สร้างเด็กภูมิดีด้วย ef · 2019-03-04 · 8...

ก า ร อ า น ค อ ร า ก ฐ า น ท ส า ค ญ

สรางเดกภมดดวย EF

ผลงานของนายแพทยประเสรฐ ผลตผลการพมพ

ทจดพมพโดยสำนกพมพในเครออมรนทร

43 ไมตายลบลายเจาตวยง

บำบดเครยด

ทำอยางไรเมอเจาตวเลกสมาธสน

เลยงลกใหเปนคนเกง

สดยอดเคลดลบพฒนาลก

เลยงลกดวยนทาน

โรคซมเศรา

เลยงลกอยางไรใหได EF

เลยงลกอยางเขาใจ วยไหนกไดด

ส า น ก พ ม พ แ พ ร ว เ พ อ น เ ด ก ก ร ง เ ท พ ม ห า น ค ร

นายแพทยประเสรฐ ผลตผลการพมพเขยน

ชชนนท ประสพวงศภาพประกอบ

เจาของ ผพมพผโฆษณา บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จำกด (มหาชน)กรรมการผอำนวยการใหญ ระรน อทกะพนธ ปญจรงโรจน • กรรมการผจดการ อษณย วรตกพนธ

ทปรกษาสายงานสำนกพมพในเครอ องอาจ จระอร • รองบรรณาธการอำนวยการ จตพล บญพรด, สรกานต ผลงามผชวยผอำนวยการ ทศพร สนธวรรณะ • บรรณาธการบรหาร นฤมล อทธววฒน

บรรณาธการ นฤมล อทธววฒน • เลขานการ ศศธร เอมอม ผจดการฝายศลปกรรม พระพงศ โพสนธ, วรรณา ตงแสงประทป • ศลปกรรม เกตพบล โหมดตาด

ผอำนวยการฝายจดการสำนกพมพ ชชฎา พรหมเลศพสจนอกษร ลดาย พดเยน • คอมพวเตอร ทองเพยร วรรณทอง

ผจดการฝายประสานงานสำนกพมพ อมราลกษณ เชยกลน • ประสานงานสำนกพมพ ขนษฐา ศรอนทรผจดการสวนพฒนากลยทธและชองทางการขาย กลพฒน บวละออผจดการสวนดจทลคอมเมรซและคอนเทนต ธนพงษ โพธบำรง

แยกสและพมพท สายธรกจโรงพมพ บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จำกด (มหาชน)

376 ถนนชยพฤกษ (บรมราชชนน) เขตตลงชน กรงเทพฯ 10170โทรศพท 0-2422-9000, 0-2882-1010 โทรสาร 0-2433-2742, 0-2434-1385

จดจำหนายโดย บรษทอมรนทรบคเซนเตอร จำกด

108 หมท 2 ถนนบางกรวย - จงถนอม ตำบลมหาสวสด อำเภอบางกรวย จงหวดนนทบร 11130 โทรศพท 0-2423-9999 โทรสาร 0-2449-9222, 0-2449-9500 - 6

Homepage: http://www.naiin.com

ราคา 195 บาท

สรางเดกภมดดวย EF

ในเครอบรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จำกด (มหาชน)378 ถนนชยพฤกษ (บรมราชชนน) เขตตลงชน กรงเทพฯ 10170

โทรศพท 0-2422-9999 ตอ 4964, 4969 โทรสาร 0-2434-3555, 0-2434-3777, 0-2435-5111E-mail: info@amarin.co.th

สงวนลขสทธหนงสอเลมนตามพระราชบญญต (ฉบบเพมเตม) พ.ศ. 2558หามคดลอกเนอหา ภาพประกอบ รวมทงดดแปลงเปนแถบบนทกเสยง ตลบวดทศน

หรอเผยแพรดวยรปแบบและวธการอนใดกอนไดรบอนญาต

เลขมาตรฐานสากลประจำหนงสอ 978-616-18-2866-0พมพครงแรก กมภาพนธ 2562พมพครงท 2 กมภาพนธ 2562

ขอมลทางบรรณานกรมของศนยขอมลอมรนทร

ประเสรฐ ผลตผลการพมพ. สรางเดกภมดดวย EF / นายแพทยประเสรฐ ผลตผลการพมพ: เขยน; ชชนนท ประสพวงศ: ภาพประกอบ.— พมพครงท 2.— กรงเทพฯ: แพรวเพอนเดก อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง, 2562. (16), 156 หนา: ภาพประกอบ.

1. เดก -- การเลยงด. 2. การดแลเดก. 3. เดก -- การเจรญเตบโต. 4. พฒนาการของเดก. I. ชชนนท ประสพวงศ, ผวาดภาพประกอบ. II. ชอเรอง.

