บทที่ 10 การบันทึกบัญชีฟาร์ม...319...

บทท 10 การบนทกบญชฟารม

การบนทกขอมลตาง ๆ ทเกดขนภายในฟารมอยางเปนระบบระเบยบในรปแบบทเรยกวาเปน "การบนทกบญชฟารม" นนเปนเรองทส าคญและจ าเปนมากส าหรบเกษตรกร หลงจากทธรกจฟารมไดเรมด าเนนกจการกควรตองมการลงบนทกขอมลการใชจายทางการเงนตลอดเวลาทมตวเลขเคลอนไหว แตเกษตรกรสวนใหญมกละเลยกบการบนทกขอมลตางๆเหลานลงในบญชของกจการฟารมของตน ท าใหขาดขอมลทจะน ามาใชในการวางแผนและการจดท างบประมาณ ขาดขอมลทจะใชประกอบการวางแผนการผลต รวมถงขอมลทจะชวยตดสนใจเลอกกจการทตนควรจะผลต เปนตน การบนทกบญชฟารมเสมอนเปนการรวบรวมขอมลทางตวเลขทงหมดของฟารมและสามารถน ามาวเคราะหผลการด าเนนงานฟารมตอไปได วามจดออนทควรปรบปรงอยางไร เพอใหการท าธรกจฟารมมประสทธภาพยงขน ความหมายและประโยชนของการบนทกบญชฟารม ค าวา "การบญช" ทสมาคมผสอบบญชอนญาตของสหรฐอเมรกา (AICPA) ไดใหค าจ ากดความไวคอ "การบญช เปนศลปะของการจดบนทก การจดหมวดหม และสรปผลของรายการ และเหตการณเกยวกบการเงน รวมทงการวเคราะหและแปรความหมายจากผลนนดวย" ซงเราอาจสรปประโยชนของการบนทกกจการฟารมไดดงน

1. เกษตรกรจะทราบฐานะทางการเงนของตนเองวาเปนอยางไร และเงนลงทนทตนมอยโดยพจารณาจากเงนสด และบนทกบญชทรพยสนคงเหลอ

2. เกษตรกรจะทราบถงรายรบรายจาย ทเกดขนภายในฟารมของตน ท าใหทราบผลก าไรขาดทนทเกดขนเนองจากรายรบรายจาย อกทงชวยพจารณาตดรายจายทไมจ าเปนออกได

3. เปนการรวบรวมขอมลเพอน ามาวเคราะหผลการด าเนนงานฟารมในแตละรอบปการ ผลต วาดขนหรอเลวลงอยางไร

4. ใชประกอบการพจารณาตดสนใจเปลยนแปลงรปงานฟารม ตดสนใจการผลต ตด สนใจเกยวกบขนาดของฟารม ตลอดจนตดสนใจเกยวกบการเปลยนแปลงวธการผลตตาง ๆ ในฟารม

316

5. สามารถสรปรายงานตาง ๆ ทบนทกไว เพอแสดงสถานะทางการเงน (Financial Statement) ตอสถาบนการเงนตาง ๆ เมอตองการสนเชอ

6. เปนการแยกขอมลทเกดจากการท าฟารมออกจากขอมลในครวเรอนของผด าเนนงาน ฟารม เพอสามารถวเคราะหผลการด าเนนงานฟารมไดอยางแทจรง 7. ท าใหจดสรรผลตอบแทนทไดจากการท าฟารมใหแกผ รวมด าเนนการไดอยางยตธรรม ในกรณทอาจมผ รวมรบผลประโยชนจากการท าธรกจฟารมดวยกน 8. ท าใหการเสยภาษตอรฐบาล เปนไปโดยรวดเรว ถกตอง เนองจากมหลกฐานทางตวเลขเปนขอมลทยนยนได การบนทกบญชฟารมหรอจะเรยกวาการบนทกกจการฟารมกไดในทนนน จะเปนการแสดงวธการบนทกบญชอยางงาย ไมยงยากเหมอนกบธรกจอนๆ และไมใชวธการทางบญชทมความซบซอน ทงนเพอใหเหมาะสมกบสภาพการท าฟารมโดยทวไปของเกษตรกรในประเทศไทย กลาวคอเกษตรกรจะใชเวลาสวนใหญอยในฟารม ตองใชแรงกายมากท าใหเหนอยลา ไมสามารถทมเทใหกบการบนทกบญชไดมากนก ประกอบกบความรทางดานการบญชมนอย ถาเพยงสามารถบนทกไดและน าไปใชประโยชนได กถอวาเปนการบนทกบญชฟารมทมประสทธภาพแลว ประเภทของบนทกบญชฟารม ประเภทของการบนทกบญชฟารมตามในทศนะของนกวชาการหลายทานอาจจะแบงประเภทของการบนทกบญชไวแตกตางกนเชน 3 ประเภทบาง 4 ประเภทบาง หรอ 5 ประเภทบางแตอยางไรกตามขอมลทใชบนทกและวตถประสงคทตองการนนเปนขอมลเดยวกนและวตถประสงคอนเดยวกน ส าหรบในต าราเลมน จะแบงประเภทของบนทกบญชฟารมไวเปน 5 ประเภทตามลกษณะการบนทกกจการฟารม ดงน

1. บนทกบญชรายจายฟารม 2. บนทกบญชรายไดฟารม 3. บนทกบญชรายการเจาหนฟารม 4. บนทกบญชรายการลกหนฟารม 5. บนทกบญชทรพยสนฟารม

