richtlijnen reanimatie 2010 in nederland en belgiË · 2019-10-22 · belgische reanimatieraad, de...
Post on 29-May-2020
6 Views
Preview:
TRANSCRIPT
richtlijnen reanimatie 2010in neDerlanD en belgiË
2 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
UitgeverNederlandseReanimatieRaadRondweg295406NKUdenTelefoon:0413-244138Fax:0413-244131e-mail:info@reanimatieraad.nlinternet:www.reanimatieraad.nl
BelgischeReanimatieraadE.Vanhorenbekelaan17/0102B-3010LeuvenInternet:www.resuscitation.be
VormgevingHennyWitjes
TekeningenEuropeanResuscitationCouncilChrisWeijenberg
AuteurJPNolan(editor)J.SoarD.A.ZidemanmwDBiarentL.L.BossaertC.DeakinR.W.KosterJ.WyllieB.Böttiger
NamensdeERCRichtlijnenschrijversgroep
Vertaling en bewerkingmwJ.Berdowski,PhD,NRR1
J.F.M.Bruinenberg,MD,PhD,NRRmwA.DeJaeger,MD,BRC2
N.DeNeve,MD,BRCB.J.G.DeTurck,MD,BRCF.A.M.vandenDungen,MD,NVK3
mwJ.vanDrenth,MD,NRRR.M.vanElburg,MD,PhD,NRRprof.A.P.MGorgels,MD,PhD,NRRprof.dr.S.Hachimi-Idrissi,MD.PhD,BRCC.Haentjens,MSc,BRCW.Henny,MD,NRRmwJ.K.W.Kieboom,MD,NRRR.W.Koster,MD,PhD,NRRM.A.Kuiper,MD,PhD,NRRJ.E.Luijten,MD,NRRA.L.M.Mulder,MD,PhD,NVKir.M.W.M.Maas,MSc,NRRP.R.Mallentjer,BRCMwK.Plaskie,MD,BRCW.S.Renier,MD,BRCT.Schmitte,BRCW.C.Thies,NRRN.McB.Turner,MD,PhD,NRRP.Vanbrabant,MD,BRCmw.B.C.M.M.Vantroyen,MD,BRCmwC.Vogels,BRCR.deVos,MD,NRRW.deVries,PhD,NRRR.A.Waalewijn,MD,PhD,NRRH.P.vanderWeert,NRR
1 NederlandseReanimatieRaad2 BelgischeReanimatieraad3 NederlandseVerenigingvanKindergeneeskunde
ISBN978-90-811084-2-3Eersteoplagejanuari2011
Copyrighttekst©2010EuropeseReanimatieRaadCopyrightvertalingenbewerking©2011NederlandseReanimatieRaadenBelgischeReanimatieraad
Ditwerkisauteursrechtelijkbeschermd.Nietsuitdezeuitgavemagwordenverveelvoudigd,opgeslagenineengeautomatiseerdgegevensbestand,ofopenbaargemaakt,inenigevormofopenigewijze,hetzijelektronisch,mechanisch,doorfotokopieën,opnamen,ofopenigeanderemanier,zondervoorafgaandschriftelijketoestemmingvandeuitgever.Voorhetovernemenvangedeelte(n)uitdezeuitgaveinbloemlezingen,readersenanderecompilatiewerken(artikel16Auteurswet1912)dientmenzichtotdeuitgevertewenden.
Disclaimer:Noresponsibilityisassumedbytheauthorsandthepublisherforanyinjuryand/ordamagetopersonsorpropertyasamatterofproductsliability,negligenceorotherwise,orfromanyuseoroperationofanymethods,products,instructionsorideascontainedinthematerialherein.ThispublicationisatranslationoftheoriginalERCGuidelines2010.ThetranslationismadebyandundersupervisionoftheDutchResuscitationCouncilenBelgianResuscitationCouncil.Ifanyquestionsariserelatedtotheaccuracyoftheinformationcontainedinthetranslation,pleaserefertotheEnglishversionoftheERCguidelineswhichistheofficialversionofthedocument.AnydiscrepanciesordifferencescreatedinthetranslationarenotbindingtotheEuropeanResuscitationCouncilandhavenolegaleffectforcomplianceorenforcementpurposes.
NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad3
Voorwoord
Waardelezer,
UhebtdeofficiëleuitgavevandeRichtlijnenReanimatie2010inNeder-landenBelgië,inuwhanden.Deuitgaveishetresultaatvaneenzorgvul-digprocesdatisbegonnenmethetbestuderenenbeoordelenvanallepublicatiesophetgebiedvanreanimatiedoorhetInternationalLiaisonCommitteeOnResuscitation(ILCOR).ILCORheeftvervolgensadviezengegevenvoorhetopstellenvanrichtlijnen.DeEuropeanResuscitationCouncil(ERC)heeftdeadviezenverwerktinrichtlijnenvoordereanimatieenhetonderwijsdaarin.Derichtlijnen2010vandeERCzijndoordeNederlandseReanimatieRaad(NRR)samenmetdeBelgischeReanimatie-raad(BRC)opgesteldenopkleinepunten,dietemakenhebbenmetnationaleomstandigheden,aangepast.Voorheteerstisernuvoorleekhulpverlenersookeenrichtlijnvoordereanimatievankinderen.HiermeevoorzietdeNRRineengrotebehoeftevanuitdevoorzieningenvanondermeerdekinderopvang.Derichtlijnenzijnhetproductvaneenlangenzorgvuldigafgelegdpadenberustennietopdemeningvaneenenkeling,ofgeïsoleerdgroepjedeskundigen,maaropeenwereldwijdeconsensusoverderesultatenvanwetenschappelijkonderzoekophetgebiedvanreanimatie.DeNRRisdaaromdemeningtoegedaandatergeenruimteisomandererichtlijnenvoorreanimatieoptestellenofteonderwijzen.DeNRRiseenerkendeautoriteitophetgebiedvanreanimatieengeeftvanuitdiepositiederichtlijnenvoorNederlanduit.DeNRRheeftdestatusvanautoriteittedankenaandeWetenschappelijkeRaadwaarindeinNederlandaanwezigedeskundigheidophetgebiedvanreanimatieisgebundeld.DedeskundigheidvandeWRbrengtdeNRRertoetestellendatergeenruimteisominNederlandeenreanimatieandersuittevoerendaninderichtlijnenisgesteld,tenzijdeomstandighedendaartoedwingen.Eenrichtlijnisimmersgeenwettelijkvoorschrift,maareenaanwijzingvoortevolgengedrag.Maareenhulpverlenerdieafwijktvanderichtlijn,heeftbijonderzoekinverbandmeteenongewensteafloop,ofvermeendefoutbijeenreanimatieweluitlegtegevenwaaromvanderichtlijnenisafgeweken.DeNRRhechtaandeuitgavevanrichtlijnenomdatdaarmeeeenheidvanuitvoeringmogelijkis.Iedereenindeketenvanbehoudvanlevenweetwatvoorgangershebbengedaanenwatdeopvolgendezorgverlenerzalgaandoen.Doordiegelijkheidvanhandelenisverliesbijoverdrachtnaareenvolgendefasetijdensdereanimatie,zokleinmogelijktehouden.Daarmeeisvoorhetslachtoffervaneenacutecirculatiestilstanddekansopbehoudvaneengoedlevenzogrootmogelijk.Endaargaathetom:behoudenvangoedlevenalsdatdoorreanimatiemogelijkis.NaastrichtlijnenvoorhethandelenbijeenacutecirculatiestilstandgeeftdeNRRookvooronderwijshierinrichtlijnenuitdieaansluitenbijderichtlijnenvandeERC.Nieuwisdeaandachtvoorhetgebruikvanhulpmid-
4 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
delenalsvideo’sincombinatiemetsimpeleoefenmodellenene-learning.Doorhetgebruikvandehulpmiddelenkrijgtdeinstructeurdieverantwoor-delijkblijftvoordebeoordelingvaneencursist,meertijdvoordehands-oninstructievandereanimatievaardigheden.Heelgraagbedankikdeledenvandewetenschappelijkraad,devertegen-woordigersvandeBelgischeReanimatieraadenalleanderendiebijhebbengedragenaandezeuitgave,voorhungroteinspanningen.Mijnwensisdatderichtlijnenbreedwordengebruiktbijhetonderwijsin,enhetuitvoerenvanreanimatieopdatzoveelmogelijklevenswordenbehoudendiedoorreanimatietebehoudenzijn.
W.F.vanMarionVoorzitterNederlandseReanimatieRaadjanuari2011
NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad5
Voorwoord
Geachtelezer,
Ditboekiseensamenvattingvandereanimatierichtlijnen2010.HetconsensusdocumentoverreanimatiewerdopgestelddoorhetILCOR(InternationalLiaisonComitteeOnResuscitation)naeenuitgebreidnazichtvandebeschikbarewetenschappelijkeliteratuur.DaarnawerdditdoordeEuropeseReanimatieraadinpraktischerichtlijnengegoten.SamenmetdeNederlandseReanimatieRaad,maaktedeBelgischeReanima-tieraadhiereenwaardevollehandleidingvan.Wezijnervanovertuigddaterweerbelangrijkeaanpassingengebeurdzijn,diedeoverlevingvandepatiëntenzullenbevorderen.Wijhopendanookdatdezenieuwerichtlijnensnelgeïmplementeerdkunnenwordenindever-schillendehulpverlenersgroepen.Ookvoordelekenisereenbelangrijkerolweggelegd.Hoesnellergestartwordtmethartmassage,hoebeterdeoverlevingskansenvoordepatiëntzijn.Naasteenoptimaliserenvandeeigenlijkereanimatie,wordtermeerenmeerdenadrukgelegdopdepostreanimatiezorg.Opleidinginreanimatiespeelteenessentiëlerolopalleniveau’svandehulpverlening.Dereanimatierichtlijnenzijnaanbevelingenvoorgoedegeneeskunde-praktijk.Tochdienenzijeveneenskritischbekekenteworden.Hetisbelangrijkdaterwetenschappelijkonderzoekgebeurtnaaraanpassingenvanderichtlijnenomdezeindetoekomstnogtekunnenverbeteren.
Dr.B.VantroyenVoorzitterBelgianResuscitationCouncil
6 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
Inhoud
VoorwoordNederland 3VoorwoordBelgië 5Inleiding 8
basale reanimatie van volwassenen
Introductie 14VeranderingeninderichtlijnenvandebasalereanimatievanvolwassenenenhetgebruikvandeAED 14Volgordevanhandelen 14Naderetoelichtingbijderichtlijnen 22
basale reanimatie van kinderen door anderen dan gespecialiseerde zorgprofessionals
Introductie 28Veranderingeninderichtlijnenvandebasalereanimatievankinderendooranderendangespecialiseerdezorgprofessionals 28Volgordevanhandelen 30Naderetoelichtingbijderichtlijnen 40
Preventie van circulatiestilstand
Veranderingeninderichtlijnenvandepreventievancirculatiestilstand 42Preventie 42
Specialistische reanimatie van volwassenen
Introductie 46Veranderingeninderichtlijnenvandespecialistischereanimatievanvolwassenen 46Hetalgoritme 47Volgordevanhandelen 47Naderetoelichtingbijderichtlijnen 50
NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad7
Post-reanimatie zorg voor volwassenen
Introductie 58Veranderingeninderichtlijnenpost-reanimatiezorgvoorvolwassenen 58Post-cardiacarrestsyndroom 59Luchtweg enademhaling 60Circulatie 60Epileptischeaanvallenbehandelen 61Glucoseregulatie 61Behandelingvankoorts 62Therapeutischehypothermie 62Prognosebepaling 63KlinischOnderzoek 63Biochemischemarkers 64Elektrofysiologischonderzoek 64Beeldvormendetechnieken 64Invloedvantherapeutischehypothermieophetbepalenvandeprognose 64Orgaandonatie 65Reanimatie-centra 65
Specialistische reanimatie van kinderen - met de basale reanimatie van kinderen door medische professionals
Introductie 68Veranderingeninderichtlijnenvandespecialistischereanimatievankinderen 68Preventievancirculatiestilstandbijkinderen 68Volgordevanhandelen 70Naderetoelichtingbijderichtlijnen 82Post-reanimatiezorg 85
reanimatie van pasgeborenen
Introductie 88Veranderingeninderichtlijnenvanreanimatievanpasgeboren. 88Volgordevanhandelen 89Naderetoelichtingbijderichtlijnen 94Verschillent.o.v.ERCrichtlijn 96
8 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
Inleiding
MetgenoegenpresenterendeNederlandseReanimatieRaad,deNRR,endeBelgischeReanimatieraad,deBRC,derichtlijnen2010voordereanimatievanvolwassenen,kinderenenpasgeborenen.Dezerichtlijnenzijngeba-seerdopdeGuidelines2010vandeEuropeanResuscitationCouncil,deERC,gepubliceerdinhetoktobernummervanResuscitation2010(1),envervangeneerdererichtlijnenuit2005/2006.
Veleexpertsuitdehelewereldleverdenhunbijdragenaanderichtlijnont-wikkelingvoor2010onderdevlagvanhetoverkoepelendeInternationalLiaisonCommitteeOnResuscitation(ILCOR).Allewetenschappelijkeliteratuuroverreanimatieinbredezinwerdgeanalyseerd.Dezewerdopnieuwopkwaliteitbeoordeeld,gerangschiktensamengevatineendocument“ConsensusonScienceandTreatmentRecommendations.”BijdezeTreatmentRecommendationsspeeldenaastdewegingvandeweten-schapookeenrolwatdeconsequentieszijnvaneeneventuelewijzigingvandeaanbevelingvoorzoweldeinstructeuralsdehulpverlener,diezichweermoetaanpassenaanveranderingen.Daaromzijnaanbevelingenalleengewijzigdbijovereenstemmingdatdewijzigingdeuitkomstvaneenreanimatieindedagelijksepraktijkverbetert.Wetenschappelijkonderzoekvanreanimatiegeneeskundeimpliceertechterookdaternietaltijdeensluitendbewijsvoorgenomenbeslissingenbestaat.
DeConsensusonScienceandTreatmentRecommendations2010isgelijktij-diggepubliceerdinResuscitation(2)enCirculation.OpbasishiervanheeftelkeparticipantinILCOR(inditverbanddeEuropeanResuscitationCouncil)zelfstandigrichtlijnengeformuleerd(1).
DeWetenschappelijkeRadenvandeNRRendeBRChebbengezamenlijkdezerichtlijnenbestudeerdenvertaald.OpenkelepuntenwasaanpassingnodigaandeNederlandseendeBelgischesituatie.DeRadenhebbenzichbeperkttotde“kern”vandereanimatie:defeitelijkeuitvoeringvanreanimatiebijvolwassenen,kinderenenpasgeborenen.BelangrijkeaspectenvandezenieuweNRR-enBRC-richtlijnenzijn:debeademingblijfteenessentieelonderdeelvandebasalereanimatievanvolwassenen,tenzijmennietkanofwilbeademen.Voorhetreanimerenvankinderenisereenaparthoofdstukvoorleekhulpverlenersmetinteressevoordekinderreanimatie.Bijdespecialistischereanimatievanvolwassenenligtdenadrukophetcontinuerenvankwalitatiefgoedeborstcompressiestijdenshetuitvoerenvandespecifiekeverrichtingen.Erzijnapartehoofdstukkenoverhetherkennenvandedreigingvaneencirculatiestil-stand-omhetaantalreanimatiesopziekenhuisafdelingenteverminderen-enoverdepost-reanimatiezorg.Dezelaatstevraagteenproactieveaanpakenisonmisbaarvoordekwaliteitvandeuitkomst.
NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad9
Bijdereanimatievankinderendoorprofessionalsraaktdecontrolevanpulsatiesvoorhetvaststellenvandeaanwezigheidvancirculatieopdeachtergrond.Ookhierligtdenadrukophettoedienenvangoedeborstcom-pressies.HethoofdstukoverdereanimatievanpasgeborenenistotstandgekomeninsamenwerkingmetdeNederlandseVerenigingvoorKinderge-neeskunde.
DezeuitgavevandeNRRisvooralbedoeldvoordocentinstructeurs,instruc-teursenopleidingsinstitutenalsmedevoorhendienietprimairbelangstel-linghebbenvoordewetenschappelijkeachtergronden.
DeGuidelines2010vandeERCbevatnaasteerdergenoemdeonderwerpenookandereonderwerpenzoalshetacutecoronairesyndroomendereanimatieonderspecialeomstandigheden.Onderwijskundigeenethischeaspectenvanreanimatiekomentevensaandeorde.DeNRRverwijstu,ookvoorallereferenties,naardeeerdergenoemdeEngelstaligepublicatiesinResuscitation(1).Daarnaaststaanalleonderwerpenwetenschappelijksamengevat,geanalyseerdengewogenophetinternet:http://www.C2010.org.
MetdezepublicatiewillendeNRRenBRCbijdragenaandemeestjuisteuitvoeringvanreanimatieinNederlandenBelgie.Actuele,eenduidigeenheldererichtlijnenzijndebasisvoorgoedonderwijsmateriaalengoedonderwijs.DewetenschappelijkeradenvandeNRRendeBRCzijnsamengestelduitvertegenwoordigersvanbijreanimatiebetrokkenberoepsgroepen.DaaromverwachtendeNRRendeBRCdatallendiebetrokkenzijnbijreanimatie,binnenenbuitenhetziekenhuis,dezerichtlijnenonderwijzenenimple-menteren.
Dr.BarbaraVantroyen,Internist-urgentie-artsVoorzittervandeBelgischeReanimatieraad
Prof.dr.TonGorgels,CardioloogVoorzittervandeWetenschappelijkeRaadvandeNederlandseReanimatieRaad
10 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
Referenties
1,EuropeanResuscitationCouncilGuidelinesforResuscitation2010Resuscitation81(2010)1219–1451
2.InternationalConsensusonCardiopulmonaryResuscitationandEmer-gencyCareSciencewithTreatmentRecommendations.Resuscitation2010;81:e288-e330
Indezerichtlijnenisgekozenvoordeterm“circulatiestilstand”inplaatsvan“hartstilstand”.Ditiseenbetereomschrijvingvandegebeurteniswaarvoorreanimatienoodzakelijkis:hartstilstandleidtaltijdtotcircula-tiestilstand.Nietelkecirculatiestilstandhoeftopeenhartstilstandteberusten,terwijlreanimatietochnoodzakelijkis.
Indetekstvandezepublicatiekuntudemannelijkevormtevensalsvrouwelijkevormlezen.
NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad11
Samenstelling Wetenschappelijke Raad Nederlandse Reanimatie Raad mwJ.vanDrenth,arts,namensdeNederlandseHartstichtingdr.R.M.vanElburg,kinderarts-neonatoloog,namensdeNederlandseVerenigingvoorkindergeneeskundeprof.dr.A.P.MGorgels,cardioloog,voorzitterW.J.G.G.Gruijters,verpleegkundige,namenshetNederlandseAmbulanceInstituutW.Henny,chirurg,namensHetOranjeKruismwJ.K.W.Kieboom,kinderarts-intensivist,namensdeNederlandseVerenigingvoorKindergeneeskundedr.R.W.Koster,cardioloog,namensdeNederlandseVerenigingvoorCardiologiedr.M.A.Kuiper,neuroloog-intensivist,namensdeNederlandseVerenigingvoorIntensiveCareJ.E.Luijten,cardioloog,namenshetNederlandseRodeKruisir.M.W.M.Maas,ambtelijksecretarisdr.N.McB.Turner,kinderanesthesioloogR.deVos,anesthesist,namensdeNederlandseVerenigingvoorAnesthesio-logiedr.W.deVries,verpleegkundigeenonderwijskundigedr.R.A.Waalewijn,cardioloog,namensdeVVAA,NederlandseVerenigingvoorArtsenH.P.vanderWeert,verpleegkundige,namensdeBeroepsVerenigingAmbulancezorg
Samenstelling Bestuur Nederlandse Reanimatie Raad dr.F.W.Dijkers,arts,namensdeVVAA,NederlandseVerenigingvanArtsenprof.dr.A.P.MGorgels,cardioloog,voorzitterWetenschappelijkeRaaddrs.B.A.J.Jongejan,arts,namensHetOranjeKruisir.M.W.M.Maas,ambtelijksecretarisdrs.W.F.vanMarion,internist,voorzitterP.P.TenthofvanNoorden,namenshetNederlandseRodeKruisdrs.M.Tijhuis,namensdeNederlandseHartstichting
Nationale Cursusleiders Nederlandse Reanimatie RaadM.Groenhart,nationalecursusleiderBLS/AEDmw.H.Weijenberg,nationalecursusleiderBLS/AEDW.C.Thies,nationalecursusleiderPBLSdr.J.F.M.Bruinenberg,nationalecursusleiderNLSdr.J.Draaisma,nationalecursusleiderEPLSdr.N.McB.Turner,nationalecursusleiderGICdr.R.A.Waalewijn,nationalecursusleiderALSenILS
12 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
Samenstelling Bestuur Belgische ReanimatieraaddrB.Vantroyen,internist–urgentie-arts,voorzitterD.Stuckens,secretarisTh.Hosay,penningmeesterC.Vogels,dagelijksbestuur
Nationale Cursusdirecteur Belgische ReanimatieraadT.Hosmans:nationalecursusdirecteurBLS/AEDdrW.Renier:nationalecursusdirecteuradjunctBLS/AEDprofdr.PierreMols:nationalecursusdirecteurALSX.Losfeld:nationalecursusdirecteurILST.Schmitte:nationalecursusdirecteuradjunctILSdr.A.DeJaeger:nationalecursusdirecteurEPLSdr.C.Fonteyne:nationalecursusdirecteuradjunctEPLSF.Tits:nationalecursusdirecteurEPILSdr.C.Fonteyne:nationalecursusdirecteuradjunctEPILSdr.A.-B.Johansson:nationalecursusdirecteurNLSdr.K.Plaskie:nationalecursusdirecteuradjunctNLS
Basalereanimatievanvolwassenen
14 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
Introductie
Dithoofdstukbevatderichtlijnenbasalereanimatievanvolwassenenvooreenhulpverlener,buitenhetziekenhuis.
VeranderingeninderichtlijnenvandebasalereanimatievanvolwassenenenhetgebruikvandeAED
• Bellenvanhetalarmnummer112gebeurtbijvoorkeurmetdemobieletelefoon.
• Denadrukligtopborstcompressiesvangoedekwaliteitdieminimaalwordenonderbroken.
• Borstcompressiesdienentenminste5cmdieptezijn.• Defrequentievandeborstcompressiesistenminste100/minuut.• GebruikvandeAEDiseenintegraalonderdeelvandebasalereanima-
tiedoorleekhulpverleners.• Doorgaanmetborstcompressiestijdenshetaanbrengenvande
elektrodenvandeAED.• StandaardAED’smogenookwordengebruiktvoorhetdefibrillerenvan
baby’senkinderenalservoorhengeenaangepasteAEDvoorhandenis.
• Eenkleineaanpassingvandestabielezijliggingtervoorkomingvandrukopdeonderliggendearm.
Volgordevanhandelen
Volgorde van handelen bij de basale reanimatie van volwassenen en het gebruik van de aeD
1 Zorg ervoor dat het slachtoffer, de omstanders en uzelf veilig zijn.
2 Kijk of het slachtoffer reageert:
• schudvoorzichtigaanzijnschoudersenvraag(luid):“Gaathet?”
Basalereanimatievanvolwassenen15
Volgorde van handelen bij de basale reanimatie van volwassenen
Slachtofferreageertniet
Roepomhulp
Bel112.Indien(direct)beschikbaar,zorgvooreenAED
OpendeluchtwegAdemhalingnietnormaal
Basalereanimatie30:2ooktijdensbevestiging
AED-elektroden
Schokaanbevolen
geen schokaanbevolen
1schok
Startdirectbasalereanimatie30:2envolgdeopdrachtenvande
AEDexactop
Startdirectbasalereanimatie30:2envolgdeopdrachtenvande
AEDexactop
Gadoortothetslachtofferbijbewustzijnkomt:hijbeweegt,
opentzijnogenenademtnormaal.
aeDanalyseert
16 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
3a als het slachtoffer wel reageert:
• laathetslachtofferindehoudingwaarinuhemaantreft,mitserverdergeengevaardreigt;
• probeerteachterhalenwateraandehandisenzorgzonodigvoorhulp;
• controleerhemregelmatig.
3b als het slachtoffer niet reageert:
• roepomhulp;• draaihetslachtofferopzijnrugenmaakdeluchtwegvrijmetde
hoofdkantel-kinliftmethode:– plaatséénhandopzijnvoorhoofdenduwvoorzichtighethoofd
achterover;– maakvervolgensdeademwegvrijdoortweevingertoppenonder
depuntvandekinteplaatsenendezeomhoogtetillen.
4 houd de luchtweg open en kijk, luister en voel maximaal 10 seconden naar normale ademhaling:
• kijkofdeborstkasomhoogkomt;• luisterterhoogtevanmondenneusofuademhalinghoort;• voelmetuwwangoferluchtstroomis;• stelvastofdeademhalingnormaal,nietnormaalofafwezigis.
NB: Het kan voorkomen dat het slachtoffer in de eerste paar minuten na het ontstaan van de circulatiestilstand amper ademhaalt of af en toe een trage, happende adembeweging maakt: dit is de zogenaamde ‘agonale ademhaling’. Dit is geen normale ademhaling. Bij twijfel handelt u zoals bij niet-normale ademhaling.
5a als het slachtoffer Wel normaal ademt:
• leghemindestabielezijligging;• laatbellenofbelzelfhetalarmnummer112envraagomeenambu-
lance;• controleerelkeminuutofdeademhalingnormaalblijft.
Basalereanimatievanvolwassenen17
5b als het slachtoffer niet ademt of niet normaal ademt, of u twijfelt:
• vraageenomstandereenambulancetebellenvia112envraagomeenAEDtebrengen,indienbeschikbaar.Alsualleenbent,beltuzelf112;gebruikbijvoorkeuruwmobieletelefoon.AlleenalseenAEDbinnenuwbereikis,paktudeAED.Laathetslachtofferzonodigevenalleen;
• startborstcompressiesalsvolgt:– knielnaasthetslachtofferterhoogtevandebovenarm;– plaatsdehielvanéénhandophetmiddenvandeborstkas;– plaatsdehielvanuwanderehandbovenopdeeerste;– haakdevingersvanbeidehandeninelkaar.Zorgervoordatu
geendirectedrukuitoefentopderibben,deonderstepuntvanhetborstbeenofdebovenbuik;
– positioneeruzelfloodrechtopdeborstkas,enduwdezemetgestrektearmentenminste5centimeterin,maarnietmeerdan6centimeter;
– laatnaelkeborstcompressiedeborstkasgeheelomhoogkomenzonderhetcontactermeeteverliezen.Herhaaldehandelingmeteenfrequentievantenminste100perminuut;,maarnietmeerdan120perminuut.
– hetindrukkenenomhooglatenkomenvandeborstkasmoetevenlangduren.
6a combineer borstcompressies met mond-op-mondbeademingen:
• maakna30borstcompressiesdeluchtwegvrijmetdehoofdkantel-kinliftmethode;
• knijpdeneusvanhetslachtofferdichtmettweevingersvandehanddieopzijnvoorhoofdrust;
• houddekinomhoogenzorgdatdemondietsopenblijft;• neemzelfeennormaleademteug,plaatsuwlippenomdemondvan
hetslachtofferenzorgvooreenluchtdichteafsluiting;• blaasrustigingedurende1secondealsbijeennormaleademhaling.
Alsuzietdatdeborstkasomhoogkomt,danheeftueeneffectievebeademinggegeven;
• haaluwmondvandievanhetslachtofferenkijkofdeborstkasweernaarbenedengaat;
• geefopdezelfdewijzedetweedebeademing;• detweebeademingenmogenintotaalnietmeerdan5seconden
duren;• plaatsdirectuwhandenweerinhetmiddenvandeborstkasengeef
30borstcompressies;• gadoormetborstcompressiesenbeademingenindeverhouding30:2;• onderbreekdereanimatieniet,behalvealshetslachtoffer(goed)bij
bewustzijnkomt:hijbeweegt,opentzijnogenenbegintnormaalteademen.
18 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
Als de borstkas niet omhoog komt bij een beademing: • inspecteerdemondvanhetslachtofferenverwijderzichtbarelucht-
wegbelemmering;• beoordeelofudehoofdkantel-kinliftmethodegoeduitvoert;• geefnietmeerdan2beademingenperkeerengaonmiddellijkdoor
met30borstcompressies.
Alseentweedehulpverleneraanwezigis,wisseldanelke2minutenomvermoeidheidtevoorkomen.Onderbreekbijhetwisselendeborstcompres-sieszokortmogelijk.
6b basale reanimatie zonder beademing:
Alsugeenbeademingenkuntofwiltgeven,geefdanalleenborstcompres-sies,continu,meteenfrequentievantenminste100perminuut,maarnietmeerdan120perminuut.
7 Zodra de aeD er is:
• zetdeAEDaan;sommigeAED’sstartenautomatischnahetopenenvanhetdeksel;
• bevestigdeelektrodenopdeontbloteborstkas,terwijldeborstcom-pressiesdoorgaan(bijeentweedehulpverlener);
• voerdegesproken/visueleopdrachtenogenblikkelijkuit;• zorgervoordatniemandhetslachtofferaanraaktalsdeAEDhet
hartritmeanalyseert.
8a De aeD geeft wel een schokopdracht:
• zorgdatniemandhetslachtofferaanraakt;• drukopdeschokknopalsdeAEDditzegt.EenvolautomatischeAED
geeftdeschokzelf;• volgdegesproken/visueleopdrachtenvandeAEDaltijddirectop.
Startdusdirectmetborstcompressies.
8b De aeD geeft geen schokopdracht:
• volgdegesproken/visueleopdrachtenvandeAEDdirectopenstartmetborstcompressies.
9 ga door met reanimatie totdat:
• professionelezorgverlenersdereanimatieovernemen;of• hetslachtofferbijbewustzijnkomt:hijbeweegt,opentzijnogenen
begintnormaalteademen;of• uuitgeputbent.
Basalereanimatievanvolwassenen19
Volgorde van handelen bij de stabiele zijligging
• knielnaasthetslachtofferenzorgervoordatzijnbenengestrektzijn;• legdedichtstbijzijndearmvanhetslachtofferinrechtehoekmethet
lichaam;• buigdeanderearmoverdeborstenlegdezemetdehandrugtegende
wangvanhetslachtoffer.Houddezehandvast;• uheeftuwanderehandvrijomdeknievanhetverstliggendebeente
buigen,terwijldevoetopdegrondblijft;• trekditgebogenbeennaarutoe,terwijludehandvanhetslachtoffer
tegenzijnwanghoudt.Deheupendeknievanhetbovenstebeenmoetenineenrechtehoekliggen;
• zorgdatdeelleboogdegrondraakt;• kantelhethoofdwatnaarachterenomerzekervantezijndatde
luchtwegvrijis;• zonodigkandehandonderdewangvanhetslachtofferhelpenhet
hoofdachterovertehouden;• controleerofdeademhalingnormaalgeblevenis;• laatbellenofbelzelfhetalarmnummer112envraagomeenambu-
lance;• controleerregelmatig,maartenminsteelkeminuutofdeademhaling
normaalblijft.
20 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
Volgorde van handelen bij verstikking/verslikking van een volwassene
Beoordeelernst
Mildeluchtwegbelemmering(effectievehoest)
Ernstigeluchtwegbelemmering(Niet-effectievehoest)
bewusteloos
Bel112
Startbasalereanimatie
bij bewustzijn
5rugslagen5buikstoten
moedig aan tot hoestenControleerregelmatig:
-ofdeluchtwegbelemmeringopgehevenis
-ofdeluchtwegbelemmeringernstigwordt
Basalereanimatievanvolwassenen21
Volgorde van handelen bij verstikking/verslikking van een volwassene (tevens geschikt voor kinderen ouder dan 1 jaar)
Eenvreemdvoorwerpkandeluchtweggedeeltelijkofhelemaalafsluiten.Alsdeluchtweggedeeltelijkisafgesloten,zalhetslachtoffernoghoorbaarhoestenenademhalen,ennaarzijnkeelgrijpen.Bijeenvolledigeafslui-tingvandeluchtwegzalhetslachtofferhoestbewegingenmakenzondergeluid,kanhijamperofnietademen,kleurtblauwenzaluiteindelijkhetbewustzijnverliezen.
1 als het slachtoffer nog ademt en effectief hoest:
• moedighemaanteblijvenhoesten,maardoeverderniets.
2 als het slachtoffer niet (effectief) hoest en bij bewustzijn is:
• geefalsvolgt5slagenopderugtussendeschouderbladen:– gaaandezijkantietsachterhetslachtofferstaan;– ondersteundeborstkasmetéénhandenlaathetslachtoffer
vooroverbuigen;– geefmetdehielvanuwhandsnelnaelkaar5slagentussende
schouderbladen;• controleerofdeslagendeluchtwegbelemmeringhebbenopgeheven;• hebbendeslagenhunwerknietgedaan,voerdan5keerbuikstoten
(Heimlichmanoeuvre)uit:– gaachterhetslachtofferstaanenslauwarmenomhetbovenste
deelvandebuik;– laathetslachtoffervooroverleunen;– maakeenvuistenplaatsdezeophetbovenstedeelvandebuik;– pakdevuistmetuwanderehandentrekmeteensnellebeweging
naarutoeennaarboven;– herhaaldit4keer;
• alsdeluchtwegbelemmeringnogsteedsbestaat,blijftuderugslagenendebuikstotenmetelkaarafwisselen.
3 als het slachtoffer het bewustzijn verliest:
• leghetslachtoffervoorzichtigopdegrond;• zorgdatmeteeneenambulancewordtopgeroepenvia112;• startdebasalereanimatiemet30borstcompressies(vanaf5bvandit
hoofdstuk).
22 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
Nahetverwijderenvanhetvoorwerpkaneenstukjeachterblijvenindeluchtpijpencomplicatiesgeven.Hetslachtofferblijftbijvoorbeeldhoesten,heeftmoeitemetslikkenofhoudthetgevoeldaterietsinzijnkeelzit.Ookishetmogelijkdatdoordehulpverleningshandelingeninwendigeorganenbeschadigdworden.Hetslachtoffermoetzichdaaromaltijddooreenartslatenonderzoeken.
Naderetoelichtingbijderichtlijnen
De veiligheid van de hulpverlener Deveiligheidvandehulpverlenerenhetslachtofferstaatvoorop.Barrière-middelenbijdemond-op-mondbeademing,zoalsbepaaldefiltersofbeschermendemaskersmeteenéénrichtingsventiel,zijnineenlaborato-riumonderzocht.Dezebarrièremiddelenkunnendeoverdrachtvanbacte-riënvoorkómen.Eris(nog)geenonderzoekgedaannaardeeffectiviteitvandiebarrièremiddelenindepraktijk.Maaromdathetrisicovanziekte-overdrachtzeerlaagis,lijkthetredelijkomtestartenmetbeademingzonderbarrièremiddel.
Het vaststellen van een circulatiestilstandHetvoelennaarpulsaties,zoweldoorleekhulpverlenersalsdoorprofessio-nelezorgverleners,isgeenaccuratewijzeomdecirculatiestilstandvasttestellen.Decirculatiestilstandwordtuitsluitendvastgesteldaandehandvantweecriteria:• hetslachtofferreageertniet,èn• hetslachtofferademtnietnormaalofdeademhalingisafwezig.
Meldkamercentralistenwordengetraindomeenprotocol“vermoedenhartstilstand”testarten,opbasisvanbovengenoemdecriteria.
Vooraldeagonaleademhaling,diebijongeveer40%vandeslachtoffersindeeersteminutenbijeencirculatiestilstandvóórkomt,geeftveelverwar-ring.Leekhulpverlenersmoetenlerenditteherkennenengoedbeseffendathetgeeneffectieveademhalingis.Ookmoetenzezichrealiserendathetjuisteenindicatieisomdirecttebeginnenmetreanimeren.
Voorhetbeoordelenvanhetsuccesvaneenreanimatiedooreenleekhulp-verlenerbaseertdezezichopdetekenenvanbewustzijn:hetslachtofferbeweegt,opentzijnogenenbegintnormaalteademen.
Beademing blijft een onderdeel van basale reanimatieSomszietmenertegenopommond-op-mondbeademingtegeven,vooralbijeenonbekendslachtoffer.Dierstudieshebbenaangetoonddatbasalereanimatiezonderbeademingeffectiefisindeeerstepaarminutenbijeencirculatiestilstanddienietdoorverdrinking,verstikkingofverslikkingisveroorzaakt.Alsdeademwegopeniskunnendeagonaleademhalingende
Basalereanimatievanvolwassenen23
borstcompressiesvoorenigeluchtuitwisselingzorgen.Uitdiestudiesblijktookdatbasalereanimatiezonderbeademingin2tot4minutenleidttotuitputtingvandezuurstofreserves.Verschillendewetenschappelijkeonderzoekenbijmensensuggererendatbasalereanimatiemetenzonderbeademinggelijkwaardigzijn.Maaralleonderzoekenlateninhetmiddenofbasalereanimatiezonderbeademingmindereffectiefis.
Borstcompressiesincombinatiemetbeademingisdaaromdemethodebijuitstekvoorreanimatiedoordegetraindeleekhulpverlenersendeprofes-sionelehulpverleners.
Basalereanimatiezonderbeademingisaltijdbeterdangeenreanimatie.Leekhulpverlenerswordenaangespoordombasalereanimatiezonderbeademinguittevoerenindien:• zijnietkunnenofwillenbeademen• zijnietgetraindzijnenvandemeldkamercentralistviadetelefoon
reanimatie-instructieskrijgen.
Alszuurstoftekortdeoorzaakisvandecirculatiestilstand,zoalsbijverdrinking,verstikkingofverslikking,danmoetendeborstcompressiesaltijdgecombineerdwordenmetbeademing.Bijkinderenispraktischaltijdeenzuurstoftekortdeoorzaakvandecirculatiestilstand.Basalereanimatiemetbeademingisdanookessentieel.
De borstcompressies Meestalkunnenhulpverlenersdejuisteplekopdeborstkasgoedvindenzonderdekledingteverwijderen.Ditlevertaanzienlijketijdwinstop.Ontblootdeborstkasalleenbijsterketwijfeloverdecorrecteplaatsingvandehanden.Maakeendikkejasaltijdopen.
Borstcompressiesdienenzokortmogelijktewordenonderbroken.Onder-zoekheeftuitgewezendatborstcompressiesvaakonnodiglangwordenonderbrokenmeteenongunstigergevolgvoordeuitkomstvandereanima-tie.Ditmoetinhetonderwijssterkwordenbenadrukt.Deonderbrekingvanborstcompressiesisminimaaldoor:• eensnellebeoordelingvandeademhaling(maximaal10seconden);• detweebeademingeninmaximaal5secondentegeven;• metborstcompressiesdoortegaantijdenshetbevestigenvande
AED-elektroden;• degesproken/visueleopdrachtenvandeAEDdirectuittevoeren.
De AED HetgebruikvandeAEDiseenintegraalonderdeelvandebasalereanimatiedoorleekhulpverleners.DetoepassingvandeAEDisveiligbijgebruikdoordeleekhulpverlener.Eensystematischliteratuuroverzichtna1997leverdeslechtséénongewenstvoorvalophetgevenvaneenschok.
24 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
DeAEDheeftdeuitkomstvanreanimatieaanzienlijkverbeterd.AED’swordenmetsuccestoegepastbijreanimatiesindepubliekeruimte,inopenbaregebouwen,sportgelegenhedene.d.DeverbeteringvandeoverlevingmetdeAEDrechtvaardigtverdereintensiveringvandeplaatsingervaninhetopenbaregebied,inhetbijzonderinwoonwijkenomdatongeveer80%vandeslachtoffersvaneencirculatiestilstandthuisis.
De opdrachten van de AEDDegesproken/visueleopdrachtendienentevoldoenaandeRichtlijnenReanimatiedievantoepassingzijninNederlandenBelgië.Eenvoorbeeldisdatmennahettoedienenvaneenschokdirectdeborstcompressieshervat.
