aİle hukuku

AİLE HUKUKU

İstanbul Üniversitesi RektörlüğüSürekli Eğitim Uygulama ve Araştırma

MerkeziAile Danışmanlığı Sertifika Programı

Prof. Dr. Yasemin Işıktaç

KORUMA AMAÇLI ÖZGÜRLÜK KISITLAMASI

TMK madde 432 ile 437 arasında düzenlenen “koruma amacıyla özgürlüğün kısıtlanması (KAÖK) vesayet bakımından kişinin korunması amacına yönelik olarak getirilen yeni bir vesayet tedbiri olarak karşımıza çıkmaktadır. Kurumun adından da anlaşılacağı üzere KAÖK’ün amacı kişinin “kişisel korumasını” sağlamaktır. Kişinin korunması dışındaki hiçbir amaca hizmet edemez.


Özgürlüğü kısıtlanacak kişiTMK madde 432 uyarınca; akıl hastalığı, akıl zayıflığı, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, ağır tehlike arzeden bulaşıcı hastalık veya serserilik sebeplerinden biriyle toplum için tehlike oluşturan her ergin kişi, kişisel korunmasının başka şekilde sağlanamaması halinde, tedavisi, eğitimi veya ıslahı için elverişli bir kuruma yerleştirilir veya alıkonulabilir. (TMK madde 432)


Görevlerini yaparken bu sebeplerden birinin varlığını öğrenen kamu görevlileri, bu durumu hemen yetkili vesayet makamına bildirmek zorundadırlar. Bu konuda kişinin çevresine getirdiği külfet de göz önünde bulundurulur.İlgili kişi durumu elverir elvermez kurumdan çıkarılır.


KAÖK gerçek kişilere yöneliktir. Koruma amaçlı özgürlüğü kısıtlanacak kişi “kısıtlı veya kısıtlı olmayan ergin kişidir.” (TMK madde 432/I)Kendisine kayyım veya yasal danışman atanan ergin kişilerin de bu hükme dayanarak koruma amaçlı olarak özgürlükleri kısıtlanabilir.


KAÖK’ÜN ŞARTLARI

1) Özel Koruma İhtiyacı

2) Zayıflık Durumu

3) Toplum için Tehlike Oluşturma

4) Orantılılık

5) Zayıflık Durumunu

n Sürekliliği

6) KAÖK Hükümlerinin Kişiye Yönelik Cebri Tedavi Uygulamaları

İçin Yasal Bir Dayanak Oluşturup

Oluşturamayacağı


1) Özel Koruma İhtiyacıTMK madde 432 kişi için KAÖK önlemine başvurulabilmesi için sınırlı sayıdaki kişisel zayıflık hallerinden kaynaklanan özel bir kişisel koruma ihtiyacının varlığını aramaktadır.Bu husus hükümdeki “kişisel korumanın başka şekilde sağlanamaması” ifadesiyle ortaya konmuştur.Kişinin çevresine getirdiği külfet de göz önünde tutulur. Ancak ilgili kişinin korunmasının çevresine yüklediği külfetin “aşırı” olması şarttır.


2) Zayıflık DurumuZayıflık durumu oluşturan sebeplerden birincisi akıl hastalığı ve akıl zayıflığıdır. (TMK madde 432/I)Tıbbi anlamının ötesinde hukuksal bir yaklaşımla “sürekli tarzda” normal dışı her zihinsel durum akıl hastalığı ve akıl zayıflığı olarak tanımlanabilir.Bir kısıtlama sebebi olan alkol ve uyuşturucu madde bağımlılığı aynı zamanda, diğer şartların gerçekleşmesi halinde özgürlüğünün kısıtlanması sebebidir.Ağır tehlike arzeden bulaşıcı hastalık ve serserilik halleri de zayıflık durumu oluşturan sebeplerdendir.


3) Toplum için Tehlike OluşturmaTMK madde 432 uyarınca; akıl hastalığı, akıl zayıflığı, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, ağır tehlike arzeden bulaşıcı hastalık veya serserilik sebeplerinden birini kendisinde barındıran her ergin kişinin “ancak toplum için tehlike oluşturduğu takdirde” koruma amaçlı özgürlüğünün kısıtlanmasına karar verilebilecektir.


4) OrantılılıkTMK madde 342 metnindeki “kişisel korunmasının başka şekilde sağlanamaması halinde” ancak kişinin özgürlüğünün kısıtlanabileceğini öngörmesi vesayet hukukunu temel ilkelerinden orantılılık ilkesini vurgular.KAÖK kişinin kişisel özgürlüğüne yönelik ağır bir müdahaledir.Bu nedenle ilgili kişinin ihtiyacı olan kişisel koruma daha hafif bir tedbirle sağlanabiliyorsa, artık o kişinin özgürlüğünden mahrum edilmesi yoluna gidilmemelidir.


5) Zayıflık Durumunun SürekliliğiTMK madde 432/III uyarınca “ilgili kişi durumu elverir elvermez kurumdan çıkarılır.”Dolayısıyla KAÖK tedbirinin sürdürülebilirliği, kişisel koruma ihtiyacı doğuran zayıflık durumunun sürekliliği ile sınırlıdır.KAÖK kararında belirtilen zayıflık durumu ortadan kalkar kalkmaz, kişi kurumdan çıkarılmak zorundadır.


