เอกสารคำสอน ชุดวิชา 93335...

เอกสารคำสอน

ชดวชา 93335 วทยาศาสตรการผลตพช

(Science in Crop Production))

หนวยท 2 เซลลและเนอเยอพช

อาจารย ดร. บณฑรกา นนทา

สาขาวชาเกษตรศาสตรและสหกรณ

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

ตำบลบางพด อำเภอปากเกรด จงหวดนนทบร

โทรศพท 02-504-8046-8

แฟกซ 02-503-357

i

สารบญ

หนา

รายละเอยดชดวชา 1

แผนผงแนวคดหนวยท 2 2

แผนการสอนประจำหนวยท 2 3

แบบประเมนผลตนเองกอนเรยน 5

ตอนท 2.1 เซลลพช 7

ตอนท 2.2 เนอเยอพช 19

แนวตอบกจกรรมหนวยท 2 27

แบบประเมนตนเองหลงเรยน 29

เฉลยแบบประเมนผลตนเองหนวยท 2 31

บรรณานกรม

1

ชดวชา 93335 วทยาศาสตรการผลตพช

(Science in Crop Production)

คำอธบายชดวชา

การนำความรทางวทยาศาสตรการผลตพชไปใชในการเพาะปลกและวางแผนการผลตใหเกด

ประสทธภาพ โดยศกษาเรองความรดานพฤกษศาสตร สรรวทยาการผลตพช ความสมพนธของพชกบ

สงแวดลอม รวมทงการวเคราะหการผลตและการใชเทคโนโลยการผลตใหมๆ

วตถประสงค

1. เพอใหมความรความเขาใจดานวทยาศาสตรการผลตพช 2. เพอใหมความรความเขาใจเกยวกบความสมพนธระหวางพชกบสงแวดลอม 3. เพอใหสามารถนำความรวทยาศาสตรการผลตพชและเทคโนโลยใหมๆ ไปใชในกระบวนการผลตพช

2

แผนผงแนวคด

หนวยท 2 เซลลและเนอเยอพช

3

แผนการสอนประจำหนวยท 2

เซลลและเนอเยอพช

ตอนท

2.1 เซลลพช

2.2 เนอเยอพช

แนวคด

1. สงมชวตทงพช และสตวมองคประกอบทางสรรวทยาทประกอบดวย เซลลหรอกลมเซลลทรวมตวกนเปนโครงสรางของสงมชวต สงมชวตแบงไดเปน 2 กลม คอ โปรคารโอต และยคารโอต

โดยทวไปการเจรญเตบโตของเซลลไมวาจะเปนพชหรอสตวนนสามารถวดไดจากขนาดของเซลล

ท ใหญข น ปรมาณทเพมขน ซ งการเตบโตของเซลลเกดข นจากประบวนการแบงเซลลแบบ

ไมโทซส และไมโอซส โดยมปจจยทางดานพนธกรรมและสภาพแวดลอมเปนตวควบคมการ

เจรญเตบโตของเซลล

2. เนอเยอพชเปนสวนประกอบของกลมเซลลอาจเปนเซลลชนดเดยวหรอเปนกลมเซลลหลายชนด

ประกอบขนมาเปนเนอเยอพชจดเรยงเปนโครงสรางอวยวะตาง ๆ ของพช เนอเยอพชสามารถ

แบงไดเปน 2 กลม คอ เนอเยอเจรญทประกอบดวยเซลลททำหนาทแบงตวทำใหพชมการเพม

ขนาด และเนอเยอถาวรประกอบดวยเซลลมากกวาหนงเซลลทำงานรวมกน เนอเยอถาวรชวยใน

เรองการไหลเวยน ตาง ๆ ของสารในพช

วตถประสงค

เมอศกษาหนวยท 2 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายองคประกอบของเซลล การเจรญเตบโตของเซลล และปจจยทมผลตอการเจรญเตบโตของเซลลได

2. อธบายความหมาย และสามารถจำแนกประเภทของเนอเยอพชได กจกรรมระหวางเรยน

1. ทำแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนหนวยท 2

2. ศกษาเอกสารการสอนตอนท 2.1-2.2

3. ปฏบตกจกรรมตามทไดรบมอบหมาย

4. ฟงรายการวทยกระจายเสยง

5. ชมรายการวทยโทรทศน

6. ชมวดทศน

4

7. เขารบการสอนเสรม (ถาม)

8. ทำแบบประเมนผลตนเองหลงเรยนหนวยท 2

สอการสอน

1. เอกสารการสอน

2. แบบฝกปฏบต

3. รายการสอนทางวทยโทรทศน

4. รายการสอนทางวทยโทรทศน

5. วดทศน

6. การสอนเสรม (ถาม)

การประเมนผล

1. ประเมนผลจากแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนและหลงเรยน

2. ประเมนผลจากกจกรรมและแนวตอบทายเรอง

3. ประเมนผลจากการสอบไลประจำภาคการศกษา

เมออานแผนการสอนแลวขอใหทำแบบประเมนผลตนเองกอนเรยน

หนวยท 2 ในแบบฝกปฏบต แลวจงศกษาเอกสารการสอนตอไป

5

แบบประเมนผลตนเองกอนเรยนหนวยท 2

เพอประเมนความรเดมของนกศกษาเกยวกบเรอง “เซลลและเนอเยอพช”ใหนกศกษาอานคำถามแลว

เขยนวงกลมลอมรอบขอคำตอบทถกตองทสด

1. เซลลคออะไร

ก. สงมชวตขนาดเลก

ข. สงมชวตจำพวก รา แบคทเรย

ค. หนวยทเลกทสดของสงมชวต

ง. เนอเยอของพชททำหนาทตาง ๆ

จ. เนอเยอเจรญของพชและสตว

2. ขอใดคอสงมชวตโปรคารโอต

ก. สงมชวตทมขนาดใหญ

ข. มเยอหมนวเคลยส

ค. ไมมเยอหมนวเคลยส

ง. สงมชวตชนสง

จ. สงมชวตทมทอลำเลยง

3. สวนทเปนโครงสรางของเซลลพชทำใหเซลลพชมความแขงแรงคอขอใด

ก. เยอหมเซลล

ข. ผนงเซลล

ค. เยอหมนวเคลยส

ง. นวเคลยส

จ. คลอโรฟลล

4. การแบงเซลลแบบไมโทซสมวตถประสงคเพออะไร

ก. เพอการสบพนธ

ข. เพอสรางเซลลรางกาย

ค. เพอใหมการออกดอก

ง. ถกทงขอ ก และ ข ถก

จ. ไมมขอถก 5. การเคลอนทของสารจากบรเวณทมความเขมขนสงไปยงความเขมขนตำกวาเปนการเคลอนทของสารแบบใด

ก. การออสโมซส

ข. อมบบชน

ค. การแผรงส

6

ง. การกระจาย

จ. การแพร

6. การจำแนกเนอเยอพชออกเปนเนอเยอเจรญ และเนอเยอถาวรใชเกณฑอะไร

ก. รปรางของเนอเยอ

ข. หนาทของเนอเยอ

ค. ตำแหนงการเกดเนอเยอ

ง. ความสามารถในการแบงเซลล

จ. ขนาดของเซลล

7. ขอใดตอไปนเปนลกษณะของเนอเยอเจรญ

ก. เปนเซลลทยงมชวต

ข. ประกอบดวยเซลลมากกวาหนงเซลลทำงานรวมกน

ค. เปนกลมเซลลทอลำเลยง

ง. ไมมการแบงเซลลตอ

จ. ชวยในการลำเลยงนำและอาหาร

8. เนอเยอถาวรมหนาทอะไร

ก. ชวยในการสบพนธ

ข. ชวยในการไหลเวยนของสาร

ค. ชวยในการเจรญเตบโตของยอด

ง. ชวยสรางความแขงแรงใหกบเซลล

จ. ชวยในการปดเปดของปากใบ

9. เซลลทพบในเปลอกไมเปนเซลลชนดใด

ก. พาลเซดเซลล

ข. สปอนจเซลล

ค. เซลลพาเรนไคมา

ง. เซลลเมอก

จ. เซลลคอลเลนไคมา 10. เชลลคอลเลนไคมามหนาทอะไร

ก. เสรมความแขงแรงใหเซลลพช

ข. ชวยในการลำเลยง

ค. ชวยในการกำจดของเสยออกจากเซลล

ง. ชวยสะสมลกนน

จ. ชวยในการสรางไฟเบอร

7

แผนการสอนตอนท 2.1

เซลลพช

โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 2.1 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป

หวเรอง

2.1.1. ความหมาย โครงสราง และหนาทของเซลลพช

2.1.2 การเจรญ และเตบโตของพช

2.1.3 ปจจยทมผลตอการเจรญของเซลลพช

แนวคด

1. สงมชวตสามารถแบงตามเยอหมนวเคลยสได 2 ชนด คอ โปรคารโอต และยคารโอต เซลลของ

สงมชวตประกอบดวย 3 สวน คอ สวนทหอหมเซลลเปนสวนทมหนาทหอหมเซลล และปองกน

อนตรายแตเซลล นวเคลยส และไซโตพลาสซม เปนสวนทอยระหวางเยอหมเซลล และนวเคลยส

ประกอบไปดวยของเหลวทประกอบดวยสาร ตาง ๆ เชน นำตาล กรดอะมโน โปรตน

2. การเจรญเตบโตของเซลลนนสามารถวดไดจากการเพมปรมาณของเซลลการเพมขนาดของ เซลล และการเปลยนแปลงสภาพของเซลลใหเหมาะสมกบการทำหนาทเฉพาะอยาง การเจรญเตบโต

ของเซลลนนไดมาจากกระบวนการแบงเซลล ซงกระบวนการแบงเซลลสามารถแบงไดเปน 2 การ

แบงเซลลแบบไมโทซสเปนการแบงเซลลรางกายในสวนของพชทจะไปเปน ใบ กง เนอเยอลำเลยง

ตาง เปนตน และการแบบเซลลแบบไมโอซสยงเปนการแบงเซลลเพอการสบพนธ

3. ปจจยทมผลตอการเจรญเตบโตของเซลลแบงไดเปน 2 ปจจย คอ พนธกรรม และสงแวดลอม

วตถประสงค

เมอศกษาตอนท 2.1 แลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายโครงสรางของเซลลได

2. อธบายการแบงเซลลแบบไมโทซส และไมโอซสได

3. อธบายปจจยทมผลตอการเจรญเตบโตของเซลลได

8

สาระสำคญและกจกรรมตอนท 2.1

เซลลพช

สาระสำคญ

คำวา “เซลล” ถกเรยกครงแรกโดย รอเบตส ฮก เมอป พ.ศ. 2100 โดยพบครงแรกจากการนำเนอไม

คอรกแหงมาตดแลวสองดวยกลองจลทศนในขณะนนพบแตผนงเซลล และชองวางทอยตรงกลางซงตอมาไดม

การนำมาศกษาเกยวกบเซลลอยางกวางขวาง เนองจากเซลลเปนตำแหนงทมกระบวนการทางสรรวทยา

เกดขนและยงเปนแหลงพนธกรรม สงมชวตแบงไดเปน 2 ชนดตามเยอหมเซลล คอ

1. โปรคารโอต เปนสงมชวตชนตำ ไมมเยอหมนวเคลยส และเยอลอมรอบออรเเกเนลลอยางชดเจน

ไดแก แบคทเรย ไมโครพลาสมา และสาหรายสนำเงน ซงเปนสงมชวต ทมขนาดเลก มโครโมโซมเพยงหนง

โครโมโซมเปนรปวงแหวนประกอบดวยดเอนเอเกลยวค ส งมชวตเหลาน จะมผนงเซลลลอมรอบมการ

เจรญเตบโตอยางรวดเรว และมอายสน

2. ยคารโอต เปนสงมชวตทมเยอหมนวเคลยส และมเนอเยอลอมรอบออรแกเนลตาง ๆ ไดแก เซลล

ของสงมชวตชนสง เหด รา สาหราย รา โปรโตซว พช และสตวทมโครโมโซมมากวาหนงโครโมโซม

1. ความหมาย โครงสราง และหนาทของเซลล

เซลล คอ หนวยทเลกทสดในสงมชวต สงมชวตอาจมตงแตเซลลเดยวไปจนถงสงมชวตทมหลายเซลลม

โครงสรางทซบซอน เชน มนษย ตนไม และสตว เปนตน

เซลลพช คอ หนวยทเลกทสดของพชมสวนประกอบทสำคญ เชน ผนงเซลล นวเคลยส ไซโตพลาสซม

เปนตน

2. โครงสรางและหนาทของเซลล

เซลล ของส งม ช ว ตประกอบดวยส วนต าง ๆ 3 ส วน คอ ส วนทห อห มเซลล นวเคล ยส

และไซโตพลาสซม ซงมรายละเอยดดงน

2.1 สวนทหอหมเซลล ไดแก เยอหมเซลล และผนงเซลล

2.1.1. เยอหมเซลล เปนเยอบาง ๆ ทหอหมเซลลไวมหนาทหอหมเซลลและปองกนอนตราย

แกเซลล เยอหมเซลลมคณสมบตทเรยกวา เซมเพอรเมยเบล เมมเบรน เปนคณสมบตในการควบคมการเขา

ออกของนำ และสารตาง ๆ ทจะผานเขาออกเซลล

2.1.2 ผนงเซลล เปนโครงสรางทแขงแรงมากหอหมเยอหมเซลลอกชนหนง ทำใหเซลลม

ความแขงแรงผนงเซลลจะพบเฉพาะในเซลลของพชเทานน ผนงเซลลมหนาทใหความแขงแรงแกเซลลทำให

เซลลมร ปรางคงตว และปองกนเซลลจากอนตรายหรอส งแปลกปลอม เซลลพชมการเจรญเตบโตโดย

กระบวนการแบงเซลล เซลลทแบงจะแบงนวเคลยสออกเปน 2 นวเคลยสกอนจงสรางผนงกนเซลลขนระหวาง

นวเคลยสทงสอง ผนงเซลลพชม 1-2 ชน คอ ผนงเซลลปฐมภมชวยรกษาโครงสราง และทำใหเซลลคงรปราง

ไว ชวยในการตอตานแรงดนเตง ภายในเซลลควบคมอตราการเจรญเตบโต และทศทางในการเจรญเตบโต

9

ปองกนการเกดโรค การสญเสยนำ และปจจยแวดลอมอน ๆ และผนงเซลลทตยภมเกดจากการพอกทบผนง

เซลลปฐมภมเพอเพมความเเขงแรงใหกบผนงเซลล

2.2 นวเคลยส (nucleus) เปนสวนทมความสำคญทสดของเซลล ทำหนาทควบคมกระบวนการตางๆ

ภายในเซลลรวมถงการเกบสารพนธกรรมของเซลล มบทบาทเกยวกบการแบงเซลล นวเคลยสม นวเคลยส

ประกอบดวย 3 สวน คอ

2.2.1 เยอหมนวเคลยส (nuclear membrane) มลกษณะมรพรนทำหนาทคดเลอกสารบาง

ชนดใหเขาหรอออกระหวางนวเคลยสและไซโตพลาสซม เยอหมนวเคลยสประกอบดวยเยอหม 2 ชน ชนนอก

และชนใน ทำใหเกดชองวางระหวางเนอเยอทง 2 ชนเชอมตดกนมชองทางผานของสารจาก ไซโตพลาสซม

เรยกวา นวเคลยรพอร (nuclear pore) ซงเปนชองทางใหอารเอนเอ และโปรตนผานได นอกจากนเยอหม

นวเคลยสบางสวนเชอตอกบเอนโดพลาสมกเรตคลมดวย

2.2.2 นวคลโอลส (nucleolus) พบในเซลลของยคารโอตเทานนเปนเซลลทมรปรางกลมไมม

เยอบางลอมรอบประกอบดวยโปรตน และกรดนวคลอก เซลลแตละเซลลอาจมนวคลโอลสไมเทากนโดยทวไปมก

พบนวคลโอลสอยใกลๆ เยอหม นวเคลยส และอาจมตำแหนงอยตดบนโครโมโซมกได ตำแหนงนเรยกวา นวคลโอ

ลารออรกาไนเซอร (nucleolar organizer) ทำหนาทในการสงเคราะหไรโบโซมอลอารเอนเอ (rRNA)

2.2.3 โครโมโซม (chromosome) ประกอบดวย ดเอนเอ และโปรตน มหนาทถายทอดสาร

พนธกรรมจากรนหนงไปยงอกรนหนง

2.3 ไซโตพลาสซม (cytoplasm) เปนสวนทอยระหวางเยอหมเซลล และนวเคลยส ประกอบไปดวย

ของเหลวทประกอบดวยนำตาล กรดอะมโน โปรตน ไขมน แรธาต และอนภาคเเขวนลอย ไซโตพลาสซมเปนทอย

ของออรแกเนล เปนโครงสรางทมเยอหม และมหลายชนดแตละชนด มหนาทแตกตางกนดงน

2.3.1 เอนโดพลาสมก เรตคลม (endoplasmic reticulum) เปนออรแกเนลมลกษณะ

โครงสรางคลายเนอเยอลอมชองวางทเปนทอแบนยาวหรอเปนถงมาเรยงกนเปนชนๆ เอนโดพลาสมก เรตคลม

ม 2 ชนด คอ เอนโดพลาสมกเรตคลมชนดขรขระ (rough endoplasmic reticulum) ทำหนาทเปนทาง

ลำเลยงสารพวกโปรตนทสงเคราะหจากไรโบโซมและเปนแหลงทมการสงเคราะหเยอหมเซลล และเอนโด-

พลาสมกเรตคลมชนดเรยบมหนาทสงเคราะหไขมน

2.3.2 โกลจคอมเพลกซ (golgi complex) มลกษณะเปนทอแบนๆ วางซอนกน มถงอย

รวมกน เปนกลม ผวของทอและถงเหลานจะเรยบ และเชอมตอกบเอนโดพลาสมกเรตคลม มหนาทสะสมสาร

ทลำเลยงมาจากเอนโดพลาสมกเรตคลม และทำใหเขมขนขนและสงออกนอกเซลลในรปไลโซโซม ในพช

เรยกวา ดคไทโอโซม (dictyosomes)

2.3.3 ไรโบโซม (ribosome) เปนออรกาแนลลทไมมเยอหมและมขนาดเลกทสดกระจายอย

ทวไปในไซโตพลาสซมและเกาะอยบนผวของเอนโดพลาสมกเรตควลมชนดขรขระ ไรโบโซมเกดจาก rRNA รวม

กบโปรตน ไรโบโซมทอยเปนอสระในไซโทพลาสซมทำหนาทสรางโปรตนในไซโตพลาสซม ไรโบโซมทตดอยบน

รางแหเอนโดพลาสมกเรตคลมทำหนาทสรางโปรตนทเยอหมเซลล และโปรตนทจะถกสงออกไปยงนอกเซลล

10

2.3.4 ไลโซโซม (lysosome) เปนออรแกเนลทมเยอหมชนเดยว ภายในบรรจเอนไซมทใชใน

การยอยสลาย (hydrolytic enzyme) ทำหนาทยอยอาหาร ทเขาสภายในเซลล และยอยเซลลทตายแลว พบ

กระจายในเซลลตาง ๆ และในเซลล เมดเลอด ขาว

2.3.5 ไมโทคอนเดรย (mitochondria) เปนออรแกเนลลทเกยวกบการสรางพลงงานพบทง

ในพชและสตว ไมโครคอนเดรยมเยอหมสองช น ช นนอกเรยบ แตเย อหมช นในเปนคล น เรยกวา ครสต

(cristae) ประกอบดวยเอนไซมทเกยวกบการเคลอนยายอเลกตรอน และชองวางระหวางเนอเยอประกอบดวย

เอนไซมเรงปฏกรยาในวฏจกรเครบ และมดเอนเอของตนเอง จำนวนของไมโทคอนเดรยขนอยกบชนดและ

กจกรรมของเซลล หากเซลลมกจกรรมสงจะมจำนวนไมโทคอนเดรยมากกวาเซลลทมกจกรรมตำ

2.3.6 คลอโรพลาสต (chloroplast) เปนสวนของพลาสตด มรปราง จำนวน ขนาดของ

คลอโรพลาสตแตกตางกนออกไป มรปรางเปนรปไข รปจาน หรอทรงกระบอก คลอโรพลาสตทำหนาท

สงเคราะหแสง และสะสมอาหารประเภทแปงอยดวย พลาสตดทสามารถ สงเคราะหแสงได เรยกวา คลอโร-

พลาสต ประกอบดวยรงควตถสเขยวทเรยกวา คลอโรฟลล ทำหนาทนำพลงงานจากแสงอาทตยมาใชในการ

ผลตอาหารพวกคารโบไฮเดรตพบเฉพาะในเซลลพช

2.3.7 เซนทรโอล (centriole) มรปราง เปนรปทรงกระบอก 2 อน ตงฉากกน แตละอน

ประกอบดวยไมโครทวบล (microtubule) 9 กล ม แตละกล ม มไมโครทวบล 3 อน เซนทรโอลมบทบาท

เกยวกบการแบงเซลล พบไดในเซลลสตว และพชชนตำบางชนด

2.3.8 แวควโอล (vacuole) พบไดทงเซลลพช และสตว เปนออรแกเนลทมลกษณะเปนถง

ทำหนาทขบถายสารและเกบสะสมอาหาร

2.3.9 สารภายในไซโตพลาสซม (ergastic substances) ภายในเซลลมสารประกอบอย

หลายชนดแตกตางกนไปขนกบชนด ปรมาณสาร ตำแหนงภายในเซลล ตวอยางสารประกอบทพบมดงน

1) สารประกอบประเภทคาร โบไฮเดรต เป นสารในกล ม โพล เ เซคคาไรด

(polysaccharide) หรอคารโบไฮเดรตเชงซอน พบทงทเปนโครงสราง เชน เซลลโลส และไคตน และทอย

