biomedyczne podstawy rozwojuarturstachura.scienceontheweb.net/wsb-bio-roz-wykl1.pdf ·...
Post on 28-Feb-2019
222 Views
Preview:
TRANSCRIPT
Biomedyczne podstawy rozwoju
Prowadzący: dr Artur Stachura
Forma zajęć: wykład - 9 godz., ćwiczenia - 9 godz.
Cele zajęć:
1. Poznanie charakterystycznych własności rozwoju biologicznego człowieka
2. Umiejętność wykorzystania wiedzy o rozwoju człowieka w działaniachwychowawczych, profilaktycznych i terapeutycznych.
3. Refleksja nad czynnikami warunkującymi rozwój
Tematyka wykładów:
1. Czynniki determinujące rozwój biologiczny człowieka
2. Przebieg rozwoju człowieka
3. Kierowanie rozwojem: organizacja korzystnych warunków do rozwoju.
Tematyka ćwiczeń
1. Diagnozowanie poziomu rozwoju biologicznego dziecka: techniki,interpretacja pomiarów (normy), wnioski dla opiekunów i wychowawców
2. Planowanie rozwoju dziecka. Diagnoza i kontrolowanie czynników determinującychrozwój: czynniki wrodzone i środowiskowe.
3. Profilaktyka i kontrola stanu zdrowia u dzieci i dorosłych.
Literatura
Wolański N., Rozwój biologiczny człowieka, PWN, Warszawa 2012
Biologiczne i medyczne podstawy rozwoju i wychowania (red. A. Jaczewski), Wyd. Akademickie "Żak", Warszawa 2003
Woynarowska B., Kowalewska A., Izdebski Z., Komosińska K., Biomedyczne podstawy kształcenia i wychowania, PWN, Warszawa 2010
Wykład 1. Czynniki determinujące rozwój biologiczny człowieka
1. Wprowadzenie; podstawowe pojęcia. Pojęcie rozwoju. Właściwości rozwoju: poziom, tempo, dynamika. Rozwój gatunkowy a rozwój osobniczy.
2. Organizm jako system. Właściwości systemu. Homeostaza.
3. Własności rozwoju: ciągłość, indywidualność, systemowość.
4. Aspekty rozwoju osobniczego człowieka
5. Czynniki wpływające na rozwój człowieka
Rozwój: własności ogólne
● zmiana względnie długotrwała● kilka zmian następujących po sobie (ciąg zmian)● ciąg jednokierunkowy (otwarty) - nie cykliczny● ciąg zmian tworzy uporządkowaną w czasie sekwencję● dotyczy wewnętrznej struktury obiektu● zmiany są względnie nieodwracalne● kluczowe przyczyny tkwią w samym obiekcie● czynniki zewnętrzne mogą wpływać na zmiany (przyśpieszać
albo opóźniać) ale nie inicjują zmian
Podstawowe prawo rozwoju:
przechodzenie od stanów jednorodności do różnorodności
oraz
od nieokreśloności i chaosu do uporządkowania i integracji
1. IndywidualnośćRozwój człowieka jest procesem indywidualnym. Rozwój każdej jednostki charakteryzuje inne tempo, czas i dynamika.
2. CiągłośćZmiany poszczególnych własności człowieka są zmianami wielkościowymi bądź ilościowymi.Pozostałe zmiany "jakościowe" są jedynie dialektyczną konsekwencją zmian wielkościowych albo ilościowych.
3. SystemowośćCzłowiek jest względnie autonomicznym systemem dążącym do homeostazy. Poszczególne składniki tego systemu są ze sobą połączone siecią sprzężeń. Dlatego zmiana każdej właściwości jest konsekwencją innych zmian (zarówno zachodzących wewnątrz organizmu jak i bodźców z zewnątrz) oraz ma konsekwencje dla innych właściwości.
Własności procesu naturalnego rozwoju człowieka
Auksologia: dyscyplina nauki zajmująca się rozwojem
osobniczym człowieka:
nauka o czynnikach, mechanizmach i progresywnym
przebiegu rozwoju człowieka w procesie ontogenezy oraz o
sposobach umacniania zdrowia i metodach kontroli rozwoju
biologicznego, psychicznego i społecznego.
Rozwój osobniczy: proces genetycznie zaprogramowanych zmian zachodzących w ciągu życia człowieka [Wolański 2010, s.14].
Obejmuje trzy aspekty: - wzrastanie (zwiększanie parametrów wielkościowych organizmu)- różnicowanie (zmiany struktury organizmu)- dojrzewanie (doskonalenie funkcji organizmu)
Koncepcja rozwoju psychospołecznego Erika Eriksona
● Człowiek przechodzi od momentu narodzin, poprzez dorosłość aż do starości przez stadia związane z dorastaniem i nowymi wyzwaniami życiowymi, społecznymi.
● W każdym ze etapów człowiek mierzy się z nowym wyzwaniem (kryzysem), związanym z wiekiem (stopniem rozwoju) i sytuacjami społecznymi w jakich się znajduje. Kryzys rozumiany jest jako konieczność wypracowania nowych form przystosowania się do środowiska i realizacji potrzeb.
● Przejście do kolejnego etapu wymaga przejścia przez wszystkie etapy poprzedzające. Niepełna realizacja etapów wcześniejszych spowoduje problemy w przyszłości.
