អាឌុលហ្វ៍...

ឯកសារស្រសាវស្រាវ

អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីត្លែរ និងអាណាចក្រអាល្លឺម៉ង់មួយពាន់ឆ្ាាំ

ងួន សុខហ ាង

២០១២

អឌុលហ្វ៍ ហុ្៊ីែលលរ បិសាចក្នុងេរឿងនិទាន

េរៀបេរៀងរបមូលចងរក្ងេោយ ៖ ងួន សុខហឿង

សូមរក្ាសិទ្ធិររប់ែបបយើង ។

េ ោះពុមពឆ្នាំ ២០១២

អរមភក្ថា

ែប៊ឡាំង,អលលឺម៉ង់ យប់ៃងៃទ្៊ី៣០ មក្រា ១៩៣៣ តាមដងវិង៊ីវីែលមរសាាស មានសេមលងែរសក្េហឿរក្េរ្រៀវៃនបណ្តារជនអលលឺម៉ង់ជាមួយនឹងការេលើក្ៃដសាាាំរលង់េ ើងេៅេលើជាសញ្ញារាំណ្តប់ដល់ ការមក្ដល់របស់េមដឹក្នាំក្ាំពូល និងក្ងទ្័ពក្ាំេទ្ចរបស់រណបក្ឝណ្តសុ៊ី ។ េមដឹក្នាំែដលេររំពឺងថានឹងនាំមក្នូវក្ត៊ីរីក្ចាំេរើនដល់មហមនុសឝអលលឺម៉ង់ និងអណ្តចរក្អលលឺម៉ង់ងម៊ីមួយ ។

េលើបុរសេនោះជានរណ្ត? េហ្ើយក្តាាអ្វ៊ីែដលជាំរុញឲ្យមហជនអលលឺម៉ង់េោរពរូបោល់យើងេនោះ ? េលើោល់ នេរបើរ ស់អ្ាំណ្តចរបស់ោល់ែបបណ្តខលោះ ?

ជេយ! េមដដឹក្នាំៃន ពួក្េយើង! ជេយ! ហ្ុ៊ីែលលរ! ជេយ! ជ័យជាំនោះដ៏អ្សាារយ! ជេយ! មហមនុសឝអលលឺម៉ង់ !

ោល់រឺ អឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ បុរសែដលពិភពេោក្មិនអចបាំេភលច ន ។ ោល់ជាបុរគលដ៏សាំខាន់ក្នុងសង្គ្រាមេោក្េលើក្ទ្៊ី២ ជាធាលុផឝាំែដលមិនអចខវោះ ន ។ សានៃដែដលោល់ នបនឝល់ទ្ុក្ រឺជាមហវិនសក្មមេរកាមសង្គ្រាមេោក្េលើក្ទ្៊ី២ ។

េសៀវេៅេនោះនឹងនាំមក្ជូនេោក្អ្នក្នូវដាំេណើរជ៊ីវិលរបស់អ្នក្ដឹក្នាំដ៏អ្សាារយមានក្់ែដលអចេៅ នថាជាក្ាំពូលអ្នក្ដឹក្នាំពិភពេោក្ក្នុងយុរសម័យងម៊ីេនោះ ។ េដើមប៊ីឲ្យមានភាពសុរក្ិលលអ ខ្ុាំ ទ្ជាអ្នក្និពនធ នរសាវរជាវរបមូលផតុាំនូរាល់ឯក្សារទាាំងបរេទ្ស និងឯក្សារជាភាសាជាលិនន មក្រច ច់ប្ចូលោនជាមួយនឹងទ្សឝនៈផ្ទាល់ខលួនឲ្យេលចេចញ ជារូបរាងេសៀវេៅ “អឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ និង អណ្តចរក្អលលឺម៉ង់ ១០០០ឆ្នាំ” េនោះេ ើង ។

ជាចុងេរកាមេនោះ សូមេមតាាខនត៊ីអ្ភ័យេទាសព៊ីសាំណ្តក្់មិលតអ្នក្អន ចាំេ ោះចាំនុចខុសឆគងននែដលអចនឹងេក្ើលមានក្នុងេសៀវេៅេនោះផង ។

“អាឌុលហ្វ ៍ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦនាំ”

ឯកសារស្សាវស្រាវ ទំព័រ 1

បណាាឦនាំដាំបូងៗរបស ់អាឌុលហ្វ ៍ហ្ុ៊ីែលលរ

េនេះនឹងថ្លាែលលងែសតងអាំព៊ីដាំេ ើរជ៊ីវិលរបសម់ហាបុរស អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ (Adolf Hitler) ។

េលរអាឌុលហ្វ ៍ ហ្ុ៊ីែលលរបានរបសូលេៅៃលងទ៊ី២០ែែេមសាគ.ស១៨៨៩នាទ៊ីររុងរបូ៊េៅ-ែអ៊ម-អ៊៊ិន(Braunau-am-Inn,)ែដលឧទ៊ីរបជុាំជនមួយសថិលែរបររពាំែដនរបេទសអូរទ៊ីស និង របេទសអាលលឺម៉ង់ ។ អល់មានឪពុរេឨមេះ អាឡយស ៍ហ្ុ៊ីែលលរ (ALois Hitler) ឯមាាយនាមនាង ហារ ៉ហ្ុ៊ីែលលរ (Clara Hitler) ។ េពលេរើលឪពុរអល់មានអាយុ៥២ឦនាំេៅេហ្ើយ រីឯមាាយវិញេទើបនឹងមានអាយុែល ២៩ឦនាំបុ៉េនានេះែដលនាាំបត៊ីរបពនធមួយគូេនេះមានអាយុែុសអនដល់េៅ២៣ឦនាំឯេណាេះ ។ គូរសររមួយគូេនេះព៊ីមុនមរធ្លាប់ឧរូនធម៌ និងឪពុរធម៌នឹងអន ែលេឪយសារេមើលេ ើញថ្លរូននិងឳពុរសុទធែលេៅរាំរពាឥលមានគូអប់ េទើបសេរមចចិលតឥប់ៃដអនរសាងសុភមងគលរគួសារលម៊ីមួយេឡើងមរ ។ អាឌុលហ្វ ៍ហ្ុ៊ីែលលរឧរូនទ៊ីបួនរនុងចាំេនាមបងបសូនរបាាំនារ់ ។ េឪយសារសម័យេនាេះវិឧាសារសតសុឡភិបាលេៅមានររមិលទាបេៅេឡើយេទើបេធវើឲ្យេលរអាឡយស៍និងនាងហារ៉រលូវបាល់បង់រូនរូនឧទ៊ីរសលញ់របស់អល់អស់ប៊ីនារ់ផទួនៗេឪយរួចរស់ជ៊ីវិលមររលឹមែលព៊ីរនារ់គឺអាឌុលហ្វ៍ និងបសូនរស៊ីនាមនាងផូឡាបុ៉េនានេះ ។

ឪពុរអាឌុលហ្វ៍គឺឧមន្រនត៊ីរជហរថ្លនរ់ែពស់មានរ់មានឤរឧមន្រនត៊ីគយែដលេធវើរិចចហរទារ់ទង

នឹងែផនរពនធឪរ ។ េឪយសារែលួនឧមន្រនត៊ីមានរ់េទើបអល់រលូវេធវើឲ្យែលួនឯងហាយឧមនុសឝលឹងរុឹងេហ្ើយ ែលងឪរ់ររិលយររមឧរ់លរ់ដល់ររុមរគួសារ ។ មានេពលែលេះអល់បានរជុលៃដឪរ់ទ ឌរមមយើង

ធងន់ធងរដល់រុមារអាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ ែដលមិនបានសរមបែលួនេធវើតាមដាំបូនាមនែលួនឧឳពុរេទៀលផង ។ េរពាេះែលរុមារអាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលល ឧរូនរបុសេទាលែលមានរ់ែដលមានជ៊ីវិលេៅរស ់អល់់រលូវទទួលបាននូវហរយរទុរឪរ់ែពស់ព៊ីសាំណារ់ឪពុរមាាយ

ឧពិេសសគឺអនរមាាយរបស់អល់ែលមតង។ឧេរៀងរល់េពលែដលរុមារអាឌុលហ្វ ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ េរើលមានបញ្ហាឧមួយឪពុរែលួនមតងៗនាងហារ៉ឧមាាយែលងេចញមុែហរពារ ហន់េជើង និងជួយអាសាររូនេនេះឧនិចចែដលឧេហ្លុនាាំឲ្យអាឌុលហ្វ ៍ ហ្ុ៊ីែលលរហាយឧរូនសាំ ពវចិលតែលមួយរបស់មាាយ ឬអាចថ្លឧរូនទេរមើសរ៏ថ្លបានែដរ ។ េឪយបានទទួលរត៊ីរសលញ់យើងរឧល់េរៅព៊ីមាាយែបបេនេះេហ្ើយ េទើបរុមារអាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរមានហរេអរពរសលញ់មាតាយើងឡាាំងបាំផុលែដលេយើងនឹង

េ ើញេៅេពលេរហយ ។

“អាឌុលហ្វ ៍ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦនាំ”

ឯកសារស្សាវស្រាវ ទំព័រ 2

ហលព៊ីលូចរុមារអាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ ឧសិសឝដ៏ពូែរមានរ់រនុងថ្លនរ់បឋមសិរាេហ្ើយ ែលមទាាំងែលងែលទទួលបានពារយសរេសើថ្លឧេរមងែដលេពាេពញេឪយភាពឧអនរដឹរនាាំ និងគុ ធម៌លសរបៃព ។ េលើសព៊ីេនេះអល់ ឧសិសឝែដលមានរបាឧាវងៃវនិងមានចរិយសុភាពរលឺមរលូវែលមេទៀលផង ។ េៅសាលេរៀនអល់ឥប់អារមម ៍ឡាាំងបាំផុលេៅេលើ មុែវិឧារបវលតិសារសតសន្រឤាមរបស់អាលលឺម៉ង់ ភូមិវិទានិងសិលបៈគាំនូរ ។ មានៃលងមួយេនាេះ អល់បានេពាលរបាប់ឪពុរអល់ថ្ល រូបអល់ចង់ហាយសិលបៈររមួយរូបនាាំឲ្យេលរឪពុរែឹងេលើរូបអល់យើងឡាាំងេហ្ើយេរឿងេនេះរ៏ហាយឧទាំនាស់ពារយសមត៊ីរវងរូននឹងឳពុរមិនេចេះឈប់ឈររហ្ូលអស់េពញមួយជ៊ីវិល ។

លុេះមួយរយៈេរហយមរគឺេពលែដលអល់មាន អាយុ១១ឦនាំ បសូនរបុស េអល មុ៉នល៍ (Edmund) រ៏បានសាាប់េឪយសារជមងឺររ្ជឹលរនុងវួយរលឹមែលរបាាំមួយឦនាំបុ៉េនានេះ ។ តាាំងព៊ីេពលេនាេះមរេគសេងេលេ ើញថ្លរុមារអាឌុលហ្វ ៍ ឥប់េផតើមផ្លាស់បតូរអលតចរិលែលួនឯងព៊ីលសៗមរឧមនុសឝរសពាប់រសេពានេហ្ើយេឆវឦវឦប់ែឹងរចេលលឪរ់មិលតភរតិសូមប៊ីែលរគូៗរ៏រលូវអល់ែរសរគាំហ្រឪរ់ែដរ ។ េឪយបនតអាររៈែបបេនេះរហ្ូលមរ មិនយូរបុ៉នាមនអល់បាល់បង់ហរេហលសរេសើ េឪយសារហរ សិរាលយចុេះរគប់មុែវិឧាសូមប៊ីែលមុែវិឧាែដលអល់េពញចិលតបាំផុលរ៏អល់មិនអាចបាំេពញពុនទុលសបានែដរ េហ្ើយែលមទាាំងទទួលបានរលឹមេរហមមធយមេទៀលផង ។ វបានេធវើឲ្យរូបអល់ធ្លារ់ែលួនមរហាយឧសិសឝធមមតាមានរ់ែដលអមនេគឯងឥប់អារមម ៍ ។ ទាាំងឪពុរមាាយ និងបណាារគូៗបានែិលែាំអូសទាញរុមារអាឌុលហ្វ៍ ឲ្យរលលប់មរររផលូវលសរលហលវិញែលរ៏រលូវអល់បដិេសធរហ្ូលមរ េទើបេធវើឲ្យពួរេគអស់ទឹរចិលតនិងែលងែវល់ឡាយព៊ីរូបអល់េឪយបេណាាយឲ្យអល់េធវើអវ៊ីៗ តាមែលែលួនអល់ចង់េធវើ ។ េរហយមរេឪយរលូវេគេបាេះបង់េឥលឲ្យឯហ អល់រលូវឤរេៅេសពគប់ឧមួយមិលតភរតិលម៊ីៗែដលមានអាយុេរមងៗឧងអល់េៅវិញ ។ ឧមួយនឹងពួរេរមងៗទាាំងេនាេះអល់បានេលងែលបងឧមួយអនេសទើររល់ៃលង េហ្ើយែលបងែដលអាដុលហ្វ ៍ ហ្ុ៊ីែលលរចូលចិលតេលងឧងេគ គឺឧែលបងែដលទារ់ទងនឹងហររបយុទធលស៊ូ ។ វពិលណាស់េឪយសារអល់មានអាយុេរចើនឧងមិលភរតិដ៏ៃទ េទើបរគប់េពលេលងទាាំងអស់ អល់មាននាទ៊ីេធវើឧអនរដឹរនាាំហររបយុទធ ។ រុមារអាឌុលហ្វ ៍ ហ្ុ៊ីែលលររ៏ធ្លាប់បានចូលេរៀនេៅសាលរគិសតសាសនា

មួយរែនលងែដរ គឺបានចាំនួន២ឦនាំ រ៍បុ៉ែនតអល់មិនបានែិលែាំសិរាេរៀនសូរលបុ៉នាមនេទ េឪយេរបើេពលេវលភាគេរចើនរបស់អល់េៅរមានតឧមួយែលនឹងេសៀវេៅរូបភាពសត៊ីព៊ីសឹរសន្រឤាម និងវីរៈបុរសសន្រឤាមអាលលឺម៉ង់ េៅវិញ ។ គួបញ្ហារ់ែដរថ្ល េៅឦនាំ១៨៩៦ នាងហារ ៉ ឧមាាយបានរបសូល នាង ផូឡា ឧបសូនរស៊ីែលមានរ់គល់ែដលនឹងរួចរស់មានជ៊ីវិលបនតឧមួយបងរបុស អាឌុលហ្វ ៍ហ្ុ៊ីែលលរ ។

“អាឌុលហ្វ ៍ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦនាំ”

ឯកសារស្សាវស្រាវ ទំព័រ 3

េៅៃលងទ៊ី៣ ែែមររ ឦនាំ១៩០៣ រនុងេពលែដល អាឌុលហ្វ៍ មានអាយុ១៣ឦនាំ េលរអាឡយស ៍ហ្ុ៊ីែលលរឧឳពុររ៏ទទួលមរ ៈភាពេឪយសារជមងឺររលសួលធងន់ធងរ។ េហ្ើយអល់បានបនឝល់ទុរឲ្យរគួសារេនេះនូវរទពយសមបលតិមធយមលមម បូររួមនិងរបារ់េបៀវលឝបាំណាច់ៃនហរសាាប់របស់េលរអាឡយស ៍ វសមលមមសរមាប់នាងហារ៉អាចរគប់រគងសាានភាពរស់េៅរបស់រគួសារេនេះបាន។ លវ៊ីលបិលែលអាឌុលហ្វ ៍ មិនចូលចិលតឳពុរែលួនែមន ែលអល់រ៏មានរត៊ីេអរពយើងរឧលេរៅដល់េលរឳពុរែដរ ។ េរហយេពលែដលសាាម៊ីបាល់បង់ជ៊ីវិល នាងហារ៉រ៏រលូវទទួលែុសរលូវទាាំងរសុងេៅេលើរគួសារទាាំងមូល ។ េឪយរត៊ីរសលញ់ដ៏េមាេះមុលែដលមាាយមានេទាេលើរូនរបុសសាំ ពវ បានេធវើឲ្យអាឌុលហ្វ៍ហន់ែលរពេហ្ើនេឡើងមិនសូវសាាប់ដាំបូនាមនមាាយ េហ្ើយរ៏មិនែាំសិរាែដរែដលឧេហ្លុនាាំឲ្យហរសិរារបស់អល់ហន់ែលយើប់យឺនេឡើងៗ ។ សថិលេៅរនុងវ័យ១៥ឦនាំឧវ័យជាំទង់ែដលទឹរចិលតេឆវឦវរបស់អល់ហន់ែលពុេះរេរញ្ហាលេឡើងៗ រហ្ូលេធវើឲ្យអល់សេរមចចិលតេបាេះបង់ហរសិរាេឥលទាាំងរសុង។មាាយមិនអាចនឹងបដិេសធនូវសាំេ ើរបស់រុនរបុសសាំ ពវបានេឡើយមានែលបេណាាយតាមចរិលរូន។

ឧអរុសលេៅៃលងទ៊ី២១ ែែធនូ ឦនាំ១៩០៧ មាាយឧទ៊ីេអរពរសលញ់របស់អាឌុលហ្វ ៍បានលឥរេលរេៅេឪយសារជមងឺមហារីរ បនាាប់ព៊ីបានទទួលហរពាបាលព៊ីេលរេវជជប ឌិលជវ៊ីហ្វ មួយរូបរួចមរ ។ រយៈេពលេនាេះគឺឧេពលេវលមហាអារររ់បាំផុលសរមាប់ អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ ។ អនរមាាយែដលធ្លាប់ែលប៊ីបាច់ររាែលររូបអល់តាាំងព៊ីលូចមរ ឥឡូវបានឣាលឥរឦាយព៊ីរូបអល់េហ្ើយរ៏មិនអាចវិលវិញបានេឡើយ ។ េឪយរត៊ីរសលញ ់និងសាាយរសេណាេះមាាយ អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរបានអងគុយសាំរុរសរមរ់ទឹរែភនរ ព៊ីមុែផនូរសព អនររស៊ីហារ ៉ អស់េពលឧងមួយេមាើង ។ េនេះបឤាញថ្ល អល់រសលញ់អនរមាាយអល់ឡាាំងបាំផុល ។

សរុបមរេយើងេ ើញថ្លរុមារ អាឌុលហ្វ ៍ ហ្ុ៊ីែលលរធ្លាប់ឧេរមងលសហលព៊ីលូច ែលបនាាប់ព៊ីហរសាាប់របស់បសូនរបុសបានេធវើឲ្យអល់បារ់ទឹរចិលតយើងឡាាំង ។ េយើងរអន់ែលដឹងថ្លឥប់តាាំងព៊ីេនាេះមរអល់រ៏មិនែិលែាំេរៀនសូរលេទេហ្ើយែលមទាាំងឥប់េផតើមបេ្ជញនូវអលតចរិលេហងហចនិងចូលចិលតេលងែលបងណាែដលមានហររបយុទធលស៊ូរួមនឹងហរចិលតរមានតយើងជរ់ចិលតនូវរល់សរមមភាពសន្រឤាមនានាែដលមានេៅរនុងេសៀវេៅរូបភាព េទើបេធវើឲ្យរូបអល់ឥប់េផតើមមានរត៊ីរសៃមមួយ ែដលនឹងហាយឧហរពិលនាអនាគល ។ រពឹលតិហរ ៍េរហយែដលមាាយបានសាាប់េរហមហរពាបាលពិសាំនារ់េលរគរូេពទយជវ៊ីហ្វែដលអល់យល់ថ្លមិនបានយរចិលតទុរឪរ់ដល់ជមងឺមាាយអល់ផងេនាេះ បានេធវើឲ្យរូបអល់ហន់ែលមានហរសសប់ សសប់ និងសសប់ឡាាំងេឡើងៗ រហ្ូលហាយឧគាំនុាំាំាំមួយែដលនឺងនាាំអល់ឲ្យហាយឧមនុសឝេឣរេៅបាំផុលចាំេពាេះជនណាែដលហាឿនរបឦាំនឹងរូបអល់ ។

