akılcı İlaç kullanımı -...

Akılcı İlaç Kullanımı

Doç.Dr.Osman Raif Karabacak

Dışkapı Yıldırım Beyazıt EAH

1

Akılcı İlaç KullanımıAkılcı ilaç kullanımı tanımı ilk kez 1985 yılındaDSÖ tarafından yapılmıştır

Kişilerin ilaçları;

• Klinik gereksinimlerine uygun biçimde• Kişisel gereksinimi karşılayacak dozlarda• Yeterli zaman diliminde• Kendilerine/topluma en düşük maliyette• Kolayca almaları için uyulması gereken

kurallar bütünü

Rational Use of Drugs, WHO, Nairobi, Kenya, 19852

Akılcı İlaç Kullanımıİlaçlar ;

• Hastalıklardan korunma

• Teşhis

• Tedavi veya vücudun herhangi bir faaliyetinideğiştirmek için kullanılan kimyasal, bitkisel ve biyolojikkaynaklı ürünlerdir

• Bu ürünler belirli kurallara göre, belirli dozlarda basitveya bileşik olarak hastanın kullanımına sunulur

3

Akılcı İlaç Kullanımı• İlaç, kullananın yararına olacak şekilde kullanılır

• İçindeki kimyasal maddelerin tamamen zararsızolması mümkün değil

• Bu ürünler, normal olarak vücutta bazı organlardabeklenen etkilerin yanında, beklenmeyen yanetkilere de yol açabilir

• İlaç etkileşimleriyle de karşılaşılabilmektedir

4

Akılcı İlaç Kullanımı

• İrrasyonel ilaç kullanımı büyük bir sağlık problemidir

• Dünyada reçetelerin yarısı gereksiz yere yazılmaktadır.Hastaların yarısı ise ilacını yanlış kullanmaktadır

• İlacın aşırı, eksik veya yanlış kullanımı hem insansağlığını bozmakta hem de kaynak israfına nedenolmaktadır

• İrrasyonel ilaç kullanımı gelişmekte olan ülkelerde dahasık görülmektedir

Rational Use of Drugs, WHO, 2010

5

Akılcı İlaç Kullanımı

• İlaç Kullanımı; ülkelerin sağlık giderleriiçerisinde belirli bir pay alır

• Bu payın artışı ekonomiye ek yük getirir. Akılcıkullanım ilaç harcamalarının uygun aralıktakalmasını sağlar

• Öte yandan istenmeyen ilaç etkilerinin önünegeçilmiş olur

6

Akılcı İlaç Kullanımı

20. yy da İlaç Endüstrisindeki Gelişim

Yanlış

Gereksiz

Etkisiz

Yüksek maliyetli

İlaç Kullanımı ARTMIŞTIR

7

Akılcı İlaç Kullanımı

Yanlış İlaç Kullanımının Sonuçları

• Tedavi hataları

• Antibiyotiklere direnç gelişimi

• Advers ilaç reaksiyonları

• İlaç etkileşimleri

• Morbidite ve mortalite artışı

• Kaynak israfı sonucu mali yük

• Geri ödemede yaşanan sorunlar

8

Akılcı İlaç Kullanımından Kimler Sorumludur

• Hekim

• Eczacı

• Hemşire

• Diğer sağlık personeli

• Hasta/ hasta yakını

• Üretici

• Düzenleyici Otorite

• Diğer (Medya, Akademi vb.)

9

Anlatma-Anlama-Doğru Uygulama

10

• Doğru uygulamaHer ilacın farmasötik dozaj şekli ve kullanım yolu aynı değildir

KırmaÇiğneme

Suda veya başka sıvıda çözme…

• Aç/tok kullanım

• Kullanım süresi

• Kullanım zamanı

• Doz değişikliği

• Saklama

Akılcı Olmayan İlaç Kullanımı Şekilleri

• Tanıya uygun olmayan ilaç seçimi

• Çoklu ilaç kullanımı

• İlaçların gereksiz ve aşırı kullanımı

• Piyasaya yeni çıkan ilaçların uygunsuz tercihi(Civaner M, Turk Psikiyatri Derg. 2008)

• Klinik rehberlere uyumsuz tedavi seçimi

11

Akılcı Olmayan İlaç Kullanımı Şekilleri• İlaç kullanımında özensiz davranılması (uygulama yolu,

süre, doz..)

