მოგების გადასახადი ქართულ და უცხოურ...

1

მოგების გადასახადი ქართულ და უცხოურ კანონმდებლობაში

ავტორი: თედო სანიკიძეთბილისი - 2015

2

საპრეზენტაციო პროგრამა: შესავალი, გადასახადები, მოკლე ისტორიულ-პრაქტიკული მიმოხილვა; მოგების გადასახადი ქართულ კანონმდებლობაში:

გადამხდელი სუბიექტები დაბეგვრის ობიექტი გადასახადის განაკვეთი, დეკლარაციები და გადახდის ვადები საგადასახადო შეღავათები და გადახდისაგან გათავისუფლებული სუბიექტები

მოგების გადასახადის წილი მთლიან საგადასახადო შემოსავლებში; ხარვეზები კანონმდებლობაში და გადასადგმელი ნაბიჯები; უცხო ქვეყნების მაგალითები; მოგების გადასახადის რეფორმა ესტონეთში; ესტონური რეფორმის საქართველოში განხორციელების პერსპექტივები და

შესაძლო შედეგები; შეჯამება

3

შესავალი, გადასახადები, მოკლე ისტორიულ-პრაქტიკული მიმოხილვა;

, გადასახადები ის ფუნდამენტია რომელზეც ოდითგანვე იდგა . სახელმწიფოებრივი წარმონაქმნები სწორედ საგადასახადო შემოსავლები

წარმოადგენს საბიუჯეტო შემოსულობების ლომის წილს და მისი საშუალებით ხდებოდა და ხდება შესაძლებელი სახელმწიფო ინსტიტუტების შენახვა და

. ფუნქციონირება

, , გადასახადები მისი არსებობის ყველა ეტაპზე განსხვავდებოდა ფორმით, , , შინაარსით დაბეგვრის ობიექტით განაკვეთით აკრეფის მეთოდებითა და სხვა

.მახასიათებლებით

4

შესავალი, გადასახადები, მოკლე ისტორიულ-პრაქტიკული მიმოხილვა;

ისტორიის მანძილზე გადასახადებისა და ზოგადად ამ სისტემის ცვლილებამ მნიშვნელოვანი გავლენა მოახდინა საგადასახადო პოლიტიკის დაგეგმვისა და

. შემუშავების მეთოდების მიმართულებით უფრო გაიზარდა ამ პროცესში , , მეცნიერულად გააზრების როლი კერძოდ რა სახის რა განაკვეთით და ზოგადად

, რა მიდგომის მიხედვით უნდა დაიგეგმოს საგადასახადო სისტემის მუშაობა რომ , იყოს მაქსიმალურად ეფექტიანი და სასარგებლო როგორც გადამხდელისათვის .ასევე სახელმწიფოსათვის

, დღესდღეობით თითქმის ყველა ქვეყანას გააჩნია საკუთარი საგადასახადო სისტემა ( რომლებიც მიუხედავად საერთო მიზნებისა საბიუჯეტო რეურსების მობილიზება და

), ეკონომიკაზე ზემოქმედების შესაძლებლობა მნიშვნელოვან განსხვავებებს .ავლენენ სხვა ქვეყნებთან მიმართებაში

5

მოგების გადასახადი ქართულ კანონმდებლობაში

, საქართველოს საგადასახადო კოდექსის მიხედვით მოგების გადასახადის: ; , გადამხდელია რეზიდენტი საწარმო არარეზიდენტი საწარმო რომელიც

საქართველოში საქმიანობას ახორციელებს მუდმივი დაწესებულების მეშვეობით/ . ან და შემოსავალს იღებს საქართველოში არსებული წყაროდან

:გადამხდელი უბიექტები

საქმიანობას ახორციელებს საქართველოში და არ დაასაბუთებს თავის , თანამფლობელობას იგი იბეგრება როგორც არარეზიდენტი საწარმოს

.მუდმივი დაწესებულება

6

მოგების გადასახადი ქართულ კანონმდებლობაში

– მოგების გადასახადის მიზნებისთვის საწარმოები იყოფა ორ კატეგორიად რეზიდენტ და . არარეზიდენტ საწარმოებად

