phục hồi chức năng hô hấp

Phục hồi chức năng hô hấpPhục hồi chức năng hô hấp

Mục tiêuMục tiêu• Nắm được nguyên lý , kỹ thuật của vỗ

rung và dẫn lưu tư thế

• Nắm được các giai đoạn của hơi thở, các bài tập thở

• Thực hành được bài tập thở 4 thì của BS Nguyễn Văn Hưởng

Đại cươngĐại cương

1. Cơ quan hô hấp: + Mũi + Thanh quản, khí quản, phế quản + Lồng ngực và các cơ hô hấp (cơ liên

sườn, cơ vùng cổ - vai - ngực) + Cơ hoành + Cơ thành bụng

1. Cơ quan hô hấp1. Cơ quan hô hấp::

1. Cơ quan hô hấp1. Cơ quan hô hấp::

1. Cơ quan hô hấp1. Cơ quan hô hấp::

1. Cơ quan hô hấp1. Cơ quan hô hấp::

Đại cươngĐại cương2. Hoạt động thở:+ Dễ thở: thở bình thường, hít vào thở ra đều

đặn (18-20l/p, trẻ em cao hơn-tuỳ theo tuổi);+ Thở mạnh: tăng biên độ thở, tăng dung tích

mỗi lần thở, không tăng tần số thở.+ Thở nhanh: tăng tần số thở, không tăng biên

độ, không tăng dung tích mỗi lần thở.+ Thở lúc nhanh lúc chậm+ Ngừng thở

Đại cươngĐại cương3. Nguyên nhân giảm chức năng hô hấp- Viêm: vi khuẩn, lao....- Chấn thương vùng ngực, bụng- Tổn thương tuỷ cổ và ngực- Phẫu thuật ngực, bụng,- Nằm lâu- Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD)- Hen phế quản- SARD: H5N1 - H1N1

Các phương pháp phục hồi Các phương pháp phục hồi chức năngchức năng

- Dẫn lưu tư thế- Vỗ rung lồng ngực- Tập thở- Thông khí nhân tạo

Dẫn lưu thế - vDẫn lưu thế - vç - rungç - rung• Mục đích: phòng tích tụ, dẫn lưu các chất

tiết như đờm dãi, mủ của các ổ áp xe....• Nguyên lý: - Vỗ - Rung làm long đờm, các chất tiết- Kết hợp dẫn lưu (áp dụng các tư thế -

đường đi của phế quản) nhằm dẫn lưu dịch, chất tiết, mủ của các ổ áp xe ở trong phổi ra ngoài.

Dẫn lưu thế - vDẫn lưu thế - vç - rungç - rung• Chỉ định: - BN nằm lâu, hạn chế hô hấp- Nhiều đờm dãi không khạc ra được;- BN có các ổ viêm hoặc áp xe đã tạo mủ

Dẫn lưu thế - vDẫn lưu thế - vç - rungç - rung

Dẫn lưu thế - vDẫn lưu thế - vç - rungç - rung

Dẫn lưu thế - vDẫn lưu thế - vç - rungç - rung

Dẫn lưu thế - vDẫn lưu thế - vç - rungç - rung

Thuỳ trên - Phần đỉnh

Dẫn lưu thế - vDẫn lưu thế - vç - rungç - rung

Thuỳ trên - Phần sau

Dẫn lưu thế - vDẫn lưu thế - vç - rungç - rung

Thuỳ trên - Phần trước

Dẫn lưu thế - vDẫn lưu thế - vç - rungç - rung

Thuỳ lưỡi

Dẫn lưu thế - vDẫn lưu thế - vç - rungç - rung

Thuỳ giữa

Dẫn lưu thế - vDẫn lưu thế - vç - rungç - rung

Thuỳ dưới - Phần trước đáy phổi

Dẫn lưu thế - vDẫn lưu thế - vç - rungç - rung

Thuỳ dưới - Phần sau đáy phổi

Dẫn lưu thế - vDẫn lưu thế - vç - rungç - rung

Thuỳ dưới - Phần trên

Dẫn lưu thế - vDẫn lưu thế - vç - rungç - rung

Thuỳ dưới - Phần bên đáy phổi

Tập thở

C¸c giai ®o¹n cña h¬i thëC¸c giai ®o¹n cña h¬i thë• Theo NguyÔn V¨n H ëng : thë lµ vÊn ®Ò

tranh c·i nhiÒu nhÊt, mçi tr êng ph¸i, mçi c¸ nh©n ®Òu cã ph ¬ng ph¸p thë riªng cña m×nh. Muèn cã c¬ së khoa häc ®Ó ® a ra ph ¬ng ph¸p thë hîp lý tr íc hÕt ph¶i nghiªn cøu c¸c giai ®o¹n cña h¬i thë theo ý muèn.