“អាឌុលហ្វ ៍ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦនាំ”

ឯកសារស្សាវស្រាវ ទំព័រ 4

យុវវ័យរាំរពារនុងទ៊ីររុង

បនាាប់ព៊ីឳពុរមាាយសាាប់ អាឌុលហ្វ៍ រលូវធ្លារ់ែលួនហាយឧេរមងរាំរពា។ ឥប់ព៊ីេនាេះមរអល់

មិនមានអនរនរណាអាចជួយឧបលថមភដល់រូបអល់បានេឡើយ។ េហ្លុេនេះ េហ្ើយេទើបរនុងរាំលុងឦនាំ១៩០៨ អល់រលូវេធវើដាំេ ើរវររសុររាំេ ើលេៅហន់រដឌធ្លន៊ី វីែយន របស់របេទសអូរទ៊ីស េឪយសងឃឹមថ្លនឹងអាចែសវងររជ៊ីវភាពលម៊ីមួយបាន ។ រាំលុងេពលេនាេះអល់មិនមានផទេះសែមបងពិលរបារដសានរ់េៅេនាេះេទេហ្ើយបរេភាគែលនាំប័ុងនិងអាហារតាមហាងនានាែដលសរមាប់ែលរបឧជនររ៊ីររ

ហ្ូបែលបុ៉េនានេះ ។ េឪយអមនសញ្ហាប័រលមធយមសិរា អល់រលូវបានបសិេសធមតងឧព៊ីរដងមិនឲ្យចូលេរៀនរនុងសាលសិលបៈទ៊ីររុងវីែយន ។ វពិលឧបានេធវើឲ្យអល់អសងឃឹមបនតិចបនតួចែដរ ។ រនុងេពលេនាេះអល់បានេរបើរបាស់េទពេហសលយសិលបៈែដលអល់មានមរចិ្ចឹមររពេះេឪយ ហរគូរគាំនូរ និង រូបភាពផាយពា ិជជរមមនានាលរ់ ។ សថិលរនុងសាានភាពែបបេនេះ អល់មិនអាចេគចផុលរត៊ីររលាំបារេវទនាបានេឡើយ ។ ែលេបើេទាេះឧរលូវរស់េៅឧមួយរបឧជនររ៊ីរររនុងទ៊ីររុងយើងណា រ៏ ហ្ុ៊ីែលលរមិនបេណាាយែលួនឯងឲ្យពាលអាវែសែដរ ។ អល់រ៏ធ្លាប់រសលញ់នារីអូរទ៊ីសមានរ់ែដរ ែដលឧេសនហារអដាំបូងរបស់អល់ ែលេសនហាេនេះរ៏រលូវចប់េៅវិញេៅេពលែដលនារីេនាេះេៅេរៀបហរឧមួយនឹងបុរសជនឧលិជវ៊ីហ្វមានរ់របល់ចិលតអល់។

េគសេងេលេ ើញថ្លអល់មិនចូលចិលតផឹររសា ឬជរ់បារីេទ េហ្ើយេរចើនេរបើេពលេវលទាំេនររបស់អល់អានេសៀវេៅនានាែដលនិយយព៊ីសាសនាេៅបូពាៀរបេទស េសៀវេៅរបវលតិសារសត េសៀវេៅសត៊ីព៊ីហរស ាាំទឹរចិលត េហ្ើយឧពិេសសបាំផុលគឺេសៀវេៅនេយបាយ ។ េឪយសារេសៀវេៅទាាំងេនេះេហ្ើយបានជរមុញ អាឌុលហ្វ៍ឲ្យហាយឧបុគគលែដលពូែរនិយយសត៊ី េហ្ើយអល់ែលងែរសរគាំហ្ររបរបេឪយអាំណាចដល់នរណាែដលហាឿនរបឦាំងគាំនិលអល់ ។ មិនែលបុ៉េនានេះអល់ែលមទាាំងទាល់េឥលនូវរល់គាំនិលនានាែដលមានលរខ ៈផទុយព៊ីគាំនិលរបស់អល់ ។ តាមរយៈេសៀវេៅែដលអល់បានអាន អាឌុលហ្វ៍មានជាំេនឿថ្លអល់ “មិនមានអវ៊ីរលូវេរៀនលេៅេទៀលេទ េហ្ើយរ៏មិនមានអវ៊ីែដលអល់រលូវែរែរបែដរ” វឧជាំេនឿែដលអល់មានរហ្ូលដល់ៃលងសាាប់ ។ េសៀវេៅទាាំងេនាេះបានេធវើឲ្យអល់មានជាំេនឿយើងមុលមាាំដូចបណាាជនឧលិអូរទ៊ីសនិង អនរនិយយភាសាអាលលឺម៉ង់ដ៏ៃទេទៀលែដរថ្ល “ជនឧលិអាលលឺម៉ង់ឧពូជសាសន៍មាាស់េលើេគ” អាលលឺម៉ង់សមបូរេឪយរាំពូលមនុសឝេពារេពញេឪយសមលថភាពែពស់ែដលសរតិសមសរមាប់េធវើឧអនរដឺរនាាំព៊ីភពេលរទាាំងមូល ។ េឪយបានពរងឹង នូវគាំនិលរបស់អល់ឲ្យហន់ែលរឹងមាាំេឡើង ហ្ុ៊ីែលលរឥប់េផតើមប ាតេះនូវគាំនិលសសប់េែពើមជនឧលិេផឝងៗ ែដលរស់េៅេលើទឹរដិអូរទ៊ីសេហ្ើយែដលមិននេចេះភាសាអាលលឺម៉ង់ ឧពិេសសបាំផុលគឺ ជនឧលិ ជវ៊ីហ្វែដលេរហយហាយឧសរលូវធាំបាំផុលរបស់់ហ្ុ៊ីែលលរ េពលែដលអល់េឡើងហន់អាំណាចេៅអាលលឺម៉ង់ ។ ជនឧលិជវ៊ីហ្វ ឧជនឧលិលាំណាងឲ្យអវ៊ីៗែដលពិសពុលនិងែុសឆគងសរមាប់អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ ។ េៅទ៊ីររុងវីែយន ហ្ុ៊ីែលលរ បានអាននូវបណាាអលថបទឧេរចើនសត៊ីអាំព៊ីហរវយរបហារេៅេលើពួរជវ៊ី

“អាឌុលហ្វ ៍ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦនាំ”

ឯកសារស្សាវស្រាវ ទំព័រ 5

ហ្វ ។ េលើសព៊ីេនេះេៅេទៀលអល់រ៏បានេ ើញនូវហរសសប់េែពើមែដលបានបេ្ចញមរយើងឧរ់ែសតងនិងឧរបឥាំចាំេពាេះជនឧលិជវ៊ីហ្វទាាំងេនាេះ ។ ពួរជវ៊ីហ្វឧអនរែសវងររសមភាព របឧធិបេលយយ និងេសរីភាពែដឡវផទុយពិអវ៊ីៗែដលហ្ុ៊ីែលលររបាថ្លនចង់បាន ។ ពួរេនេះចង់ឲ្យេសរីភាព រគប់ែបបយើងរួមទាាំងហរេបាេះេឦនលេរជើសេរើសលាំណាងររសតឧេដើមែដឡសុទធសឹងែលឧរបស់អមនរបេយជន៍សរមាប់ហ្ុ៊ីែលលរ ។ អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរែដលជរ់ចិលតនឹងឈុលឦរសន្រឤាមតាាំងព៊ីរុមារភាពមរបានរបឦាំងយើងឡាាំងដល់គាំនិលចង់បានសុែសនតិភាពរបស់ជនឧលិជវ៊ីហ្វ ែដលអល់យល់ថ្លជិវិលគឺហរលស៊ូ របយុទធេដើមប៊ីឈនេះ ។

សរមាប់ហ្ុ៊ីែលលរ(ឥប់ព៊ីេនេះលេៅែញុាំសូមេៅេឨមេះអល់េឪយែល៊ីថ្លហ្ុ៊ីែលលរ) មានែលហរេរបើរបាស់ធម៌េតា និងហ្ិងាបុ៉េនានេះេទើបអាចេឪេះរសាយបញ្ហាចាំេពាេះមុែ និងសេរមចេអលេៅបាន ។ េសចរត៊ីេមតាាររុណា សនាានចិលតលស និងគុ ធម៌គឺឧវលថុឆេួលល៊ីលែដលសរមាប់ែលបុគគលមានភាពទន់េែាយនិងលងង់េលាបុ៉េនានេះ ។ ហ្ុ៊ីែលលរេជឿថ្ល មនុសឝភាគេរចើនេធវើរិចចហរណាមួយមិនែមនេឪយចិលតរសលញ់ឬអា ិលអាសូរេនាេះេទ គឺេគេធវើេឡើងេដើមប៊ីែលអាំណាចឬេឪយភាពេលភលន់និងភ័យឡាចបុ៉េនានេះ ។

ហ្ុ៊ីែលលរធ្លាប់បាននិយយថ្ល “រាំពូលអនរភូលភរ រ៏ឧរាំពូលអនរេវទមនតែដរ” (Great liars are also great magicians.) េឪយេហ្លុេហ្ើយេទើបអល់បាននិយយេហ្ើយនិយយេទៀលនូវអវ៊ីែដលអល់េៅថ្លឧសរលូវរបស់មហាជនឧលិអាលលឺម៉ង់ េហ្ើយបនាាប់មរវរ៏ហាយឧពារយេសាារែដលេគយរមរអនុវលតតាម។ អល់បានលរមង់ទិសមហាជនឲ្យសសប់ជនឧលិជវ៊ីហ្វេឪយហរទមាារ់រាំហ្ុសរគប់ែបបយើង ឲ្យពួរេនេះទទួលែុសរលូវេលើអវ៊ីៗ ទាាំងអស់ែដលប៉េះពាល់ដល់ជិវិលឯរជនរបស់េគ ។ អល់បានេរបើរបាស់យុទធអនរលរ់ទាំនិញ មរេឣសនាបរញ្ហាបដល់ែួររាលអនរសាាប់ េឪយហរនិយយេហ្ើយនិយយេទៀលនូវេរឿងដែដលេរចើនេលើរ េរចើនដង។ អល់មានជាំេនឿថ្លហរេរបើរបាស់ពារយសាម្ដឤយៗអាចនឹងេធវើឲ្យមនុសឝរនុងសងគមទាាំងមូលេជឿ និងទទួលយរគាំនិលរបស់អល់បានយើងឦប់រហ្័ស ។

ទនទឺមអនេនេះែដរ ហ្ុ៊ីែលលរេជឿថ្លមានែលហរេធវើេគឯងឲ្យែលបឡាចបុ៉េនានេះេទើបអាចឲ្យេគេជឿថ្លបុពញវេហ្លុណាមួយរលឹមរលូវ និងយុលតិធម៌បាន ។ អល់មានមលិមួយថ្ល េដើមប៊ីឲ្យហរេធវើឲ្យេគែលបឡាចនិងសាាប់តាមែលួនរបរបេឪយេឧគជ័យគឺមិនរលូវឲ្យមានហរែលបឡាចណាមួយេទៀលេរើលេឡើងរពមអនេឡើយ ។

ទាាំងអស់េនេះេហ្ើយែដលសុទធែលឧលទធផលៃន េមេរៀនលម៊ីរបស់ ហ្ុ៊ីែលលរ ទទួលបានព៊ីហរសិរា រលិេះរិេះ និងពិឥរណាតាមរយៈបណាាេសៀវេៅនិងរពឹលតប័រល ឯរសារនានាែដលអល់បានអានរមលុងេពលែដលអល់រស់យើងលាំបារេវទនា រណាាលទ៊ីររុងវីែយន ។ េហ្ើយេមេរៀនទាាំងេនេះេហ្ើយនឹងរលូវយរមរអនុវលតេឪយរូបអល់ផ្លាល់េៅេពលែដលអល់ហន់អាំណាចេៅអាលលឺម៉ង់ ។

ររុងម៊ុយ ិច និងសន្រឤាមេលរេលើរទ៊ី១

“អាឌុលហ្វ ៍ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦនាំ”

ឯកសារស្សាវស្រាវ ទំព័រ 6

េៅរនុងែែឧសភា ឦនាំ១៩១៣ ហ្ុ៊ីែលលរ បានទទួលនូវរបារ់េបៀវលឝបាំណាច់ចុងេរហយរបស់

សពេលរ អាឡយន៍ ឧបិតា ។ េហ្ើយភាាមៗបនាាប់ព៊ីេនាេះមរ អល់រ៏បានសេរមចចិលតយើងឦប់រហ្័សេដើមប៊ីេៅរស់េៅេលើទឹរដ៊ីៃនរបឧជនរាំពូលមនុសឝរបស់អល់ គឺទ៊ីររុងមុ៊យ ិច របស់អាលលឺម៉ង់េដើមប៊ីេគចេចញព៊ីហលពវរិចចេយធ្ល អូរទ៊ីស -ហ្ុងរគ៊ី ។ បុ៉ែនតលុេះដល់ែែស៊ីហា ឦនាំ១៩១៤ គឺេៅ

េពលែដលសន្រឤាមេលរេលើរទ៊ី១ បានឦបេឆេះេឡើង ហ្ុ៊ីែលលរ បានសម័រគចិលតចូលបេរមើឲ្យរងទ័ពអាលលឺម៉ង់រនុងឫនៈឧនារសា ។ េទាេះប៊ីឧលួនាទ៊ីរបស់អល់លរមូវឲ្យអល់របឈមនឹងេរអេះថ្លនរ់ដល់ជិវិលរគប់វិនាទ៊ីរ៏អល់មិនែដល លសូញែលសរ ឬរែររចិលតេឡើយ ផទុយេៅវិញអល់ែបរឧែិលែាំបាំេពញភាររិចចឡាាំងេឡើងៗរហ្ូលទទួលបាននូវេមៃដ “អាយរន ររស” ថ្លនរ់ទ៊ីមួយ និងទ៊ីព៊ីរែលមេទៀងផង (Iron Cross)។ រ៏បុ៉ែនតនាយទាហានហាហានមួយរូបេនេះេសទើរែលរលូវបាល់បង់ែភនរទាាំងគូេៅរនុងៃលងទ៊ី១៥ ែែលុល ឦនាំ១៩១៨ រនុងេពលែដលរងេរអេះេឪយហរបាញ់ឧសម័នពុលព៊ីភាគ៊ីអង់េគលស វគឺឧបទពិេសាធន៍ដ៏ធាំបាំផុលែដលអល់ធ្លាប់ទទួលបានព៊ីមុនមរ ។ ែ ៈេពលែដលអល់រាំពុងែលសរមារពាបាលេៅរនុងមនទ៊ីរេពលេៅេឡើយ អល់បានសាាប់ឮព៊ីហរចុេះឥញ់សន្រឤាមរបស់អាលលឺម៉ង់ ។ រអន់ែលឮដាំ ឹងេនេះភាាម ហ្ុ៊ីែលលរបានសែមតងេចញនូវហរេសារសាាយឧពន់េពររហ្ូលេគងយាំេឧគេែនើយ ។ វបានេធវើឲ្យអល់មិនចង់និយយសត៊ីអស់មួយរយៈធាំ ។ មិនែុសព៊ីរបឧជនអាលលឺម៉ង់រប់ពាន់អនរេទៀលែដរ ហ្ុ៊ីែលលរបានដឹង និងេជឿឧរ់ថ្លរងទ័ពរបស់អាលលឺម៉ង់មិនបានឥញ់សន្រឤាមេទ ែលគឺរលូវឥញ់េឪយសារពួរសរលូវវយរបហារព៊ីេរហយែនង ។ អាលលឺម៉ង់ឥញ់រ៏េឪយសារពួរនេយបាយរបល់ ែដលទទួលហរជាំរុញព៊ីពួររុាំមុយនិសត និងពួរជវ៊ីហ្វ េហ្ើយែដលសុែចិលតទទួលយរសនតិភាព យល់រពមបឈឈប់សន្រឤាម ។ អល់បានេៅររុមេនេះថ្លឧ “ឧររិដឌររែែវិចឆិហ” (November Criminals) តាមមនុសឝឧេរចើនេទៀល េហ្ើយេបតឧាថ្លនឹងសរសឹរចាំេពាេះហរេបាេះបង់េឥលនូវហរលស៊ូេនេះវិញ ។

សន្រឤាមេលរេលើរទ៊ី១ បានប្ចប់ឧសាាពរ េហ្ើយភាគ៊ីអាលលឺម៉ង់ រលូវចុេះហ្លថេលឡេលើសនធិសញ្ហាសនតិភាព ែវៃសល៍ (The Treaty of Versailles) ដ៏មហាអយុលតិ-ធម៌សរមាប់អារបឧជនអាលលឺម៉ង់ និងឧពិេសសសរមាប់អនរហាហាឿនអាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរែដលេសទើរែលបានលេះបង់ជ៊ីវិលរនុងសន្រឤាមេៅេហ្ើយេនាេះ។ សនធិសញ្ហាេនេះលរមូវឲ្យបាល់បង់ទឹរដ៊ីមួយចាំែ ររបស់មហាមនុសឝអាលលឺម៉ង់រួមទាាំងធនធ្លនទាាំងឡាយឧប់ឧមួយែដនដ៊ីេនាេះផង។ េលើសព៊ីេនេះេទៀលវែលមទាាំងបានបញ្ហាឲ្យអាលលឺម៉ង់សងៃលលែូចឡលៃនសន្រឤាម េហ្ើយនិងលេះបង់ែដនដ៊ីអាណានិគមរបស់ែលួនយើងអយុលតិធម៌េទៀលផង ។ អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ សសប់សនធិសញ្ហាែវៃសល៍ េនេះឧទ៊ីបាំផុលេហ្ើយអល់នឹរេហ្រវេឥលេៅេពលឡងមុែ ។

“អាឌុលហ្វ ៍ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦនាំ”

ឯកសារស្សាវស្រាវ ទំព័រ 7

ឆលងតាមរយៈសន្រឤាមមួយេនេះ បានផតល់នូវហរលល់ដាំឧេរចើន បូររួមទាាំងបទពិេសាធន៍យើងអសាារយដល់អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ ។ វែលមទាាំងបានេធវើឲ្យអល់បានែសវងររេ ើញ ព៊ីភាពឡាាំងអសាារយរបស់ែលួន និងេធវើឲ្យអល់យល់ហន់ែលចាស់លស់េឡើងៗអាំព៊ីលរមូវហរ និងទ៊ីតាាំងពិលរបារដសរមាប់ែលួនអល់េហ្ើយែដលអល់នឹងរលូវែលេៅហន់ហប់នាេពលឡងមុែ ។

“អាឌុលហ្វ ៍ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦនាំ”