317

การบนทกบญชรายจายฟารม เปนการบนทกรายจายทกชนดทเกดขนกบฟารม โดยแยกประเภทของรายจายไวดงตารางท 43 โดยปกตรายจายทกประเภทจะบนทกไวในตารางเดยวกน แตอาจจะแยกรายละเอยดตอไปอก เชน เปนรายจายจากพชชนดไหน จากสตวชนดไหน ซงคอนขางซบซอนขน เพราะรายจายบางชนดใชรวมกนไประหวางพชหลายชนด หรอระหวางพชกบสตว ซงอาจพยายามแยกไดเหมอนกนโดยใชอตราสวนของการใชงาน มาแยกรายจายรวมนนออกเปนสวน ๆ การจะบนทกรายจายของฟารมใหละเอยดเพยงใดนน ขนอยกบวตถประสงคในการวเคราะหผลการด าเนนงานฟารมของแตละฟารม ถาฟารมตองการวเคราะหรายจายในแตละกจการ กตองแยกประเภทของรายจายเปนแตละกจการ เชน รายจายเกยวกบหม รายจายเกยวกบเปด รายจายของขาวโพด เปนตน หรอถาฟารมตองการวเคราะหรายจายรวมของฟารมเลย กไมตองแยกประเภทของรายจายใหละเอยดนก รายจายของฟารมอาจประกอบดวยรายการดงน

1. คาซอปศสตว 2. คาอาหารสตว 3. คาพนธพช 4. คาป ย 5. คายาปราบศตรพช 6. คาดอกเบยและเงนตน 7. คาจางแรงงาน 8. คาสวสดการคนงาน 9. คาน ามนเชอเพลง 10. คาซอเครองจกรเครองมอ 11. คาสรางและซอมแซมอสงหารมทรพย 12. คาขนสงและคาใชจายในการขาย 13. คาซอมเครองจกรเครองมอ 14. คาใชจายเบดเตลด

318

เมอเกษตรกรแบงหมวดหมหรอแบงกลมของรายจายทงหมดในฟารมของตนเองไดแลวกน ามาบนทกลงในบนทกบญชรายจายฟารมซงไดแบงหมวดหมตามรายจายโดยแบงเปนชองๆตามแนวนอนไปเรอยๆ จนครบ เมอมรายการรายจายเกดขนเมอใดกใหลงไวในหมวดใดหมวดหนง ดงแสดงในตาราง

ตารางท 43 แสดงการบนทกบญชรายจายของฟารม

ทมา: (เบญจมาส ลกษณยานนท, 2547, หนา 288)

หรอหากเกษตรกรตองการทจะแยกรายการของรายจายแตละหมวดหมกสามารถหากเหนวาตองการเพมรายการอนเพมเตม เชน มผจาย(ผ ไปซอสนคา)หลายคน กสามารถท าไดโดยแยกเปนแผนๆ ตามรายการรายจายไปเรอยๆ แตใหรวมไวในเลมเดยวกน

รายการ ท

วน เดอน ป

คาซอ ปศสตว

คาอาหาร สตว

คาพนธ พช

คาปย ... คาใชจาย เบดเตลด

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

…

3 พ.ค. 48 6 พ.ค. 48

2,000 1,000

รวม

- 2,000

XXX

1,000

XXX

XXX

XXX

319

ตารางท 44 แสดงการบนทกบญชรายจายของฟารม

… ทมา: (เบญจมาส ลกษณยานนท, 2547, หนา 289)

รายการท วน เดอน ป คาซอปศสตว ชอผจาย หมายเหต 1 2 3 4

…

รวม - XXX XXX

รายการท วน เดอน ป คาอาหารสตว ชอผจาย หมายเหต 1 2 3 4

…

รวม - XXX XXX

แผนท 1

แผนท 2

แผนท 3

320

การบนทกบญชรายไดฟารม การบนทกรายไดไมซบซอนเหมอนการบนทกรายจาย สามารถแยกประเภทของรายไดออกไดชดเจน ดงน

1. การบนทกรายไดจากสตว 2. การบนทกรายไดจากพช 3. การบนทกรายไดอยางอนเกยวกบฟารม

ลกษณะการบนทกรายไดของฟารมพจารณาไดจากตารางท 45, 46 และ 47 ตารางท 45 แสดงการบนทกบญชรายไดจากสตว

ทมา: (เบญจมาส ลกษณยานนท, 2547, หนา 290)

รายการท

วน เดอน ป ชนดของสตวหรอผลตภณฑจากสตว

จ านวนขาย

ราคาตอหนวย

จ านวนเงน

หมายเหต

1 2 3 4 5 6 7 8

…

รวม

-

-

-

-

XXX

321

ตารางท 46 แสดงการบนทกรายไดจากพช

ทมา: (เบญจมาส ลกษณยานนท, 2547, หนา 291) ตารางท 47 แสดงการบนทกรายไดอยางอนเกยวกบฟารม

ทมา: (เบญจมาส ลกษณยานนท, 2547, หนา 291)

รายการท

วน เดอน ป ชนดของพช จ านวนขาย

ราคาตอหนวย

จ านวนเงน

หมายเหต

1 2 3 4 5

…

รวม

-

-

-

-

XXX

รายการท

วน เดอน ป ชนดของรายได จ านวนเงน หมายเหต

1 2 3 4 5

…

รวม

-

-

XXX

-

322

การบนทกบญชรายการเจาหนฟารม หมายถง การบนทกวาฟารมมเจาหนอยเทาไร รายละเอยดของเจาหนแตละรายเปนอยางไร เชน การทฟารมก ยมเงนผ อนมา แสดงวาฟารมมเจาหนหรอการทฟารมซอปจจยการผลตตาง ๆ โดยไมจายเงนสด กแสดงวาฟารมมเจาหน ซงจะตองน ามาบนทกในรายการเจาหน ฟารมทงสน ตารางท 48 แสดงการบนทกบญชรายการเจาหนฟารม

ทมา: (เบญจมาส ลกษณยานนท, 2547, หนา 292)

รายการท

วน เดอน ป ชอเจาหน จ านวนหน อตรา

ดอกเบย ก าหนดช าระ

หมายเหต

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

…

รวม

-

-

XXX

-

-

-

323

การบนทกบญชรายการลกหนฟารม เปนการบนทกวาฟารมมลกหนอยเทาไร รายละเอยดของลกหนแตละรายเปนอยางไร เชน การทฟารมใหผ อนก ยมเงน หรอการทฟารมขายผลผลตและทรพยสนของฟารมออกไป โดยยงไมไดรบช าระเงน ซงแสดงวาฟารมมลกหนเกดขน จงตองบนทกลงในรายการลกหนฟารม ตารางท 49 แสดงการบนทกรายการลกหนฟารม