• Theo «ng h¬i thë gåm c¸c giai ®o¹n:

Các giai đoạn của hơi thởCác giai đoạn của hơi thởGiai ®o¹n 1: HÝt vµo tèi ®a. • TÊt c¶ c¸c c¬ thë (c¬ hoµnh vµ c¬ thë th êng

còng nh c¬ thë g¾ng søc) ho¹t ®éng tèi ®a ®Ó hÝt vµo tèi ®a, bông ph×nh vµ cøng,

• Áp xuÊt trong bông t¨ng h¬n ¸p xuÊt ngoµi khÝ quyÓn, ¸p xuÊt trong phæi gi¶m xuèng thÊp h¬n ¸p xuÊt ngoµi khÝ quyÓn, kh«ng khÝ trµn vµo tèi ®a trong phæi lµm phæi d·n në tèi ®a.

Các giai đoạn của hơi thởCác giai đoạn của hơi thởGiai ®o¹n 2: Gi÷ h¬i trong ngùc. • C¸c c¬ thë tiÕp tôc co th¾t toµn bé cè ®Þnh

tr¹ng th¸i hÝt vµo tèi ®a, thanh qu¶n còng cè ®Þnh trong tr¹ng th¸i më, ¸p xuÊt trong phæi b»ng ¸p xuÊt ngoµi kh«ng khÝ do thanh qu¶n më.

• Áp xuÊt trong lång ngùc thÊp lµm cho m¸u ch¶y vÒ tim thuËn lîi, m¸u trong mao m¹ch phæi phÕ nang cã thêi gian trao ®æi O2 vµ CO2 .

• Áp xuất trong bụng tăng, đẩy máu tạng về tim

Các giai đoạn của hơi thởCác giai đoạn của hơi thở

Giai ®o¹n 3: Nhèt h¬i trong ngùc. • Thanh qu¶n ®ãng, c¸c c¬ thë d·n ra. • Áp xuÊt trong phæi b»ng ¸p xuÊt trong æ

bông vµ lín h¬n ngoµi khÝ quyÓn => ®Ì nÐn lªn tim, phæi trong lång ngùc vµ c¸c phñ t¹ng trong æ bông, m¸u dån lªn ®Çu mÆt lµm mÆt ®á, ®Çu nhøc khã chÞu, huyÕt ¸p tèi thiÓu t¨ng.

Các giai đoạn của hơi thởCác giai đoạn của hơi thởGiai ®o¹n 4 : RÆn. • NÕu ta co th¾t c¬ ngùc, c¬ bông, c¬ l ng,

c¬ ®¸y chËu, h¬i bÞ nhèt trong ngùc vµ bông,

• Áp xuÊt trong ngùc vµ bông t¨ng lªn, h¬i bÞ nÐn, ®ã lµ tr¹ng th¸i dÆn ®Î, ®i đại

tiện - tiểu tiện, h¾t x× h¬i.

Các giai đoạn của hơi thởCác giai đoạn của hơi thởGiai ®o¹n 5: Thë ra tù nhiªn. • Më thanh qu¶n do søc nÆng vµ søc

®µn håi cña phæi, cña lång ngùc vµ bông, c¸c c¬ thë ra bu«ng xu«i, kh«ng k×m kh«ng thóc,

• Thë ra xong ¸p xuÊt trong ngùc vµ bông b»ng nhau.

Các giai đoạn của hơi thởCác giai đoạn của hơi thở

Giai ®o¹n 6: Thë ra cã Ðp bông. • Co th¾t c¸c c¬ th¬ thë ra ë bông

(c¬ bông, c¬ h«ng vµ c¬ ®¸y chËu); c¬ thë ra ë ngùc vµ c¬ r¨ng c a d íi ®Ó ®uæi kh«ng khÝ trong phæi ra tèi ®a.