ឯកសារស្សាវស្រាវ ទំព័រ 8

ហរសេរមចចិលតដ៏សាំឡន់របស់អាឌុលហ្វ៍ ហុ្៊ីែលលរ េរហយសន្រឤាមេលរេលើរទ៊ី១បានចប់ ហ្៊ែលលរែដលមានអាយុ២៩ ឦនាំ បានរលឡប់េៅហន់ ទ៊ីររុងមុ៊យ ិចវិញ េហ្ើយហរមរដល់េលើរេនេះហ្ុ៊ីែលលររលូវបានេគអនុញ្ហាលឲ្យេៅ រស់េៅរនុងបនាាយទាហានរបស់ទិររុងមុ៊យ ិច ។ េពលេនាេះលទធិរុាំមុយនិសតរាំពុងវយរបហារមរេលើអាលលឺម៉ង់ទាាំងមូលផងេនាេះ រួមទាាំងទ៊ីររុងមុ៊យ ិចផងែដរ ។ ហ្ុ៊ីែលលរ ផ្លាល់មាឤរមម ៍ភ័យឡាចនិងមិនេពញចិលតនឹងលទធិមួយេនេះទាល់ែលេសាេះ ។ អល់យល់ថ្លអនរដឹរនាាំអាំណាចគ ៈបរឝសងគមនិយមែដលមានអាំណាចទាាំងេនាេះសុទធែល ឧពួរជវ៊ីហ្វទាាំងអស់ សូមប៊ីែលមាាស់លទធិ គឺ ហល់មាើរឝរ៏េឪយ ។ េឪយសារចរិរនេយបាយសសប់ជវ៊ីហ្វរសាប់ផង េៅែែររេឪ ឦនាំ១៩១៩អល់ រលូវបានេគែ នាាំឲ្យេធវើឧភានរ់ឤរសមាាល់ មានភាររិចចេសុើបយរហរ ៍ព៊ីពួរសងគមនិយម និងពួររុាំមុយនិសតនិយម ។ បនាាប់ព៊ីទទួលបានភាររិចចេនេះេហ្ើយអល់រ៏ឥប់េផតើមចូលរួមរបជុាំឧមួយររុមមួយែដលមានេឨមេះថ្ល “បរឝពលររអាលលឺម៉ង”់ ។ េបើេមើលពិេរតេៅបរឝេនេះមានេឨមេះែបបរុាំមុយនិសតនិយម ែលធ្លលុពិលបរឝេនេះឧអងគហរមួយែដលមានគាំនិលឧលិនិយម និងគាំនិលរបឦាំងជវ៊ីហ្វ យើងឡាាំងហាបាំផុល ។ ហ្ុ៊ីែលលរែដលមានភាររិចច យរហរ ៍ព៊ីររុមបរឝេនេះ ឥប់េផតើមជរ់ចិលតេៅនឹងេអលហរ ៍របស់

បរឝែដលរសបនឹងេអលគាំនិលអល់យើងឡាាំងេនាេះ បានបាំេភលចេឥលភាររិចចែលួនឯង េហ្ើយែបរឧបានេឡើងនិយយែលលងហរ ៍មួយរបឦាំងនិងពួរជវ៊ីហ្វយើងរងរុបងអសាារយ ។ តាាំងព៊ីេពលេនាេះមរ ហ្ុ៊ីែលលរហាយឧបុគគលែដលេគឥប់អារមម ៍បាំផុល ។ ែដលេរហយមរមិនយូរបុ៉នាមន ហ្ុ៊ីែលលររ៏រលូវបានអេ្ជើញឲ្យចូលរួមឧសមាជិរបរឝេនេះ េឪយអល់រលូវបានអល់ទទួលយរភាាមៗគឺេៅៃលងទ៊ី ១២ ែែរញ្ហា ឦនាំ១៩១៩ ។ េឪយហរបិុនរបសប់សាាល់ជាំនាញរនុងហរេរបើរបាស់សាំនួនេវហារ, េចេះនិយយែលលងេសចរឋ៊ីយើងព៊ីេរេះ េរាេះរាយ ឥលមានរអារ់រអួលផងេនាេះ ហ្ុ៊ីែលលររលូវបានទទួលហរដេមលើងឫនៈមរឧ សមាជិរទ៊ី៧ ៃនគ ៈ

រមាមធិហររបលិបលតិរបស់បរឝែលមេទៀលផង ។ មរដល់េពលេនេះអល់រាំពុងែលឥប់េផតើមអនុវលតនូវេមេរៀនទាាំងឡាយែដលអល់បានេរៀនសូរលហលព៊ីេពលែដលអល់រស់េៅទ៊ីររុងវិែយនឧបេ ាើរៗេហ្ើយ ។ ហ្ុ៊ីែលលររ៏ធ្លាប់រុលឹរឲ្យដឹងថ្លរាំលុងេពលែដលអល់សេរមចចិលតចូលរួមរនុងបរឝពលររអាលលឺម៉ង់េនាេះគឺឧ “ហរសេរមចចិលតដ៏សាំឡន់បាំផុលរនុងជ៊ីវិលែញុាំ” ។ អល់បានេលើរយររពឹលតិហរ ៍េនាេះមរពិព ៌នារនុងេសៀវេៅ េម៉ន ហាំថ្ល៖ “ ែញុាំបាននិយយអស់ សាមសិបនាទ៊ី , ែញុាំមានអារមម ៍ធមមតាែដលព៊ីមុនមរែញុាំមិនែដលគិលថ្លែញុាំងអាចេធវើហរនិយយបាន! បនាាប់ព៊ីរយៈេពលសាមសិបនាទ៊ី មនុសឝមានរនុងរូនបនទប់លូចេនាេះរលូវបានឩតាំងឲ្យសាទរនឹងអាំរទយើងឡាាំងហាែដលបឤាញេឡើងតាមរយៈហរលេះបង់វីភាគទានផ្លាល់ែលួនរហ្ូលដល់េៅប៊ីរយរបារ់មាើរ(Marks) របស់អាលលឺម៉ង់ ។”របារ់ទាាំងេនេះទាំនងរលូវបានយរេៅេរបើរបាស់រនុងហរេបាេះពុមពែិលតប័ ណ និងហរេឣសនាផឝពវផាយឲ្យបរឝ ។ េឪយេមើលេ ើញអវ៊ីហន់ែលរលូនេៅមុែេហ្ើយេនាេះ ហ្ុ៊ីែលលរឥប់េផតើមមានទាំនុរចិលតេលើែលួនឯងឡាាំងេឡើង ។ អល់រ៏ឥប់េផតើមបាំេពញមុែឤរនានារបស់បរឝេឪយរបឹងែរបងបេ្ជញអស់ថ្លមពល ែដលអល់មាន ។ អល់បានចុេះផាយហរេឣសនារតាមហរែសលនានាេដើមប៊ីទារ់ទាញរបមូលផតុាំសមាជិរបែនថមេទៀលដល់បរឝ ។ ហ្ុ៊ីែលលរ បានេបើរឲ្យមានហររបជុាំមហាជនេៅតាមបណាាហាងផឹរសុ៊ីនានា ែដលមានមនុសឝរុេះររ ។ ឧមួយនឹងជាំនាញរនុងហរជែជរយរឈនេះរបស់អល់ ហ្ុ៊ីែលលរបាន

“អាឌុលហ្វ ៍ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦនាំ”

ឯកសារស្សាវស្រាវ ទំព័រ 9

ប្ចុេះច្ចូលឲ្យេគែរែរបេឨមេះបរឝ ឧលម៊ី គឺ ព៊ី “បរឝពលររអាលលឺម៉ង”់ េៅឧ “បរឝពលររអាលលឺម៉ង់ឧលិសងគមនិយម” ែដលរលូវេគេៅហល់ថ្លឧ “ណាសុ៊ី” វិញ ។

េរហយមរសថិលេរហមហរែ នាាំរបស់អាឌុលហ្វ៍ហ្ុ៊ីែលលរ គ បរឝរ៏បានេលើរេឡើងនូវរមមវិធ៊ីមួយែដលសរុបេចញនូវេអលហរ ៍ធាំៗរបស់បរឝ។ រមមវិធ៊ីនេយបាយលម៊ីេនេះបានបឤាញយើងចាស់អាំព៊ីហរជាំហ្ររបឦាំងនឹងសនធិ

សញ្ហាែវរ-ៃសល៍ ែដលឧរិចចរពមេរពៀងប្ចប់សន្រឤាមេលរេលើរទ៊ី១ និងឧរិចចរពមេរពៀងែដលហ្ុ៊ីែលលរសសប់បាំផុល ។ រមមវិធ៊ីនេយបាយេនេះបានអាំពាវនាវឲ្យ ពលរដឌនិយយភាសាអាលលឺម៉ង់ទាាំងអស់រប់ទាាំងរបឧជនែដលរស់េៅរបេទសអូរទ៊ីស និងេឆរូសលូវ៉គ៊ីទាាំងអស់ ឲ្យមររួបរួមអនេរហមទង់ែលមួយ (ទង់ណាសុ៊ី) ។ េហ្ើយេៅរនុងេនាេះរ៏មានបញ្ហារ់យើងចាស់ថ្ល បរឝសនាថ្លនឹងដរហ្ូលស្ដឧលិ អាលលឺម៉ង់ែដលឧរាំពូលមនុសឝេចញព៊ីពួរជវ៊ីហ្វទាាំងអស់ ែដលហ្ុ៊ីែលលរគិលថ្លឧពួរេថ្លរទាប ឧពួរែដលមរដេ ាើមភាពសមបូរសបាយព៊ី ពួរអាលលឺម៉ង់ ។ ហ្ុ៊ីែលលរហាឿនសនាថ្លនឹងដឹរនាាំអាណាចររអាលលឺម៉ង់លម៊ីមួយែដលមានែល ជនឧលិអាលលឺម៉ង់បុ៉េនានេះ ឲ្យេឦពេះេៅររលាំឪប់ទ៊ី មួយេលើពិភពេលរ ែលមទាាំងអាចមានអាយុ១០០០ឦនាំឯេណាេះ ។

េឆលើយលបេៅនឹងេសចរត៊ីរបហសហ្ួចេៅព៊ីសាំណារ់បុរសែដលពូែរេរបើរបាស់េវហារស័ពវឧអាវុធេនេះ សមាជិររបស់បរឝណាសុ៊ីមានហរេរើនេឡើងយើងឦប់រហ្័សឧទ៊ីបាំផុល ។ េឪយសមលថភាពនិងជាំនាញរនុងហរនិយយបានេធវើឲ្យសមាជិររនុងបរឝនាាំអនេហលសរេសើររាំពូលបុរស(ពុលទឹរមាើល់)េនេះយើងឡាាំង េហ្ើយរហ្ូលដល់រពមរបគល់អាំណាចរគប់រគងបរឝទាាំងរសុងឲ្យេៅហ្ុ៊ីែលលរ តាមសាំេ ើរព៊ីអល់ែលមេទៀលផង ។ បនាាប់ព៊ីទទួលបានអាំណាចរគប់រគងបរឝេហ្ើយ ហ្ុ៊ីែលលរឥប់េផតើមបេងេើលេឡើងរងរមាាាំងរបឪប់អាវុធមួយេឪយឲ្យេឨមេះថ្ល “រងរាំេទច” ែដលមានភារៈរិចចឥប់ពួរឬ ររុមបរឝណាែដលហាឿនរបឦាំងឬមានគាំនិលផទុយព៊ីហ្ុ៊ីែលលរ និងបរឝណាសុ៊ី រពមទាាំងពួរជវ៊ីហ្វផងែដរឧពិេសសគឺមានភារៈរិចចហរពារហ្ុ៊ីែលលរែលួនឯងផ្លាល់ែលមតង ។ ហ្ុ៊ីែលលរបានេធវើហរបញ្ហារភាាមៗឲ្យពួរេនេះេចញរបលិបលតិហរៃវូពួរជវ៊ីហ្វឧមាាស់ហាងលរ់ដូរទាំនិញនានា និងឲ្យដុលរាំេទចហាងទាាំងេនាេះេឥលែលមតង ។ ឥប់តាាំងព៊ីឦនាំ១៩២០ មរហ្ុ៊ីែលលររលូវបានេគសមាាល់ថ្លឧេមដឹរនាាំមិនអាចជាំទាស់បានរបស់បរឝណាសុ៊ី ។ េរហមហរដឹរនាាំរបស់ហ្ុ៊ីែលលរ ទង់របស់បរឝណាសុ៊ីហន់ែលេលចេធ្លាេឡើងៗ េរពាងរពាល េៅអាលលឺម៉ង់ភាគឡងលបូង។

“អាឌុលហ្វ ៍ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦនាំ”

ឯកសារស្សាវស្រាវ ទំព័រ 10

រដឌរបហារបរជ័យ ចូលគុរ និពនធ “េម៉ន ហាំ” រនុងែែេមសាឦនាំ១៩២១, េរហមហរអបសងេល់ព៊ីសនធិសញ្ហាសនតិភាពែវៃសល៍ បានបនឝល់

ឲ្យអាលលឺម៉ង់សងៃលលែូចឡលទាាំងអស់ែដលេរើលពិសន្រឤាមេលរេលើរទ៊ី១។ បាំ ុលរបមា ឧ ៣៣ពាន់លនដុលា ៃនសាំ ងសន្រឤាមេនេះបានជេះឥទធិពលយើងឡាាំដល់ររមិលអលិផរណាេៅអាលលឺម៉ង់ ។

រូបិយប័ ណអាលលឺម៉ង់, របារ់មាើរ បានធ្លារ់លៃមលយើងគាំហ្ុរ ។ មុនេពលែដលសាំ ងរលូវបានរបហស ៤មាើរអាលលឺម៉ង់េសមើនឹង១ដុលាអាេមរិរ ។ បនាាប់មរគឺ៧៥មាើរេសមើនឹង១ដុលារនុងឦនាំ១៩២២េហ្ើយរ៏ធ្លារ់មរ៤០០មាើរេសមើនឹង១ដុលា ។ រឪាភិបាលអាលលឺម៉ង់បានសាំ ូមពរឲ្យមានហរផ្លារសាំ ង ។ ែលរបេទសបារាំងបានបដិេសធ ។ អាលលឺម៉ង់បានបាំពានេឪយមិនបានេធវើតាមរិចចសនាសាំ ងរបស់ែលួន ។ រនុងេពលេនាេះគឺរនុងែែមររ ឦនាំ១៩២៣ ទាហានបារាំង បានចូលេៅហន់ហប់រលួលរតាលាំបន់ឧសាហ្រមម រួហ្៍ (Ruhr) របស់អាលលឺម៉ង់ ។ របារ់មាើររបស់អាលលឺម៉ង់បានធ្លារ់មរដល់១៨ ០០០មាើរ់រនុងមួយដុលារ រហ្ូលមរដល់ែែររេឪ ឦនាំ១៩២៣គឺ ១៦០ ០០០ , ែែស៊ីហា ១ ០០០ ០០០ និងរហ្ូលដល់ែែវិចឆិហឦនាំ១៩២៣ធ្លារ់ចុេះយើងសេមបើមគឺ ១ដុលារអាេមរិរ មានលៃមលរហ្ូលដល់៤ ០០០ ០០០ ០០០ (បួនពាន់លន)របារ់មាើរអាលលឺម៉ង់ ។ របឧជនអាលលឺម៉ង់ េសទើរែលបាល់បង់ជ៊ីវិល ។ របារ់ែែែដលទទួលបានគឺអមនលៃមលេឡើយ ។ េរគឿងេទសមានលៃមលរប់លនមាើរ ។ របឧជនឥប់េផតើមេធវើរុបរមម ។

មរដល់េពលេនេះ បរឝណាសុ៊ីឥប់េផតើមេមើលេ ើញសភាពហរ ៍ហារ់មាន អាំេណាយផលលសេហ្ើយ។ មរទល់នឹងែែវិចឆិហឦនាំ១៩២៣,បរឝណាសុ៊ីមានអនរអាំរទរបែហ្លឧ៥៥ ០០០នារ់េហ្ើយឧបរឝែដលធាំបាំផុលេៅអាលលឺម៉ង់ ។ ឧមួយនឹរហរបញ្ហាសមាជិរបរឝ ហ្ុ៊ីែលលរបានដឹងថ្លអល់រលូវែលបេ្ជញសរមមភាព ឬរ៏រលូវរបឈមនឹងហរបាល់បង់ភាពឧអនរដឹរនាាំបរឝណាសុ៊ី ។

េហ្លុេនេះេហ្ើយហ្ុ៊ីែលលរ ិងបរឝណាសុ៊ីបានគិលេចញនូវែផនហរឥប់ជរមិលពួរេម-ដឹរនាាំរដឌហរបាវ៉េរៀេឪយេរបើហ ុងហាំេភលើងបងខាំពួរេគឲ្យទទួលយរហ្ុ៊ីែលលរេឡើងហន់អាំ-ណាចេធវើឧេមដឹរនាាំរាំពូល ។ បនាាប់មរ េឪយមានហរអាំរទព៊ីឧលតមេសន៊ីយ៍ េអរិច លូដិនដូហ្វ (Erich Ludendorff)ែដលឧេមទ័ពដ៏េឆនើមរបស់អាលលឺម៉ង់រនុងសន្រឤាមេលរេលើរទ៊ីមួយ េហ្ើយអល់រ៏ឧបុគគលែដលេជឿថ្លរងទ៍ពអាលលឺម៉ង់មិនបានឥញ់សន្រឤាមេទ ។ ភាាមៗពួរេគរ៏បានឪរ់េចញែផនហរេនេះឲ្យអនុវលត ។ េគបានេរជើសេរើសរែនលងែដលមានហររបមូលផតុាំេឪយហ្វូងមហាជន អនរជាំនួញនិងេភញៀវរិលតិលយសនានាដ៏ធាំបាំផុលេៅមុ៊យ ិចេដើមប៊ីេធវើហរ ។

នាៃលងទ៊ី៨ ែែវិចឆិហរ ឦនាំ១៩២៣ ,រងរមាាាំងណាសុ៊ី េរហមបញ្ហាហរផ្លាល់ព៊ីហ្ឺរមាើន់ហ្គររីង (Hermann Göring)បានេធវើហរេឡាមព័ទធទ៊ីតាាំងទ៊ីតាាំងេនាេះ ។ េវលេមាើង៨:៣០នាទ៊ីយប់,ហ្ុ៊ីែលលរនិងរងរាំេទចរបស់អល់បានបាំផទុេះចូលរនុងរែនលងរបមូលផតុាំែដលនាាំឲ្យេរើលមានភាពរចបូររចបល់យើងឡាាំង។ហ្ុ៊ីែលលរបានបាញ់ហាំេភលើងេឡើងេៅេលើេហ្ើយែរសរហេនើហ្វូងមនុសឝែដលរាំពុងរសឡាាំងហាំងឲ្យររាភាពេសងៀមសាាល់ ។ ហ្ុ៊ីែលលរនិង ហ្គររីង បានហ្រ់េឡើងេលើេវទិហររសបេពលរងរាំេទច របស់អល់

“អាឌុលហ្វ ៍ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦនាំ”

ឯកសារស្សាវស្រាវ ទំព័រ 11

រាំពុងពរឤយែលួនេពញសាលធាំ ។ េទសាភិបាលរដឌ ហាាេសទវ វុន ឡហ្រួ (Gustav von Kahr)រលូវបានរុឡនហរែលលងហរេឪយសារសរមមភាពេនេះេហ្ើយបានរបគល់េវទិហរឲ្យេៅហ្ុ៊ីែលលរ។

“បដិវលតន៍ឧលិនិយមបានឥប់េផតើមេហ្ើយ” ហ្ុ៊ីែលលរែរសរ។ “អមននរណាមានរ់រលូវបានអនុញ្ហាលិឲ្យឥរេចញពិសាលេនេះេឡើយ។ េបើេៅែលមិនមានសាាល់ភាាមៗេទែញុាំនឹងេរបើរបាស់ហាំេភលើងយនត ! រដឌបាលបាវ៉េរៀរលូវបានដរេចញេហ្ើយរលូវជាំនួសេឪយរឪាភិបាលបេណាាេះអាសននមួយ ។ ទាហាននិងបូ៉លិសរាំពុងែលែហ្ររបួនេពញទ៊ីររុងទាាំងមូលេរហមបឪ សាាសទ៊ីហ!” ។ តាមហរពិលវឧហររុហ្រទាាំងរសុង ែលអនរេៅរនុងសាលទាាំងអស់សុទធែលមិនដឹង ។

