1. AMERKANIN GENEL ZELLKLER 2. ICERIK Corafyas ve Genel Bilgiler Genel Tarihi Gnmze Doru Genel Sorunlar zet Kaynaka 3. Corafi Olarak Amerika Amerika, Bat Yarmkrede, Yeni Dnya olarak adlandrlan blgede, Kuzey Amerika, Orta Amerika, Gney Amerika ve bunlara bal adalardan meydana gelen ktalar ve adalar topluluudur. Amerika, dnyann toplam yzlmnn %8,3'n, karasal yzlmnn %28,4'n kaplar. Dnya nfusunun yaklak %16s (972,5 milyon) Amerika'da yaamaktadr. 42.549.000 kmlik bir alan kapsamaktadr. 2013 yl verilerine gre nfusu 972,5 milyondur. 4. Kuzey Amerika Kuzey Amerika, kuzey yarm krede bulunan, kuzeyde Arktik Okyanusu, douda Atlas Okyanusu, gneyde Karayip Denizi ve kuzeybatda Byk Okyanus ile evrili olan ktadr. Yeni Dnya olarak da adlandrlan kara kitlesinin kuzey ksmnda bulunmaktadr. Kuzey Amerika'nn Gney Amerika'ya tek kara balants dar Panama Kanal'dr. 24.230.000 km'lik bir alan kapsamaktadr. 2008 ylndaki ortalama nfusu 528,7 milyondur. Asya ve Afrika'dan sonra nc byk ktadr ve nfus olarak da Asya, Afrika ve Avrupa'dan sonra en kalabalk drdnc ktadr. Kuzey Amerika dnyann en sorunsuz ve en gelimi blgesidir. Kuzey Amerika lkeleri: Amerika Birleik Devletleri, Kanada, Meksika, Alaska, Grnland 5. K U Z E Y A M E R K A 6. Gney Amerika Gney Amerika, Amerika'nn gney yarsn oluturan ktadr. Byk Okyanus'un dousunda, Atlas Okyanusu'nun batsnda, Kuzey Amerika'nn gneyinde ve Antarktika'nn kuzeyinde bulunur. Gney 17.840.000 km'lik bir alana sahiptir. Yaklak olarak dnya yzeyinin %3,5luk alanna tekabl etmektedir. Gney Amerika alan sralamasnda Asya, Afrika ve Kuzey Amerika'dan sonra drdnc ve nfusta beinci sradadr. 2011 ylna gre nfusu tahminen 387,5 milyon civarndadr. Gney Amerika lkeleri: Arjantin, Brezilya, Bolivya, Ekvador, Guyana, Fransz Guyanas, Kolombiya, Paraguay, Peru, Surinam, ili, Uruguay ve Venezuela. 7. G N E Y A M E R K A 8. Orta Amerika, Amerika Ktas'nn kuzeyi ile gneyi arasnda yer alan orta blmdr. Ayn zamanda Meksika'nn gneydousunda ve Kolombiya'nn kuzeybatsnda yer alp Byk Okyanus ve Karayip Denizi'ne kys bulunmaktadr. Orta Amerika lkeleri: Belize, Kosta Rika, El Salvador, Honduras, Guatemala, Nikaragua, Panama Orta Amerika 9. O R T A A M E R K A 10. Keiften nce Amerika Ktasndaki Uygarlklar Keiften nce kta, balca merkezleri Meksikada ve Peruda olan n plana km uygarla sahne olmutur: Meksika uygarlklar grubuna Mayalar ve Aztekler girer; Peru grubunda ise nkalar yer alr. Amerikadaki ilk insanlar Sibiryadan gelen g dalgasyla ktaya ulamtr. lk byk g, 15 bin yl nce yaanmtr. Ardndan iki tane daha kk g hareketi olmutur. Baz kaynaklara gre, bu ktaya insan yerleimi 60 bin yl nceye dek gitmekte olsa da, en son yaplan aratrmalar 20 bin ile 10 bin yl kadar nce geldiklerini gstermektedir. Kuzey Amerika yerlilerinin Bering Boazn geerek, Sibirya zerinden bu yeni topraklara geldikleri kabul edilen bir bilgidir. 11. Amerikann Kefi 12. Amerika Ktasnn herkes tarafndan bilinen kifi Kristof Kolomb'dur. Fakat Kolombdan nce ktaya ilk ayak basanlar Eirik Raude (Kzl Erik) ve olu Leif Eriksson'dur. Kzl Erikin Grnland kefinden ksa sre sonra, olu Leif Eriksson , Kuzey Amerikaya ayak basmtr. Vikingler, Kiristof Kolombtan 510 yl kadar nce Amerika ktasna ulamlardr. Kolombdan 71 yl nce Amerika Ktasnn her iki yann ve Avustralyay kefetmi olan inli Amiral Zheng He ismi tarihe gemitir. Hatta He tarafndan izilmi bir harita bulunmaktadr. Amerikann Kefi L E F E R K S S O N 13. Amerikann Kefi Kristof Kolomb, 12 Ekim 1492 tarihinde Bahama Adalarna ulam ve nce San Salvador adn verdii adaya ayak basmtr. Kolombdan hemen sonra Amerigo Vespucci ve daha baka spanyol denizciler Amerikaya gelmilerdir. 