Các giai đoạn của hơi thởCác giai đoạn của hơi thởGiai ®o¹n 7: Thãt bông. • §ãng thanh qu¶n, biÕn lång ngùc vµ æ

bông thµnh hép kÝn. C¬ hoµnh trë thµnh thô ®éng, bu«ng xu«i.

• Ta co c¸c c¬ thë vµo ®Ó n©ng c¸c x ¬ng s ên lªn, phÇn bông kh«ng cã x ¬ng rÊt mÒm nªn bÞ ¸p lùc tõ phÝa ngoµi t¸c ®éng lµm cho thµnh bông xÑp xuèng vµ cã phÇn thãt vÒ phÝa trªn t¹o thµnh bông h×nh lßng thuyÒn.

Các giai đoạn của hơi thởCác giai đoạn của hơi thởGiai ®o¹n 8: Ph×nh bông. • Thanh qu¶n vÉn ®ãng, Ta Ðp ngùc

mµ kh«ng Ðp bông, kh«ng co th¾t c¸c c¬ bông, lång ngùc xÑp xuèng, ¸p xuÊt trong hép kÝn t¨ng lªn lµm cho bông ph×nh ra.

Mục đích tập thởMục đích tập thở• Làm dãn nở lồng ngực• Làm dãn nở phổi, tăng dung tích phổi• Tăng cường trao đổi khí• Phòng ứ đọng dịch tiết ở phổi• Tránh dầy dính màng phổi• Phòng ngừa các bệnh lý của phổi và các

cơ quan khác• Tốt cho hoạt động của tim và các tạng

trong ổ bụng

C¸c bµi tËp thë th«ng dôngC¸c bµi tËp thë th«ng dông..

1. Thë hoµnh (diaphragmatic breathing).

• ChØ ®Þnh: - BN sau phÉu thuËt, - BN sau chÊn th ¬ng,- T¨ng thë nh ng l u th«ng khÝ kÐm ë

nh÷ng bÖnh nh©n t¾c nghÏn h« hÊp m¹n tÝnh (COPD).

C¸c bµi tËp thë th«ng dôngC¸c bµi tËp thë th«ng dông• Kü thuËt: - Gi¶i thÝch cho BN vÒ thñ thuËt, - ĐÆt BN ë t thÕ n»m ngöa, hai tay kü thuËt

viªn ®Æt ë hai bªn m¹ng s ên cña BN vµ nhÑ nhµng Ên xuèng ë th× thë ra,

- Ở cuèi th× thë ra th× t¨ng lùc Ên vµ b¶o BN hÝt vµo kh¸ng l¹i lùc cña tay kü thuËt viªn, ë cuèi th× hÝt vµo th× kü thuËt viªn th¶ láng tay t¹o ®iÒu kiÖn lµm ®Çy khÝ ë phæi

C¸c bµi tËp thë th«ng dôngC¸c bµi tËp thë th«ng dông2. Thë vïng (segmental breathing). • C¸c t¸c gi¶ Frederic Helmolz H vµ

Henryh Stonnington JR, ®· m« t¶ c¸c ph ¬ng ph¸p tËp thë cã t¸c dông lµm d·n në tõng vïng cña phæi.

• ChØ ®Þnh: Viªm mµng phæi, xÑp phæi, ®au do chÊn th ¬ng, ®au do phÉu thuËt hoÆc bét yÕm.

• Kü thuËt:

C¸c bµi tËp thë th«ng C¸c bµi tËp thë th«ng dôngdông

• TËp d·n në phÇn lång ngùc d íi (hai bªn): - B¶o BN ®Æt hai bµn tay vµo vïng d íi bê s ên

hai bªn. - Khi BN hÝt vµo, hai tay kh¸ng l¹i hÝt vµo vµ

cã c¶m gi¸c lång ngùc ®Èy tay ra hai bªn, - BN cã thÓ tËp ë t thÕ n»m hoÆc ë t thÕ ngåi

tho¶i m¸i trªn ghÕ ch©n bu«ng thâng, ®ïi vµ gèi gÊp 90o

C¸c bµi tËp thë th«ng dôngC¸c bµi tËp thë th«ng dông• TËp d·n nöa lång ngùc ë vÞ trÝ n»m cã 2

c¸ch:+ C¸ch 1 : - NÕu muèn d·n nöa lång ngùc ph¶i b¶o bÖnh

nh©n n»m nghiªng sang ph¶i vµ kª ®Çu cao lªn mét vËt ®Öm, tay ®Ó tr íc ngùc vµ thë.