649.1 ป4ส4 DDC 649.1ISBN 978-616-18-2866-0

ส า ร บ ญ

คำนำสำนกพมพ (10)

คำนำผเขยน (11)

Part 1 ใดๆ ลวน EF 1 อะไร ๆ กคอ EF ใชหรอไม 5

2 เลนนไมไป จะไปอกเลนหนง 8

3 ทกสงมใช EF 10

4 สมองทดทสด 12

5 การควบคมยบยงเรมตงแตทารก 14

6 เลนซอนของกบเดก 1 ขวบ 16

7 สมองทดทสดเกดจากการเลน 18

8 EF พฒนาไดเมอมเปาหมาย 21

9 การสรางวงจร EF กอนถงวยรน 25

10 เดกพเศษคอเดกทมความบกพรองของ EF 28

11 EF คอการกำกบตวเอง 31

12 การเลนคองานของเดก 34

13 กำหนดเปาหมายดวยความเปนตวเอง 36

14 เสยสละความเปนตวเองเพอเปาหมายรวม 38

15 กลไกการทำงานของ EF 40

16 จกรวาลรอบตวเดก 46

17 ประวงเวลาความสข 49

18 EF พรองได 51

19 EF หดตวได 53

20 อดเปรยวไวกนหวาน ทำการบานกอนเลน! 56

21 “ตวตน” เรมเมอ 3 ขวบ 58

22 “รอได” เปนเรองสำคญ 60

23 ความอยรอดสวนตวและความอยรอดของทงฝง 62

24 EF และเซลลกระจกเงา 64

25 EF ถายทอดทางพนธกรรมหรอไม 67

26 หลกไมลของ EF 68

27 สมองสรางตวเองตามทเดกเหนและทำ 70

28 สมองถกตดแตง 76

Part 2 ทำไมตอง EF 1 EF ในระบบการศกษา 80

2 บงคบอานเขยนทำใหการจราจรตดขด 82

3 Hill, Skill and Will 84

4 ความฉลาดในการจดการความสมพนธ 86

5 Modular model of EF 88

6 EF และ IQ 91

7 EF กบความอยรอด การลงโทษ และความเครยด 93

8 ความสามารถ 3 ประการของเดกอนบาล 95

9 ทำด ๆ เมอเลก ผลลพธมาตอนโต 98

10 “พยายามแลว” 100

11 ความเปลยนแปลงไดของ EF (EF Malleability) 102

12 ทำอยางไรใหเดกม EF 103

13 การศกษาของเดกยากจน 105

14 อานออกเขยนไดกนอยไป 107

15 EF และการเขยนใหถงเปาหมาย 109

16 EF ในการศกษาสมยใหม 110

17 รอด - ไมรอด 112

18 ความจำใชงาน 114

19 สมองทรอพฒนา 118

Part 3 การแกไข EF 1 ระบปญหาทจะแกใหชด ๆ แลวแกเรองเดยว 124

2 ถาอายเทานทำไมได แปลวาเขาอายออนกวาน 126

3 สรางเงอนไขภายนอกทเดกตองทำ ทำจนได

กอนจะปลอยใหเดกทำเอง 128

4 เปลยนแปลงหรอควบคมสภาพแวดลอม เพอชวยใหเดกควบคมตวเองได 129

5 ทำไมได หรอทำได แตไมทำ 130

6 รางวลทแทคอความสขทไดทำ 133

7 จดการโครงสรางสภาพแวดลอม 135

8 กระดาษและดนสอ เมออะไร ๆ กนอยไป 137

9 กระดาษ 1 แผน และดนสอสน ๆ 1 แทง

เมออะไร ๆ มากเกนไป 138

10 การรกษาผปวย EF บกพรอง (1) 140

11 การรกษาผปวย EF บกพรอง (2) 142

12 การรกษาผปวย EF บกพรอง (3) 144

13 แกไข EF วยรน 146

บทสรป EF ในมมมองจตเวชศาสตร 148

เกยวกบผเขยน 152

ค า น า ส า น ก พ ม พ

EF หรอ Executive Function คอความสามารถของสมอง

และจตใจทจะควบคมความคด อารมณ และการกระทำเพอไป

ใหถงเปาหมายได สวนรายละเอยดพนฐานทวามนสำคญอยางไร

ประกอบดวยอะไรบาง สรางไดอยางไร หาอานไดในเลม

เลยงลกอยางไรใหได EF ทคณหมอไดเขยนและแพรวเพอนเดก

จดพมพมาแลวเมอปกอน

ถงวนน แมสงคมเราจะเอยนาม EF กนทวไป แตความ

เขาใจทแทจรงวา EF มาจากไหน คอสงใดกนแน และจะหยบจบ

มาใชงานไดอยางไรนนยงคลมเครอ รวมทงคำถามจากคณพอ

คณแมมากมายวา หาก EF สรางไดเฉพาะในเดกเลก แลวลก ๆ

ทโตไปกอนทเราจะมองคความรน (และดเหมอนวาจะขาด EF

