boşaltım fizyolojisi dersindecdn.istanbul.edu.tr/filehandler2.ashx?f=bosaltim-fizyolojisi.pdf ·...

Boşaltım Fizyolojisi dersinde…

•Böbreklerin görevleri

•Nefronun yapısı

•Glomerulusun özellikleri ve fonksiyonu

•Glomerular filtrasyon hızının ayarlanması

•Proksimal ve distal tubul fonksiyonları

•Henle kulpu ve toplama kanallarında idrarın

yoğunlaştırılması

•Ürinasyonun sinirsel kontrolü

Homeostazis

Akciğerler Böbrekler

O2 - CO2

1. Filtrasyon

2. Rezorpsiyon

3. Sekresyon

12.

Torasik

Vertebra

12.

Kosta

Böbrek

Üreter

Sidik

kesesi

Böbreklerin Fonksiyonu

1. Su ve elektrolit dengesinin düzenlenmesi

2. Asit – Baz dengesinin düzenlenmesi

3. Yabancı maddelerin ve metabolik artıkların atılması

4. Kan basıncının düzenlenmesi

5. Hormonların salgılanması

Filtrasyon

Rezorpsiyon

Sekresyon

Süzülme

•Erimiş maddeler

•Plazma sıvısı

Filtrasyon ile kandan ayrılan maddelerden gerekli olanların

geri emilimi

Yararsız veya zararlı maddelerin kandan tubul sıvısına verilmesi

Ekskresyon Yararsız veya zararlı maddelerin tubul sıvısından dışarı atılması

NEFRON

Böbreğin iş gören en küçük birimi

Glomerulus Bowman kapsülü

Malpigi cisimciği

Proksimal tubül

Henle kulpu

Distal tubül

Toplama kanalları

Filtrasyon

Rezorbsiyon, Sekresyon

Rezorbsiyon, Sekresyon

İdrarın yoğunlaştırılması

Rezorbsiyon, Sekresyon - Ekskresyon

Glomerulus Kılcal Kan Damarları

iki arteriol arasında arteriol ve venül arasında

kan basıncı sistemik kılcallardakinin 2 katı

sürekli filtrasyon filtrasyon ve rezorpsiyon birlikte

Sistemik Kılcal Kan Damarları

1.

2.

3 katlı tek katlı 3.

4.

Glomerular Filtrasyon Hızını Düzenleyen Mekanizmalar

1- Böbrek kan akımının miyojenik otoregülasyonu

2- Renin-Angiotensin sistemi

(Tubuloglomerular feedback)

Kan basıncının miyojenik otoregülasyon sistemi ile düzenlenmesi

Kan basıncının ve glomerular flitrasyon hızı (GFR)’nın miyojenik otoregülasyon sistemi ile düzenlenmesi

Vücutta kan basıncı normal olduğunda glomeruluslarda kan

basıncı 60 mmHg ve GFR de belli bir düzeyindedir.

Vücutta kan basıncı yükseldiğinde glomeruluslara gelen kan miktarı ve GFR artar. Böyle bir durumda afferent arteriolde daralma meydana gelir ve glomerulusa giren kan miktarı azaltılır. Böylece glomeruluslardaki kan basıncı yine 60 mmHg düzeyine indirilerek GFR sabit tutulur.

Vücutta kan basıncı düştüğünde glomeruluslara gelen kan miktarı ve GFR azalır. Bu durumu düzeltmek için afferent arteriol genişler, efferent arteriol ise daralır. Glomeruluslardaki kan basıncı 60 mmHg düzeyine ulaşıncaya kadar bu değişiklikler devam eder. Düzenlemeler sonrasında GFR de sabit tutulmuş olur.

Renin Salgılamasını uyaran faktörler:

1. Böbrek arter basıncının düşmesi,

2. Ekstraselüler sıvının azalması,

3. Sempatik sinirlerin uyarılması,

4. Norepinefrin salgılanması,

5. Macula Densa’da Na+ konsantrasyonun azalması.

Renin salgılamasının kontrolü

Kan basıncının düşmesi ile böbrek arterlerine gelen kan miktarı azalır

Glomeruluslardan proksimal tubule süzülen filtrat miktarı azaldığından GFR de azalır

Zaten az olan filtrat distal tubule gelinceye kadar Na ve Cl iyonlarının geri emilimi ile bu iyonlardan daha da fakir bir hale gelir

Na, Cl azlığına duyarlı olan makula densa hücrelerinin uyarımı ile jugstaglomerular hücrelerden renin salgılanır

Renin, angiotensinojen üzerine etki ederek angiotensin I’in oluşumunu sağlar

Angiotensin I de enzim varlığında aktif form olan angiotensin II’nin oluşumunu sağlar

