Punoi:Punoi: Ismail Memushaj

Alpet Shqiptare

Përshkrim i shkurtër i Alpeve

Alpet shtrihen ne veri te lumit Drin. Gropa e Tropojës dhe Alpet shtrihen ne veri te lumit Drin. Gropa e Tropojës dhe rrjedha e poshtme e lumit te Valbonës, i ndajne nga rajoni rrjedha e poshtme e lumit te Valbonës, i ndajne nga rajoni verilindor.Alpet kane gjatesi 64 km dhe gjeresi 60 km me verilindor.Alpet kane gjatesi 64 km dhe gjeresi 60 km me siperfaqe 2200 km2, zene rreth 8% te siperfaqes se siperfaqe 2200 km2, zene rreth 8% te siperfaqes se vendit.vendit. Alpet perbehen kryesisht nga gelqeroret, por gjenden edhe depozitime terrigjene dhe magmatike.  Per Per momentin Alpet paraqiten te izoluar, rruget qe i lidhin ata momentin Alpet paraqiten te izoluar, rruget qe i lidhin ata me pjeset e tjera brenda dhe jashte vendit jane te pakta me pjeset e tjera brenda dhe jashte vendit jane te pakta dhe ne gjendje jo te mire.Edhe brenda alpeve lidhjet jane dhe ne gjendje jo te mire.Edhe brenda alpeve lidhjet jane te veshtira, rruget kalojne ne qafa te larta qe ne dimer jane te veshtira, rruget kalojne ne qafa te larta qe ne dimer jane te pakalueshmete pakalueshme

Pozicioni gjeografik i Pozicioni gjeografik i Alpeve Shqiptare:Alpeve Shqiptare:

Alpet Shqiptare jane te kufizuara:Alpet Shqiptare jane te kufizuara:Ne jug-perendim:Ne jug-perendim: bien deri ne Ultesiren bien deri ne Ultesiren ShkodraneShkodraneNe qender: Ne qender: mberrijne ne rrjedhen e Drinitmberrijne ne rrjedhen e DrinitNe lindjeNe lindje: ulen drejt Tropojes: ulen drejt TropojesNe veri-pernedimNe veri-pernedim: : lidhen me malesine karstike lidhen me malesine karstike malazeze malazeze

Veçoritë fizikeVeçoritë fizike

Relievi

Ne veshtrim te pare Alpet duken nje zone malore teper e ngaterruar, por Ne veshtrim te pare Alpet duken nje zone malore teper e ngaterruar, por nje udhetim ne brendesi te tyre te bind per te kunderten: kurrizet nje udhetim ne brendesi te tyre te bind per te kunderten: kurrizet malore dhe shumica e luginave zene fill ne pjesen qendrore me te malore dhe shumica e luginave zene fill ne pjesen qendrore me te larte te Alpeve dhe shperndahen, duke u ulur, ne drejtim te rrethinave larte te Alpeve dhe shperndahen, duke u ulur, ne drejtim te rrethinave ne formen e rrezeve te nje rrethi te madh. Gjithandej te sheh syri ne formen e rrezeve te nje rrethi te madh. Gjithandej te sheh syri kreshta e maja te mprehta dhe te dhembezuara, qe ngri hen kreshta e maja te mprehta dhe te dhembezuara, qe ngri hen menjehere rreth 2000 m mbi luginat e ngushta dhe te thella, plot me menjehere rreth 2000 m mbi luginat e ngushta dhe te thella, plot me pragje dhe ujevara, kanione dhe gryka. Ky reliev kaq i ashper eshte pragje dhe ujevara, kanione dhe gryka. Ky reliev kaq i ashper eshte resultat i ndertimit kryesisht prej shkembininjsh te forte, sidomos resultat i ndertimit kryesisht prej shkembininjsh te forte, sidomos gelqeroresh, mbi te cilet kane vepruar akujt e dikurshem, ngricate e gelqeroresh, mbi te cilet kane vepruar akujt e dikurshem, ngricate e debora, ujerat rrjedhese etj.debora, ujerat rrjedhese etj.