เสยจรง ๆ ดวย) จะทำอยางไรกนด ในเลม สรางเดกภมดดวย

EF เลมนจงมสวนทวาดวยการแกไข EF บกพรองทงในเดกโต

และวยรนอยดวย โดยทงหมดเปนงานทเขยนขนใหมอยางตอเนอง

เปนเนอเดยว และยงไมเคยเผยแพรในเพจเฟซบกของคณหมอ

แพรวเพอนเดกยนดทไดรบความไววางใจใหจดพมพงานชดน

อานแลวนำไปปรบใชกบลก ๆ ของเรา หรอนำมาปรบปรง

ตวเองกยงไดนะคะ

สำนกพมพแพรวเพอนเดก

กมภาพนธ 2562

ค า น า ผ เ ข ย น

EF หรอ Executive Function คอความ

สามารถระดบสงของสมองทใชในการควบคม

ความคด อารมณ และการกระทำ เพอไปให

ถงเปาหมาย คำนยามโดย ผศ. ดร.ปนดดา

ธนเศรษฐกร จากทประชมจดการความรเรอง

EF โดยรกลกกรป

EF คออะไร สำคญอยางไร ประกอบดวย

อะไรบาง สรางไดอยางไร และเพราะอะไรเราจง

จำเปนตองเรยนรเรอง EF เปนเนอหาทมปรากฏ

ในหนงสอ เลยงลกอยางไรใหได EF แลว

อยางไรกตาม ยงคงมคำถามวา เรอง

EF นเปนเรองจรงแนนอนหรอไม หรอเพยง

ผานมาแลวผานไป เชนเดยวกบเรอง IQ, EQ

และตวยอตาง ๆ นานาอกมากมาย ยคสมยใหม

ทนยมของสำเรจรป ฉาบฉวย เอาเรวเขาวา เรา

สามารถใชความรเรอง IQ, EQ หรอพฒนาการ

ใด ๆ เพอทำการคาไดเสมอ ๆ แลววชาการทแท

กออนกำลงลง หรอถกเบยงเบนไปในทางท

ชวนใหเขาใจผด

หนงสอ สรางเดกภมดดวย EF นจงเขยน

ขนเพอทำความกระจางเรอง EF ทงภาพกวาง

และลงลก เรมตงแตนยามของ EF ซงเปนท

นามหศจรรยวาจนปานนแลวกมไดลงตว ตำราแตละเลม

นกวชาการแตละคนเขยนคำนยามไปคนละอยาง แมวาจะ

คลายคลงกน ไปในทศทางเดยวกน แตไมเหมอนกนเสยทเดยว

แมกระทงอะไรคอ EF และอะไรมใช EF กยงคงถกเถยงกนอย

คำองกฤษและศพทแพทยทตางคนตางใชวายากแลว

ครนแปลไทยยงชวนสบสนมากกวาเดม

จากการทบทวนหนงสอหลายเลมและงานวจยทอางถง

พบวา EF นนมอยจรงแน และสามารถวดคาเปนตวเลขไดใน

เดกตงแตอายประมาณ 4 - 5 ขวบเปนตนไป ซงเปนเวลาใกลเคยง

กบทตวตน จตใจ self หรอ ego ของเดกคนหนงมความชดเจน

มากพอทจะ “สมผส” ได แต EF เปนวทยาศาสตร เปนความ

สามารถของสมอง เซลลประสาท วงจรประสาท รางแหของ

เสนประสาท เปนเรองทางชววทยาเทา ๆ กบเปนเรองของจตใจ

งานวจย EF มความกาวหนาอยางมากทงในตางประเทศและ

ในประเทศไทย

ตอนทเขยนหนงสอเลมน ผมพบวาเนอหาทปรากฏในตำรา

กวางขวาง ลงลก และเตมไปดวยคำศพทเฉพาะทางการแพทย

หรอจตวทยามาก แตกมไดลมเลกความตงใจทจะเขยนและเขยน

โดยไมเกรงใจผอาน กลาวคอ มกมคำกลาวหาวาคนไทยไมอาน

หนงสอและจะกลวหนงสอทมคำภาษาองกฤษแทรกอยมากเกนไป

จงเขยนตนฉบบแรกดวยภาษาไทยมากทสดเทาทจะมความ

สามารถเขยนได แลวบรรจคำภาษาองกฤษทงทเปนศพทแพทย

หรอศพทสามญ (ซงหาคำแปลไทยไดยาก) ลงในวงเลบหรอ

เชงอรรถ กอนทจะยนใหบรรณาธการตนฉบบทดสอบอาน

บรรณาธการตนฉบบแจงวาการบรรจเชงอรรถมากเกนไป

กลบทำใหอานยากกวาและสะดด จงคงคำในวงเลบเอาไวเกอบ

ทงหมด

หนงสอเลมนเขยนขนเพอใหสาธารณชน โดยเฉพาะอยางยง

คณพอคณแม ผกำหนดนโยบายการศกษา และคณคร โดยเฉพาะ

อยางยงครชนเดกเลก ไดตระหนกวาบดนมศาสตรใหมทวาดวย

พฒนาการดานการเรยนรและ “การดำเนนชวต” ของเดกทวดคาได

และพสจนไดทางวทยาศาสตร รวมทงตอบคำถามไดดวยวา

“เพราะอะไรเดกคนหนงถงไปไดดกวาเดกอกคนหนง”