ทมา: (เบญจมาส ลกษณยานนท, 2547, หนา 293)

รายการท วน เดอน ป ชอลกหน จ านวนหน อตรา

ดอกเบย ก าหนดช าระ

หมายเหต

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

…

รวม

-

-

XXX

-

-

-

324

การบนทกบญชทรพยสน(คงเหลอ)ฟารม เปนการบนทกรายการทรพยสนทมอยทงหมดทคงเหลออยในฟารม การบนทกทรพยสนคงเหลอฟารมจะท าใหทราบวา ในรอบปการผลตของฟารมทรพยสนตาง ๆ ในฟารมไดเปลยนแปลงไปอยางไร และมความส าคญตอการวเคราะหผลการท าฟารม ซงจะกลาวในหวขอตอไป สงส าคญในการบนทก ทรพยสนคงเหลอฟารมอยทการประเมนมลคาของทรพยสนแตละชนดใหมความเหมาะสม เพอจะไดแสดงสถานะของฟารมอยางแทจรง ในการประเมนมลคาของทรพยสนแตละชนด มวธการตาง ๆ ดงจะไดกลาวถงในหวขอถดไป และหลงจากทไดส ารวจทรพยสนตาง ๆ ทงหมดในฟารม และทราบวธการประเมนมลคาทรพยสนแตละชนดแลว ควรสรปแสดงรายการทรพยสนตาง ๆ ออกเปนหมวดหม ดงตารางท 50 ทงนเพอประโยชนในการวเคราะหตอไป ตารางท 50 แสดงการบนทกบญชทรพยสนคงเหลอฟารม

รายการ มลคาเมอตนปการผลต

(บาท) มลคาเมอปลายป การผลต (บาท

1. หมวดทดน 1.1 ทปลกไมผล 1.2 ทนา 1.3 ทปลกพชไร

… 2. หมวดเครองจกรเครองมอ 2.1 แทรกเตอร 2.2 รถบรรทก 2.3 เครองสขาวโพด

…

325

ตารางท 23 (ตอ)

รายการ มลคาเมอตนปการผลต

(บาท) มลคาเมอปลายปการ

ผลต (บาท 3. หมวดสงปลกสราง 3.1 โรงรดนมวว 3.2 ยงฉาง 3.3 รวฟารม

… 4. หมวดสตว 4.1 วว 4.2 หม

… 5. หมวดพช 5.1 ขาว 5.2 ขาวโพด

… 6. หมวดของใชในการผลต 6.1 เมลดพนธ 6.2 ป ย 6.3 ยาปราบศตรพช

…

รวม ทมา: (เบญจมาส ลกษณยานนท, 2547, หนา 294-295) การเปรยบเทยบมลคาของทรพยสนคงเหลอฟารมเมอตนปกบปลายป จะท าใหทราบวาการเปลยนแปลงของทรพยสนคงเหลอฟารมระหวางปมการผลตเพมขนหรอลดลงอยางไร ซงจะใชประกอบการวเคราะห รายการแสดงรายไดฟารม (Farm Income Statement) ตอไป

326

วธการประเมนมลคาของทรพยสน(ทคงเหลอ)

1. ประเมนโดยใชราคาขายสทธ ประเมนโดยใชราคาขายสทธ (Net Selling Price) หมายถง ราคาตลาดของ

ทรพยสนนน หลงจากหกคาใชจายในการขายออกแลว ทรพยสนทจะประเมนราคาดวยราคาขายสทธ น ควรเปนทรพยสนทฟารมผลตขนมาเพอขาย เชน พชหรอสตวตาง ๆ ทมอยในฟารมแตยงไมไดขาย เชน ฟารมมลกไกอย 100 ตว ราคาตลาดตวละ 5 บาท คาใชจายในการขาย เชน คาขนสง คาบรรจหบหอ ฯลฯ ตกตวละ 1 บาท ดงนนมลคาของลกไกจงเทากบ 400 บาท

2. ประเมนโดยใชราคาทนหกดวยคาเสอม ประเมนโดยใชราคาทนหกดวยคาเสอม (Cost Minus Depreciation) คอ การ

ประเมนมลคาทรพยสนโดยหกคาเสอมทเกดจากการใชทรพยสนนนมาตลอดป ออกจากราคาทนเมอตนปการผลต วธนเหมาะสมส าหรบทรพยสนทใชด าเนนงาน เชน เครองจกรเครองมอ โรงเรอน และสงกอสรางตาง ๆ ในฟารม ทมอายการใชงานนอย ตลอดจนสตวทใชท าพนธ

3. ประเมนโดยใชราคาทนหรอราคาตลาด ประเมนโดยใชราคาทนหรอราคาตลาด (Cost or Market Price) แลวแตวาราคาไหนจะต ากวากน ราคาทน หมายถง ราคาทซอทรพยสนนนมา วธนเหมาะสมส าหรบการประเมนมลคาทรพยสนทซอมา ซงเหลอหรอเกบไวใชในฤดการผลตตอไป เชน ป ย ยาปราบศตรพช อาหารสตว เปนตน การทตองเลอกราคาใดราคาหนงทต ากวากนนน เพอไมใหการประเมนราคาทรพยสนประเภทนสงเกนไป ถาราคาตลาดในขณะประเมนของทรพยสนเหลาน ตกต าลง

4. ประเมนโดยใชราคาทดแทนกนดวยคาเสอม ประเมนโดยใชราคาทดแทนกนดวยคาเสอม (Replacement Cost Minus

Depreciation) ราคาทดแทน หมายถง ราคาทจะตองซอหรอสรางสงของนนขนมาใหม วธน เหมาะสมส าหรบสงปลกสรางตาง ๆ ในฟารมทมอายการใชงานนาน เชน ในระยะเวลา 20 ป ราคาวสดตาง ๆ ทใชในสงปลกสรางอาจมราคาสงขนอยางมาก การจะประเมนมลคาทรพยสนประเภทนใหใกลเคยงกบความเปนจรงยงขน จงตองเปรยบเทยบวาในภาวะปจจยสงปลกสรางตางๆ ทฟารมมอยควรจะมมลคาเทาไร แลวจงหกคาเสอมในรอบปการผลต แตถาระดบราคาวสดตาง ๆ ไมเปลยนแปลงมากนก กอาจประเมนมลคาทรพยสนเหลานดวยวธท 2 กได