Gebruik van de AED in een natte omgevingEenAEDkanzonderbezwaarenopdegebruikelijkewijzewordengebruiktineenvochtigeomgeving,zoalsinderegenofaanderandvaneenzwembad.Bijeenslachtofferdatnatis(bijvoorbeeldeendrenkeling)moetdeborstkaseerstafgedroogdwordenomdeelektrodengoedtekunnenbevestigen.
Gebruik van de AED bij kinderenDedooreenstandaardAEDafgegevenenergieishogerdande4J/kglichaamsgewichtdievoorkinderenwordtaanbevolen.SommigeAED’shebbenspecialeelektrodendieervoorzorgendathetkindminderstroomkrijgt,andereAED’shebbendeaanpassingínhetapparaatdoorgevoerd.Voorkinderenvan0-8jaarwordtbijvoorkeureenAEDmetaanpassingenvoorkinderengebruikt,maaralsdezenietvoorhandenismagookeenstandaardAEDvoorvolwassenenwordengebruikt.Voorkinderenouderdan8jaarwordtdestandaardAEDvoorvolwassenengebruikt.
Luchtwegbelemmering door een vreemd voorwerpDeherkenningvaneenluchtwegbelemmeringdooreenvreemdvoorwerpisdesleuteltoteensuccesvolleafloop.Verwarditdanooknietmeteenhartaanval,epilepsie,flauwvallenofanderebeeldendiepassenbijeenplotselingverminderdeofveranderdeademhaling,blauwaanlopenofverliesvanbewustzijn.
Stabiele zijligging Depatiëntmoetstabielopzijnzijliggen,zonderdrukopdeborstdiedeademhalingkanbelemmeren.DeEuropeseReanimatieraadvermeldtdaterdiversevariatiesvandestabielezijliggingzijn,elkmeteigenvoordelen.DeBelgischeendeNederlandseReanimatieRadenvragenondermeerextraaandachtvoordeplaatsingvandeelleboogvandebovenliggendearm.Dezemoetdegrondraken.
Basalereanimatievanvolwassenen25
Basale reanimatie van kinderen en drenkelingen Wanneerhulpverlenersgeenspecialetrainingindebasalereanimatievankinderenhebbengevolgd,durvenzijkinderenvaakniettereanimerenuitangstschadeaanterichten.Dezeangstisongegrond;hetisbeterdebasalereanimatievanvolwassenenopeenkindtoetepassendanhetkindaanzijnlotovertelaten.Nietsdoenisdusschadelijker!Eendergelijkadviesgeldtookvoordedrenkeling.Alsugeenspecialetrainingheeftgehad,volgtuhetprotocolvandebasalereanimatievaneenvolwassene.
Voordegenendiemeerwillenweten,ofberoepsmatigmoetenweten,overdebasalereanimatievankinderenofdrenkelingenzijnerspecialelespro-gramma’s.
De natte pasgeboreneDenadrukligtophetafbindenvandenavelstreng,afdrogenenwarmhouden.Alsdepasgeborenedaarnaniethuilt,dientdeluchtweggeopendtewordenenzonodigvoorzichtigbeademdteworden.Dezehandelingenzijnmeestalvoldoendezodatborstcompressiesnietnodigzijn.
26 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
Uitsluitend voor nederland:
De niet-reanimeren verklaringEenniet-reanimerenverklaringkandooreenpersoonwordenopgesteldenalsdezeaaneenaantaleisenvoldoet(handgeschreven,ondertekend,vaneengeboortedatumenvandedatumvanondertekeningvoorzien)magwor-denaangenomendatdezedewensvandebetrokkeneweergeeft.DeNederlandseVerenigingvooreenVrijwilligLevenseinde(NVVE)verstrektsindsnajaar2007eenniet-reanimerenpenning.Dezepenning,gedragenaaneenhalskettinkje,isvoorzienvaneenpasfoto,denaam,degeboorte-datumendehandtekeningvandeeigenaar.Dezepenningheeftdezelfdebetekenisalseenwilsverklaringoppapierendientgerespecteerdteworden.
Eenreanimatiepoginghoeftniettewordenondernomenalsvóóraanvangduidelijkisdatdepatiënteenrechtsgeldigeniet-reanimatieverklaringheeft.Maarleekhulpverlenersdienenbijiemandmeteencirculatiestilstandnietopzoektegaannaareenwilsverklaring(geschrevenverklaringdanwelniet-reanimerenpenning).Zowordtvoorkomendatdereanimatiepogingwordtuitgesteldendeuitkomstvandereanimatienadeligwordtbeïnvloed.Vaakzaldeaanwezigheidvaneenniet-reanimerenpenningbijaanvangvaneenreanimatienietwordenopgemerkt,omdatdeborstkasvanhetslachtof-ferbijbasalereanimatienietbehoefttewordenontblootenookalsdatwelhetgevalis,kandepenningonopgemerktblijvenalsdezenaardenekofrugisverschoven.Erkanmetnamevoordeleekhulpverlenerverwarringontstaanalslatertijdensdereanimatiedeniet-reanimerenwensduidelijkwordt,bijvoorbeeldalsdeborstkaswordtontblootomdeelektrodenvandeAEDaantebrengen.Hetkanvandeleekhulpverlenernietwordengevergddatdezezijnreanimatiepoginggaandedeprocedurestaakt.Hetbesluitomopdezegrondeenreanimatiepogingtestakenwordtovergelatenaandeprofessio-nelehulpverlenerdienaarverwachtingenkeleminutenlaterzalarriveren.
Basalereanimatievankinderendooranderendangespecialiseerdezorgprofessionals
28 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
Introductie
Indienbasalereanimatievaneenkindnodigis,wordtaanhulpverlenerszonderspecifieketrainingindebasalereanimatievankinderengeadviseerdomhetalgoritmevoorvolwassenentevolgen.Dehieronderbeschrevenrichtlijnenzijnspecifiekbedoeldvoornietmedischprofessionelehulpverlenersdiemeerwillen,ofberoepsmatigmoetenweten,overdereanimatievankinderen.Dithoofdstukgaatoverdereanimatievankinderenvan0-1jaar(exclusiefde“natte“pasgeborenen)enkinderenvan1jaarenouder.
Veranderingeninderichtlijnenvandebasalereanimatievankinderendooranderendangespecialiseerdezorgprofessionals
• Bellenvanhetalarmnummer112gebeurtbijvoorkeurpermobieletelefoon
• Deadequatedieptevanborstcompressieswordtbenadrukt.Deborstkasmoetminstenseenderdevandediepteingedruktworden.Naiederecompressiemoetdeborstkasvolledigomhoogkomen.
• Defrequentievanborstcompressiesistenminste100perminuut,maarnietmeerdan120perminuut.
• Devingertoppenofdehand(en)wordeninhetmiddenvandeborstkasgeplaatst.
• DestandaardAED’s(voorvolwassenen)mogenookbijkinderenjongerdan8jaarwordengebruiktalsergeenkinder-AEDvoorhandenis.
• BorstcompressieswordennietonderbrokentijdenshetaanbrengenvandeAED-elektroden.
• DerichtlijnenvoorluchtwegbelemmeringdooreenvreemdvoorwerpzijngelijkaandievandeRichtlijnen2005.
Basalereanimatievankinderendooranderendangespecialiseerdezorgprofessionals29
algoritme basale reanimatie van kinderen door PblS leek
Roephulp
Opendeluchtweg
Laat112bellen
Alleen?Na1minuut:bel112
Geennormaleademhaling
Geef5initiëlebeademingen
15borstcompressies2beademingen
als kind niet reageert(nietwakkerwordt,nietbeweegt,nietnormaalademt)
Kindreageertniet
30 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
Volgordevanhandelen
Volgorde van handelen bij de basale reanimatie van kinderen door anderen dan gespecialiseerde zorgprofessionals
1 Zorg ervoor dat het kind, de omstanders en uzelf veilig zijn.
2 Kijk of het kind reageert:
• Schudvoorzichtigaanzijnschoudersenvraag:“Gaathet?”
3a als het kind wel reageert:
• Laathetkindindehoudingliggenwaarinuhetaantreft,tenzijergevaardreigt.
• Probeerteachterhalenwateraandehandisenzorgzonodigvoorhulp.
• Controleerhetkindregelmatig.
3b als het kind niet reageert:
• Roepomhulp.• Draaihetkindopzijnrug.• Maakdeluchtwegvrij
– Bijkinderenjongerdanéénjaar:· Houdhethoofdmethetgezichtrechtnaarbovenzostil
mogelijk.Kantelhethoofdniet.· Plaatstegelijkertijdeenvingertoponderdepuntvandekinen
tildezeop.– Bijkinderenouderdanéénjaar:
· Houdhethoofdineenietsnaarachterengekanteldepositiezostilmogelijk.
· Plaatstegelijkertijdtweevingertoppenonderdepuntvandekinentildezeop.
Basalereanimatievankinderendooranderendangespecialiseerdezorgprofessionals31
4 houd de luchtweg open en kijk, luister en voel maximaal 10 seconden naar normale ademhaling.
• Kijk ofdeborstkasomhoogkomt.• luister aan demondendeneusofuademhalinghoort.• Voel metuwwangofhetkinderluchttegenademt.
NB. Kijk, luister en voel gedurende maximaal 10 seconden alvorens te beslissen of het kind normaal ademt. In de eerste paar minuten bij een circulatie-stilstand kan het zijn dat het kind amper ademhaalt of onregelmatig en/of luidruchtig naar lucht hapt. Dit is geen normale ademhaling - ook bij twijfel - handel dan alsof het kind niet normaal ademt.
5a als het kind wel normaal ademt:
• Leghetopzijnzij,zomogelijkindestabielezijligging.Ziealineaoverdestabielezijligging.
• Laatbellenofbelzelfhetalarmnummer112envraagomeenambu-lance.
• Controleerelkeminuutofdeademhalingnormaalblijft.
5b als het kind niet normaal ademt of als de ademhaling afwezig is of als u twijfelt:
• Vraageenomstandereenambulancetebellenvia112eneenAEDtehalen,indienbeschikbaar.
• Alsualleenbent,beltuzelf112;gebruikbijvoorkeuruwmobieletelefoon.AlleenalseenAEDbinnenuwbereikis,paktudeAED.Laathetslachtofferzonodigevenalleen.als u alleen bent, reanimeer eerst 1 minuut alvorens hulp te halen.
• Geefvijfbeademingenzoalshieronderbeschreven.
Een kind jonger dan één jaar beademen:• Zorgdatdeluchtwegvrijblijftmetdehierbovenbeschrevenmethoden
(3b).• Ademin,plaatsuwlippensluitendomdemondenneusvanhetkind
zodatergeenluchtkanontsnappen.Mochthetkindtegrootzijnomuwlippenomzowelzijnmondalsneustesluiten,beademdanalleenviadeneusterwijludemondsluit,ofandersom.
• Blaasgedurende1-1,5secondenrustigindemond;deborstkasmoetomhoogkomenzoalsbijeennormaleademhaling.
• Haaluwmondvanhetkindterwijldeluchtwegweervrijkomt.Deborstkaszakt.
• Geefintotaalvijfbeademingen.
32 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
Een kind ouder dan één jaar beademen:• Zorgdatdeluchtwegvrijblijftmetdehierbovenbeschrevenmetho-
den.• Knijphetzachtegedeeltevandeneusdichtmetuwduimenwijsvinger
vandehanddieophetvoorhoofdligt.• Opendemondeenbeetjeenblijfdekinomhoogtillen.• Ademin,plaatsuwlippensluitendomdemondvanhetkindzodater
geenluchtkanontsnappen.• Blaasgedurende1-1,5secondenrustigindemond;deborstkasmoet
omhoogkomenzoalsbijeennormaleademhaling.• Haaluwmondvandievanhetkindterwijldeluchtwegweervrijkomt.
Deborstkaszakt.• Geefintotaalvijfbeademingen.
Als de beademing niet resulteert in het omhoog komen van de borstkas:• Controleerofudehandelingomdeluchtwegteopenencorrect
uitvoert,inhetbijzonderofudeneknietoverstrektbijkinderenjongerdanéénjaar.Bijouderekinderenkanhetsomsnodigzijnomhethoofdjuistietsmeernaarachterentekantelen.
• Opendemondvanhetkind,kijkkortenverwijderzichtbarevoorwer-pen.Veegnietblindmetuwvingerindemondvanhetkind.
Doemaximaal5pogingenomeffectievebeademingentegeven.Alshetnietluktomdeborstkasomhoogtekrijgengadandirectdoormetborstcompressies.
6a als het kind reageert, wakker wordt: het beweegt, opent zijn ogen of begint normaal te ademen:
• Gazonodigdoormetbeadementotdathetkindzelfeffectiefbegintteademen.
• Alshetkindnormaalgaatademen,leghetkindopzijnzij,zomogelijkinstabielezijliggingalshetbewusteloosblijft.
• Stuuriemandomhulptehalenofgazelf-voorzovernognietgedaan-bel112,bijvoorkeurpermobieletelefoon.
• Controleerelkeminuutofdeademhalingnormaalblijft.
6b als het kind niet reageert, niet wakker wordt: het beweegt zich niet, opent zijn ogen niet en ademt niet normaal:
• Beginmetborstcompressies.
Borstcompressies bij een kind jonger dan één jaar :• Plaatsdetoppenvandewijs-enmiddenvingervanéénhandinhet
middenvandeborstkas.Drukdeborstkasminstens1/3vandedieptevandeborstkasin(ongeveer4cm).Weesnietbangomdrukuitte
Basalereanimatievankinderendooranderendangespecialiseerdezorgprofessionals33
oefenen.Doedittenminste100keerperminuut,maarnietmeerdan120perminuut.
• Laatdeborstkasnaelkeborstcompressiehelemaalomhoogkomenalvorenseenvolgendecompressietegeven.
Borstcompressies bij kinderen ouder dan één jaar:• Plaatsdehielvanéénhandinhetmiddenvandeborstkas;• Zorgervoordatugeendirectedrukuitoefentopderibben,de
onderstepuntvanhetborstbeenofdebovenbuik;• Steluverticaalbovendeborstkasopendrukmetgestrektearmde
borstkasminstens1/3vandedieptevandeborstkasin(ongeveer5 cm).Doedittenminste100keerperminuut,maarnietmeerdan120perminuut
• Bijgroterekinderenofalsdehulpverleneraandetengerekantismoetdehielvandeanderehandbovenopdeeerstegeplaatstworden.Vouwdevingersinelkaaromvoldoendedrukuitteoefenenenomcontactmetderibbentevoorkomen.
• Laatdeborstkasnaelkeborstcompressiehelemaalomhoogkomenalvorenseenvolgendecompressietegeven.
7 combineer borstcompressies met mond-op-mondbeademing.
• Openna15borstcompressiesdeluchtwegengeef2beademingenzoalshierbovenbeschreven(5b).
• Gadoormetborstcompressiesenbeademingenineenverhoudingvan15:2.
• Stopalleenvooreencontrolealshetkindreageert,wakkerwordt:hetbeweegt,opentzijnogenofbegintnormaalteademen.Onderbreekandersdereanimatieniet.
Alseentweedehulpverleneraanwezigis,wisseldanelke2minutenomvermoeidheidtevoorkomen.Onderbreekbijhetwisselendeborstcompres-sieszokortmogelijk.
8 Zodra de aeD er is:
• ZetdeAEDaan.Brengdeelektrodenopdeontbloteborstkasvanhetkindaan.Indienermeerdanéénhulpverleneris,gaatééndoormetborstcompressiesterwijldeanderdeelektrodenbevestigt.
• Gebruikbijkinderenjongerdan8jaarbijvoorkeureenvoorkinderenaangepasteAED.GebruikanderseenstandaardAED.
• IndiendeAEDelektrodentegrootzijnvoorhetkindennietopdeborstkaspassen,plakdanéénelektrodemiddenopdeborstkasendeandereelektrodeopderugtussendeschouderbladen.
• Voerdegesproken/visueleopdrachtenuit.• ZorgdatniemandhetkindaanraaktalsdeAEDhethartritmeanaly-
seert.
34 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
9a De aeD geeft wel een schokopdracht:
• Zorgdatniemandhetkindaanraakt.• DrukopdeschokknopzodradeAEDditzegt.EenvolautomatischeAED
geeftdeschokzelf.• VolgdeinstructiesvandeAEDexactopenstartdirectmetborstcom-
pressiesenbeademingenindeverhouding15:2.
9b De aeD geeft geen schokopdracht:
• VolgdeinstructiesvandeAEDexactop.• Gadirectdoormetborstcompressiesenbeademingenindeverhouding
15:2.
10 ga door met basale reanimatie totdat:
• hetkindreageert,wakkerwordt:hetbeweegt,opentzijnogenofbegintnormaalteademen;of
• dereanimatiedoorprofessionelezorgverlenerswordtovergenomen;of • uuitgeputbent.
Volgorde van handelen bij stabiele zijligging
Legeenbewustelooskindmeteenvrijeluchtwegenspontaneademhalinginstabielezijligging:• Leghetkindzoveelmogelijkopzijnzij,metdemondomlaag.Zo
kunnenvloeistoffengemakkelijkzijnmonduitlopen.• Legzonodigeenkleinkussenofopgeroldedekenachterzijnrugom
dehoudingstabieltemaken.• Ermaggeendrukopdeborstkaszijndiedeademhalingkanbemoeilij-
ken.• Hetmoetmogelijkzijnhetkindmakkelijkenveiligopzijnzijenweer
terugopzijnrugteleggen.Houddaarbijrekeningmetmogelijknekletsel.
• Zorgervoordatdeluchtweggoedtoegankelijkblijftopdatudezeregelmatigkuntbeoordelen.
• Destabielezijliggingvoorvolwassenenistevenstoepasbaarbijkinderen.
Basalereanimatievankinderendooranderendangespecialiseerdezorgprofessionals35
Volgorde van handelen bij verstikking/verslikking van een kind
Herkenning van de luchtwegbelemmering door een vreemd voorwerp Eenbelemmeringvandebovensteluchtwegdooreenvreemdvoorwerpwordtgekenmerktdoorhetplotselingoptredenvaneenmoeilijkeademha-ling,hoesten,kokhalzenofstridor(abnormaalademgeluid).Andereaandoeningenzoalsinfectiesvandeluchtweglatenhetzelfdebeeldzien,maartredeninhetalgemeengeleidelijkop.DezeaandoeningenmoetenNIETmetdehieronderbeschreventechniekenvoorhetverwijderenvaneenvreemdlichaamwordenbehandeld.Luchtwegbelemmeringdooreenvreemdlichaamishetmeestwaarschijnlijkalshetkindkortvoorhetoptredenvanklachtenaanhetetenwasofmetkleinevoorwerpenzattespelen.Eenvreemdvoorwerpindeluchtweglokteenhoestreactieuit.Eenspontanehoestiseffectieverenveiligerdanwelkemanoeuvredooreenhulpverlenerdanook.Alshetkindnietofnieteffectiefhoest(zieonder)enhetvoorwerpdeluchtwegvolledigblokkeert,zalhetkindzeersnelstikken,tenzijdehulpverlenersneleneffectiefingrijpt.Demeesteverstikkingengebeurenalshetkindaanhetetenofspelenis,vaakinaanwezigheidvaneenouder,eenverzorger.Erisdaarommeestaleengetuigeaanwezig,diekaningrijpenterwijlhetkindnogbijbewustzijnis.
het verwijderen van het vreemde voorwerp bij luchtwegbelemmering
1 Veiligheid en hulp halen
Veiligheidstaatvoorop.Hulpverlenersmoetenzichzelfnietingevaarbrengenenhetstikkendekindopdemeestveiligemanierhelpen:
• Alshetkindeffectiefhoest,moedigdanalleenaanomdoortehoesten.Blijfhetkindgoedindegatenhouden.
• Alshetkindnieteffectiefhoest,roep direct om hulp enbeoordeelhetbewustzijn.
36 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
Volgorde van handelen bij verstikking/verslikking van een kind
Beoordeelernst
milde luchtwegbelemmering(effectievehoest)
ernstige luchtwegbelemmering(Niet-effectievehoest)
bij bewustzijn
5slagenopderugendanbijeen•kind<1jaar:
5borstcompressies•kind>1jaar:5buikstoten
bewusteloos
Bel112
Openluchtweg5beademingen
Startbasalereanimatie
moedig aan tot hoestenControleerregelmatig:
-ofdeluchtwegbelemmeringopgehevenis
-ofdeluchtwegbelemmeringernstigwordt
Basalereanimatievankinderendooranderendangespecialiseerdezorgprofessionals37
2 als het kind (nog) bij bewustzijn is maar niet effectief hoest
• Geefhetdan5slagenopderug(zieonder).• Helpendeslagenopderugniet,geefdanborstcompressies bij
kinderen jonger dan één jaar ofbuikstoten bij oudere kinderen.Dezehandelingenbootsenhoestenna.Zoverhoogtdedrukindeborstkasenkanhetvreemdevoorwerploskomen.