ហ្ុ៊ីែលលរបានដឹរនាាំឲ្យមានរដឌរបហារដេ ាើមអាំណាចមួយេនេះេឡើងព៊ីរឪាភិបាលបាវ៉េរៀេៅអាលលឺម៉ង់ េឪយយរគាំរូតាមេបន៊ីលូ មូសូល៊ីន៊ី បានដេ ាើមអាំណាចេៅ អ៊៊ីតាល៊ីរួចមរលម៊ីៗ ។ ែលេឪយអរុសលរបស់

អល់ែផនហររបស់អល់រលូវបរជ័យទាាំងរសុង ។ អល់បានេគចែលួនេៅពួនេៅផទេះមិលតភរតិរបស់អល់មានរ់ រ៏បុ៉ែនតអល់រលូវេគឥប់មរវិញបាន េហ្ើប្ជូនចូលមនទ៊ីរ ុាំឣាំងែលនស៍ប៊៊ឺរ ភាាមៗ

េដើមប៊ីរង់ឥាំហរហល់េទាសឧសាធ្លរ ៈ។

ឧមួយនឹងហររលាំរលយបដិវលតន៍របស់បរឝណាសុ៊ី, វេធវើឲ្យអនរសេងេលហរ ៍យល់បានថ្លអាជ៊ីពនេយបាយរបស់ហ្ុ៊ីែលលរ និងចលនារបស់បរឝណាសុ៊ីផ្លាល់រលូវដួលរលាំយើងរាំសល់និងគួរឲ្យអស់សាំេ ើច។ ែលតាមហរពិលឧរ់ែសតងវមិនបានដូចេគរុពឹងទុរេឡើយហរហល់េទាសេលើរូបអល់មិនបានប្ចប់អាជិពនេយបាយអល់េឡើយ ែលវគឺឧអវ៊ី ែដលអល់បានេៅថ្លឧ “ហរឥប់េផតើមពិលរបារដ” របស់អល់េៅវិញ ។

េៅៃលង ទ៊ី១ េមសា ១៩២៤ លុលហររាំពូលបានសេរមចហល់េទាសអល់ឲ្យឧប់គុរ ៥ឦនាំព៊ីបទរបរពឹលតបទេលើមសរពហ្មទ ឌររមិលធងន់ ។ ែលេឪយសាររបឧរបិយភាពរបស់អល់ និងេឪយសារគាំនិលឧលិនិយមរបស់អល់បានេធវើឲ្យរបឧជ អាលលឺម៉ង់ឧេរចើនឥល់ទុររូបអល់ឧអនរហាហានមួយរូប ឧអនរឧលិនិយមដ៏អសាារយ។ ដូេចនេះេហ្ើយេទើបមានអនរអាំរទរូបអល់ឧេរចើនអនរេផញើរលិែិលសុាំឲ្យសរមាលេទាសេលើរូបអល់ េហ្ើយទ៊ីបាំផុលហ្ុ៊ីែលលរបានឧប់គុរែល ៩ែែបុ៉េនានេះ ។ េៅរនុងគុរនេយបាយមនទ៊ីរ ុាំឣាំងែលនស៍ប៊៊ឺរ ែដលជ៊ីវភាពរបស់ហ្ុ៊ីែលលររស់េៅដូចេភញៀវពិេសសសានរ់រនុងសណាាអរ អ្ចឹងែដរ ។ អល់រលូវបានទទួលនូវរបបអាហារឦាញ់ៗ រពមទាាំងអាចជួបទាំនារ់ទាំនងហរឤរឧមួយេលឡផ្លាល់ែលួនបានឧរបឥាំេទៀលផង។

“អាឌុលហ្វ ៍ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦនាំ”

ឯកសារស្សាវស្រាវ ទំព័រ 12

េៅរនុងរាំលុងែែវិចឆិហឦនាំ១៩២៣ គឺរនុងចេនាាេះ េពល៩ែែរនុងគុរេនេះេហ្ើយែដលហ្ុ៊ី

ែលលរបានេរបើេពលេវលឧេរចើនេដើមប៊ីបឤាញព៊ីគាំនិលទាាំងអស់របស់អល់ តាមរយៈហរសរេសរេសៀវេៅជ៊ីវរបវលតិនេយបាយសេងខបរបស់អល់

។ វឧេសៀវេៅែដលបានេរៀបរប់ព៊ីឦរជ៊ីវិលនេយបាយរបស់អល់ រពមអនឧមួយនឹងេអលជាំហ្រ និងែផនហរនានាែដលអល់នឹងអនុវលតេៅេពលែដលអល់េឡើងហន់អាំណាចរាំពូលែដលឧសុបិនតរបស់អល់ ។ “េម៉ន ហាំ ” (Mein Kampf )ឧភាសាអាលលឺម៉ង់ ែរបឧភាសាែែមរេយើងថ្លឧ “ហរលស៊ូរបស់ែញុាំ” ។

លវ៊ីលបិលែលេសៀវេៅមួយរាលេនេះរលូវបានិពនធេឡើងេឪយហ្ុ៊ីែលលររ៏ពិលែមន, រ៏បុ៉ែនត“េម៉ន ហាំ” មិនអាចេចញឧរូបរងេឡើយរបសិនេបើអល់មិនបានរបគល់វេៅឲ្យ រូឌុលហ្វ៍ េហ្េះស៍ ែដលឧេលឡផ្លាល់របស់អល់ចងររងេនាេះ។

បានអានេសៀវេៅេម៉ន ហាំ គឹហារ់ប៊ីដូចឧបានសាាប់ហរែលលងហរ ៍ដ៏ែវងអនាាយរបស់ហ្ុ៊ីែលលរសត៊ីព៊ី យុវវួយភាពរបស់អល់, េពលដាំបូងៗៃនហរចូលរួមរនុងបរឝណាសុ៊ី,គេរមាងអនាគលសរមាប់អាលលឺម៉ង់ និងគាំនិលនានារពមទាាំងហររបរួលរបែជងរបស់អល់ ។

“អាឌុលហ្វ ៍ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦនាំ”

ឯកសារស្សាវស្រាវ ទំព័រ 13

ហរឥប់េផតើមពិលរបារដរបស់ែញុាំ

រលឹមែលបុ៉នាមនៃលងមុនបុ យ ូែអល គឺរនុងរាំលុងែែធនូឦនាំ១៩២៤ អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលររលូវបានេឪេះែលងឲ្យមានសិទធេសរីភាពេឡើងវិញ បនាាប់ព៊ី៩ែែរនុងមនទ៊ីរ ុាំឣាំងែដលបានផតល់ឲ្យអល់នូវេមេរៀនសត៊ីព៊ី

រាំហ្ុសរបស់អល់ ។ អល់បានប្ចូលបែនថមនូវហរពល៌មានលម៊ីឧេរចើនសនធឹរ សត៊ីព៊ីរដឌរបហារ និងឧបដិវលតន៍មិនសេរមចរបស់បរឝណាសុ៊ីហលព៊ីែែវិចឆិហ ១៩២៣េហ្ើយែដលមានហរឧប់ទារ់ទងដល់អនាគល ចូលេៅរនុងសាំេៅេសៀវេៅេម៉ន ហាំ។ ឥឡូវេនេះអល់បាន

ដឹងថ្លហរផតួលរុលាំរឪាភិបាលរបឧធិបេលយយេឪយហ្ិងា េហ្ើយេឪយអមនហរចូលរួមអាំរទព៊ី ពួរេយធ្ល

និងសាាប័នពារ់ព័នធេផឝងៗេទៀលគឺឧហរពាយមេធវើេរឿងរ៉វឲ្យេរើលមុនេពលរាំ ល់ែដលវមិនអាចេៅរួចបានឧឪច់ឡល។ មតងេនេះអល់បានេផតឧាថ្លនឹងមិនរបរពឹលតរាំហ្ុសែបបេនាេះមតងេទៀលេឡើយ ។

ហ្ុ៊ីែលលរមានគាំនិលលម៊ីមួយ គឺេដើមប៊ីអាចផតួលរឪាភិបាលេហ្ើយរបមូលអាំណាចមរឲ្យអល់និងបរឝណាសុ៊ីរគប់រគង រលូវែលេរើលេចញព៊ីហរេបាេះេឦនលេឪយរបឧធិបេលយយ ។ បរឝណាសុ៊ីនិងេរៀបចាំបេងេើលឲ្យមានលរខ ៈដូចឧរឪាភិបាលមួយេឪយែលួនឯង េនាេះអាំ-ណាចរ៏នឹងរលូវទទួលបាន េហ្ើយនឹងនាាំមរនូវលទធិរបឧធិបេលយយេឪយរសបចាប់ែលមេទៀលផង។ េពលេនាេះរឪាភិបាលេនេះនឹងរអិលែលួនចូលេៅទ៊ីទាាំងពិលរបស់វ។

បុ៉ែនតមុននឹងេរឿងរ៉វទាាំងេនេះអាចឥប់េផតើមបាន, ហ្ុ៊ីែលលរឥាំបាច់រលូវជរមេះបញ្ហាឥស់េឥលសិន។ បនាាប់ព៊ីរពឺលតហរ ៍បដិវលតន៍ហលពិេលើរមុនមរ , រឪាភិបាលអាលលឺម៉ង់របឥាំបាវ៉េរៀ បានេធវើហរហាមរបាមមិនឲ្យបរឝណាសុ៊ី និងហែសលរបស់ែលួន(The Völkischer Beobachter ) មានសរមមភាពបាន ។ ហរេនេះបានេធវើឲ្យបរឝណាសុ៊ី បាល់បង់នូវហរឥល់ែចងរគប់រគងេឪយសារមានបញ្ហាែែវងគាំនិលអនរនុងររុមអនរដឹរនាាំ ។

េៅេដើមឦនាំ ១៩២៥, ហ្ុ៊ីែលលរមានឱហសបានចូលជួបពិេរអេះេយបល់ឧមួយនាយររដឌមន្រនត៊ីបាវ៉េរៀេហ្ើយអល់បានេធវើហរលួងេលមប្ចុេះប្ចូលរបរបេឪយេឧគជ័យ ឲ្យមានហរេលើរែលងនូវបរមាមេឪយសនាឧមួយនឹងឬរពារសុភាពរបសាថ្ល គ បរឝណាសុ៊ីនឹងេធវើរិចចហរដលរសបតាមចាប់ និងរសបតាមរដឌធមមនុ្ដរបឧធិបេលយយផងែដរ ។

េៅៃលងទ៊ី២៧រុមភេះ,បរឝណាសុ៊ីបានេធវើហរជួបជុាំដ៏ធាំឧេលើរ ទ៊ី១េៅមុ៊យ ិច បនាាប់ ព៊ីរពឺលតិហរ ៍រដឌរបហារមរេហ្ើយហ្ុ៊ីែលលររលូវបានអេះអាងឧលម៊ីមតងេទៀលរនុងមុែឤរឧេមដឹរ នាាំឪច់ឡលរបស់បរឝណាសុ៊ី ។ បុ៉ែនតេៅេពលែដលអល់េធវើេសចរត៊ីែលលហរ ៍េៅហន់សមាជិរណាសុ៊ីឧងបួនពាន់នារ់េនាេះ, ហ្ុ៊ីែលលរបានេភលចែលួនេហ្ើយរ៏បាន

“អាឌុលហ្វ ៍ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦនាំ”

ឯកសារស្សាវស្រាវ ទំព័រ 14

រពួសមរឧលម៊ីនូវពារយសមត៊ីសមលុលនិងហរគាំរមរាំែហ្ងដល់របបសាធ្លរ រដឌរបឧធិបេលយយ, លទធិមាើរឝនិយម និងសរលូវធមរបស់អល់គឺជនឧលិជវ៊ីហ្វ ។ សរមាប់ឧហដូរ , រឪាភិបាលបាវ៉េរៀ បានទេះអល់មួយរាំេផលៀងយើងឡាាំងតាមរយៈបរមាមមិនឲ្យអល់និយយឧសាធ្លរ ៈអស់ ២ឦនាំ។ វគឺឧដាំេ ើរលយេរហយដ៏ធាំបាំផុលសរមាប់បុគគលែដលទទួលបានេឧគជ័យេឪយសារែលជាំនាញែលលងហរ ៍េនេះ។ បុ៉ែនតទនទឹមនឹងហរេធវើឲ្យែរចិលត ឬរ៏បនថយេលបឿនបរឝ , ហ្ុ៊ីែលលរបានឥប់េផតើមេរៀបចាំរចនាសមព័នធបរឝណាសុ៊ីេឡើងវិញភាលមៗតាមរយៈហររបឹងែរបងយើងរជួលេរជើម ។ េពលេនាេះេហ្ើយែដលហ្ុ៊ីែលលរឥប់េផតើមបេងេើលេឡើងនូវគ បរឝណាសុ៊ីមួយយើងរឹងមាាំេហ្ើយែដលរលូវរគប់រគងអាលលឺម៉ង់េរហមបញ្ហាព៊ីរូបអល់ ។

គួឲ្យេគរល់សមាាល់ែដរថ្ល ឥប់តាាំងព៊ីមានេសរី ភាពមរវិញ ហ្ុ៊ីែលលរេចេះែរលមសរអារបបរិរិយ សមត៊ីសេតានិងហរេសលៀរពារ់របស់ែលួនឲ្យហន់ែលរបេសើរឧងមុន។ ឧមួយនឹងទឹរមុែមាាំទាាំព៊ីធមមឧលិរបស់អល់ េគររមនឹងេ ើញហ្ុ៊ីែលលរេសើចឬសូមប៊ីែលញញឹម ។ េនេះចង់បឤាញថ្លអល់ឧបុគគលែដលហ្មល់ចល់ និងរលឹមរលូវ។

េឪយបានេរៀបចាំរសាងបរងួបរងួមបរឝណាសុ៊ីេឡើងវិញឲ្យមានរេបៀបេរៀបរយលសេហ្ើយ អល់របារដចាស់រនុងចិលតណាស់ថ្លអវ៊ីែដលអល់រង់ឥាំេនាេះគឺឱហសហ្ុចឲ្យ ។ រនុងចេនាាេះេពលរបាាំឦនាំ គឺព៊ីឦនាំ១៩២៤ ដល់១៩២៩ របេទសអាលលឺម៉ង់មានភាពសមបូរសបាយេរចើនេឡើង នាាំឲ្យរបឧជនរសាយអារមម ៍ែលងគិលដល់រាំហ្ឹងសន្រឤាមេទៀល ។ េហ្លុេនេះេហ្ើយសមាជិររនុងគ បររឝណាសុ៊ី បានលយចុេះ ។ ែលហ្ុ៊ីែលលររ៏េៅែលរុពឹងរនុងចិលតឧនិចច ថ្លរនុងៃលងណាមួយសាំណាងរបស់អល់នឹងមរដល់េហ្ើយអល់នឹងអាចេរមចេអលបាំ ងេធវើឧេមដឹរនាាំអាលលឺម៉ង់ឧរ់ឧមិនឡនេឡើយ។

“អាឌុលហ្វ ៍ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦនាំ”

ឯកសារស្សាវស្រាវ ទំព័រ 15

ឱហស...រ៏បានមរដល់ ទ៊ីបាំផុលអវ៊ីែដលហ្ុ៊ីែលលរបារុពឹងទុរមរឧយូរ េហ្ើយេនាេះរ៏បានមរដល់ ។ េៅរពឹរៃលងអឤារទ៊ី ២៩ ែែលុល ឦនាំ ១៩២៩ ទ៊ីផារហ្៊ុន វូល រសទ៊ីល េៅអាេមរិបានរសុលចុេះ ឧេហ្លុបណាាលឲ្យទ៊ីផារហ្ិរ្ដវលថុពិភពេលរ ឪាំរាលចុេះេៅររេរអេះភ័យយើងឡាាំង ។ េសដឌរិចចរបស់អាលលឺម៉ង់ែដលេពលេនាេះរុពឹងេៅេលើហរែច៊ីបុលព៊ីអាេមរិររលូវជួបបញ្ហា ។ េៅេពលែដលបាំ ុលរលូវដល់េវលសង េហ្ើយទ៊ីផារនាាំេចញអាលលឺម៉ង់រលួវសងួលហ្ួលែហ្ង ភាាមៗេនាេះឧសឝហ្រមមអ ាូងេរបងរបស់អាលលឺម៉ង់រ៏រលូវប្ឈប់ ។ ភាពអមនហរឤរេធវើនិងហរដួលរលាំធនារអរទូទាាំងអាលលឺម៉ង់បានបងេឧវិបលតិសងគមយើងធងន់ធងរ។ អលិផរណាបានរលលប់មរឩតាំញ៊ី អាលលឺម៉ង់សារឧលម៊ី។

អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរបានដឹងយើងចាស់រនុងចិលតថ្លឱហសមាសរបស់ែលួនបានមរដល់េហ្ើយ។ ភាាមៗេនាេះគ បរឝណាសុ៊ីែដលដឹរនាាំេឪយហ្ុ៊ីែលលរ បានេរើនសមាជិរែលួនយើងឦប់រហ្័សបាំផុល។ ហ្ុ៊ីែលលរបានចុេះេធវើហរេឣសនាឡាាំងេឡើងៗ េហ្ើយអល់ែលងែលនិយយដែដលៗសត៊ីព៊ីេអលបាំនងនិងហរសនានានាែដលអល់នឹងេធវើវេពលែដលអល់អាចេឡើងហន់អាំណាចបាន ។ អល់បានសនាថ្លនឹងេធវើឲ្យជនឧលិអាលលឺម៉ង់រគប់រូបមានហរឤរេធវើ រសាងសងគមអាលលឺម៉ង់មួយែដលមានែលភាពសមបូររុងេរឿង េហ្ើយមានែលឲ្យមានែលជនអាលលឺម៉ង់បុ៉េនានេះែដលអាចរស់េលើែដនដ៊ី អាលលឺម៉ង់បាន ។ អល់បានសនាថ្លនិងេធវើឲ្យេសដឌរិចចអាលលឺម៉ង់មានសថិរភាព ។

រហ្ូលដល់ពារ់រណាាលឦនាំ១៩៣០, សមាពលៃនេសដឌិចចធ្លារ់ចុេះបានេធវើឲ្យមានហរបារ់ទឹរចិលតយើងឡាាំងដល់បណាាជនអាលលឺម៉ង់។ រឪាភិបាលអាលលឺម៉ង់បានឥប់េផតើមជាំពារ់ែលួនរនុងហរេឪេះរសាយវិបលតិ ។ ហាាសេសទវ េរសតសេមន (Gustav Stresemann) រដខមន្រនត៊ីហរបរេទសដ៏ចាំណានរបស់អាលលឺម៉ង់ រលូវបានសាាប់រនុងែែលុល ឦនាំ១៩២៩ គឹមុនេពលវិបលតិវូលរសទ៊ីលបនតិចបុ៉េនានេះ។ អល់បានចាំនាយេពលេវលឧេរចើនឦនាំេដើមប៊ីសាារ និងេធវើឲ្យមានសថិរភាពេសដឌរិចចអាលលឺម៉ង់ បុ៉ែនតឧអរុសលអល់រលូវបាល់បង់ជិវិលទាាំងមិនទាន់បានប្ចប់វ ។

