tll, t rd e trjke, pr j te suble, s sht jo e

bshkt kobtr, sht j pu e prdjshe, pr t os th

edhe j vepr prdoksl.

Hstor u treu edhe j her jerk pr Shqpr dhe shqp-

trt. Ntyrsht, jo p j e tyre.

Skur uk jote dhu dhe terror er serb Kosov (bs-

tsjet, burosjet - bshk e torturt jerzore dj t burosurve,-

rrhjet, plktjet dhe keqtrjtet e tjer t prdtshe e, dje, edhe

vrsjet jthj e t shpesht rruve dhe shtrve t sj); skur

uk jote shkelj dhe oh sstetk t drejtve kobtre

dhe jerzore t shqptrve Mqedo, ku hster tshqptre

rr jer ty s krkohet jo vet dl juhs shqpe, por edhe

vdekj e tyre q e s t; skur uk jo hllet e prdtshet shqptrve q jetoj trojet e tyre Ml t Z e Kosov L-


19/315

18

dore dhe r trjke tsh t e hrrur; skur uk jote

eksod sv ktyre vteve - jo brktsje bsurde e tdheut; skur uk

jote rt e prr, e br pk e pes t ktr t e bots;skur uk jo edhe s e s pl e hlle t tjer, t vjetr e t

rej, por duhej t dodhte edhe kjo q dodh dhe po dodh vet

Shqpr; bred kujve shtetror t sj: t destblzohej Shqpr

der t s s t jedej pr t shprbrjes s sj t plot s

shtet!

etdhjet e pes vjet ps shplljes s pvrss (1912), b jysshekull ps prudt t Lus s Dyt Botrore (1945) dhe shtt

vjet ps res s sstet totltr koust (1990), dt jthses t

rdsshe hstor shqptre t ktj shekull, ud t shekul-

lt q po shko dhe pr t jvjert t r, bot shqptre u trodt

edhe j her theelet.

Ajo q dodh rs t ktj vt (1997) shte e terrshe. S

j drr e keqe. S dhe pse, t pr t, bse, s q k rds.

K koh pr lz t hollsshe poltke, sole, pskolojke etj.

E rdsshe sht t shptohet Shqpr dhe, bshk e t, edhe

br kob shqptr Bllk.

Psojt do t je t rd e tjt dhe to do t dej jt

Shqpr dhe popull shqptr, q pos ksh dl j dkttur e

jt dhe e rd jysshekullore. Le t shpresoj se Shqpr do

t dl s pr kjo jedje, q e krkterzo rk dhe kos

s psoj e osuksot t oreve shtetrore dhe se shqptrt,

posrsht t q u prj tyre, poltkt shqptr, do t xjerr

s ky ps drtk, duke e prvetsur jher e prjth-


20/315

19

o s e dh hstork se kush sso prej hstors e prsrt

t.

Krz q pllkos Shqpr uk duhet t bhet kurrses shkk qshqptrt t shkurjohe e t dshprohe dhe t heq dor prej

krkesve dhe sprtve t tyre pr lr, pvrs e bshk kobtr

s e drejt tyrore dhe e ptjetrsueshe e do popull t dr.

HISORIA E SHJES SHQIPARE

(Nj retrospektiv e rrudhur)Hstor e plot e shtjes shqptre sht dh vepr e kde-

k Rexhep Qosjes, shtja shqiptare - Historia dhe politika, t botur

juh shqpe Prsht vt 1994 dhe t prkthyer e botur

edhe ds juh botrore (rjsht, lsht etj.), vepr kjo, e l

ud t shrbej s j vade mecum shtjes kobtre shqptre dhe

s nj lloj programi nacional, pr t l sht olur q shu kto

vte.

S thuhet kt vepr t rdsshe t publstks shqptre,

shtj shqptre, e prbjtje q k sot, llo prej Korest t

Berlt (1878), prktssht Koeres s Absdorve Lodr

(1912-1913), kur rreth 55 pr qd e tokve etke dhe hstorke t

lt shqptrt sh popullt e vete shu drruese u jepe

qjve bllkk - Serbs, Mlt t Z dhe Greqs dhe kur rreth 60

pr qd e popullt shqptr betet jsht kujve t Shqprs q s

shtet krjohet 1912.1

1 Rexhep Qosj, shtja shqiptare - Historia dhe politika, Isttut Albolojk, Prsht1994, . 5.


21/315

20

Duke e sksour pusht ushtrk t trojeve shqptre

e qjve bllkk, duke johur Greqs, Serbs dhe Mlt t

Z t drejt e pushtt b terrtoret shqptre, uqt e dh evro-pe Kores e Berlt dhe sdoos Koere e Lodrs

- b j pdrejts t dhe hstorke popullt t lsht e lrdshs

shqptr. Ktu, te ky vendim i padrejt i uqive t mdha, q shk-

put shtett t r e t brsht shqptr tepr se jys e tokve t

tj, ds prej t lve (Kosov, Pollou, r etj.) sh dr tokt e

tj pjellore, zn ll t gjitha atkeqsit e mpastajme t popullitshqiptar. Shqpr u b 1912, por jo uk u b s duhet t bhej

dhe s e drro deolot e sj, rldst shqptr, brez udt

t lve shte ede jll - e plot. I dshprur pr kt jyt tr-

jk t tdheut, j lutr dhe poet popullor, vrjet e tj t shkrur

ry e poezs popullore, ljrote:

N koh t pleqris,/ M ran halle t rnda,

Pr shkak t Shqipris / Q su b si ma kish nda.2

Kto vrje t poett utoddkt Sl Butk shpreh dhebje dhe

keqrdhje e j brez t tr tdhetrsh shqptr pr opt q

u b tokve shqptre, por edhe pr shkk se krye t shtett t r

shqptr erdh jo rrll jerz q s pku ksh luur pr kr-

j e tj. N vepr e tj t rjohur Shqipria ka qen, sht e

do t bhet (1899), q kosderohet e t drejt s est Rl-

djes Kobtre Shqptre, duke olur pr trs dhe kopkts

2 Ndjenja pr Atdhe, Prb Vjersh Istorke prej Sl be Butks, Kor, Shtyps.& Lbrr-j Kor, 1920.


22/315

21

terrtorle t Shqprs, Su thoshte se Shqpr prbhej

ktr vljete dhe shtrhej 80 j qloetr t ktrpt.3 Prej

ktr qedrve t vljeteve shqptre vet jr (Shkodr) betbred kujve t Shqprs ps vtt 1912, drs tr t tjert (J-

, Shkup dhe Mstr) bet Greq dhe Serb, t lt

u zjeru terrtorlsht d t Shqprs. Pr keq, shqp-

trt e betur jsht tdheut, sud er shekullor oto

r j sud tjetr edhe t er. Pr t llo j perudh

e jt dhue e terror shtetror, q kshte pr qll db e tyre trojet ku ksh jetur e shekuj. Klvr vujtjeve t shqptrve

jurdkso serb (juosllv) dhe rek, prqet j kptujt

trjk t hstors so kobtre. Sps Nolt, jo q dodhte

krht shqptre t Kosovs dhe t rs vtet 20 t ktj

shekull, por edhe hert e vo, shte nj tragjedi n tri akte:

shpasurim, shprngulje, sharosje.4 Vet sje t vtltett t tj t

rrll, popull shqptr Kosovs dhe vseve t tjer shqptre t push-

tur ushtr serbo-lzeze jt lurve bllkke, pusht

ky q u sksou uqt e dh evrope Koere e

Lodrs, rrt t rute subst e vet zke e, bshk e t, edhe

juh, trdt, kultur dhe dettet e vet kobtr. Q t os

zhduke dhe slohe shqptrt kdej kurt, krhs qdress

dhe vtltett t tyre, k dkur edhe ds rreth t tjer: t qet

e prkts etre kryessht ysle k qe jr ledh kudr

slt sllv, pstj drprerj e pleve pr shprulje e tyre

3 S Frshr, Shqipria ka qen, sht e do t bhet?, r 1962, . 37.4 Kshtu shprehej Nol j rtkull rjsht t botur zet Cr des peuples t

Gjeevs vt 1929. Ctur sps Vepra 3. Publstk (1925-1949), r 1988, .144.


23/315

22

urq t prpr elbort e ubrllovqt vt 1938 dhe

rrveshje e shtuqujtur xhetlee, t shkrur po t vt

drjet qevers juosllve e sj turke, s rezultt llt t Luss Dyt Botrore etj.

Edhe ps Lus s Dyt Botrore, pvrssht pret q u

proklu dhe pretet q u dh, vzhdo poltk shov-

ste e shkobtrzuese dj shqptrve q bet srsh sud-

juosllv. Mskr e vrt dhe lu e Dres (1945), kso

pr bledhje e rve vtt 1956, shprulj e preso e shqp-trve urq vtet 50-60 dhe Evrop e Aerk vo,

jedj e jshtzkoshe ps vtt 1981, supr e dhu u-

toos s Kosovs vt 1989 dhe rokup sj j vt vo

( 1990), psoj e t lt sht edhe jedj e sote, j dsh

elokuete q s qrt pr pozt e vshtr t shqptrve t betur

Juosllv.

Edhe keq e psu shqptrt e betur Greq.

Pvrssht t jth kto, rezste e shqptrve kudr

shtypjes e dskrt dhe prpjekjet e tyre pr lr e pvrs uk

pushu s koht t vshtr, kurse drr e tyre pr bshk

e Shqpr uk u shu kurr.

Bshk Kosovs ( pjess drruese t sj) dhe vseve t tjer

shqptre prreth kurt e Shqpr, u relzu prkohssht jt

Lus s Dyt Botrore ptrot e Itls dhe t Gjers -

zshste, q dol s hubse lu. N Koere Teeluese

t Kshllt Atshst N pr Kosov dhe Rrsh e Dukjt, q

u bjt 31 dhjetor 1943 dhe 1 e 2 jr 1944 sht Buj tMlss s Gjkovs, t johur e er Koere e Bujt, pr-


24/315

23

qsuest lejt t popullt t Kosovs soll ved pr bsh-

k e sj e Shqpr. N rezolut e rtur e kt rst, t

l e shkru jo vet delett shqptr, por edhe t serbe lzez, dr t tjer, thuhej: Kosova e Rrashi i Dukagjinit asht nji

krahin e banueme me shumic nga populli shqiptar, i cili si gjithmon

ashtu edhe sot dshiron me u bashkue me Shqipnin.5 Mrpo, ky vull-

et u ohu pl juosllve, lete lu e t shqptre, e l,

e sj, sqe e e s e tshe t brote t dhe uk u prll

lett e dhej: Shtetet e Bshkur t Aerks, Bshk Sov-jetk dhe Brt e Mdhe, t lt b drje e re t bots ser

t terest, duke e l Shqpr ser e bots ldore. Ps Lus

s Dyt Botrore, Kosov u eksu srsh, e dhu e po s

jtho, Serbs, bledhje e bjtur Przre vt 1945

kushtet e shtetrretht dhe t jedjes s jshtzkoshe.

Kshtu, Kosov jo vet q uk u leju t bshkohej e Shqpr,

sps vullett t shprehur Koere e Bujt, e uk u dh st-

tus republks e s utoos (der vt 1974) kudr t

sh-ederts juosllve, por jo dhe vset e tjer shqptre u optu

edhe keq, duke u dr tr-ktr js ederle.