1500l ylarn banda yapt ikinci gezi ile birlikte Brezilya kylarn ve Arjantinin gneyindeki Patagonya kylarn kefetmi olan Vespucci, burasnn yeni bir dnya, Batda bilinmeyen yeni bir kta olduunu anlamtr. Amerigo Vespuccinin adna izafeten, Bat iin yeni olan bu ktaya, Amerika denilmitir. K R S T O F K O L O M B 14. Amerikaya G - Kolonileme Dnemi Amerikaya ilk g edenler spanyollar ve Portekizliler oldu. Onlar Orta ve Gney Amerikaya yerletiler. Daha sonralar ngilizler, Franszlar ve rlandallar Amerikann yolunu tuttular. Onlar ktann kuzeyini tercih ettiler. Almanlar, Hollandallar ve skandinav lkelerinin halklar da byk ge katldlar. 20. yzyln bana kadar kitleler halinde sren bu g, Avrupadan Amerikaya akn eden yaklak 37 milyon insan anlamna geliyordu. Gney Amerika'ya gelen spanyol ve Portekizlilerin byk bir blm servenci kiilerdi. Buralarda zengin olup lkelerine dnmeyi dlediklerinden ailelerini arkalarnda brakmlar, dnmeleri gereklemeyince de Gney Amerikann eitli yerlileriyle karmlardr. Kuzey Amerika kolonileri birleip gl bir devlet haline gelirken Gney Amerikann yirmiden fazla devlete blnmlnn ve birleememelerinin temel nedenlerinden biri ite bu g anlayndaki farkllktr. Avrupallar Amerikaya g etmelerinin sebebi: Ekonomik,Dini ve siyasi gibi bir ok nedeni bulunmaktadr. 15. Latin Amerika Latin Amerika, Bat yarmkrenin spanyolca ve Portekizce konuulan alanlarn, yani Meksika'y, Orta ve Gney Amerika'nn byk kesimlerini ve Bat Hint adalarnn bir blmn ierir. 15. yzyln sonlarnda Avrupallar bu alanlar smrgeletirmeye baladnda, ileri derecede gelimi Kzlderili uygarl bulunmaktayd. Orta Amerika'daki Mayalar ve Aztekler ile Peru'daki nka uygarl ateli silahlar tanmadklar iin Avrupallara kar koyamadlar. 1492-1542 tarihlerinde youn bir spanyol kolonilemesi balam ve 300.000 spanyol yeni dnyaya yerlemitir. 17. yzyldan itibaren ise zellikle spanya, Portekiz ve talya'dan olmak zere yaklak 20 milyon kiinin Avrupa'dan Orta ve Gney Amerika'ya g etmitir. Latin Amerika'y arka bahesi ilan eden ABD iki yz yldr kta halklaryla kirli yntemlerle savamaktadr. ABD'nin kta'da yaanan yzlerce askeri darbede dorudan parma oldu. Btn bunlar yine demokrasi gelitirme ve zgrlkler adna yapt. 16. Kolonizasyon Dnemi-Kuzey Amerika 17. Kolonizasyon Dnemi 18. Monroe Doktrini ve Latin Amerika ABD Cumhurbakan Monroe, 2 Aralk 1823'de spanya'nn yerini almak isteyen dier Avrupa lkelerinin Amerika kta'sna mdahalesini caydrmak iin iki husustan oluan doktrinini aklad; (1) Birleik Amerika, Avrupa'nn ilerine karmamaktadr. Avrupa'da Amerika'nn ilerine karmamal, uzak durmaldr. (2) Eer bir Avrupa devleti Amerika kta'sna ayak basar ve smrgecilik teebbsnde bulunursa, ABD bu hareketi dmanca sayacak ve kar duracaktr. Bunun zerine, Avrupa devletleri Amerika kta'sna gelmeye cesaret edemediler. 1820-1830 yllar arasnda spanyol smrgeleri bamszlklarn kazandlar. 