, უნდა ვივარაუდოთ რომ რეზიდენტ საწარმოს წარმოადგენს საქართველოს საწარმო ხოლო ყველა – .დანარჩენ საწარმოს არარეზიდენტი საწარმო

:გადამხდელი სუბიექტები

არარეზიდენტი საწარმო გადასახადის გადამხდელს წარმოადგენს მხოლოდ . საქართველოში არსებული წყაროდან მიღებულ შემოსავლებთან მიმართებით

7

მოგების გადასახადი ქართულ კანონმდებლობაში

, მოგების გადასახადის გადამხდელის ცნება ასევე მოიცავს პირებსაც ; , რომლებსაც უშუალოდ არ აკისრიათ გადასახადის გადახდა მაგალითად

როდესაც არარეზიდენტი პირის კუთვნილი გადასახადი გადაიხდება გადახდის წყაროსთან დაკავების წესით შემოსავლის გადამხდელის

( ) , საგადასახადო აგენტის მიერ გადასახადის გადამხდელს კვლავ ეს . არარეზიდენტი პირი წარმოადგენს

:გადამხდელი სუბიექტები

ამხანაგობა და სხვა ანალოგიური წარმონაქმნი კოდექსის მიზნებისთვის .განიხილება საწარმოდ

8

მოგების გადასახადი ქართულ კანონმდებლობაში დაბეგვრის ობიექტი

. ვალდებულება რეზიდენტი საწარმოსთვის დაბეგვრის ობიექტს , წარმოადგენს დასაბეგრი მოგება რომელიც განისაზღვრება საგადასახადო პერიოდში მიღებულ ერთობლივ შემოსავლებს და

შესაბამის გამოქვითვებს . შორის სხვაობის თანხით

( არარეზიდენტი საწარმო გარდა საავიაციო ტრანსპორტით მგზავრთა საერთაშორისო გადაყვანისა და ტვირთების საერთაშორისო გადატანის

), განმახორციელებლისა რომელიც საქართველოში საქმიანობას , ახორციელებს მუდმივი დაწესებულების მეშვეობით არის მოგების

გადასახადის გადამხდელი მუდმივ დაწესებულებასთან დაკავშირებული საქართველოში არსებული წყაროდან მიღებული ერთობლივი შემოსავლის

, მიხედვით რომელიც მცირდება საგადასახადო კოდექსით . გათვალისწინებული გამოქვითვების თანხებით

9

მოგების გადასახადი ქართულ კანონმდებლობაშიგადასახადის განაკვეთი: მოგების გადასახადის განაკვეთი 15 საწარმოს დასაბეგრი მოგება იბეგრება

, . პროცენტით გარდა კოდექსით გათვალისწინებული შემთხვევისა „ “ „ ნავთობისა და გაზის შესახებ საქართველოს კანონით განსაზღვრული არსებული

“ ხელშეკრულებების განხორციელების შედეგად ნავთობისა და გაზის ოპერაციებით 10 , მიღებული მოგება იბეგრება პროცენტით თუ ეს ხელშეკრულებები დადებულია

1998 1 . წლის იანვრამდე

10

მოგების გადასახადი ქართულ კანონმდებლობაშისაგადასახადო დეკლარაციების წარდგენისა გადახდის ვადები: დეკლარაციის წარდგენისა და გადასახადის გადახდის ვადაა

1 . საანგარიშო წლის მომდევნო წლის აპრილამდე ლიკვიდაციის თაობაზე გადაწყვეტილების მიღებისას კი ამ გადაწყვეტილების

15 .მიღებიდან დღის განმავლობაში

, რაც შეეხება მიმდინარე გადასახადებს ისინი გადაიხდევინება , გასული საგადასახადო წლის წლიური გადასახადიდ მიხედვით : ) 15 - 25%; ) შემდეგი ოდენობით ა არა უგვიანეს მაისისა ბ არა 15 25%; ) 15 25%; ) უგვიანეს ივლისისა გ არა უგვიანეს სექტემბრისა დ

15 25%.არა უგვიანეს დეკემბრისა

11

მოგების გადასახადი ქართულ კანონმდებლობაშისაგადასახადო შეღავათები და გადახდისაგან გათავისუფლებული სუბიექტები