N prver t vtt 1981, r e Kosovs, por edhe br popul-

l sj, deostrtt pqsore t orzur Prsht dhe

qedrt e tjer t sj, krko v e sttust jurdko-kushtetues

t Kosovs shkll t Republks. Kto deostrt oret

t lrt prtke dhe shtetrore t Juosllvs s thershe u krk-

terzu s kudrrevoluo. Pso j vl e jer dhe e er ter-

5 Akde e Shkeve e RPS t Shqprs,Fjalori enciklopedik shqiptar, r 1985,. 536.


25/315

24

ror poltk, propdstk e polor, q zjt plot t vjet dhe q

u kurorzu e dryshet kushtetuese dhe e heqje e utoo-

s s Kosovs vt 1989.Shprbrj e Juosllvs ll t vteve tdhjet, s ls

jr yre pru krz e Kosovs, krjo shs pr zjdhje e

shtjes s Kosovs dhe t shtjes shqptre prjths, rpo, ky

shs, pr shkk t poltks s zhvllur, por edhe t ds rrethve t

tjer jo t vorshe (jedj jo e r e shtett , qdr prsr

jo drejt ktort drkobtr etj.), uk u shrytzu s e s duhet.N kt koh u rtkulu pr her t pr publksht s krkes

jthpopullore krkest poltke t shqptrve Kosov dhe vset

e tjer etke dhe u shq opsoet pr zjdhje e shtjes shqptre.

Fllo edhe orz poltk shqptrve b bz e plurlzt

poltk, orz ky q u b sps drjeve ekzstuese dstrt-

vo-poltke t shqptrve Kosov, Mqedo, Ml t Z dhe

tr kou t Serbs juore (Preshev, Bujov e Medvej),

t lt prej Reeredut t vtt 1992 e kdej do t quj vete

Kosov ldore.

Hpsr ekzstele shqptre jt shekujve k rdhur duke u

rrudhur. Kjo rrudhje k qe tle sdoos kto jqd vtet e

udt.

Fud ktj shekull je shqptrt j jedje spk t lk-

ueshe: e j shtet t dobt e t prr kobtr, t lt koh t

udt j lkudur serozsht theelet (e js rele q t kpre-

j krz, po qe se kls poltke shqptre sllet pjt e stut

e krjur) dhe e jys tjetr t kobt sud e huj, j pozt tejet t vshtr poltke, ekooke, kulturore e shprtrore


26/315

25

(dhe, sht keq, e t rdhe t psurt), q e pk l do t

dukej kshtu: Kosov e shpllur Republk, por e okupur, e ekspozur

kotrollt t plot t okuptort dhe represot t prdtsh polort tj, q zjt tsh s vjet; shqptrt IRJ t Mqedos, q prbj

s pku j t tret e popullss s sj e q krkoj sttus e pop-

ullt shtetorues kudr t ksj sh-republke juosllve, e l

kushtetut trjto t s oltet (j euez pr ter

pk kobtre), drs jet dskro t jth plet

dhe shqptrt Ml t Z e Kosov Ldore, q edhe pse rrpjes jet poltke t republkve t tyre, Serbs dhe Mlt t Z,

psoj t jjt t skurse vllezrt e tyre Kosov e Mqedo.

Ky sht, pk shu, reltet poltk shqptr sot - psoj e drejt-

prdrejt e shtjes s pzjdhur kobtre.

SRAEGJIA E ZGJIDHJES S SHJESKOMBARE SHQIPARE(eza dhe mendime)

Kur dhe s ud t rrhet bshk shqptrve?

Ksj pyetjeje skush sud t jp j prjje t plot e t skt.

Nuk k rreull t shkrur se s ud t bshkohet j kob dr

e s s t lrohet - pjes e tj q dodhet ede robr - zjedh

e huj. Proozt e sote, sdo t urt e t tur q t je, ud t

prjeshtroj re leht koh dhe rretht e esre.

Bshk kobtr, s e vetj zjdhje e drejt e shtjes s pz-

jdhur shqptre, sht j proces i gjat e kompleks historik, q skry-

het pr j dt e s pr j vt, q sbhet e dekret e s e dojkt tjetr dstrtv, poltk, dplotk ushtrk, por krko j


27/315

26

zh tjt e peret t krejt potelt poltk e jerzor t

j popull dhe doeos pu, dur, dje, eur, ux, por edhe

skr t dh.S t rrhet kjo? Kjo sht j shtje q duhet t jp prjje -

telje shqptre dhe sdoos jo pjes e sj q kosderohet trur

kobt.

Nuk do ed se bshk j kob dhe trojeve t tj uk ud

t bhet kurr po qe se uk bhet jll vet dej e bshkt, pr po

qe se pr t uk tet, uk shkruhet, uk edohet e dskutohet (pute dh uk ud t kryhe p rrhje e jer e t jthshe t

edeve) dhe sdoos po qe se pr sedrt e sj uk puohet

serozsht e vzhds.

t bhet? S t veprohet?

J ds de, ede e sujere, q edhe pse ud t os je

plotssht t rej e t pjohur, prqes, ejtht, j dhes

odeste prktz e kt shtje.

- Duhet t hartohet nj program strategjik aatgjat st-

tuoet to t lrt shkeore, s j kdet dhe uver-

stetet, t l do t prshhesh rrut, khet dhe udst e

vt t shtjes so kobtre der zjdhje e sj t plot -

bshk e shqptrve j shtet, q sht e vetj zjdhje e drejt

dhe e prhershe e shtjes shqptre. Ky pror do t duhej t pr-

shte spekt ekook, poltk, ushtrk, dplotk, deork,

kulturor, rsor, shkeor, ortv etj. dhe, ps t dskutohej e

rtohej j Kuved Gjthkobtr, do t bhej pltor e obl-

ueshe pr t jth oret shtetrore e subjektet poltke, prtt,


28/315

27

shoqtt dhe orztt e dryshe, koutetet etre dhe st-

tuoet shkeore, rsore, kulturore, ortve etj.

- sht evojsh krj j Isttut t Studeve Strtejkee sel r (pr evoj e ekzstt t j sttut t tll sht

olur edhe pr) t prbr prej ekspertsh t ushve t dryshe

(poltkolo, hstor, soolo, jurst, ekoost, deor,

sh-dplot, strte ushtrk etj.), pr e kudro seroze e e

pror boz e jo surrote sttutesh t tll t prbr

j po edhe dy-tre dvd o e p doj reputo shke-or, telektul poltk, ert e vete e t lve sht djueshr

dj sheve, r k psur tede t sjohe edhe r edhe

Prsht.

I koeptur s j trup ekspertsh q erret e stud e prher-

sh terdsplr t stuts poltke ved dhe bot dhe t

shtjes kobtre kt kotekst, ky Isttut do t shte jr tru-

r poltks shtetrore e kobtre shqptre dhe do t ushqete t

vzhdsht e t dh, de e opsoe, shtu s veprohet vedet

e trdt t jt shtetrore e dplotke.

- Duhet t orcohet lvizja gjithpopullore Kosov dhe vset

e tjer shqptre, e l kt sht j lvzje e krkter kobtr e

deokrtk. S pohoj johst e r t shtjes shqptre, pres

lvzjes pqsore ktve - e t protestve, revve, deostrt-

ve, t pdjueshrs qytetre dhe orve t tjer t rezstes

pqsore t johur edhe e dokuetet drkobtre e jo e pol-


29/315

28

tk psve t prtjes dhe t deklreve shterpe verble ud t rr-

het der te pvrs dhe, krhs sj, edhe te bshk kobtr.6

- Lvzj poltke shqptre Kosov, Mqedo dhe vset etjer shqptre sh-Juosllv, t shkputur e dhu prej truut

t vet, uk sht lvzje seprtste e seesoste, s e prqes

propd serbe dhe jo qedose, por j lvzje e l ud dhe

duhet t quhet lvizje irredentiste. Subjektet poltke shqptre,

trys e erot t djesh po pr rsye t tjer, urroj t

prdor kt l - l rredetz, drs hpsr poltkeshqptre, kdej e dej kurt, uk ekzsto sj prt poltke e

er dhe pror rredetst. E, rredetz, s del edhe shp-

je q bhet Fjlor e juhs shqpe, ssht tjetr pos: Lvizje

q krkon t bashkohen me atdheun tokat e pushtuara nga nj shtet

tjetr. Lvzj rredetste Itl, ku edhe k ldur s pr, k pr-

udur e bshk e krhve e populls tle t pushtur

Austro-Hur e Itl. Kosov dhe vset tjer shqptre

sh-Juosllv j tok t pushtur, prdj ty duhet t ekzstoj j

lvzje e jll rredetste, e l uk do t shuhet ders to t (r)bs-

hkohe e shtet - Shqpr.

- Duhet t puohet sstetksht pl poltk, dplo-

tk, propdstk etj. q shqptrt sh-Juosllv t trjtohe s

popull (e jo s pk kobtre) dhe tu jhet e drejta e vetven-

dosjes. Shqptrve sh-Juosllv, q jetoj trojet e tyre etke

t shkputur pdrejtssht shtet dhe q prbj jys

e kobt shqptr Bllk, u tko dhe duhet tu jhet e drejt e

6 M jerssht ldhur e kt shtje shh: Rexhep Qosj,Me lvizje gjithpopullorederi te pavarsia, lbr Strategjia e bashkimit shqiptar, Isttut Albolojk, Prsht- 1992, . 124-137.


30/315

29

ptjetrsueshe e vetvedosjes s popujve. Ata jan i vetmi popull

n Evrop q u mohohet kjo e drejt. Dhe kjo sht j pdrejts e

dhe q u bhet tyre. Po t shte prllur e drejt e vetvedosjesdhe e deklrt t lr ps Lus s Dyt Botrore, shtj shqptre

dhe posrsht shtj e Kosovs do t shte zjdhur prputhje

e rezolut e Koeres s Bujt, q prqet j dokuet e

rds t dhe hstorke.

- Me shprbrje e sh-Juosllvs dhe krj e shteteve t rej

prej sh-republkve t sj u krju j reltet r poltk Bllk.Krj Ish-Republks Juosllve t Mqedos (IRJM) s shtet e

kuj drkobtr (t johur edhe e qevers s Shqprs)

e vshtrso zjdhje e shtjes shqptre. shtj shqptre uk

sht vet shtje e dy subjekteve drkobtre, Shqprs dhe

Juosllvs, s shte pr, por shtje e shu subjekteve dhe

ktorve.

- Propds shuvjere tshqptre t qjve dhe posr-

sht sj serbe, q bshtetet kryekput b te, lejed e jesh-

tr, duhet kdrv e or e rueteve shkeore, duke r-

ur yr t kulturur t vrtet pr Kosov dhe shqptrt.

Ders t tjert, qjt t, pr t bjtur t pushtur vset shqptre

dhe pr t rsyetur jeod e br dj borve q dkur k

bur ose ede boj to, k bushur e lbr ret e bb-

lotekve botrore, e - pr t dl zot vetes so dhe s vrtets so

- vet rrll e tek e ke br kt, kryessht s dvd, drs

yr sttuole uk e bj s sot s duhet.

- Duhet t bhet e dje opot drkobtr dhe vershtqedrve t vedosjes se bshk Kosovs dhe vseve t tjer shqp-


31/315

30

tre e Shqpr uk do t thot krj kurrr Shqpre t -

dhe (oo shpkur rqt e shqptrve e t Shqprs, q,

her-her, shqptohet, jersht, edhe vet shqptrt), por korr-j j padrejtsie t madhe historike. S tll ky bshk uk

eo terest e skujt, por sht kusht pr jet orle t ko-

bt shqptr Bllk dhe, herdokur, hert vo, edhe pr pqe e

qets rjo.