อยางอสระ เชน แปง และไกลโคเจน ซงจะเกบไวในรปของการนล (granule) หรอในรปรางทคลายกบเปน

เมดๆ ภายในเซลลพบสวนมากในสวนของราก ลำตนใตดน ผล และเมลด

2) กม (gum) สารเมอก (mucilage) และสารเพกตน (pectin) เป นสารประกอบ

สามารถละลายไดในนำ กมบางชนดรวมกบสารเรซน เรยก กมเรซน พบมากในพชวงศถว แมงลก เปนตน

3) โปรตน (protein) พชจะสะสมอยในรปของแขงเปนเมลดกลมมเยอ บาง ๆ สวนใหญ

พบโปรตนมากในสวนของเอนโดสเปรม และสวนของเมลดพชหลายชนด

4) ไขมน (fat) นำมน (oil) นำมนหอมระเหย (volatile) และสารเรซน โดยไขมนและ

นำมนเปนกรดไขมนทอยในสภาพของแขงหรอกงของแขงทอณหภมหอง สวนนำมนจะอยในสภาพของเหลว

นำมนหอมระเหยอยในสภาพของเหลวมกลนจำเพาะสามารถละลายนำไดเลกนอยแตไมละลายในแอลกอฮอร

พบไดในทกสวนของพชโดยเฉพาะสวนของเมลด และใบเลยง เรซนเปนผลกแขงหรออยในสภาพกงของเหลวม

11

สนำตาลดำหรอนำตาลอมเหลอง เมอนำมาผสมกบนำมนหอม ระเหยเรยก โอลโอเรซน พบในพช จำพวก ผกช

ยหรา ละหง สน เปนตน

5) แทนนน (tannin) เปนสารกลมฟนอล มรสฝาด หรอเฝอน พบมากท เปลอกไม แกน

ไม และผลไมดบ เชน เปลอกสเสยด ผลหมากดบ

6) ผลก (crystal) พบไดทกสวนของพช องคประกอบของผลกสวนใหญ คอ สาร

จำพวกแคลเซยม เชน แคลเซยมคารบอเนต ซลกา แคลเซยมออกซาเลต ผลกมรปรางตาง ๆ เชน รปเขม รป

ดาว รปสเหลยม รปดอกไม เปนตน ผลกบางชนดหากมมากเกนไปกเปนพษกบไซโตพลาสซมได เชน ผลกของ

กรดออกซาลก ซงเปนผลพลอยไดจาก กจกรรมของไซโตพลาสละลายอยในแวควโอล

7) เมดส หรอรงควตถตางๆ พบอยในสวนของพลาสตด (plastid) และแวควโอล

รงควตถมหลายชนดหลายส เชน สเขยวของคลอโรฟลล สสม แดง เรยก คาโรทนอยด และสนำตาเรยก แซน

โทรฟลล เปนตน

3. การเตบโต และเจรญของเซลลพช

โดยทวไปเซลลสามารถแบงออกเปน 2 ประเภทใหญ คอ เซลลรางกาย คอ สวนของเซลลทไมไดทำหนาท

สบพนธ โดยทวไปมโครโมโซม 2 ชด (2n) เชน เนอเยอเจรญสวนปลาย ยอด ปลายราก แคมเบยมของเยอบผว

ราก ลำตนใบ เปนตน และเซลลสบพนธ ทำหนาทเกยวกบการสบพนธมโครโมโซมชดเดยว (n) แบงออก เปน

2 ชนด คอ เซลลสบพนธเพศเมยเกดขนในรงไข และเซลลสบพนธเพศผเกดขนในอบเรณ

การเตบโต และเจรญของสงมชวต หมายถง กระบวนการเปลยนเเปลงของสงมชวตทมการเพมขนาด

ใหโตเตมท การเพมขนาด หมายถง การเพมความยาว ความกวาง ปรมาตร เปนตน ซงการเจรญ เตบโตของ

เซลลเมอโตเตมทแลวจะมการแบงเซลลและขยายขนาดของเซลลกอน จากนนจงมการพฒนาและเปลยนสภาพ

ไป กระบวนการเจรญเตบโตของเซลลประกอบดวย การแบงเซลล การเพมขนาดของเซลล และการเปลยน

สภาพของเซลล การเปลยนแปลงนเปนการเปลยนแปลงรปรางของเซลล มรายละเอยด ดงน

3.1 กระบวนการแบงเซลล เซลลของสงมชวตมวธการเพมจำนวนได 2 แบบคอ แบบทหนง คอ

ไมโทซส เปนการแบงทเกดขนกบเซลลรางกายทำใหไดจำนวนโครโมโซมของเซลลลกเทากบเซลลของแม และ

แบบทสอง คอ ไมโอซส เปนการแบงเซลลเพอสรางเซลลสบพนธผลทไดเซลลลกจะมจำนวนโครโมโซม ลดลง

เปนครงหนงของเซลลแม

3.1.1 การแบงเซลลแบบไมโทซส (Mitosis) เปนกระบวนการทเกดขนกบทกเนอเยอของ

เซลลรางกายของสงมชวตชนสง ทำใหมเซลลเพยงพอกบความตองการ เซลลเหลานจะ พฒนาเปนกลมเซลลท

ทำหนาทเฉพาะ เชน เนอเยอปลายราก ตาของพช นอกจากนในกรณทมบาดแผลเกดขนกจะมแบงเซลลเพอ

สรางเซลลใหมเพอรกษาบาดแผล

ไมโทซส เปนการแบงนวเคลยสผล คอ ไดเซลลลก 2 เซลล ทมลกษณะพนธกรรม และจำนวน

โครโมโซมเหมอนเซลลแม แตกอนทจะมการแบงเซลลนน เซลลจะมการสรางสารประกอบตาง ๆ รวมถงการ

จำลองตวของโคโมโซมใหเรยบรอยกอน ระยะการเตรยมตวนเรยกวา อนเตอรเฟส (interphase) เปนระยะใช

12

เวลานานทสด โครโมโซมระยะนจะมลกษณะเปนสายยาวไมสามารถมองเหนเปนเสนๆ และสามารถมองเหน

นวเคลยสไดชดระยะนดวยกลองจลทรรศน การแบงเซลลแบบไมโทซสประกอบไปดวย 4 ระยะ ดงน

1) ระยะโปรเฟส (prophase) เปนระยะท โครโมโซมมการหดตวส น และหนาขน

โครโมโซมแตละโครโมโซมประกอบดวย 2 โครมาทด โครมาทดของแตละโครโซมจะเรยกวา ซสเตอรโครมาทด

(sister chromatid) โดยองคประกอบของสารพนธกรรมหรอยนท อย บนซสเตอรโครมาทดค เดยวกนจะ

เหมอนกน สวนโครมาตดของโครโมโซมทต างแทงกนจะเรยกวา นอนซสเตอรโครมาทด (non-sister

chromatid) ซสเตอรโครมาทดทงสองจบกนตรงบรเวณทเรยกวา เซนโทรเมยร (centromere) ในปลายของ

ระยะโปรเฟสเยอหมนวเคลยสจะคอย ๆ สลายไป และเหนโครโมโซมหดสนมากขน โดยจะมองเหนรอยคอด

บนโครโมโซมทเรยกสวนนวา เซนโทรเมยร

สวนประกอบของโครโมโซม

2) ระยะเมตาเฟส (metaphase) ระยะนเยอหมนวเคลยสจะหายไปโครโมโซมม

การหดตวสนทสดจนสามารถสงเกตเหนโครโมโซม 1 แทงประกอบดวยโครมาทด 2 แทง ระยะนเปนระยะท

เหมาะสมทสดในการนำโครโมโซมมาใชศกษา เชน นบจำนวนโครโมโซม และศกษารปรางโครโมโซม เปนตน

3) ระยะแอนนาเฟส (anaphase) เปนระยะทซสเตอรโครมาทดทงสองแยกออก

จากกนไปยงขวเซลลทอยตรงขาม การแยกตวกนนเกดจากการหดตวของเสนใยสปนเดล ทำใหจะสามารถ

มองเหนเซลลแยกออกเปน 2 กลม แตละกลมจะมจำนวนโครโมโซมเทากน

4) ระยะเทโลเฟส (telophase) นวคลโอลสเรมปรากฏขนมาใหม เยอหมนวเคลยส

เรมกบเคามาลอมรอบโครโมโซมแตละกลมของโครโมโซมทง 2 กลม กระบวนการการแบงนวเคลยสนเรยกวา

การแบงนวเคลยส (karyokinesis) หลงจากท ม การแบงนวเคลยสแลวกจะมการแบงไซโตพลาสซม

(cytokynesis) ตามมา เซลลทไดจะมจำนวนโครโมโซมเทาของเดม

13

3.1.2 การแบงเซลลแบบไมโอซส (Meiosis) เปนการแบงเซลลเพอสรางเซลลสบพนธ ใน

เซลลสตวพบการแบงเซลลแบบน ทอณฑะ และรงไข สวนในพชพบในอบเรณหรอรงไข การแบงไมโอซสนจะม

การเเบงนวเคลยส 2 ครง แตมการจำลอง โครโซมเพยงครงเดยวผลจากการแบงเซลลจะไดเซลลลกทมจำนวน

เปนครงหนงของ เซลลพอแม ดงภาพท 2.7 การแบงเซลลแบบไมโอซสคลายกบการแบงเซลลแบบไมโทซสแต

มกระบวนการ ทซบซอน กวาโดยจะถกแบงเปน 2 ขนตอน คอ

1) ไมโอซส 1 (Meiosis I) หรอ รดกช นนอล ดวชน (reductional division) เปน

ระยะทมการลดจำนวนโครโมโซมลงครงหนงจากเซลลเดมทมโครโมโซมเปนดพพลอยด (2n) ไดเซลล ทเปน

แฮพพลอยด (n) มการแบงจาก 1 เซลล ไดเปน 2 เซลล

2) ไมโอซส 2 (Meiosis II) หรอ อควอชนนอล ดวชน (equational division) เปน

การแบง เซลลทไมมการลดจำนวนโครโมโซม การแบงระยะนจะคลายกบการแบงแบบไมโทซส เมอสนสด

ระยะนจะทำใหไดเซลลลก 4 เซลลซงเปนการแบงเซลลตอจากไมโอซส 1 คอ จาก 2 เซลลไดเปน 4 เซลล ทม

