bizitza iraganean.amaia irati

6. MAILA

K.A. 90.000 garren urtetik 9.ooo urtera.

Klima 10 gradu hotzagoa zen.

Talde txikietan bizi ziren kostatik gertu eta kobazuloetan bizi ziren hotzetik babesteko. Itsas kosta, 12 km barrurago zegoen

Bizimodua:animaliak ehizatu edo jan egiten zituzten: oreinak, zaldiak, hartzak, bisonteak ….. (gizonezkoak ehizatzera joaten ziren) basoko fruituak biltzen zituzten (emakumezkoak)

Arropa animalien larruekin egiten zituzten

Tresnak egiten zituzten ehizarako eta arrantzarako:aizkorak, lantzak,geziak,arpoiak ( egurrezkoak, hezurrekin , harriekin, ) josteko hezurrezko, orratzak

Noiz: k.a. 3000 – 2000 urte ( orain dela 5000)

klima:gaur egungoaren antzerakoa.

Ehiza ez zen hain garrantzitsua; animaliak etxekotzen ikasi zuten .

Kobazuloetan eta etxoletan bizi dira ( lehenengo herrixka)

Laborantza ezagutzen zuten (ortu txikia)

Hildakoak kobazuloetan eta trikuharrietan hobiratzen dituzte. Trikuharriak eguzkira orientatuta: eguzkia jainkotzat , lehenengo herribilduak.

•Lehenengo hiriburuak (harresituak)•Egurrez eta buztinez egindako etxeak zeuden adb:” ARABAN LA HOYA” •Burdina eta brontzea hasten dira lanabesak egiteko: goldea … eta apaingarriak ere egiten zituzten: eskumuturrekoak , lepokoak, …•Zeramika tornua lantzen zen . Beste herri batzuekin borrokak egiten zituzten hildakoak lurperatzeko.(harriekin ,apaingarriekin, …)

K.A. II .mendean (200 urte k.a.) erromatarrek euskal herria konkistatu zuten .

Euskal herrian tribu asko bizi ziren : Baskoiek , autrigoiak, beroiak , … denak euskaraz hitz egiten zuten

Ur eta estolderia sistemak: Urbidea(Segoviako akueduktoa)

v. Mendean erromatarren Imperioa erortzen da . Eta beste herri batzuk agertzen dira: Bisigodoak, Arabiarrak , Frankoak.

X . Mendean Nafarroako erresuma sortzen da. ( gaur egungo euskal herria).Biztanle gehienak herrietan bizi ziren jaunaren Dortzearen inguruan.

X I. XII. Mendean hiritxoak hasi ziren sortzen ( hiribilduak kaleak estolderiarik gabe ) izurrite asko , pestea. Lege batzuen arabera bizi ziren : foruak , hirietan feriak eta azokak egiten ziren . Jai ugari ospatzen ziren fraideak monasterioetan bizi ziren ,otoitz egiten eta liburuak kopiatzen.

XII – xv. Mendeen artean burdinola eta itsasogintza oso inportanteak ziren. Baleak harrapatzera joaten ziren.

XVI. XVII . XVIII . Mendean artzen ditu . Aurrerapen handiak ematen dira zientzian eta teknikan , ordurako euskal herria gaur dagoen bezala erantzun da ; Lapurdi, Behe Nafarroa eta Zuberoan Frantziako estatuan: Bizkaia , Araba ,Gipuzkoa eta Nafarroa Espainiakoa

Baina bere lege propioekin : foruak

Jende gehienak baserrietan bizi da: artoa , garia, gaztainak, Sagarrak .

Lehenengo tabernan : iparraldean sagardoa , hegoaldean ardoa.

Burdinolak ugari , ontzigintza ere , arrantza ere , nekazaritza, merkataritza ere eta abeltzaintza.

Biztanle gehienak, herrietan bizi dira. Nekazaritza, abeltzaintza, arrantza.

Jende asko , Ameriketara joaten ziren artzain lanetan.

Lantegi handiak, garai honetakoak dira: ontziolak, labe garaiak, ondorioz, jende askok jo zuen bertara lan egitera. INMIGRAZIOA.

Gero trenbideak eraikitzen dira: TRENA.

Lehen eskola publikoak egiten dira: maisuek gazteleraz egiten zuten, eta ikasleek euskaraz