aldol - hilminamli.baun.edu.trhilminamli.baun.edu.tr/lisanssem/ls2008-2009/eda_arslan_aldol... ·...
TRANSCRIPT
ALDOLALDOLKONDENSASYONLARIKONDENSASYONLARI
•
Enolat anyonlarının aldehit ve ketonlara katılması
•
Aldol katılma ürününden su ayrılması•
Sentetik uygulamaları
•
Aldol katılmalarının geri dönüşümlülüğü
•
Asit katalizli aldol kondensasyonları•
Çapraz aldol tepkimeleri
•
Uygulamalı çapraz aldol tepkimeleri
•Aldol Tepkimesi: Enolat Anyonlarının Aldehit
ve Ketonlara Katılması•
Asetaldehit, seyreltik NaOH ile oda sıcaklığında (veya altında) tepkimeye sokulduğunda, 3-hidroksibütanali oluşturan bir dimerleşme meydana gelir.
•
3-hidroksibütanal
hem aldehit hem alkol olduğu için ALDOL ismi verilmiştir ve bu genel türdeki tepkimeler aldol katılmaları veya aldol tepkimeleri olarak isimlendirilmiştir.
Tepkime;
Mekanizma;
•Aldol Katılma Ürününden Su Ayrılması
• Eğer aldol içeren bazik karışım ısıtılırsa(önceki örnek), su ayrılması meydana gelir ve 2-bütenal oluşur.
•
Geri kalan alfa-hidrojenlerin asitliği nedeniyle ve ürünün içerdiği konjuge ikili bağı tarafından kararlı kılması nedeniyle su ayrılması kolayca meydana gelir.
Aldol katılma ürününden su ayrılması;
• Bazı aldol tepkimelerinde, su ayrılması o kadar kolay gerçekleşir ki ürün aldol halinde elde edilemez, yerine türevi
olan enal(alken aldehit)
elde edilir. Aldol katılması yerine bir ALDOL KONDENSASYON u meydana gelir.
•
Bir kondensasyon tepkimesi, moleküllerin, su veya alkol gibi küçük bir molekülün moleküller arası ayrılmasıyla birbirine bağlandığı bir tepkimesidir.
Tepkime;
•SENTETİK UYGULAMALARI
•
Aldol tepkimesi, alfa-hidrojen içeren aldehitlerin genel bir tepkimesidir.
• Örneğin propanal sulu NaOH çözeltisi ile tepkimeye girerek 3-hidroksi-2-
metilpentanal verir.
•
Aldol tepkimesi, organik sentezlerde önemlidir, çünkü bize iki küçük molekülün aralarında karbon-karbon bağı oluşturarak bağlandığı bir yöntem sağlar.
•
Aldol ürünlerini, iki fonksiyonel grup (-OH ve –CHO) içermesi nedeniyle, başka tepkimelerde de kullanabiliriz.
Sentetik uygulamalara örnek;
•
Ketonlar da baz katalizli aldol katılmalarına uğrarlar fakat onlar için denge yeğlenmez.
•
Bununla birlikte, tepkime, oluşan ürünün bazla temas etmeden uzaklaştırılmasına imkan veren özel bir cihaz içerisinde yapılarak bu karmaşıklığın üstesinden gelinebilir.
•
Ürünün uzaklaştırılması dengeyi sağa çevirir ve birçok ketonunda başarılı aldol katılması vermesine imkan sağlar.
Örneğin; aseton aşağıdaki gibi tepkime verir;
Aldol Katılmalarının Geri Dönüşümlülüğü;
•
Aldol katılması geri dönüşebilir.Örneğin, eğer asetondan elde edilen aldol katılma ürünü kuvvetli bir bazla ısıtılırsa, çoğunlukla aseton içeren denge karışımına geri döner.Bu tür tepkimelere RETRO- ALDOL tepkimeleri denir.
Tepkime;
Asit-katalizli Aldol Kondensasyonları;
•
Aldol kondensasyonları asit katalizle de yapılabilir. Örneğin; asetonun hidrojen klorür ile etkileştirilmesi bir aldol kondensasyon ürünü olan 4-metil-3-penten-
2-onun oluşumuna yol açar.•
Genel olarak, asit-katalizli aldol tepkimeleri başlangıçta oluşan aldol katılma ürününden su ayrılmasına neden olur.
Çapraz Aldol Tepkimeleri;•
İki farklı karbonil bileşiği ile başlayan aldol tepkimesine ÇAPRAZ ALDOL tepkimesi denir.
• Eğer her iki reaktant da alfa- hirdojenler içeriyorsa bu tepkimeler
karmaşık bir ürünler karışımı vereceğinden, sulu NaOH çözeltisi kullanılarak yapılan çapraz aldol kondensasyonunun sentetik önemi çok azdır
Örneğin; eğer asetaldehit ve propanal kullanarak çapraz aldol katılması
yapsaydık, en az dört ürün elde ederdik;
Uygulamalı Çapraz Aldol Tepkimeleri;
•
NaOH gibi bir baz kullanılarak yapılan çapraz aldol tepkimeleri, reaktantlardan biri alfa-hidrojen içermediğinde ve bu yüzden enolat anyonu oluşturmadığı için kendi kendine kondensasyona uğramadığında kullanışlıdır.
• Diğer yan tepkimeler, bu bileşen baz içerisine konulup, daha sonra bu karışıma alfa-hidrojenli bileşik yavaşça ilave edilerek önlenebilir.
• Bu şartlar altında, alfa-hidrojenli reaktantın derişimi daima azdır ve bu reaktantın çoğu enolat anyonu olarak bulunur.
•
Meydana gelen ana tepkime enolat anyonu ile alfa-hidrojensiz bileşik arasındadır.
EDA ARSLAN
200620105003 Kimya II. Öğretim
3. sınıf 2009