მისი მიხედვით მოგების გადასახადით დაბეგვრისაგან:თავისუფლდება

, / საბიუჯეტო საერთაშორისო ან და საქველმოქმედო ( ორგანიზაციების მოგება ეკონომიკური საქმიანობით

); მიღებული მოგების გარდა , ორგანიზაციის მიერ მიღებული გრანტები საწევრო

; შენატანები და შემოწირულებები ; საქართველოს ეროვნული ბანკის მოგება საქართველოს საპატრიარქოს მიერ რელიგიური

, , დანიშნულებით გამოყენებული ჯვრების სანთლების წიგნებისა და კალენდრების რეალიზაციით მიღებული

; მოგება

2014 1 - წლის იანვრამდე სასოფლო სამეურნეო წარმოებაში დასაქმებული პირის მიერ

საქართველოში წარმოებული სოფლის მეურნეობის პროდუქციის სამრეწველო გადამუშავებამდე

( ) სასაქონლო კოდის შეცვლამდე პირველადი , მიწოდებით მიღებული მოგება თუ კალენდარული

წლის განმავლობაში ამ პირის მიერ აღნიშნული მიწოდებით მიღებული ერთობლივი შემოსავალი არ

200 000 ; აღემატება ლარს

12

მოგების გადასახადი ქართულ კანონმდებლობაშისაგადასახადო შეღავათები და გადახდისაგან გათავისუფლებული სუბიექტები

2014 1 - წლის იანვრამდე სასოფლო სამეურნეო , საქმიანობიდან მიღებული მოგების ის ნაწილი რომლის

; რეინვესტირებაც ხდება ამ საქმიანობის ფარგლებში საერთაშორისო ფინანსური კომპანიის მიერ ფინანსური

/ / ოპერაციებიდან ან და ფინანსური მომსახურებიდან ან და საქართველოს არარეზიდენტის მიერ გამოშვებული

;ფასიანი ქაღალდების რეალიზაციით მიღებული მოგება საერთაშორისო ფინანსური კომპანიის მიერ

გამოშვებული ფასიანი ქაღალდების რეალიზაციით ; მიღებული მოგება

თავისუფლად მიმოქცევადი ფასიანი ქაღალდის ; რეალიზაციით მიღებული მოგება

არარეზიდენტის მიერ ქონების ლიზინგით გაცემიდან , მიღებული შემოსავალი რომელიც არ მიეკუთვნება

საქართველოში არარეზიდენტის მუდმივ;დაწესებულებას

სახელმწიფოს ან საქართველოს ეროვნული ბანკის სასესხო ფასიანი ქაღალდების რეალიზაციითა და

აღნიშნული ფასიანი ქაღალდებიდან პროცენტის სახით მიღებული მოგება და ეროვნულ ბანკში

ანგარიშებზე განთავსებულ სახსრებზე დარიცხული ...პროცენტებიდან მიღებული მოგება

13

მოგების გადასახადის წილი მთლიან საგადასახადო შემოსავლებში;

საქართველოში მოგების გადასახადის წილი მთლიან საგადასახადო 2014 12%- .შემოსავლებში წელს შეადგენდა დაახლოებით ს

, , როგორც ყველა გადასახადს მოგების გადასახადსაც გააჩნია გავლენა ბაზარზე , . როგორც ფასწარმოქმნის ასევე სამეწარმეო აქტივობის ცვლილების კუთხითაც ამ

, დროს აუცილებელი პირობაა რომ მოიძებნოს ოქროს შუალედი და სახელმწიფომ გადასახადები იმ ფორმითა და მოცულობით დააწესოს რაც მაქსიმალურად

, სასარგებლო იქნება როგორც სამეწარმეო აქტივობისა და ეფექტიანი ფასის, განსაზღვრისათვის ასევე ეკონომიკური ზრდისა და საბიუჯეტო შემოსავლების

. ეფექტურად მობილიზებისათვის მოგების

გადასახადი12%

სხვაგადასახადები

88%

14

ხარვეზები კანონმდებლობაში და გადასადგმელი ნაბიჯები;