จำนวนโครโมโซมลดลงครงหนงหรอแฮพพลอยด ไมโอซส 2 นสามารถแบงออกเปนระยะยอย ไดดงน เมตตา

เฟส II (metaphase II), แอนนาเฟส II (anaphase I) และ เทโลเฟส II

โดยไมโอซส 1 และ 2 มรายละเอยดดงน

ไมโอซส 1 สามารถแบงออกเปนระยะยอยไดดงน โปรเฟส I (prophase I), เมตตา

เฟส I (metaphase I), แอนนาเฟส I (anaphase I) และ เทโลเฟส I แตละระยะมรายละเอยด ดงน

1) โปรเฟส I เปนระยะทใชเวลายาวนานอาจใชเวลาหลายวนในพชชนสง และเปน

ระยะทมความซบซอนมากทสด แบงออกเปน 5 ระยะ คอ

1.1) เลพโททน (leptotene) เปนระยะทเราเรมเหนโครโมโซมยาว คลายกบเสน

ดายระยะนโครโมโซมเรมมการหดสนขน

1.2) ไซโกทน (zygotene) เป นระยะท โครโมโซมท เป นค ก นหรอท เร ยกวา

โฮโมโลกสโครโมโซม (homologous chromosome) จะมาเขาค กนการเขาค กนน จะมการแนบชดของ

โครโมโซมตลอดความยาวของแทงโครโมโซม การเขาคแบบนเรยกวา ไซแนปซส (synapsis) สวนโครโมโซมท

แนบชดกนนเรยกวา ไบวาเลนท (bivalent) ซงจะประกอบดวย 4 โครมาทด

1.3) แพคไคทน (pachytene) เปนระยะทโครโมโซมเรมหดสน และหนาขนระยะ

นการเขาคกนจะสนสดลง

1.4) ดโพลทน (diplotene) ระยะน โครโมโซมเร มแยกออกจากกนของค

โครโมโซมทเปนคกนแตอาจมบางสวนทยงไมแยกจากกนซงสวนทยงไมแยกออกจากกนน เปนจดทมการ

แลกเปลยนชนสวนของโครโมโซมกน เรยกวา ไคแอสมา (chiasma) เรยกกระบวนการแลกเปลยนชนสวนของ

โครโมโซมวา ครอสซงโอเวอร (crossing over)

14

1.5) ไดอะไคเนซส (diakinesis) เปนระยะทโฮโมโลกสโครโมโซมแยกออกจากกน

อยางสมบรณ ระยะนโครโมโซมมการหดตวสนมากและหนา เปนระยะทมความเหมาะสม ตอการนบจำนวน

โครโมโซม

2) เมตาเฟส I (metaphase I) เปนระยะทแตละไบวาเลนทมาเรยงตวกนตรงกลางเซลล

3) แอนาเฟส I (anaphase I) เปนระยะทโฮโมโลกสโครโมโซม แยกออกจากกนไป ยง

ขวเซลล การแยกออกจากกนนไมไดมการแบงแยกทตำแหนงเซนโทรเมยร โดยแตละโครโมโซมจะยงคงม

2 โครมาทด

4) เทโลเฟส I (telophase I) เมอสนสดระยะแอนาเฟส 1 เซลลพชทแยกออกจากกน

ไปยงข วเซลลท มจำนวนโครโมโซมลดลงคร งหน งจะถกเย อหมนวเคลยสใหมมาลอมรอบโครโมโซมทง

2 กลมทแยกออกจากกนในระยะแอนาเฟส จากเซลลเรมตน 1 เซลล เมอถงระยะเทโลเฟสนจะแบงไดเปน

2 เซลลเรยกเซลลลก 2 เซลลนวา ไดแอด เซลลลกทง 2 เซลลนมจำนวนโครโมโซมลดลง เปนครงหนง (n)

จากนนจงมการแบงไมโอซส 2

ไมโอซส 2 เปนระยะทไมมการจำลองโครโมโซมอกครง ประกอบดวยระยะตาง ๆ ดงน

1) โปรเฟส II (prophase II) โครโมโซมปรากฏ ขนอกครงโดยจะเหนโครโมโซมเปน

เสนยาวๆ

2) เมตาเฟส II (metaphase II) ระยะนโครโมโซมเคลอนตวมาเรยงตรงกลางเซลล

โดย แตละโครโมโซมประกบดวย 2 โครมาทด

3) แอนาเฟส II (anaphase II) ซสเตอรโครมาทดแยกออกจากกนไปยงขวเซลล โดย

การแบงทเซนโทรเมยร โครโมโซมจากแบงจาก 1 เปน 2 และโครมาทดทไดจะไปทำหนาทเปนโครโมโซม ใหม

4) เทโลเฟส II (telophase II) เซลลจะมการสรางเย อห มเซลลใหมข นมารอบ

โครโมโซมทถกดงไปทขวเซลล และเกดการแบงไซโตพลาสซมอกครงจะไดเซลลลกอก 4 เซลล โดยแตละ เซลล

จะมจำนวนโครโมโซมเปนครงหนงของเซลลแม เซลลลกทไดมาจะมพนธกรรมแตกตางจากเซลลแม

3.2 การเพมขนาดของเซลล การเจรญเตบโตของเซลลตองการสารอาหาร นำ เเรธาต เพอนำไปใชใน

การเจรญเตบโตของเซลล และสารตางๆ ทมความจำเปนในการทำใหเซลลสามารถอยในสภาวะปกตได การนำ

สารตางๆ เขาสเซลลมอยหลายวธดวยกน ดงน

3.2.1 การแพร (diffusion) เปนการเคลอนทของสารจากบรเวณทมความเขมขนสงไปยงบรเวณ

ทมความเขมขนตำจนกวาบรเวณทงสองจะมความเขมขนทเทากน โดยมปจจยทควบคมการ แพร คอ ความ

เขมขนของสาร อณหภม สงทเจอปนในสารตวกลางทใชในแพรอาจทำใหสารเคลอนทชาลง และสถานะของ

สารทแพร ดงภาพ

15

การแพรของสาร

ทมา: ดดแปลงจาก https://www.biologycorner.com/bio1/notes_diffusion.html

3.2.2 การออสโมซส (osmosis) เปนการเคลอนทของนำผานเมมเบรนทมคณสมบตเปนเยอ

เลอกผาน โดยจะเคลอนทจากบรเวณทมสารละลายทมความหนาแนนของนำมาก (สารละลายเจอจาง) ไปยง

บรเวณทมความหนาแนนของนำนอย (สารละลายเขมขน) (ดงภาพประกอบ) สารละลายทเกยวของกบการ

ออสโมซสม 3 ประเภท คอ

1) สารละลายไฮเปอรโทนก (hypertonic solution) สารละลายทอยบรเวณลอมรอบเซลล

มความเขมขนสงเมอเทยบกบสารละลายภายในเซลลจะมผลทำใหเกดการสญเสยนำจากภายในเซลลทำให

เซลลเหยว เรยกวา พลาสโมไลซส (plasmolysis)

2) สารละลายไฮโปโทนก (hypotonic solution) สารละลายทอยรอบเซลลมความเขมขน

ตำเมอเทยบกบสารละลายภายในเซลล ทำใหเกดการแพรของนำเขาไปในเซลลสงผลใหเซลลมขนาดหรอ

ปรมาตรเพมขน เรยกวา พลาสมอบไทซส (plasmoptysis)

3) สารละลายไอโซโทนก (isotonic solution) สารละลายทอยลอมรอบเซลลกบสารละลาย

ทอยภายในเซลลมความเขมขนเทากนจงทำใหไมเกดการเปลยนแปลงขนกบเซลล ทำใหเกดการคงสภาพ

รปรางของเซลล

การออสโมซส

ภาพแสดงการเคลอนทของนำไปยงบรเวณทมความเขมขนของนำตาล

ทมา: ดดแปลงจาก https://pmgbiology.com/tag/osmosis/

โมเลกลของนำ เมมเบรน โมเลกลของนำตาล

16

3.2.3 อมบบชน (imbibition) เปนการดดสารของวสดทแหงแลวทำใหเกดการขยายขนาดของ

เซลลซงถอวาเปนการแพรแบบหนง เชน การแชเมลดพชลงในนำจะทำใหนำแพรเขาสพชตามชองวางตาง ๆ

จากนนเมลดพชกจะมขนาดใหญขน นำทเมลดดดเขาไปนนสวนใหญพชจะเอาไวใชในการงอก

4. ปจจยทมผลตอการเตบโตและเจรญของเซลล

ปจจยทมผลตอการเจรญเตบโตของพชแบงไดเปน 2 ปจจยหลก คอ ปจจยดานพนธกรรม ปจจยนเปน

ปจจยทเปนพนฐานในการกำหนดการเจรญเตบโตของเซลล ซงเซลลของสงมชวตแตละชนดมความสามารถใน

การเจรญเตบโตแตกตางกน และอกปจจยคอ ปจจยทางดานสงเเวดลอมเปนปจจยทมความสำคญเปนอยาง

มาก เนองจากสงแวดลอมอาจจะชวยสงเสรมหรอขดขวางการเจรญเตบโตของเซลลได โดยปจจยทงสองนจะ

สงเสรมและควบคมความสมพนธของสมดลการเจรญเตบโตของเซลลและสงมชวต

4.1 พนธกรรมทมผลตอการเตบโตและเจรญของเซลล เปนปจจยทมผลตอการเจรญเตบโตท

เกยวของกบกระบวนการภายในเซลล เชน เมทาบอลซมตาง ๆ เมทาบอลซมทสำคญ กคอ กระบวนการ

สงเคราะหแสง การหายใจ และกระบวนการอน ๆ ทเกยวกบการสรางสารทตยภมตาง ๆ เชน การสรางโปรตน