- Pvrssht jedj spk e r t l dodhet sot

Shqpr s shtet dhe shqptrt s kob, uk duhet hequr dor kurrse-s dej e bshkt kobtr, sdo e lrt q ud t duket jo.

Pvrssht dspo oetl, qo zhj prej stuts

s sote - j t rdt hstor kobtre - dshpr

pr shkk t dstve t djeshe po edhe droj se dkush - bre-

d e jsht - ud t quj rotk, jorelst, v e luzo-

st, e duhet t propdoj de e bshkt kobtr dhe t

puoj pr t, sepse bshk kobtr prqet idealin m t madh

historik n jetn e popullit shqiptar.7Mbjtj jll e ktj del t

pvdeksh sht detyr prsore jo vet e krjuesve dhe telektu-

lve shqptr, por edhe e poltkve dhe e shtetrve shqptr t t

jth kohve dhe t t jth jyrve.

- Duhet t puohet jthshtu prttje e vet popullt shqptr

pr bshk e utet kobtr. S? Pres tereve pl kul-

turor, rsor e shkeor. Bshkt poltk k prprr jtho

7 Shkrtr dhe publst Luo Skedo (ls Mdht Frshr), j ese t tj soo-poltk dhe tropolojk e ttullPlagt tona ( na mungon? duhet t kemi?), tshkrur vt 1924, vzo evoj e delzt s j doosdoshr pr jet, ek-zste dhe prospertet e popujve. Nj popull nuk rron dot pa ideal, pa nj shtytk,pa nj qllim q e bn t ecnj, t punoj, t prpiqet dhe t prparoj - shkru .Mdht Frshr (Luo Skedo), Vepra, Rldj, Prsht 1996, .211.


32/315

31

bshk shprtror. Rol t vet kt es do t lute krijimi

i hapsirs dhe i institucioneve kulturore mbarkombtare, sepse

kultur, duke qe thelb shprtt kobtr dhe qytetrt shtjkohssht shprehsj e r e sprtve pr lr e bshk ko-

btr, por edhe j struet pr t rrtur kt bshk.8

- Duhet t puohet p kopleks e e ux pl poltk dhe

dplotk sesblz e opot drkobtr - bllkk, ev-

rop e botror - e t vrtet pr shqptrt dhe t drejt e tyre

pr t jetur t lr e t brbrt e popujt e tjer - s krkes edtepoltke, por edhe e t drejt e tyre pr t jetur j shtet - s sy-

strtejk shqptrve t dr. U prket poltkve dhe dplo-

tve shqptr t bj hp kokret kt drejt.

- Rol kryesor kt pl - pl poltk dhe dplotk,

duhet t luj shtet shqptr, Shqpr, e l e kushtetut duhet t

prkuzohet s shtet jys e terrtort t t lt sht sovrte-

t e huj (kjo kluzol duhet t uroj prebul e kushtetuts

s Republks s Shqprs), drs pl kulturor dhe shprtror

Shqpr dhe versht kryeqytet sj, r, duhet t bhet

Peot shqptrve dhe shqptrzt.

- Iter ekook, krhs tj kulturor, rsor dhe shkeor,

sht jthshtu j spekt shu rdssh tert kobtr,

por pr kt shtje, q do j elbor t jer shkeor e ek-

spertve prkts, uk e dej vete kopetet t s. Vet po shtoj

se bshk kobtr e k, tyrsht, edhe e vet ekook.9

8 Alred U, Vshtrim futurologjik mbi t ardhmen e kulturs, lbr Shekulli 21, Gjo-lekj Publsh Copy, New York 1996, . 149.

9 M k r t lexoj shtyp se bshk dy Koreve-Verore dhe Juore-sps llorss j ekoost t johur do t kushtote 460 lrd dollr.


33/315

32

- Ldhur e rrut, jetet dhe etodt e zjdhjes s shtjes ko-

btre, duhet kosultur, ud, edhe ed e ekspertve ush-

trk, sepse, duke qe j proble dh poltk, proble shqptrud t bhet, hert vo, edhe proble ushtrk-strtejk.

Po tjetr?

Meqese hpsr pr orz t r e eks t r

t shtjes kobtre sht e jer, kurse udst pr v e

sj t shut, po jp edhe ds de e propoze q kosderoj,

pk shu, prktke e t dobshe:- hrozohe pkpjet e qdret ldhur e zjdhje e

shtjes kobtre, tyrsht ps rrhjes s jer e t jthshe t

edeve dhe t bshkredte ksoet dhe vepret q duhe

br, duke u rr vesh edhe pr red dhe prprs e tyre.

- puohet serozsht pr krj e j lozoe t re poltke

vel jthkobtr, e l do t dryshote lssht poltk e

dertshe e prezultte, s Shqpr, shtu edhe Kosov. Duhet

hequr dor rrj e teprt e t klur dhe duhet oretur

vedje kh e rdhj; duhet t krjohet bdj se sj e re uk

ud t rrhet p ud e skr dhe se lr uk let s dhurohet,

por vet tohet dhe se bot prkrh t ortt dhe t orzurt.

- rktulzohet dhe t relzohet dej pr bjtje e j kuve-

d brkobtr prqsues t elts telektule shqptre dhe

jerz e utortet orl, t l do t shqyrtohesh rrut,

ort dhe jetet e lus pr lr dhe bshk kobtr dhe t

sllej j dokuet l do t oblote t jth subjektet poltke dhe

shtetrore shqptre br hpsr kobtre, s edhe Ds-por.


34/315

33

- drprtet lu e shpr dhe e pkopros pr pushtet ds

prtve poltke shqptre dhe lderve t tyre sps lojks kvelste:

qll e rsyeto jet, e l tsh s vjet j j lue t ohtbredkobtre. Shqpr, s shprehet j rst telektul

johur dsdet polk Ad Mhk duke olur pr Polo, uk

ud t prosperoj e s t kudrohet orzt drkobtr,

prders t jet ved skdleve poltke e ekooke dhe rdjeve

t preshtur ds pozts dhe opozts, ku jr jys teto t zh-

duk tjetr.- bhet prkth juh t huj ( juht e dk

bot: lsht, rjsht, jersht etj.) dhe dstrbu veprve t

rdsshe letrre, shkeore e publstke, t lt e prezetoj

yr t dej e utetke shprt e trzur t shqptrt, s edhe t

vrtet pr shqptrt s popull e t trjk hstork.

- N ukso t prhpjes s shpejt orot pr shqptrt

s kusht pr johje dhe r e tyre bot duket tereste

dhe e qllur dej e proesort rbresh t Uverstett t Koses,

Fresko Altr, pr krj e rrjett shqptr t Iterett ose, s

e qujt , t Arbrett.10

Pr v e shtjes kobtre shqptre drejt zjdhjes s sj

t plot e prudtre duhet tu kushtohet kujdes duhur edhe tr

shtjeve t rdsshe: shtjes s pjtt kobtr, shtjes s es

dhe shtjes s dspors.

10 Kt de Altr e shq j ser kushtur bblotekrs shqptre bjtur r 4.12.1996. Ndrkoh, s orohe johs t ksj veprtre,dk sht br kt drejt.


35/315

34

SHJA E PAJIMI KOMBAR.-Bshk kobtr uk

ud t bhet p u br pr pjt kobtr, sepse jerzt e

rqsur uk ud t bshkohe.Pjt kobtr uk kupto kth kurrr jedjese,

oz ooltz poltk e deolojk, s ud t jet keqkuptu-

r dhe keqterpretur her-her dej e pjtt kobtr dhe -

tv pr bjtje e j kuved e kt er. Prkudrz. Shqptrt

do t vzhdoj t ke ede t dryshe pr shtje t dryshe

poltke e t tjer, por t duhet t erre vesh, t rrj j koncen-sus ldhur e shtje kobtre dhe pqe sole, yr q

t ud t hrozoj e bshkreds qdret dhe vepret e

tyre brojtje t teresve kobtre dhe shtetrore.

Pjt kobtr kupto drprerje e rqsve t vjetr dhe

pe e rqsve t rej, t lt e dtoj utet kobtr;

reoj proeset deokrtke dhe kosold e shtett ljor e t

shoqrs odere vle dhe e vooj proes hstork t bshkt

kobtr.

Nj pjt t tll kobtr - ds orve toste jt Lus

s Dyt Botrore ose edhe pr (lu qytetre Spj) - e k

br rezt, spjollt, tlt, jert dhe po e bj ose

prpqe t bj edhe krott e serbt.

Lu e Dyt Botrore - Lu Atshste N Shqpr - shte

jr dore edhe lu qytetre ds dy plve kudrshtre: bl-

lstve dhe prtzve. Q t dyj plt edo se sh rru t

drejt, duke e kuzur jr-tjetr pr trdht dhe sel pl kshte

(dhe k) ruetet e vet pr kt. Ps lus koustt shqptrq erdh pushtet, p sttuo e zjedhjeve t lr, u soll keq


36/315

35

e kudrshtrt e tyre poltk, duke burosur, luur e, dje,

edhe duke lkudur t jo vet poltksht, por edhe zksht, kurse

hstor e shkru shtu s desh vet: shu her duke e ls-kur. Nj vepr tjetr lj tyre qe edhe e shtuqujtur lu e

klsve, e l shprso shu rrdhet drjerzore. Mrpo,

pr t jth kto hstor e k th dhe do t thot l e vet, duke

jykur shtu s e ertoj.

Urrejtj dhe hkrrj uk shpe skud tjetr, pos rev-

shz, prdj pjt kobtr shtrohet s e vetj ltertv prbyllje e ksj rqse t vjetr.

Pjt jqeve Kosov dhe vset e tjer shqptre kdej ku-

rt, l or prs t j lvzjeje e krkter jo vet hutr,

por edhe kobtr, sht j shebull poztv q sduhet ur.

Po t shte bjtur Kuved pr Pjt e Bshk Kobtr, pr-

ktssht Kuved Gjthkobtr, sps tvs s j rup -

telektulsh shqptr e tr hpsr kobtre vt 1992 dhe

po t sh respektur (po tu sh prbjtur ort poltke shqptre

dhe sdoos jerzt q j krye t tyre) preve dhe deve t tj,11

uk do t ksh dodhur kto q dodh Shqpr vt 1997,

kurse shtj kobtre dhe posrsht shtj e Kosovs s prbrs

kryesor dhe rdssh sj, do t kshte lvzur pk shu

ved.

SHJA E FES.-shtj e es sht j shtje e rds t

vet pr utet shprtror, orl, sol dhe poltk t kobt, t

11 shhet:Rezoluta mbi bashkimin shqiptar, lbr Strategjia e bashkimit shqiptar, .216-220.