, , მოკლედ მოგების გადასახადის მარტივი ფორმულის მიუხედავად პრაქტიკაში საკმაოდ რთული . , წესების გაგება და დაცვაა საჭირო შედეგად გადამხდელებს მნიშვნელოვანი ხარჯების გაწევა

, - უწევთ მოგების გადასახადის გაანგარიშებისთვის ხოლო საგადასახადო ორგანოებს ამ . . გაანგარიშების შემოწმებისთვის საგადასახადო დავების დიდი ნაწილიც ამ გადასახადზე მოდის

, (12%) არადა მოგების გადასახადის წილი საგადასახადო შემოსავლებში მცირეა და შესაძლოა ვერ .ამართლებდეს მისი ადმინისტრირების დანახარჯებს

15

ხარვეზები კანონმდებლობაში და გადასადგმელი ნაბიჯები;

( მოგების გადასახადის გამოთვლისას მიუხედავად ერთი შეხედვით მისი), სიმარტივისა ბიზნესის წარმომადგენლებში გაურკვევლობასა და პროცედურულ :სირთულეებს იწვევს რამდენიმე დეტალი

, პირველი ისაა რომ საგადასახადო კოდექსი არ გვთავაზობს შემოსავლებისა და ხარჯების ზოგად დეფინიციას და ეს ტერმინები საბუღალტრო

. , კანონმდებლობით უნდა განიმარტოს ეს უკანასკნელი მიუთითებს ფინანსური (IFRS), “ აღრიცხვის საერთაშორისო სტანდარტებზე რომლებიც საშუალო

” . სტატისტიკური გადამხდელისთვის რთულად აღსაქმელია მისი ეფექტიანი .გამოყენება ვიწრო სპეციალიზაციის ექსპერტულ ცოდნას მოითხოვს

ბუღალტრული შემოსავლებისა და ხარჯების განსაზღვრის შემდეგ : იწყება სირთულეების ახალი სერია მათი რა ნაწილი მივაკუთვნოთ

, დასაბეგრ შემოსავლებს და გამოსაქვით ხარჯებს რა გადავიტანოთ , , . შემდეგ პერიოდებზე ან საერთოდ ამოვიღოთ დაბეგვრიდან ცალკე

პრობლემაა საგადასახადო მიზნებისთვის შემოსავლებისა და ხარჯების სათანადოდ დოკუმენტირება და გადაანგარიშება

, კონკრეტულ სიტუაციებში კანონმდებლობის ბუნდოვანი ნაწილების , ინტერპრეტაცია და იმის გარკვევა როგორ არ მივცეთ

“ ” საგადასახადო ორგანოებს გაანგარიშების გადასწორების.საფუძველი

16

უცხო ქვეყნების მაგალითები;

. კავკასიის რეგიონში საქართველოს ყველაზე დაბალი მოგების გადასახადი აქვს . იგივე შეიძლება ითქვას ევროპისა და ამერიკის განაკვეთებთან შედარებითაც

20% აზერბაიჯანში 20%თურქეთში 20%რუსეთში 20%სომხეთში

33,3საფრანგეთში 15- ამერიკაში ვარირებს დან

39%- მდე მოგების თანხის. მიხედვით

20%ესტონეთში

17

მოგების გადასახადის რეფორმა ესტონეთში; 1994 , საგადასახადო რეფორმები ესტონეთმა ჯერ კიდევ წლიდან დაიწყო

როდესაც უარი თქვა დიფერენცირებულ გადასახადებზე და ფიზიკური პირების . საშემოსავლო გადასახადი ფიქსირებული ტარიფით განსაზღვრა კომერციული

, 2000 იურიდიული პირების მოგების გადასახადის რეფორმა მოგვიანებით უკვე ; წლიდან შევიდა ძალაში

- რეფორმის ძირითადი არსი საკმაოდ მარტივია მოგების გადასახადის გადახდის ვალდებულება კომპანიებს

, წარმოექმნებათ არა მოგების მიღების არამედ მისი ( განაწილებისას დამფუძნებლების მიერ კომპანიიდან მოგების

). გატანისას

, კომპანიას უფლება აქვს მოგების ხარჯზე შეუზღუდავად და - დაუბეგრავად განახორციელოს რეინვესტიცია, , , გააფართოოს გადააიარაღოს წარმოება ან უბრალოდ