สารอลคาลอยด เอนไซม วตามน ตวอยางความแตกตางของพนธกรรมพชทมผลตอการเจรญเตบโตของพช

เชน ตนหอม การศกษาการเพมจำนวนโครโมโซมใหกบตนหอมหนงแทง ทำใหตนหอมทมโครโมโซม 16 แทง

เพมเปน 17 แทง โดยการเพมโครโมโซมแทงท 2, 5, 6 และ 8 ตนละหนงแทงสงผลให ตนหอมมลกษณะท

แสดงออกมาแตละตนไมเหมอนกน

4.2 สงแวดลอมทมผลตอการเจรญเตบโต ปจจยทมผลตอการเจรญเตบโตทางออมเปนปจจยจากท

เกดจากสภาพแวดลอมทอยภายนอก เชน

4.2.1 ธาตอาหาร ประกอบดวยเกลอเเร นำ วตามน ธาตตาง ๆ ทงธาตอาหารหลก และธาต

อาหารรอง ทพชตองการ เชน ไนโตรเจน ฟอสฟอรส และโพแทสเซยม เปนตน ซงตองอยในสภาพทเซลลพช

สามารถนำไปใชได

4.2.2 แสง นอกจากจะมผลตอกระบวนการสงเคราะหดวยแสงทเกดขนภายในเซลลพชแลว

คณภาพของแสงกยงเปนปจจยทกระตนใหเกดการเจรญเตบโตดานอน ๆ ของพชดวย เชน กระตนการออก

ดอกของพชวนสนและวนยาว การงอกของเมลดพชบางชนด

4.2.3 อณหภม เซลลแตละเซลลมความตองการอณหภมในการเจรญเตบโตและทำงานทแตกตาง

กน อณหภมทตำเกนไปจะทำใหนำในเซลลเปนผลกแขงทมแทงเซลลทำใหเซลลแตก อณหภมทสงเกนไปทำให

โปรตนเสยสภาพการทำงาน

4.2.4 ชวงความยาวของชวงแสง มผลตอการสงเคราะหแสงของเซลลพชหากชวงแสงทพชไดรบไม

เหมาะสมเซลลไมสามารถดดกลนแสงไดสงผลใหเซลลไมสามารถสรางอาหารไดทำใหไมมอาหารไปเลยงเซลล

4.2.5 กาซ และบรรยากาศรอบ ๆ ในการเจรญเตบโตของสงมชวตตองการพลงงานทไดมาจาก

กระบวนการหายใจซงไดแก คารบอนไดออกไซด กาซบางชนดกมผลทำใหตนไมไมเจรญเตบโต เชน โอโซน

คารบอนมอนอกไซด และซลเฟอรไดออกไซด เปนตน

17

4.2.6 นำ เปนปจจยหลงทมความสำคญตอการเจรญเตบโตของเซลล เนองจากนำเปนตวทำ

ละลายทำใหสามารถนำธาตอาหารไปใชประโยชนไดเนองจากการเคลอนทของนำภายในเซลลยงเปนการนำ

สารอาหารไปยงเซลลตาง ๆ ได นอกจากนนำยงทำใหเซลลเตงอกดวย

หลงจากอานสาระสำคญของตอนท 2.1 นแลว โปรดศกษารายละเอยดของเนอหาสาระในเอกสาร

การสอนชดวชาหนวยท 2 ตอนท 2.1 และประกอบกจกรรมระหวางเรยนตามทกำหนดไวทายเอกสารการ

สอนชดวชาแตละเรองในตอนท 2.1

18

กจกรรมท 2.1.1

1. จงอธบายโครงสรางและหนาทของเซลลมาพอสงเขป

2. องคประกอบของเซลลพชประกอบดวยอะไรบาง พรอมอธบายพอสงเขป

3. ผนงเซลลมความสำคญอยางไร

กจกรรมท 2.1.2

1. การแบงเซลลแบบไมโทซสและไมโตซสมความแตกตางกนอยางไร

2. ผนงเซลลมความสำคญอยางไร

3. การเคลอนทของสารละลายและกาซเขาสเซลลมวธไดบาง จงอธบายหลกการมาโดยสงเขป

กจกรรมท 2.1.3

ปจจยทมผลตอการเจรญเตบโตของเซลลมอะไรบาง

หลงจากประกอบกจกรรม 2.1.1-2.1.3 แลว โปรดตรวจสอบคำตอบจากแนวตอบทกำหนดไวทาย

หนวยท 2 ในคมอการศกษาเลมน

19

แผนการสอนตอนท 2.2

เนอเยอพช

โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 2.2 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป

หวเรอง

2.2.1 ความหมาย และประเภทของเนอเยอพช

2.2.2 เนอเยอเจรญของพช

2.2.3 เนอเยอถาวรของพช

แนวคด

1. เซลลพชประกอบดวย โปรโตพลาสซงประกอบดวย โปรโตพลาส ออรกาเนลตาง ๆ และสารเคมทอยในเซลล และผนงเซลลซงประกอบดวยผนงเซลลปฐมภม และผนงเซลลทตยภม เนอเยอพช

จำแนกไดเปน 2 กลมใหญ คอ เนอเยอเจรญ และเนอยเยอถาวร

2. เนอเยอเจรญเปนเนอเยอทประกอบไปดวยเซลลหรอกลมเซลลทกำลงแบงเซลลแบบไมโทซสเพอสรางเซลลใหมทำใหเซลลพชมการเจรญเตบโต ยดยาวขน สามารจำแนกได 3 ชนด คอ เนอเยอ

เจรญสวนปลาย เนอเยอเจรญดานขาง และเนอเยอเจรญเหนอขอ

3. เซลลเนอเยอถาวรเปนเนอเยอทประกอบดวยเซลลและกลมเซลลทเจรญเตบโตเตมท มรปราง และหนาทแตกตางกน เนอเยอจำแนกไดเปน 2 ชนด คอ เนอเยอถาวรเชงเดยว และเนอเยอถาวร

เชงซอน

วตถประสงค

เมอศกษาตอนท 2.2 แลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายความหมาย และประเภทของเนอเยอได

2. จำแนกลกษณะของเนอเยอพชได

20

สาระสำคญและกจกรรมตอนท 2.2

เนอเยอพช

สาระสำคญ

1. ความหมาย และประเภทของเนอเยอพช

1.1 เนอเยอพช (plant tissues) อาจประกอบไปดวยกลมเซลลชนดเดยว หรอกลมเซลลหลายชนด

ประกอบขนเปนเนอเยอพชซงเนอเยอพชหลายๆ ชนดจะมการรวมกนและจดเรยงเปนโครงสรางอวยวะตาง ๆ

ของพช การจำแนกเนอเยอพชมเกณฑในการจำแนกหลายแบบ เชน การใชรปราง โครงสราง ตำเเหนงในการ

เกดเนอเยอ และหนาทของเนอเยอ เปนตน เนอเยอพชสามารถจำแนกออกเปน 2 กลมใหญๆ ดงน

1.1.1 เนอเยอเจรญ (meristematic tissue) เปนเนอเยอทประกอบไปดวยเซลล หรอกลมเซลล

ทกำลงแบงตวแบบไมโทซสเพอสรางเซลลใหม ทำใหพชมการเพมความยาว และขนาดใหญขน สวนมากพบ

บรเวณปลายยอดหรอปลายราก การเจรญเตบโตของเน อเยอเจรญม 2 แบบ คอ การเจรญแบบปฐมภม

(primary growth) และการเจรญแบบทตยภม (secondary growth) การเจรญเตบโตแบบปฐมภมนนทำให

รากและลำตนมความยาวเพมมากขน สวนการเจรญแบบทตยภมนนจะทำใหพชมความกวางมากขน

1.1.2 เน อเย อถาวร (permanent tissue) ประกอบดวยเซลลมากกวาหนงเซลลท รวมกนทำงาน

เนอเยอถาวรนชวยในเรองการไหลเวยนของสารตาง เชน นำ แรธาตภายในพช แบงไดเปน 2 ประเภทตามหนาท คอ

1) เนอเยอถาวรเชงเดยว (simple permanent tissue) ประกอบดวยกลมเซลลเพยงชนด

เดยว เชน เซลลพาเรนไคมา (parenchyma cell) เซลล คอเลนไคมา (collenchyma cell) และเซลลไฟเบอร

(fiber cell) สเคอเรนไคมา (sclerenchyma) และอพเดอมส (epidermis)

2) เนอเยอถาวรเชงซอน (complex permanent tissue) เปนเนอเยอทประกอบดวย

เซลล มากกวาหน งชนด ประกอบดวยกล มเซลลทอลำเลยงนำ (xylem) และอาหาร (phloem) โดย

รายละเอยดเกยวกบเนอเยอเจรญและเนอเยอถาวรของพชสามารถศกษาในหวขอตอไป

2. เนอเยอเจรญของพช

2.1 การจำแนกประเภทของเนอเยอเจรญ สามารถจำแนกไดหลายแบบขนอยกบเกณฑทใชในการจำแนก

ในเรองนจะกลาวถงการจำแนกเนอเยอเจรญตามตำเเหนงทอยของกลมเซลลเนอเยอเจรญได 3 ประเภท คอ

2.1.1 เนอเยอเจรญสวนปลาย (apical meristem) เปนเนอเยอเจรญทอยบรเวณปลายยอด

เรยกวา shoot apex และสวนทอยปลายราก เรยกวา root tip รวมทงตาของลำตนพช การแบงเซลลของ

เนอเยอเจรญสวนนจะทำใหปลายรากหรอปลายยอดยดยาวออก

2.1.2 เนอเยอเจรญดานขาง (lateral meristem) เปนเนอเยอเจรญทอยทางดานขางของราก

หรอลำตนเมอมการแบงเซลลจะทำใหรากหรอลำตนเพมขนาดขน พบทงในพชใบเลยงค และใบเลยงเดยวบาง

ชนด เนอเยอเจรญเหลานสามารถเรยกอกอยางหนงวา แคมเบยม (cambium) ถาเปนเนอเยอเจรญทอยในทอ

21

ลำเลยงเรยกวา วาสควลารแคมเบยม (vascular cambium) ถาเนอเยอเจรญนนอยถดจากเนอเยอชนนอก

ของรากหรอของลำตนเขาไปขางใน เรยกวา คอรกแคมเบยม (cork cambium)

2.1.3 เนอเยอเจรญเหนอขอ (intercalary meristem) เปนกลมเซลลเนอเยอเจรญทอย

เหนอโคนปลอง หรอกาบใบของพชใบเลยงเดยว แบงตวเพมปรมาณเพอใหลำตนสงขนพบในหญา ขาวโพด

และธญพชอน ๆ

2.2 ลกษณะรปรางของเซลลเนอเยอเจรญ เนอเยอเจรญประกอบดวยเซลลทมนวเคลยสขนาดเลก

และมนวเคลยสขนาดใหญอยตรงกลางเซลล ผนงเซลลบางมเเวคควโอลเลกกระจายอยทวเซลลยกเวนวาสค-

ลารแคมเบยมมแวคควโอลขนาดใหญ ตวอยางเซลลทมรปรางคอนขางกลมพบในกลมเซลลบรเวณปลายราก

และปลายยอด หรอกลมเซลลทมรปรางเปนสเหลยมพบในกลมเซลลทอลำเลยง เปนตน

2.2.1 เซลลเนอเยอเจรญสวนยอด (shoot apex meristem cells) เนอเยอเจรญกลมนเลยง

ตวกนเปนรปโดม พชใบเลยงเดยวจะเปนรปคลายพระมดบรเวณยอด ทโดมมเซลลเนอเยอเจรญทเรยกวา แอ

พลคอล เซลล (apical cell) หรอ เซนทรลพรโมเดยม (central primordium) หรอ เซนทรลมาเทอรเซลล