Hyrja ne brendesi te Aspeve dhe lighja ndermjet pjeseve te tyre me Hyrja ne brendesi te Aspeve dhe lighja ndermjet pjeseve te tyre me krahinat fqinje behet nepermjet luginave e qafave, neper te cilat krahinat fqinje behet nepermjet luginave e qafave, neper te cilat kalojne rruge kembesore dhe automobilistikekalojne rruge kembesore dhe automobilistikeTek Alpet dallohen blloqet, malesite, kurrizet malore dhe luginat.Tek Alpet dallohen blloqet, malesite, kurrizet malore dhe luginat.

një lugine tjetër e madhe e Alpeve, ka formën e një harku te një lugine tjetër e madhe e Alpeve, ka formën e një harku te madh. Përgjatë saj ndërthuren zgjerimet me ngushtimet, ne madh. Përgjatë saj ndërthuren zgjerimet me ngushtimet, ne formën e kanioneve. Ne zgjerimet janë vendosur qendrat e formën e kanioneve. Ne zgjerimet janë vendosur qendrat e banuara si: Ragami, Valbona, Dragobia etj.banuara si: Ragami, Valbona, Dragobia etj.

përmendet për relievin e ashpër me forma te shumta përmendet për relievin e ashpër me forma te shumta akullnajore, ne te cilat ka liqene te vogla, për me bukuri te akullnajore, ne te cilat ka liqene te vogla, për me bukuri te rralle, pyje dhe kullota te pasura. rralle, pyje dhe kullota te pasura.

midis lugines se Shales e Valbones, qe ndahen nga lugina e Currajt, kane reliev te asper me plot maja te ashpra dhe te thepisura dhe bimesi te dendur pyjore.

Popullimi

Alpet kane mjedis shume te ashper, por megjithate, duke ofruar Alpet kane mjedis shume te ashper, por megjithate, duke ofruar mundesi zhvillimi, ato kane qene banuar qysh heret. Alpet, ne mundesi zhvillimi, ato kane qene banuar qysh heret. Alpet, ne pergjithesi, jane dalluar per shtim te madh te popullsise. Ne pergjithesi, jane dalluar per shtim te madh te popullsise. Ne dhjetevjeteshin e fundit ritmet e shtimit te popullsise jane ulur si dhjetevjeteshin e fundit ritmet e shtimit te popullsise jane ulur si pasoje e largimeve te shumta te popullsise drejt rajoneve fushore pasoje e largimeve te shumta te popullsise drejt rajoneve fushore dhe qyteteve te medha te vendit. Sot ne Alpet jetojne rreth 82000 dhe qyteteve te medha te vendit. Sot ne Alpet jetojne rreth 82000 banore, kurse dendesia mesatare e kesaj popullsie eshte 37 banore, kurse dendesia mesatare e kesaj popullsie eshte 37 banore per km2. Banoret dallohen per shtatin e larte. Duke qene banore per km2. Banoret dallohen per shtatin e larte. Duke qene mjaft te izoluar, ata ruajne shume zakone dhe tradita nga e kaluara.mjaft te izoluar, ata ruajne shume zakone dhe tradita nga e kaluara.Ne Alpe numerohen rreth 110 vendbanime fshatare, te vogla dhe te Ne Alpe numerohen rreth 110 vendbanime fshatare, te vogla dhe te shperndara. Ato jane te vendosura kryesisht ne luginat dhe shperndara. Ato jane te vendosura kryesisht ne luginat dhe shpatete e tyre, ku ka pasur me teper mundesi per toka te shpatete e tyre, ku ka pasur me teper mundesi per toka te punueshme. Banesat e tyre jane te ndertuara prej gun, ne trajten e punueshme. Banesat e tyre jane te ndertuara prej gun, ne trajten e kullave dhe me cati shume te pjerreta per te mos mbajtur deboren kullave dhe me cati shume te pjerreta per te mos mbajtur deboren e shumte te dimrite shumte te dimrit..