Slagen op de rug
Bij een kind jonger dan één jaar: • Leghetkindopdebuikmethethoofdnaarbeneden.• Eenzittendeofknielendehulpverlenerkanhetkindveiligoverzijn
schootleggen.• Ondersteunhethoofdmeteenhanddoordeduimopeenhoekvande
onderkaakteplaatsenentweevingersopdeanderehoekvandeonderkaak.
• Druknietophetzachtedeelonderdekaak.Ditkandeluchtwegbelem-meringverergeren.
• Geefmetdehielvandeanderehandmaximaal5slagentussendeschouderbladen.
• Probeerbijvoorkeurperslaghetvoorwerplostemakendanalle5slagenachterelkaartegeven.
Lukthetniethetvreemdevoorwerpmetslagenopderugteverwijderenterwijlhetkindnogbijbewustzijnis,probeerdanborstcompressies.
Bij een kind ouder dan één jaar: • Slagenopderugzijneffectieveralshethoofdnaarbenedenisgericht.• Eenkleinkindkanoverdeschootwordengelegd.• Luktditniet,ondersteunhetkinddanenlaathetvooroverleunenbij
hetgevenvanslagenopderug.• Geefmaximaal5slagenopderug.Lukthetniethetvreemdevoorwerpmetslagenopderugteverwijderenterwijlhetkindnogbijbewustzijnis,probeerdanbuikstoten(Heimlichmanoeuvre).
38 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
geen buikstoten bij kinderen jonger dan één jaar, maar borstcompressies.
Borstcompressies bij een kind jonger dan één jaar:• Leghetkindopzijnrugmethethoofdnaarbeneden.Eenveilige
manieromdezehoudingtebewerkstelligenisomhetkindopuwvrijearmtelatenrustenmetuwhandomhetachterhoofd.Laatuwarmopuwdijbeenrusten.
• Lokaliseerdezelfdeplekalsvoordebasalereanimatie(inhetmiddenvandeborstkas)enplaatshiertweevingertoppen.
• Geef5borstcompressies,diekrachtigerzijndandeborstcompressiesbijbasalereanimatie.Geefeencompressieperseconde.
Buikstoten bij een kind ouder dan één jaar: • Staofknielachterhetkind.Omarmzijnlichaammetuwarmenonder
dezijne.Laathetkindeenbeetjenaarvorenleunen.• Maakeenvuistenplaatsdezetussendeborstkasendenavel.• Pakdevuistmetuwanderehandentrekdezemeteensnellebeweging
naarutoeennaarboven.• Geefmaximaal5buikstoten.• Pasopdatugeendrukuitoefentophetborstbeenofdeonderste
ribbenombeschadigingvaninterneorganentevoorkomen.
Beoordeel de conditie van het kind opnieuw • Alshetvoorwerpnogvastzitenhetslachtofferbijbewustzijnis,ga
dandoormet5slagenopderugen5borstcompressies(kinderenjongerdaneenjaar)of5buikstoten(kinderenouderdaneenjaar).
• Roephulpoflaathulphalen-112bellen-alsditnognietisgebeurd.• Laathetkindnietalleeninditstadium.
Beoordeeldeconditievanhetkindopnieuwalshetvoorwerpverwijderdis.Eendeelvanhetvoorwerpkanachterblijvenindeluchtwegencomplica-tiesgeven.Zoekbijdeminstetwijfelmedischehulp.Ookishetmogelijkdatdoordehulpverleningshandelingeninwendigeorganenbeschadigdworden.Hetkindmoetzichdaaromaltijddooreenartslatenonderzoeken.
3 bewusteloos kind met een luchtwegbelemmering
Alseenkindmeteenluchtwegbelemmeringdooreenvreemdvoorwerpbewusteloosisofwordt:
• Leghetkindopeenhardeplatteondergrond.• Roephulpoflaathulphalen-112bellen-alsditnognietisgebeurd.• Laathetkindnietalleeninditstadium.
Basalereanimatievankinderendooranderendangespecialiseerdezorgprofessionals39
Controleer luchtweg: • Opendemondenkijkeenkortmomentofeenzichtbaarvoorwerpde
luchtwegblokkeert.• Probeereenzichtbaarvoorwerpmeteenenkelepogingmetuwvingers
teverwijderen.• Doe geen blinde of herhaalde pogingen om het voorwerp te
verwijderen –hierdoorkanhetvoorwerpdieperindekeelholterakenenschadeaanrichten.
Beademingen: • Maakdeluchtwegvrijenprobeer5keertebeademen.• Kijkbijiederebeademingofdeborstkasomhoogkomt.Zoniet,
probeereersthethoofdineenbeterepositietekrijgenvoordatueennieuwepogingdoet.
Basale reanimatie: • Ganamaximaal5beademingenmeteendoormet15borstcompressies
(ziebasalereanimatiebijkinderen).• Kijknaelke15borstcompressiesofhetvreemdevoorwerpindemond
zichtbaarisalvorenstebeademen.• Probeereenzichtbaarvoorwerpineenenkelepogingmetuwvingerte
verwijderen.Alshetvoorwerpislosgekomen,controleerdandeluchtwegzoalseerderbeschreven.
• Gadoormetbasalereanimatiealshetkindnietreageertennietzelfstandigademt.
• Alshetkindnormaalademtenaldannietwakkeris,leghetkinddanindestabielezijligging.Controleerhetbewustzijnendeademhalingtenminsteelkeminuuttotdaterprofessionelehulpis.
algemene kenmerken van luchtwegbelemmering door een vreemd voorwerp• Hoesten,piepen,kokhalzenofstikken.• Plotselingbegin.• Korttevorenspelenmetkleinvoorwerpoftijdenseten.
effectieve hoest• Huilenofspreken• Luidhoesten• Diepinademenvoorhet
hoesten• Volledigbijbewustzijn
niet effectieve hoest• Kannietspreken• Zachtofstilhoesten• Kannietademen• Cyanose(blauwehuidskleur)• Verminderd/afwezigbewustzijn
40 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
Naderetoelichtingbijderichtlijnen
Assistentie roepenHetisvanlevensbelangdathulpverlenerszosnelmogelijkhulphalenalseenkindhetbewustzijnverliest:• Bijaanwezigheidvanmeerdanéénhulpverlenerstarteréénmet
reanimatieterwijldeanderhulphaalteneenAED.• Alsdehulpverleneralleenis,reanimeerthij/zijeerstongeveer1
minuutalvorens112tebellen,bijvoorkeurmeteenmobieletelefoon.Neemhetkindzonodig,enindienmogelijk,meeomdereanimatiezokortmogelijkteonderbreken.Laathetkindnietalleentenzijhetnietanderskan.
• Maar,indienhetkindineens hetbewustzijnverliestendehulpverlenerisalleen,danmoetdehulpverlenerdirect112bellenalvorensmetdebasalereanimatietebeginnen.Bijzo’nplotselingeenonverwachtebewusteloosheidligtwaarschijnlijkeenhartritmestoornistengrond-slagaandecirculatiestilstand.Hettoedienenvaneenschokkannodigzijn.Hoeeerderditgebeurt,destehogerdeoverlevingskans.
Automatische externe defibrillatorDeAEDkanmeninzettenvooralleleeftijdsgroepen.Gebruikbijkinderenjongerdan8jaarbijvoorkeureenvoorhunleeftijdaangepasteAED.Maaralsdezenietvoorhandenis,magmenelkestandaardAEDgebruiken.Deelektrodenmoetenzogeplaktwordendathetharttussendeelektrodenligt.Bijeenkleineborstkaskanhetnodigzijnoméénelektrodemiddenopdeborstkasteplakkenendeandereelektrodeopderugtussendeschou-derbladen.
Preventievancirculatiestilstand
42 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
Veranderingeninderichtlijnenvandepreventievancirculatiestilstand
Buitenhetziekenhuismoetmenookaandachthebbenvooralarmsympto-mendiekunnenleidentotcirculatiestilstand.Earlywarningscore(EWS)isbelangrijkomdesnelverslechterendegehospitaliseerdepatiëntteherkennenencirculatiestilstandtevoorkomen.
Preventie
Vroegeherkenningvaneenverslechterendepatiëntenvoorkomenvancirculatiestilstandiseeneersteschakelindeoverlevingsketen/chainofsurvival.Zodraeencirculatiestilstandoptreedt,daaltdeoverlevingskanstotminderdan20%.
Prehospitaal
Circulatiestilstandwordtmeestalveroorzaaktdoorischemischehartziekten.Ineenkleindeelvandegevallenwordthetveroorzaaktdoorcongenitaleenerfelijkeaandoeningen.Ongeveerdehelftvandepatiëntenmetcirculatiestilstandbuitenhetziekenhuisheefteenvoorgeschiedenisvanhartziekten.Vaakvertonenreanimatieslachtofferseenaantalalarmsympto-men.Meestfrequenthierbijzijn:pijnopdeborst,kortademigheidensyncope.Dergelijkepatiëntendienentijdigherkendenverwezentewordennaargespecialiseerdezorg.
in-hospitaal
Preventievancirculatiestilstandbijgehospitaliseerdepatiëntenvereistopleidingvanpersoneel,monitoringvandepatiënt,herkennenvandeverslechterendepatiënteneenefficiëntalarmeringssysteem.Circulatiestilstandbijopgenomen,niet-gemonitordepatiëntenisvaakeenvoorspelbaregebeurtenis.Progressieveverslechteringvanfysiologischeparameterswordtechtervaaknietwaargenomenofslechtherkend.EensysteemomdezeverslechterendepatiëntteherkennenisdeEWS(figuur1).Ditsysteembestaatuiteenvoudigefysiologischeparametersalsbewust-zijn,ademhalingsfrequentie,SpO2,hartfrequentie,bloeddrukenlichaams-temperatuur.
Preventievancirculatiestilstand43
3 2 1 0 1 2 3
APVUscore A V P U
AHfrequentie(/min.) ≤8 9-14 15-20 21-29 ≥30
Hartfrequentie(/min) ≤40 41-50 51-100 101-110 111-130 ≥130
RRsystolisch(mmHg) ≤70 71-80 81-100 101-199 ≥200
Temperatuur(°C) ≤35 35.1-38.4 ≥38.5
Figuur 1. Voorbeeld van een Early Warning Score. Bij een score van 4 of hoger dient direct specialistisch hulp te worden geroepen.
Verschillendestudiestonenaandatmedischenparamedischpersoneeleentekortvertonenaankennisenvaardighedenvandeacutezorg.Erisnoodzaaktoteenbetereopleiding.Hetontbreektditpersoneelvaakaanzelfvertrouweneneensystematischebenaderingvandekritiekziekepatiënt.Eenrecentemeta-analyseheeftaangetoonddathetorganiserenvanin-hospitaalmedischeurgentieteams(MET’s,SIT’s)geassociëerdismeteenreductievancirculatiestilstandbuitenICU,maarnietmetafnamevanziekenhuismortaliteit.
44 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
Specialistischereanimatievanvolwassenen
46 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
Introductie
Dezerichtlijnenzijnbestemdvoordeprofessionelehulpverleners.
Veranderingeninderichtlijnenvandespecialistischereanimatievanvolwassenen
ThoraxcompressiesThoraxcompressiesvangoedekwaliteitmoetengedurendedeALS-handelin-genzominmogelijkwordenonderbroken.
Defibrillatiestrategie Deprecordialevuistslagwordtnietmeeraanbevolen.Bijventrikelfibrillerenenpolslozeventrikeltachycardie(VF/VT)magdeeerstedefibrillatieschoknietwordenvertraagddooreersteenperiodethoraxcompressiestegeven.Thoraxcompressiesmoetendoorgaantijdenshetopladenvandedefibrilla-toromdeonderbrekingervantoteenminimumtebeperken.BijpatiëntentijdenshartcatheterisatieofonmiddellijknahartchirurgieiseensequentievandrieopeenvolgendeschokkenvoorpersisterendVF/VTaanbevolen.
MedicatieEndotrachealetoedieningwordtnietmeeraanbevolen.Indiengeenintraveneuze(IV)toedieningswegkanwordenaangelegdmoetdeintraosseuze/intraossale(IO)naaldwordengeplaatst.BijbehandelingvanVF/VTdientAdrenaline1mgenamiodaron300mgtewordengegevennadederdedefibrillatieshock.Atropinewordtnietlangeraanbevolen.
Luchtweg en ventilatieVroegtijdigeendotrachealeintubatiedientenkeltewordengedaandoorervarenpersonenmeteenminimaleonderbrekingvandethoraxcompres-sies.Naendotrachealeintubatieishetgebruikvancapnografievanbelangzowelomdepositievandeendotrachealetube(ETT)temonitorenalsomeenvroegtijdigherstelvanspontanecirculatie(ROSC)teherkennen.
DiagnostiekEchografieheefteenplaatsgekregentijdensdereanimatie.
Specialistischereanimatievanvolwassenen47
Hetalgoritme
Dearitmieëndiebijeenhartstilstandvoorkomenzijnverdeeldintweegroepen:deschokbare(VF/VT)ennietschokbareritmen(asystolieenPEA).Hetbehandelprotocolisvoorbeidegroepengelijkmetéénverschil,namelijkdenoodzaak(herhaaldelijk)tedefibrillerenindeVF/VTgroep.Verderehandelingenzoalsthoraxcompressiesvangoedekwaliteitmetminimaleonderbreking,luchtweghandelingen,intraveneuzetoegang,toedienenvanmedicatie,hetherkennenenbehandelenvanreversibeleoorzakenvanhartstilstandblijvenidentiekindetweedelenvanhetalgoritme.AlhoewelhetALS-algoritmetoepasbaarisvoorallevormenvancircula-tiestilstand,zijnbijkomendeinterventiesgeïndiceerdbijspecifiekeoorzaken.Hetgebruikvanmedicatieengeavanceerdeluchtwegtechniekenhebbennietaangetoondteleidentoteenbetereoverlevingenzijndaardooronder-geschiktaansnelleenefficiënteBLSdooromstanders,thoraxcompressiesvangoedekwaliteitensnelledefibrillatie.
Volgordevanhandelen
1 Schokbare ritmen (VF/Vt)
• Bijdeherkenningvaneenschokbaarritmemoetdedefibrillatorzosnelmogelijkwordenopgeladenterwijleenanderehulpverlenerdethoraxcompressiesvoortzet.
• Zodradedefibrillatorisopgeladen,stopkortdethoraxcompressies,controleeropveiligheidengeefdeeerstedefibrillatieschokaan150tot200Joulebifasischof360Joulemonofasisch.
• HervatonmiddellijkdeBLS30:2,zondereersthetritmeopnieuwtebeoordelenofpulsatiestecontroleren.
• Bijgeïntubeerdepatiënten,gadoormetthoraxcompressies(100/min)zonderonderbrekingzodradeETTgoedzit.Beademdanmeteenfrequentievan10keerperminuut.
• Onderbreekna2minutendeBLSomhetritmetebeoordelen.Pauzeerzokortmogelijk.
• AlsVF/VTblijftbestaan:– Geefeentweedeschokmetdemaximaleenergie.Ditgeldtvoor
zowelbifasischealsmonofasischedefibrillatoren.– Hervatdebasalereanimatieonmiddellijkgedurende2minuten,
zondervoorafgaandecontroles.– Pauzeerzokortmogelijkomhetritmeopnieuwtebeoordelen.
• AlsVF/VTblijftbestaan:geefeenderdeschokmetmaximaleenergie,hervatBLSonmiddellijkgedurende2minuten,zondervoorafgaandecontroles.
48 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
algoritme Specialistische reanimatie voor de volwassene
SlachtofferreageertnietAdemhalingnietaanwezig
ofgaspen
Roepreanimatieteam
blS 30:2totdatdefibrillator/monitor
isaangeslotenMinimaliseerelkeonderbreking
Schokbaar(VF/VT)
niet schokbaar(PEA/Asystolie)
1Shock
HervatonmiddellijkBLS
gedurende2minMinimaliseeronderbreking
HervatonmiddellijkBLS
gedurende2minMinimaliseeronderbreking
rOSc
beoordeel hartritme
tijdens reanimatie:• ZorgvoorkwalitatiefgoedeBLS• Overweegluchtwegtechnieken,zuurstof,
capnografie• GeefononderbrokenthoraxcompressiesnaETT• IV/IOtoegang• Geefadrenalineelke3-5minuten• Overweegoverigemedicatie• Corrigeerreversibeleoorzaken
reversibele oorzakenHypoxieHypovolaemieHypo/hyperkaliemie/MetaboolHypothermie
Tensie(spannings)pneumothoraxTamponadevanhethartToxinenThrombo-embolie(coronairofpulmonaal)
Postreanimatiezorg• ABCDE-benadering• Optimaliseeroxygenatieen
ventilatie• 12-afleidingenECG• Behandelonderliggende
oorzaken• Therapeutischehypothermie/
temperatuurcontrole
Specialistischereanimatievanvolwassenen49
• Geef1mgAdrenalineintraveneus/intraossaal(IV/IO)enherhaalditomde3-5minuten(ditisomdeanderedefibrillatie).
• Geefamiodaron300mgIV/IOinbolus.BijpersisterendVF/VTgeefdevolgendedosisvan150mgnadevijfdeschok.BijrecidiefVF/VTwordteropnieuwgedefibrilleerd,gevolgddooramiodaron150mgindiendetotaledosisvan450mgnognietbereiktis.
• Denkaanreversibeleoorzaken(4H’sen4T’s).
• Alserna2minutenBLSgeorganiseerdeelektrischeactiviteitzichtbaaris,controleerdepulsaties:– Bijtwijfeloverdepulsaties,vervolghetalgoritmeniet-schokbare
ritmen.– BijROSC,startdepostreanimatiezorg.
• Alsdemonitorasystolielaatzien,gadirectdoormetdereanimatieenvolghetalgoritmevoorniet-schokbareritmen.
2 niet-schokbare ritmen (Pea/asystolie)
• StartdeBLSmet30:2.• Bijasystolie,controleerdeelektrodenenmonitorinstellingenzonder
onderbrekingvandeBLS.• Geef1mgAdrenalineIV/IOzosnelmogelijk.• GadoormetdeBLS30:2zolangnietisgeïntubeerd.• ZodradeETTisgeplaatst,gadoormetthoraxcompressies(100/min)
zonderonderbreking.Beademdanmeteenfrequentievan10keerperminuut.
• Denkaanreversibeleoorzaken(4H’sen4T’s).• Controleerritmeenpulsatiesna2minuten.
– Alsergeenveranderinginhetritmetezienis:· Gadirectdoormetthoraxcompressies.· Blijfhetritmenaelke2minutencontrolerenmetminimale
onderbreking.· Geefelke3-5minuten1mgAdrenalineIV/IO.
– Alshetritmeverandertengeorganiseerdeelektrischeactiviteittoont,controleerdanpulsaties.· Bijtwijfeloverdepulsaties,vervolghetalgoritme.· BijROSC,startdepostreanimatiezorg.
– AlshetritmeVF/VTtoont,gadirectdoormetdereanimatieenvolghetalgoritmevoorschokbareritmen
50 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
Naderetoelichtingbijderichtlijnen
Overname van automatische externe Defibrillator (aeD) hulpverlening naar gespecialiseerde reanimatie (alS) hulpverlening
• IndieneenAEDisaangeslotenbijaankomstvandeambulance-ofreanimatieteamlaatmenhetapparaatzijnwerkvoortzetten.IndieneenAEDbezigismetzijnanalyseen/ofschokadviesishetnietnodigdeademhalingenpolsnogmaalstecontroleren.DehartmassagewordtalleenonderbrokenvoorritmeanalysevandeAED.
• DeAEDdieisaangeslotenwordtnietverwijderd;deeerstvolgendeanalysevandeAEDwordtafgewacht.TotdezeanalysemoetenBLS-enALS-handelingenwordenvoortgezet.De(eventuele)eerstvolgendeschokwordtmetbehulpvandeAEDgedaan.Directdaarnawordtdemanueledefibrillatoraangeslotenende2minutencyclustotdevolgenderitmeanalysewordtgestart.