វិបលតិដ៏ធងន់ធងរេនេះបានជរមុញឲ្យមានភាពចរមូងចរមាសយើងឡាាំងរនុងបណាាគ បរឝនេយបាយអាលលឺម៉ង់ ឧេហ្លុនាាំឲ្យមានហរែបរបារ់ឧររុមេផឝងៗែដលមិនអាចនិងសរមុេះសរមួលអនបាន ។ រនុងែែមិនា ឦនាំ១៩៣០ ែហ្៊នរិច រប៊៊ឺនិ៊ង (Heinrich Bruening) សមាជិរៃនគ បរឝហលូលិរនិយមរណាាល បានហាយឧអធិហរបល៊ីអាលលឺម៉ង់ ។ េលរអធិហរបល៊ីរប៊៊ឺនិ៊ងរលូវបានជួបរបទេះនឹងហរជាំទាស់យើងឡាាំងព៊ីពួររបឦាំងេៅេលើគាំេរងហរជួយសេន្រឤាេះរបឧជនអាលលឺម៉ង់ឲ្យេជៀសផុលព៊ីវិបលតិហ្ិរ្ដវលថុេនេះ ។ េដើមប៊ីអាចបាំែបរររ ិមួយេនេះបាន , េលរបានេៅជួបេលររបធ្លនាធិបល៊ី ហ្ុិនដិនេប៊ើគ (Hindenburg) េដើមប៊ីសាំ ូមពរឲ្យេលរយរមារតា៤៨ៃនរដឌធមនុ្ដ មរេរបើរបាស់េដើមប៊ីឲ្យេលររបធ្លនាធិបល៊ីអាចមានអាំណាចេពលមានអាននរនុងហររគប់រគងរបេទស

“អាឌុលហ្វ ៍ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦនាំ”

ឯកសារស្សាវស្រាវ ទំព័រ 16

េឪយរសបចាប់ ។ រិចចហរេនេះបាននាាំឲ្យមានរាំហ្ឹងយើងឡាាំងហាព៊ីសាំណារ់ពួររបឦាំង ,េហ្ើយបានេធវើហរឲ្យដរចាប់េនេះេចញ។

វិធ្លនហរ ៍ចុងេរហយ,េៅែែររេឪ ១៩៣០ រប៊៊ឺនិ៊ងបានសាំ ូមពរឲ្យហ្ុិនដិនេប៊ើគេធវើហររុលយសភាេហ្ើយេរៀបចាំឲ្យមានហរេបាេះេឦនលសារឧលម៊ីែដលនឹងរលូវបានេធវើេៅៃលងទ៊ី១៤ ែែរញ្ហា ។ ហ្ុ៊ីែលលរនិងបរឝណាសុ៊ី បានេធវើហរវយលុរយើងឥស់ៃដរនុងយុទធនាហរេនេះ ។ ពលរដឌអាលលឺម៉ង់ហារ់មានភាពែឆសលឆសន់នឹងឦរនេយបាយនានារបស់អនរររុងែប៊រឡាាំង ។ ពួរេគធុញរទាន់នឹងភាពររ៊ីររ ហរឈឺឥប់ និងភាពទន់េែាយនានា ។ ពួរេគអសងឃឹមឧឡាាំងេហ្ើយមិនចង់សាាប់នរណាទាាំងអស់ ,សូមប៊ីែលអាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ ។ អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរ និងបរឝណាសុ៊ី ឥប់េផតើមេធវើយុទធនាហរែបបែយល់គួចនាឦនាំ១៩៣០ ែដលមានលរខ ៈមិនែដលជួបរបទេះេៅអាលលឺម៉ង់ ។ ហ្ុ៊ីែលលរ ែលួនឯងបានេចញេធវើដាំេ ើរពាសេពញអាលលឺម៉ង់ េឪយពាាំនាាំយរឧមួយនូវហរែលលងហរ ៍យើងេរាេះរាយ រនុងរិចចរបជុាំនានា េឪយមានទាាំងហរឥប់ៃដររ់ទារ់ដល់មហាជន , ហរចុេះហ្លថេលឡនានា, ហរបិទផាយរូបភាពេឣសនារ េហ្ើយសូមប៊ីែលហរឥប់េលើបពួរេរមងៗឧរូនេៅមហាជនែលមេទៀលផង ។ យូេសហ្វ

េហ្គើបែបល ឧសហ្ហរីដ៏ជាំនិលរបស់សុ៊ីែលលរ បានេរៀបចាំឲ្យមានហររបជុាំឧសាធ្លរ ៈឧេរចើន, ហរេដើរដែងឞរគមេភលើង, ហរបិទបឤាញនូវប័ ណេឣសនាររគេបើទិសទ៊ី រួមទាាំងហរេបាេះពុមភផាយនូវហរែសលបរឝណាសុ៊ីេលែពិេសសៗ ឧេរចើនែលមេទៀលផង ។

របឧជនលលឺម៉ង់េពលេនាេះរាំពុងែលសថិលរនុងសាានភាពបារ់ទឹរចិលតយើងឡាាំងេឪយសារហរេរើនេឡើងនូវរាំេ ើនៃនភាពររ៊ីររលាំបារេវទនានិង

ភាពមិនរបារដរបឧៃនអសថិរភាពនេយបាយរបស់របេទសអាលលឺម៉ង់ ។ សរមាប់ហ្ុ៊ីែលលរ ែដលឧរាំពូលអនរេវហារ, ហលនុវលតភាពមាសែដលអាច

ឲ្យអល់អាចបេ្ចញនូវសមលថភាពពិលរបស់អល់េនាេះរ៏បានមរដល់លមម ។ អល់បានររេ ើញហរទារ់ទាញយើងអសាារយរនុងហរែលលងហរ ៍េៅហន់បណាាអនរសាាប់ហរែលលងសុនទររថ្លរបស់អល់ ។ ហ្ុ៊ី

ែលលរបានផតល់ឲ្យបណាាជនអាលលឺម៉ង់នូវធវ៊ីែដលពួរេគគាំពុងែលេរសរឣានចង់បាន េនាេះគឺហរេលើរទឹរចិលត ។ អល់បានផតល់នូវពាំនូរៃន ហរសនារឧេរចើនែដលមានភាពមិនចាស់លស់េហ្ើយែដលអល់េជៀសវងមិនផតល់ភាពលមសិល ។ អល់បានេរបើរបាស់ឣារបេយគែដលមានលរខ ៈឤយនិងសាាប់យល់ េហ្ើយបញ្ហារ់វឧលម៊ីមតងេហ្ើយមតងេទៀល ។

រគប់យុទធនាហររបស់អល់រលូវបានេរៀបចាំេឡើងយើងរបុងរបយ័លន េដើមប៊ីឲ្យហាយឧរពឺលតិហរ ៍ែដលលសបាំផុល ។ េឪយមានេចលនាគិលទុរឧមុន អនរសាាប់ទាាំងអស់រលូវេធវើហររង់ឥាំរហ្ូលេរើលេឡើងនូវហរតានលឹងធុញរទាន់មួយ េដើមប៊ីបាំែបរេចញនូវភាពដនឹងធឹងរនុងចិលតេឪយសារសេមលងលន្រនត៊ីេយធ្ល និងសេមលៀរបាំពារ់ព័ ៌េតានល េហ្ើយេៅទ៊ីបាំផុលមនុសឝពិេសសែដលរគប់អនរាំពុងរង់ឥាំរ៏បានមរដល់ឧមួយសេមលងែរសរជ័យេឣសយើងរងរុពងពាសេពញសាលទាាំងមូលែដលបានឩតាំងឲ្យរុេភើបេឪយផ្លារសញ្ហាបរឝណាសុ៊ីែដលរលូវបានពយួរយើងមានសណាាប់ធ្លនប់េៅរគប់រជុងទាាំងអស់ ។ ហ្ុ៊ីែលលរបានឥប់េធវើហរេផតើមែលលងពារយេពចន៍េឪយសេមលងលិចៗ ែបបសាារ់េសទើរ េឪយបនតិចមតងៗហន់ែលចាស់េឡើងៗេហ្ើយរ៏បាំេបាើងលេមលើងសេមលងយើងឡាាំងហាេឡើងៗេៅរគប់េពលែដលអល់សែមតងព៊ីេសច

“អាឌុលហ្វ ៍ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦនាំ”

ឯកសារស្សាវស្រាវ ទំព័រ 17

រត៊ីលូចចិលតឬរ៏ចងរាំហ្ឹង ។ អល់បានប្ចូលសេមលង និងហយវិហរឥលេឡាេះរពមេឪយហរសែមតងទឹរមុែែដលបល់ែបនេៅតាមពារឝសមត៊ីែដលអល់រាំពុងនិយយ ។ ជាំនាញេនេះបាននាាំឲ្យអនរសាាប់ទារ់ទាញចិលតយើងឡាាំងរហ្ូលដល់ពួរេគញ៊ីែភនរ េផទៀងរលេចៀររបុងរបយ័លនឥាំសាាប់ពារយរគប់មាើល់ែដលផុសេចញព៊ីបបូរមាើល់របស់អល់រហ្ូល ។ ហ្ុ៊ីែលលរសនារគប់យើងដល់រគប់ៗអន៖ រគប់ៗអននឹងមានហរឤរេធវើ, វិបុលភាពនឹងេរើលមានដល់រគប់អនរជាំនួញ, ចាំ ូលនឹងេរើនេឡើងដល់រគប់ឧសាហ្រមម, បេងេើនចាំនួនទាហានអាលលឺម៉ង់, និងហរេធវើឲ្យអាលលឺម៉ង់មានភាពសមបូរសបាយរុងេរឿងេឡើងវិញឧេដើម ។ អល់បានសនាថ្លនឹងេធវើឲ្យអាលលឺម៉ង់ឡាាំងហាេឡើងវិញ េហ្ើយអល់នឹងប្ចប់ហរសងបាំ ុលសន្រឤាមេលរេលើរទ៊ី១ េឪយែហ្រេឥលសនធិសញ្ហាទ៊ីររុងែវរៃសេឥល ។ អល់រ៏បានសនាថ្លនឹងបាំបាល់េឥលនូវអាំេពើពុររលួយ, និងលទធិមាើរឝិសេៅអាលលឺម៉ង់ េហ្ើយឧពិេសសគឺអល់នឹងឥល់វិធ្លនហរយើងេឣរេៅបាំផុលដល់ជនឧលិជវិហ្ស៍ ។

ហ្ុ៊ីែលលរបានេធវើហរអាំពាវនាវដល់បណាាជនអាលលឺម៉ង់រគប់ឧន់ថ្លនរ់ទាាំងអស់ឲ្យរួបរួមអនេរហមទង់បរឝណាសុ៊ីែដលមានរូបអល់ អាឌុលហ្វ៍ ហ្ុ៊ីែលលរឧអនរដឹរនាាំ ។

គឺេៅៃលងេបាេះេឦនល ទ៊ី២៤ ែែរញ្ហា ឦនាំ១៩៣០ ,ឧលទធផលគ បរឝណាសុ៊ីទទួលបានសនលឹរេឦនលអាំរទចាំនួន ៦ ,៣៧១,០០០ សេមលង គឺទទួលបានអាំណាចរហ្ូលដល់១០៧េតអ៊ីរនុងសភាឧលិអាលលឺម៉ង់នាេពលេនាេះ។ វគឺឧេឧគជ័យដ៏រុងេរឿងបាំផុលសរមាប់ហ្ុ៊ីែលលរ។រលឹមែលមួយយប់បុ៉នេនាេះ គ បរឝណាសុ៊ី បានផ្លាស់បតូរព៊ីបរឝលូចមួយហាយមរឧគ បរឝនេយបាយធាំបាំផុលលាំឪប់ទ៊ី២េៅអាលលឺម៉ង់ ។ វពិលឧបានជរមុញហ្ុ៊ីែលលរឲ្យពរងឹងរិលានុភាពឧលិេនាេលើឦរអនតរឧលិេហ្ើយរ៏បានឪស់េលឿនដល់េររើនដល់សារព័ល៌មានលប៊ីៗ េៅេលើពិភពេលរឲ្យេឥមេរមចង់ដឹងចង់ឮែដរ។ អល់រលូវបានទទយលហរេឡាមព័ទធជុាំជិលេឪយសារែលសាំេ ើរសុាំេធវើបទសមាាសន៍នានាឧ

េរចើន។ អនរសារព័ល៌មានអនតរឧលិពិលឧមិនអស់ចិលតនឹងអវិែដលអល់បានេធវើេឡើយ ។ ពួរេគពិលឧចង់ដឹងព៊ីបាំ ងពិលថ្លេលើអល់មានន័យែបបណាែដលហាឿនែហ្រេឥលនូវសនធិសញ្ហាែវរៃសល៍? េហ្ើយថ្លេលើចាស់ែដរឬេទែដលអាលលឺម៉ង់នឹងមិនទទួលែុសរលូវចាំេពាេះ

សន្រឤាមេលរេលើរទ៊ីមួយ? េបើនិយយដល់េរឿងអល់េធវើឲ្យែញុាំនឹរេ ើញដល់េលរ សារ់ ឡូ (Charlie Chaplin) ែដលឧលួរសែមតង

ដ៏សារសមបាំផុលរនុងហររតាប់តាមហ្ុ៊ីែលលរយើងររមិចររេមើម។

េៅៃលងទ៊ី១៣ ែែ លុល ១៩៣០, សថិលរនុងឯរសណាានអាវព ៌េតានល ពួរអនរលាំណាងររសតរបស់បរាណាសុ៊ី បានរបមូល

អនឧឯរចឆ័នចូលេៅអងគុយេលើេតអ៊ីរនុង

“អាឌុលហ្វ ៍ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦនាំ”

ឯកសារស្សាវស្រាវ ទំព័រ 18

សភាឧលិអាលលឺម៉ង់។ េៅេពលែដលមានហរឧេទទសនាមេឡើងមរ រគប់ៗអនសុទញធែលបានែរសររពមអនថ្ល “ជ័េយហ្ុ៊ីែលលរ!ជ័េយ!” ។ ពួរេគមិនមានបាំ ងថ្លនឹងសហាហរឧមួយភាគ៊ីរឪាភិបាលរបឧធិបេលយយបនតិចេសាេះេឡើយ។ ពួរេគពិលឧបានដឹងថ្លវគឺឧគុ របេយជន៍ដ៏លសរបស់បរឝពួរែលួនរនុងហរេធវើឲ្យសភាពហរ ៍អាលលឺម៉ង់ហន់ែលអារររ់េឡើងៗ។ ដូេចនេះេហ្ើយេទើបមានហរបេងេើនសេមលងឲ្យេរហរលវ៉ព៊ីសាំនារ់បុរសសមត៊ីមុលឧងែផលឪវ ហ្ុ៊ីែលលរេៅហន់ទុរគលជនអាលលឺម៉ង់ ។ រងរមាាាំងរបឪប់អាវុធរបស់បរឝណាសុ៊ី បានពារ់សេមលៀរបាំពារ់ឧជនសុ៊ីវិលេហ្ើយបានឥប់េបើរឦរជប់េលៀងយើងឥស់ៃដចាំេពាេះជ័យជមនេះេលើហរេបាេះេឦនលេលើរេនេះ េឪយបានជូនឧហដូរយើងឧប់ចិលតមិនអាចបាំេភលចបានដល់ រល់ហាងទាំនិញ, េភាជន៊ីយឪាន រ៏ដូចឧរគិេះសាាននានាែដលមានមាាស់ឧជនឧលិជវិព េឪយវយបាំែបររ្ចរ់ទាារបងសួចឲ្យបារ់ែបរេែទចេដើមប៊ីបឤាញថ្ល គង់មានៃលងមួយពួរឯងនឹងដូចរ្ចរ់េនេះអ្ចឹង។ មរដល់េពលេនេះ សរមាប់ពួររបឧធិបបេលយយអាលលឺម៉ង់េពលេវលគឺឧរបស់ពួរេគ ែលអនរហន់នាឡិហរគឺឧ អាឌុហ្វ ហ្ុ៊ីែលលរឯេណាេះេទ។

“អាឌុលហ្វ ៍ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦនាំ”

ឯកសារស្សាវស្រាវ ទំព័រ 19

ជ័យជាំនេះ និងអលតឣលរបស់េអនជ៊ី សថិលរនុងចេនាាេះឦនាំ១៩៣០ និង ១៩៣១ គឺឧឦនាំមាសៃនហរេធវើនេយបាយរបស់ហ្ុ៊ីែលលរ។ មរដេលើេពលេនេះបរឝណាសុ៊ីគឺឧគ បរឝធាំលាំឪប់ទ៊ីព៊ីររនុងសងគមនេយបាយអាលលឺម៉ង់ ។ ហ្ុ៊ីែលលរែលួនឯងរ៏បានហាយឧអនរនិពនធដ៏លប៊ី មានរ់ែដលបានលរ់េសៀវេៅ េម៉ន ហាំ ឪច់រហ្ូលដល់េៅឧង របាាំ មឺុនរាល (៥០,០០០) េហ្ើយេសៀវេៅេនេះេហ្ើយែដលនាាំអល់ឲ្យមានេឨមេះហន់ែលលប៊ី និោមានរបឧរបិយែលមេទៀល។ េហ្ើយបរឝណាសុ៊ី រ៏បានរសាងទ៊ីបញ្ហាហរបរឝលម៊ីសាាល េៅទ៊ីររុងមុ៊យនិច ែដលឲ្យេឨមេះថ្ល ផទេះព ៌េតានល។ េលើពួរេគបានរបារ់មរព៊ីណាេដើមប៊ីបងេរបេងេើលបរឝេនេះហន់ែលលសនិងឡាាំងេឡើងៗ? ពិលណាស់ លុយឧេរចើនរលូវបានបងឞូរចូលមររនុងបរឝតាមរយៈពួរឧសាហ្ររអាលលឺម៉ង់ែដលឦាលេហ្ើយបានសមលឹងេ ើញនូវអាំណាច និងអាគលដ៏លសរបស់បរឝេនេះ។ ពួរេគវិនិេយគឧមួយ ហ្ុ៊ីែលលរ រនុងបាំ ងនិងទទួលបាននូវហរអនុេរអេះ រពមនឹងហរលបសនងណាមួយេៅេពលែដលហ្ុ៊ីែលលរបានហន់អាំណាច។ របារ់របស់ពួរេគបានយរេៅេរបើរបាស់េដើមប៊ីបេងេើនរបារ់ែែដល់បុគគលិរដ៏េរចើនរបស់បរឝ និងេលើេរបងសរមាប់េរបើរបាស់េលើមាើសុ៊ីនេឣសនានានារបស់បរឝណាសុ៊ី ។ េលើសព៊ីេនេះេទៀល ហ្ុ៊ីែលលររ៏បានទទួលហរអាំរទព៊ីសាំណារ់ នាយឧលតមេសន៍មួយចាំនួនរបស់អាលលឺ

ម៉ង់ផងែដរ។ ពួរេនេះសងឃឹមថ្លេរហយែដរហ្ុ៊ីែលលរបានេឧគជ័យេពលណាអល់នឹងែហ្រ សនធ៊ីសញ្ហា ែវៃសល៍ែដលបានររមិលនូវវឌឍនភាពរបស់រងទ័ពអាលលឺម៉ង់េឪយហរររមិលឲ្យអាលលឺម៉ង់មានរងទ័ពរលឹមែល មួយែសននារ់ (១០០,០០០) េឥល ។ ពិលណាស់ថ្លពួរឧលតមេសន៊ីយ៍ទាាំងេនាេះរលូវបានជរមុញចិលត