Veprimtaria ekonomike

Veprimtaria ekonomike e popullsise eshte perqendruar Veprimtaria ekonomike e popullsise eshte perqendruar ne bujqesi, vecanerisht ne prodhimin e misrit, dhe ne bujqesi, vecanerisht ne prodhimin e misrit, dhe sidomos ne blegtori. Fermeret punojne token e pakte sidomos ne blegtori. Fermeret punojne token e pakte kryesisht per konsum vetjak, kurse prodhimet kryesisht per konsum vetjak, kurse prodhimet blegtorale te te imetave jane me te shumta. blegtorale te te imetave jane me te shumta. Frutikultura e kufizuar perfaqesohet nga geshtenjat, Frutikultura e kufizuar perfaqesohet nga geshtenjat, kumbullat dhe mollet.kumbullat dhe mollet.Pasurite pyjore ofrojne mundesi te mira zhvillimi. Pasurite pyjore ofrojne mundesi te mira zhvillimi. Natyra me bukuri te rralle, klima e shendetshme, ajri Natyra me bukuri te rralle, klima e shendetshme, ajri shume I paster, trashesia e madhe e debores dhe shume I paster, trashesia e madhe e debores dhe traditat e pasura te popullsise ofrojne mundesi shume traditat e pasura te popullsise ofrojne mundesi shume te medha per zhvillimin e turizmit te gjelber dhe malor..te medha per zhvillimin e turizmit te gjelber dhe malor.. Alpet kane mundesi te medha per zhvillimin e Alpet kane mundesi te medha per zhvillimin e blegtorise, pylltarise dhe te turizmit te gjelber e te blegtorise, pylltarise dhe te turizmit te gjelber e te bardhe.bardhe.Ky zhvillim do te behet realitet kur te ndertohen Ky zhvillim do te behet realitet kur te ndertohen rruget dhe objektet e tjera turistikerruget dhe objektet e tjera turistike

VENDE TE CILAT DUHEN VIZITUAR

Parku kombëtar i Thethit

Thethi është një fshat në komunën Shalë në rrethin e Shkodrës dhe është i vendosur në një gropë në lartësi që shkon nga 700 m deri 950 m mbi nivelin e detit. Klima e Thethit është mjaft favorizuese për turistët. Karakeristikë e saj është dimri i ftohtë dhe me dëborë deri në 2 metër, dhe vera e freskët. Në disa maja të larta të maleve dëbora nuk shkrin gjatë gjithë vitit.

Në Theth ka shume qafa (gryka malesh) të larta: Qafa e Pejës që e lidh Thethin me Plavën e Gucinë, Qafa e Valbonës që lidh Thethin me Rragamin dhe me Valbonën në Tropoje, Qafa e Derzave që lidh Thethin me Currajt e Sipërm të Nikaj Mërturit, Shtegu i Dhenve etj. në një peisazh mahnitës për të apasionuarit e ecjes në male. Nga këto qafa dhe shtigje malesh, amatorët dhe profesionistët e Alpinizmit mund të kapin gropën e Thethit.

Shpellat:Shpellat:  Thethi ka edhe monumente të tjera natyrore siç janë shpellat. Thethi ka edhe monumente të tjera natyrore siç janë shpellat. Speleologu mund të shohë disa shpella të vogla dhe me bukuri të Speleologu mund të shohë disa shpella të vogla dhe me bukuri të jashtëzakonshme në Theth: Shpella e Qyqes, Shpella e Lugut të Shakujve etj. jashtëzakonshme në Theth: Shpella e Qyqes, Shpella e Lugut të Shakujve etj.  Përmasat e mëdha dhe dukuritë interesante të këtyre shpellave, liqene  Përmasat e mëdha dhe dukuritë interesante të këtyre shpellave, liqene nëntokësore, sifone, galeri stalaktitesh e stalagmitesh etj., kanë qenë burim nëntokësore, sifone, galeri stalaktitesh e stalagmitesh etj., kanë qenë burim frymëzimi për krijimin e legjendave të ndryshme nga banorët e zonës ndër frymëzimi për krijimin e legjendave të ndryshme nga banorët e zonës ndër shekuj. shekuj. Burimet:Burimet:  Vendimtare për të gjitha llojet e turizmit janë ujërat e shumtë që Vendimtare për të gjitha llojet e turizmit janë ujërat e shumtë që burojnë në Theth. Të rralla janë vendet me ujëra të bollshme si Thethi në të burojnë në Theth. Të rralla janë vendet me ujëra të bollshme si Thethi në të gjitha alpet e Europës. Ujërat në Theth kanë pastërti të përhershme dhe gjitha alpet e Europës. Ujërat në Theth kanë pastërti të përhershme dhe temperatura shumë të ulta.temperatura shumë të ulta.