327

5. ประเมนโดยใชราคาตลาด

ประเมนโดยใชราคาตลาด (Market Price) มกใชกบการประเมนราคาทดนของฟารม และเพอปองกนการประเมนราคาทสงหรอต าเกนไป เมอเกดการเปลยนแปลงดานราคาอยางผดปกตในบางป จงอาจใชราคาเฉลยในระยะยาวหลาย ๆ ป เชน 5 ป หรอ 10 ป เปนหลกในการประเมนราคาทดน

การหาคาเสอมของทรพยสน คาเสอม (Depreciation) ในภาษาทางวชาการหรอในภาษาทชาวบานหรอเกษตรกรอาจเรยกวา "คาสกหรอ"นน หมายความถง มลคาของทรพยสนทสญเสยไปอนเนองมาจากการใชทรพยสนแตละชนดนน เมอทรพยสนถกใชเปนเวลานานขน คาเสอมจะเพมขนเรอย และมลคาของทรพยสนทใชจะนอยลงเรอย จนไมมมลคาเลย หรอจนกระทงทรพยสนนนใชงานตอไปไมไดเหลอแตมลคาซาก (Salvage Value) การสญเสยมลคาของทรพยสนแตละชนดนนไมเหมอนกนขนอยกบปจจยส าคญ 2 ประการคอ อายการใชงานของทรพยสนนน กบ ลกษณะของการใชทรพยสนนน ทรพยสนทคงทนถาวร เชน สงปลกสราง โรงเรอนตาง ๆ มกจะสญเสยมลคาไปตามอายการใชงาน แตทรพยสนประเภทเครองจกรตาง ๆ เชน รถบรรทก การสญเสยมลคาของทรพยสนมกจะเปนไปตามลกษณะการใชงาน รถบรรทกชนดและขนาดเดยวกน 2 คน ในระยะเวลาเทากน คนหนงใชงานมาแลว 20,000 กโลเมตร อกคนหนงใชงาน 2,000 กโลเมตร มลคาของรถบรรทกทเหลอหลงจากการใชงานในระยะเวลาเดยวกนนน ยอมไมเทากน ซงมลคาของรถบรรทกทสญเสยไปนน กคอ คาเสอม นนเอง คาเสอม ทเกดขนกบทรพยสนแตละชนดในฟารมนน ถอไดวาเปนตนทนในการผลตอยางหนงของฟารมดวย การแสดงตนทนการผลตของพชหรอสตวชนดตาง ๆ ในฟารม ตลอดจนการแสดงสถานะทางการเงนของฟารม จงตองมรายการของคาเสอมรวมอยดวย วธการค านวณคาเสอม ทนยมใชกนม 3 วธดงตอไปน

1. การค านวณหาคาเสอมแบบเทากนทกป การค านวณหาคาเสอมแบบเทากนทกป วธนเรยกกนวา "The Straight-Line

Method" ค านวณคาเสอม โดยเอาราคาทน (Original Cost) ของทรพยสนนนหกดวยคาซาก (Salvage Value) แลวหารดวยอายการใชงานของทรพยสนนน

328

สตร

Ds = OC - SV

N

เมอ Ds = คาเสอมรายป

OC = มลคาตนของทรพยสน(ราคาทน) SV = มลคาซาก N = อายการใชงานของทรพยสน ตวอยาง การค านวณหาคาเสอมแบบเทากนทกป

เชน ซอเครองมอชนดหนงมาราคา 2,200 บาท คาดวาจะใชงานได 5 ป เมอครบ 5 ป แลวจะขายเปนเศษเหลกไดเงน 200 บาท ดงนน คาเสอม ของเครองมอชนดน = 2,200 - 200

5 = 2,000 5 = 400 บาทตอป

น ามาเขยนลงตารางเพอหามลคาของทรพยสนหรอเครองมอชนดน เพอจะไดน าตวเลขของมลคาเครองมอชนดนไปลงในบนทกบญชสนคาคงเหลอฟารม (หรอเรยกวาบนทกบญชทรพยสนฟารมกได) ตามมลคาทรพยสน ดงน

329

ตารางท 51 แสดงการค านวณหาเสอมและมลคาคงเหลอวธการค านวณหาคาเสอมแบบเทากนทกป

หนวย : บาท ปท มลคาทรพยสนตนป คาเสอมแตละป มลคาทรพยสนปลายป 1 2,000 400 (2,000 - 400) = 1,600 2 1,600 400 (1,600 - 400) = 1,200 3 1,200 400 (1,200 - 400) = 800 4 800 400 400 5 400

400

มลคาซาก 200 รวมมลคา 2,200

0

ทมา: (เบญจมาส ลกษณยานนท, 2547, หนา 299)

2. การค านวณคาเสอมโดยการลดคาเสอมรายปในปหลง การค านวณคาเสอมโดยการลดคาเสอมรายปในปหลง วธน เ รยกกนวา "The

Declining – balance Method" หรอ บางต าราเรยกวา "Double–declining Balance Method" วธนจะไดคาเสอมในปแรกประมาณไมเกน 2 เทาของจ านวนรอยละของการหกคาเสอม ทค านวณโดยวธการค านวณหาคาเสอมแบบเทากนทกป วธค านวณมวธคดได 2 แบบ คอ

แบบท 1 วธนไมตองหกคาซากออกจากราคาทนกอน เพราะคาซากจะถกก าหนดขนเองในภายหลงเมอหกคาเสอมแตละปจนครบอายการใชงานของทรพยสนนนแลว ส าหรบจ านวนรอยละทใชหกคาเสอมของทรพยสนวธน โดยปกตจะใกลเคยงและไมเกน 2 เทาของวธแรก จงใชตวเลขรอยละ 2 เทาของวธแรก เปนรอยละทแนนอนทกปคณเขากบมลคาทเหลออย