(central mother cells) กลมเซลลเนอเจรญทเกดขนใหมนอาจเจรญเปนกลมเซลลเนอเยอเจรญทเจรญเปน

สวนของตาซงอาจพฒนาไปเปนตาใบ หรอตาดอกกได

2.2.2 เซลลเนอเยอเจรญสวนปลายราก (root apex meristem cells) ปลายสดของรากจะ

ประกอบดวยกลมเซลลหมวกราก (root cap) ถดจากกลมเซลล ถดจากนนเปนกลมเซลลเนอเยอเจรญท

เรยกวา แอพรคอลเมอรสเตม (apical meristem) แบงตวไดเนอเย อเจรญ 3 กลมคอ กลมเนอเยอเจรญ

โปรโตเดรม เจรญเปนเนอเยอเจรญชนคอรเทก และกลมเนอเยอเจรญโปรแคมเบยม

2.2.3 เซลลเนอเยอเจรญเหนอขอ (intercalary meristem cells) เนอเยอกลมนอยบรเวณ

เหนอขอและ บรเวณฐานใบหรอโคนใบของพชใบเลยงเดยวโดยจะแบงตวตามแนวขนานกบเซลลเดมเพอใหลำ

ตนยดยาวออกไป

3. เนอเยอถาวร

เนอเยอถาวรเปนเนอเยอพฒนาไปเตมทแลวและไดมการพฒนาไปเปนเนอเยอทจะไปทำหนาทเฉพาะ

อยาง สามารถจำแนกไดเปน 2 ประเภท คอ เนอเยอถาวรเชงเดยว และเนอเยอถาวรเชงซอน รายละเอยดของ

เนอเยอถาวรแตละประเภท ดงน

3.1 เนอเยอถาวรเชงเดยว เปนเนอเยอทประกอบดวยเซลลเพยงชนดเดยวททำหนาทไดโดยไมตองม

เซลลชนดอนเขามารวมดวย ซงไดแก

3.1.1 เซลลพาเรนไคมา (parenchyma cells) เปนเซลลทพบมากทสดในเซลลพชในสวนของ

เปลอกไมและเนอเยอในสวนของทอลำเลยง รปรางของเนอเยอชนดนมหลายรปแบบขนอยกบตำแหนงและ

หนาทแตสวนใหญมกมรปรางคอนขางกลม ผนงเซลลเรยงตวกนคอนขางหลวมเหนเปนชองวางระหวางเซลล

พาเรนไคมาทพบในระบบทอลำเลยงนำและอาหาร สวนมากมรปรางเปนสเหลยมผนผาผนงคอนขางหนา

22

1) องคประกอบภายในเซลลพาเรนไคมา องคประกอบของเซลลชนดนขนอยกบหนาท

และตำแหนงของเซลล เชน ทำหนาทสงเคราะหแสงภายในเซลลจะมคลอโรพลาสตมาก สวนเซลลทอยในสวน

ราก หรอเมลดภายในเซลลจะมเมดแปง ไขมนหรอโปรตน นอกจากนยงมสารจำพวกผลก เทนนน เรซน นำมน

หอมระเหย และรงควตถตาง ๆ ดวย

2) รปปรางและการเรยงตว เซลลพาเรนไคมามการเร ยงตวคอนขางหลวมเมอ

เปรยบเทยบกบเซลลชนดอนจนสามารถเหนชองวางระหวางเซลล บางชนดชองวางระหวางเซลลใหญมากทำ

หนาทคลายเปนทนลอยนำพบมากในพชนำหลายชนด เชน บว ผกตบชวา หรอสารทพชสรางในกระบวนการ

เมตาบอลซม เชน นำมนหอมระเหย และเรซนซงกจะถกเกบไว ในชองวางน

3) เซลลพาเรนไคมาทดดแปลงไปทำหนาทพเศษ

(1) พาลเซดเซลล (palisade cell) เปนเซลลทมรปรางสเหลยมผนผาเรยงตวกนแนน

ภายในมคลอพลาสตอยเปนจำนวนมากทำหนาทสงเคราะหแสง

(2) สปอนจเซลล (spongy cell) เปนเซลลทคอนขางกลมหรอมรปรางไมแนนอน

เรยงตวกนอยางหลวมๆ มชองวางขนาดใหญภายในมคลอโลพลาสตทำหนาทชวยในการสงเคราะหแสง

(3) เซลลเมอก (mucilage cell) เปนเซลลทมผนงบางภายในมสารมวซเลคพบมาก

ในตนวานหางจระเข

(4) แอรเรนไคมา (aerenchyma) เปนเซลลทมการเรยงตวแลวทำใหเกดชองวาง

ระหวางเซลลขนาดใหญมรปรางทงกลมเรยงเปนวงหรอรปรางคลายดาว เซลลชนดนพบมากในพชลอยนำ หรอ

ขนตาม พนทชนเเฉะ เชน ผดตบชวา บว พทธรกษา เปนตน

3.1.2 เซลลคอลเลนไคมา (collenchyma cells) เปนกลมเซลลททำหนาทเสรมความแขงแรง

ใหกบเซลลพช เซลลคอลเลนไคมาเปนเซลลทมผนงเซลลหนาถงหนามากมความเหนยว และยดหยนสง

เนองจากมสารจำพวกเพคตนสะสมอย เซลลจงมความแขงเหนยว และยดหยนสง เซลลคอลเลนไคมาสามารถ

แบงได 3 ชนด ดงน

1) แองกลาร คอลเลนไคมา (angular collenchyma) เปนเซลลทมความหนามากอย

บรเวณชองวางระหวางเซลล การพอกทบของผนงเซลลหนามากจนไมสามารถเหนชองวางระหวางเซลล พบ

มากในพชสกลแตงตาง ๆ สกลโซรานาซ (Solanaceae) ไดแก มะเขอชนดตาง ๆ และพบในหวบทรช เปนตน

2) ลามนาร คอลเลนไคมา (lamellar collenchyma) คลายกบแองกลารคอลเลนไคมา

มากแตผนงเซลลมความหนากวามาก

3) ลาคนาร คอลเลนไคมา (lacunar collenchyma) เซลลมความหนาของผนงเซลล

คลายกบแองกลาร คอลเลนไคมา แตมชองวางระหวางเซลลเหลออยบางพบมากในพชวงศ แอสเตอรราซ

(Asteraceae) เชน ดาวเรอง ดาวกระจาย เปนตน

3.1.3 สเคลอเรนไคมาเซลล (sclerenchyma cell) ทำหนาท เสรมความแขงแรง หรอปองกน

อนตรายใหกบพช เนองจากมสารจำพวกลกนนสะสมทผนงเซลล สเคลอเรนไคมาเซลลแบงไดเปน 2 ประเภท คอ

23

1) เซลลไฟเบอร (fiber) พบไดทวไปในสวนตาง ๆ ของพช มรปรางหลายเหลยมและยาว

อาจมการเรยงตวกนเปนวงเปนกลมเซลล หรอแทรกอยเซลลเดยวเดยว ๆ พบมากในชนของเนอเยอลำเลยงนำ

อาหาร และเกลอแร ไฟเบอรในระยะทเจรญเตบโตเตมทแลวนวเคลยส และโปโตพลาสจะสลายไป เหลอแต

ผนงเซลลทมลกนนมาสะสมมาก ทำหนาทเสรมความแขงแรง และเกบสะสมสารทพชสรางขน ปจจบนไฟเบอร

เซลลไดถกนำมาใชเปนการคาเน องจากมความแขงแรงและเหนยว เชน พชสกลอากาเว พชสกลกลวย

นอกจากนไฟเบอรยงสามารถผลตไดจากเมลดฝาย และเมลดนนอกดวย แตจะไดเสนใยทไมแขงแรงเทา

2) เซลลสเคลอรด (sclereids) เปนเซลลทสามารถพบไดทกสวนของพชมรปรางสนกวาเซลล

ไฟเบอร มหนาทเสรมความแขงแรงใหกบพช รวมถงการเพมความแขงแรงของเมลด แบงออกไดเปน 5 ชนด ดงน

(1) บราไคสเคลอรด (brachysclereids) หรอ สโตนเซลล (stone cell) พบในเปลอก

ผลไมหลายชนด เชน ฝรง กะลามะพราว เปลอกถวลสง เปนตน มลกษณะเปนรปทรงสเหลยมเทากนทกดาน รป

กลมมผนงเซลลหนาพบไดในชน คอรเทก ทอลำเลยงนำ และอาหาร และใน เนอไม

(2) มาโครสเคลอรด (macrosclereids) มรปรางเปนแทงยาวรปสเหลยมผนผาผนง

หนา พบมากบรเวณดานนอกของเปลอกหมเมลดของพชตระกลถว

(3) ออสเทโรสเคลอรด (osterosclereids) มรปรางเปนสเหลยม ชองวางภายในเปน

รปทรงกระดกมลกษณะคอดเวา สวนบนและสวนลางพองออกเลกนอย

(4) แอสโทรสเคลอรด (astrosclereids) เปนเซลลทมลกษณะคลายรปดาวพบในใบบว

(5) ไตรโคสเคลอรด (trichosclereids) พบไดในใบของ ตนมะกอกฝร ง และพช

จำพวกรากอากาศ เชน มอนสเตอรา

3.1.4 เอพเดอมส (epidermis) เปนสวนทอยนอกสดของพชทประกอบดวยเนอเยอชนเดยวท

เรยกวา surface tissue หรอเนอเยอผว ผนงเซลลทมความหนาไมเทากน โดยสวนใหญผนงเซลลดานนอกม

ความหนากวาดานใน เอพเดอมส ประกอบดวยสารควตนซงเปนสารพวกไขมนเคลอบ อยดานนอก ไมมคลอ

โรพลาส ยกเวน การดเซลลแตในพชบางชนดเอพเดอมสของลำตนพชกมสเชนกน เชน ฤๅษผสม สวนในพชใบ

เลยงเดยว เอพเดอมสจะมการเปลยนแปลง รปรางใหคลายกบถงเรยงกนซงชวยในการคลหรอแผขยายของใบ

ตนไม หลายชนด เอพเดอมส มสวนประกอบดงน

1) ไตรโคม (trichome) คอ สวนของเอพเดอมสทยนออกมา เชน หนามของ กหลาบ ขน

ทข นตามผวลำตน หรอใบรวมถงการปลอยสารออกมาจากภายในลำตน ซ งเรยกวา กลานดลารไตรโคม

(glanudular trichome) ซงสามารถพบไดหลายรปแบบ เชน ตอมขบเกลอ ตอมขบนำหวาน ตอมขบเมอก

หรอยาง ขนทเปนพษ

2) ปากใบ (stomata) เกดจากเซลลเอพเดอมส 2 เซลลเปลยนรปรางไปมลกษณะคลาย

เมลดถวทหนดานทมสวนโคงเขาหากน ทำใหเหนตรงการเปดเปนร เซลลทง 2 เซลลน เรยกวา เซลลคม และ