Kisha e Thethit: Kisha e Thethit Kisha e Thethit ëështshtëë kish kishëë e vjet e vjetëër e franr e franççeskaneskanëëve qve qëë i i kushtohet Shnandout. Nkushtohet Shnandout. Nëë t tëë kan kanëë sh shëërbyer figura trbyer figura tëë shquara t shquara tëë kultur kulturëës s shqiptare. Ka njshqiptare. Ka njëë arkitektur arkitekturëë tep tepëër interesante tr interesante tëë tipit nj tipit njëëanijatanijatëëshe, me she, me absidabsidëën gjysn gjysëëmrrethore drejtuar nga lindja, pmrrethore drejtuar nga lindja, pëërbri srbri sëë cil cilëës lartohet njs lartohet njëë kumbanore elegante.kumbanore elegante.  

Atraksionet Kulturore:Atraksionet Kulturore:  Thethi mbart atraksione kulturore të larmishme duke Thethi mbart atraksione kulturore të larmishme duke filluar nga veshjet tradicionale, kishat, shtëpitë karakteristike të ndërtuara me filluar nga veshjet tradicionale, kishat, shtëpitë karakteristike të ndërtuara me gurë, të forta e të larta, që dallohen për karakterin e lartë mbrojtës, etjgurë, të forta e të larta, që dallohen për karakterin e lartë mbrojtës, etj..

Vendbanimi prehistorik i Vendbanimi prehistorik i Grunasit:Grunasit: Grunasi është lagjja më  Grunasi është lagjja më e vjetër e Thethit, ku është zbuluar e vjetër e Thethit, ku është zbuluar një vendbanim parahistorik që një vendbanim parahistorik që daton në periudhën e hekurit. Ai daton në periudhën e hekurit. Ai shtrihet në skajin më ekstrem të shtrihet në skajin më ekstrem të kësaj lagje, në një hapsirë prej disa kësaj lagje, në një hapsirë prej disa hektarësh të quajtur Gerlë. Këtu hektarësh të quajtur Gerlë. Këtu ndodhet edhe një ndër bukuritë ndodhet edhe një ndër bukuritë natyrore më të veçanta në alpet natyrore më të veçanta në alpet Shqiptare, ujëvara e Grunasit e cila Shqiptare, ujëvara e Grunasit e cila me Vëndimin e Qeverisë Nr.676 dt me Vëndimin e Qeverisë Nr.676 dt 20.12.2002 është shpallur 20.12.2002 është shpallur monument natyre që mbrohet nga monument natyre që mbrohet nga shtetishteti

Kulla e Ngujimit:Kulla e Ngujimit:  Ndodhet po në të njëjtën lagje të Ndodhet po në të njëjtën lagje të fshatit. Është ndërtesë trekatëshe prej guri me frengji fshatit. Është ndërtesë trekatëshe prej guri me frengji të ngushta e karakolle. Ngjason me të parën në të ngushta e karakolle. Ngjason me të parën në shumë aspekte, por duke patur një tjetër funksion, shumë aspekte, por duke patur një tjetër funksion, atë të shërbimit për persona të ngujuar nga atë të shërbimit për persona të ngujuar nga gjakmarrja, është shumë më e ngushtë dhe e lartë. gjakmarrja, është shumë më e ngushtë dhe e lartë. Vetë funksioni i saj, që lidhet me rregullat e Kanunit Vetë funksioni i saj, që lidhet me rregullat e Kanunit të Dukagjinit dhe afërsia me rrugën automobikistike, të Dukagjinit dhe afërsia me rrugën automobikistike, e bën atë tepër të frekuentueshme për vizitorët, që e bën atë tepër të frekuentueshme për vizitorët, që janë të shumtë gjatë gjithë sezionit turistik.janë të shumtë gjatë gjithë sezionit turistik.