- NÕu muèn lµm giãn në nöa lång ngùc tr¸i th× n»m t thÕ ng îc l¹i.

C¸c bµi tËp thë th«ng C¸c bµi tËp thë th«ng dôngdông

+ C¸ch 2 : - Muèn lµm d·n në nöa lång ngùc ph¶i,

b¶o bÖnh nh©n n»m nghiªng sang tr¸i,

- Kª lång ngùc trªn mét ®Öm råi thë. - NÕu muèn lµm giÉn në nöa lång ngùc

tr¸i lµm ng îc l¹i

C¸c bµi tËp thë th«ng C¸c bµi tËp thë th«ng dôngdông

• TËp d·n në lång lång ngùc t thÕ ngåi:

- Muèn lµm d·n në lång ngùc ph¶i th× ngåi nghiªng sang tr¸i vµ thë;

- Nếu muèn lµm d·n në lång ngùc trái ng îc l¹i

C¸c bµi tËp thë th«ng C¸c bµi tËp thë th«ng dôngdông

• TËp d·n në mét vïng cña phæi: - §Æt tay ®èi diÖn lªn vïng phæi tËp d·n në - Khi hÝt thë vµo th× Ðp tay xuèng kh¸ng

l¹i ®éng t¸c thë, nÕu cã d·n në vïng phæi th× cã c¶m gi¸c lång ngùc ®Èy tay ra,

- Cã thÓ tËp lµm d·n në mét vïng phæi ë nhiÒu t thÕ kh¸c nhau (n»m ngöa hoÆc ngåi), tËp xen kÏ c¸c bµi tËp víi nhau

C¸c bµi tËp thë th«ng dôngC¸c bµi tËp thë th«ng dông3. Thë gi÷ h¬i ë th× hÝt vµo

tèi ®a (sustained maximal inspiration)

ChØ ®Þnh: - §au sau chÊn th ¬ng- Sau phÉu thuËt, - SÑp thuú phæi cÊp tÝnh.

C¸c bµi tËp thë th«ng dôngC¸c bµi tËp thë th«ng dôngKü thuËt: - Gi¶i thÝch cho bÖnh nh©n hiÓu râ vÒ thñ

thuËt, - ĐÆt bÖnh nh©n ë t thÕ thuËn lîi; cho bÖnh

nh©n tõ tõ hÝt vµo s©u tèi ®a qua mòi; b¶o bÖnh gi÷ h¬i trong trong lång ngùc ë tr¹ng th¸i hÝt s©u tèi ®a nµy kho¶ng 3 gi©y; sau ®ã cho bÖnh nh©n thë ra tõ tõ qua miÖng.

- §Ó t¹o ¸p lùc d ¬ng tÝnh ® êng thë ë th× thë ra cã thÓ kÕt hîp bµi thë nµy víi bµi thë mÝm m«i d íi ®©y.

C¸c bµi tËp thë th«ng dôngC¸c bµi tËp thë th«ng dông

4. Bµi tËp thë mÝm m«i (pursed-lip breathing):

• §Ó lµm d·n në phæi c¸c t¸c gi¶ Roland Hirganvµ CS (1967), Frederic Helmolz H vµ Henry Stonnington JR (1982), Becker G vµ CS (1990), Leveson C (1995) ®· khuyªn xö dông ph ¬ng ph¸p thë mÝm m«i ®Ó t¹o ¸p lùc d ¬ng tÝnh ® êng thë ë th× thë ra.

C¸c bµi tËp thë th«ng C¸c bµi tËp thë th«ng dôngdông

• ChØ ®Þnh: - Khã thë th êng xuyªn trªn nh÷ng bÖnh

nh©n COPD, - Sö dông kiÓu thë kh«ng hiÖu qu¶

trong c¸c ho¹t ®éng hµng ngµy còng nh lóc tËp luyÖn,

- XÑp phæi hoÆc thuú phæi.