. საბანკო დეპოზიტზე შეინახოს თანხა

18

მოგების გადასახადის რეფორმა ესტონეთში; , , -ესტონეთში ამ რეფორმის გატარებისას სკეპტიკოსების ერთ

, ერთი მთავარი არგუმენტი იყო კითხვა როგორ აისახებოდა , რეფორმა საბიუჯეტო შემოსავლებზე მნიშვნელოვნად ხომ არ

? შეამცირებდა მათ

: რეფორმამ ამ კითხვას წარმატებით გასცა პასუხი საბიუჯეტო, , შემოსავლები როგორც მოგების გადასახადიდან ისე სხვა, . წყაროებიდან მნიშვნელოვნად გაიზარდა უშუალოდ მოგების -გადასახადის ნაწილში მხოლოდ ორი წლის განმავლობაში იყო მეტ

, 2001 ნაკლებად საგრძნობი კლება წლიდან კი ზრდის დინამიკა.შეუქცევადია

19

მოგების გადასახადის რეფორმა ესტონეთში; მოგების გადასახადის მიზნებისათვის საანგარიშო პერიოდად

, , კალენდარული თვე ითვლება შესაბამისად კომპანიებს მაქსიმალური თავისუფლება აქვთ და შეუძლიათ წლის განმავლობაში არაერთხელ

.შეცვალონ საინვესტიციო თუ მოგების განაწილების გეგმები

, - ხარჯი რომელიც დაკავშირებულია უშუალოდ კომპანიის საჭიროებებთან . ჩვეულებრივად გამოიქვითება და თავისუფალია გადასახადებისაგან

საშემოსავლო და სოციალური გადასახადით იბეგრება . დასაქმებულებისთვის გაცემული ხელფასი ან სხვა სარგებელი მიღებული

მოგების დაუბეგრავად რეინვესტირების შესაძლებლობა თანაბრად აქვთ , ; , როგორც მცირე და საშუალო ასევე მსხვილ ბიზნესს შედეგად გაიზარდა

, , , კომპანიების კაპიტალი აქტივები წარმოების საშუალებები და აქედან, .გამომდინარე ინვესტიციების განხორციელების მოტივაციაც

20

ესტონური რეფორმის საქართველოში განხორციელების პერსპექტივები და შესაძლო შედეგები;

ბოლო პერიოდში გაჩნდა მოსაზრება ამ რეფორმის საქართველოში ;შესაძლო გატარების შესახებ

, თუმცა ამ რეფორმაზე და მის საქართველოში განხორციელებაზე , საუბრისას უნდა გავითვალისწინოთ ის გარემოება რომ ერთბაშად

( , 900 მოგების გადასახადის ასეთი რეფორმა მაშინ როდესაც მასზე ) მილიონი მოდის მნიშვნელოვან დარტყმას მიაყენებს სახელმწიფო

. , . ბიუჯეტს მითუმეტეს რომ ისედაც ცუდ დღეშია

, ,   მაგრამ არც ასე დრამატულადაა საქმე რამეთუ პირველივე ჯერზე რომც , 900 , განულდეს მოგების გადასახადი მილიონი არ დააკლდება ბიუჯეტს , რადგანაც მთელი მოგების რეინვესტირება არ მოხდება რაღაც ნაწილი

კომპანიებისა გაანაწილებს მოგებას და განაწილებული მოგებიდან .დასაბეგრ შემოსავალს ჩვეულებრივ მიიღებს სახელმწიფო

21

ესტონური რეფორმის საქართველოში განხორციელების პერსპექტივები და შესაძლო შედეგები;

, , ამიტომ ვფიქრობთ რომ აჯობებს ანალოგიური რეფორმის ერტაპობრივად განხორციელება გადასახადის რამდენიმე

( 3-4 წლიანი ეტაპობრივი შემცირების გზით მაგ წლის).განმავლობაში

, მიგვაჩნია რომ მსგავსი რეფორმა მნიშვნელოვნად , წაახალისებს საქართველოში ბიზნესის განვითარებას რამეთუ

მეტი სტიმული გაჩნდება მიღებული მოგების რეინვესტირებისა .და გაფართოებისათვის

22

ესტონური რეფორმის საქართველოში განხორციელების პერსპექტივები და შესაძლო შედეგები;