តាមរយៈហរសែមតងរបស់េលរមាាស់សមត៊ីែផសមមុល ហ្ុ៊ីែលលរ។ ហ្ុ៊ីែលលរធ្លាប់បានេរបើរបាស់បនទប់ហល់រត៊ីរបស់លុលហរ ដមប៊ីេធវើហរប្ជូនេសចរត៊ីអាំពាវនាវដល់ពួរឧលតមេសន៊ីយ៍ថ្លនឹងមិនមានហរជមនួសរងទ័ពរបស់ែលួនឧមួយនឹងរងរមាាាំងបរឝណាសុ៊ីេឡើយ េៅេពលែដលបរឝណាសុ៊ីេឡើងហន់អាំណាច ែលបរឝណាសុ៊ីនឹងជួយេធវើទាំេនើបរមមរងទ័ពអាលលឺម៉ង់ទាាំងមូលឲ្យហាយឧទ័ពឡាាំងហាេឡើងដល់រាំពូលែលមតង។ មួយមាើល់េនេះេហ្ើយែដលេធវើឲ្យពួរឧលតមេសន៊ីយ៍េរសរសន្រឤាមទាាំងេនាេះញញឹមបិទ មាើល់មិនជិលេហ្ើយរ៏សលុងេៅតាមអល់ែលមតង។ េទាេះឧយើងណារ៏េឪយ រ៏ រងរមាាាំងរបស់បរឝណាសុ៊ីផ្លាល់បានបងេរបញ្ហាឧេរចើនដល់អល់ផងែដរ។ អាំេពើហ្ិងារឧេរចើនរលូវបានបងេរេឡើងេហ្ើយពួររងរមាាាំងទាាំងេនាេះចង់េធវើែលួនេគឲ្យហាយឧទាហានបដិវដឋន៍អាលលឺម៉ង់ យើងពិលៗ ។ ហ្ុ៊ីែលលរបានពាយមប្ឌប់អាំេពើរហ្ិងារទាាំងេនាេះេរពាេះអល់ដឹងចាស់ណាស់ថ្លេនេះមិនែមនឧេពលេវលសរមាប់ហ្ិងារេទ។ អវ៊ីៗ បានរបេសើរេឡើងវិញបនាាប់ព៊ីមានហរឥប់ែលួនេមបញ្ហារហរ ហ្ុិនរិចហ្ុិមឡឺរ (ហ្ុិនរិចហ្ុិមឡឺរ បានេធវើអលតឣលរនុងគុរ) និងលុបបាំបាល់ពួររងរមាាាំងទាាំងេនាេះេឪយជាំនួសមរវិញនូវរងអងគររឝផ្លាល់របស់ហ្ុ៊ីែលលរវិញ។

“អាឌុលហ្វ ៍ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦនាំ”

ឯកសារស្សាវស្រាវ ទំព័រ 20

មរដល់ទ៊ីេនេះសូមរលលប់េៅេរហយបនតិច គឺរលលប់េៅរររដូវេតា ឦនាំ ១៩២៨វិញ។ ហលេណាេះ ហ្ុ៊ីែលលរបានជួលផទេះេៅឯជនបទែរបរ បឺុចេលសហាាដិន (Berchtesgaden) ។ មរទល់នឹងឤយុសាមសិបរបាាំបួនឦនាំ(៣៩) វគឺឧរនែលងែលមួយគល់ែដលអល់េៅថ្លឧេគហ្ឪានពិលរបារដរបស់អល់ ឥប់តាាំងព៊ីអល់ែបរេចញព៊ីមាតា។ អល់បានយរផទេះេនាេះមរេធវើឧទ៊ីលាំេៅអចិៃន្រនតយ៍ែដល េរហយមរវហាយឧវីឡាសេឹមៃសេរបស់អល់។ ហ្ុ៊ីែលលរបានទារ់ទងេៅ បងរស៊ីចុងរបស់អល់គឺនាង េអនជ៊ីឡា ឲ្យឥរេចញព៊ីទ៊ីររុងវីែយ៉ន េដើមប៊ីមររស់េៅជួបជុាំបងបសូនសាច់ឩលិែលមួយ និងអាចមរេមើលហរឤររនុងផទេះសែមបងឲ្យែលួនផងែដរ។ អនររស៊ី េអនេជឡាមិនបានមរែលឯងេទ អល់បាននាាំមរឧមួយនូវរូនរស៊ីដ៏រសស់សាាល គឺនាងេជល៊ី ែដលមានអាយុេទើបនឹងៃមភឦនាំ ។ រអន់ែលេ ើញរមួយរស៊ីដ៏រសស់សាាលភាាម ហ្ុ៊ីែលលររ៏បារ់លង់សរមស់ភាាមែលមតង។ អល់បានលួងលមរបេលមេសនហ្៍រមួយរស៊ីែលួនឯងដូចយុវជនែដលេទើបមានេសនហាេថ្លមងលម៊ីអ្ចឹង។ វពិលឧគួរឲ្យអស់សាំេ ើចែដរ ែដលថ្ល ហ្ុ៊ីែលលរបានេដើរផារទិញអ៊ីវ៉ន់, ចូលហាងហេហ្វ, េៅេមើលរុនឧមួយអន រពមទាាំងនាាំ នាងេៅចូលរយមរនុងរិចចរបជុាំនានារបស់បរឝេទៀលផង។ ចាំែនរឯនាងេជល៊ីរ៏រាំពុងែលលង់នឹងភាពលប៊ីលាញរបស់េលរពូមានរ់េនេះែដរ ។ មនុសឝមានបាននាាំអនមរសុាំហ្លថេលឡ ព៊ីេលរពូរេមាាេះេៅេពលែដលអនរទាាំងពិររាំពុងទទួលទានហេហ្វ វពិលឧេធវើឲ្យនាងរុេភើបចិលតណាស់។ េលើសព៊ីេនេះេៅេទៀលគឺរគប់រែនលងែដលពួរេគេៅដល់ នាងសេងេលេ ើញសុទធែលរងអងគររឝេសសរសេេះឥាំហរពារសុវលថិភាពជូនគូរេសនហ្៍មួយគូរេនេះ។ ែលឧអរុសល, េអជ៊ីរបស់ហ្ុ៊ីែលលរ រលូវបានែបរចិលតពិេលរពូរមឝល់ តាមរយៈហរែចចង់ព៊ីសាំណារ់ពួររេមាាេះៗ ។ អនរែដលបានេសនហាព៊ីនាងេនាេះគឺឧអនរេបើរឡានរបស់ហ្ុ៊ីែលលរផ្លាល់។ េហ្ើយរេមាាេះេនាេះេសទើរែលបាល់បង់ជ៊ីវិលេៅេហ្ើយ រុាំែលេអនជ៊ីសាំ ពវលល់ជងគង់អងវរ េទើបហ្ុ៊ីែលលររពមបនធូរៃដឲ្យ ។ ឧលនូរនឹងជ៊ីវិលរបស់ែលួនេគរលូវសបលថ្លមិនឲ្យបឤាញមុែសារឧលម៊ី ចាំេពាេះេអនជ៊ីឬហ្ុ៊ីែលលរ។ ៃលងបនាាប់មរេអនជ៊ីរលូវបានឪរ់ឲ្យសថិលេរហមហរឣាាំេមើលរគប់េពលេវលព៊ីសាំណារ់អងគររឝចិលតែដរេដលហ្ុ៊ីែលលរទុរចិលតបាំផុល។ េទាេះប៊ីឧបុរសេសាមេះេសនហ្៍ េនេះរសលញ់េអនជ៊ីឡាាំងបុ៉នានរ៏េឪយ រ៏អល់រលូវបានទារ់ទាញចិលតេឪយរញ្ហាអ៊ីវ៉រប៉ន (Eva Braun) ែដលមានវ័យរលឹមែល១៧ឦនាំ។ នាងឧបុគគលិររនុងហាងលលរូបមួយែដលមានមាាស់ឧអនរលលរូបផ្លាល់ែលយនរបស់ហ្ុ៊ីែលលរ ។ េហ្លុេនេះេហ្ើយេទើបេធវើឲ្យពួរេគមានឱហសជួបអនឧេរចើន។ សូមឤរមរររទាំនារ់ទាំនងេសនហាពូនិងរមួយវិញមតង, គឺេៅរនុងែែរញ្ហា ឦនាំ១៩៣១, េលរពូបានបញ្ហារយើងឪច់អហ្ឤារហាមមិនឲ្យរមួយរស៊ីេចញេៅណាឦាយព៊ីរនុងផទេះេឡើយ។ េរឿងេនេះបានេធវើឲ្យនាងេអនជ៊ីែឹងយើងឡាាំង។ នាងេៅែលទទូចទាាំងបងខាំសុាំេចញេៅេរត ។ ែលហ្ុ៊ីែលលរបដិេសដភាាមៗ។ វបានេធវើឲ្យទាំនារ់ទាំនងេនេះេរបេះឦរយើងធងន់ធងរបាំផុល។ េៅេពលែដលហ្ុ៊ីែលលរបានឥរេចញេៅេដើមប៊ីរបជុាំរិចចហររនុងបរឝ, រូដុហ្វេហ្ស បានទុរស័ពទមរអល់ េហ្ើយបានរបាប់ថ្ល រមួយរស៊ីរបស់អល់បានបាញ់សមាាប់ែលួនឯងេៅរនុងបនទប់េហ្ើយ។ វគឺេរឿងអរុសលបាំផុល, ហ្ុ៊ីែលលរបានរលលប់មរវិញភាាមៗ។ អវ៊ីែដលអល់បានេ ើញេៅេពលេនាេះគឺសារសពនាងេអនជ៊ី ែដលមានសានមរអប់ហាំេភលើងែល៊ី ទាំលុេះចាំរបេហាងេបេះដូងហ្ូរឨមររហ្មរឥលេពញបនទប់។ េសចរត៊ីេសនហាមួយេនេះបានប្ចប់េហ្ើយ។ ហ្ុ៊ីែលលរ បានបារ់ទឹរចិលតយើងឡាាំង, អល់មិនបានទទួលទាន េហ្ើយរ៏មិនេគងអស់ប៊ីបួនៃលង។ ហែសលរបឦាំងណាសុ៊ីបានេឥទហ្ុ៊ីែលលរថ្លបានបញ្ហារឲ្យរមួយរស៊ីេធវើអលតឣល ែលេបើតាម ហ្ឺរេមន ហ្គូរឺង បាន

អ៊ីវ៉រប៉ន

“អាឌុលហ្វ ៍ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦនាំ”

ឯកសារស្សាវស្រាវ ទំព័រ 21

និយយថ្ល ហ្ុ៊ីែលលរ និងមិនេធវើអាំេពើរែបបេនេះឪរ់រមួយរស៊ីសាំ ពវរបស់អល់េឡើយ។ ហ្ុ៊ីែលលរែលួនឯងរ៏ធ្លាប់បាននិយយថ្ល េជល៊ី គឺឧមនុសឝរស៊ីមានរ់គល់ែដលអល់រសលញ់។ អល់បានររាទុររូបលលរបស់នាងឪរ់ពយួរតាាំងេៅេលើជញ្ហាាំង ែដលបានលមសរេឪយបុបាារសស់សាាលេៅេរៀងរល់ៃលងែួបរាំេ ើល និងៃលងមរ ៈរបស់នាង។ រគប់េពលែដលអល់រុលឹរពិរូបនាង េគែលងសេងេលេ ើញទឹរែភនររលឹងរេលងហ្ូររសរ់មរឧនិចច។ មិនយូរបុ៉នាមន, បនាាប់ព៊ីមរ ៈភាពរបស់នាង, ហ្ុ៊ីែលលបានបដិេសដឩតាំសាច់េហ្មែដលេគបេរមើឧអាហារេពលរពឹរ។ អវ៊ីែដលអល់និយយេនាេះគឺ វេរបៀបបាននឹងពិសារសារសព។ េហ្ើយរ៏ឥប់តាាំងព៊ីេពលេនាេះែដរ ែដលហ្ុ៊ីែលលរ ែលងទទួលទានសាច់។

“អាឌុលហ្វ ៍ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦនាំ”

ឯកសារស្សាវស្រាវ ទំព័រ 22

េឧគជ័យ,ផ្លាច់ហរ,រួបរួម,រសាង និងរាំេទច នាែែស៊ីហា ឦនាំ១៩៣២ គ បរឝណាសុ៊ី ទទួលបានេតអ៊ីសរុបរនុងសភាចាំនួន២៣០េតអ៊ី។ េហ្ើយរ៏ហាយឧបរឝដ៏ធាំបាំផុលរនុងសភាអាលលឺម៉ង់។ េហ្ើយអវ៊ីែដលគួរឲ្យភាារ់េផសើលគឺ រនុងរមលុងែែមររឦនាំ១៩៣៣ សមាជិរបរឝរបឦាំងនានាបានេសនើសុាំរបធ្លនាធិបល៊ី ហ្ុិនេដនបឺរឲ្យហ្ុ៊ីែលលរេធវើឧអធិហរបល៊ីអាលលឺម៉ង់។ ឧលទធផល េពលែដលហ្ុ៊ីែលលរេឡើងហន់ដាំែ ង ពួររបឦាំងទាាំងេនាេះបានទទួលផលលបសនងយើងឥស់ៃដ។ គឺនាររល៊ីៃលងទ៊ី៣០ មររ ១៩៣៣ េនាេះេហ្ើយែដលរបឧជនែបរឡាាំង រប់ពាន់នារ់នាាំអនេចញមរអបអរសាទរដល់ហរដែងឞរឧរបួនរបស់រងរាំេទចៃនគ បរឝណាសុ៊ីរបស់េលរអធិហរបល៊ីេថ្លមងលម៊ី អាឌុហ្ល ហ្ុ៊ីែលលរ។ េហ្ើយេរហយេនាេះមួយែែគឺ េៅយប់ៃលងទ៊ី២៧ែែរុមភេះ ឦនាំ១៩៣៣ មានហរលួចដុលវិមានរដឌសភាឧលិរបស់អលលឺាំ់ម៉ង់ ែដលេនេះឧសានៃដសែមតងឦរេលោនរបស់ររុមរងរាំេទចរបស់ណាសុ៊ី េហ្ើយែដលរលុវហ្ុ៊ីែលលរបែងវងឲ្យេៅឧអេពើេភវររមមរបស់សរលូវឧលិេៅវិញ។ ហរេនេះបានឩតាំងឲ្យហ្ុ៊ីែលលរេសនើសុាំអាំណាចដឹរនាាំទាាំងរងទ័ព, បូ៉លិស និងអាំណាចនេយបាយេដើមប៊ីអាចឲ្យអល់រាំេទចពួរេនាេះេឥល។ ឧលទធផលបនាាប់ព៊ីបានអាំណាចទាាំងអស់មរេហ្ើយេនាេះ ហ្ុ៊ីែលលរបានរបហសឪរ់អាលលឺម៉ង់រនុងសភាពអាសនន េហ្ើយដរហ្ូលសិទធិពលរដឌអាលលឺម៉ង់ទាាំងរសុង។ មិនយូរបុ៉នាមន បណាារអនរែដលរបឦាំងហ្ុ៊ីែលលររលូវបានឥប់ែលួន, គ បរឝរបឦាំងនិងសហ្ជិពនានារលូវបានបិទ។ អាដុហ្ល ហ្ុ៊ីែលលរបានរបហសបេងេើលអាណាចររអលលឺម៉ង់១០០០ឦនាំ។ េៅៃលងទ៊ី២ ែែស៊ីហាឦនាំ១៩៣៤ របធ្លនាធិបល៊ី ហ្ុិនេដនបឺរ បានទទួលមរ ៈភាព ភាាមៗហ្ុ៊ីែលលររ៏បានរបមូលអាំណាចទាាំងអស់ មរហន់ហាប់យើងែ នៃដ។ ឥប់ព៊ីេពលេនាេះមរអាំណាចទាាំងអស់ធ្លារ់េលើរណាាប់ៃដបុរសឡាាំងមានរ់េនេះេហ្ើយ។ េយើងអាចនិយយបានថ្ល អល់ជិេះេសេះែលងៃដេហ្ើយ។ អនររបឦាំងនឹងរូបអល់ទាាំងអស់រលូវទមាារ់េចញព៊ីលាំែ ង េហ្ើយប្ជូនេៅហន់ជាំរុ ុាំែលួនែដលមិនមានសងឃឹមថ្លអាចរស់រនបានែលមេទៀលផង។ ហ្ុ៊ីែលលរបានបញ្ហារភាាមៗឲ្យរគប់រគងេលើរគឹេះសាាននានាទាាំងរបស់រដឋឋរ៏ដូចឧឯរជន។ គ បរឝណាសុ៊ី េរបើរបាស់នេយបាយឧលិនិយម និងសងគមនិយមែដលរបឦាំងនឹងរបបរុមមុយន៊ីសត ។ ទាហានរបស់អាលលឺម៉ងគឺ ឧរងរងរមាាាំងឧលិែដលអាំរទែលហ្ុ៊ីែលលរមានរ់គល់។ អល់បានលរមូវឲ្យេគេៅអល់ថ្លឧ េលរេមដឹរនាាំ ( Mi Furhrer) ។ ហ្ុ៊ីែលលរែហ្រសនធិសញ្ហា ែវរៃសល៍េឥល។ អល់បានបញ្ហារឲ្យបេ ាញជនឧលិជវិព េចញព៊ីរគប់រគឹេះសាាននានាទាាំងរដឌនិងឯជន។ ហាងលរ់ទាំនិញរបស់ជនឧលិជវិពរលូវបានរាំេទច េហ្ើយមិនមានហរលរ់ទាំនិញដល់ពួរេនេះេទ។ មិនយូរបុ៉នាមន ជនឧលិជវិពរលូវបានេគឥប់ប្ជូនេៅជាំរុរបមូលផតុាំ។ អមននរណាហាឿនរបឦាំទេងវើររបស់អល់េឡើយ។ ឧហរពិលណាស់ របឧជនអាលលឺម៉ង់ហន់ែលេពញចិលតចាំេពាេះរូបអល់េៅវិញ។ េរពាេះចេនាាេះឦនាំ១៩៣៣ ដល់១៩៣៩ េសដឌរិចចអាលលឺម៉ង់ឥប់េផតើមរបេសើរេឡើងតាមរយៈហរផតល់ហរឤរឲ្យរបឧ

“អាឌុលហ្វ ៍ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦនាំ”

ឯកសារស្សាវស្រាវ ទំព័រ 23

ពលរដឌអាលលឺម៉ង់េធវើ។ ហ្ុ៊ីែលលរបានបញ្ហារឲ្យបេងេើលេរងចររឧសាហ្រមមសពាាវុធដូចឧេរងចររផលិលយនតេហាេះ ហាំេភលើង នាវមុជទឹរ ឧេដើម។ េនេះេហ្ើយែដលេធវើឲ្យរបឧជនអាលលឺម៉ង់រប់ពាន់នារ់មានហរឤរេធវើ។ ហ្ុ៊ីែលលរបានឥល់តាាំងឲ្យមានហរេរើ់សរងទ័ពបែនថម