19. Monroe Doktrini ve Latin Amerika 20. yzyln bandan itibaren ABD, Latin Amerika cumhuriyetlerinin i ilerine daha mdahaleci bir tavr almaya balad ABD Bakan Theodore Roosevelt ynetimi, Monroe Doktrini'nin kapsamn genileterek, Orta ve Gney Amerika'da herhangi bir devlet toplumsal ve siyasal yap bakmndan ABD'nin gvenini kazanamayacak olursa, ABD'nin mdahale edeceini aklad. Amerikan ynetimi, 1934'te Franklin D. Roosevelt'in Latin Amerika lkeleriyle "iyi komuluk politikas" ilan etmesinin ardndan gney lkelerine dorudan mdahale yapmak yerine ABD yanls hareketlerin iktidara gelmesini destekleyen bir politika benimsemitir. T H E O D O R E R O O S E V E L T 20. Souk Sava Dneminde Latin Amerika Souk Sava boyunca ABD'nin korkusu komnizmin yaylmas idi ve bu nedenle demokratik yollarla gelmi olsa bile sol eilimli ya da karlarna uygun olmayan hkmetleri devirdiler. ABD, kinci Dnya Sava sonras arka bahesi olarak grd Latin Amerika'y yeniden dzenlemek istiyordu. Bu amala 1947 ylnda bu lkelerle nce Rio Pakt ile "karlkl savunma anlamas" yapma, bir yl sonra da Amerikan Devletleri rgt'n (OAS) kurma yolunu seti. Ama, kurulan askeri ortaklklar vastas ile bu lkelere komnizmin girmesini nlemekti. 1947 ylnda ABD nkleer bombardman uaklar Uruguay zerinde g gsterisinde bulundu. Sonunda lkeler askeri yardm karlnda ABD'nin ok tarafl mdahalesini ngren 1947 Rio Anlamasn imzalamak zorunda kaldlar. Souk Sava dneminde gvenlik ve komnizmle mcadele ekseninde ekillenen blgeye ynelik ABD politikalar, yine sert mdahaleleri beraberinde getirdi. 21. Souk Sava Dneminde Latin Amerikada Neler Oldu? Bolivya: Sadece 1947-1952 arasnda ou madenci ve tarm iisi 30 bin kii ABD destekli cuntalar tarafndan katledildi. Cinayetlerin en nemlisi Che Guavera'nn 1967'de CIA ajanlar ve Bolivya ordusu tarafndan yaralyken kuruna dizilerek katledilmesidir. El Salvador: Latin Amerika'nn cinayetler lkesi olarak n yapmtr. 1979 ylndan sonra CIA tarafndan Arena partisiyle birlikte oluturulan lm mangalar, toplam 70 bin kiiyi katletmitir. Guatemala: 1954 ylnda CIA, ABD'nin United Fruit Company'ne ait topraklar milliletiren demokratik yollarla seilmi Bakan Jacobo Arbenz Guzmani hkmetini askeri darbe ile drd. Darbe, Guatemala'da 40 yl sren bir istikrarszlk ve vahet dnemi balatt. CIA'nn organize ettii askeri cunta ve onun takipileri terr ve lm mangalar ile lkede 30 yl iinde askeri ynetim altnda 100.000 kii ld. Kolombiya: ABD irketlerinin istei zerine CIA'nn Kolombiya devlet bakan Gaitan' ldrmesiyle balayan cunta ve cinayetler dneminde 300 binden fazla kii ldrld. Kolombiya halk, bugn hl ABD ordusunun katliamlaryla kar karyadr. 22. Souk Sava Dneminde Latin Amerikada Neler Oldu? Nikaragua: ABD'nin adam, Latin Amerika tarihinin en kanl diktatrlerinden Somoza'nn iktidar 1979'da Sandinista gerillalar tarafndan drld. 1985'e kadar geen srede Miami'de rgtlenen kontra etelerinin saldrlarnda 11 bin Nikaragual yaamn yitirdi. Peru: Sadece 1980'den bu yana 30 bin kii ikenceler ve kuruna dizmeler yoluyla ldrlmtr. ili: 1973'te General Pinochet iktidara getirildii darbenin ilk gnnde bata bakan Allende dhil olmak zere toplam 35 binin stnde insan ikencelerle, kuruna dizmelerle katledildi, sakat brakld. Uruguay: ABD, 1964-1971 yllar arasnda Uruguay seimlerine el att ve bask politikalarn destekledi. ABD'nin Uruguay ordusu ile ibirlii neticesi; Uruguay, 1973-1985 yllar arasnda askeri diktatrln penesine dt. 23. Souk Sava Dneminde Latin Amerikada Neler Oldu? 1960'larn banda Bakan John F. Kennedy, Latin Amerika'y "dnyann en tehlikeli blgesi" ilan etti. ABD politikalarnn sonucunda bu "tehlikeli blge", Souk Sava'n en iddetli hissedildii blgelerden biri haline geldi. 