สตร

Db = 2 x รอยละของการหกคาเสอมทค านวณโดยวธแรก x R

เมอ Db = คาเสอมรายป

330

R = มลคาคงเหลอของทรพยสน ตวอยาง การค านวณคาเสอมโดยการลดคาเสอมรายปในปหลง

จากการใชตวอยางเดม แสดงวาคาเสอม ทค านวณโดยวธการค านวณหาคาเสอมแบบเทากนทกป นน เปน 20 เปอรเซนตตอป ดงนนจ านวนเปอรเซนตทจะใชหกคาเสอมดวยวธนจงเปน 40 เปอรเซนตตอป ตารางท 52 แสดงการค านวณคาเสอมของเครองมอชนดหนงทมราคาทนเปน 2,200 บาท อายการใชงาน 5 ป ดวยอตราคาเสอม 40 เปอรเซนต

หนวย : บาท ปท มลคาทรพยสนตนป คาเสอมแตละป มลคาทรพยสนปลายป 1 2,200 40% x 2,200 = 880 (2,200 - 880) = 1,320 2 1,320 40% x 1,320 = 528 (1,320 - 528) = 792 3 792 40% x 792 = 317 (792 - 317) = 475 4 475 190 285 5 285 114

มลคาซาก 171 รวมมลคา 2,200

171

ทมา: (เบญจมาส ลกษณยานนท, 2547, หนา 300) ถาคาดวาเครองมอชนดนมอายการใชงานถง 6 ป การค านวณคาเสอม โดยวธการค านวณหาคาเสอมแบบเทากนทกป จะไดคาเสอม ปละ 333.33 บาท ซงเทากบหกคาเสอม ปละ 15.15 เปอรเซนต เมอตองการหกคาเสอม โดยวธการลดคาเสอมรายปในปหลง จงตองหกคาเสอม เทากบ 2 x 15.15 = 30.30 เปอรเซนต ซงอาจใชคาประมาณเพยง 30 เปอรเซนตเทานน เพอความสะดวกในการค านวณ เลยกได

331

แบบท 2 วธนเมอค านวณออกมาแลวจะไดตวเลขทเทากนกบวธคดในแบบท 1 ใช

หลกการเดยวกนวาคาเสอมในปแรกๆนน ควรจะหกคาเสอมไวมากหนอย แลวคอยลดลงในปหลงๆ เปนวธการทก าหนดอตราคาเสอมคดเปนตวเลขทเทากนทกๆปคณดวยมลคาคงเหลอของทรพยสนเชนกน แตทมาของตวเลขตางกน ดงน

สตร

Db = 2 x R

N

เมอ Db = คาเสอมรายป

R = มลคาคงเหลอของทรพยสน N = อายการใชงานของทรพยสน ตวอยาง การค านวณคาเสอมโดยการลดคาเสอมรายปในปหลง

จากการใชตวอยางเดม แสดงวา ตวเลขทแนนอนนนคอ

2 = 2 N 5

= 0.4

น าไปใชแทนคาในตารางการค านวณได ดงน

332

ตารางท 53 แสดงการค านวณคาเสอมโดยการลดคาเสอมรายปในปหลง

หนวย : บาท ปท มลคาทรพยสนตนป คาเสอมแตละป มลคาทรพยสนปลายป 1 2,200 0.4 x 2,200 = 880 (2,200 - 880) = 1,320 2 1,320 0.4 x 1,320 = 528 (1,320 - 528) = 792 3 792 0.4 x 792 = 317 (792 - 317) = 475 4 475 190 285 5 285 114

มลคาซาก 171 รวมมลคา 2,200

171

ทมา: (เบญจมาส ลกษณยานนท, 2547, หนา 302)

3. การค านวณคาเสอมโดยการลดคาเสอมตามอตราสวนอายการใชงานคงเหลอ

การค านวณคาเสอมโดยการลดคาเสอมตามอตราสวนอายการใชงานคงเหลอ วธน เรยกวา "The Sum Of The Years Digits Method" มวธการค านวณคาเสอม ดงน

3.1 หกมลคาตนของทรพยสนดวยมลคาซาก 3.2 คณผลทไดจากขอ 3.1 นนดวยอายการใชงานคงเหลอแลวหารดวยผลรวม

ของอายการใชงานคงเหลอทงหมด

สตร

Dy = n x (OC – SV)

Y

333

เมอ Dy = คาเสอมรายป

OC = มลคาตนของทรพยสน (ราคาทน) SV = มลคาซาก n = อายการใชงานคงเหลอของทรพยสน Y = ผลรวมของอายการใชงานคงเหลอทงหมด ตวอยาง แสดงการค านวณคาเสอมโดยการลดคาเสอมตามอตราสวนอายการใชงานคงเหลอ

ดงตวอยางเดม ค าตอบของวธค านวณขอ 3.1 คอ (2,200 – 200) = 2,000 และเครองมอมอายการใชงาน 5 ป ผลบวกของจ านวนปของอายการใชงานจงเทากบ 1+2+3+4+5 = 15 ดงนนจะไดคาเสอม ดงน

คาเสอมในปแรก = 5 x 2,000 = 666.67 15 คาเสอมในปท 2 = 4 x 2,000 = 533.33 15 คาเสอมในปท 3 = 3 x 2,000 = 400 15 คาเสอมในปท 4 = 2 x 2,000 = 266.67 15 คาเสอมในปท 5 = 1 x 2,000 = 133.33 15 น ามาเขยนลงตารางเพอหามลคาของทรพยสนหรอเครองมอชนดน เพอจะไดน าตวเลขของมลคาเครองมอชนดนไปลงในบนทกบญชทรพยสน(คงเหลอ)ฟารม (หรอเรยกวาบนทกบญชทรพยสนฟารมกได) ตามมลคาทรพยสน ดงน

334

ตารางท 54 แสดงการค านวณคาเสอม โดยวธการลดคาเสอมตามอตราสวนของอายการใชงานคงเหลอ

หนวย : บาท

ปท มลคาทรพยสนตนป คาเสอมแตละป มลคาทรพยสนปลายป

(โดยประมาณ) 1 2,000 666.67 1,333 2 1,333 533.33 800 3 800 400.00 400 4 400 266.67 133 5