37/315

36

l johs r edss shqptre, At Ato Hrp, e qute

shtj delkte e jets shqptre.12 Shqptrt j popull u-

erksht vol q u tko tr koesoeve: tj ysl, ortodoksdhe ktolk. Edhe pse kjo rreth uk prqet j prprs t tyre,

s pretedohet dojher yr ve, ejtht sht j rre-

th tlue kt q shqptrt uk vuj tz etr, por

k krkterzur jtho toler etre. Shqpr sht vet

ved Evrop, ku uk j br sjher lur etre - vrete

Ko. Rldst shqptr krju stdrde t lrt kt pl,duke vzur prkts kobtre s tpr dhe vler theelore t

shqptrve. Kobs bshko shqptrt shu shu ses

d ej - thot j udhprshkrues rez shek. XIX q kshte

klur pr kto vse.13 Poet dhe veprtr shqur rlds, Ps-

hko Vs, porosste shqptrt q t os shko ksh e xh,

sepse e e tyre shte, sps tj, shqptr. Ky vr lpdr ktj poet,

uk duhet kuptur, tyrsht, s j thrrje pr tez e shqptrve,

s ud t jet terpretur dojher perudh e tezt t

dhush t Shqprs (sdoos ps vtt 1967), por s e slo

ej e shqptrt sht zot (!), s k tede t terpretohet sot

yr po shtu koukturle. Meszh tj sht qrt pr t jth

koht: shqptr prb e v kob; prkts kobtre k qe

pr t kurdoher e rdsshe ses jo etre. N kryeqytet

Perdors ose, ku jeto dhe vdq, N Frshr, skurse edhe

Rldst e tjer, krkote q shrbet etre t bhesh shqp dhe

12 At Ato Hrp, Vler shpirtrore. Kontribut pr trajtimin mendor t shqiptarit, Hyll Drts, r 1994, . 160.

13 Ctur sps: Fk Ko, Shqipria, Kopshti Shkmbor i Evrops Juglindore, Buzuku,Prsht 1991, . 82.


38/315

37

klerk e vetdje kobtre. Edhe pse tkote es ysle

t sektt bektsh, N kushtote vjersh Krshtt, jsoj skurse

Abs Alut dhe u drejtote popujve t Bllkt j eszh qse.F Nol, edhe vet klerk, thoshte se shqptrt j popull p e

tr e, drs ksh e kosderote, s shprehej tekstulsht erdhe

t edukt ptrotk t jerzve (posrsht t shqptrve Aer-

k).

E drejt e es dhe e best sht e drejt eleetre jerzore e do

dvd (shtu s sht, tekeudt, e drejt e tj edhe t qet test),por reltet trkoesol popullt shqptr, yr s kryhe shr-

bet etre dhe kler q krye to, por edhe drutj dhe rjllj e

shu koesoeve e sekteve etre Shqpr perudh postko-

uste, krkoj q sttuoet to shtetrore, poltke, shkeore

e kulturore (dhe, doeos, edhe to etre vet) t erre serozsht

e kt shtje. Nuk sht pjohur kt se kler, krhs rolt poztv

eduk orl, shprtror, por edhe kobtr t jerzve (pothu-

jse t jth shkrtrt shqptr esjet, por edhe shu t tjer

vo, k qe klerk), k lujtur jo rrll edhe rol etv, te-

rues e tkobtr, versht to rste kur k qe prtur

ose edhe shrb t teresve t huj. Nuk sht rstt sst

rek pr t bjtur kotroll ksh ortodokse shqptre, duke

erur klerk rek ved t tyre shqptr (versht her-

rk e lrt kshtre), so t lve t klur shte lu e

hpt kudr juhs shqpe dhe kulturs shqptre, kurse sot shprehet

or t sostkur. ede t jshe uk prjshtohe

edhe koesoet e tjer dhe qedrt e tyre. Er peshkoptrek Julltos krye t Kshs Ortodokse Autoqele Shqptre


39/315

38

vt 1992, pr 80 e s vjet ps shplljes s utoqels s sj dhe vzh-

d qdrt Shqpr dhe bjtjes s ktj post e rds

(e, dje, edhe trjt ds vet ortluturs s tj), sht jvepr dsh, q do t jykoj hstor.

Sh e rdo shqjeje t udetlzt etr dhe sdo-

os tj slk, duhet t jet preokup prhersh t jth

orve poltke e telektule shqptre, por edhe vet klert tdhetr,

vel jthkobtr.

Idej e jss s shqptrve dhe e bshkt t tyre kobtr ukud t ohet prpr, t shpejtohet e t vohet (ble ud t re-

trdohet e t e prp) p j poltk t urt e lrpse shtetrore

e kobtre edhe pu t es.

SHJA E DIASPORS.-Me l dspor ( req.dia-dr-

je dhe spora-r), e l, duket q sht l e huj, uk hset

Fjlor e juhs shqpe, prshhe pjestrt e j popull q jetoj

jsht tdheut t shprdr vede t dryshe t bots. Rrjedh-

sht, dspor shqptre prsh shqptrt q jetoj jsht trojeve

t tyre etke, bot e jshte.14 Duke qe popull i ndar, se

jys e t lt jeto jsht kujve t shtett , kushtet e robrs

dhe t shtypjes kobtre, shqptrt j jkohssht edhe j pop-

ull mrgimtar shprdr t ktr t e bots. Ktu e k z-

ll etor jku shprshur, q prdoret sdoos tek rbresht

e Itls ( jet dhe krjtr letrre), t lt prqes j

kolot t johur t dspors shqptre. Sps ds t dhve j

14 N s-edt shqptre t rs, sdoos to elektroke, s sht Rdotele-vzo Shqptr, l dspor prdoret her-her bsht edhe pr shqptrt qjetoj trojet e tyre etke Kosov, Mqedo etj.


40/315

39

e pest e shqptrve sot jeto Dspor.15 Shkqet e ksj shkpr-

derdhjeje kq t dhe t tyre j kryessht t tyrs ekooke dhe

poltke. Bor t j ved t lsht, por t vrr, t lt k rb krye shu t kqj jt hstors, shqptrt j detyrur t

brkts vzhdsht ved e tyre. r j vlt t dh t zh-

vedosjes s tyre trojet etke dhe t krjt t kolove shqptre

pr bot: kj Itl, kryessht e rstokrs shqptre, ps vdekjes

s Skderbeut; shprulj e dhu e ds qdr jr shqp-

trve urq vtet 50 dhe eksod sv vteve 90, kryessht trjve, por edhe shu ljeve shqptre Kosov e Shqpr,

kryessht Evrop Perdore.

Dy j puktet kryesore t dspors shqptre bot: Ev-

rops Perdore dhe Shteteve t Bshkur t Aerks. Ds-

por shqptre Aerk dhe pjesrsht edhe Evrop u prket dy

perudhve kohore: pr dhe ps Lus s Dyt Botrore. N perud-

h e pslus Shqpr, skurse edhe Kosov, rt shqptre

Perd uk sht pr e sy t r. Prkudrz, jo sht pr

s j rrezk peret e rejt koust t rs, l

k djekur sstetksht kudrshtrt e vet poltk dhe deolojk,

drs rej juosllv Beordt e ekspoztur e tj Prsht

e jetk k djekur hp ps hp e e t jth jetet, der edhe e

lkud zk, sdoos t q k puur dob t shtjes ko-

btre dhe q j prpjekur t roj dhe orzoj rt to

b kt bz. Kur uk k rrtur t prvetsoj e t propds

perde ose t rksoj e s t dryshe represve, pol juosl-

lve k drrr edhe ksoe kokrete kudr rupeve prq-

15 Shekulli 21, New York 1996, . 284.


41/315

40

suese dhe dvdve t spktur t lvzjes poltke e kobtre

shqptre Evrop. Dspor shqptre sht j ktor rdssh

lvzjes kobtre shqptre. Mu pr kt, orz sj b bzprtke ps vtt 1990 shte j vepr ptur dhe dsh

prtve to poltke. Orz dspors shqptre b kt bz,

sdoos kushtet e plurlzt poltk, kur ur prtve poltke

sht dh sel strt e tdheut (Shqpr, Kosov,

Mqedo etj.), k dkur etvsht utet e sj, prktssht

e k prr shu t. Prdj, shtrohet evoj e rshkt t ktjvepr dhe, tyrsht, edhe e shurjes s deve t prtve poltke

r. Gjthj e shu k zr, t jth to or t lt

terest kobtre ve prb to prtke (e t tll k edhe

rdht e vet prtve poltke), q e krkoj kt. Shqptrt q jeto-

j prkohssht ose prjtho bot e jshte, duhet t ruj

ldhjet e tdheu, e jerzt e tyre vedldje, e jet, zkoet,

juh dhe kultur e tyre. At duhet t orzohe b bz kul-

turore e kobtre e jo prtko-poltke. Duhet t ekzstoj Bshks

e shqptrve t rur s dhe shoqtt e tyre kulturore; duhet t rv-

tlzohe edertt jthshqptre t tpt t Vtrs, t l e drejtu

q jt dhe e q sukses telektul t shqur s Nol, Ko e t

tjer. Nuk prjshtohet edhe ekzste e lobby-ve t drysh, t lt

veproj pl e sesblzt t opot publk dhe t qeverve

t vedeve ku jetoj e veproj e shtje shqptre.

Pr t jth kto duhet t kujdese, tyrsht, oret shtetrore,

kshtu q pr qevers s Republks s Shqprs dhe t Kosovs

duhet t ekzstoj edhe strt e erot dhe t dspors.Njerzt t bot e jshte, qosh putor t prkohsh


42/315

41

rtr t prhersh, uk j kursyer pr tdheu. At e k

dhur vzhdsht e p kurs t, sdoos terlsht. Po td-

heu k br pr t? Pk ose spk. Duhet t sttuolzohet ur-jetsht bledhj e dhve terle t rtrve t dedkur

vedldjes ( yr q t she keqprdoret e udshe)

dhe t puohet sstetksht e e pl pr rujtje e dettett ko-

btr t tyre (sdoos t t rjve) rrezku slt. Fjve

t rtrve t duhet tu surohet shkoll plotsues lsor

juh tre, yr q duke u ldhur e kultur e orjst shet ose t shtyhet s shu proes slt. Duhet t

edohet edhe pr kth e shqptrve t shprulur tdhe; pr

vest e kptlt t bsseve shqptr vset shqptre; pr

shkoll e jve t rtrve t uverstetet shqptre,

versht r etj.16

Vet kshtu dspor shqptre ud t bhet krh ort lvzjes

so kobtre dhe ktor rdssh v e shtjes ko-

btre shqptre drejt zjdhjes s sj t plot e prudtre - bsh-

kt kobtr.

N VEND PRFUNDIMI

Bshk shqptrve j shtet sht e vetj zjdhje e drejt e

shtjes kobtre shqptre. Bshk Kosovs dhe vseve t tjer

shqptre ku t j popullt e vete ose shu e Shqpr

uk sht kurrr preted shqptrodh, s trubeto prop-

d tshqptre, por j krkes e drejt dhe e tyrshe. Se s

16 Nj tekst shu struktv prktz e t dhe pozt e dspors shqptre,posrsht sj t Aerks, sht pro. Peter Prt lbr Shekulli 21, . 71-74.


43/315

42

sht poltksht rele kjo krkes, doeth se sht e relzueshe

sot dhe do t jet edhe j koh t jt, kjo sht shtje tjetr, por

hstorksht sht kshtu dhe sses dryshe.Popull shqptr sht vet popull Evrop, tepr se jys

e t lt jeto jsht kujve t shtett , kurse jys e shkputur

e dhu prej tj, q jeto trojet e vet Kosov, Mqedo,

Ml t Z etj. - vet popull Bllk q ohohet e drejt e

vetvedosjes. Pr t qe bsurd edhe dh, ktj popull o-

hohe dhe shkle sstetksht e yr brutle edhe t drejtteleetre kobtre e jerzore, edhe sot, ud t shek. t 20-t

dhe pr t shek. 21-t.