บอยครงทแพทยพบเหตการณทคณพอหรอปยาตายายให

สมารทโฟนเปนรางวลแกเดกทเรยนจบประถม 6 ดวยเกรด 4.0

ตอนปดเทอมฤดรอน เราพบวาเดกคนนนหมกมนกบสมารทโฟน

มากเสยจนไมยอมไปโรงเรยนอกเลย

เขาเรยนเกงมาก แตความเกงทวดดวยความรและเกรด

ของการศกษาบานเรามไดบงชความสามารถในการควบคม

ตนเองเลย ชนแตจะปดสมารทโฟนไปเรยนหนงสอกกระทำมได

เปน EF บกพรองทเกดจากการถกกระทำดวยการเลยงดและ

ระบบการศกษาแบบทเปนอย

สวนทนาสนใจมากนาจะเปนเรองการแบงประเภทของ EF

เปน 2 ชนด ชนดหนงเพอการดำเนนชวตไปขางหนาสเปาหมาย

อกชนดหนงเพอเอาตวรอดจากขวากหนามภยนตรายรอบดาน

และสวนทนาสนใจมากทสดอาจจะเปนตอนทาย คอวธแกไข

ภาวะ EF บกพรอง

หนงสอเลมนใชหนงสอ 7 เลมตอไปนเปนเอกสารอางอง

ซงทานทสนใจสามารถซอหาออนไลนเพออานเองไดทกเวลา

ขออนญาตเขยนใหอานงายตามตวเลขปทตพมพ ไมเขยนตาม

หลกบรรณานกรม ดวยเหตผลเดมคอ เขยนขนเพอใหประชาชน

คนไทยทว ๆ ไปอาน และนาอาน

Russel A Barkley, Executive Functions, 2012

Lucy Henry, The Development of Working Memory

in Children, 2012

Sam Goldstein, Handbook of Executive Functioning,

2014

James A Griffin, Executive Function in Preschool-

Age Children, 2016

Benjamin J Sadock, Kaplan&Sadock’s Comprehensive

Textbook of Psychiatry 10th Edition, 2017

Lynn Meltzer, Executive Function in Education

From Theory to Practice, 2018

Sandra A Wiebe, Executive Function Development

Across the Life Span, 2018

ขอขอบพระคณทประชมจดการความรรกลกกรปทมสวน

กระตนใหผเขยนตระหนกวา EF มใชกระแสหรอแฟชนชวครงคราว

แตมความจรงจงและมความกาวหนาอยางตอเนอง รวมทง

ขอบพระคณสำนกพมพแพรวเพอนเดกทใสใจและตพมพหนงสอ

วชาการระดบนเพอใหสาธารณชนไดอาน

นายแพทยประเสรฐ ผลตผลการพมพ

P a r t

ใดๆ ลวน EF

1

4 ส ร า ง เ ด ก ภ ม ด ด ว ย E F

นกวชาการจำนวนหนงนยาม EF วา EF คอความสามารถ

ระดบสงของสมอง ทใชในการกำกบสมาธ ความคด และการ

กระทำ

ทจรงแลว EF มนยามหลายแบบมาก 

พฒนาการของ EF จะคอย ๆ เกดขนชา ๆ เรมในวยเดกเลก

และจะเรมเสอมลงเมอเขาสวยสงอาย

เรมชา ไปเรว

ปจจยทกระทบพฒนาการของ EF ตลอดเสนทางคอ

ประสบการณและสภาพแวดลอมทเจาตวใชชวต

แนนอน พนธกรรมดวย

EF มความสมพนธใกลชดกบสมองสวนหนาทเรยกวา

พรฟรอนทลคอรเทกซ (prefrontal cortex) ซงรบผดชอบ

องคประกอบสำคญของ EF คอ การยบยงปฏกรยา (response

inhibition) ความจำใชงาน (working memory) การเปลยน

และการกำกบเปาหมาย (shifting and monitoring goal)

