bar en boos: de winter 1890-91

De barre winter van 1890-1891

Kunnen wij ons kou nog voorstellen?

Wounded Knee, Bloedbad onder indianen aangericht door

Amerikaanse Cavalerie op decem

ber 1890

1890 Robert Koch ontdekt Tuberceline – eerder al ontdekte hij de bacterie die tuberculose veroozaakt.

Koning Willem

III overlijdt op 23 november, begrafenis op 4

december 1890

Trein vervoerd lichaam van W

illem III van Het Loo naar Den

Haag

Hendri de Toulouse-Lautrec, La dance au Moulin Rouge, 1890

7 januari: hoogste maximumtemperatuur ooit op deze dag: 12.3 °C.februari: februari met laagste neerslagtotaal: 5,4 mm (normaal 52,9 mm).2 maart: laagste etmaalgemiddelde temperatuur ooit op deze dag: -5.9 °C en laagste minimumtemperatuur: -9.1 °C.3 maart: laagste etmaalgemiddelde temperatuur ooit op deze dag: -6.9 °C en laagste minimumtemperatuur: -10.7 °C.4 maart: laagste minimumtemperatuur ooit op deze dag: -10.5 °C.19 maart: hoogste etmaalsom van de neerslag ooit op deze dag: 21.5 mm.18 mei: hoogste etmaalsom van de neerslag ooit op deze dag: 34,4 mm.10 augustus: hoogste etmaalsom van de neerslag ooit op deze dag: 44,4 mm.31 augustus: laagste etmaalgemiddelde temperatuur ooit op deze dag: 10,5 °C.augustus: augustus met hoogste relatieve vochtigheid: 88 % (normaal 79,4 %).1 september: laagste etmaalgemiddelde temperatuur ooit op deze dag: 10,8 °C en laagste minimumtemperatuur: 5,9 °C.2 september: laagste minimumtemperatuur ooit op deze dag: 5,6 °C.16 oktober: hoogste etmaalsom van de neerslag ooit op deze dag: 18,2 mm.22 oktober: laagste etmaalgemiddelde temperatuur ooit op deze dag: 2,6 °C.

22 november: hoogste etmaalsom van de neerslag ooit op deze dag: 22,1 mm.24 november: hoogste etmaalsom van de neerslag ooit op deze dag: 15,5 mm.27 november: laagste etmaalgemiddelde temperatuur ooit op deze dag: -9,1 °C en laagste minimumtemperatuur: -12,3 °C. Dit is de koudste dag ooit in de maand november.28 november: laagste etmaalgemiddelde temperatuur ooit op deze dag: -8,4 °C en laagste minimumtemperatuur: -11,2 °C.29 november: laagste etmaalgemiddelde temperatuur ooit op deze dag: -5,8 °C en laagste minimumtemperatuur: -9,8 °C.1 december: laagste minimumtemperatuur ooit op deze dag: -7,6 °C.16 december: laagste etmaalgemiddelde temperatuur ooit op deze dag: -9,3 °C en laagste minimumtemperatuur: -12,4 °C.29 december: laagste etmaalgemiddelde temperatuur ooit op deze dag: -10,7 °C.december: december met laagst aantal neerslagdagen: 6 (normaal 20).

25 26 27 28 29 30

-20

-15

-10

-5

0

5

10

Temperatuur eind november 1890

Hoogste laagste 10 cm

25 november

Utrecht 17.00 uur: vorst bereikt de Domstad

27 november

Op de Zaan voorbereidingen voor ijsfeest/-kermis

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

-25

-20

-15

-10

-5

0

5

Temperaturen december 1890: hoogste, laagste en 10cm boven grond

hoogste laagste 10cm

1890 1879 1853 1933 1969 1870 1996

-6

-5

-4

-3

-2

-1

0

1

Koudste December maanden + 1996 = gemiddelde temperatuur

Reeks 1

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

-12

-10

-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

Gemiddelde temperatuur januari 1891

Reeks 1

1740 1745 1789 1823 1830 1838 1845 1940 1942 1947 19630

50

100

150

200

250

300

350

400

De 10 koudste winters

koudegetal ijsdagen

1789 1963 1947 1942 1830 1838 1795 1823 1740 1845280

290

300

310

320

330

340

350

360

370

Top tien koudste winters (Hellmann) naar Hans de Jong

Reeks 1

6 12 18 24 30 6 12 18 240

10

20

30

40

50

60

IJsdikten IJmuiden en Hembrug (Hans de Jong)

Ijmuiden Hembrug

1936 1947 1942 1855 1891 1940 1929 1871/1979 1956 18650

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Strengste winters op basis vorstgetal

Reeks 1

December 1890

Zwakke oostelijk wind

Van 8 t/m 18 december strenge vorst; enkele dagen zeer strenge vorst

Laagste temperatuur: 30 december – 15,8Laagste hoogste temperatuur: 30 december – 12,3