Bshk shqptrve j shtet kushtet e sote t krzs

poltke, ekooke, orle dhe sole q k prshr Shqpr

dhe, jr se, edhe br bot shqptre, ud t duket d-

k e lrt dhe luzore; j drr e prrtshe. K utor, edhe

rdht e telektulve shqptr, q e tho hpts kt, pothujse e

j djej vetkqse.17

Edhe qo se rretht e bredshe dhe t jshte do t dety-

roj t proj prkohssht j zjdhje t pjesshe t shtjes s

tyre kobtre, shqptrt uk duhet t pushoj s drrur dhe

s puur pr kt del t dh t hstors s tyre. N shrb t

ktj projekt e del t dh kobtr e vle t vhet tr potel

ekook, poltk, shkeor e jerzor Kobt Shqptr Bllk

dhe Bot dhe t bhe skr t dht. Kjo sht pu

q duhet t bj vet shqptrt, detyr e tyre, drs bshks dr-

17 Publst Sh. Mlq shkru: Un mendoj se bashkimi n nj shtet sht iluzor dhe ipaarritshm. N lbr: Shekulli 21, . 284.


44/315

43

kobtre duhet tu joh tyre kt t drejt t ljshe. Do t bj

kt kur t bdet pr vullet, vedosr dhe tshr e tyre

pr t ur put jer ud, pvrssht peest dhe skr-t.

Idej e bshkt kobtr sht j de e dhe dhe ryzuese.

S e tll jo k hyr thell jo vet drjeje kobtre t popul-

lt shqptr, por edhe krjtr e tj shprtrore.

Tuhet se poet Lsush Porde e kshte zko t thoshte:

Do t vij nj dit, kur do t vem n dasm e do t urojm: Mos epishim kt got, po t mos bashkohemi me Kosovn! Dhe do t vem n

vdekje dhe do t ngushllojm: Mos e pishim kt got n mos u bashko-

shim me Kosovn! (...) Do t vij nj koh kur dollia do t lloj me kto

al: Mos e pishim kt got n mos u bashkoshim me Kosovn!18

Ather kur kto l t poett - ky et subl drejtur brezve

t sot dhe t esr t shqptrve - t bhe doll do ds e

zed ljr e, dje, edhe tkeqs e vdekje - kudo ku buks

tho buk e ujt uj - ther do t bhet ptjetr edhe Bshk

Kobtr Shqptr.

Ashtu qo!

ekst shkrur pr projekt KOMBI, q prtet t dl Nju-Jork

(SHBA).

18 Petrq Kolev,Lasgushi m ka thn... (She bsedt e Lsush Porde),r 1992, . 166.


45/315

44

SHQIPTART - MES MITIT DHE REALITETIT

Mt b shqptrt s popull lurk, jkxeht, q sduro, q

vret etj., skur sht stkur koh t udt. Shqptr sht br

jkoht (pr t os th edhe ptk), jolurk, jer q duro

shu dhe q uk provokohet leht (pr t os th spk); jer

q tet shu e q edo jt pr se t drrr rdo hpdhe q pret, pret, pret dhe, tyrsht, shpreso. Sepse, shpres vdes e

udt!

Mt b shqptr lurk, jkxeht etj. jo vet pl

kolektv, por edhe t dvdul, koh to, pr, sht luh-

tur serozsht, pr t os th se sht prbysur krejtssht. Dhe ky

stk sht br pkrsht Kosov - djep e kryertjeve

shqptre dhe t rezstes s rtosur kudr pushtuesve turq, sl-

lv etj.

Dkush do t thot: shqptrt j prktur pr rezste

paqsore, pr zjdhje e probleeve e jete e etod poltke,

pqsore e deokrtke, s j rrveshj e dlou etj. Dhe ktu

sk sj t keqe. Prkudrz. Sk j t r se s t zjdhe

probleet e rrveshje, p jkderdhje, pr tryezs s rru-

bullkt, rpo prvoj hstorke dhe kjo q po dodh ktulsht

hpsr e sh-Juosllvs skur bj skeptk pr kt dhe skur

bd jthj e shu pr t kudrt.


46/315

45

REZISENC PAQSORE APO NNSHRIM?

Nse jo pr, ther 5 korrku vtt 1990, Kosov sht e

okupur krejtssht Serb. Shqptrt, q prbj 90 pr qd t

popullss s sj, j prjshtur krejtssht rrjedht e jets; k

betur p shkoll, p buk dhe, tyrsht, edhe p lr, t l, sht

e vrtet, s q e k johur dojher plotssht. At rrhe, tor-

turohe, burose, vrte, yhe, ohe, prbuze, krohe;

lrohe vedet e pus; xrre best; u bylle dyqet,shkollt, sptlet; u erre t hollt es t rrus e pol-

s, pr plkte pk t dts; u bstse shtpt; u vrte djet

ushtr e huj po edhe rru; u bylle shkollt, sttuo-

et shkeore e kulturore, Uverstet, Akde e Shkeve dhe e

Arteve dhe - sj. Ose, pothujse sj. At hesht. Duroj. Pres

dt t r. Shpresoj. Shqptrt lurk, jkxeht, tr trtur, q, tjetr, shkrep qut vet pr j shrje, pr j

shk t shtrebr, pr j reuz t dors s vjzs etj. etj. Vet

kto ujt e udt, jt ktj vt, k dodhur dhjetr vrsje t

shtur, edhe pse Kosov sht br pjt jqeve dhe sht

dh bes, sht br bet q t os rhet dor kudr vllt.

Sdoos t q hs sht ulur kbkryq vtr.Vet pr doj vt t jth e do t kosdero heretke (pr

t os th edhe tkobtre) lt e Kos - kostt e tj

pr krkter e shqptrt, pr ues e delt es e bshk-

kobsve t tj.

Nj ndr karakteristikat atkqija t shqiptarit, madje nj karakteris-

tik e dukshme - sht mungesa e idealit mes tyre. N nj vend ku njerzit


47/315

46

vdesin aq leht pr kurrgjsend, nuk ka raste t vdekjes pr nj ideal a

kauz a shtje.1

Mrpo sot, lt e Kos, sdo q ud t os plqej,tlloj t vrtet e ktule, kurse kostt tj uk ud t os

duket pruesh. Dhe, e vrtet, qo edhe e hdhur, sht e

r ses luzo e jeshtr!

DINJIEI I RRNUAR

Mt b shqptr (dhe shqptre) s jer q v pl t prder, krer dhe djtet, po shtu skur sht stkur

koh t udt. Dhe ky stk sht br kryessht Shqpr.

Poet Xhevhr Sphu, lbr e tj t r e poez, Koh e krisur,

k j vjersh t shkurtr e ttull Ulje mimesh, t l thuhet:

30 lek nj kg. mish,

nj buk e zez 4 lek.

Po m lir?

Nj kg. dinjitet.2

Sjelljet e phjshe bred dhe jsht: vjedhjet, plktjet, hul-

z, bdtz, prosttuo (tet pr j ur shu t dh

ersh shqptre q e ushtroj zt t vjetr bot Itl,

1 Fk Ko, Shqipria, kopsht shkmbor i Evrops Juglindore, Buzuku, Prsht-

1991, . 91. Shqprur A. Krjdu.2 Xhevhr Sphu,Koh e krisur, Shtp Botuese e Ldhjes s Shkrtrve, -

r 1991, . 113.


48/315

47

Greq etj.) - s pr j re t dukshe etko-orle. E d se d-

kush do t thot se kto dukur j psoj e krzs ekooke, sole

dhe shprtrore, kurse krz psoj e dktturs dyzet e s vjere, r-po shqptr edhe t klur k qe vrr, skor, evojtr,

urtur, zhveshur - por e k rujtur der dhe krer. Shqpr sot

k rr dor shkop e lypss; shqptr sht br so tj

q lyp, lko, shtro - sht projektur s jovler. N ved q t

shte e kudrt.

Shtetrj e johur dhe kj e dhe e shqptrve, s EdtDurh, e l k oblur shu s popull, lbr e sj Barra e

Ballkanitrre se s jt shtett t sj pr Mqedo dekd

e pr t ktj shekull: e ndiqnin shatart nat e dit, duke i krkuar

ushqim dhe veshmbathje. Vendoseshin pran shtpis ku gjendej ajo dhe

nuk largoheshin derisa merrnin dika. Madje edhe kur u thoshte se nuk

ka gj me vete, nuk luanin nga vendi. Kur vajti n Shqipri, z. Durham

priste ti ndodhte e njjta gj, por, pr habin e saj, kurrkush se luti pr

asgj.3

S shpjeohet kjo, pos e kt se shqptr, dryshe qjt e

tj, kt rst qedo, e k prbllur e djtet edhe vrr

dhe uk sht ktdsur orlsht edhe kur k psur tkeqs t

rd, q pr kur kt e thot j vzhuese e huj, e rdhur

Al e lrt, e jo doj utor shqptr.

Mos, vll, t jth kto k qe vet t e jo edhe reltet?

Mos, vll, purtz y orl ssht tjetr vese dk e shtrur,

3 Ctur sps prthes s Nolt pr lbr e Kos Shqipria..., F S.Nol 100-vjetor e ldjes, Isttut Albolojk, Prsht 1984, . 313.


49/315

48

j sk? A thu e shqptrt je sur e prytyr tk e

olklork pr vetvete dhe vshtr shkoqe prej tj?

Reltet, sdo hdhur q t jet, sht, ejtht, plqyer set, sepse tj uk ud t ket, por pr tj uk duhet dejur du-

rkryq; uk duhet br sehr tkeqs e jo t jpsh odtje tj

q jedet buz ree.

Shqptrt sot, prvese e krz ekooke e poltke, bllqo-

he edhe e j destruktvtet e utodestruktvtet t udtsh, q

sht psoj e drydhjes shuvjere; e llet t kuulur; e lber-lzt t shtypt; e heqjes s esurs; e osdjes, por edhe e shu

ktorve t tjer. Fkt sht se shu her uk ud t vhet j ku

prer ds tj q rro osdj dhe tj q kt e b e qll

t keq e sye t errt. Frzeoloj ptrotke e deokrtke sot k

vrshur let e veprtrve poltk, s Kosov, shtu edhe

Shqpr dhe shkret e shut t jerzve t pes. Shtyp, zett

e prdtshe e jvore, pos rolt poztv q k lujtur deokr-

tz e jets; vlers dhe rvlers e s klurs; o-

t e burokrs dhe t dktturs etj., shu her k kotrbur

ksj pskoloje t shktrrt dhe t vdlzt.

Shqpr e sote j, shtu s thoshte Dkes pr Al e

kohs s vet, nj shpendi t puplitur gati pr t shkuar n hell.... Atd-

heu shqptrve, l, ur e tj, dr t bukurt bot,

k pr sbol j shped - shqpoj, k rdhur j stut t tll,

t vshtr e trjke - t pr t shkur hell! Hstor treo se

stut t tll k qe, pr rsye t dryshe, edhe shtete t dh

e e trdt t jt s Al, Gjer, Itl etj. Poet dh


50/315

49

Itls, Dte Aler, j st dshpr, drejtohej vedt t tj e

kto l: Orzez Itale, zoj provincash sje, por kupleraj!.