Razma

Razma është një ndër pikat turistike më të afërta me qytetin e Razma është një ndër pikat turistike më të afërta me qytetin e Shkodrës. Ndodhet në komunën e Shkrelit, në një distance Shkodrës. Ndodhet në komunën e Shkrelit, në një distance 43 km larg ketij qyteti dhe 65 km larg bregdetit (Velipojës). 43 km larg ketij qyteti dhe 65 km larg bregdetit (Velipojës). Zona e Razmës është rreth 900 m mbi nivelin e detit. Kjo Zona e Razmës është rreth 900 m mbi nivelin e detit. Kjo zonë është shumë e përshtatshme për zhvillimin e turizmit zonë është shumë e përshtatshme për zhvillimin e turizmit malor veror dhe dimëror. Zona turistike e Razmës, në malor veror dhe dimëror. Zona turistike e Razmës, në ndryshim prej zonave të tjera turistike të alpeve, shtrihet mbi ndryshim prej zonave të tjera turistike të alpeve, shtrihet mbi një pllajë karstike, e cila paraqet kontraste befasuese në një pllajë karstike, e cila paraqet kontraste befasuese në reliev, midis majave piramidale në pjesën më të madhe të reliev, midis majave piramidale në pjesën më të madhe të pyllëzuara dhe gropave karstike, akullnajorokarstike të pyllëzuara dhe gropave karstike, akullnajorokarstike të mbuluara nga kullotat alpine. mbuluara nga kullotat alpine.

Llojet e turizmit që mund të zhvillohen në këtë zonë:

Lugina e Valbonës nis nga Qafa e Valbonës në perëndim dhe përfundon në luginën e Lugina e Valbonës nis nga Qafa e Valbonës në perëndim dhe përfundon në luginën e

Drinit në jugperëndim, shumë pranë digës së hidrocentralit të Fierzës. Gjatësia e saj Drinit në jugperëndim, shumë pranë digës së hidrocentralit të Fierzës. Gjatësia e saj

nga Qafa e Valbonës deri në lumin Drin është 50.6 kilometra. Lugina e Valbonës nga Qafa e Valbonës deri në lumin Drin është 50.6 kilometra. Lugina e Valbonës

është zona turistike më e vizituar në rrethin e Tropojës, madje nga më të vizituarat është zona turistike më e vizituar në rrethin e Tropojës, madje nga më të vizituarat

në Alpet shqiptare pas luginës së Thethit. Një mundësi për pushime të tilla e ofron në Alpet shqiptare pas luginës së Thethit. Një mundësi për pushime të tilla e ofron

lumi i Valbonës me ujin e pastër . Uji i pastër i lumit Valbonë, ambienti i bukur lumi i Valbonës me ujin e pastër . Uji i pastër i lumit Valbonë, ambienti i bukur

natyror dhe qetësia e bëjnë këtë zonë mjaft tërheqëse për pushime. Pothuajse gjatë natyror dhe qetësia e bëjnë këtë zonë mjaft tërheqëse për pushime. Pothuajse gjatë

gjithë 51 km të lumit gjen pushues, të cilët jo vetëm freskohen në ujin e pastër, por gjithë 51 km të lumit gjen pushues, të cilët jo vetëm freskohen në ujin e pastër, por

gjuajnë edhe troftat e rralla të Valbonës. Ky pushtim i brigjeve të lumit nga pushues gjuajnë edhe troftat e rralla të Valbonës. Ky pushtim i brigjeve të lumit nga pushues

të shumtë, i ka dhënë gjallëri zonës dhe nëse deri tani familjet kishin jetuar vetëm të shumtë, i ka dhënë gjallëri zonës dhe nëse deri tani familjet kishin jetuar vetëm

me blegtori, bujqësi apo me emigracion, tani është shtuar dhe një burim tjetër të me blegtori, bujqësi apo me emigracion, tani është shtuar dhe një burim tjetër të

ardhurash, turizmi. Lugina e Valbonës është një nga mrekullitë e papërsëritshme të ardhurash, turizmi. Lugina e Valbonës është një nga mrekullitë e papërsëritshme të

natyrës alpine shqiptareKjo zonë me bukuri të rralla është e preferuar jo vetëm nga natyrës alpine shqiptareKjo zonë me bukuri të rralla është e preferuar jo vetëm nga

turistët vendas por edhe nga turistët e huaj, të cilët parapëlqejnë të njihen edhe me turistët vendas por edhe nga turistët e huaj, të cilët parapëlqejnë të njihen edhe me

zakonet apo traditat e fshatrave më veriore të vendit. Në Valbonë nuk ka hotel të zakonet apo traditat e fshatrave më veriore të vendit. Në Valbonë nuk ka hotel të

mirëfilltë, por disa shtëpi-kulla karakteristike janë përshtatur sipas traditës në hotele mirëfilltë, por disa shtëpi-kulla karakteristike janë përshtatur sipas traditës në hotele

për turistët.për turistët.