• HetaantalschokkenvandeAEDwordtmeegeteldinhettotaalvoordebepalingvanhettijdstipvanmedicatietoediening.
hartmassage voor defibrillatieschok
ErisgeenbewijsdathetuitvoerenvanBLSgedurendeeenbepaaldetijdalvorensovertegaantotritme-analyse/defibrillatiedereanimatieresulta-tenverbetert.Ditwordtdanooknietlangeraanbevolen.
algoritme schokbare ritmen
Precordiale vuistslagDeprecordialevuistslagheefteenerglagesucceskansvoorhetconverterenvaneenschokbaarritme.Alleenbijmeerdereprofessionelezorgverlenerskanoverwogenwordeneenprecordialevuistslagtegevenwanneerzijzelfgetuigezijnvaneenhartstilstandbijeenpatiëntdieaandemonitorligtenwanneerzijnognietbeschikkenovereendefibrillator.Hettoedienenvandeprecordialevuistslagmagnooithetalarmerenendedefibrillatievertragen.
Defibrillatiestrategie Omdatiedereonderbrekingvandethoraxcompressiesdeuitkomstvandereanimatieongunstigkanbeïnvloeden,moetdeonderbrekingomtedefibrillerenzokortmogelijkzijn.Daaromwordtnuinaanvullingopderichtlijn2005geadviseerdomtijdenshetladenvandedefibrillatordethoraxcompressiesvoorttezetten.
Specialistischereanimatievanvolwassenen51
Vooreenkleinegroeppatiënteniseendrie-schokstrategiegeformuleerd.Hetbetreftpatiëntentijdenseenhartcatheterisatie,post-hartchirurgieofpatiëntendieaandedefibrillatorliggenenbijwiehetontstaanvanVF/VTdirectgedetecteerdwordt.Hierbijkaneendrie-schokstrategiegehanteerdworden,waarbijtusseniedereschokhetritmegecontroleerdwordt.IndiennadederdeshockgeenROSCbereiktis,wordthetschokbaar-ritmealgoritmegevolgd.
algoritme niet-schokbare ritmen
PEAPolslozeelektrischeactiviteit(PEA)iseenhartritmezondervoelbarepulsaties.Erkunnenwelhartcontractieszijn,maardezezijntezwakomeenpolsofbloeddrukteproduceren.DeoorzakenvanPEAkunnenreversi-belenbehandelbaarzijn.
AsystolieAsystolieineenreanimatiesituatiewordtmeestalnietveroorzaaktdooreenovermatigevagaletonus.ErisderhalvegeenbewijsdatAtropinenutheeft.ControleerbijdediagnoseasystoliehetritmenauwkeurigopmogelijkeP-toppen.Indatgevalkanhethartreagerenoppacen.Controleerdeelektrodenenmonitorinstellingen.
toelichting op het volledige alS-algoritme
ThoraxcompressiesHetgevenvanBLSisvermoeiend;wisselelke2minutendepersoondiethoraxcompressiesgeeft.
Mechanische hulpmiddelen en alternatieve technieken voor thoraxcompressiesDezehulpmiddelenentechniekenkunnendekwaliteitvandethoraxcom-pressiesverbeteren.Totophedentonenstudieseenverbeteringvanhetinitiëlereanimatiesuccesaan,maarnietvandeuiteindelijkeoverleving.Eenefficiëntgebruikvanaldezetechniekenenhulpmiddelenvereisteenadequateopleidingenvaardigheid.
52 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
Luchtweg en ventilatieEndotrachealeintubatieheeftnooiteenmeerwaardeopoverlevingbijreanimatieaangetoond.Hoewelendotrachealeintubatiedebestemanierisomeenpatiënttebeademen,moetmendezeluchtwegtechniekalleentoepassenalsmendaaringetraindisenervoldoendeervaringmeeheeft.Onderbreekdethoraxcompressiesnietofzominmogelijkterwijludetubeplaatst.Wellichtmoetuvragendethoraxcompressieskorttestoppenalsudestembandenpasseert.Ditmagechternietlangerdan10secondenduren.Gaweeroveropmasker-ballonbeademingalsdeintubatienietlukt.Naintubatiemoetmencontinuthoraxcompressiesgevenzonderbeade-mingspauze,waardoordedoorbloedingvandekransslagaderenbehoudenblijft.Eensupraglottischeluchtwegtechniekiseenaanvaardbaaralternatiefalsmendeendotrachealeintubatietechniekonvoldoendebeheerst.Wanneerdezetechniekwordtgebruikt,kunnenookcontinuthoraxcompressieswordengegevenzonderbeademingspauze,tenzijeenaanzienlijkluchtlekleidttotinadequateventilatie.Indatgevaldientde30:2-ratioopnieuwtewordengehanteerd.
Tijdensdereanimatiewordt100%zuurstoftoegediend.ZievoordezuurstoftoedieningnaROSChethoofdstukPostreanimatiezorg.
CapnografiekannietalleenhelpenomdecorrectepositievandeETTtebevestigen,maarookomROSCteherkennenzonderthoraxcompressiesteonderbreken.DitlaatstekantoedieningvanAdrenalinebijeenhersteldecirculatievermijden.
Mogelijk reversibele oorzaken Dezewordenintweegroepenopgedeeld,de4H’sen4T’s:• Hypoxie.• Hypovolemie.• Hyper-/hypokaliëmie,hypocalcemie,acidoseenanderemetabole
afwijkingen.• Hypothermie.
• Tensie(spannings)pneumothorax.• Tamponade(harttamponade).• Thrombo-embolischeofmechanischeobstructie
(bijvoorbeeldlongembolie/coronairethrombus).• Toxischesubstanties.
Hypovolemieiseenpotentieelreversibeleoorzaakvandehartstilstand.Dienzosnelmogelijkvloeistoffentoe.Indebeginfasevandereanimatieheefthetgebruikvancolloidgeenextravoordeel:gebruikdaaromisotonezoutoplossingen.Vermijdoplossingengebaseerdopdextrose:dezetrekkensnelweguitdeintravasculaireruimteenveroorzakenhyperglykemie,waardoordeneurologischeuitkomstkanverslechteren.
Specialistischereanimatievanvolwassenen53
Menerkentdewaardevanechografiebijdediagnostiekvandereversibeleoorzaken.
Toegangsweg voor vocht en medicatieIntraveneuze toegangPerifeerversuscentraal:hetissneller,makkelijkerenveiligeromtoegangtekrijgentotdeperiferevaten.Perifeergeïnjecteerdemedicatiemoetwordengevolgddooreenflushvanminstens20mlvloeistof.Hetaanbren-genvaneencentralelijnmagdethoraxcompressiesslechtsminimaalonderbreken.
Intraossale toegangAlshetprikkenvandevenenmoeilijkofnietgaat,dienteenintraossaletoegangtewordengecreëerd.Viadeintraossaletoegangkantevensbeenmergwordenafgenomenvoorbloedgasanalyse,metingvanelektroly-tenenhemoglobineconcentratie.
Endotracheale toegangDezewordtnietlangeraanbevolen.
Medicatie IV/IOadrenalineGeenenkeleplacebogecontroleerdestudieheeftaangetoonddatroutinema-tiggebruikvaneenvaatvernauweropenigmomentgedurendedehartstil-standdeoverlevingtotontslaguithetziekenhuisvergroot.OndankshetgebrekaangegevensbijmensenblijfthetgebruikvanAdrenalineaanbevo-len,gebaseerdopdierexperimenteelonderzoek.Dealpha-adrenergewerkingzorgtvoorvernauwingvandevaten,waardoordedoorbloedingvanhetmyocardendehersenentijdensdethoraxcompressiesverbetert.
HetismoeilijkomAdrenalineeenidealeplekinhetalgoritmevandespecialistischereanimatietegeven.DaaromwordtindenieuwerichtlijnendeAdrenalinegegevenopeenwillekeurigmomenttussendederdeenvierdeschok.Inhetalgoritmevoorniet-schokbareritmenwordtdeAdrenalinezosnelmogelijkgegeven.Verderetoedieninggebeurtomde3 - 5minutentenzijROSCisbereikt.
BijpatiëntenmetROSCkunnendosesAdrenaline,dieaanzienlijklagerzijndan1mg,genoegzijnomeenadequatebloeddrukoppeiltehouden.
adrenaline versus Vasopressine ErisnogsteedsonvoldoendebewijsomVasopressinealsalternatiefofincombinatiemetAdrenalinetegebruiken.Adrenalineblijftdeeersteenenigekeusvaatvernauwerbijdebehandelingvaneencirculatiestilstandbijallehartritmen.
54 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
amiodaronHetisnietbewezendathetroutinematigtoedienenvananti-aritmicatijdenseencirculatiestilstanddeoverlevingtotontslaguithetziekenhuisvergroot.InvergelijkingmeteenplaceboenLidocaïnevergrootamiodaronweldekansopoverlevingtotopnameinhetziekenhuisbijschokbareritmen.Hetontbreektnogaandataoverdetimingvanamiodaron-toedie-ningbijpersisterendVF/VTbijhetéén-schokprotocol.Indicatiesomamiodarontegeven:• RefractairVF/VT:ziealgoritmeschokbareritmen• HemodynamischstabieleVTenanderetherapieresistentetachya-
ritmiëen
Amiodaronkanacutebijwerkingengeven,diekunnenwordenvoorkomendoortragetoedieningenkunnenwordenbehandeldmetvochttoedieningeninotropica.Debijwerkingenalsschildklier-,long-enoogafwijkingenzijnnietrelevantindeacutesetting.
lidocaïneOpgrondvanexpertconsensuswordtgeadviseerdomLidocaïne,dosering1mg/kglichaamsgewicht,alsalternatieftegebruikenwanneeramiodaronnietbeschikbaaris.GeefgeenLidocaïnealsamiodaronalistoegediend.
magnesiumIndicatiesomMagnesiumtegeven:• Ventriculaireensupraventriculairetachyaritmiemetverdenkingvan
hypomagnesiëmie.• Torsadedespointes.• Digitalisintoxicatie.Dedoseringis8mmolof2grammagnesiumsulfaat.
atropine Atropineheeftgeenplaatsmeertijdensdereanimatie.Hetkannogoverwogenwordenbijspecifiekeintoxicaties.calcium BijPEAkanCalciumgeïndiceerdzijnbijdevolgendeoorzaken:• Hyperkaliëmie• Hypocalcemie• OverdosiscalciumantagonistenGeeftijdensdereanimatie10ml10%Calciumchloride(6.8mmolCa2+).Herhaaldedosiszonodig.
Specialistischereanimatievanvolwassenen55
natriumbicarbonaat Afgeradenwordtnatriumbicarbonaatroutinematigtegebruikentijdensbehandelingvaneencirculatiestilstand.Indicatiesomnatriumbicarbonaattegeven:• Hyperkaliëmie• OverdosisvantricyclischeantidepressivaHerhaaldedoseringzonodigopbasisvandeklinischeconditieendearteriëlebloedgasanalyse.
Fibrinolyse tijdens reanimatieFibrinolysedientnietroutinematiggebruikttewordenbijreanimatie.Pasfibrinolyseweltoebijbewezenofvermoedenvanacutelongembolie.Indieneenfibrinolyticumtoegediendwordt,moetendereanimatiepogin-genvoortenminste60-90minutenwordenvoortgezet.
Tekenen van leven Staakhetreanimerenalsdepatiënttijdensdereanimatietekenenvanlevenvertoontzoalsregelmatigeademhalingofbeweging,ofalshetbeeldopdecapnografieofarteriëlebloeddrukmetingovereenkomtmetROSC.Controleervervolgenskorthetritme.Voelnaarpulsatiesalsdemonitoreengeorganiseerdritmelaatzien.GabijvoelbarepulsatiesoftekenenvanROSCverdermetdepostreanimatiezorg.
56 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
Post-reanimatiezorgvoorvolwassenen
58 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
Introductie
HetisbelangrijktebenadrukkendatdebehandelingvaneenreanimatienietstoptzodraROSC(returnofspontaneouscirculation,herstelvandespontanecirculatie)wordtbereikt.Zorgenvooreensnelle,adequatereperfusiebijeenST-elevatiemyocardinfarctenaangepastebehandelingopdeIC(intensivecare)zijnnoodzakelijkvooroverlevingskansmetdebestmogelijkecardialeenneurologischeuitkomst.Depost-reanimatiezorgiseenbelangrijkelaatsteschakelindeketenvanoverleving,diebijdevorigerichtlijnenveelminderaandachtheeftgekregen.Ditrechtvaardigthetschrijvenvaneenaparthoofdstuk.HethoofdstukispraktischingedeeldinonderdelenvolgenshetABCDE-principediedeaandachtverdienenbijdebehandelingvandezecomplexepatiëntenpopulatie.
Veranderingeninderichtlijnenpost-reanimatiezorgvoorvolwassenen
Veelmeernadrukopdebehandelingvanhetpost-cardiacarrestsyndroommetaandachtvoordetail.
• EriserkenningvandepotentiëleschadeveroorzaaktdoorhyperoxemienaROSC.ZodranahetverkrijgenvanROSCdezuurstofsaturatievanarterieelbloed(SaO2)betrouwbaarkanwordengemeten(d.m.v.pulseoximetrieen/ofarteriëlebloedgasanalyse)moetdezuurstoffractiewordengetitreerdomeenSaO2van94-98%teverkrijgen.
• Erkenningdatimplementatievaneenuitgebreid,gestructureerdpost-cardiacarrestbehandelprotocoldepatiëntoverlevingkanverbete-ren.
• Toegenomennadrukophetpassendgebruikvanprimairepercutanecoronaireinterventiebijpatiënten(inclusiefcomateuze)metROSCnaeencirculatiestilstand.
• Herzieningvandeaanbevelingenvoorglucoseregulatie.Bijvolwasse-nenmetROSCnacirculatiestilstanddienenbloedglucosegehalten>10mmol/l(>180mg/dl)tewordenbehandeld,maarhypoglycemiemoetwordenvoorkomen.
• Gebruikvantherapeutischehypothermie(TH)bijbewustelozeoverle-versvaneencirculatiestilstandmeteeninitieelschokbaarofnietschokbaarritme.HetlageniveauvanbewijsvoorhetgebruikvanTHnaeencirculatiestilstandnaeenniet-schokbaarritmewordtonder-kend.
Post-reanimatiezorgvoorvolwassenen59
• Erkenningdatveelvandetotnutoegebruikteengeaccepteerdevoorspellersvanslechteuitkomstbijcomateuzeoverleversvancirculatiestilstandonbetrouwbaarzijn,vooralalsdepatiëntbehandeldisgeweestmetTH.
• Debehandelingvanhartritmestoornissenheeftookeenbelangrijkeplaatsindezefase,zekeralsdezegepaardgaanmethemodynamischegevolgen.
Post-cardiacarrestsyndroom
ROSCisslechtsdeeerstestapnaarhetdoelvanvolledigherstelnaeencirculatiestilstand.Hetpost-cardiacarrestsyndroomiseenvaakvoorko-mendecomplicatieindepost-reanimatiefase.Hierondervallenhersenbe-schadiging(post-anoxischeencefalopathie)enmyocarddysfunctie,welkevooralveroorzaaktwordendooreensystemischeischemie-reperfusiereactieenhetpersisterenvandeoorzakelijkepathologiediegeleid heefttotdecirculatiestilstand.
Deernstvanditpost-cardiacarrestsyndroomvarieertmetdeduurenoorzaakvandecirculatiestilstand.Hetkanachterwegeblijvennaeenkortdurendcirculatoirarrest.Post-anoxischeencefalopathiekanzichmanifesterenalscoma,convulsies,myoclonus,wisselendematevanneurocognitievedysfunctieenhersen-dood.OnderdepatiëntendieoverleventotIC-opnamemaarvervolgensoverlijdeninhetziekenhuis,ishersenbeschadigingdeoorzaakvanhetoverlijdenin68%vandegevallennaeencirculatiestilstandontstaanbuitenhetziekenhuis(out-ofhospitalcardiacarrest,OHCA)enin23%vandegevallennaeencirculatiestilstandontstaaninhetziekenhuis(in-hospi-talcardiacarrest,IHCA).Post-anoxischeencefalopathiekanverergerendoormicrocirculatoirfalen,verstoordeautoregulatie,hypercapnie,hyperoxemie,koorts,hyperglycemieenconvulsies.Significantemyocardialedysfunctiekomtvaakvoornaeencirculatiestil-stand,maarhersteltinhetalgemeenbinnen2-3dagen.Bijcirculatiestil-standzorgtischemie-reperfusievanhethelelichaamvooractivatievanimmunologischeenstollings-cascadendiebijdragentothetontstaanvanmulti-orgaanfaleneneenverhoogdrisicoopinfectiegeven.Hetpost-cardiacarrestsyndroomheeftvelekenmerkengemeenmetsepsis,waaronderintravasculairevolumedepletieenvasodilatatie.
60 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
Luchtweg enademhaling
Hypoxemieenhypercapnieverhogenhetrisicoopeennieuwecirculatiestil-standenkunnenbijdragenaansecundairehersenbeschadiging.Diversedierexperimentelestudieshebbenaangetoonddathyperoxygenatieoxidatievestressveroorzaaktdieschadelijkkanzijnvoorpost-ischemischeneuronen.
Eengepubliceerdeklinischestudietoondeaandathyperoxemie nareanima-tiegeassocieerdbleekmeteenslechtereuitkomst,invergelijkingmetnormo-oxygenatieofhypoxemie.Indeklinischepraktijkwordtaanbevolen,zodradearteriëlezuurstofsaturatiebetrouwbaargemetenkanworden(doormiddelvanbloedgasbepalingenen/ofpulseoxymetrie),omdegeïnspi-reerdezuurstofconcentratietetitrerennaareenarteriëlezuurstofsaturatietussende94-98%.Overweegendotrachealeintubatie,sedatieengecontroleerdeventilatiebijelkepatiëntmeteengestoordecerebralefunctie.ErbestaangeendataterondersteuningvanhetstrevennaareenspecifiekepCO2nareanimatiewegenseencirculatiestilstand,maarhetisredelijkomnormocapnienatestrevenentemonitorendoormiddelvanend-tidalpCO2enarteriëlebloedgaswaarden
Circulatie
Hetisalgemeengebruikdatpost-cardiacarrestpatiëntenmeteenST-elevatiemyocardinfarct(STEMI)vroegtijdigcoronaireangiografieonder-gaanmetpercutanecoronaireinterventie(PCI)vanhetinfarctgerelateerdevat.Echter,daarthoracalepijnklachten en/ofST-elevatieslechtevoorspel-lerszijnvaneenacutecoronaireocclusie bijdezegroeppatiënten,dientcoronaireangiografieoverwogentewordenbijallepost-cardiacarrestpatiëntendieverdachtwordenvaneenacutecoronairehartziekte.Omdatdeneurologischeprognosenietbepaaldkanwordenbinnendeeerste24uurnaROSC,magditgeenargumentvormenomaftezienvaninvasievediagnostiekindeacutefase.
Diversestudieslatenziendatdecombinatievantherapeutischehypother-mieenPCImogelijkenveiligisnaeencirculatiestilstandtengevolgevaneenacuutmyocardinfarct.
Post-cardiacarrestmyocardialedysfunctieveroorzaakthemodynamischeinstabiliteit,die zichkanmanifesterenalshypotensie,lagecardiacindex(oplichaamsoppervlaktegeïndexeerdhartminuutvolume)enaritmieën.BijrecidiefventriculairetachycardieënnaROSC,kanamiodaron900mg/24uurincontinuinfuusoverwogenworden;metnameindienderitmestoornissengepaardgaanmethemodynamischeconsequenties.
Post-reanimatiezorgvoorvolwassenen61
Routinematigtoedienenvanmagnesiumbijcirculatiestilstandverhoogtdeoverlevingnietenisnietaanbevolen,behalvebijtorsadedepointes.RoutinematigtoedienenvannatriumbicarbonaatnaROSCisnietaanbevo-len.Indiendecirculatiestilstandgepaardgaatmethyperkaliëmieofuitgeloktwordtdooreenoverdosistricyclischeantidepressiva,wordtdetoedieningvan50mmolnatriumbicarbonaataanbevolen.Herhaalzonodigdezedoseringopgeleidevandekliniekenderesultatenvanbloedgasenkaliumbepalingen.