េដើមប៊ីបាំេពញលរមូវហរសភាពហរ ៍របេទសឧលិ ។ រងទ័ពអា

លលឺម៉ង់បានេរើនេឡើងយើងឦប់រហ្័សបាំផុល ។ ហ្ុ៊ីែលលរបានបឤាញឲ្យពលរដឌអាលលឺម៉ង់េ ើញថ្លមានែលហររួបរួមអនឧធលុងមួយ ៃនរបឧឧលិអាលលឺម៉ង់ែលមួយ េរហមហរដឹរនាាំរបស់ែលួនែលមានរ់គល់េទេទើបអាលលឺម៉ង់អាចេគចផុលព៊ីសភាពហរ ៍ រចបូររចបល់ េហ្ើយមានែលហររបគល់អាំណាចទាាំងអស់មរឲ្យអល់បុ៉េនានេះេទើបអាលលឺម៉ង់អាចហាយឧឧលិសាសន៍រាំពូលែដលនឹងដឹរនាាំពិភពេលរបាន។ េរហមហរដឹរនាាំរបស់ហ្ុ៊ីែលលរេសដឌរិចចអាលលឺម៉ង់បានសទុេះេឡើងមរវិញ។ អល់បានបេងេើលអងគហរយុវជនហ្ុ៊ីែលលរ េឡើងមរ រនុងេអលបាំ ងប ាតេះេអលគាំនិលរសលញ់េមដឹរនាាំ គឺរូបអល់េនេះឯង ។ អល់ឦាលែមនែទន យុវជនហ្ុ៊ីែលលរ រសលញ់ហ្ុ៊ីែលលរ េអរពហ្ុ៊ីែលលរ េហ្ើយេពលអនាគលពួរេគរ៏នឹងហាយឧអនរេសាមេះសម័រគអល់បាំផុលែដរ។ លវិលបិលែលអល់ឧអនរដឹរនាាំផ្លាច់ហរគួរឲ្យឡាចយើងណារ៏េឪយរ៏អល់មិនែមនមិនឡាយែវល់ព៊ីរបឧជនេនាេះែដរ។ អល់ដឹងចាស់ណាស់ថ្លអាំណាចទាាំងអស់គឺេចញព៊ីរបឧជន។ របឧជនឧរមាាាំងដ៏ឡាាំងហារបស់សងគម។ ដូេចនេះអល់មិនបានេធវសរបេហ្សរនុងហរែលររាយរចិលតទុរឪរ់េលើសុែមាលភាពនិងសនតិសុែរបស់របឧជនែដរ។ ហ្ុ៊ីែលលរបានេរៀបចាំឲ្យមានហរេលើរសទួយសុែភាពរបឧជនអាលលឺម៉ង់ េហ្ើយគឺសរមាប់ែលពលរដឌអាលលឺម៉ង់ែលបុ៉េនានេះ។ ជនឧលិ បរេទស ឧពិេសសជវ៊ីព មិនមានសិទធទទួលបានហរែលទាាំេនាេះេទ។ អល់បានបាំផុសឲ្យមានចលនារបឦាំងនឹងហរជរ់បារី េរពាេះអនរវិទាសារសតអាលលឺម៉ង់បានររេ ើញថ្ល បារីេធវើឲ្យមានជមងឺមហារីរសួល េហ្ើយែលួនអល់ផ្លាល់សសប់បារីឡាាំងបាំផុល។ គួរបញ្ហារ់ែដរថ្លរនុងសងគមអាលលឺម៉ង់នាេពលេនាេះហរររាំងឡងសញ្ហាលិគឺឧេរឿងសាំឡន់បាំផុល។ មានែលពលរដឌអាលលឺម៉ង់បុ៉េនានេះ ែដលអាចទទួលបាននូវផលរបេយជន៍ព៊ីរដឌ ។

“អាឌុលហ្វ ៍ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦនាំ”

ឯកសារស្សាវស្រាវ ទំព័រ 24

នេយបាយអនតរឧលិ

សរមាប់រិចចហរនេយបាយអនតរឧលិវិញ អល់បានបញ្ហារ់យើងចាស់េៅរនុងេសៀវេៅេម៉ន ហាំថ្ល ហររបមូលផតុាំជនឧលិអាលលឺម៉ង់េឡើងវិញគឺឧមហ្ិចឆិតាែលមួយគល់របស់អល់។ រួចព៊ីេនាេះគឺឧហរពរង៊ីរែដនដ៊ីអាលលឺម៉ង់លលសនធឺងតាមបេណាាយទិសឡងេរើល េៅហន់បូ៉ឡូញ, អុ៊យែររន និង សហ្ភាពសូេវៀល។ ហរពរងឹរេនេះគឺឧេរឿងសាំឡន់បាំផុលរនុងហរបេងេើលនូវរបវលតិសារសតអលលឺម៉ង់លម៊ីមួយែដលនឹងហាយេៅឧមាាស់េលើឧលិសាសន៍នានាេលើសលរេលរ។ អល់បានសមលឹងេមើលេ ើញថ្លរបបហាាសុ៊ីសេៅអុ៊ីតាល៊ី គឺឧសមព័នធមិលតរបស់អល់យើងលសរបេសើរបាំផុល។ អង់េគលស រ៏អាចឧសមព័នធមិលតែដរ ឲ្យែលអង់េគលសហាឿនលេះបង់នូវនេយបាយឥស់គាំរិលរបស់ែលួនរនុងហរទប់លាំនឹងអាំណាចេៅទវ៊ីបអឺុរូុប រពមទាាំងរាំ ល់នូវរពាំែដនៃនចាំ ុលេរតរបេទសរបស់ែលួន។ ចាំែ រឯេៅភាគឡងលិចឯេណាេះវិញ បារាំងេៅែលឧសរលូវព៊ីធមមឧលិរបស់អាលលឺម៉ង់ដែដល េហ្ើយបារាំងរលូវែលចុេះឥញ់ ឬរ៏រលូវបានរាំេទចេឥលេដើមប៊ីអាចឲ្យដាំេ ើរពរងឹរអាណាចររអាលលឺាំម៉ង់ហ្ុ៊ីែលលរអាចសេរមចបាន។

មុននឹងអាចបងេរហរែផនហរេនេះបាន វពិលឧមានសារៈសាំឡន់ណាស់រនុងហររុលយេឥលនូវអវ៊ីៗែដលឧលរខែ ឌប៉េះពាល់ដល់អាលលឺម៉ង់។ វចាស់ណាស់ថ្លសរលូវដាំបូងទ៊ីមួយរបស់ហ្ុ៊ីែលលរគឺ សនធិសញ្ហាែវរៃសល៍ ។ អល់បានេរបើរបាស់រល់មនតវិឧាហរែដលអល់មានទាាំងបុ៉នាមនេដើមប៊ីេឣសនាឲ្យទវ៊ីបអឺុរូុបទាាំងមូលេរហររបឦាំងនឹងរបបបុ៉លេសវិគ និងទទូចអងវរឲ្យេគេជឿឧរ់ថ្លអល់ឧសនតិបុរសយើងពិលៗ ។ អល់បានពាយមបឤាញឲ្យេគឯងេជឿថ្លអល់គឺឧសុភាពបុរសែដលរសលញ់សនតិភាព េហ្ើយអវ៊ីែដលអល់របាថ្លនចង់បានគឺឧសនតិភាពតាមរយៈហរដរេចញនូវអសមភាព េចញឲ្យអស់ព៊ីរនុងសនធិសញ្ហា ែវរៃសល៍។ អល់បានរបាប់េគឯងថ្ល៖េលរអនរសារគិលេៅេមើលថ្ល៖ “េហ្លុអ៊ីរ៏អយុលតិធម៌េមល៉េះ ែដលអាលលឺម៉ង់ឥញ់សន្រឤាមេហ្ើយឧអនររឝល់ណាស់េៅេហ្ើយ ែបរឧមររលូវសងែគឯងរគប់អន គឺរលូវសងពួរអនរែដលឈញនេះេៅវិញ។ វពិលឧមិនសមេសាេះែដលមនុសឝព៊ីរនារ់វយអនដល់ចុងប្ចប់អនរឥញ់ែដលសល់ែលដេងឞើមផតឹរៗែបរឧរលូវេចញលុយសងអនរឈនេះេៅវិញ។”

េៅែែលុលឦនាំ១៩៣៣ អល់បានសេរមចេឧគជ័យរនុងហរដរេចញនូវហរហល់បនថយសពាាវុធេឥលេៅរនុងសននិសិទធសត៊ីព៊ីនិសពាាវុធ និងសននិបាលឧលិ។ អល់ែលមទាាំងបានចុេះហ្លថេលឡេលើសនធិសញ្ហាមិនឨានពានអនឧមួយបូ៉ឡូញែលមេទៀលផងេៅែែមររឦនាំ១៩៣៤។ រល់ហរលុបេឥលនូវសនធិសញ្ហាណាមួយនឹងអាចេធវើេៅបានដរបណា ែលមានហរេសនើរឲ្យពិភារា ែសវងររនូវរិចចរពមេរពៀងលម៊ីណាមួយេហ្ើយែដលរលូវបានទទូចសុាំេឪយមហ្ិចឆិតាៃនជនអាលលឺាំម៉ង់។ េរឿងមួយែដលបរឝណាសុ៊ីេធវើហ្ួសេហ្លុេនាេះគឺ៖ េៅេពលែដលណាសុ៊ីអូរទ៊ីសេឪយមានហរសមគាំនិលឧមួយនឹងអងគភាពណាសុ៊ីសអាលលឺម៉ង់ផងេនាេះបានលបេធវើឣលអធិហរបល៊ីរបស់អូរទ៊ីសគឺេលរ អ៊៊ិនេហ្គលបឺល ឌូលហ្វុស(Chancellor Engelbert Dollfuss ) េហ្ើយែលមទាាំងបានពាយមបេះេបារេៅែែររេឪ ១៩៣៤ ែលហរបុ៉នប៉ងន៉បានទទួលបរជ័យ។ េលរអធិហរបល៊ី អាឌុហ្ល ហ្ុ៊ីែលលរបានេចញមររបហសបដិេសដរល់ទាំនួលែុសរទូវទាាំងអស់។ េៅែែមររឦនាំ១៩៣៥មានហរេធវើរបឧសិទធិេៅេលើែដនដ៊ី សារេលនដ៍ ។ េហ្ើយឧលទធផលសេមលងឧងេតសិបភាគរយ(៩០)បានសេរមចរួបរួមែដនដ៊ី

“អាឌុលហ្វ ៍ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦនាំ”

ឯកសារស្សាវស្រាវ ទំព័រ 25

រលលប់េៅហន់អាណាចររអាលលឺម៉ង់វិញ។ រហ្ូលដល់ែែមិនាឦនាំដែដល ហ្ុ៊ីែលលរបានែ នាាំឲ្យមានហរឥប់េរ ឌទាហាន េទាេះប៊ីឧវរលូវបាននាាំមរនូវហររបឦាំងលវ៉ព៊ី អង់េគលស បារាំងនិងអ៊៊ីតាល៊ីរ៏េឪយ។ ហររបឦាំរលូវបានហល់បនថយមរវិញរសបេពលែដលហ្ុ៊ីែលលរបានេរៀបចាំឲ្យមានហរបឤាញនេយបាយហរទូលសនតិភាពរបរបេឪយេឧគជ័យមួយរនុងហរអនទងចិលតអង់េគលសេដើមប៊ីចរឥរ សត៊ីព៊ីសនធិសញ្ហា រងនាវ នាែែមិលុនាឦនាំ១៩៣៥ ែដលបានផតល់សិទធិឲ្យអាលលឺម៉ង់អាចរលិេះរិេះដល់បញ្ហារងនាវបាន។ រណាាប់ៃដធងន់បាំផុលរបស់អល់បានមរដល់នាែែមិនឦនាំ១៩៣៦ គឺេៅេពលែដលអល់បានេរបើរបាស់ហរអល់េទាសរបស់រលិហរសញ្ហារវង បារាំងនិង សហ្ភាពសូេវៀល េដើមប៊ីររមិលលាំបន់ដររងទ័ពៃនែដនដ៊ី រុីនេលនដ៍ ។ វឧហរសេរមចចិលតមួយែដលផទុយព៊ីេយបល់របស់ទ៊ីរបឹរាេយធ្លរបស់អល់។ េៅេពលេនាេះែដរអល់រ៏បានហរចងសមព័នធមិលតឧមួយអុ៊ីតាល៊ី ។ រនុងែែវិចឆិហឦនាំ១៩៣៧ រនុងជាំនួបរបជុាំសមាាល់មួយឧមួយនឹង េមបញ្ហាហរេយធ្លរបស់អល់, ហ្ុ៊ីែលលរបានឪរ់េចញនូវគេរមាងចមាាំងអនាគលរបស់អល់ ែដលនឹងឥប់េផតើមេចញព៊ី អូរទ៊ី និង េឆរូសលូវ៉គ៊ី។

ពិលដូចគេរមាងរបស់អល់ែមន។ េឪយសេងេលេ ើញយើងចាស់ថ្ល អងគហរសងគមរបឧឧលិពិលឧអមនលទធភាពនិងអាំណាចអវ៊ីេសាេះេដើមប៊ីហរបន្រឤាបេលើជបុ៉នរនុងហរឨានពានែដនដ៊ីមាើន់ជូរី េហ្ើយរ៏ មិនអាចទប់អុ៊ីតាល៊ីមិនឲ្យហន់ហប់េអលយូព៊ីបានេនាេះ ហ្ុ៊ីែលលរបានដឹងថ្លេពលេវលសរមាប់ែផនហររបស់អល់បានមរដល់េហ្ើយ។ ភាាមេនាេះគឺ េៅរនុងែែមិនាឦនាំ១៩៣៨ ហ្ុ៊ីែលលរបានបញ្ហារឲ្យរងទ័ពអាលលឺម៉ង់ចូលលុរលុយ អូរទ៊ីស ែដលឧមាលុភូមិរបស់អល់។ ែលអវ៊ីែដលេធវើឲ្យេគភាារ់េផសើលគឺ ជនឧលិអូរទ៊ីសរប់ពាន់អនហបានេចញមរទទួលសាាគមន៍ហ្ុ៊ីែលលរេហ្ើយដាំេរើងសរេសើរអល់ថ្លឧវិរៈបុរសេៅវិញ។ បនាាប់ព៊ីេនាេះមរហ្ុ៊ីែលលរបានអនទងចិលតបារាំងនឹងអង់េគលសឲ្យរពមរបគល់ែដនដ៊ីេឆរូសលូវ៉គ៊ី ភារឡងលិចមរឲ្យែលួនវិញេឪយសមាាងថ្លែដនដ៊ីេនេះឧរបស់អាលលឺម៉ង់េហ្ើយរបឧជនទាាំងេនាេះសុទធែលនិយយភាសាអាលលឺម៉ង់។ ែផនហរអល់បានសេរមចបនតិចមតងៗេហ្ើយ។ បុ៉នាមនែែេរហយមរ គឺេៅែែម៊ីនា ១៩៣៩, អាលលឺម៉ង់បានវយរគប់រគងេលើ េឆរូសលូវ៉គ៊ីទាាំងមូលែលមតង ។ ហរឥប់េផតើមៃនគេរមាងចមាាំងែដលអល់បានេរអងេឡើងបានសេរមចេហ្ើយ។

ៃលងទ៊ី១ ែែរញ្ហា ឦនាំ១៩៣៩, អាលលឺម៉ង់បានឨានពាន បូ៉ឡូញ ែដលឧហរបឤាញព៊ីហរឥប់េផតើមបឤាល់េភលើងសន្រឤាមេលរេលើរទ៊ី២របស់ហ្ុ៊ីែលលរ។ េលើអល់បានេរបើឧបាយែបបណាេដើមប៊ីអាចឨានពានបូ៉ឡូឋេ ោយរសបចាប់បាន?

មុនរងទ័ពរបស់អល់ឥប់េផតើមវយរបហារេៅេលើបូ៉ឡូញ ហ្ុ៊ីែលលរបានឲ្យេគេរៀបចាំឦរសែមតងមួយឲ្យពិភពេលរេមើលេ ើញថ្លបូ៉ឡូញបានឨានពានអាលលឺម៉ង់។ អល់បានឲ្យេគឥប់អនរេទាសរនុងជរមាំរបមូលផតុាំរបស់អាលលឺម៉ង់ចាំនួនដប់ព៊ីរនារ់នារ់(១២) េឪយឥល់ឲ្យេសលៀរពារ់ឯរសណាានទាហាឿនបូ៉ឡូញ េហ្ើយរ៏សមាាប់េឥលេៅែរបររពាំែដនបូ៉ឡូញ។ េឪយសមាាងេលសថ្លបូ៉ឡូញ ឨានបានអាលលឺម៉ង់េនេះេហ្ើយ េទើបហ្ុ៊ីែលលរឥល់ហរបូ៉ឡូញយើងឥស់ៃដ។ ហ្ុ៊ីែលលរបានរបហសភាាមៗថ្លេនេះគឺឧឧបលតិវេហ្លុរបស់បូ៉ឡូញរនុងហរែដលពួរេគបានពាយមឨានពានែដនដិអាលលឺម៉ង់។ ឧមួយនឹងហររបឌិលនូវឦរេលោនមួយេនេះេហ្ើយែដលនាាំឲ្យសន្រឤាមេលរេលើរទ៊ីព៊ីរឥប់រាំេ ើលេឡើង។

“អាឌុលហ្វ ៍ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦនាំ”

ឯកសារស្សាវស្រាវ ទំព័រ 26

ឧមួយនឹងហរេបើរឦររបយុទធដាំបូង នាេមាើងរបមា ឧ ៤៖៤៥នាទ៊ីរពហាម, ទាហានរបស់ហ្ុ៊ីែលលរ (អាលលឺម៉ង់) បានេរៀបរបនួនចងឧែែឝរចវ់់ារ់របយុទធេៅសមរភូមិមុែរបស់បូ៉ឡូញលលសនធឺងរបែវង មួពាន់របាាំព៊ីររយហាសិបៃម៉ល៍ (១,៧៥០) ។ សារគិលេមើលថ្លសរលូវេរៀបរបួន ែវងយើងេនេះេលើបូ៉ឡូញមានរមាាាំងបុ៉នាននឹងអាចទប់ទល់បាន? រងទាហានេលមើរេជើងមួយលនរបាាំែសននារ់ (១.៥), អមេឪយរងរលេរហេះេលឿនរបស់អាលលឺម៉ង់ចាំនួន ព៊ីរពាន់របាាំព៊ីរយ េរគឿង (២,៧០០) បានវយសរមុរចូលយើងេរៅនឹងេលឿនបាំផុលេៅរនុងែដនដ៊ីបូ៉ឡូញ។ រងទាហានទាាំអេនាេះរលូវបានអាំរទេឪយហរទមាារ់រអប់ែបរៃនរងអាហសរបស់អាលលឺម៉ង់េដើមប៊ីរេមទចរងអាហសរបស់បូ៉ឡូញឲ្យសូនយ េហ្ើយែលមទាាំងទមាារ់រអប់ែបររេមទចផលូវែដរ ននិងែែឝផលូវសាំឡន់នានា េឪយបនឝល់់ទុររលឹមែលភាពភ័យឡាចនិងរនធល់ចិលតសរមាប់បូ៉ឡូញែលបុ៉េនានេះ។ អវ៊ីែដលហន់ែលភាារ់េផសើលបាំផុលេនាេះគឺ ទាាំងរងរលេរហេះ ទាាំងរងអាហសអាលលឺម៉ង់ និយយរួមគឺរងទ័ពអាលលឺម៉ង់បានបាំពារ់នូវសពាារវុធយើងទាំេ ើបនិងអសាារយបាំផុល។

ភាាមៗេនាេះែដរ បារាំង នឹងអង់េគលសបានសេរមចចិលត របហសសន្រឤាមរបឦាំងអាលលឺម៉ង់។ បារាំង នឹងអង់េគលស បានែិលែាំជួយយរអាសារបូ៉ឡូញ េឪយប្ជូនជាំនួយេៅសមរភូមិភាាមៗែដរ បុ៉ែនតរងរាំេទចរបស់ហ្ុ៊ីែលលរឡាាំងណាស់ ។ េៅទ៊ីបាំផុលបូ៉ឡូញរ៏បរជ័យ។ សន្រឤាមេលរេលើរទ៊ីព៊ីររ៏បានេចញរូបរងមរ ។

“អាឌុលហ្វ ៍ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦនាំ”