เปนทยนยนแลววา EF เปนตวทำนายความสำเรจในการ

ศกษา อาชพ และการใชชวต ปญหาคอ เราจะรกษาสภาพทด

ทสดของ EF ตลอดชวชวตไดอยางไร

ในเลมนเราไปสำรวจ EF จากนกวชาการอกหลายทาน

เพอใหเหนภาพกวาง ตลอดแนว และลงลก

5น า ย แ พ ท ย ป ร ะ เ ส ร ฐ ผ ล ต ผ ล ก า ร พ ม พ

อะไร ๆ กคอ EF ใชหรอไม

1

คำตอบคอ ไมใช

Executive Function หรอ EF มความหมายหลากหลาย

จนกระทงปจจบนกไมเปนทยต และมสวนทยงเหนขดแยง

กนอยพอสมควร

ทเหนตรงกนคอ EF เปนปจจยสำคญทจะชวยใหเดก

คนหนงพฒนาตนเองไปสเปาหมายและความสำเรจทตนเอง

ตงใจไว แต EF คออะไรและประกอบดวยอะไรบางยงเปน

ปญหาอย

มการประชมของสถาบนสขภาพเดกและพฒนามนษย

แหงชาตเมอเดอนมถนายน ค.ศ. 1994 ทกรงวอชงตน ด.ซ.

ผเขารวมประชมซงประกอบดวยผเชยวชาญดาน EF จำนวน

10 คน ไดชวยกนใหคำนยาม EF แลวนำคำนยามเหลานน

มาหาคำศพทรวม

พบวาม 33 คำ

เมอพจารณาคำนยามของ EF เหลาน เราควรระมดระวง

6 ส ร า ง เ ด ก ภ ม ด ด ว ย E F

7น า ย แ พ ท ย ป ร ะ เ ส ร ฐ ผ ล ต ผ ล ก า ร พ ม พ

วา EF มใชทำอะไรกไดไปสเปาหมายหรอไปสความสำเรจ

เพอทำความเขาใจเรองนใหกระจางมากขน ลองทบทวน

2 กรณตอไปน

กรณท 1 ใหเดกมองดดอกไม แลวใหตอบวาคอสอะไร

เชนนมใช EF

แตถาใหเดกดกระดาษสแดงทตดเปนตวอกษรวา “เขยว”

แลวถามวากระดาษสอะไร หรอตวอกษรเขยนวาอะไร เชนน

คอ EF การทดสอบนเรยกวา Stroop Test

แปลวาอะไร ตอนตอไป

8 ส ร า ง เ ด ก ภ ม ด ด ว ย E F

เลนนไมไปจะไปอกเลนหนง

2

กรณท 2 คอ ใหเดกอานคำสง X แลวทำตามคำสง

เชนนมใช EF

แตถาใหเดกอานคำสง X และ O แลวใหทำ O เมอเหน X

หรอใหทำ X เมอเหน O เชนนคอ EF เชน เมอไฟเขยวใหหยด

เมอไฟแดงใหไป การทดสอบนเรยกวา Go/No Go test

จะเหนวา EF ประกอบดวยสวนทสำคญ 2 สวนคอ การ

ยบยงความคดเดม (inhibition) และการเปลยนไปทความคดใหม

(shifting)

เปนทเหนตรงกนวา EF ควรมอยางนอยทสด 2 องค-

ประกอบแน ๆ คอ การยบยงและการเปลยน เลนนไมไป จะไป

อกเลนหนง

เมอใหผเชยวชาญ EF คดกรองคำศพท 33 คำอกครงหนง

พบวาเหลอ 4 คำ คอ การยบยง (inhibition) ความจำใชงาน

(working memory) การเปลยน (shifting) และการวางแผน

(planning)

9น า ย แ พ ท ย ป ร ะ เ ส ร ฐ ผ ล ต ผ ล ก า ร พ ม พ

แตบางตำราอาจจะใชคำเหลาน คอ การยบยงการ

ตอบสนอง (response inhibition) ความจำใชงาน (working

memory) ความยดหยน (f lexibility) และการแกปญหา

(problem-solving)

พดงาย ๆ คอ EF เปนเครองมอทเดกใชยบยงความคดเดม

และการตอบสนองทนททนใดแบบเดม ๆ แลวบรหารความจำ

ใชงาน กอนทจะเปลยนความคดเดม ๆ นนไปสความคดชดใหม

คอความคดทจะไปสเปาหมายทตนเองวางไว (แตไมเคยไปไดดวย

ความคดชดเดม) จากนนจงลงมอวางแผนและลงมอแกปญหา

(เพอไปใหถงเปาหมายใหได)

จะเหนวา EF มหลายนยามและหลายองคประกอบมาก

แลวแตนกวชาการคนใดเขยนตำราเลมใด

อยางงายทสดคอ

“เลนนไมไป จะไปอกเลนหนง ซงแมนยำกวา”

10 ส ร า ง เ ด ก ภ ม ด ด ว ย E F

ทกสงไมใช EF

3

ยงมคำถามตอไปอกวา เพราะอะไรความสามารถ

ดงตอไปนไมถกรวมเอาไวในคำนยามของ EF ไดแก

มตสมพนธ (spatial relation)