Deokrtz jets, skurse edhe vedet e tjer t ldjes, edhetek e shqptrt dhe posrsht Shqpr, u shoqru e j

ol e prdokse. Heqj e esurs br q jo rrll t rrohe

krteret - rs, shke, krjtr letrre e publstke etj.

N Kosov, desttuolz kulturor shkkto rr e sstet

t vlerve, rk e krtereve, shqje t kt ptrotk, trpzllk

e djejt ole, exherz e sur, prvtz e ple-juesh etj.

Kultur shqptre Kosov, skurse edhe qe jo kobtre

prjths, sot sht e rrezkur se kurdoher pr.

KAMBANA BIE PR A Q KA VESH

Proes serbzt dhe kolozt t Kosovs, q syo dry-

sh e strukturs etke t krhs juore serbe - j objek-

tvt kryesor t poltks hejeoste serbodhe - po deprto

trup e sj s etstzt e kert trup e t surt. N Prsht-

dhe qytetet e tjer t Kosovs be sy kudo dekor serb dhe,

dje, edhe ortodoks prvosllv. Ksh, predore e bshkre -

rlke kudo. Dhe uk duke e ved pkpjet e tyre q tho

se Serb uk k rrtur t bj sj Kosov! Preeroj lozo e

skeptzt produktv (ter lozot jer Erst Bloh), q o-

blzo, ved t optzt v, joproduktv e vetshtrues, q v

ju. Kb, tho, be pr t q k vesh.

S t vhet ledh ktj proes? S t peohet kushtet e okup-t t Kosovs, kur shqptrt j prjshtur plotssht sste


51/315

50

dhe k rr sy udht e bots? Eksod, s quhet shprulj e

sote, odere, sht j plt to t dh ktule.

Nse der dku ud t rsyetohet shkurj e prkohshe e t rjveq k dl bot e jshte pr tu shur oblzt dhe

shrbt rt juosllve po edhe e ljeve ekooksht t

rrezkur q k betur p kurrr t rdhursh (edhe pse sol-

drtet k qe dh dhe dht uk k uur), s ud t

shpjeohet shprulj e shu ljeve, sdoos sht, q k

pro, tok, shtp, jete odere tekke etj.; ose kj e ds kudroveq jt vteve 70, koh kur Kosov e kshte utoo, k

zur t jth prvlejet e sj; e vte e dekd k dejur poste

drejtorsh, shesh, kryetrsh, sekretrsh etj., kurse t e brkts

t dhe shkoj Evrop Aerk pkrsht sje t ldhjeve q

k krjur koh kur k qe krye t tyre sttuoeve e

drrrjeve, t lt sot j v s t dhushe ose j

suprur?!

Nj pl tjetr q e rrezko sot, skurse edhe t klur, qe-

e to kobtre dhe e dobso lvzje to, prpjekjet to pr

lr dhe bshk kobtr - e jth hoojez e rrtur

sdoos kt t kurt - sht edhe pl e vjetr e dsve dhe

e prrjes. Popull y uk e k, jersht, js e es dhe t terr-

tort, por e k js e trdts, t kulturs, t hstors dhe sdoos

t juhs. Sbr Godo, l duket s shkrtr dhe posrsht s u-

tor roesh hstorke, u treu suksessh ses s poltk,

ro e tj t dh epope Sknderbeu, prdor shprehje: Populli

i gjuhs shqipe. Nuk e d ud t thuhet kshtu pr doj populltjetr bot. Ne s popull tsh jzet e shu vjet e ke juh


52/315

51

e jsur letrre kobtre, e l u k peur q shu u tyre q-

rqeve q prej shqptrve k dshur t krjoj dy popuj (Alb

dhe Shptr), por ske k dl or q krkoj rshk evedeve t Korest t Drejtshkrt t bjtur r vt

1972 dhe t Kosults Gjuhsore t Prshts t vtt 1968, pretek-

st se to j bjtur koh e ozt dhe se js juhs

shqpe sht br kse e drektv lrt! E keqj sht se to

or po vj duke u shtur dhe duke u br jthj e resve.

Tuse uk ke problee t tjer, por duhet t erre e j prob-le t l tsh, tekeudt, r keq, e ke zjdhur!

Shqptrt j, s sht th, popull dr. Shqptrt j sot

vet popull Evrops tepr se jys e t lt jeto jsht ku-

jve t shtett , Shqprs. Shqptrt jetoj ktr-pes shtete

bllkke, kurse e shprbrje e Juosllvs dhe krj e shteteve

t rej prej sh-republkve t sj, ekzsto rrezku q qe e tyre t

dekopozohet edhe tutje. N ky spekt t y t kujto pk

shu t e kurdve.

shtj shqptre sht j shtjet koplekse kobtre

bllkke e evrope dhe s e tll jo uk ud t zjdhet drejt dhe

prudsht p plk e prt t vetvendosjes s popujve.

Zjdhj e krzs juosllve, e l k js t shdrrohet krz

bllkke, uk ud t bhet e orul e pprekshrs s ku-

jve (sj bot uk sht e pdryshueshe, prdj s kujt!), por

e plk e prt etk: territori u takon atyre q jetojn n t!

Fktor drkobtr, rdh t pr Evrop dhe Shtetet e Bsh-

kur t Aerks, s pohoj edhe ds persoltete t huj, do t


53/315

52

duhej t erre serozsht e shtje shqptre; do t duhej, pr,

t dryshoj qdr e vet dj ksj shtjeje.

Mrpo, q t tjert t dryshoj qdr dj esh, duhet tdryshoj e vet. S shpejt q r.

Fjl hyrse trbu e Forut t Itelektulve Shqptr e

te Shqptrt sot. Jeho (Preshev), r. 8-9, tetor-tor 1992.


54/315

53

LOJ ME VULLNETIN E POPULLIT

(Edhe nj her pr shtjen shqiptare n Maqedoni)

KUFIJ RINJ MESPRMES ROJEVE SHQIPARE

Njohj e Mqedos e BE-s, sursht jo e kt er, prjo e er q k, por e er t odkur, Ish-Republk Juosl-

lve e Mqedos, pr shkk t vetos q k v Greq, sht shtje

dtsh (prtet q kjo t dodh s shpejt bledhje e Kshllt Ev-

rop q do t bhet Edbur).

Ps Slloves, Kros dhe Bosj-Hereovs, Mqedo

sht republk e ktrt e sh-ederts juosllve q do t jhet

bshks drkobtre s shtet sovr dhe pvrur.

sht e vrtet, e jth vshtrst e shut ekooke, pol-

tke, sole etj., jo tsh uksoo s shtet dhe e shqptrt, po

qe se dshroj t lrohe etltet y pk olklork

t t kudrshtrve, duhet t bhe t vetdjsh pr

kt dhe t qse s j kt rel poltk. Kur ds Mqedos

dhe Kosovs, prktssht ds Mqedos dhe Serbs q e b

thudr Kosov, te H Elezt dhe Gllobo, po uk-

soo pr rekull, shtu skurse edhe vedkl kutr ds

Shqprs dhe Mqedos Qs (kshtu shqptohet qedo-

sht topo shqp Qth r Strus), l koh t udt


55/315

54

po rekuetohet q shu s der pr doj vt do t dukej e pbe-

sueshe.

MAQEDONIA ZVICRA E BALLKANI

Mqedo, e johur tsh sh-republkt e pvrsur ju-

osllve, dy shtete bllkke (urq dhe Bullr) dhe

Rus (Jel e johu t eropl, rru pr Soe), por e z

usht uz e bllokds reko-serbe, e jth struktur e sj

heterojee etke (t pverkur ede prudsht j rejs-tr skt dhe objektv), k js q t jhet ud bshk-

s drkobtre, por shtj shqptre kudr t sj (shtj e b

500 j po e rreth j lo shqptrve t betur bred kujve t

sj), vzhdo t betet pezull - e pzjdhur.

Subjektet poltke shqptre Mqedo (prtt poltke, ru-

p deputetve shqptr prlet e Mqedos etj.) skur e

k hubur rru oborr t vet. At pothujse e sht ose s

pku e spostu ktvtet e tyre poltk pkrsht oet kur

shte se evojsh tesk tj: tervl e zjtur ko-

hor t pr-osprt t Mqedos, jo pr shkk t pozts s

pdeur t shqptrve t, por pr shkk t kotestt t ert

t sj e qjes juore dhe tres s Dybdhjetshes evro-

pe, Greqs.

Edhe pk bhet vt qyshse shqptrt Mqedo, t prr

prtt poltke dhe subjektet e tjer t orzur, bjt e suk-

ses Reeredu pr Autoo poltko-terrtorle; pk koh

vo dol ske dej e Republks Autooe Ilrd (u prttdhe u publku dokuetet e sj), por, ps ksj, jthk el


56/315

55

ved, u stopu, kurse j pjes e orve q vedos pr khet e k-

sot poltk shqptr Mqedo dol,post estum, pr ps reere-

dut, e krkes pr t qe eleet shtetorues.sh s koh (uj t tr e rdh) shqptrt Mqedo po

rropte ds ktyre dy opsoeve: utoo poltko-terrtorle po

popull shtetorues. Edhe jr, edhe tjetr opo k thtrt e vet

dhe sel pl xjerr ruetet dhe kudrruetet e vet. J

bjtur edhe ds tryez e trbu pr kt shtje, por t jth to

k qe e krkter pk shu lokl. N pl t jer, jth-kobtr, uk u rrh pothujse re ky proble. Prse? Prse uk u

zjdh pr kq koh kjo dle; prse uk u dhu shqptrt

Mqedo q t zjdh t? Prse uk u b j lz seroze pol-

tke ktort relevt poltk trekdsh: etov - Prsht

- r pr kt proble? Prse Kshll Koordues Prtve Poltke

Shqptre sh-Juosllv uk u qs serozsht ktj proble, pr

t os th se uk u or re e t? Prse sjr telektult

e spktur shqptr, skush t q quhe dvd e dk,

uk e p t udhs t tho doj l publksht prktz e kt

dle t vllezrve shqptr Mqedo?

Kush pdeh se pozt e shqptrve Mqedo k dryshur,

shtrohet. Mshtrohe edhe shu t q kujtoj se e kol-

o qevertr dhe e pjesrrje sste (prede shpesh

pes str dhe ktr zv.str shqptr q prtet t zjdhe s

shpejt), kjo shtje sht rur zjdhjes. Rst Bt-Pzrt, skr

e pols qedose b jerzt e pjsh e t pbrojtur, hedh

posht kto luzoe. Iluzoet e tll, ud, ushqej t q jt teresur pr shtyrje e jo pr zjdhje e probleeve. Bsedt blt-


57/315

56

erle shqptro-qedose e pr e drjetsve t jsht (t

Gert Arest t strrkur e shtje shqptre) el dku

ll t rrus. Pl qedose qujt to joobluese, thjesht bsede jo bsede, eot. Koesoet e vol or t utzht

t prort televzv po t doj prleleje shkoll t ese,

j lusk spu. shtj shqptre Mqedo do shtrur dhe do

zjdhur s proble dh poltk e krkter hstork e jo s sht-

je e evdes pedojke! Duhet th shkoqur se Mqedo po

orohet s shtet duke prshr bred kujve t sj terrtor shqptr,kurse e sjelljet q esto dj borve q jetoj e shekuj

t terrtor, pr dj shqptrve etk, uk ud t quhet kurrses

shtet deokrtk! Shqptrt Mqedo, prdj, ose duhet t ke

utoo e tyre t plot poltko-terrtorle dhe kulturore ose duhet

t zoj sttus e popullt shtetorues kudr t sj. Poltkt

ktul qedos pothujse p prjsht dhe telektult q er-

re e poltk j shu lerjk dj krkess s shqptrve pr

utoo dhe dj des s ederlzt koederlzt t sj eve-

tul prjths.