133 133.33 มลคาซาก 200 รวมมลคา 2,200

0

ทมา: (เบญจมาส ลกษณยานนท, 2547, หนา 304) เปรยบเทยบขอแตกตางในการค านวณคาเสอม ทง 3 วธ เพอใหเหนขอแตกตางไดชดเจน จงน าคาเสอม ในแตละปมาเปรยบเทยบดงตารางท 55

335

ตารางท 55 แสดงการเปรยบเทยบคาเสอมทง 3 วธ

ปท วธการค านวณหาคาเสอมแบบเทากนทกป

(Straight Line)

การลดคาเสอมรายปในปหลง(Declining

Balance)

การลดคาเสอมตามอตราสวนอายการใชงาน(Sum of the Years

Digits) 1 200 880 666.67 2 200 528 533.33 3 200 317 400.00 4 200 190 266.67 5 200 114 133.33

รวมคาเสอม คาซาก ราคาทน

2,000 200 2,000

2,090 171 2,200

2,000 200 2,200

ทมา: (เบญจมาส ลกษณยานนท, 2547, หนา 305) หลกการพจารณาขอแตกตางวธการหาคาเสอม การพจารณาตารางท 55 พอจะสรปขอแตกตางในการค านวณคาเสอม ทง 3 วธไดดงน

1. วธการค านวณหาคาเสอมแบบเทากนทกป คาเสอมจะถกหกเทากนทกป สวนวธการลดคาเสอมรายปในปหลง (Declining Balance) คาเสอมจะลดลงเรอยๆ ในจ านวนทนอยลงเรอย ๆ เชนกน คอ คาเสอม ในปท 2 จะลดลงจากปท 1 = 880 – 528 = 352 บาท คาเสอม ในปท 3 จะลดลงจากปท 2 = 528 – 317 = 211 บาท คาเสอม ในปท 4 จะลดลงจากปท 3 = 317 – 190 = 127 บาท คาเสอม ในปท 5 จะลดลงจากปท 4 = 190 – 114 = 76 บาท

336

จะเหนวา คาเสอม จะลดลงในจ านวนทนอยลงเรอย ๆ คอ จาก 352 เปน 211 เปน 127 จนกระทงปสดทายคาเสอม ในปท 5 เปน 76 บาท ส าหรบ วธการลดคาเสอมตามอตราสวนของอายการใชงานคงเหลอ ( Sum of The Years Digits) คาเสอมจะลดลงเรอย ๆ ในจ านวนทเทากนทกป คอ คาเสอมในปท 2 จะลดลงจากปท 1 = 666.66 – 533.33 = 133.33 บาท คาเสอมในปท 3 จะลดลงจากปท 2 = 533.33 – 400.00 = 133.33 บาท คาเสอมในปท 4 จะลดลงจากปท 3 = 400.00 – 266.67 = 133.33 บาท คาเสอมในปท 5 จะลดลงจากปท 4 = 266.67 – 133.33 = 133.33 บาท 2. วธการค านวณหาคาเสอมแบบเทากนทกป และวธการลดคาเสอมตามอตราสวนของอายการใชงานคงเหลอหลงจากหกคาเสอมครบทกปแลว มลคาทรพยสนทเหลอจะเทากบคาซากทไดประเมนไวตงแตแรก แตแบบการลดคาเสอมรายปในปหลงจะไดมลคาทรพยสนทเหลอหรอคาซากจากการถกก าหนดขนเองในภายหลง โดยเอาคาเสอมรวมทงหมดหกออกจากราคาทน จงเทากบ 2,200 – 2,029 = 171 บาท ความแตกตางของคาเสอม ทง 3 วธน อาจแสดงไดดงรปตอไปน เมอพจารณาการลดลงในมลคาของเครองมอชนดน ซงถกหกคาเสอมในแตละปจะเหนลกษณะการเคลอนไหวของมลคาของเครองมอชนดน ดงรปท 40

337

รปภาพท 39 แสดงลกษณะการเคลอนไหวของคาเสอม ทง 3 วธ

ทมา: (เบญจมาส ลกษณยานนท, 2547, หนา 307) รปภาพท 40 แสดงลกษณะการเคลอนไหวของมลคาเครองมอเมอถกหกคาเสอมในแตละป

ทมา: (เบญจมาส ลกษณยานนท, 2547, หนา 307)

Sum of Year Digits

Declining

Straight Line

Sum of Year Digits

Declining

Straight Line

338

คาเสอม ของทรพยสนแตละชนดแตกตางกนไป ทรพยสนประเภทคงทนถาวร เชน รว หรอโรงเรอนตาง ๆ ในฟารม คาเสอม มกจะไมแตกตางกนมากในแตละป การค านวณคาเสอม โดยวธการค านวณหาคาเสอมแบบเทากนทกป จงเหมาะสมส าหรบทรพยสนประเภทน แตทรพยสนบางประเภท เชน เครองจกร รถยนต มลคาของทรพยสนเหลานจะลดลงมากในระยะแรกหลงจากซอมาใช การค านวณคาเสอม ของทรพยสนประเภทนจงมกใชวธการลดคาเสอมรายปในปหลง (Declining Balance) หรอ วธการลดคาเสอมตามอตราสวนของอายการใชงานคงเหลอ (Sum of the Years Digits) การค านวณคาเสอมตามทกลาวมาทง 3 วธน คาเสอมจะกระจายไปตามระยะเวลาของอายการใชงานของทรพยสนนนหรอกลาวไดวาเปนการใชหนวยของเวลา (Time Unit) มาพจารณาคาเสอม

แตทรพยสนบางชนดคาเสอมจะมากหรอนอยขนอยกบลกษณะการใชงานของทรพยสนนน ถาปใดใชงานมากคาเสอมกมาก ปใดใชงานนอยคาเสอมกนอย จงมขอพจารณาวา ควรมการค านวณคาเสอมตามหนวยของการใช (Service Unit) เชน เครองมอหยอดเมลดขาวโพด สมมตวามอายการใชงานได 4,000 ไร ควรค านวณคาเสอมออกมาวาคาเสอมควรจะเปนไรละเทาไร ถาปนใชหยอดเมลดขาวโพด 100 ไร คาเสอมในปนเทากบ 100 x คาเสอมตอไร ถาปตอมาใชงาน 300 ไร คาเสอมปตอมาเทากบ 300 x คาเสอมตอไร เปนตน