Gemiddelde gehele maand: hoogste -2,1 | laagste – 7,1

December is droog: alleen op 19, 20, 25 en 27 december een beetje sneeuw (Midden-Nederland)

Zomaar een aantal berichten (Haarlemsche Courant)

5 december A. van Beugen, bij Boxmeer doodgevroren

8 december: sneeuwstormen in Parijs

10 Dienst van de Gebr. Zürmuhlen over Noord-Hollands Kanaal met schroefstoomboot wordt gestaakt

11 december: Veerdienst Enkhuizen – Stavoren wordt gestaakt

12 december: spiering vissen op Zuiderzee

13 december: hond redt jongen van onder het ijs

14 december: meisje op de schaats tussen Amsterdam (Sloten) en Haarlem verdwenen

17 december: Jongen rijdt in Smilde tegen een brug en “wordt direct een lijk”

Binnenvaart ligt in 1890-91 gestremd 53 dagen

Vissers (Urk) kunnen niet uitvaren

Vissen op spiering of botkloppen op Zuiderzee

December 1890 is – door de bank genomen - goed schaatsweer op goed ijs, pas januari dooi en sneeuw, daarna beduidend mindere ijs kwaliteit

De barre winter van 1890-91: ontberingen, moeilijkheden en zorgen

• Vorst betekent werkeloosheid voor (land)arbeiders, schippers, vissers

• Vorst betekent geen vervoer over water: scheepvaart gestremd (kolen, turf, water, voedsel).

• Stijgende prijzen van brandstof en voedsel

• Brandgevaar (geen water)

Barre winter 1890-1891

• Spekrijderijen

• Baanveger

Schaatsen in HaarlemFeesten, schoonrijden en hardrijderij

20 december 1890

Pim Mulier rijdt langs de elf Friese steden

Eerste? Nee, het werd een rage. Circa 500 vooral in groepen. Ook vrouwen.

De weg vinden was niet altijd gemakkelijk

Wereldkampioenschap schaatsen in Amsterdam6 en 7 januari 1891

Amsterdamse IJsclub

Museumplein – oktober 1890 - nieuwebaan

schaatser land ½ mijl kwalificatie ½ mijlvfinale2 mijlvvvvv1 mijl 5 mijlGoud Joe Donoghue Vlag van Verenigde Staten (1891-1896) 1.25,4 (1) 1.25,6 (1) 6.10,8 (1) 3.00,4 (1) 16.02,2 (1)(2) Klaas Pander Vlag van Nederland Nederland 1.34,0 (2) 1.30,2 (2) 6.38,6 (2) 3.11,2 (2) 17.04,0 (2)(3) August Underborg Vlag van Duitse Keizerrijk Duitse Rijk 1.36,0 (4) 1.32,4 (4) 6.52,4 (4) 3.14,2 (3) 17.04,4 (3)(4) A. Couvée Vlag van Nederland Nederland 1.36,6 (5) 7.19,4 (8) 3.18,0 (5) 17.04,8 (4)(5) M. Cartier van Dissel Vlag van Nederland Nederland 1.37,0 (6) 6.52,2 (3) 3.27,4 (7) 17.56,0 (5)(6) G. Couvée Vlag van Nederland Nederland 1.44,2 (9) 6.53,4 (5) 3.46,0 (10) 18.30,0 (8)(7) Wim de Boer Vlag van Nederland Nederland 1.49,6 (10) 7.38,6 (9) 3.35,0 (9) 18.26,4 (7)(8) N. Kampers Vlag van Nederland Nederland 1.52,4 (13) 7.19,4 (7) 3.29,0 (8) 18.13,0 (6)(9) Dirk Fenenga Vlag van Nederland Nederland 1.55,2 (14) 8.27,4 (12) 3.56,4 (11) 20.54,0 (9)NF4 Jaap Houtman Vlag van Nederland Nederland 1.40,0 (7) 7.04,4 (6) 3.21,0 (6) NFNF3 C. Henny Vlag van Nederland Nederland 2.02,0 * (15) 9.04,4 (13) NFNS3 B. van Rijkevorsel Vlag van Nederland Nederland 1.42,4 (8) 8.01,4 (11) NSNS3 Pim Mulier Vlag van Nederland Nederland 1.51,6 (12) 7.34,4 (10) NSNS2 Jaap Eden Vlag van Nederland Nederland 1.35,2 (3) 1.31,2 (3) NS 3.15,2 * (4)NS2 B. Jansen Vlag van Nederland Nederland 1.49,6 (10) NS

Wereldkampioenschap 1891 - Amsterdam

Dooi zet door: 23 januari

• Kruiend ijs

• Overstromingen

• Breken van het ijs

• Regen, regen….