ឯកសារស្សាវស្រាវ ទំព័រ 27

សន្រឤាមេលរេលើរទ៊ីព៊ីរ េឪយសារែលសន្រឤាមេនេះមានទាំហ្ាំធាំេពរេហ្ើយវហ្ួសព៊ីអវ៊ីែដលែញុាំអាចបររសាយឲ្យេរាេះរាយបាន។ ែញុាំសូមេលើរយរែលេហ្លុហរ ៍ណាែដលសាំឡន់ៗែលបុ៉នេនាេះ។ យុទធសារសត សន្រឤាមរបស់អាលលឺម៉ង់រលូវបានសនមល់ទុរឧមុនតាាំងពិដាំបូងមរេឪយមហាបុរស អាដុហ្ល ហ្ុ៊ីែលលរ។ េៅេពលែដលទទួលបានេឧគជ័យេលើបូ៉ឡូញ ែលបរជ័យរនុងហរចរឥរឧមួយអង់េគលស អល់បានបញ្ហារឲ្យរងទ័ពអាលលឺម៉ង់េរលៀមចាាំង វយរបហារេៅហន់ទិសឡងលិច។ េឪយសារែលធ្លលុអាហសមិនអាំេណាយផល បានេធវើឲ្យនាយឧលតេសន៊ីរបស់អល់សេរមចផ្លារហរវយរបហារទិសឡងលិចសិន។ វបានេធវើឲ្យមានហរែរែរបធាំៗព៊ីរេៅរនុងែផនហររបស់ហ្ុ៊ីែលលរ។ ទ៊ីមួយគឺឧបញ្ហាររបស់ហ្ុ៊ីែលលររនុងហរបឤារនូវហររបឈមអនឧយថ្លេហ្លុណាមួយឧមួយអង់េគលសេៅ រេវយ តាមរយៈហរហន់ហប់របេទសេនេះ និង ឪនឺមាើរនាែែេមសា ឦនាំ១៩៤០។ ហ្ុ៊ីែលលរបានយរចិលតទុរឪរ់ឡាាំងបាំផុលចាំេពាេះរបលិបលតិហរមួយេនេះ។ ហរចូលអនតរគមន៍របស់អល់េៅរនុងជួររងទ័ពបានេធវើឲ្យរបលិបលតិហរហន់ែលមានលាំនឹងលសេឡើង។ ទ៊ីព៊ីរគឺគេរមាងវយរបហារចូលតាមលាំបន់ អាដិនេ ស( Ardennes) របស់ឧលតមេសន៊ី េអរិច វូន មាើនែសតន ( Erich von Manstein) ជាំនួសឲ្យហរវយរបហារផលូវឦាយេៅភាគឡងេជើង។ គេរមាងេនេះបានឥប់េផតើមេៅៃលងទ៊ី១០ ែែឧសភា។ េនេះគឺឧ ហរឥប់េផតើមរបរបេឪយេឧគជ័យយ់់ាងរលចេះរលចង់។ រងទ័ពអាលលឺម៉ង់បានហន់ហប់េៅដល់រាំពង់ែរពរ(Channel ports)រនុងរយៈេពលដប់ៃលង។ រលឹមែលបួនៃលងបុ៉េនានេះ ហ្ូឡង់បានទមាារ់អាវុធចុេះឥញ់សន្រឤាម។ េហ្ើយបាល់រង់( Belgium) អាចលស៊ូបានែលដប់របាាំមួយៃលងបុ៉េនានេះ។ េៅៃលងទ៊ី១៤ែែមិលុនារងទ័ពអាលលឺម៉ង់បានចូលដល់េបេះដូងបារាំង គឺទិររុងបាើរីស។ រឪាភិបាលលម៊ីរបស់បារាំងែដលបេងេើលេឪយេលរមាើសាល ភ៊ីលិប េប៉េលន( Marshal Philippe Petain)សាំ ូមពរឲ្យមានយុទធសនតិភាពេៅព៊ីរយប់បនាាប់។ េរហយមរបារាំង រលូវបានែបងែចរឧព៊ីរលាំបន់គឺ លាំបន់មួយរគប់រគងេឪយរងទ័ពអាលលឺម៉ង់រគបរគង េហ្ើយមួយែផនរេទៀលសថិលេរហមហររគប់រគងរបស់រឪាភិបាលេលរេប៉េលនែដលមានមូលឪានេៅ វិជ៊ី(Vichy)។ េពលេនេះហ្ុ៊ីែលលរបានបែងវរហ ុងធាំមរររអង់េគលសវិញមតង។ េបើររេលរមរេមើលអង់េគលសវិញេ ើញថ្លអង់េគលសមានរបាាំងធមមឧលិឧរនាាំងហរពារយើមាាំេរពាេះអង់េគលសរលូវបានផ្លាច់េចញព៊ីឧបទវ៊ីបេឪយែរពរអង់េគលស(English Channel)។ េដើមប៊ីអាចបេងេើលែផនទ៊ីវយរបហារអង់េគលសបាន អាលលឺម៉ង់រលូវរិេះររវិធ៊ី ណាែដលអាចវយេអររ៏បារទឹររ៏បាន(របលិបលតិហរេតាសមុរទ),អាលលឺម៉ង់បានេរអងទមាារ់រអប់ែបរយើងឡាាំងហាេៅេលើែដនដ៊ីអង់េគលសេពញមួយរដូវេតា ឦនាំ១៩៤០ បូររួមទាាំងហរវយឆមរ់េពលយប់េលើទ៊ីររុងឡុនដុង និងលាំបន់ឧសាហ្រមមនានាេទៀលផង។ វបានេធវើឲ្យប៉េះពាល់ដល់ជនសុ៊ីវិល បណាាលឲ្យមានហរសាាប់នឹងរបួសយើងធងន់ធងរបាំផុល។ រងទ័ពអាហសភូមិននទ (The Royal Air Force (RAF)) របស់អង់េគលសបានទទួលបរជ័យឧយថ្លេហ្លុ។ ហ្ុ៊ីែលលរបានផ្លារែផនហរលុរលុយអង់េគលសេឪយសារែលធនធ្លនដ៏សនធឹរសនាាប់របស់អង់េគលស េហ្ើយរងទ័ពរបស់ែលួនរ៏មានរាំ ល់ែដរ ។ នាយររដឌមន្រនត៊ីអង់េគលស វិនសតុន ឈឹចឆឺល ឥប់េផតើមទទួលបាននូវជាំនួយព៊ីសហ្រដឌអាេមរិចែដលបានឆលងហរសេរមចព៊ីរពឺទធសភាអាេមរិចេៅេដើមឦនាំ១៩៤១។ េៅៃលងទ៊ី២២ មិលុនា១៩៤១ អាលលឺម៉ង់បានេបើរយុទធនាហរវយយរែដនដ៊ីសូេវៀលេណាលាំបន់ (AA) (ឥប់ព៊ីេែលតអាឡន់េហ្េល រហ្ូលដល់អារសាាឡន់) ។ វបានេធវើឲ្យសូេវៀលបងខាំចិលតចូលរួមឧមួយររុមសមព័នធមិលត(មានបារាំង,អង់េគលស,ហណាឪ និងអាេមរិចឧេមេហាង)េដើមប៊ីរបឦាំងនឹងររុមសមព័នធរល៊ីភាគ៊ីែដលមានរាលមាើសុ៊ីនឧអាលលឺម៉ង់,អុ៊ីតាល៊ី និងជបុ៉ន។ ែបរមរេមើលសភាពហរ ៍សន្រឤាមេៅអាន្រហ្វិរឡងេជើង រងរមាាាំងរបស់អាេមរិចនិងអង់េគលសបានបរជ័យេរហមៃដរបស់អាលលឺម៉ង់និង អុ៊ីតាល៊ី រនុងឦនាំ១៩៤៣។ ចាំែ រឯសមរភូមិសន្រឤាមេៅភាគឡងេរើលឯេ េះ

“អាឌុលហ្វ ៍ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦនាំ”

ឯកសារស្សាវស្រាវ ទំព័រ 28

វិញហរវយបរលបលរបស់សូេវៀលឥប់េផតើមេឡើងរនុងែែវិចឆិហ ១៩៤២េហ្ើយប្ចប់មរវិញេឪយឨមឪបធរ ៊ីេៅរនុងសមរភូមិរបយុទធសាាល៊ីរហដ(Stalingrad)។ រងទ័ពអាលលឺម៉ង់ជួបនឹងបញ្ហាឧបេរចើនដូចឧែវេះេសបៀងរពមទាាំងថ្លនាំសងេូវេហ្ើយអាហសធ្លលុរឤរេពរចាំែ រឯរងទ័ពសូេវៀលឧមាាស់រសុរែដលសាុាំនឹងអាហសធ្លលុពិលឧមានេរបៀបយើងឡាាំង។ េៅែែៃលងទ៊ី៣១ ែែមររឦនាំ ១៩៤៣ រងទ័ពែដលេសសសល់របស់អាលលឺម៉ង់បានចុេះឥញ់។ េៅៃលងទ៊ី៦ ែែមិលុនាឦនាំ១៩៤៤ រងទ័ពសមព័នធមិលតបានឥប់េផតើមេបើរឦរវយរបហារទញវីបអឺរូុបទាាំងមូល។ អង់េគលស,ហណាឪ,អាេមរិចបានប្ជូនទាហានចាំនួនមួយែសនរបាាំមឺុនរបាាំមួយពាន់នារ់(156,000) តាមបេណាាយេឆនរសមុរទបារាំង។ ឧហរេឆលើយលប ហ្ុ៊ីែលលរបានបងឞូររមាាាំងចុងេរហយបាំផុលរបស់អល់េៅហន់អឺរូុបឡងលិចេឪយយល់រពមទទួលឥញ់ភាគឡងេរើល។ រងពលរបស់សូេវៀលបានចូលហន់ហប់ែដនដ៊ីបូ៉ឡូញ, េឆរូសលូវ៉គ៊ី, ហ្ុងរគ៊ី និងរូមាើន៊ី េៅេពលែដលហ្ុ៊ីែលលរររបមូលផតុាំរងមាាាំងរបស់ែលួនេដើមប៊ីបេ ាញអាេមរិចនិងអង់េគលសេចញព៊ីអាលលឺម៉ង់រនុងសមរភូមិ បុ៊លេហ្គ( Bulge) (ែែធនូ ១៩៤៤ ដល់ មររ ១៩៤៥) ែដលឧហរែែឝរហរពារធមចុងេរហយបាំផុលរបស់អាលលឺម៉ង់។ ហរទមាារ់រអប់ែបរមួយេៅែែរុមភៈ ឦនាំ១៩៤៥ សរមាប់នាាំមុែទាហានសមព័នធមិលតរនុងហរវយរបហារេលើអាលលឺម៉ង់ែដលឧហរវយរបហារចុងេរហយបាំផុល។ ឧលទធផលអាលលឺម៉ង់បានចុេះឥញ់ទាាំងរសុងេៅៃលងទ៊ី៨ែែឧសភា ១៩៤៥។

“អាឌុលហ្វ ៍ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦនាំ”

ឯកសារស្សាវស្រាវ ទំព័រ 29

អវសានជ៊ីវិល

គឺេៅេពលែដលរងទ័ពសរលូវព័ទធជុាំជិលែលួន េនាេះេហ្ើយែដលមហាបុរស អាឌុហ្វហ្ុ៊ីែលលរ បានដឹងយើងចាស់ថ្លអាណាចររអាលលឺម៉ង់របស់អល់នឹងរលូវដួលរលាំឦប់ៗេនេះេហ្ើយ។ េហ្ើយវពិលណាស់ែដលរូបអល់រ៏មិនអាចនឹងមានជ៊ីវិលេមើលេ ើញអាលលឺម៉ង់ដ៏អសាារយ១០០០ឦនាំែដលអល់សនាេនាេះែដរ។ អល់បានសមលឹងេ ើញថ្លជនឧលិអាលលឺម៉ង់ែដលអល់រសលញ់េសមើសឤោរេនាេះ មិនឡាាំងហាដូចែដលអល់បានគិលទុរេនាេះេទ។ អល់ែលមទាាំងបានដឹងេទៀលថ្ល អវ៊ីៗែដលអល់បានលេះបង់សរមាប់អាលលឺម៉ង់គឺ មុែឧមិនលបសនងអល់ឲ្យបានលសេឡើយ។ នាៃលងទ៊ី ៣០ ែែេមសា ឦនាំ១៩៤៥ ហ្ុ៊ីែលលរបានដឹរៃដ នាង អ៊ីវ៉រប៉ន ចុេះេៅហន់បញ្ហាហរេរហមដ៊ីរបស់អល់ េឪយយរេៅនូវថ្លនាំពុលមួយរ្ចប់ រពមឧមួយនឹងហាំេភលើងែល៊ីមួយេដើមផង។ អល់បានរបាប់អ៊ីវ៉ថ្ល “េបើសាាប់រ៏រលូវសាាប់តាមរេបៀបអនរហាហានែដរ េបើគង់ែលេគសមាាប់ដែដរ សមាាប់ែលយនឯងវិញលសឧង” ។ និយយចប់អល់រ៏លយថ្លនាំពុលផឹរេហ្ើយរបាប់ឲ្យនាងេអវ៉បាញ់ឲ្យចាំរាលែលួន រួចេអវ៉រលូវែលបាញ់សមាាប់ែលួនតាមអល់ែដរ។ ជ៊ីវិលរបស់បុរសមានរ់ែដលេសទើរែលរគប់រគងពិភពេលរទាាំងមូលេៅេហ្ើយេនាេះរ៏រលូវប្វប់េឪយរេបៀបេនេះ។ ហ្ុ៊ីែលលរគឺឧបុរសមានរ់ែដលបានេធវើឲ្យអាលលឺម៉ង់េឡើងដល់ររមិលរាំពូលរបស់ែលួន។ វហារ់ប៊ីដូចឧេលឿនេពរេទែដលជ៊ីវិលរបស់មហាវិរបុរស ៃនអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦនាំមានរ់េនេះរលូវប្ចប់? ែញុាំមិនអាចេឆលើយលបនឹងសាំនួរេនេះបានេទ។ មានែលេលរអនរអានេទែដលអាចេធវើហរសននិឪានបាន។

“អាឌុលហ្វ ៍ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦនាំ”

ឯកសារស្សាវស្រាវ ទំព័រ 30

េរឿងែដលសេងវគ េលើអនរដឹងេទថ្ល ហលព៊ីបណាាឦនាំដាំបូងៗហ្ុ៊ីែលលរបានឥល់តាាំងឲ្យររុមចល័លមួយចុេះរបមូលជនឧលិជវ៊ីពតាមបណាាភូមិរសុរនានាឲ្យមរឈរលាំរង់ជួរអនេៅមុែរេៅាែដលជ៊ីររូចេរសច ។ បនាាប់មររ៏េរបើហាំេភលើងបាញ់រេះសមាាប់េឥលទមាារ់រនុងរេៅាេនាេះែលមតងេៅ។ ែលបនាាប់មរគឺេៅចេនាាេះេពលមុនសន្រឤាមេលរេលើរទ៊ីព៊ីរ និងរនុងេពលេធវើសន្រឤាម ហ្ុ៊ីែលលរបានបឤាប់ឲ្យមានហរបេងេើលជាំរុ ុាំឣាំងឧេរចើនសរមាប់ឪរ់ពួរអនរេទាសនេយបាយនានា ឧពិេសសពួរជវ៊ីពែលមតង។

ជាំរុទាាំងេនាេះភាគេរចើនគឺឧជាំរុមរ ៈ។ ជាំរុមរ ៈែដលលប៊ីបាំផុលគឺអសវ៊ីលស៍ សថិលរនុងែដនដ៊ីបូ៉ឡូញ។ ជាំរុេនេះបានសមាាប់ជ៊ីវិលមនុសឝអស់រប់លននារ់ េហ្ើយេតសិបភាគរយឧជនឧលជវ៊ីព។ ណាសុ៊ីដឹរជ្ជូនអនរេទាសតាមឡានដឹរទាំនិញ នាវ និងតាមរលេភលើងេៅហន់ជាំរុទាាំងេនាេះ។ េពលែដលពួរេគមរដល់ជាំរុ រិចចហរដាំបូងគឺហរដរហ្ូលអស់ព៊ីែលួននូវរទពយទាាំងឡាយែដលែលួនមាន។ អនរេទាសរលូវែបងែចរឧព៊ីរ គឺអនរមានរមាាាំងែដលណាសុ៊ីទុរេរបើហរសិន នឹងអនរែដលេែាយឬមានជមងឺ នឹងរលុវប្ចូនេៅរនុងបនទប់ឧសម័នពុលេដើមប៊ីសមាាប់េឥល។ អនរែដលរួចផុលព៊ីហរសមាាប់រនុងបនទប់ឧសម័នពុលមិនរប់ថ្លមានសាំណាងេនាេះេទ។ ពួរេគរលូវេវទនាេទវដង។ មិនមានហរផតល់អាហារឬរ៏េទរផឹរេឡើយ។ អនរេទាសទាាំងអស់រស់េៅរនុងបនទប់ែដឡបិទ ជិលឈឹង។

ែញុាំមិនចង់េធវើហរបរិយយឲ្យេរចើនេពរេនាេះេទេរពាេះវពិលឧេធវើឲ្យសែងវគចិលតេពរេហ្ើយ។ សូមេលរអនរអានេមតាាេមើលរូបភាពឡងេរហមេៅចុេះ។

“អាឌុលហ្វ ៍ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦនាំ”

ឯកសារស្សាវស្រាវ ទំព័រ 31

“អាឌុលហ្វ ៍ហ្ុ៊ីែលលរ និងអាណាចររអាលលឺម៉ង់មួយពាន់ឦនាំ”

ឯកសារស្សាវស្រាវ ទំព័រ 32

សម្រង់សរតីរបស់អាឌុហ្ល៍ ហ្ុីត្លលរ

អនរែដលពូែររុហ្របាំផុល រ៏ឧរគូេវទមនតដ៏អសាារយមានរ់ែដរ!

ហរសសប់ គឺមានសភាពឧរ់លរ់ឧងហរមិនចូលចិលត!

ហររុហ្រមិនែមនសរមាប់ហរពារែលួនេទ ែលគឺសរមាប់វយរបហា!

ៃលងៃនេសចរត៊ីសុែសុភមងគលផ្លាល់ែលួន បានចប់េហ្ើយ!

សមបលតិមានលៃមលបាំផុលរបស់រឪាភិបាលគឺរបឧជនមិនេចេះគិល!

អាលលឺម៉ង់នឹងហាយឧមហាអាំណាចដ៏ធាំបាំផុ ឬរ៏មិនបានហរអវ៊ីទាាំងអស់!

សចចៈធម៌មិនែមនបញ្ហាឧបញ្ហាេទ ែលជ័យជាំនេះេទែដលឧបញ្ហា

ែញុាំេរបើអារមម ៍េដើមប៊ីេឪេះរសាយេរឿងឧេរចើន ែលេរបើេហ្លុផលែលបនតិចបនតួចប៉ុេនានេះ!

ពួរេគនឹងេជឿឧរ់េបើអនរនិយយេរឿងរុហ្រញយៗ !

វពិបាររនុងហររបយុទធឧមួយហរពិល ែលរសួលរបយុទធលតាាំងនឹងចាំេនេះដឹង!

ហររុហ្រមនុសឝមួយររុមធាំ វរសួលឧងហររុហ្រមនុសឝមានរ់!

អនរឈនេះមិនែដលសួរេគថ្លអល់មានសចចៈភាពឬអល់េទ!

អ្នកដែលពូដកកុហកបំផុត ក៏ជាគ្រូវវទមន្តែ៏អ្ស្ចារយម្នាក់ដែរ!

ការស្អប់ រឺម្នន្ស្ភាពជាក់លាក់ជាងការមិន្ចូលចិតត!

ការកុហកមិន្ដមន្ស្គ្ម្នប់ការពារខ្លួន្វទ ដតរឺស្គ្ម្នប់វាយគ្បហា!

ថ្ងៃថ្ន្វស្ចកតីស្ុខ្ស្ុភមងគលផ្ទាល់ខ្លួន្ បាន្ចប់វហើយ!

ស្មបតតិម្នន្តថ្មលបំផុតរបស្់រដ្ឋាភិបាលរឺគ្បជាជន្មិន្វចេះរិត!

រកាសិ្ទធ ិ