โดยปกตคาเสอมของทรพยสนเกอบทกชนด จะขนอยกบทงหนวยของเวลาและหนวยของการใช ถาสามารถค านวณคาสกหรอโดยใชทงหนวยของเวลาและหนวยของการใชมาประกอบกนแลว จะไดคาเสอมทสมบรณทสด การค านวณคาเสอมของทรพยสนประเภทใดประเภทหนงนน อาจใชหลาย ๆ วธรวมกนกได เชน ใชแบบการค านวณโดยการลดคาเสอมรายปในปหลงมาระยะหนงแลวในระยะตอไปอาจเปลยนมาใชแบบวธการค านวณหาคาเสอมแบบเทากนทกป เพอใหเหมาะสมยงขน นอกจากนการใชอตราทจะน ามาค านวณคา เสอมอาจเปลยนแปลงได เพราะการทเราคาดวาอายการใชงานของทรพยสนนนจะเปน 10 ป แตเมอใชไปอาจจะใชไดเพยง 7 ป หรอ 15 ป นนคอ เมอค านวณคาเสอม ของทรพยสนชนดหนงไประยะหนงแลวเหนวาอายการใชงานไมเปนไปตามทคาด อาจหกคาเสอมในอตราทมากขนอกเมออายของทรพยสนจะนอยกวาทคาดหรอหกในอตราทนอยลงกวาเดม เมออายของทรพยสนนานกวาทคาด เปนตน

339

การบนทกขอมลการผลตพชและสตว

จากการบนทกบญชทง 5 ประเภทตามทไดกลาวไปแลวนน ยงมการบนทกอกประเภทหนง ซงเราอาจจะไมเรยกวาเปนการบนทกบญช เนองจากไมไดเปนตวเลขทมความหมายทางดานการเงนแตอยางใดตามความหมายของค าวา "การบญช" บนทกประเภทนเปนการเกบขอมลเพอไวใชขอมลทางสถต เพอชวยในการตดสนใจ ขอมลดงกลาวจะมประโยชนอยางยงส าหรบเกษตรกรในดานการวางแผน และปรบปรงแผนการผลตในปตอๆไป บนทกนเรยกวา "บนทกขอมลเกยวกบการผลตพชและผลตสตว" ขอมลทจะบนทกเปนขอมลทางกายภาพเกยวกบการปลกพชและเลยงสตว ซงแบงเปน 2 สวนคอ

1. การบนทกการผลตพชจะใหขอมลเกยวกบ เนอทเพาะปลกพชแตละชนด จ านวน

ปจจยการผลตทใช ชวงเวลาเตรยมดน ปลก หวาน ตกกลาและเกบเกยว เนอทเกบเกยวและผลผลต เปนตน การบนทกขอมลดงกลาวนจะเปนขอมลพนฐานอยางหนงทจะชวยในการตดสนใจเกยวกบการจดระบบการปลกพชภายในฟารมและการปรบปรงบ ารงดนตางๆ ตลอดจนชวงเวลาทเหมาะสมในการปลกพชในรอบป

2. การบนทกการผลตสตวจะใหขอมลเกยวกบจ านวนสตวแตละชนด ผลผลตและผลตภณฑทไดรบ ตลอดจนปรมาณอาหารสตวทใชเลยงสตวแตละชนดและแตละรน ซงขอมลเหลานเมอน ามาพจารณารวมกบขอมลรายรบรายจายของทางดานสตวแลว สามารถน ามาค านวณผลตอบแทนตอคาอาหารสตวและคาอาหารสตวตอหนวยน าหนกสตวหรอผลตภณฑเพอเปรยบเทยบระดบก าไรของการเลยงสตวแตละชนดได นอกจากนขอมลจากการบนทกการผลตสตวจะท าใหทราบถงประสทธภาพในการผลตสตวแตละชนดได เชน จ านวนลกสกรทเกดหรออยานม ตอครอก หรอ จ านวนไขตอแมไก 1 ตว หรอ จ านวนน านมตอแมวว 1 ตว เปนตน ส าหรบขอมลเกยวกบสตวอาจแบงไดดงน

2.1 บนทกการเกดของสตว 2.2 บนทกการตายของสตว 2.3 บนทกผลผลตสตว

340

ตารางท 56 แสดงบนทกการสรปขอมลเกยวกบพช

ชนด พช

แปลง ท

เนอทปลก (ไร)

ผลผลต ราคาและมลคา (บาท)

สวนแบงของ เจาของทดน

สวนแบงของเกษตรกร

ของ ตนเอง

เชา ทงหมด

เฉลย ตอไร

ราคา ตอ

หนวย

มลคา ทงหมด

รอยละ

จ านวน มลคา จ านวน มลคา

วนทบนทก วนท 30 พฤษภาคม 2548 ขาว

3

40

-

24 เกวยน

600 กก.

3,500

84,000

50

12 เกวยน

42,000

12 เกวยน

42,000

ออย 2 50 - 300

ตน 6 ตน

300 บาทตอ ตน

108,000 - - - - -

รวมท ง

ฟารม

- xx xx - - - xxxxxx

- - xx - xx

ทมา: (ดดแปลงจาก บรรล พฒกร, 2539, หนา 291)

จากตารางเปนการสรปผลจากการผลตพชทงหมดของฟารมและขอมลผลผลตพชทตองแบงใหกบผ เปนเจาของทดนใหเชา (กรณเกษตรกรเชาทดนผ อนดวย และจายเปนผลผลตแทนการจายเงน) ขอมลเหลานจะตองสอดคลองตรงกนกบขอมลรายจายและรายไดจากการผลตพชของเกษตรกร จงจะเปนขอมลทถกตอง ตรงกบความเปนจรง สวนขอมลทเกยวของกบการผลตสตว กจะแยกไวเปนบนทกอกสวนหนง ซงเกษตรกรอาจแยกเปนอกหนงเลม หรอรวมไวในเลมเดยวกนแตแบงแยกใหชดเจนกสามารถท าได แลวแตความสะดวกของเกษตรกร ถาเหนวาขอมลไมมากกรวมไวเลมเดยวกนกได อกทงปองกนการสญหายดวย นอกจากนควรระบวนเดอนปทบนทกดวย