กลามเนอและการประสาน (motor & coordination)

ภาษาและการพด (language & speech)

อธบาย หากเดกไมสามารถกำหนด มตสมพนธ ไมรวา

ตนเองอยทไหน แลวจะไปใหถงเปาหมายไดอยางไร

มตสมพนธ มไดหมายถงเพยงแคพนท คออวกาศหรอทวาง

(space) แตยงรวมความถงเวลา (time) คอเวลาในอนาคต

เดกคนหนงจะพฒนาตนเองจากทยนอยตรงนไปถงสถานะ

ใหมและอนาคตใหมไดอยางไรหากไมรมตสมพนธ

ความฉลาดดานมตสมพนธเปนเรองสำคญ เดกคนหนง

หากไมรวาตวเองยนตรงไหน เปนเวลาอะไร แลวจะกำหนด

เปาหมายตวเองในอนาคตไดอยางไร

11น า ย แ พ ท ย ป ร ะ เ ส ร ฐ ผ ล ต ผ ล ก า ร พ ม พ

เมอกำหนดแลวยงตองเดนทางไปดวย กลามเนอและ

การประสาน

กลามเนอและการประสาน รวมถงการประสานมอ - สายตา

(hand-eye coordination) การประสานระหวางกลามเนอ

นวมอกบประสาทสมผสทกระบบ ทงตา ห จมก ลน กาย

และใจ หากประสานไมไดจะพานาวาชวตไปตรงทางไดอยางไร

ระหวางทางยงพบผคน ตองใชการสอสารคอ ภาษาและ

การพด

ภาษาคอยานพาหนะของความคดทใชลำเลยงความคด

ออกมาเปนการสอสาร ประเดนมไดอยทรกภาษาหรอพดได

หรอไมได แตอยทเดกใชอะไรบรรทกความคดในสมองและในใจ

ออกมาภายนอก

ความสามารถ 3 ประการนเปนเครองมอของ EF แตมใช

EF

EF มใชอะไรกไดทไปสความสำเรจ

EF มนยามของตวเอง

การศกษาไทยทมงเนนการทอง ตว สอบ และตอบขอสอบ

ปรนยใหถกตองโดยมตองคด มไดเพยงมขอเสยในตวเอง แต

มขอเสยทมไดสงเสรม EF และมากไปกวานนคอเสยเวลาทเดก

จะไดพฒนามตสมพนธ การประสานกลามเนอ และการสอสาร

ซงเปนเครองมอสำคญของ EF ตลอดชวตทเหลอ

12 ส ร า ง เ ด ก ภ ม ด ด ว ย E F

สมองทดทสด

4

อนทจรงแลวมผใชคำศพท EF มาแลวตงแตทศวรรษ

1840 เพอระบตำแหนงสวนหนาของสมอง โดยเปนความ

พยายามในตอนแรกของนกวทยาศาสตรทจะทำความเขาใจ

หนาทของ frontal lobe โดยเฉพาะอยางยงสวนทเรยกวา

พรฟรอนทลคอรเทกซ

ความเขาใจเรอง EF แบงเปน 2 ระดบ

ระดบแรก เปนระดบการทำงานดานประสาทจตวทยา

ของสมอง (neuropsychological) โดยเฉพาะอยางยงของสมอง

สวนพรฟรอนทลคอรเทกซ คอสวนท เกยวของกบความคด

อารมณ และการกระทำ ทงการลงมอทำและการพด

ระดบทสอง เปนระดบประสาทกายวภาค (neuroana-

tomical) เพอคนหาวาสมองสวนใดรบผดชอบหนาทใดของ EF

13น า ย แ พ ท ย ป ร ะ เ ส ร ฐ ผ ล ต ผ ล ก า ร พ ม พ

ระหวางเวลามากกวาหนงศตวรรษทผานมาจนถงปจจบน

มผพยายามใหคำนยาม EF มากมายอยางหลากหลาย คำนยาม

เหลานกวางขวางมากในตอนแรก กอนทจะดขนและมความ

จำเพาะมากขนในชวงปหลง ๆ

อยางไรกตาม ขอเสยของคำนยามเหลานคอ ไป ๆ มา ๆ

ไดนำเราไปสความเขาใจผดทวา EF คอพรฟรอนทลคอรเทกซ

และพรฟรอนทลคอรเทกซคอ EF ซงไมใช

ทจรงแลว สมองสวนพรฟรอนทลคอรเทกซมไดอยอยาง

โดดเดยวและรบผดชอบ EF เพยงเรองเดยว สมองสวนนมการ

เชอมตอกบสมองอกหลายสวนเพอประมวลขอมลทงหมดกอน

ปฏบตการ (เพอไปใหถงเปาหมาย)