● Osiągnięcia na poszczególnych etapach nie są ostateczne - mogą być uzupełniane i rozwijane później.
Etapy rozwoju osobniczego
okres prenatalny:faza zarodkafaza płodu
okres postnatalny:noworodkowyniemowlęcywczesne dzieciństwoprzedszkolnymłodszy wiek szkolnypokwitaniemłodzieńczywczesna dorosłośćdorosłośćwiek przedstarczywczesna starośćpóźna starośćdługowieczność
stabilizacja
rozwójregresywny
rozwójprogresywny
Woynarowska i in. 2010, s. 28
Oczekiwana długość trwania życia (life expectancy) w 2015 r.
Polska: 77 latJaponia: 84 lata
źródło: WHO, http://www.who.int/gho/mortality_burden_disease/life_tables/situation_trends/en/
Źródło: CBOS, Komunikat z badań nr 160/2016Portret społeczno-demograficzny seniorów
Pod koniec 2014 roku liczba ludności Polski wynosiła 38,5 mln
w tym ponad 8,5 mln stanowiły osoby w wieku 60 lat i więcej.
W porównaniu z rokiem 1989:
- udział osób w wieku 60+ w ogólnej populacji wzrósł z 14,7% do 22,2%
- odsetek dzieci i młodzieży zmniejszył się z prawie 30% do 18%
Struktura wieku ludności Polski w 2012 r.
Biologiczne aspekty rozwoju osobniczego
Aspekty materialne jakościowe:1. Wzrastanie (powiększanie się ciała) a) rozrost (zwiększanie się wymiarów i masy tkanek) b) rozplem (zwiększanie liczby komórek)2. Różnicowanie (doskonalenie struktury)3. Dojrzewanie (doskonalenie funkcji) a) specjalizacja b) integracja4. Doskonalenie organizacji organizmu
Aspekty materialne ilościowe:1. Kinetyka (poziom, na którym rozwój przebiega)2. Rozmach (wielkość zmian względem wielkości początkowej)3. Dynamika (tempo rozwoju)4. Rytm (zmienność tempa)
Aspekty energetyczno-informacyjne:1. Energetyka (źródła energii i koszt energetyczny działania organizmu)2. Informatyka (źródła informacji i procesy jej przetwarzania)3. Metabolika (mechanizmy przemiany energii)4. Dystrybucja (ekonomika wykorzystania zasobów)
[Wolański 2012, s.12]
Tempo wzrostu wybranych układów człowieka
(100% odpowiada wartościom u dorosłego)Woynarowska i in. 2010, s. 31
Czynniki rozwoju człowieka:
1. endogenne genetyczne (zasób genów)
2. endogenne paragenetyczne (działające w okresie prenatalnym, związane z genetyką rodziców)
3. egzogenne (środowiskowe)
4. tryb życia (aktywność własna człowieka)
Czynniki endogenne genetyczne
Genotyp: zespół predyspozycji genetycznychFenotyp: własności organizmu, zrealizowane w procesie rozwoju
Właściwości fizyczne zdeterminowane genetycznie to m.in.: - Płeć - Rasa - Typ konstytucyjny
Właściwości o silnym uwarunkowaniu genetycznym: - wysokość ciała - statyczna siła mięśniowa - prosty czas reakcji - gibkość kręgosłupa - orientacja przestrzenna
5. Martin R., Saller K., Lehrbuch der Anthropologie, IV, 1962
typmezomorficzny
typendomorficzny
typektomorficzny
Czynniki endogenne genetyczne
ogólnie:
- właściwości wysiłkowe są silniej uwarunkowane niż właściwości spoczynkowe
- właściwości elementarne są silniej uwarunkowane niż zespoły właściwości współzależnych
"Dzieci dziedziczą po rodzicach geny a nie cechy" [Wolański 2012, s.52]
Czynniki endogenne paragenetyczne i pozagenetyczne
Udział (zidentyfikowanych) czynników działających podczas rozwoju śródmacicznego:
- genotyp płodu: 13-18%
- genotyp matki: 24%
- środowisko śródmaciczne: 20%
- wpływy środowiskowe: 30%
- uprzednie ciąże: 7%
- wiek matki: 1%
[Wolański 2012, s.105]
Otoczenie człowieka: obiekty i zdarzenia istniejącena zewnątrz (wokół) człowieka
Środowisko człowieka: obiekty i zdarzenia oddziaływujące na człowieka (sygnały lub bodźce)
Relacja między pojęciami „otoczenie” a „środowisko”
środowiskoogólne
środowiskoindywidualne
śr. przyrodnicze
śr. społeczne
śr. rodzinne
śr. sąsiedzkie
śr. szkolne
śr. kulturalne
śr. polityczne
śr. gospodarcze
ukształtowanie ternu
klimat
powietrze
zwierzęta
...
status społeczny rodziny
status materialny
status cywilizacyjny
status kultury materialnej
status kultury funkcjonalnej
status społeczny szkoły
status materialny szkoły
status kulturalny szkoły
pozycja ucznia w klasie
Systemowa eksplikacja pojęcia “środowisko dziecka”
Z.M. Zimny, Metodologia badań społecznych, 2000
top related