341

ตารางท 57 แสดงบนทกขอมลการเกดของสตว

ท แมพนธ วนทท าการ

ผสมพนธ วนครบ ก าหนด

ชอ พอพนธ

วนทเกด

จ านวน เกด (ตว)

จ านวน หยานม (ตว)

น าหนกเมอหยานม

หมายเหต ชอ

พนธ จ านวน (ตว)

วนทบนทก วนท 30 พฤศจกายน 2548 1 2 วนทบนทก วนท 2 พฤศจกายน 2549 1 2 3

ทมา: (ดดแปลงจาก บรรล พฒกร, 2539, หนา 292) ตารางท 58 แสดงบนทกขอมลการตายของสตว รายการ วนท

ตาย ชนดของสตว

จ านวนทตาย น าหนกหรออาย

มลคา (บาท)

สาเหต

1 2 3

หมายเหต วนทตายและวนทบนทกวนเดยวกน ทมา: (ดดแปลงจาก บรรล พฒกร, 2539, หนา 293)

342

ตารางท 59 แสดงบนทกขอมลผลผลตสตว

วน เดอน ป ชนดของ

ผลผลต หนวยของ ผลผลต

ผลผลต ทงหมด

ผลผลตท น ามาบรโภค

ขาย

จ านวน มลคา (บาท)

10 พ.ค 48 สกรขน ไขไก ปลา

1 ม. ย 48 ไกไข ปลา

20 ธ.ค. 48 เปด ไกเนอ

ทมา: (ดดแปลงจาก บรรล พฒกร, 2539, หนา 293)

นอกจากการบนทกในลกษณะดงกลาวแลว เกษตรกรจะตองสรปบนทกขอมลการผลตสตว เพอจะไดทราบจ านวนและน าหนกสทธทเพมขน หรอลดลงของสตวในชวงใดชวงหนง ซงอาจเปนรอบ 6 เดอน หรอ 12 เดอน (หรอ 1 ป) กได ดงตวอยางตอไป

343

ตารางท 60 แสดงบนทกสรปขอมลการผลตสตว

รายการ

สกรขน เปด ไกไข ไขไก รวม มลคา(บาท)

จ านวน น าหนก

มลคา(บาท)

จ านวน น าหนก

มลคา(บาท)

จ านวน มลคา จ านวน มลคา

ตนปเหลอ ซอ เกดใหม 1) รวม xxx xxx xxx xxxx ขาย บรโภค ตาย ปลายปเหลอ 2) รวม xxxxx xxx xxxx xxxx

เพมขนสทธ

2) - 1) xxxxxx

ลดลงสทธ - - - -

ทมา: (ดดแปลงจาก บรรล พฒกร, 2539, หนา 294) สรปจากตาราง คอ จ านวนสตวจะเปนสมการ ดงน ตนปมสตวเหลออย + ซอ + เกดใหม = ขาย + บรโภค + ตาย + ปลายปทเหลอ

344

สรปสาระส าคญของบทท 10 หลงจากทมกระบวนการด าเนนงาน มการผลตและการเคลอนไหวของการจ าหนายเกดขน เกษตรกรตองไมละเลยตอการลงบญช การบญช หมายถง ศลปะของการจดบนทก การจดหมวดหม และสรปผลของรายการ และเหตการณเกยวกบการเงน รวมทงการวเคราะหและแปรความหมายของผลนนดวย การบนทกมประโยชนตอเกษตรกร คอ ชวยใหเกษตรกรทราบรายรบและรายจายของตนวารบและจายอะไรไปบางเปนจ านวนเทาใด เมอสรปแลวก าไรหรอขาดทนในกจการใดบาง รวมถงทราบวามทรพยสนทงอกเงยขนมาจากการท างานมากนอยเพยงใด อกทงเปนแนวทางในการปรบปรงพฒนาการผลตในปตอๆไป ใหอยรอดและมผลก าไรมากขน ประเภทของการบนทกบญช ไดแก (1) บนทกบญชรายจายฟารม (2) บนทกบญชรายไดฟารม (3) บนทกบญชเจาหนฟารม (4) บนทกบญชลกหนฟารม และ (5) บนทกบญชทรพยสนฟารม นอกจากบนทกบญชเหลานแลว เกษตรกรควรบนทกขอมลเกยวกบการผลตพชและสตวของฟารมตนไวดวย เนองจากจะไดใชเปนขอมลในการวางแผนการผลตในปตอไป การบนทกบญชฟารมของเกษตรกรไมควรใชศพททางบญชเหมอนนกบญชทวไป อาจสรางความไมสะดวกกบเกษตรกร ขอใหบนทกอยางเปนระเบยบ รปแบบงายตอการบนทก และมระบบทสามารถดงขอมลไปใชประโยชนไดจรง กถอวาเปนการบนทกบญชทดแลว

345

ค าถามทายบท

1. การบนทกบญชฟารมเปนการบนทกขอมลเกยวกบอะไรบาง 2. การบนทกบญชฟารมมประโยชนตอธรกจฟารมอยางไร 3. การบนทกบญชฟารมควรสรปบญชในชวงใด 4. ยกตวอยางรายการทตองบนทกในบญชรายจายมา 3 ตวอยาง 5. ยกตวอยางรายการทตองบนทกในบญชทรพยสนคงเหลอมา 3 ตวอยาง 6. ค าวาทรพยสนฟารม เชนอะไรบาง ยกตวอยางมา 5 ตวอยาง 7. รถไถนา ราคา 50,000 มอายการใชงาน 10 ป มลคาซาก 4,000 บาท จงหาคาเสอม

แบบวธเทากนทกป 8. จากขอ 7 จงหาคาเสอมแบบลดคาเสอมรายปในปหลง 9. จากขอ 7 จงหาคาเสอมแบบลดคาเสอมตามอตราสวนอายการใชงานคงเหลอ 10. จากขอ 8 จงหามลคาของทรพยสนในปท 2