Indienbehandelingmetvloeistofresuscitatieenvaso-actievemedicatiedecirculatieonvoldoendeondersteuningbiedt,dientplaatsingvaneenintra-aortale ballonpompoverwogenteworden.Bijde afwezigheidvandefinitievedata,dientmeneengemiddeldearteriëlebloeddruknatestrevenwaarmeeeenadequateurineproductiebereiktwordt(1ml/kg/uur),evenalsnormaleofdalendeplasmalactaatwaarden,waarbijrekeninggehoudenwordtmetdenormalebloeddrukvandepatiënt,deoorzaakvanhetarrestendeernstvandeaanwezigemyocardialedysfunctie.
Epileptischeaanvallenbehandelen
Epileptischeaanvallenofmyoclonieën(ofbeide)komenvoorbij5-15%vandevolwassenenbijwieROSCbereiktwordtenbij10tot40%vandegenendiecomateusblijven.Epileptischeaanvallenverhogenhetcerebralemetabolismetoteendrievoudenkunnenhersenschadeveroorzaken.Behandeldezeonmiddellijkeneffectiefmetbenzodiazepinen,fenytoïne,natriumvalproaat,propofolofeenbarbituraat.Erzijngeenstudiesdieonderzochthebbenofprofylactischgebruikvananti-epilepticanuttigisbijvolwassenpatiëntennaeencirculatiestilstand.
Glucoseregulatie
Erbestaateensterkverbandtussenhogebloedsuikerspiegelsnaeenreanimatiewegenseen circulatiestilstandeneenslechteneurologischeuitkomst.Ernstigehypoglycemieisookgeassocieerdmeteenverhoogdemortaliteitbijernstigziekepatiënten,encomateuzepatiëntenhebbeneen verhoogdrisicoopnietherkendehypoglycemie.Erisenigbewijsdat, onafhankelijkvandestreefwaarde,wisselendebloedsuikerspiegelsgeassocieerdzijnmetverhoogdemortaliteit.Opbasisvandehuidigegegevens,dientnaROSCdebloedsuikerspiegel≤10mmol/l(≤180mg/dl)teblijven.Hypoglycemiemoetvermedenworden.Testrikteglucoseregulatiemagdusnietnage-streefdwordenbijvolwassenpatiëntenmetROSCnaeencirculatieomwillevanhetverhoogde risicoophypoglycemie.
62 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
Behandelingvankoorts
Eenperiodevan koortskomtveelvoorindeeerste48uurnaeencircula-tiestilstand.Verschillende studieslateneenassociatiezientussenkoortsnareanimatieenslechteuitkomst.Erzijngeenrandomizedcontrolledtrials(RCT)dieheteffectvandebehandelingvankoorts(gedefinieerdals≥37,6 ºC)hebbenvergelekenmethetnietbehandelenvankoorts.Hoewelheteffectvaneenverhoogdetemperatuuropuitkomstnietisbewezen,lijkthetverstandigomkoortsoptredendnaeencirculatiestilstandtebehandelenmetantipyreticaofactievekoeling.
Therapeutischehypothermie
Zoweldier-alshumanestudieswijzeneropdathypothermie(32-34°C)eenneuroprotectiefeffectheeftendeuitkomstverbetertnaeenperiodevanglobalecerebralehypoxieen/ofischemie.Koelenonderdruktveletrajectendieleidennaarceldoodenapoptose(geprogrammeerdeceldood).
Hypothermievermindertdecerebralemetabolezuurstofconsumptie(CMRO2)metongeveer6%voorelke1°Cverlagingvantemperatuurenditkanhetvrijkomenvanexcitatoireaminozurenenvrijeradicalenverminde-ren.Hypothermieblokkeertdeintracellulairegevolgenvanexcitotoxines(hogecalcium-englutamaatconcentraties)envermindertdeinflammatoireresponsdiegeassocieerdismethetpost-cardiacarrestsyndroom.
Allestudiesvanpost-cardiacarresttherapeutischehypothermiehebbenalleenpatiëntenincomaonderzocht.ErisovertuigendbewijsvoorhetgebruikvantherapeutischehypothermiebijvolwassenbewustelozepatiëntenmetROSCna circulatiestilstanddoorVT/VFvanbuitenhetziekenhuis.Tweegerandomiseerdeonderzoekenlieteneenverbeterdeneurologischeuitkomstziennaziekenhuisontslagofna6maandenbijvolwassenbewustelozepatiëntenmetROSCnacirculatiestilstanddoorVT/VF vanbuitenhetziekenhuis.Hierbijwashetkoelengestartminutentoturennaherstelvancirculatieenwerddetemperatuurtussen32-34ºCgehoudengedurende12-24uur.Extrapolatievandezegegevensnaarandereoorzakenvancirculatiestilstand(andereinitiëleritmen,reanimatiebinnenhetziekenhuis,kinderen)lijktredelijk,maarwordtslechtsondersteunddooreen lagerniveauvanbewijs.
Depraktischetoepassingvantherapeutischehypothermieisonderverdeeldindriefasen:inductie,onderhoudenopwarming.GegevensuitdierstudieswijzeneropdatvroegstartenvankoelennaROSCeenbetereuitkomstgeeft.Zoweloppervlaktekoelingalsintravasculairekoeltechniekenkunnenwordengebruikt.Eeninfuusvan30ml/kgzoutoplossingvan4°C(ofHartmann‘soplossing)verlaagtdekerntemperatuurmetongeveer1,5°C.
Post-reanimatiezorgvoorvolwassenen63
Alternatievemethodenomhypothermieteinducerenen/ofteonderhoudenzijn:ijspakkingen,nattedoeken,koeldekensofkoelmatrassen,intravascu-lairewarmtewisselaars,enhetgebruikvandehart-longmachine.
Tijdensdeonderhoudsfaseiseenmethodedietemperatuurfluctuatiesvoorkomtteprefereren.Ditwordthetbestbereiktdoormiddelvaneenapparaat(uitwendigofinwendig)datcontinuefeedbackgeeftomdestreeftemperatuurtebehouden.Plasma-elektrolietconcentraties,effectiefintravasculairvolumeenmetabolismekunnensnelwijzigengedurendedeopwarmfase,netalstijdensdeinductiefasevanhetkoelen.Daarommoethetopwarmenlangzaamgebeuren:deoptimalesnelheidisnietbekend,maardehuidigeconsensusisongeveer0,25-0,5°Copwarmenperuur.Debekendefysiologischeeffectenvanhypothermievereiseneenzorgvul-digeaanpak.Hetisnietduidelijkwathetbestemomentisvanstartenvantherapeuti-schehypothermie.
Prognosebepaling
TweederdevanhendieoverlijdennaopnameopdeICnaeenOHCAcirculatiestilstand,sterventengevolgevanneurologischeschade.Ditisaangetoondzowelmetalszondertherapeutischehypothermie.EenkwartvanhendiesterftnatezijnopgenomenopdeICnaeenIHCAstervenaandegevolgenvanneurologischeschade.Omdeneurologischeuitkomsttevoorspellen,iseenmethodevereistdiekanwordentoegepastopindividu-elepatiëntenmeteennaROSC.Veelstudieshebbenzichgerichtopvoorspellingvanuitkomstoplangetermijn(vegetatievestaatofdood),gebaseerdopklinischonderzoekoftestresultatendieonherstelbarehersenschadelatenzien,omhetzovoordeclinicusmogelijktemakenomdebehandelingtebeperkenoftestaken.
Deimplicatiesvandezeprognostischetestenisdatdezeeen100%specificiteitof“zerofalsepositiverate(FPR)”moetenhebben,d.w.z.daterweinigofgeenindividuenmogenzijnmeteenuiteindelijkgoedeneurologischeuitkomstbijeenvoorspeldeslechteneurologischeuitkomst.
KlinischOnderzoek
Erzijngeenklinischneurologischetekenendiebetrouwbaareenslechteprognose(CerebralPerformanceCategory[CPC]3of4,ofdood)kunnenvoorspellenindeeerste24uurnaeencirculatiestilstand.Bijvolwassenpatiëntendiebewustelooszijnnaeencirculatiestilstand,endienietmettherapeutischehypothermiebehandeldzijnendiegeenverstorendefactoren(zoalshypotensie,sedativaofspierverslappers)hebben,voorspeltdeafwezigheidvanzoweldepupil-alsdecorneareflexna≥72uur
64 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
betrouwbaareenslechteneurologischeuitkomst.Afwezigzijnvandevestibulo-oculairereflexna≥24uureneenGCS(GlascowComaScore)motorscorevan1of2≥72uurzijnminderbetrouwbaar.Andereklinischetekenen,zoals myoclonus,wordennietaanbevolenomdeuitkomsttevoorspellen.Deaanwezigheidvaneenmyoclonestatusbijvolwassenenissterkgeassocieerdmeteenslechteuitkomst,maarzeldzamegevallenvangoedneurologischherstelzijnbeschreven.Echterhetnauwkeurigdiagnos-ticerenvandestatusmyoclonusismoeilijk.
Biochemischemarkers
Volgensdehuidigeliteratuurkunnenbiochemischemarkersinplasma(bijv.NSEofneuronalspecificenolase,S100protein)ofliquorslechteuitkomstbijcomateuzepatiëntennaeencirculatiestilstand(metofzonderbehande-lingmettherapeutischehypothermie)nietvoorspellen.Deaanwezigestudieszijnbeperktdoorkleinepatiëntenaantallenen/ofafwezigheidvaneenduidigeafkappuntenomslechteuitkomsttevoorspellen.
Elektrofysiologischonderzoek
Geenenkelelektrofysiologischonderzoekvoorspeltbetrouwbaardeuitkomstvaneencomateuzepatiëntindeeerste24uurnaeencircula-tiestilstand.Alssomatosensoryevokedpotentials(SSEP)gemetenwor-den na24uurbijcomateuzeoverleversvaneencirculatiestilstanddienietbehandeldwerdenmettherapeutischehypothermie,voorspeltbilateraleafwezigheidvandeN20corticaleresponseopstimulatievandenervusmedianuseenslechteuitkomst(doodofCPC3of4).
Beeldvormendetechnieken
Erzijnverschillendevormenvanmedischebeeldvorming(magneticresonanceimaging[MRI]ofkernspintomografie[KST],computedtomo-graphy[CT],singlephotonemissioncomputedtomography[SPECT],cerebraleangiografie,transcraniëleDoppler,nucleairetechnieken,nearinfra-redspectroscopy[NIRS])bestudeerdomhunnuttebepaleninhetvoorspellenvandeuitkomstbijpatiëntendieeencirculatiestilstandoverleefdhebben.Geenenkelestudieondersteunthetgebruikvanbeeld-vormingomdeuitkomstvancomateuzeoverleversvaneenhartstilstandtevoorspellen.
Post-reanimatiezorgvoorvolwassenen65
Invloedvantherapeutischehypothermieophetbepalenvandeprognose
Bijpatiënten,dienaeencirculatiestilstandbehandeldwordenmethypothermie,iseronvoldoendebewijsomeenspecifiekeaanpakomdeprognosetebepalenaantebevelen.Erbestaangeenklinischeneurologi-schetekenen,elektrofysiologischestudies,biomarkersofbeeldvormingdieopeenbetrouwbarewijzedeneurologischeuitkomstkunnenvoorspellenbinnendeeerste24uurnaeencirculatiestilstand.Gebaseerdop beperktebeschikbaregegevens,zijnmogelijkbetrouwbareparametersvanslechteuitkomstdebilateraleafwezigheidvanN20responsbijSSEP≥24uurnadecirculatiestilstandendeafwezigheidvanzoweldecornea-alspupilreflexen3ofmeerdagennadecirculatiestilstand.ErzijnbeperktegegevensdiesuggererendateenGCSMotorScorevan1of2driedagennaROSCendeaanwezigheidvaneenstatusepilepticusmogelijkonbetrouwbareprognose-parameterszijnomdeslechteuitkomsttevoorspellenbijpatiëntenbehandeldmettherapeutischehypothermienaeencirculatiestilstand.Geziendebeperktebeschikbaregegevens,zoudebeslissingomaanbehandelbeperkingtedoen,nietmogenafhangenvanéénenkeleprog-nose-parameter.
Orgaandonatie
Organenvandonorennacirculatiestilstandzijnreedssuccesvolgetrans-planteerd(donatienacardialedoodofwelnon-heartbeatingdonors).Dezepatiëntenpopulatiebiedteenkansomdegroeporgaandonorentevergro-ten.Uitnamevanorganenvandonorenzonderkloppendhart(non-heartbeatingdonors)wordtonderverdeeldineengecontroleerdeeneenongecontroleerdegroep.Gecontroleerdedonatiegebeurtnaeengeplandstopzettenvanbehandelingbijnietmethetlevenverenigbareletsels/ziekten.Ongecontroleerdedonatievindtplaatsalseenpatiëntdoodofalreanimerendwordtbinnengebrachtenergeenspontanecirculatieverkre-genwordt.
Reanimatie-centra
Erzijngroteverschilleninoverlevingtussenziekenhuizendiepatiëntennaeenreanimatievooreencirculatiestilstandopvangen.Uitdeliteratuurblijktinbeperkte matedatIC’sdiemeerdan50patiëntennaeencircula-tiestilstandbehandelenperjaar,betereoverlevingbiedendandiecentradieminderdan20patiëntenperjaaropvangen.Indirectblijktookdatregionale centravoorreanimatiedeuitkomstvaneenmyocardinfarct metST-elevatie(STEMI)verbeteren.
66 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
Uitaldezegegevensblijktdatgespecialiseerdereanimatie-centraenzorgstructureneffectiefkunnenzijn,maartotnutoeiseronvoldoendebewijsomdezehypotheseteondersteunen.
Specialistischereanimatievankinderen-metdebasalereanimatievankinderendoormedischeprofessionals
68 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
Introductie
Dithoofdstukbevatderichtlijnenvanbasalereanimatievankinderendoormedischeprofessionalsenspecialistischereanimatievankinderen.Dezerichtlijnenzijnbedoeldvoorkinderenvanalleleeftijdenmetuitzon-deringvandereanimatievankinderenbijdegeboorte.
Veranderingeninderichtlijnenvandespecialistischereanimatievankinderen
• Herkennenvancirculatiestilstand:zelfsmedischeprofessionalskunnennietbetrouwbaardeaan-ofafwezigheidvanpulsatiesvaststellenbijkinderen.Hetbeoordelenvancirculatiestilstandkanderhalvenietenkelopbasisvanaan-ofafwezigheidvanpulsatieswordengeba-seerd.
• TijdensdeCPRwordtbenadruktdatdethoraxcompressiesvangoedekwaliteitmoetenzijndooreenadequatediepte,volledigoplatenkomenvanhetsternumenminimaleonderbreking.
• Defrequentievanthoraxcompressiesmoetminimaal100enmaximaal120perminuutzijn.
• Ineenkindjongerdan1jaarishetacceptabelomeenAEDtegebruiken(bijvoorkeuraangepastaankinderen)indienergeenandereoptieszijn.
• OmwillevanhetminimaalonderbrekenvandeCPRmoetendethorax-compressiesdoorgaanterwijldedefibrillatorwordtopgeladen.
• DemanoeuvrevanSellickkanaspiratievanmaaginhoudvoorkomen,maarkanookintubatieenbeademingbemoeilijken.
• MonitoringvanendtidalCO2isbehulpzaambijhetcontrolerenvandeendotrachealepositievandetubebijkinderenvan>2kg.
• Naherstelvanspontanecirculatiedienthyperoxemievoorkomenteworden.
• Bijeenkindmeteencirculatiestilstandmageenpogingtoteenintraveneuzecanuleringmaximaal60secondenduren,daarnamoeteenbotnaaldwordeningebracht.
Preventievancirculatiestilstandbijkinderen
Bijkinderenkomteensecundairecirculatiestilstandalsgevolgvanrespiratoirofcirculatoirfalenvakervoordaneenprimairecirculatiestil-standdooreenritmestoornis.Dekansopoverlevingvancirculatiestilstandisklein;vroegtijdigeherkenningendirecteadequatebehandelingvaneenernstigbedreigdkindkaneencirculatiestilstandvoorkomenenisdusvanlevensbelang.
Specialistischereanimatievankinderen-metdebasalereanimatievankinderendoormedischeprofessionals69
Herkennen van een ernstig bedreigd kindDevolgordevandebeoordelingvaneenernstigbedreigdkindgaatvolgensdeABCDE-methode.Elkprobleemdatzichvoordoet,moetdirectbehandeldworden,alvorensdebeoordelingvoorttezetten.
Tekenen van respiratoir falen• Tehogeoftelageademfrequentievoordeleeftijd• Toegenomenademarbeid,zoalsintrekkingen,neusvleugelen,stridor,
wheeze,kreunen,engebruikvanhulpademhalingsspieren• Afgenomenteugvolume,zichuitendineenoppervlakkigeademhaling,
verminderdethoraxexcursieenverminderdofgeenademgeruisbijauscultatie
• Hypoxemie(metofzonderextrazuurstof),zichtbaaralscyanose,maarbijvoorkeurgemetenmeteensaturatiemeter
• Systemischeeffectenzoalstachycardieofbradycardie,bleekheid,enverminderdbewustzijn
Tekenen van circulatoir falen zijn:• Tachycardieofbradycardie• Afgenomenperifereperfusie(zwakkeofafwezigeperiferepulsaties,
verlengdecapillairerefilltijd,bleekheid,gemarmerdehuidenlagehuid-temperatuur)
• Systemischeeffectenzoalstachypneu,bradypneuenverminderdbewustzijn
• Verlaagdesystemischebloeddruk• Afgenomenurineproduktie• MetaboleacidoseBijzowelrespiratoiralscirculatoirfalenzijnbradycardieenverminderdbewustzijnlateenomineuzetekenen.
De behandeling van respiratoir en circulatoir falen
Luchtweg en beademing• Opendeluchtwegengeef100%zuurstof• Beademzonodigmetmaskerenballon,eventueelgevolgddoor
endotrachealeintubatieenbeademing
Circulatie• Brengeenintraveneuzecanuleofbotnaaldin• Geefeenvochtbolus(kristalloid)20ml/kg• Overweegvasoactievemiddelen,inotropicaenanti-arrhytmica• Sluithetkindaltijdminstensaaneensaturatiemeter,ECG-monitoren
bloeddrukmetingaan.Beoordeelhetkindregelmatig.
70 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
Volgordevanhandelen
Volgorde van handelen bij basale reanimatie bij kinderen door professionele hulpverleners
1 Zorg ervoor dat het kind en uzelf in een veilige omgeving zijn.
2 Kijk of het kind reageert:
• Schudhetkindvoorzichtigenvraagluid“Gaatallesgoed?”• Schuddepatiëntnietbijverdenkingvanletselvandewervelkolom.
Roepdanalleen.
3a als het kind reageert door te bewegen of antwoord te geven:
• Laathetkindindepositiewaarinuhemhebtgevonden(mitshijdaarnietinverdergevaarverkeert).
• Beoordeeldelichamelijketoestandenhaalzonodighulp.• Herbeoordeelhetkindregelmatig.
3b als het kind niet reageert:
• Roepomhulp.• Draaihetkindvoorzichtigopderug.• Maakdeluchtwegvrijdoorhethoofdachterovertekantelenendekin
optetillenalsvolgt:– Plaatséénhandophetvoorhoofdenkantelhethoofdzachtjes
naarachteren.– Plaatstegelijkertijdtweevingersonderhetbenigegedeeltevande
mandibulaentildezeop(kinliftmethode).Duwnietopwekedelenonderdekin:ditkandeluchtwegjuistblokkeren.
– Alshethiermeenietluktomeenvrijeluchtwegtecreëren,gaoveropdejawthrustmethode:plaatsdeeerstetweevingersvaniederehandaanweerszijdenopderamusvandemandibula.Duwdeonderkaaknaarvoren.
Opendeluchtwegmetallééndekaaklift(zonderhethoofdtekantelen)alsudenktdathetkindnekletselheeftkunnenoplopen.Mochthetnietlukkenomzodanigdeluchtwegteopenen,kanteldanhethoofdvoorzich-tigzominmogelijknaarachterentotdatdeluchtwegwelopenis.