1977'de iktidara gelen Jimmy Carter'n pasif politikalarnn ardndan 1981'de bakan olan Ronald Reagan, sac otoriter rejimlere kuvvetli destei yeniledi. Ronald Reagan, Orta Amerika'daki reform hareketlerine kar gizli bir sava balatmt. Reagan dneminde Orta Amerika, Nikaragua ve El Salvador'da ba gsteren ve uzun sren, kanl i savalarla sarsld. 1982 ylnda Reagan'n Falkland Sava'nda ngiltere'yi desteklemesi Nikaragua'da kontralara destek vererek Reagan'a yardm etmekte olan Arjantin'deki cuntay gcendirdi. Arjantin istihbarat, Honduras'ta da ABD bykelisi John Negroponte'nin emrinde almt. Reagan, El Salvador ve Guatemala'daki otoriter rejimleri de destekliyordu. 24. Gncel Sorunlar -Kba Krizi Ekim 1962de dnemin iki sper gcn kar karya getiren ve dnyay nkleer sava tehditi altnda brakan bunalmdr. Asl neden Amerikan Hkmetinin Fidel Castro rejimini devirmek istemesidir. Domuzlar Krfezi,U-2 Uann belgeleri ve drlmesi,Sovyetlerin fze yerletirmesi 1961 ylnda Trkiyeye Jpiter fzeleri yerletirmiti, fze durumlar Trk halkna 40 yl sonra akland veya belgelendirildi. Sonu: Barl yollarla,sava kmadan nlenmitir. 25. Gncel Sorunlar Meksika-ABD snr Meksikann elini kolunu balayan yksek isizlik oran gz nne alnrsa, buradaki snr gvenliinin ksa bir sre ierisinde kkten zleceine inanmak ok zordur. 26. Gncel Sorunlar Panama Kanal Geniletme Krizi 2007 ylnda balayan proje kapsamnda Atlas Okyanusu ile Byk Okyanusu birbirine balayan kanaln kapasitesinin 3 katna karlmas hedefleniyor. Daha nce 2014 ylnda tamamlanaca aklanan almalarn 2015in ortalarna sarkaca kaydedildi. Panama Kanaln geniletme almalarnda yaanan finansman krizini zmek iin spanyol hkmeti devreye girdi. naat stlenen spanyol, talyan ve Belikal firmalardan oluan konsorsiyum , almalarda kan 1.6 milyar dolarlk ek masraf nedeniyle Panama ynetimine 21 gn sre verdiini aklamt. 27. Gncel Sorunlar Falkland Adas 25-26 Nisan 1982 tarihlerinde ngiliz birlikleri Gney Georgia Adasn ele geirince, Falkland Adalarndaki Arjantin birlikleri komutan teslim oldu. 10 11 Mart 2013 tarihinde Falkland Adalarnda yaplan referanduma katlan 1571 kiiden % 99.8i Falkland Adalarnn Byk Britanyann denizar topra olarak kalmas ynnde oy kullanmtr. Arjantin referandum sonularn tanmayacan aklarken; ngiltere ise ada halknn tercihlerine sayg duyulmas gerektiini vurgulamtr. Arjantin de adalar zerindeki hak iddiasndan vazgememitir. 28. Gncel Sorunlar Peru-ili Snr Anlamazl Davas Peru ve ili arasnda 2008de balayan deniz snr davas 27 Ocak 2014te Uluslararas Adalet Divannn verdii karar ile sonuca baland. 29. Kaynakca http://www.kureselcatismalar.com/peru-sili-sinir-anlasmazligi-davasi/ http://akademikperspektif.com/2013/03/22/falkland-adalari-krizi/ http://www.nuveforum.net/744-bolgelere-gore-tarih/19034-genel- amerika-tarihi/ http://www.usemb-ankara.org.tr/ABDAnaHatlar/Tarih.htm http://www.21yyte.org/tr/arastirma/amerika-arastirmalari- merkezi/2012/05/08/6598/latin-amerikada-neler-oldu 30. TESEKKURLER