เรยกเซลลคลมทงหมดรวมทงรเปดนดวยวา ปากใบ ซงภายในเซลลคลมนมคลอโลพลาสตเปนสวนประกอบ

โดยทวไปเราจะพบปากใบอยดานใดดานหนงของใบ แตในบางครงอาจพบปากใบทงบนใบและใตใบแตในพช

24

บางชนด เชน บวซงใบลอยอยบน ผวนำทำใหพบปากใบอยเฉพาะดานบนของใบเทานน นอกจากนหากตนไม

อยในสภาพทมความเขมแสงลดลงกทำใหจำนวนปากใบของพชกลดลงดวย

4. เนอเยอถาวรเชงซอน

เนอเยอถาวรเชงซอน (complex tissue) เปนเนอเยอทประกอบดวยเซลลมากกวาหนงชนดทำงาน

รวมกน เนอเยอถาวรเชงซอนชวยในเรองการลำเลยงนำ แรธาต และสารอาหารในตนพช ประกอบดวย

เนอเยอระบบทอลำเลยง ซงประกอบดวย ทอลำเลยงนำ และทอลำเลยงอาหาร

4.1 ทอลำเลยงนำ (xylem) ทำหนาท ลำเลยงนำ อาหาร และเกลอแรจากรากไปส ใบเพ อใชใน

กระบวนการสงเคราะหดวยแสง เนอเยอไซเลม ประกอบดวย กลมเซลลทอลำเลยง (tracheary element) คอ

เทรคด (tracheids) และกลมเซลลเวสเซลเมมเบอร (vessel member) เซลลทง 2 ชนดนทำหนาทหลกคอ

ลำเลยงนำ อาหาร และเกลอแร ไซเลมประกอบดวยเนอเยอ 3 ชนด คอ

4.1.1 เซลลททำหนาทลำเลยงนำ ธาตอาหาร (tracheary element) เซลลมรปรางยาวเปนทอ

ตอกน ทผนงเซลลมการสะสมสารจำพวกลกนนทำใหเกดความหนาของผนงเซลลแบบตางๆ เซลลททำหนาท

ลำเลยงประกอบดวย 2 ชนด คอ เซลลเวสเซล และเทรคด โดยเซลลทง 2 ชนดมลำเลยงทตางกนคอ เทรคด

จะลำเลยงนำ และธาตอาหารผานทางดานขางของผนงเซลลไมมชองตดตอระหวางเซลล เซลลเวสเซล

ทำหนาทลำเลยงนำ และเกลอแรผานไดทงดานขางเซลลและผานบรเวณหวและทายเซลล

4.1.2 ไซเลมไฟเบอร (xylem fiber) เปนเซลลทมความยาวผนงเซลลหนา และเเขงแรงมการ

เลยงตวอยางไมเปนระเบยบ หวทายเซลลแหลมไมมชองตดตอบรเวณหวทาย เซลลไฟเบอร แบงออกเปน 2

ชนดคอ เซลลไฟเบอรเทรคด (fiber-tracheid) มชองตดตอระหวางเซลลมขนาดเลกเปนแบบบอรดเดอเรดไฟ

เบอร เทรคด (bordered fiber tracheid) มผนงเซลลหนา และมชองตดตอระหวางเซลลเปนแบบซมเปลพท

(simple pit) ทำหนาทเสรมความแขงแรงใหกบพช

4.1.3 เซลลพาเรนไคมา (parenchyma) ไซเลมพาเรนไคมามผนงเซลลบาง เมอแกจะมการ

สะสมลกนนทำใหผนงเซลลหนาขน เซลลพาเรนไคมาในไซเลมม 2 ชนด คอ ชนดทแบงตวตามแนวตงเรยก

ไซเลมพาเรนไคมา (xylem parenchyma) และเซลลทแบงตวออกตามแนวนอน เรยก ไซเลมเรย (xylem

ray) พบกระจายอยระหวางเทรคดและเวสเซลมหนาทชวยในการเคลอนทของสาร

4.2 ทอลำเลยงอาหาร (phloem) กลมเซลลทอลำเลยงอาหารทำหนาทรวมกบกลมเซลลไซเลมใน

ระบบทอลำเลยงนำ และอาหาร กลมเซลลทอลำเลยงอาหารทำหนาทลำเลยงอาหารทผ านกระบวนการ

สงเคราะหดวยแสงเรยบรอยแลว หรอผลผลตทผานกระบวนการเมตาบอลซมอน ๆ ไปยงสวนตาง ๆ ของพช

ทอลำเลยงอาหารประกอบดวย ซฟอเลเมนท (sieve element) เซลลคอมพาเนยน (companion) นอกจากน

ยงพบเซลลสเคลอเลนไคมา พาเรนไคมา และทอนำยางตาง ๆ ทอลำเลยงอาหารมองคประกอบดงน

4.2.1 ซฟอเลเมนท (sieve elements) เปนเซลลทอยาวทมผนงเซลลชนเดยวคอนขางหนาม

ชองตดตอระหวางเซลลคลายเปนแผนตะแกรงเรยก ซฟแอเรย (sieve area) ซงจะอยบรเวณหวทายของเซลล

เรยก ซฟเพลท (sieve plate) ใชในการลำเลยงนำ อาหาร และสารตาง ๆ ผานระหวางเซลล ซฟอเลเมนท

25

ประกอบดวยเซลล 2 ชนด คอ เซลลซฟทว (seive tub cell) เปนเซลลทมลกษณะเปนทอลำเลยงนำ และ

อาหารทมชวตแตไมมนวเคลยส และ ซฟเซลล (seive cell) ทำหนาทเหมอนกบเซลลซฟทวแตบรเวณหวและ

ทายของเซลล จะไมมชองตดตอระหวางเซลลเหมอนซฟทว

4.2.2 เซลลคอมพาเนยน (companion) เซลลคอมพาเนยนมนวเคลยสใหญ และมโปรโตพลาส

หนาแนนมาก และมผนงเซลลชนเดยว โดยทวไปเมอเซลลคอมพาเนยนตายลงเซลลซฟทวกจะตายไปดวย สวน

เซลลอลบมนสเปนเซลลพาเรนไคมาทดดแปลงไปทำหนาทเหมอนกน ดงนนหากเซลลอลบมนสหรอซฟเซลล

ชนดใดชนดหนงตายลงเซลลทเหลอจะยงคงมชวตอยตอได เราสามารถพบ ซฟเซลล และเซลลอลบมนสในพช

ไรดอก สวนซฟทวและคอมพาเนยนเซลลพบในพชมดอก

4.2.3 เซลลโฟลเอมพาเรนไคมา (phloem parenchyma) ทำหนาทสะสมอาหาร อกทงยงสะสม

สารตางๆ เชน แปง เรซน และแทนนน เปนตน โฟลเอมพาเรนไคมา นพบกระจายทวไปในโฟลเอมทงในราก

และลำตน

4.2.4 โฟลเอมไฟเบอร (phloem fiber) เปนเซลลไฟเบอรทแทรกอยในทออาหาร มรปรางเรยว

ยาว หวทายแหลมคลายๆ กบไซเลมไฟเบอร มหนาตดเซลลเปนรปกลมหรอร มลกษณะเปนเสนใยทมผนง

หนา เปนเซลลทไมมชวตมหนาทชวยใหความแขงแรงกบทออาหาร และทำหนาทสะสมอาหารใหกบพช

หลงจากอานสาระสำคญของตอนท 2.2 นแลว โปรดศกษารายละเอยดของเนอหาสาระในเอกสาร

การสอนชดวชาหนวยท 2 ตอนท 2.2 และประกอบกจกรรมระหวางเรยนตามทกำหนดไวทายเอกสารการ

สอนชดวชาแตละเรองในตอนท 2.2

26

กจกรรมท 2.2.1

เนอเยอจำแนกไดเปนกประเภท และมอะไรบาง

กจกรรมท 2.2.2

จงอธบายประเภทของเนอเยอเจรญ

กจกรรมท 2.2.3

1. จงอธบายความหมาย และองคประกอบของเนอเยอถาวรเชงเดยว และเนอเยอเชงซอน

2. จงอธบายองคประกอบ และหนาทของทอลำเลยงอาหาร

หลงจากประกอบกจกรรม 2.2.1-2.2.3 แลว โปรดตรวจสอบคำตอบจากแนวตอบทกำหนดไวทาย

หนวยท 2 ในคมอการศกษาเลมน

27

แนวตอบกจกรรมหนวยท 2

เซลลและเนอเยอพช

ตอนท 2.1 เซลลพช

แนวตอบกจกรรมท 2.1.1

1. โครงสรางของเซลลประกอบดวย 3 สวน คอ

1.1 สวนทมหนาทหอหมเซลล และปองกนอนตรายแตเซลล มคณสมบตทเรยกวา เซมเพอร

เมยเบล เมมเบรน เปนคณสมบตในการควบคมการเขาออกของนำ และสารตาง ๆ ทจะผานเขาออกเซลล

2. องคประกอบของพช แบงไดเปน 2 สวนใหญๆ คอ สวนโปรโตพลาสต และสวนของผนงเซลล

3. ผนงเซลลทำหนาทหมเซลลและปองกนเซลลจากอนตรายจากสงแปลกปลอมโดยมคณสมบตเปน

เยอเลอกผาน อกทงยงทำใหเซลลนนมรปรางคงท

1.2 นวเคลยส เปนสวนทมความสำคญทสดเนองจากมหนาทในการควบคมกระบวนการ

ตางๆ ของเซลล และเปนทเกบสารพนธกรรม

1.3 ไซโตพลาสซม เปนสวนทอยระหวางเยอหมเซลล และนวเคลยส ประกอบไปดวยของ

เหลวทประกอบดวยสารตางๆ เชน นำตาล กรดอะมโน โปรตน และอนภาคเเขวนลอย ไซโตพลาสซมเปน

โครงสรางทมเยอหม เรยกวา ออรแกเนล

แนวตอบกจกรรมท 2.1.2

1. การแบงเซลลแบบไมโทซสเปนการแบงเซลลรางกายทเปนสวนประกอบตางๆ ของรางกาย ทไมไดทำหนาท

เปนเซลลสบพนธ สวนการแบงเซลลแบบไมโตซสเปนการแบงเซลลทจะพฒนาไป เปน เซลลสบพนธ ไดแก

เซลลสบพนธเพศผ และเพศเมย เชน เกรสรตวผ เกสรตวเมยของดอกไม นอกจากน จำนวนของโครโมโซมทได