• Gereksiz yere enjeksiyon önerilmesi

• Uygunsuz kişisel tedavilere başvurulması

• Bilinçsiz gıda takviyesi ve bitkisel ürünlerin kullanımı

• İlaç-ilaç etkileşimleri ve besin-ilaç etkileşimlerinin ihmaledilmesi

• İlaç-dışı tedavilerin farmakolojik tedavi yerine geçmesive ciddi hastalıkların tedavisi

12

Akılcı Olmayan İlaç Kullanım Örnekleri

• Gereksiz ve uygunsuz antibiyotik kullanımı

• Gereksiz ve uygunsuz vitamin kullanımı

• Çocuk ishallerinde antibiyotik tedavisi

• Fonksiyonel kabızlıkta laksatif alışkanlığı

• Soğuk algınlığı v.b. viral enfeksiyonlardaantibiyotik kullanımı 13

• Her türlü dispepsi durumunda proton pompasıinhibitörleri ve/veya H2-reseptör blokörlerininkullanımı

• Astımda uzun etki süreli beta 2-reseptöragonistlerinin uygun olmayan biçimde kullanımı

• Esansiyel hipertansiyonda tek ilaçla tedavidenenmeden 2, 3 hatta 4 ilaçla uzun süreli tedavi

Akılcı Olmayan İlaç Kullanım Örnekleri

14

• Analjeziklerin suistimali (Ör; bir reçetedebirden fazla NSAII’ın bulunması)

• Gereksiz aşılama (Ör; 65 yaşın altındaki sağlıklıerişkinlerde grip aşısı)

Akılcı Olmayan İlaç Kullanım Örnekleri

15

Akılcı Olmayan İlaç Kullanım Örnekleri

• Hekim veya eczacıya danışılmadan ilaçkullanılması

• İlaç kullanımında özensiz davranılması

• Hastaların birbirlerine ilaç tavsiyesindebulunmaları

• Hastaların bilgilendirilmesindeki eksiklikler

16

Akılcı İlaç KullanımıWHO Önerileri

1. İlaç kullanım politikalarını koordine edecek kurum

2. Klinik Tanı ve Tedavi Rehberlerinden yararlanma

3. İlk seçenek tedavileri için temel ilaçlar listesi oluşturma

4. Bölgelerde ve hastanelerde ilaç ve tedavi kurulları kurma

5. Mezuniyet öncesi farmakoterapi eğitimi vermeyi sağlama

6. Hizmet içi sürekli tıp eğitimleri düzenlenmesi

17

Akılcı İlaç KullanımıWHO Önerileri

7. İzleme, denetim ve geri bildirim sistemlerinin geliştirilmesi

8. İlaçlar konusunda tarafsız bilgi kaynaklarını kullanma

9. Kamuoyunun ilaçlar hakkında eğitilmesi

10. Etik olmayan mali girişimlerden sakınılması

11. Uygun ve zorunlu düzenlemeleri hayata geçirme

12. Yeterli devlet harcamalarının sağlanması18

Tedavi Seçenekleri

Ekonomik Etmenler

İlaç Endüstrisinin

Etkileri

Alışkanlıklar

İş Yükü ve Personel Sıkıntısı

Yasal Etmenler

Yetersiz ve Eksik Bilgi

Sosyo-Kültürel

Etmenler

Diğer Etmenler

19

İlaç Kullanımını Etkileyen Faktörler

Akılcı İlaç Kullanımının İlkeleri

• Etkililik

• Güvenlilik

• Uygunluk

• Maliyet

20

Etkililik

• Reçete edilmesi düşünülen ilacın etkinliğine ilişkin kanıtlar nelerdir?

• Tedavi hedefleriyle endikasyon uyumlu mudur?

