Izarren hautsaI

Izarren hautsa

UNIBERTSOA

-Existitzen den guztia da unibertsoa.

-Unibertsoa astro guztien multzoa handia da.

Astroak zeruko berezko gorputzak dira,hala nolaizarrak,planetak,kometak,satelitea,eta

b.Koheteak,teleskopio bereziak gizakiak sortu eta zerura bidalitakoak ez dira

astroak.

ASTROAK

Unibertso sorrerari buruzko teoria da..Honen arabera ,orain duela 15.000.000.000 bat urte ,materia guztia gune bakar batean bilduta zegoen eztanda egin

zuen eta unibertsoan zehar zabaldu zen .Materia horretatik sortu ziren:galaxiak,izarrak,planeta-

sistemak.

BIG BANG TEORIA

Zientzia naturari,gizarteari,gizakiari,eta haren pentsamenduari buruzko azterketaeta ezagutza multzoa

da.Behaketa eta esperimentuen bitartez gai edo materia bati buruz lortu

den ezagueren multzoa da.

ZIENTZIA

ZIENTZIA MOTAKNaturari, gizarteari, gizakiari eta haren pentsamenduari buruzko ezagutzaren arabera sailkatu ohi dira zientzia eremuak.Antzina lau zientzia bakarrik bereizten ziren: aritmetika, geometria, musika eta astronomia. Aurrerago, mekanika, fisika, optika, meteorologia, zoologia eta botanika ere zientzia zirela pentsatu zuten. Denborak aurrera egin ahala zientzia berriak sortu dira eta beste hainbat jakintza mota ere hartu ziren zientziatzat.

Izar multzo erraldoiak dira,milaka miloi izar bil ditzaketen multzoak.

Gure galaxia esne bidea da eta kiribila da ,besoak espiralean.

Galaxia guztiak desberdinak dira eta 4 formetan sailkatzen dira:

-kiribilak,barradunak,irregularrak eta eliptikoak.-Esne bidearen beso batean kokatuta dago eguzkia.

GALAXIAK

Berezko argiak duten astroak dira.Gas eta gai kosmikoz osatuta daude,hidrogeno eta gases .Eguzkia gure izarra da eta haren bero eta argiari esker bizi

gara.

IZARRAK

ARGI URTEA

Unibertsoko astroen arteko hain distantzia handiak neurtzeko argi urtea erabiltzen da.

Argiak urtebetean egiten duen distantzia daArgiak 300.000 km/sg egiten ditu.

Antzina,teleskopioa asmatu baino lehen,izarrek osatutako irudien araberako sailkapena egin zuten astronomoek.Irudi bakoitzari izena ere

jarri zioten.Batzuei animali-izena:Leo(lehoia),Cyggnus(beltxarga

KONSTELAZIOAK

Unibertso dauden objetu bitxienak dira,ez ditu inork inoiz ikusi.Dena erakartzen dute,baita argia ere.

ZULO BELTZAK

Zulo betz handiak dituzten galaxien erdiko guneak dira.Pisu ikaragarria dute,oso argitsuak dire eta gure inguruko

galaxiak baino askoz ere urrutiago daude.

QUASARRAK

Eguzki sistema eguzkiaren inguruan sortutako planeteen eta beste gorputz espazial batzuen sistema da.

Eguzkia da sistemaren erdigunea,sistemaren izarra.Izar horren inguruan biraka dabiltza 8 planetak,horien

sateliteak,asteroideak,kometak,meteoritoak eta planeta arteko gas eta hautsa.

Planetak izar baten inguruan orbitetan dauden objetu handiak dira.Ez dute berezko argirik,baina izarren argia isladatzen dute.

Bi taldetan sailkatzen dira:-Barne planetak-Kanpo planetak

EGUZKI SISTEMA

Planeten inguruan biraka dabiltzan astroak dira,ez dute berezko argirik. Lurrak satelite

bakarra dauka eta ilargia da. Saturnok esate baterako 18 ditu baina guztiak forma

desberdinezkoak.

SATELITEAK

ASTEROIDEAK

Eguzkiaren inguruan,birakatzen dute,eta Marte eta Jupiterren arteko asteroide-gerrikoa osatzen

dute.

METEORITOAK

Asteroideek elkarren artean talka egiten dutenean meteoritoak sortzen dira.Ez dira

benetako izarrak,objektu askoz ere txikiagoak baizik.Izugarrizko abiaduran sartzen da

atmosferan eta asko berotzen da.

HALLEY KOMETA

Kometak noizean behin agertzen diren gorpurtz argidunak dira.Eguzkitik urruntzen dira eta gero berriro

hurbiltzen dira. Kometak bi isats izaten dituzte:

1-hautsezko isats horia.2-gasezko isats urdinak.

Halley kometa 76 urtean behin hurbiltzen da eguzki aldera eta azkenengo aldiz 1986.urtean azaldu zen.

LURRA GURE ETXEA

Lurrak bakarrik du planeten artean,oxigeno ugariko atmosfera.Lurraren eiteari dagokionez,poloetan pixkat zapaldutako esfera baten itxura du.Atmosferako gasez

eta lurrazaleko urez gain, harkaitzez eta metalez osatuta dago.Osagai horiek egoera solidoan daude kanpoko aldean eta egoera likidoan barruko aldean.

LURRAREN MUGIMENDUAK

1-Errotazioa:lurra bere ardatzaren inguruan bira bat egitako 24 ordu behar ditu eta horrela bereizten dira gaua eta eguna.

2-Translazioa:Eguzkiaren inguruan mugitzen da,eta horrek urtaroak eragiten ditu.Lurrak 365 egun 6 ordu eta 9 minutu behar ditu bira bat

emateko.Egutegiko urteak 365 egun ditu 6ordu soberan gelditzen dira eta horren ondorioz lau urtean behin otsailak 29 egun ditu eta urte hoiei urte

bisurteak deitzen zaizkio.