จากการแบงเซลลแบบไมโตซสยงมจำนวนลดลงเปนครงหนงของโครโมโซม ตงตน

2. ผนงเซลลทำหนาทหมเซลลและปองกนเซลลจากอนตรายจากสงแปลกปลอม โดยมคณสมบต เปน

เยอเลอกผาน อกทงยงทำใหเซลลนนมรปรางคงท

3. การเคลอนทของสารม 3 วธ คอ

3.1 การแพร คอ สารเคลอนทจากบรเวณทมความเขนขนของสารมากไปยงบรเวณทม ความ

เขมขนนอย

3.2 การออสโมซส คอ การเคลอนทของนำจากบรเวณทมความหนาเเนนนำมาก (สารทม

ความเขมขนนอยเนองจากมนำเปนสวนผสมมาก) ไปยงบรเวณทมความหนาแนนของนำนอย (สารมความ

เขมขนมาก)

3.3 อบบชน เปนการดดสารหรอนำของวสดทแหง เชน เมลด

แนวตอบกจกรรมท 2.1.3

ปจจยทมผลตอการเจรญเตบโตของพชแบงไดเปน 2 ปจจย คอ

28

1. ปจจยทมผลตอการเจรญเตบโตโดยตรง ซงไดแก ปจจยทางดานพนธกรรมทจะเปนตวกำหนด

ทศทางในการเจรญเตบโตของพช เชน ความสงของตน สใบ เปนตน ทงนปจจยทางพนธกรรมหากอยใน

สภาพแวดลอมทมความเหมาะสมกจะทำใหพชสามารถ แสดงออกทางลกษณะทดออกมาไดเตมท

2. ปจจยทมผลตอการเจรญเตบโตโดยออม ซงกคอ ปจจยทางดานสภาพแวดลอมซงไดแก ธาตอาหาร

แสง และอณหภม ความยาวของชวงแสง และกาซ

ตอนท 2.2 เนอเยอพช

แนวตอบกจกรรมท 2.2.1

เนอเยอสามารถจำแนกได 2 ประเภทใหญๆ คอ เนอเยอเจรญ และเนอเยอถาวร

แนวตอบกจกรรมท 2.2.2

เนอเยอเจรญแบง สามารถจำแนกไดหลายแบบ หากจำแนกตามตำเเหนงทอยสามารถแบงไดเปน 3

ประเภท คอ เนอเยอเจรญสวนปลายยอด เนอเยอเจรญสวนปลายราก และเนอเยอเจรญเหนอขอหากแบง

ตามการเจรญเตบโตจะจำนแกได 2 ประเภท คอ เนอเยอเจรญปฐมภม และเนอเยอเจรญทตยภม

แนวตอบกจกรรม 2.2.3

1. เนอเยอถาวรเชงเดยว หมายถง เซลลชนดเดยวกนหรอกลมเซลลชนดเดยวทมรปรางหนาท

เหมอนกน หรอคลายกน ประกอบดวย พาเรนไคมา คอลเลนไคมา สเคลอเลนไคมา และเอพเดอมส

สวนเนอเยอถาวรเชงซอน (complex tissue) เปนเนอเยอทประกอบดวยเซลลมากกวาหนงชนดทำงาน

รวมกน ประกอบดวย ทอลำเลยงนำ และทอลำเลยงอาหาร

2. โฟลเอม ประกอบดวยเซลลซฟทว หรอซฟเซลล เซลลคอมพาเนยน เซลลพาเรนไคมา และไฟเบอร

เซลลทอลำเลยงอาหารนทำหนาทในการลำเลยงนำ อาหาร ทผานกระบวน การสงเคราะหดวยแสงแลว

นำไปใชในบรเวณทตองการเพอใชในการเจรญเตบโต

29

แบบประเมนผลตนเองหลงเรยนหนวยท 2

เพอประเมนความรเดมของนกศกษาเกยวกบเรอง “เซลลและเนอเยอพช”ใหนกศกษาอานคำถามแลว

เขยนวงกลมลอมรอบขอคำตอบทถกตองทสด

1. สวนทหนาทควบคมกระบวนการตาง ๆ ภายในเซลลคออะไร

ก. ไลโบโซม

ข. เอนโดพลาสมก เรตคลม

ค. นวเคลยส

ง. ไมโทคอนเดรย

จ. เซนตรโอล

2. สวนใดของเซลลทไมพบในเซลลพช

ก. ผนงเซลล

ข. ไมโทคอนเดรย

ค. นวคลโอลส

ง. เซนตรโอล

จ. คลอโลพลาสต

3. ขอใดไมถกตองเกยวกบการแบงเซลลแบบไมไทซส

ก. เปนการแบงเซลลเพอไปทำหนาทเฉพาะ

ข. เปนการแบงเซลลเพอการสบพนธ

ค. เปนการแบงโดนไมมการลดจำนวนของโครโมโซม

ง. เซลลทไดมจำนวนโครโมโซมเทาเดม

จ. เกดขนบรเวณปลายยอด ปลายราก

4.ขอใดไมถกตองเกยวกบการแบงเซลลแบบไมโอซส ก. เปนการแบงเซลลเพอการสบพนธ

ข. มการแลกเปลยนชนสวนของโครโมโซมเกดขน

ค. ระยะทเหมาะกบการนบจำนวนโครโมโซม คอ ไดอะไคเนเซส

ง. เซลลลกทไดมพนธกรรมตางจากพอแม

จ. เซลลทไดมจำนวนโครโมโซมเทาเดม

5. การทเมลดพชดดนำเขาไปในในการงอกเปนการเคลอนทสารแบบใด

ก. การแพร

ข. การแผ

ค. การออสโมซส

ง. อมบบชน

จ. การลำเลยง

30

6. ขอใดไมจดเปนเนอเยอเจรญ

ก. ปลายยอด

ข. ปลายราก

ค. ตาขาง

ง. ตาดอก

จ. ทอลำเลยงนำ

7. สวนปลายรากจดเปนเนอเยอประเภทใด

ก. เนอเยอเจรญสวนปลาย

ข. เนอเยอเจรญดานขาง

ค. เนอเยอเจรญเหนอขอ

ง. เนอเยอถาวรเชงเดยว

จ. เนอเยอถาวรเชงซอน

8. เนอเยอถาวรมลกษณะเปนอยางไร

ก. สามารถแบงเซลลตอไปได

ข. สามารถทำงานไดโดยไมตองมเซลลอนมารวม

ค. เปนเซลลทมชวต

ง. พบมากบรเวณปลายราก

จ. ทำหนาทเกยวกบการขยายขนาดเซลล

9. สวนของพชทถกเปลยนไปทำหนาเปนสวนตางๆ เชน ตอมขบนำหวาน การผลตสารของพชกนแมลง เปน

สวนของเนอเยอใด

ก. พาเรนไคมา

ข. คอลเลนไคมา

ค. สเคอเลนไคมา

ง. เอพเดอมส

จ. เซลลไฟเบอร

10. หนาททสำคญของเนอเยอถาวรเชงซอนคอขอใด

ก. สรางความแขงแรงใหเซลล

ข. ผลตสารตางๆ ใหกบพช

ค. ชวยในการลำเลยงนำและอาหาร

ง. ทำหนาทควบคมการเขาออกของนำ

จ. ไมมขอถก

31

เฉลยแบบประเมนผลตนเองหนวยท 2

กอนเรยน หลงเรยน

1. ค. 1. ค.

2. ค. 2. ง.

3. ข. 4. ข.

3. ข.

4. จ.

5. จ. 5. ง.

6. ง. 6. จ.

7. ก. 7. ก.

8. ข. 8. ข.

9. ค. 9. ง.

10. ก. 10. ค.

32

บรรณานกรม

ลลล กาวตะ, มาล ณ นคร, ศรสม สวรรณวงศ และสรยา ตนตววฒน. (2549). สรรวทยาของพช สำนกพมพ

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กรงเทพมหานครฯ. 261 หนา

ประดษฐ พงศทองคำ (2554). พนธศาสตร. สำนกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กรงเทพมหานครฯ. พมพ

ครงท 5. 398 หนา.

เสาวณ สรยาภณานนท. (2538). เซลลและเนอเยอพช. เอกสารประกอบการสอนชดวชา 93335 วทยาศาสตร

การผลตพช. สาขาวชาเกษตรศาสตรและสหกรณ นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

อมรา คมภรานนท 2546. พนธศาสตรของเซลล.สำนกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กรงเทพมหานครฯ

พมพครงท 2 .306หนา.

Biology notes for a level, Cell structure and function,

http://biology4alevel.blogspot.jp/2014/07/4-cell-structure-and-function.html สบคน

วนท 15 กมภาพนธ พ.ศ. 2559

Biologycorner (n.d.) Diffusion and Osmosis Diffusion สบคนวนท 2 พฤศจกายน 2558 จาก

https://www.biologycorner.com/bio1/notes_diffusion.html

Esau, K 1977, Anatomy of seed Plant 2nd John Willey & Son Inc, New York.

Faculty of Pharmacy, 1986. Speciation of Thai Medical Plants. Vol. 1, Aksornampan Press

Bangkok.

Daniel L. Hartl. (2014). Essential genetics a genomics perspective. Jones & bartlett. 6th ed.

Berlington.572p.

Fahn, A. 1(990). Plant anatomy 4th ed. Butterworth-Heinemann Ltd. Oxford. 588p.

Fahn, A. (1989). Plant anatomy 3rd ed. Oxford: Pergamon press.

OpenStax CNX (n.d.) Cell Division, สบคนวนท 2 พฤศจกายน 2558 จาก

https://courses.lumenlearning.com/wm-biology1/chapter/reading-meiosis-i/

Muller W.H . (1979) Botany: A Function Approach 4th, Macmilan Publishing Co., Inc.

Ram J. Singh. (2003). Plant cytogenetics. CRC press LLC.2nd ed.USA. 463p.

33

Samiksha S. (n.d.) How the cell wall is formed? สบคนวนท 2 พฤศจกายน 2558 จาก

http://www.yourarticlelibrary.com/biology/how-the-cell-wall-is-formed-

answered/6656/

Paul G. (2014). Diffusion, Active Transport and Osmosis: A understanding for iGCSE Biology 2.12

2.13 2.14 2.15 สบคนวนท 2 พฤศจกายน 2558 จาก https://pmgbiology.com/tag/osmosis/

Shigyo M, Iino M, Isshiki S, Tashiro Y (1997). Morphological characteristics of a series of alien

monosomic addition lines of Japanese bunching onion (Allium Fistulosum L.) with extra

chromosomes from shallot (A. cepa L. aggregatum group). Genes Genet Syst 72:181–

186