"İlaç istenilen etkileri gösterebilir olmalıdır”

21

Güvenlilik

• Öngörülen tedavi süresince iyileşmeyi sağlayacakve yan etkisi az olan ilaç (kronik kullanımda)

• Başka ilaç veya maddelerle etkileşim

• Hastanın aldığı risk

"İlaçların istenmeyen etkileri kabul edilebilir

olmalıdır."

22

Uygunluk• Reçete edilmesi düşünülen ilacın aktif madde ve dozaj şekli

uygun mu?

• Kontrendikasyonları

• Özel durumda kullanımı Çocuklar

Yaşlılar

Hamilelik ve emzirme dönemindeki kadınlar

Kronik hastalığı olanlar

İlaç ve besin alerjisi öyküsü olanlar

• Kullanım süresi

• İlacın veriliş yolu

"İlaç kolayca kullanılabilir formda olmalıdır"

23

Maliyeti

• İlacın hastaya günlük toplam maliyeti nedir?

• Jenerik olarak bulunabilen en ucuz ilaçla tedavi

• Biyoyararlanımı yüksek olan ilaç pahalıda olsatercih edilir

• Komplikasyonlar (olası) çıkarsa tedavi maliyetinasıl etkilenir?

"Tedavinin maliyeti düşük olmalıdır"

24

• Akılcı İlaç Kullanımına ilişkin ulusal politikalar belirlemek ve hayata geçirebilmek amacıyla;

• 2010 yılında Sağlık Bakanlığı İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü bünyesinde; Akılcı İlaç Kullanımı Şube Müdürlüğü

• 2012 yılında da İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu bünyesinde Akılcı İlaç Daire Başkanlığı kurulmuştur

Ülkemizde Yapılan Çalışmalar

25

• Sağlık Bakanlığı tarafından yapılan alançalışmalarında;

• İlaç kutu sayısı açısından bakıldığında tanıyauygunluk bakımından yaklaşık % 50’sinin akılcıolmadığı

• İlaç maliyetlerine bakıldığında ise yine % 50’sininakılcı olmadığı ortaya çıkmıştır

Ülkemizde Yapılan Çalışmalar

26

Yılmaz G et al. Bir Üniversite Hastanesindeki Antibiyotik Kullanımı, Klimik - 201427

Yılmaz G et al. Bir Üniversite Hastanesindeki Antibiyotik Kullanımı .Klimik - 2014 28

Rasyonel Olmayan Kullanım

Dahiliye %6

Genel Cerrahi %28

Üroloji %56

Kadın-Doğum %44

Toplam %23

29

Pehlivan, ve ark. 1994

Türkiye’de İlaç Sektörü

30

Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (EKİÖ /OECD) 2008raporuna göre;

• Sağlığa ayrılan pay ABD’de % 16.4, İngiltere’de % 8.8,Türkiye’de ise % 6.1 olarak bildirilmiştir

• Ülkemizde toplam sağlık harcamaları içinde ilacın payı% 46 iken, İngiltere’de % 12.3, ABD’de ise % 12.2olarak bildirilmiştir

İlaç Harcamaları

31

Kişi Başına Düşen İlaç Harcaması

32

Türkiye’de 2013’de ilaç harcamalarının GSHY içindeki payı%0,9 düzeyindedirTürkiye OECD ortalamasının altında kalmıştır

Kişi Başına Düşen İlaç Harcaması

33

Türkiye’de kişibaşına ilaçharcaması 2010yılında 117 dolariken, 2013yılında 92, 2014yılında 86 dolarolmuştur

Türkiye’de İlaç Kullanım Dağılımı(maliyet) -2015

34

Türkiye’de Kullanım Dağılımı( Kutu) - 2015

35

Türkiye’de İlaç Harcamaları - 2015

36

Akılcı İlaç Kullanımı

• Etkinliğin azalması

• Yan etki görülme sıklığı veya şiddetinin artması

• İlaçların alışkanlık oluşturması

• Hastaların tedaviye olan güveninin azalması

• Sağlık harcamalarındaki payın artması

ÖNLENMİŞ OLUR37

Teşekkür Ederim38