อยางไรกตาม EF เปนเรองของสมองแนนอน มใชเรอง

ของจตใจ เรามาเรยนรเรอง EF เพอสรางสมอง “ทดทสดสำหรบ

เดกคนหนง” คนหนงคนนคอลกของเรา ไมใชคนอน

14 ส ร า ง เ ด ก ภ ม ด ด ว ย E F

การควบคมยบยงเรมตงแตทารก

5

แมวา EF จะมนยามหลากหลาย แตเปนทเหนตรงกน

มากทสดคอ ประกอบดวยการควบคมตวเอง (self control)

ความจำใชงาน (working memory) และความยดหยน

ในการคดวเคราะห (cognitive flexibility)

ลำพงความจำใชงานและการควบคมตวเอง เปนสององค-

ประกอบทพฒนามาพรอมกน

คำศพทควบคมตวเอง บางตำราใชคำวา ควบคมปฏกรยา

(response inhibition) และบางใชคำวาควบคมยบยง (inhibitory

control)

ทารกอาย 4 เดอน เรมบรหารความจำใชงานและการ

ควบคมยบยงแลว

นกภาพทารกกำลงนอนดโมบายลเหนอตวเอง แมเดน

เขามา ทารกจะหนมาดแมกอนเสมอ เพอดหนาแม ครนแม

เดนออกไป ทารกจะหนกลบมาดโมบายลตอ

15น า ย แ พ ท ย ป ร ะ เ ส ร ฐ ผ ล ต ผ ล ก า ร พ ม พ

กลไกเปนดงน ทารกตองยบยงการดโมบายลชวขณะ

แตบรหารความจำโมบายลไวนานพอ เมอแมเดนออกไป ทารก

หนมาดโมบายลตอได

ตอนททารกอาย 8 เดอน หากเราเอาผาคลมตกตาทเขา

กำลงเลน เขาจะพยายามหาตกตาบนผากอน เมอไมพบจงจะ

หาใตผา แรงผลกของพฒนาการทมมาตงแตแรกเกดจะบงคบ

ใหทารกหาตกตาบนผาไปเรอย ๆ ทารกจะตองควบคมยบยง

แรงผลกน แลวเปดผาออกหาตกตาใตผา จะทำไดเมอความจำ

ใชงานดพอ

จะเหนวาทแทแลวรากฐานสองประการของ EF เรมตงแต

ทารก ตงแตครงทเขายงเดนไมไดและพดไมได แต “มองตาม” ได

การควบคมบงคบสายตาไดเปน EF

แมทเดนเขามาจะดงสายตาทารกไดเมอเปนแมทมอยจรง

ทารกสามารถระบใบหนาแมได ซงคอตนแบบของใบหนามนษย

คอมวงกลมสองวง และรอยยมใตวงกลมสองวงนน เดกทถกทง

เอาไวกบหนาจอใด ๆ จงมความเสยงทจะระบใบหนามนษยไมได

เหมอมองและไมสบสายตา ไมสอสารกบแมหรอคนอน เหต

เพราะชวงเวลาสองปแรกสมองของมนษยยงคงพฒนาทกวนอยาง

รวดเรวและพฒนาไปตามการกระทำหรอพฤตกรรม

ทำอะไรไดอยางนน

16 ส ร า ง เ ด ก ภ ม ด ด ว ย E F

เลนซอนของกบเดก 1 ขวบ

6

ความสามารถในการยบยงไมตอบสนองตอสงเราของ

ทารกนเรมทอายหลง 4 เดอนและเพมมากขน 2 - 3 วนาท

ทกเดอน เรยกวาการหนวงปฏกรยา (delayed response)

ระยะเวลาทเพมขนนสมพนธกบระยะเวลาของความจำ

ใชงานทเพมขนดวย

ความจำใชงานทเพมมากขนนำมาซงความสามารถทจะ

เลนจะเอไดในวนหนงหลงจาก 4 เดอน กลาวคอ เมอทารก

สามารถถอครองใบหนาแมเอาไวไดนานมากพอ

พฤตกรรมทเดกหาของเลนทจด A คอบนผากอนจะยาย

ไปจด B คอใตผา เรยกวา Piagetian A-NOT-B task ความ

สามารถนใชสาธตระยะเวลาในการควบคมยบยงไดด

ดงทรวาความสามารถประการหลงนมาพรอมพฒนาการ

เรองความคงทของวตถท 8 เดอน (object constancy) เราจงวด

การเพมขนของความสามารถทเดกจะไม “มวแตคนหา” อยทเดมได

ตงแต 8 เดอนเปนตนไป นำไปสการละเลนซอนของท 12 เดอน

17น า ย แ พ ท ย ป ร ะ เ ส ร ฐ ผ ล ต ผ ล ก า ร พ ม พ

และการเลนซอนหาในทสด

หาทเดมไมเจอ ยบยงใหเรว เปลยนไปหาทใหมไดแลว

การเลนซอนหาคอ EF

การควบคมยบยงและความจำใชงานเรมกอตวขนตาม

พฒนาการตงแต 12 เดอนแรกของชวต

ทารกพฒนาความสามารถทจะถอครองความจำใชงานได

นานขนเรอย ๆ ทกเดอน และสามารถเปลยนจดคนหาของได

เรวขนเรอย ๆ ทกเดอนเชนกน

นคอ EF ของทารก ประกอบดวยการควบคมยบยงและ

ความจำใชงานเปนปฐม สมองสวนทรบผดชอบคอ dorsolateral

prefrontal cortex (DLPFC)