6) KAÖK Hükümlerinin Kişiye Yönelik İradesi Dışı (Cebri) Tedavi Uygulamaları için Yasal Bir Dayanak Oluşturup Oluşturmayacağı SorunuDoktrindeki hakim görüş, KAÖK’a ilişkin hükümlerin cebri tedaviler için hukuksal dayanak oluşturmayacağı yönündedir. İlgili kişiye yönelik iradesi dışındaki cebri tedavi, genel kişilik değerlerine müdahalenin hukuka uygunluğu kapsamında, ancak kişisel özgürlüğün esaslı bir ihlalinde üstün bir kamusal veya özel yarar ya da üçüncü kişinin korunmasında haklı bir menfaat söz konusuysa ve müdahalenin orantılılığı ilkesi kapsamında olanaklıdır.


KAÖK’ÜN HUKUKSAL SONUCUTMK madde 432 uyarınca şartların gerçekleşmesi halinde kişinin “tedavi, eğitim veya ıslah için elverişli bir kuruma yerleştirilebilir veya alıkonulabilir.”“Yerleştirilme” bir kişinin ilk kez bir kuruma konulmasını, “alıkonulma” ise kişi zaten bir kurumda bulunuyorsa, kendisinin kurumdan dışarı bırakılmamasını ifade eder.


Madde lafzındaki “kurum” kavramı geniş yorumlanmakta, “kişinin iradesinin aksine veya iradesinden yoksun olarak kişisel korunmasının hareket serbestisinin hissedilebilir derecede sınırlandırılması suretiyle yerine getirildiği her yer” olarak değerlendirilmektedir.Ayrıca yerleştirilecek kurumun “elverişli” olması aranır. Elverişlilik kişiye özgü somut olayın şartlarına göre değerlendirilir.KAÖK’ün amacını esaslı bir şekilde sağlayabilecek yeterlilikte olmak zorundadır.


KAÖK için YETKİLİ MAHKEMETMK madde 433 uyarınca yerleştirme veya alıkoymaya karar verme yetkisi, ilgilinin yerleşim yeri veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde bulunduğu yer vesayet makamına aittir.Yerleştirme veya alıkoymaya karar veren vesayet makamı, kurumdan çıkarmaya da yetkilidir.Çıkarma kararını verecek mahkeme bu konudaki yetkisini kullanmadan önce kişinin yerleştirildiği kurumun bu konudaki görüşünü alabilir, ancak bu yetkiyi hiçbir zaman bu kuruma devredemez.


BİLDİRİM YÜKÜMÜKısıtlı bir kişi bir kuruma yerleştirildiği veya alıkonulduğu ya da ergin bir kişi hakkında vesayete ilişkin diğer önlemlerin alınmasına gerek görüldüğü takdirde, kişinin bulunduğu yer vesayet makamı veya özel kanunlarda öngörülen ilgililer, durumu yerleşim yeri vesayet makamına bildirmekle yükümlüdürler. (TMK madde 434)


VESAYET MAKAMI KARARINA İTİRAZKuruma yerleştirilen kişi veya yakınları verilen karara karşı kendilerine bildirilmesinden başlayarak 10 gün içinde denetim makamına itiraz edebilirler.(TMK madde 435)İtiraz üzerine hakim, ilk olarak kişi için güncel bir hukuksal koruma menfaatinin bulunup bulunmadığını araştırır.10 günlük itiraz süresi hak düşürücü süredir. Denetim makamının itiraz üzerine alacağı karara karşı Yargıtay kanun yolu açıktır.


KAÖK YARGILAMASINDA UYGULANACAK YARGILAMA HUKUKU KURALLARI (TMK 436)

- Sebep ve kanun yolları hakkında bilgilendirme yükümü: Karar verilirken ilgilinin bunun sebepleri hakkında bilgilendirilmesi ve karara karşı denetim makamına itiraz edebileceğine yazılı olarak dikkatinin çekilmesi zorunludur.

- Kuruma yerleştirme aşamasında bilgilendirme yükümü: Bir kuruma yerleştirilen kişiye, alıkonulma kararına veya kurumdan çıkarılma isteminin reddine karşı en geç 10 gün içinde denetim makamına itiraz edebileceği derhal yazılı olarak bildirilir. İlgili kişinin kurumda kendi isteğiyle bulunurken alıkonulma kararının alınmış olması söz konusu bilgilendirme yükümünü ortadan kaldırmaz.


- İstemi denetim makamına ulaştırma yükümü: Mahkeme kararını gerektiren her istem, gecikmeksizin yetkili hakime ulaştırılır.

- Erteleme yetkisi: Yerleştirme kararı veren vesayet makamı veya hakim durumun özelliklerine göre bu istemin görüşülmesini erteleyebilir. Erteleme kararını KAÖK kararını veren vesayet makamı alabileceği gibi, yapılacak itiraz üzerine denetim makamı da alabilir.


- Resmi Sağlık Raporu Alınması: Akıl hastalığı, akıl zayıflığı, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, ağır tehlike arzeden bulaşıcı hastalığı olanlar hakkında, ancak resmi sağlık kurulu raporu alındıktan sonra karar verilebilir.Vesayet makamının daha önceden bilirkişiye başvurmuş olması halinde denetim makamı bundan vazgeçebilir.


YARGILAMA USULÜTMK madde 437 uyarınca, hakim basit yargılama usulüne göre karar verir.Gerektiğinde ilgili kişiye adli yardım sağlanır.Hakim karar verirken ilgili kişiyi dinler.Madde hükmü hem vesayet makamı hem de itiraz üzerine denetim makamı tarafından yapılan inceleme aşamasında uygulanır.

aİle hukuku

Documents