Specialistischereanimatievankinderen-metdebasalereanimatievankinderendoormedischeprofessionals71
algoritme basale reanimatie van kinderen(voor professionals)
Roephulp
Opendeluchtweg
Geennormaleademhaling
Geef5initiëlebeademingen
Geentekenenvancirculatie?
15borstcompressies2beademingen
Kindreageertniet
Alleen?Na1minuut;bel112ofreanimatieteam
Laat112ofreanimatieteambellen
72 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
4. hou de luchtweg open; kijk, luister en voel naar normale ademhaling door uw gezicht vlakbij dat van het kind te houden en naar de thorax te kijken. Doe dit niet langer dan 10 seconden voor u beslist te beademen:
• Kijkofdethoraxomhoogkomt.• Luisterbovendemondenneusvanhetkindofueenademhaling
hoort.• Voelmetuwwangofhetkinderluchttegenuitademt.• Gedurendeenkeleminutennahetontstaanvaneencirculatiestilstand
kanhetkindnogtrage,irregulaireademteugennemen.• Kijk,luisterenvoelgedurendemaximaal10secondenalvorenste
beslissenofhetnormaalademt–alsutwijfelt,handelalsofhetkindnietnormaalademt.
5A als het kind wel normaal ademt:
• Legheminstabielezijligging(zielaterindithoofdstuk).• Stuuriemandomhulptehalenofgazelf–bijvoorbeeldroepomeen
ambulanceofhetreanimatieteam.• Herbeoordeelregelmatigofdeademhalingnormaalblijft
5b als het kind niet normaal ademt:
• Verwijdervoorzichtigduidelijkzichtbarevoorwerpendiedeluchtwegblokkeren.
• Geefvijfbeademingen.• Beoordeeldeeffectiviteitvandebeademingbijiederepogingdoorte
kijkennaarhetomhoogkomenvandethorax.• Tijdensdezebeademingenleteropofhetkindreageertopuwactie
doortekokhalzenofhoesten.Deaan-ofafwezigheidvandezereactiesmaaktonderdeeluitvanuwbeoordelingvantekenenvanleven(zielaterindithoofdstuk).
Een kind ouder dan 1 jaar beademen:• Zorgdatdeluchtwegvrijblijftmeteenvandehierbovenbeschreven
methoden.• Knijphetzachtegedeeltevandeneusdichtmetuwduimenwijsvinger
vandehanddieophetvoorhoofdligt.• Opendemondeenbeetje,maarblijfdekinomhoogtillen.• Ademin,plaatsuwlippensluitendomdemondvanhetkind,zodater
geenluchtkanontsnappen.• Blaasgedurende1-1,5secondenrustigindemond;dethoraxmoet
omhoogkomenzoalsbijeennormaleademhaling.• Haaluwmondvandievanhetkindterwijldeluchtweervrijkomt.De
thoraxzaktweernaarbeneden.
Specialistischereanimatievankinderen-metdebasalereanimatievankinderendoormedischeprofessionals73
• Ademtusseniederebeademingweerinengeefintotaalvijfbeade-mingenzoalshierbovenbeschreven.Beoordeelheteffectdoortekijkenofdethoraxopenneergaatzoalsbijnormaleademhaling.
• Na5beademingenbeoordeeldecirculatie.
Een zuigeling beademen:• Zorgdatdeluchtwegvrijblijftmeteenvandehierbovenbeschreven
methodenenhouddaarbijhethoofdinneutralepositie.• Ademin,plaatsuwlippensluitendomdemondenneusvanhetkind,
zodatergeenluchtkanontsnappen.Mochthetkindtegrootzijnomuwlippenomzowelzijnmondalsneustesluiten,beademtualleenviadeneusterwijludemondsluit,ofandersom.
• Blaasgedurende1-1,5secondenrustigindemond;dethoraxmoetomhoogkomenzoalsbijeennormaleademhaling.
• Haaluwmondvanhetkindterwijldeluchtweervrijkomt.Dethoraxzaktweernaarbeneden.
• Ademtusseniederebeademingweerinengeefintotaalvijfbeade-mingenzoalshierbovenbeschreven.Beoordeelheteffectdoortekijkenofdethoraxopenneergaatzoalsbijnormaleademhaling.
• Na5beademingenbeoordeeldecirculatie.
Als u moeite heeft met beademen, kan de luchtweg geblokkeerd zijn:• Controleerofudehandelingomdeluchtwegteopenencorrect
uitvoert,inhetbijzonderofudeneknietoverstrekt.• Opendemondvanhetkindenverwijderzichtbareobstructies.Veeg
nietblindmetuwvingerindemondvanhetkind.• Alshetnietmetdekinliftluktdeademwegvrijtemaken,probeerdan
dejawthrustmethode.• Doemaximaal5pogingenomeffectievebeademingentegeven.Als
hetnietluktomthoraxexcursiestebereiken,gadirectovertotthoraxcompressies.
6 beoordeel de circulatie:
• Beoordeeltekenenvanlevengedurendemaximaal10seconden.Ditzijnbewegingen,hoesten,ofnormaleademhalingen(dusnietgaspenofnietfrequente,onregelmatigeademhalingen)enreactiesalsbrakenofkokhalzen.
• Indienubekwaambent,kuntuervoorkiezenomgedurendemaximaal10secondenpulsatiestebeoordelen.– Voeldearteriacarotisindehalsbijkinderenouderdan1jaar.– Voeldearteriabrachialisaandebinnenkantvandebovenarmbij
zuigelingen.– Dearteriafemoralismagookbijzuigelingenenouderekinderen
wordengebruikt.Dezeistevindenhalverwegetussendetuberosi-taspubisendecristailiacaanteriorsuperior.
74 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
7a als u binnen 10 seconden ervan overtuigd bent dat tekenen van leven aanwezig zijn:
• Gazonodigdoormetbeadementotdathetkindzelfeffectiefbegintteademen.
• Leghetkindinstabielezijliggingalshijbewusteloosblijft.• Herbeoordeelhetkindregelmatig.
7b als er:
ofgeentekenenvanlevenzijn,ofgeenpulsaties,ofpulsatieslangzamerdan60perminuuténtekenenvaninadequatecirculatie,ofutwijfelt:• Beginmetthoraxcompressies.• Combineerbeademingenmetthoraxcompressies:
Thoraxcompressies bij alle kinderen:• Bijallekinderenwordenthoraxcompressiesopdeonderstehelftvan
hetsternumgegeven.• Lokaliseerdeprocessusxyphoïdeus,dezebevindtzichindehoekwaar
delinkerenrechteronderkantvanderibbenboogbijelkaarkomen.Begindethoraxcompressieeenvingerbreedtehierboven.Zovermijdtuhetindrukkenvandebovenbuik.
• Drukhetsternumtotminstenseenderdevandethoraxin.Weesnietbangomtehardtedrukken–drukhardensnel.
• Geefthoraxcompressiesineenfrequentievanminstens100/minuut(maarnietmeerdan120/minuut).
• Laathetsternumnaelkethoraxcompressieweerhelemaalomhoogkomenalvorenseenvolgendecompressietegeven.
• Na15thoraxcompressies,opendeluchtwegengeef2effectievebeademingen.
• Gadoormethetgevenvanthoraxcompressiesenbeademingenmeteenratiovan15:2.
Thoraxcompressies bij zuigelingen:• Wanneereenhulpverleneralleenis,drukthijhetsternuminmet2
vingertoppen.• TweeofmeerderehulpverlenersgebruikendeThalertechniek:
– Plaatsbeideduimenplattegenelkaaropdeonderstehelftvanhetsternum(zieboven).Detoppenvandeduimenwijzennaarboven.
– Omcirkelmetdevingersgeslotenhetonderstedeelvandethorax.Devingertoppensteunenderugvandezuigeling.
– Duwhetsternumtotminstenseenderdevandethoraxin(onge-veer4cm).
– Dezetechniekiseffectieverdanhetgebruikvantweevingers.
Specialistischereanimatievankinderen-metdebasalereanimatievankinderendoormedischeprofessionals75
Thoraxcompressies bij kinderen ouder dan 1 jaar:• Plaatsdehielvanuwhandopdeonderstehelftvanhetsternum(zie
boven).• Tiluwvingersopzodatugeendrukuitoefentopderibbenvanhet
kind.• Positioneeruzelfverticaalbovendethorax,enduwmetgestrektearm
hetsternumtotminstenseenderdevandethoraxin(ongeveer5cm).• Bijgroterekinderenofinhetgevalvaneenkleinehulpverlenermoetu
dehielvandetweedehandbovenopdeeersteplaatsenendevingersinelkaarvouwenomvoldoendedrukuitteoefenen.
8 ga door met reanimeren tot:
• Hetkindtekenenvanlevenlaatzien(hetkomtbijbewustzijn,hetbeweegt,hetademtnormaaloferwordenduidelijkepulsatiesmeteenfrequentievanmeerdan60/minuutgevoeld);
• Dereanimatiewordtdoorandereprofessionelezorgverlenersovergeno-men;
• Uuitgeputbent.
Assistentie roepenHetisvanlevensbelangdathulpverlenerszosnelmogelijkhulphalenalseenkindcollabeert:• Bijaanwezigheidvanmeerdanéénhulpverlenerstartdeeerstede
reanimatieopterwijleenanderhulphaalt.• Bijéénhulpverlener–reanimeereerstongeveer1minuutalvorens
hulptehalen.Neemhetkindofdezuigelingmeealsuhulpgaathalenomdeonderbrekingvandereanimatiezokortmogelijktehouden.
• Echterindienhetkindplotselingcollabeert,laateersthulphalenalvorensmetdereanimatietebeginnen.Inzo’ngevalligtwaarschijn-lijkeenhartritmestoornistengrondslagaandecirculatiestilstandenmoethetkindmogelijkwordengedefibrilleerd.Haalzelfonmiddellijkhulpalsniemandandersdatkandoen.
76 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
Volgorde van handelen bij specialistische reanimatie van kinderen.
Alseenkindnietreageertengeentekenenvanleven(ademhaling,hoestenofspontanebeweging)toont:
1 ga door met de basale reanimatie.
Zoalshierbovenbeschreven.Laatdepersoondiethoraxcompressiesgeeftminstensomde2minutenwisselenomvermoeidheidtevoorkomen.
2 beadem met 100% zuurstof.
• Ventileeronderpositievedrukmet100%zuurstofmetmaskerenballon.
• Controleerofdethoraxomhoogkomt.• Alleenalshetnietluktommeteengezichtsmaskertebeademen,
overweeginditstadiumeenlarynxmaskerofintubatieomadequateventilatietebewerkstelligen.
3 Sluit een ecg-monitor aan en laat een manuele defibrillator of aeD direct halen.
• PlaatsdeECG-elektrodenzodanig,datzeeeneventueledefibrillatienietbelemmeren.
• BijgebruikvaneendefibrillatormetingebouwdeECG-monitormetplakelektroden:plaatsdeeneelektrodeonderhetrechterclaviculaendeandereindelinkeraxilla.Plakbijeenkleinkindéénelektrodeopderugonderdelinkerscapulaendeandereopdevoorkantvandethoraxlinksvanhetsternum.Gebruikbijvoorkeurkleinereplakelektro-den(4,5cmdoorsnee)bijkinderenonder10kgenstandaardplakelek-troden(8-12cmdoorsnee)bijgroterekinderen.
4 beoordeel het hartritme:
• Beoordeelhetritmeopdemonitor:– CirculatiestilstandmetasystolieofPolslozeElectrischeActiviteit
PEA).Ditkomthetmeestvoor.– Circulatiestilstandmetventrikelfibrilleren(VF)ofventrikeltachy-
cardie(VT).
Specialistischereanimatievankinderen-metdebasalereanimatievankinderendoormedischeprofessionals77
algoritme specialistische reanimatie bij kinderen
Slachtofferreageertniet
Waarschuwreanimatieteam(indienalleen:eerst1minCPR)
begin blS 5initiëlebeademingen
gevolgddoor15:2OnderbreekCPRzominmogelijk
VF/Vt Pea/asystolie
1Shock• 4J/kgmanueel• AEDonder8jaarbijvoorkeur
aangepastaankinderen
HervatonmiddellijkBLSgedurende2minOnderbreekCPRzo
minmogelijk
HervatonmiddellijkBLSgedurende2min
Geefdirectadrenalineen
herhaalelke3-5minrOSc
beoordeel hartritme
gedurende cPr:• Optimalebasiclifesupportmetminimale
onderbreking(frequentie,diepteenrelaxatie)• Geef100%zuurstof• IV/IOtoegang• Geefadrenalineelke3-5minuten• OverweegintubatiemetendtidalpCO2meting• Continuethoraxcompressiesnaintubatie• Corrigeerreversibeleoorzaken
reversibele oorzaken• Hypoxie• Hypovolaemie• Hypo/Hyperkaliëmie/Metabool• Hypothermie
• Tension(spannings)pneumothorax• Tamponadevanhethart• Toxinen• Thrombo-embolie
Postreanimatiezorg• ABCbenadering• Optimaleoxygenatieen
beademing• Aanvullendonderzoek• Behandelonderliggende
oorzaken• Handhaafoptimaletemperatuur• Therapeutischehypothermie
78 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
5a circulatiestilstand met asystolie of Pea
Ditkomthetmeestvoorbijkinderen.• Zetthoraxcompressiesenbeademingvoort:
– Blijfventilerenmet100%zuurstof.– Reanimeerbijalleleeftijdenmet15thoraxcompressies:2
beademingentijdensbeademingmetmaskerenballon.• Zorgvoorintravasculairetoegangalshetkinddezenognietheeft.
– Gebruikhiervooreenintraveneuzecanuleofeenbotnaald.Debotnaaldiseveneffectiefeninveelomstandighedensnellerdaneenintraveneuzecanule.
• Geefadrenaline:– Geef10microgram/kgintraveneusofintraossaal(0,1ml/kgvan
een1:10.000oplossing).– Endotrachealetoedieningvanadrenalinewordtafgeraden,tenzij
ergeenanderetoegangswegmogelijkis;dedosisisdan100microgram/kg.
• Denkondertussenaanencorrigeerreversibeleoorzaken(4H’senT’s,ziebeslisboom).
• Laateenbekwaampersoonhetkindintuberenvoorhetverkrijgenvaneenblijvendvrijeluchtweg.Zorgtijdensintubatievoorminimaleonderbrekingvanthoraxcompressies,beademingenanderehandelin-gen.– Geefnadeintubatiecontinuethoraxcompressiesineenfrequentie
van100/min.Ventileerineenfrequentievanongeveer10-12/min.
• Herhaaldecyclus:– Beoordeelomde2minutenhetritmeopdemonitor.– IndienasystolieofPEApersisteert,geef10microgram/kg
adrenalineintraveneusofintra-ossaalomde3tot5minuten.– IndiencirculatiestilstandpersisteertenhetritmeverandertinVF
ofVT,defibrilleeralshieronderbeschreven.– Indienhetkindtekenenvanlevenlaatzien,gaoveroppost-
reanimatiezorg.Ventileerdanmeteenfrequentieenteugvolumeomnormaleend-tidalCO2en/ofPCO2-waardentekrijgen;voorkomzowelhyperventilatiealshypoventilatie.Geefzonodigzuurstofomeenzuurstofsaturatievan94-98%tebewerkstelligen.
Specialistischereanimatievankinderen-metdebasalereanimatievankinderendoormedischeprofessionals79
circulatiestilstand met asystolie/Pea
circulatiestilstand met VF/Vt}
2 min 2 min 2 min 2 min 2 min
1º 2º 4º 3º 5º
Adrenaline 10 ug/kg
Adrenaline 10 ug/kg
BeademenOxygenerenIO/IV toegangMedicatieIntubatie
Adrenaline 10 ug/kg
CPR ROSC
Shock 4J/kg
Shock 4J/kg
2 min 2 min 2 min 2 min 2 min 2 min 2 min
1º 2º 4º 3º 5º 6º 7º
Adrenaline 10 ug/kg
Adrenaline 10 ug/kg
Adrenaline 10 ug/kg
amiodaron 5 mg/kg
amiodaron 5 mg/kg
BeademenOxygenerenIO/IV toegangMedicatieIntubatie
Shock 4J/kg
Shock 4J/kg
Shock 4J/kg
Shock 4J/kg
Shock 4J/kg
CPR ROSC
Shock 4J/kg
80 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
5b circulatiestilstand met ventrikelfibrilleren of ventriculaire tachycardie (VF/Vt)
• Defibrilleeronmiddellijkhetkind.• Gadoormetthoraxcompressiesenbeademingterwijldedefibrillator
wordtopgeladen.Zodradedefibrillatorisopgeladenmoetiedereenafstandhoudenenwordtdeschoktoegediend.Deonderbrekingvandethoraxcompressiesdientzokortmogelijktezijn.
• Bijgebruikvaneenmanueledefibrillator:– Geeféénschokvan4Joule/kg.– Bijhetgebruikvanpaddles:drukdepaddlesstevigaantegende
thoraxopdezelfdeplaatsalshierbovenbeschrevenvoordeplakelektroden.
• BijgebruikvaneenAED:– GebruikdestandaardAEDvoorkinderenouderdan8jaar.– GebruikbijvoorkeureenvoorkinderenaangepasteAEDbij
kinderenvan1tot8jaar.– HetgebruikvaneenAED(bijvoorkeuraangepastvoorkinderen)is
acceptabelvoorkinderenonder1jaarindienergeenandereoptieszijn.
• Beginmeteennadeschokmet15thoraxcompressiesenhervatCPRzondereersthetritmetebeoordelenofnaarpulsatiestevoelen.
• Na2minutenbeoordeelkorthetritmeopdemonitor.• IndiennogsteedsVFofVTwordtgezien,dieneentweedeschoktoe
vanhetzelfdeenergieniveau.• Beginmeteennadeschokmet15thoraxcompressiesenhervatCPR
zondereersthetritmetebeoordelenofnaarpulsatiestevoelen.• Na2minutenbeoordeelkorthetritmeopdemonitor.• Dieneenderdeschoktoemethetzelfdeenergieniveau.• Beginmeteennadederdeschokmet15thoraxcompressiesenhervat
CPR.Geefvervolgensadrenaline(10ug/kg)enamiodaron(5mg/kg)intraveneusofintraossaal,ongeachtofdeschoksmeteenAEDofmanueledefibrillatordanwelbuitenofinhetziekenhuiszijngegeven.
• Geefeenschokvanhetzelfdeenergieniveauelke2minuten.• Geefadrenaline(10ug/kg)elke4minuten.• Geefnogéénkeeramiodaron(5mg/kg)nadevijfdeschok.• Denkondertussenaanencorrigeerreversibeleoorzaken(4H’senT’s,
ziebeslisboom).• Laateenbekwaampersoonhetkindintuberenvoorhetverkrijgenvan
eenblijvendvrijeluchtweg.Zorgtijdensintubatievoorminimaleonderbrekingvanthoraxcompressies,beademingenanderehandelin-gen.– Geefnadeintubatiecontinuethoraxcompressiesineenfrequentie
van100/min.Ventileerineenfrequentievanongeveer10-12/min.
Specialistischereanimatievankinderen-metdebasalereanimatievankinderendoormedischeprofessionals81
• Gedurendedereanimatiezorgvoorintraveneuzeofintra-ossaletoegangalshetkinddezenognietheeft.– Gebruikhiervooreenintraveneuzecanuleofeenbotnaald.De
botnaaldiseveneffectiefeninveleomstandighedensnellerdaneenintraveneuzecanule.
• Indienasystolieontstaat,gadoormetCPRenvolghetalgoritmevoorcirculatiestilstandmetasystolieenPEA.
• Indiendeschokinitieelsuccesvolwas,maarVF/VTzonderpulsatieskeertterug,hervatdirectCPR,geefamiodaronendefibrilleernog-maals.Overweegeencontinuinfuusmetamiodaron.