และดวยการเพมขนของการทำงานของสารโดปามน (dopa-

mine) แสดงใหเหนไดจากงานวจยคลนสมองทารก

ปจจยอะไรบางททำใหพฒนาการนลาชา ไดแก การทอดทง

และการทำราย และลาชาไปไดจนถงอาย 3 - 4 ป ในขณะท

การเลยงดดวยการตอบสนองความตองการของทารกใหผลลพธ

ทดกวา

พนธกรรมและพนฐานทางอารมณ (genetics & tem-

perament) เปนปจจยทมสวนเกยวของดวย

นคอขอสรปจากงานวจยหลายชนระหวางป 2006 - 2016

18 ส ร า ง เ ด ก ภ ม ด ด ว ย E F

สมองทดทสดเกดจากการเลน

7

จากวยเดกเลกถงเดกโต เดกพฒนาความสามารถ

ทจะหยดความคดหนง แลวเปลยนไปทอกความคดหนงได

ดขนเรอยๆ

เดก 3 ขวบสามารถจดบตรสได เชน สเหลยมสแดงและ

สามเหลยมสแดงเอาไวดวยกน สเหลยมสเขยวและสามเหลยม

สเขยวเอาไวดวยกน แตไมสามารถเปลยนตวแปรได เชน ให

จดตามรปทรงไมได

เดก 4 ขวบ สามารถจดสลบไปมาได เชน จดสเหลยม

ไวดวยกน สามเหลยมไวดวยกน แลวสลบตวแปร จดตามส

กไดดวย มากกวานคอจดหมวดหมตามสตวหรอสงของไดดวย

ความสามารถแบบ A-not-B อยางทเราเคยเหนตอนทารก

12 เดอนแรกเปลยนไปเปนความสามารถยบยงแลวเปลยนตวแปร

ทประมาณ 3 - 4 ขวบ กอนทจะพฒนาเปน 3 องคประกอบ

พนฐานของ EF คอ ควบคมยบยง ความจำใชงาน และคด

19น า ย แ พ ท ย ป ร ะ เ ส ร ฐ ผ ล ต ผ ล ก า ร พ ม พ

ยดหยนตอไป

จากการตดตาม EF ระยะยาวตงแตอาย 6 - 15 ป พบวา

ความจำใชงานเรมชดเจนมากขนตงแตอาย 6 - 12 ป ในขณะท

ความยดหยนในการคดวเคราะหจะมากขนเรอย ๆ ระหวางอาย

12 - 15 ป ตลอดเสนทางนการควบคมยบยงจะสำคญทสดและ

พฒนามาอยางตอเนอง

ผลจากพฒนาการของ EF อยางตอเนองนเองทำใหวงจร

ประสาทในเนอสมองเกดการเปลยนรปดวยกระบวนการตดแตง

2 ลกษณะ คอ

เซลลในบรเวณพรฟรอนทลคอรเทกซและแอนทเรยร-

ซนกเลทกยรส (anterior cingulate gyrus) มความหนาแนน

มากขน และการเชอมตอระหวางเซลลในบรเวณพรฟรอนทล-

คอรเทกซกบสมองสวน parietal lobe มมากขน นคอหลกฐาน

ยนยนวาการตดแตง (pruning) เปนกระบวนการเตรยมเนอสมอง

ทดสำหรบ EF

การละเลนทเกยวของกบส (เชน ระบายส ดนนำมน

หลากส) การละเลนทเกยวกบรปทรง (เชน ฉกตดปะกระดาษ

บลอกไม) และการละเลนทเกยวกบภาษา (เชน เลนบทบาท

สมมต) เหลานพฒนาวงจรประสาททเกยวของกบการควบคม

ยบยงความคดทไมตรงกบทจะใชงาน (irrelvant) อยางดทสด

เพอรอรบกระบวนการตดแตงทจะเกดขนระหวางอาย 9 - 15 ป

20 ส ร า ง เ ด ก ภ ม ด ด ว ย E F

เหลานคองานวจยทงดานประสาทจตวทยาและประสาท

กายวภาคเพอยนยนวากระบวนการตดแตงทำงานอะไร อยางไร

เพออะไร และสนบสนนแนวคดทวาการเลนคองานของเดก

ปฐมวย

และสมองทดทสดเกดจากการเลน