Itelektult qedos ll t shekullt (sdoos koh

e lurve bllkke dhe ps tyre) zhohesh pr utoo e

Mqedos protektort e uqve t dh. Atyre q predko-

se kjo krkes shte e prelzueshe pr shkk t strukturs het-

erojee etke t popullss s sj, t u prjjesh duke u xjerr

prpr shebull e Zvrs. Historia e Zvicrs (...) na mson e na

shrben si duhet t zgjidhet problemi- shkrute Dtrje upovsk

revst Mkedosk ollos, q dlte Peterbur vtet 1913-


58/315

57

1914.1 Pr, odel edertv e, dje, edhe koedertv rreul-

lt t Mqedos s shtet sps odelt t Zvrs, Beljks etj. k

bshtetje ed poltk t telektulve dhe deolove tlvzjes kobtre qedose, t lt kt pkpje sh t

vur dhe t epur ses kolet e tyre t sot.

KUSHEUA E IMPONUAR - PRODHUESE ESIUAAVE KRIZS

Mejthse ds or t represot q j ushtrur dj shqp-trve Mqedo, sdoos vtet 80 (usht pr rr e

ureve, prktk speke e ertt t vedbeve, restrkso

zjedhje e erve t jve etj.) tsh vetvetu j tejklu-

r ose j kur prkohssht pjesrsht, jedj e shqptrve

Mqedo thelb uk k dyshur. At vzhdoj t je t keqtr-

jtur dhe t pbrbrt jsoj s pr krhs e qedo-

st. Sttus tyre poltk dhe pozt jurdko-kushtetuese k betur e

pdryshur. Zjdhj e shtjes shqptre e kushtetut uq t

Mqedos uk e k, s dhet, plq e shqptrve, prdj edhe

uk ud t quhet lejte s u prket tyre. Mrpo, pvrssht

kjo, dplo qedose, prpjekjet e sj t ethshe pr johje

drkobtre, propdo se shqptrt Republk e Mqedo-

s zoj t jth t drejtt (!), sps orve drkobtre.

Mud t thuhet se kjo propd uk sht e peekt pr ds

rsye. Nj, pr shkk se prqsuest lejt t shqptrve (depu-

tett shqptr Kuved e Mqedos), e po p vetdje, b-

1 Ctur sps Shukr Rht, shtja shqiptare n revistn Makedonski gollosn vitet 1913-1914, Jeho (Shkup) r. 1, 1967, . 10.


59/315

58

jt j qdr bvlet dj ksj zjdhjeje: jr , e

t drejt, votu kudr Kushtetuts s Mqedos, e l jo vet

uk sksoo dhe bro s duhet t drejtt dhe terest e tyrekobtre, por shkel to, kurse, tjetr, uk hoq dor

pjesrrj prlet dhe qever; zu doj post oret

republke dhe or pjes edhe kosoet pr sjellje e ljeve,

t lt, kuptohet, dl kushtetut uq. E dyt, pr shkk se

subjektet poltke shqptre Mqedo dhe prqsuest e tyre uk

rtkulu qrt dhe yr kosekuete krkest e shqptrvet shprehur yr plebshtre (uk u prbjt reeredut

pr utoo poltko-terrtorle), por drru shpesh opsoet,

lujt e to, duke e v kshtu loj vullet e popullt. Dhe e tre-

t, pr shkk t poltks tepr tolerte t shtett shqptr, Shqprs,

dj Mqedos dhe sjelljes pk shu oshlte t oreve t

sj dj shtjes shqptre Mqedo. Deklrt e prdokohshe

e qevers shqptre pr johje e trss terrtorle t Mqedos

sht ryt ksj poltke.

thuhet kt deklrt?

Pr shkk se e kosderoj e pesh t vet pr shtje l,

po e toj trs, shtu s e boto (sps ASH-s), zet Bujku:

Dje, qeveria e Republiks s Shqipris votoi nj deklarat n t ciln

thuhet se si antare e Organizats s Kombeve t Bashkuara dhe e Kon-

erencs s Sigurimit dhe t Bashkpunimit n Evrop, si shtet q njeh dhe

ka nnshkruar aktet bilaterale dhe ndrkombtare q lidhen me sht-

je t ndryshme, duke prshir edhe ato pr kujt midis shteteve, e ka

br m se nj her t qart se ajo nuk sht kurrsesi pr ndryshimin medhun t kujve midis shteteve sovrane. Qeveria demokratike e Repub-


60/315

59

liks s Shqipris n pritje t njohjes s Republiks s Maqedonis nga

Komuniteti Ndrkombtar dhe e udhhequr nga parimet e qinjsis s

mir dhe nga dshira pr sigurimin e paqes dhe t stabilitetit, deklaronprsri n mnyr t prer dhe pa paragjykime se njeh kujt ekzistues

dhe trsin territoriale t Maqedonis. Ajo i konsideron kujt e shte-

tit shqiptar me Republikn e Maqedonis t garantuar n prputhje me

parimet e Organizats s Kombeve t Bashkuara dhe t Karts s Parisit.

Qeveria shqiptare prshndet t gjitha vendet qinje me Maqedonin

q shprehin t njjtin qndrim ndaj ksaj shtjeje.2

Mejthse duhe rr prsysh rretht t lt sht lshur

dhe qllet pr t lt sht lshur, kjo deklrt e qevers shqp-

tre, shkur j pl t jer, hstork, sht hp ptur dhe

dsh poltk, q be desh e terest tjt kobtre, sepse

e t sj rkorohet pr bots opt dhe ropt to-

kve shqptre. Pstj, prse kt deklrt, e l u lshu ds dt

ps rstt t Bt-Pzrt (ede p u thr dheu b vrret e t vrrve),

uk predet re shtj e pzjdhur shqptre Mqedo, uk

uro spk dhe skud pr e eleett shqptr Mqedo?

Skur t os ekzstote re! N tjetr, jo vet deklrt s kt,

por edhe tekst sj, rrto. ekst ksj deklrte tllo s t shte

shkrur Shkup e jo r! M r uk ud t dlte s

kbet Glorovt! Prse qever deokrtke e Shqprs

prjrohet q shu pr trs terrtorle t Mqedos dhe

prbetohet yr t prer dhe p prjyke se jeh kujt

ekzstues?! Mr q jeh, po prse yr t prer e p prjy-

ke? Prse ky stl, kur dhet se dplo k rds edhe u-

2 Bujku, 12. XI. 1992, . 1.


61/315

60

t? Pstj, prse uk predet skud kt deklrt se kur

sot ds Shqprs dhe Mqedos ( t vrtet kur ds

Shqprs dhe sh-Juosllvs, sepse Mqedo t koh uk kekzstur) sht ku vtt 1913, ku q e k dr rbtrrsht dhe,

tyrsht, e dhu popull shqptr, drje kjo e t l uk

sht pjtur kurr?

EDINBURGU - LONDR E RE

Pr osdrysht t kujve (e dhu), q bshks dr-kobtre k proklur pr zjdhje e krzs juosllve dhe q

jhet s pr prjthssht bot, uk e prjshto uds e

drysht e rrveshje, pr yr pqsore, t kujve, e q

pk shtr e shtjes s tyre. korosh johje e kujve

ds dy vedeve, uk do t thot t os predet re hstor e

tyre. E vrtet hstorke uk duhet dhe uk ud t shhet s pr hr

t qjss s r, s pr hr t pqes e stbltett, e q pk pr

shkk t zht deokrtk t dkujt. Mrpo, qever e Shqprs

kt rst duket uk k peshur r jrt kur k vedosur t

lshoj kt deklrt dhe sdoos kur e k shkrur dhe votur tek-

st e sj. Duke u treur kq dorlr dj Mqedos, qever e

Shqprs k udur t krkoj prej sj q edhe jo t jet pk

koprre dj shqptrve: t yr q tu suroj tyre t jth

t drejtt dhe lrt kobtre dhe jerzore (dje edhe t kushtzoj

johje e sj s shtet e: johje e utoos poltko-terrtorle ose

t sttust shtetorues t shqptrve Mqedo), kurse prej bsh-

kss drkobtre t krkoj q tu rtoj to.


62/315

61

Ndryshe ( drejt) sht veprur rezolut e prdodtshe t

Kuvedt t Shqprs, e l, edhe pse kushtohet kryessht Kosovs,

uk l ps dore s shqptrt e Mqedos, t l, dr t tjer,thuhet: Shqipria riarmon botrisht se ajo nuk krkon ndryshimin e

kujve me dhun, por krkon respektimin e t drejtave t shqiptarve

n Maqedoni, q prbjn 40 pr qind t popullsis, pr t qen subjekt

shtetormues n shtetin Maqedon,3 sdo q ktu prdoret bsht

ber qedo ved t ert jore e Mqedos.

N st kur ky shkr ud tu bjer dor lexuesve, Mqedo-, e djsht Shkup, e Vrdrt, Verore po ds dryshe,

ud t jet johur s shtet sovr dhe pvrur vedet e Bsh-

kt Evrop. Ps BE-s t do t joh edhe SHBA-t. Rus tsh

e k johur. tjert uk peshoj shu kdr e dplos.

Ps pr u pjtu (u detyru) pr kopros rreth ert, M-

qedo e pret e shpres st e Edburut. N Edbur, Evro-

p plk, do t jp vz Mqedos, duke e johur t e kujt

e sj t sot, pr edhe e j pjes t terrtort shqptr bred sj,

t l jo, sht e vrtet, e trsho sh-Juosllv, prkt-

ssht Serb, e l pushto e r Kosov dhe Mqedo

jt Lurve Bllkke (1912-1913).

Edburu, kryeqytet Skos (prsr j qytet lez), k js t

bhet kshtu j Lodr e re pr shqptrt.

Zr (Prsht), 12. XII. 1992.

3 Bujku, 4. XII. 1992, . 1.


63/315

62

POLITIK PAQSORE APO TRADHTIKOMBTARE?

Deklarat lidhur me njohjen e Ish-Republiks Jugosllave t Ma-

qedonis nga ana e qeveris s Republiks s Shqipris

1. Njohj zyrtre e Ish-Republks Juosllve t Mqedos sshtet sovr dhe pvrur e qevers s Republks s

Shqprs sht j hp utsh poltk e psoj t rd

pr t e popullt shqptr q jeto trojet e vet Mqe-

do e sote dhe t popullt shqptr prjths.

2. Njohj zyrtre e Ish-Republks Juosllve t Mqedos

e qevers s Republks s Shqprs, pvrssht rre-tht q e k shtyr dhe qllet q k psur, eo

rd terest hstorke kobtre, sepse e kt kt t sj

qever shqptre koro opt dhe ropt e hp-

srs etke shqptre Bllk dhe prlj ve e kujve t

rj ds shqptrve.

3. Ish-Republk Juosllve e Mqedos po orohet s shtet,duke trshur bred kujve t sj edhe j pjes t terr-

tort etk shqptr, t l Serb e k pushtur e r jt

Lurve Bllkke 1912-1913.