C¸c bµi tËp thë th«ng C¸c bµi tËp thë th«ng dôngdông

• Kü thuËt: - Gi¶i thÝch cho BN vÒ thñ thuËt; - B¶o BN hÝt vµo tèi ®a qua mòi; - Ở th× thë ra BN mÝm m«i l¹i thæi h¬i qua kÏ

m«i ®Ó t¹o ¸p lùc d ¬ng tÝnh trong ® êng thë vµ lång ngùc; BN sÏ cã c¶m gi¸c ¸p lùc c¨ng trong khoang miÖng khi h¬i thë thë ra tõ tõ.

C¸c bµi tËp thë th«ng dôngC¸c bµi tËp thë th«ng dông

5. C«ng thøc bµi tËp thë 4 th× cña NguyÔn V¨n H ëng:

• Tõ ph©n tÝch trªn NguyÔn V¨n H ëng ®Ò xuÊt ph ¬ng ph¸p tËp thë rÊt ®¬n gi¶n ®· ® îc ¸p dông trong nhiÒu n¨m thÊy rÊt cã hiÖu qu¶ trong ®iÒu trÞ c¸c bÖnh phæi. BÖnh nh©n tù ®iÒu khiÓn h¬i thë cña m×nh, thë 4 th× lÊy thë hoµnh lµm néi dung chÝnh, thë chËm vµ s©u 4 ®Õn 5 chu kú mét phót:

C¸c bµi tËp thë th«ng dôngC¸c bµi tËp thë th«ng dông• Th× 1: HÝt vµo ®Òu vµ s©u tèi ®a, ngùc në

bông ph×nh vµ cøng. Thêi gian b»ng 1/4 h¬i thë.

• Th× 2: Gi÷ h¬i, c¬ hoµnh vµ c¸c c¬ lång ngùc ®Òu co th¾t tèi ®a, thanh qu¶n më, thêi gian b»ng b»ng 1/4 h¬i thë.

• Th× 3: Thë ra tho¶i m¸i tù nhiªn, kh«ng k×m, kh«ng thóc. Thêi gian b»ng 1/4 h¬i thë.

• Th× 4: Th gi·n hoµn toµn, toµn th©n cã c¶m gi¸c nÆng vµ Êm (tù ¸m thÞ ). Thêi gian b»ng 1/4h¬i thë.

C«ng thøc bµi tËp thë 4 C«ng thøc bµi tËp thë 4 th×th×

LONG ĐỜMLONG ĐỜM• Uống thuốc: Acemuc, Autusin, các thuốc y

học cổ truyền như Bổ phế trị khái lộ….• Uống nhiều nước (đủ nước)• Vỗ • Rung bằng tay, rung bằng máy• Khí dung nước muối sinh lý

THÔNG KHÍ NHÂN TẠO KHÔNG XÂM NHẬPTHÔNG KHÍ NHÂN TẠO KHÔNG XÂM NHẬP

• Chỉ định:- Bệnh cơ di truyền: + Teo cơ kiểu Duchen (DMD) + Teo cơ kiểu Baker- Tổn thương tủy sống cao từ C5-C3- Bệnh nhược cơ- COPD

THÔNG KHÍ NHÂN TẠO KHÔNG XÂM NHẬPTHÔNG KHÍ NHÂN TẠO KHÔNG XÂM NHẬP

THÔNG KHÍ NHÂN TẠO XÂM NHẬPTHÔNG KHÍ NHÂN TẠO XÂM NHẬP

• Chỉ định:- Tổn thương tủy sống cao trên C3- Bệnh nhược cơ nặng- Hôn mê sâu- Phẫu thuật kéo dài- Bệnh cơ di truyền: + Teo cơ kiểu Duchen (DMD) + Teo cơ kiểu Baker

THÔNG KHÍ NHÂN TẠO XÂM NHẬPTHÔNG KHÍ NHÂN TẠO XÂM NHẬP

Xin ch©n thµnh c¶m ¬n!Xin ch©n thµnh c¶m ¬n!