, რომ შესაძლოა მოკლევადიან პერიოდში შემცირდეს საბიუჯეტო შემოსავლები საჭირო გახდეს დამატებითი ბიუროკრატიული მოქმედებების განხორციელება და

, შესაძლოა გახშირდეს დავები რეინვესტირების განმარტებასთან დაკავშირებით ანუ შესაძლოა გადასახადის გადამხდელსა და საგადასახადო ორგანოებს

.სხვადასხვაგვარად ესომდეთ რა შემთხვევაში ეწოდოს დანახარჯს რეინვესტირება

რეფორმის შესაძლო უარყოფითი შედეგები

, , მნიშვნელოვანია რომ ნებისმიერ შემთხვევაში იქნება ეს ახალ სისტემაზე გადასვლა , , თუ აღნიშნულის გაუმჯობესება მოხდეს გადასახადების მეცნიერული გააზრება მათი

შესაძლო შედეგების ანალიზი და მხოლოდ სასურველი პროგნოზების შემთხვევაში .გადაიდგას ნაბიჯები ამ მიმართულებით

23

შეჯამება

, როგორც აღინიშნა მოგების გადასახადი საქართველოში ჩვენი რეგიონის . ქვეყნებს შორის ყველაზე დაბალია

, , თუმცა ეს ავტომატურად არ ნიშნავს იმას რომ ჩვენი ეკონომიკა უფრო წინაა , ან ინვესტიციები უფრო დიდი რაოდენობით შემოედინება ანაც უფრო

. სიამოვნებით იხდიან ჩვენი გადამხდელები , რა თქმა უნდა როდესაც საგადასახადო პოლიტიკა ლიბერალურია და

გადასახადები დაბალი ეს ნამდვილად არის ინვესტიციების ზრდისა და , ეკონომიკური აღმავლობისათვის სასურველი წინაპირობა

, მაგრამ აქვე უნდა აღინიშნოს ის ხარვეზებიც რომლებიც არსებობს როგორც, , კანონმდებლობაში ასევე გადასახადების გამოანგარიშების გადახდისა და

. გადამხდელებთან ურთიერთობის კუთხით , მნიშნელოვანია რომ სახელმწიფომ იმუშაოს ამ მიმართულებების

გასაუმჯობესებლად და მსოფლიო წარმატებული პრაქტიკების დასანერგად .ქვეყანაში არსებული მდგომარეობის გათვალისწინებით

24

შეჯამება

, , , დასკვნის სახით უნდა ითქვას რომ მოგების გადასახადს ისევე როგორც სხვა , სახის გადასახადებს მნიშვნელოვანი წვლილი აქვთ როგორც სახელმწიფო

, ბიუჯეტის შევსებაში ასევე ბიზნესის განვითარებისა და ინვესტიციების . მოზიდვის კუთხითაც

, მნიშვნელოვანია რომ სახელმწიფომ წინასწარ მაქსიმალურად სწორად , განსაზღვროს მისი ეფექტი ეკონომიკაზე და ამის მიხედვით დაადგინოს

, , , როგორც განაკვეთი ასევე დაბეგვრის ობიექტი შეღავათები მისგან . , განთავისუფლებული სუბიექტები და გამოთვლის მეთოდოლოგია რამეთუ

ერთ უმნიშვნელო ხარვეზსაც კი შეუძლია მნიშვნელოვანი გავლენა იქონიოს , .როგორც სახელმწიფოს შემოსავლებზე ასევე ეკონომიკის მდგომარეობაზე

25

გამოყენებული მასალა:

2015 7 საქართველოს საგადასახადო კოდექსი წლის სექტემბრის მდგომარეობით , . ; , .საგადასახადო საქმე ბახტაძე ლ კაკულია რ 2007 . 2014საგადასახადო საქმე სალექციო კურსი გ იმედაშვილი თბილისი :ინტერნეტიდან მოძიებული მასალების საიტები http://www.rs.ge https://matsne.gov.ge http://www.nplg.gov.ge http://www.investinestonia.com http://forbes.ge http://www.bbi.ge http://www.doingbusiness.org http://rs.ge