4. Qever e Shqprs e k johur Ish-Republk Juosllve t

Mqedos e kujt e sj ekzstues, edhe pse t j kuj

dstrtv t ktur ps Lus s Dyt Botrore, kur M-qedo u kosttuu s republk kudr t sh-ederts ju-


64/315

63

osllve. Ndrkq, kur ds Shqprs dhe sh-Juosllvs

sht ku vtt 1913, kur, e ved e pdrejt t Koer-

es s Absdorve Lodr, tepr se jys e kobtdhe terrtort etk shqptr el jsht kujve t Shqprs.

5. N Ish-Republk Juosllve t Mqedos jeto, s dhet, j

ur dh shqptrsh (ky ur sllet prej 400-500 j,

sps pls qedoe, der 800 j - j lo, sps pls

shqptre), t lt jt jth perudhs s pslus k qe

t dskrur t jth sert e jets, dskr ky qvzhdo edhe sot.

6. Qever e Republks s Shqprs e k johur Ish-Repub-

lk Juosllve t Mqedos e Kushtetut e sj uq, t

rtur e bvot vt 1991, p vot e prqsuesve

lejt t popullt shqptr Mqedo. (Subjektet poltke

shqptre Mqedo, e shkret e 150 j qytetrve,

k krkur kryetr sj rtje e proedurs pr dry-

sh e ksj kushtetute, por s kjo krkes e tyre uk sht

prllur).

7. Qever e Shqprs e k johur Ish-Republk Juosllve t

Mqedos, edhe pse jo e oho vullet poltk t shqp-

trve q jetoj Mqedo - krkes e tyre pr t qe pop-

ull shtetorues ose pr t psur utoo poltko-terrtorle,

shtu s j deklrur e Reeredu e 11-12 jrt 1992.

8. Qever e Republks s Shqprs e k johur Ish-Repub-

lk Juosllve t Mqedos edhe pse shqptrve q jetoj

trojet e tyre kt republk dhe q prbj rreth 40 prqd t popullss s sj t prjthshe, vzhdoj tu shkele


65/315

64

brutlsht t drejtt e tyre eleetre kobtre dhe jerzore,

t rtur edhe e ktet drkobtre, s j: e drejt e

shkollt juh tre ( t jth velet), e drejt e pr-dort zyrtr t juhs shqpe jet publke dhe shu t

tjer.

9. Qever e Republks s Shqprs e jeh solesht Ish-Re-

publk Juosllve t Mqedos s shtet t pvrur dhe

sovr, edhe pse oret kutre t ksj republke qje, s-

kurse edhe to t Serbs (lete e tyrshe e s ls sht),vet 5-6 ujt e udt k vrr 7 shtets shqptr (t

Shqprs), drkoh q pol qedose, skurse edhe jo

serbe, orzo ekspedt dshkuese shtrt shqptre, -

skeo eksese dhe vret shqptr t pjsh Bt-Pzr t

Shkupt dhe jetu.

10. Duke shprehur ospjt to e kt kt t utsh e

t dsh t qevers s Shqprs, pr e kt e johjes

s Ish-Republks Juosllve t Mqedos e sj - p

u zjdhur pr shtj e shqptrve q jetoj ty dhe p

kurrr re drkobtre pr zjdhje e sj t drejt

t rdhe - uk ud t os theksoj se kjo k dodhur

edhe pr shkk t poltks s pqrt, t pvedosur e joko-

sekuete, por edhe krrerste, t subjekteve poltke shqptre

Mqedo, pr k t, tyrsht, bj brr kryesore t

prjejss pr popullt dhe hstors.

Prsht, Pro. dr. A V30. IV. 1993


66/315

65

Kjo deklrt u kutu koere pr shtyp t bjtur 4.

V. 1993 Prsht.

ekst sj u koetu Bujku dhe u botu plot zettZr Kosovs (Zvr) dhe Kob (r), drs zet Flk e

vllzrt e Shkupt uk e boto.


67/315

66

KU DIGJEN FLAMUJT,KUPTIM KA POEZIA?!

N Stru, pr t 32- her e rdh, po bhe Mbrjet e Poezs.

N Mbrjet e Poezs Stru, pr t dyt her rdhz (edhe

vt e klur t jjt koh), u prdhos ur kobtr shqptr, vet es e shu ujve t tjer t v pr der t pjesr-

rsve q vj vede t dryshe t bots.

Nt drjet 25 e 26 ushtt, qytet e poezs, u doj (

j dor e pjohur!) ur kobtr shqptr. esre e hpjes

solee t estvlt, ort e hershe t jest, posht shtylls ku

j t pr vlote ur kuq e z, u jed j rusht h!Dje e urt kobtr shqptr qytet e poezs, Stru,

jo lr hotel ku j vedosur poett ysr, sht j yerje dhe

provok rd, pr s jthsh, pr pjesrrst Republk e

Shqprs kt est letrr drkobtr, pr der t t lve

edhe sht v , pr ur shqptr, prdor lr t lt Mqe-

do ede sht dlur (uk sht rreullur s duhet, e lj).Dje e urt kobtr shqptr do t duhej t shte (dhe sht) j

yerje dhe provok rd edhe pr krjuest letrr shqptr Re-

publk e Mqedos, t lt, sdo yr rjle e pruese,

ejtht, rr pjes pror e ktj est letrr, t

l, pr her t pr kt vt, uk err pjes sj krjues Kosov!

(Krjuest Kosov uk j ur Mbrjet e Poezs Stru, s


68/315

67

s shoqt, s s dvd, pr shkk se orztor e kosdero Kosov

pjes prbrse t Serbs, prktssht t RF t Juosllvs!).

Dje e urt kobtr shqptr do t duhej t shte (dhe shpreso-j se sht) j shqets dhe yerje edhe pr t jth krjuest e tjer

letrr pjesrrs kt est letrr drkobtr e reoe,

pr t jth t t lt ujt dhe sbolet e t tjerve oj dhe

deroj jsoj skur edhe t vett!

Dje e urt kobtr shqptr Stru, ud, sht j

yerje dhe provok rd pr popullt shqptre t ksj treve, qprb se jys e popullss s kous s Strus dhe pr br

popull shqptr kudo q jeto!

Aty ku dje dhe dlohe ujt dhe sbolet kobtre, skurse

edhe juh dhe shkoll e tyre q u prks to, ty dje e dlohe

edhe lbrt, edhe det, edhe jerzt.

Aty ku dje dhe dlohe ujt dhe sbolet kobtre (dhe pr

kt oret prktse t pushtett, dryshe tejet ekse, uk drrr

sj, kurse koqrt uk e shoh t udhs s t krkoj djes), sht

deoj t ssh pr ur qse ds popujve, kobeve e jerzve

dhe pr trjt t brbrt t tyre p dll re, kob e eje!

Aty ku dlohe dhe prdhose ujt dhe sbolet kobtre, q

shu to t tyre q ke qj dhe e t lt bshkjeto, ty e hub

kupt e vet edhe vet poez, kurse estet letrre shdrrohe

prd e skeble, t lt s q k kupt t rrsh pjes!

ekst shkrur s re drejtprdrejt dj ktt brbr t djees s

urt shqptr kudr t Mbrjeve t Poezs Stru. Botur teFlk e vllzrt, 29 usht 1993.


69/315

68

SHQIPTART - POPULLI M IDISKRIMINUAR I EVROPS

Ky sht shkaku kryesor i eksodit t tyre

Gjedj e rd poltke dhe ekooke Kosov dhe vset etjer ku jetoj shqptrt sh-Juosllv ( IRJ t Mqedos,

Ml t Z dhe Preshev, Bujo e Medvej) prqet otv krye-

sor t shpruljes s shqptrve Evrop - shtetet e zhvllur t

Evrops Perdore (versht Gjer, Zvr, Austr,

Sued, Drk, Norvej etj.), por edhe lr: Aer-

k, Austrl, Zeld e Re etj. N es e tyre q brktsvedldje bzotroj t rjt, por uk uoj edhe ljet

q pr t surur jet dhe ekzste rr rru e rt.

Proes shpruljes s shqptrve, johur s eksod tyre, sht br

edhe sv vtet e udt, pr shkk se edhe stut poltke dhe

ekooke ved ku jetoj t jo vet q sk prrse, por

k rdhur duke u keqsur.N rejo e Kosovs, s dhet, prej vtt 1981 e kdej (dhe

versht vt 1989, kur ksj krhe utooe q shte eleet

kosttutv sh-ederts juosllve u or e dhu utoo),

por edhe pr, bretro j jedje e rd dhue e terror t

prdtsh polor, q shprehet e preso t vzhduesh poltk,

ekook, pskolojk etj. Rrhjet, keqtrjtet, bstsjet, plktjet,lret pu, rrestet, plosjet e, dje, edhe vrsjet - j


70/315

69

br dukur pothujse e prdtshe. Jet e jerzve sht br e rd

dhe e psurt. Vet bred ktj vt Kosov, ku j stour

or t dh polore dhe ushtrke serbe (juosllve), pol serbek vrr 13 jerz t pjsh, es e t lve edhe r e j,

s sht rst volusht 7-vjer Fd Brestov Prsht dhe

rus s re 23-vjere Volet Dervsh De ( e dy jve

t tur), q prqes dy rstet t reskt dhe trjke t

drs kosovre.

Shrt dhe ktet q do t sjell posht (vet ds sosh) svetvetu pr jedje vrtet t rd t l dodhet popull shqp-

tr sh-Juosllv dhe versht Kosov, j q, tyrsht, xt

lr e tyre Atdheu. (Llortet se vet kto 2-3 po 3-4

vtet e udt Kosov j lrur rreth 300-500 j vet). Ksh-

tu, pr shebull, jo t pred kt se vet perudh

bred vteve 1981-1990 shqptrt sh-Juosllv u du e rreth

25.000 vjet bur t kuzur s olst, seprtst, rredetst,

kudrrevoluor, terrorst, udetlst etj., kurse, sps

poht t vet shet t thersh t pols Kosov, pol,

prej vtt 1981 e der t koh, u trjtu yr t dryshe

584.373 vet, q do t thot do dyt bor oshs dhore.

Po kq sv k qe edhe lr shqptrve pu. Kshtu,

prej vtt 1990 e der sot j prz vedet e tyre t pus

123.000 vet, es e t lve edhe ekspert t johur t ushve t

dryshe, kshtu q t rrdhe pue sektor shtetror

k elur jthsej 38.600 shqptr, pjes drruese e t lve b-

j put t rd dhe pk t pur. N vedet udhheqse


71/315

70

j v kudo kudrot serbe dhe lzeze, shu her edhe p kul-

ket e duhur proesole.

Rej serb Mlloshevqt zbto Kosov j terror t vrtetzk dhe shprtror. Prve vrsjeve t shut t jerzve t pjsh

e pqdshs - vktve zke t terrort shtetror, Kosov p-

lkohet edhe shtuqujtur terror pskolojk, q k pr qll de-

stblz dhe rreull etl dhe shprtror t jerzve. Sps

huluteve t ekspertve vet bred vteve 1981-1989 j botu-

r, eetur dhe publkur shtyp, rdo dhe televzo serb tBeordt rreth 800.000 rtkuj, koete, ejtoe, tervst, lbr, re-

portzhe, l etj., t lt stzohe shqptrt.

Me s t shut represve rej shovst Beordt syo t

drydh vullet poltk t shqptrve - lvzje e tyre pqsore pr

pv

agim vinca - shqiptarËt mes mitit dhe realitetit

Documents