Angiotensin II arteriollerde daralma meydana getirir, ancak afferent ateriol üzerindeki daralma etkisi prostaglandin I2 ve E2 tarafından inhibe edilir. Efferent arterioldeki daralma ile glomerulustan filtre edilen sıvı miktarı ve GFR biraz olsun artar

Angiotensin II adrenal korteksden aldosteron salgılanmasını uyararak Na ve buna bağlı olarak suyun rezorbsiyonunu artırır

Böylece kan volümü, kan basıncı artar ve az olan GFR normal düzeye ulaşmış olur

Kan basıncının ve GFR’nin renin-angotensin mekanizmasıyla düzenlenmesi

GFR’ YE ETKİLİ FAKTÖRLER GFR’ YE ETKİSİ

2-Hormonal ve otokoid kontrol

1- Sempatik sinir sistemi aktivasyonu (savunma reaksiyonu, beyin iskemisi, yoğun hemoraji)

Adrenalin (adrenal medulla)

Noradrenalin (adrenal medulla)

Endotelin (hasarlı böbrek damar endoteli)

Nitrik oksit (endotel)

Prostaglandin PGE2, PGI2

(negatif vazokonstrüktör etki)

Bradikinin

Vücutta Na fazlalığı Vücutta sadece Na miktarının fazlalığından

etkilenen reseptör bulunamamıştır.

Fakat kanda Na fazlalığı aynı miktarda suyun damar sistemine geçişine neden olur.

Ozmotik basınç değişmez, ancak kan volümü artar.

Bundan etkilenen Atriyal Natriüretik Faktör (ANF) kalpten salınarak Na, K ve suyun sekresyonunu sağlar.

Vücutta Na azlığı

Kanda Na miktarının azalması su rezorbsiyonunun da azalmasına neden olur.

Böylece kan volümü, kan basıncı ve böbrek arter basıncı düşer.

Öncelikle miyojenik otoregülasyonla düzeltilmeye çalışılan basınç düşüklüğü, devam eden olaylarda renin-angiotensin mekanizmasıyla düzeltilmeye çalışılır.

Proksimal tubulde glikoz geri emilimi

%100’ü rezorbe edilir,

Taşıyıcı proteine bağlanarak aktif yolla hücre içine taşınır,

Kandaki glikoz miktarının aşırı artışı tubul sisteminde de artışa neden olur

glikozüri

Proksimal tubulde glikoz geri emilimi

NaHCO3 ‘ın Rezorbsiyonu

NaHCO3 kana CO2 formunda geri emilir.

Filtratta Tubül hücresi

•NaHCO3 Na + HCO3

•HCO3 + H H2CO3

•H2CO3 CO2 + H2O

Proksimal tubulde emilimin distal tubule göre fazla olma nedenleri

Metabolik aktivitenin fazla olması,

Bol miktarda mitokondri bulunması,

Yüzeyin fırçamsı olması nedeniyle genişlemesi ve emilimi artırması,

Taşıyıcı proteinden zengin olması

•Suya geçirgen

ince inici kısım

•Distal tubül ve toplayıcı

kanal

•Suya değişken

geçirgenlik

•Üre’ye geçirgen

değil

•Papiller Kanal

•Üre’ye geçirgen

İnen kola ilerledikçe

filtrat su kaybettikçe

yoğunlaşır

Henle kulpundan

ayrılan suyu vasa

recta toplar

Çıkıcı kol Na+, K+ ve Cl-

iyonlarını dışarı pompalar ve

filtrat hipozmotik olur

Henle kulpu

Kotransport

Aldosteron

düzenleme

pompası

Geri emilim

Sekresyon

Değişken geri

emilim

Distal tubül ve toplama kanallarında ADH’ın etkisi

Klirens (Arınma)

Kan plazmasında bulunan herhangi bir maddenin arınma değeri, bu maddenin bir dakikada meydana gelen idrarla çıkarılan miktarını taşıyan plazma volümüdür.

U x V C= P

U (mg/ml) x V (ml/dk) C (ml/dak) =

P (mg/ml)

Ürinasyonun sinirsel kontrolü

İdrar toplama kanallarından üreterler yoluyla vesica urinaria’ya gönderilir.

Belli bir hacime ulaştığında parasempatik afferent sinirler ile medulla spinalis uyarılır.

Medulla spinalis’in verdiği emirle parasemptik efferent sinir keseyi büzer, iç sfinkteri gevşetir.

Korteksin emriyle somatik sinir dış sfinkteri gevşetir ve ürinasyon şekillenir.