• Indienhetkindtekenenvanlevenvertoont,beoordeelhetritmeopdemonitorenganaarpost-reanimatiezorg.Ventileerdanineenfrequen-tieenteugvolumeomnormaleETCO2en/ofPCO2-waardentekrijgen;voorkomzowelhyperventilatiealshypoventilatie.Geefzonodigzuurstofomeenzuurstofsaturatievan94-98%tebewerkstelligen.
belangrijk!:OnonderbrokenkwalitatiefgoedeCPRisvanlevensbelang.Onderbreekdethoraxcompressiesenventilatiezokortmogelijkomhetritmeteanalyserenna2minutenbasalereanimatieoftedefibrilleren.Hetgevenvanthoraxcompressiesisvermoeiend.Deteamleidermoetdekwaliteitvandethoraxcompressiescontinubewakenenteamledenmoetenelkaariedere2minutenaflossenvoordethoraxcompressies.
Stoppen van de reanimatieNa20minutenreanimatieisdekansopoverlevingkleinenmoetwordenoverwogendereanimatietestaken.Redenenomdereanimatievoorttezettenlangerdan20minuten,zijn:• Hetnognietvoldoendeuitgeslotenhebbenvanreversibeleoorzaken
(4H’sen4T’s)• Kerntemperatuur<32°C• PersisterendVF/VTIngevalvantwijfeloverlegmeteenkinderarts.InNederlandbestaateenNODO-procedure(NaderOnderzoekDoodsoorzaak)dieoverlegmetdegemeentelijklijkschouwerbijhetoverlijdenvanelkeminderjarigewettelijkverplicht.
82 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
Naderetoelichtingbijderichtlijnen
medicijngebruik tijdens de reanimatie
AdrenalineDeaanbevolenintravasculairedosisadrenalineisvoorkinderen10micro-gram/kgmeteenmaximumvan1mg.Herhaaldezedosisomde3-5minuten.Hogeredoseringendragennietbijaandeoverlevingofkwaliteitvanlevennaeenreanimatieenkunnenschadelijkzijn.Nasuccesvollereanimatiekaneenopheteffectgetitreerdcontinuinfuusadrenalinenodigzijn.AdrenalinewordtbijVF/VTsamenmetamiodaronpasnáhervattenvanthoraxcompressiesnadederdeschoktoegediend.
AmiodaronGeefbijcirculatiestilstandmetVF/VTeensnellebolus5mg/kgamiodaronnadederdeschok.Eentweededosiswordtgegevennadevijfdeschok.AlsVF/VTterugkeertnaaanvankelijksuccesvoldefibrillerenkaneenderdedosiswordengegevennaeenschok,eventueelgevolgddooreencontinuinfuus.
AtropineAtropinewordtenkelbijeenpersisterendevagalebradycardieaanbevolenwaarbijdedosis20microgram/kgis(minimumdosis100mcg).
MagnesiumMagnesiumsulfaat25-50mg/kg(maximum2gram)wordtenkelbijgedocumenteerdehypomagnesiëmieofpolymorfeVT(‘torsadedepointes’)aanbevolen.
CalciumRoutinematiggebruikvancalciumverbetertnietdeoutcomevancircula-tiestilstand.Calciumwordtenkelbijhypocalciëmie,hypermagnesiëmie,hyperkaliëmie,enernstigeoverdoseringvancalciumantagonisten.Deaanbevolendosisis0,13mmol/kgCalciumchloride.
NatriumbicarbonaatNatriumbicarbonaatwordtnietroutinematiggebruikttijdenseencircula-tiestilstand,maarheefteenplaatsbijhyperkaliëmie,overdosisvantricyclischeantidepressivaofeenlangdurigecirculatiestilstandmetmetaboleacidose.Dedosisis1-2mmol/kg.
Specialistischereanimatievankinderen-metdebasalereanimatievankinderendoormedischeprofessionals83
LidocaineLidocainewordtnietmeeraanbevolentijdensdereanimatievanVF/VT.
Vasopressine- terlipressineDezevasoconstrictorenhebbenmogelijkeenplaatsincirculatiestilstanddienietreageertopherhaaldetoedieningvanadrenaline.
toedieningswegen voor medicijnen
Debotnaaldiseenveiligeeneffectievetoedieningsweg.Bijeenkindmeteencirculatiestilstand,magdebotnaaldalseerstekeuswordeningebrachtnaardekeuzevandehulpverlener.Eenpogingtoteenintraveneuzecanule-ringmagmaximaal60secondenduren,daarnamoeteenbotnaaldwordeningebracht.Viadeendotrachealetoedieningswegwerktadrenalinemindereffectiefdanbijintraveneuzeofintraossaletoediening;daaromwordtditnietmeeraanbevolen.
endotracheale tubes en larynxmaskers
Endotrachealetubesmetcuffzijnveiligomtegebruikenbijkinderenbovende1jaarineenziekenhuissetting.Inervarenhandeniseenlarynxmaskereenalternatievemethodeindienmasker-enballonbeademingmoeilijkis,maardezebeschermtdeluchtwegmindergoeddanendotrache-aleintubatie.
Sellick manoeuvre
DemanoeuvrevanSellickkanaspiratievanmaaginhoudmogelijkvoorko-men,maarkanookintubatieenbeademingbemoeilijken.HetisderhalvenietmogelijkomadviestegevenoverhetgebruikvandemanoeuvrevanSellick.
end-tidal cO2
Metingvanend-tidalCO2(ETCO2)iseengoedemethodeomplaatsingvandetubeindetracheatecontrolerenendekwaliteitvanbeademingbijeenkindzwaarderdan2kg,indienervoldoendecirculatieis.DeETCO2tijdenscirculatiestilstandisinhetalgemeenlaag.IndiendeETCO2tijdensCPR<15mmHg(<2kPa)blijft,moetmenproberendekwaliteitvandethoraxcompressiesteverbeteren.ErismomenteelonvoldoendeevidenceomETCO2tijdensCPRtegebruikenvoorprognostischedoeleinden.
84 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
reversibele oorzaken van circulatiestilstand (4 h’s en 4 t’s)
Devolgendereversibeleoorzakenvancirculatiestilstanddienenaltijdvroegtijdensdereanimatietewordenoverwogenenzonodigbehandeld:• Hypoxie.• Hypovolaemie.• Hyper/hypokaliëmie,hypocalciëmie,acidoseenanderemetabole
afwijkingen.• Hypothermie.
• Tension(spannings)pneumothorax.• Tamponade(harttamponade).• Thrombo-embolischeofmechanischeobstructie(bijvoorbeeldlongem-
bolie/coronairethrombus).• Toxinen.
Inhetbijzonderhypoxieenhypovolemiekomenvaakvoorbijkinderenmeteencirculatiestilstand.Echocardiografiekanbijdragenaanhetherkennenvanoorzakenvancirculatiestilstandbijkinderen.Hetbelangvanechocar-diografiemoetwordenafgewogentegenhetonderbrekenvanCPR.
basale reanimatie
Zelfsmedischeprofessionalskunnennietbetrouwbaardeaan-ofafwezig-heidvanpulsatiesvaststellenbijkinderen.Hetbeoordelenvancircula-tiestilstandkanderhalvenietenkelopbasisvanaan-ofafwezigheidvanpulsatieswordengebaseerd.Eénprofessionelehulpverlenerkandeverhouding30:2gebruiken,zekeralshijbij15:2moeiteheeftmetdeovergangtussenthoraxcompressiesenbeademen.
Pacing
Cardialepacingisnieteffectiefbijasystolieofbijritmestoornissenveroorzaaktdoorhypoxieofischemie.
glucose
Monitoringvanglucoseisonontbeerlijktijdensdereanimatievankinderen.Behandelhypoglykemiedirect.
Specialistischereanimatievankinderen-metdebasalereanimatievankinderendoormedischeprofessionals85
extracorporeal life support
Extracorporeallifesupportkanoverwogenwordenvoorkinderenmeteenrefractairecirculatiestilstand,mitsditsnelgestartkanworden.
aanwezigheid van ouders
Veelouderswillenaanwezigzijntijdensdereanimatiepogingvanhunkind.Hetfunctionerenvanhetreanimatieteamwordtnietnadeligbeïnvloeddoordeaanwezigheidvanouders.Inhetuitzonderlijkegevaldatoudersdevoortgangvandereanimatiehinderen,wordthenverzochtwegtegaan.Bijvoorkeurwordenouderstijdensdegehelereanimatieondersteunddooreenverpleegkundige.Deteamleidervandereanimatie,nietdeouders,besluitwanneerdereanimatietestakenenlegtdituitmetgevoelenbegrip.
Post-reanimatiezorg
EenreanimatiestoptnietbijROSC.Depost-reanimatiezorg,iseenbelangrijkeschakelindeketenvanoverleving.Deprincipesvanpost-reanimatiezorgbijkinderenzijnvergelijkbaarmetdiebijvolwassenen.Hetdoelishetstabiliserenvandehemodynamiekenhetbeperkenvanhersenbeschadiging.
luchtweg en ademhaling
Hyper-enhypoxemiezijnschadelijknareanimatie,titreerde geïnspireerdezuurstofconcentratieomeenzuurstofsaturatie tebehoudentussende94-98%.Hyper-enhypocapnienareanimatiezijnschadelijk,streefnaarnormocap-nie.
circulatie
Myocarddysfunctiekomtvaakvoornareanimatie.Inotropicaenvasoactievemiddelenkunnendehemodynamiekverbeteren.
epileptische aanvallen
Behandelepileptischeaanvallenencontroleerdeglucose.
86 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
glucose regulatie
Hypo-enhyperglykemiezijnschadelijknareanimatie.Hetstrevennaartestrikteglucosewaardenkanookschadelijkzijn,omdatmildehyperglykemieminderschadelijkisdanhypoglykemie.
therapeutische hypothermie
Hethanterenvaneentemperatuurvan32à34ºCgedurendeminimaal24uurbijeenkinddatnareanimatiecomateusblijft,kandeprognoseverbeteren.Warmeenafgekoeldkindnietactiefop,tenzijdekerntempera-tuuronderde32ºCis.Naeenperiodevanmildehypothermiewordthetkindlangzaam(0.25-0.5º Cperuur)opgewarmd.Bestrijdhyperthermieomdatditdeprognoseverslechtert.
nabespreking
Houdnadereanimatieeennabesprekingmethetteam,zodatiedereenineenopbouwendeomgevingzijnopmerkingenkanuitenenzijnklinischevaardighedenkanevalueren.
Reanimatievanpasgeborenen
88 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
Introductie
Derichtlijnvoorreanimatievanpasgeborenenisbedoeldvoorhetkinddirectnadegeboorte,ookwelomschrevenalsreanimatievande“natte”pasgeborene.
Veranderingeninderichtlijnenvanreanimatievanpasgeboren
• Vooronbedreigdepasgeborenenwordtgeadviseerdminimaal1minuuttewachtenmetafnavelennadecompletegeboortevanhetkind.Voorernstigbedreigdepasgeboreneniservooralsnogonvoldoendebewijsomhetjuistemomentvoorafnavelenteadviseren.
• Vooratermepasgeborenendientkamerluchtgebruikttewordenbijreanimatie.Indien,ondanksadequatebeademing,herstelvanhartactieenoxygenatie(bijvoorkeurgemetenmeteenpulseoximeter)uitblijft,dienttoedieningvanextrazuurstofoverwogenteworden.
• Pretermepasgeborenenmeteenzwangerschapsduurvanminderdan32wekenbereikenmetkamerluchtsomsnietdezelfdezuurstofverzadigingalsatermepasgeborenen.Omdezeredendientextrazuurstofgegeventewordenopgeleidevanpulseoximetrie.Alsgeenmengkraanvoorzuurstofenkamerluchtbeschikbaaris,dientgestarttewordenmetkamerluchtennietmet100%zuurstof.
• Bijpretermepasgeborenenmeteenzwangerschapsduurvanminderdan28wekendienthetlichaammetuitzonderingvanhethoofdineenhittebestendige,doorzichtige,gladdeplasticzakgeplaatstteworden,zonderhetlichaamvoorafaftedrogen.Verdereverzorgingenstabili-satiedientplaatstevindenondereenstralingswarmtebron.Deplasticzakdientpasverwijderdtewordenbijopnameopdeafdeling.Voordezepasgeborenendientdetemperatuurvandeopvangruimteminimaal26°Ctezijn.
• Indiennaadequateinflatiebeademingendehartfrequentienietstijgtenonderde60/minblijft,wordtdirectgestartmetthoraxcompressies.
• Deaanbevolencompressie:ventilatieratiovoordereanimatievanpasgeborenenblijft3:1.
• Bijmeconiumhoudendvruchtwaterwordthetintrapartumuitzuigen,datishetuitzuigenvanneusenmondvandezuigelingdirectnageboortevanhethoofd,nietmeeraanbevolen.Bijeenslappe,nietademendepasgeborenemetmeconiumhoudendvruchtwaterwordtgeadviseerdomdeorofarynxteinspecterenenmogelijkeobstructieteverwijderen.Bijvoldoendeervaringwordtendotrachealeintubatieenuitzuigengeadviseerd.Echter,indiendeintubatiepoginglangduurtofnietlukt,dientventilatiegestartteworden.
Reanimatievanpasgeborenen89
• Adrenaline(epinefrine)dientbijvoorkeurintraveneustoegediendteworden,ineendosisvan10tot30microgram/kg.Indiengeenintraveneuzetoegangmogelijkis,kanadrenalineendotracheaaltoegediendteworden.Waarschijnlijkisdaneendosisvan50-100microgram/kgnoodzakelijkomeenvergelijkbaareffecttebereiken.
• BijpasgeborenenmetspontanecirculatieisendotrachealeCO2detectie,naastklinischebeoordeling,demeestbetrouwbaremethodevoorbevestigingvandecorrecteendotrachealetubepositie.
• Bijpasgeborenenmeteenzwangerschapsduurvantenminste36wekenenmatigetoternstigehypoxisch-ischemischeencefalopathiedient,indienmogelijk,binnen6uurnadegeboortetherapeutischehypother-miegestartteworden.Ditbeïnvloedtnietdeonmiddellijkereanimatie,maarisbelangrijkvoordepostreanimatiezorg.
Volgordevanhandelen
1 initiële handelingen
Deinitiëlehandelingenbestaanuithetstartenvandeklok,maatregelentervoorkomingvanafkoeling,eersteevaluatieen,indiennodig,hetinroepenvanhulp.Pasgeborenenzijnkleinennat.Zekoelensnelaf,vooralalszenatblijvenenopdetochtliggen.Afkoelingverhoogtdemorbiditeitenmortaliteit.• Controleerofdenavelstrenggoedisafgeklemd.• Zorgvooreentochtvrijeenwarmeopvangkamer(streefnaarminimaal
26°C).Verwijdernatlinnengoedonmiddellijk.• Droogdepasgeboreneafenbedekhethoofdmeteenmuts.Wikkelhet
kindinwarmedoekenofleghethuid-op-huidopdeborstofbuikvandemoederenbedekderugenhoofdvanhetkindmetwarmedoeken.
• Bijprematuregeboortebijeenzwangerschapsduurvanminderdan28wekenwordtdepasgeborenemetuitzonderingvanhethoofdineenplasticzakgeplaatstzondervoorafaftedrogen.Legdepasgeboreneondereenstralingswarmtebron.Drooghethoofdafenbedekhetmeteenmuts.
Evaluatie• Beoordeeltijdenshetafdrogendekleur,tonus,ademhaling.Beoordeel
tevensdehartslagvandepasgeborenemeteenstethoscoop.Palpatievandenavelstrengisalleenbetrouwbaarindiendepolsbovende100/minis.Bevestig,indienbeschikbaar,eenpulseoximeterbijvoorkeuraanderechterhandofpolsvandepasgeborene.
• Dekleur,tonus,ademhalingenhartslagwordengedurendereanimatieiedere30secondengeëvalueerdtotdatdepasgeborenegestabiliseerdis.Hetstijgenvandehartslagisheteerstetekenvanverbetering.
• Overweegofuhulpnodigheeft.
90 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
reanimatie van de pasgeborene
Droog de pasgeborene afVerwijdernattedoeken.DektoeStartdeklokofnoteerdetijd
BijgaspenofapnoeLuchtwegopenen
geef5inflatiebeademingenOverweegSpO2monitoring
Indiengeenthoraxexcursiescontroleeropnieuwhoofdpositie
Overweeg2-persoonstechniekofandereluchtwegmanoeuvres
HerhaalinflatiebeademingenOverweegSpO2monitoring
Evalueer
Evalueerhartfrequentie*elke30secondenBijeenhartfrequentie<60/min
zorgvoori.v.toegangengeefadrenaline
Indiengeenstijgingvanhartfrequentiekijknaarthoraxexcursies
indien er thoraxexcursies zijnStartbijeenhartfrequentie<60/min
thoraxcompressiesenbeademingengeefextrazuurstof3compressiesop1beademing
VRAA
GU
OPE
LKM
OMEN
TAF
OF
UHUL
PNO
DIG
HEE
FT
aanvaardbare preductale SpO2 waarden2 min: 60%3 min: 70%4 min: 80%5 min: 85%10 min: 90%
Evalueerhartfrequentie,ademhaling,kleuren(tonus)
30sec
60sec
geboorte
EvalueerIndiengeenstijginghartfrequentie
kijknaarthoraxexcursies
*Endotrachealeintubatiekanopverschillendemomentenwordenoverwogen
Reanimatievanpasgeborenen91
Startreanimatiebijpasgeborenenmeteeninsufficiënteademhaling(irregulairofafwezig)en/ofeenhartslag<100/min.DeApgarscoreisgeïntroduceerdomeensnellebeoordelingvandeklinischeconditievandepasgeborenepost-partummogelijktemakenDeApgarscoreisnietontwikkeldomdereactieopeenreanimatietebeoorde-len.Striktgenomenzijnvoorhetbeoordelenvandenoodzaaktotreanima-tieenvoordeevaluatiealleende3vitaleparametersademhaling,hartfre-quentieenkleurnodig.
2 luchtweg
Bijpasgeborenendiereanimatienodighebbenzijnhetopenenvandeluchtwegenhetadequaatventilerenvandelongenmeestalvoldoendevoorherstel.• Legdepasgeboreneopzijnrugmethethoofdinneutralepositie.
Eendoekonderdeschouderskanhierbijvannutzijn.
Indienditnieteffectiefiskunnendevolgendemethodengebruiktwordenomdeluchtwegteopenen:• Herpositioneerencontroleerofhetmaskergoedaansluitophet
gezicht• Pasjawthrusttoe,indienmogelijkmettweepersonen.• Brengeenorofaryngealeairwayin(MayoofGuedell).• Zuiguitonderdirectzicht.Uitzuigenkanleidentoteenvertragingvan
spontaneademhaling,laryngospasmeenvagalebradycardie.• Indienbovenstaandemethodennieteffectiefzijnkanhetgebruikvan
eenlarynxmaskeroverwogenworden.• Directonderzicht(zomogelijkendotracheaal)uitzuigenisgeïndiceerd
bijeenslappenietademendepasgeborenemetdikmeconium.
92 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
3 ademhaling
Indiendepasgeborenenahetopenenvandeluchtwegnietspontaanademtdientgestarttewordenmetbeademing.• Geefinitieel5 inflatiebeademingenmeteendrukvan20-25cmwater
gedurende2-3secondenmetkamerlucht.• Kijknaardeborstkasbijiedereinflatiebeademing.Bewegingenvande
borstkaszijneenaanwijzingvooradequateventilatie,maardezezijnnietaltijdgoedzichtbaar.
• Alsdehartfrequentiestijgt,kuntuerzekervanzijndatudelongenheeftontplooid.
• Alsdehartfrequentiestijgtmaardepasgeborenenognietzelfademt,beademhemdanmeteenfrequentievan30-60/minuut.Gadoortotdepasgeborenewelzelfstandigademt.
• Alsdehartfrequentienietstijgtengeenthoraxexcursieszichtbaarzijnisdemeestwaarschijnlijkeoorzaakeennietvrijeademwegofinade-quateventilatie.Overweegdandealternatievemethodenvoorhetopenenvandeluchtweg.
• Startthoraxcompressiesalsdehartfrequentienietstijgtenonderde60/minuutblijftondankseffectievebeademing.
4 thoraxcompressies
• Startthoraxcompressiesalleenalsuzekerweetdatudelongengoedhebtontplooid.
• Omvatmetbeidehandendeborstkas,plaatsuwduimennaastofopelkaarophetonderstederdedeelvanhetborstbeen.
• Drukdeborstkasminstenseenderdevandedieptevandeborstkasin.Zorgervoordatdeborstkasnaiederecompressieweervolledigomhoogkomt,maarhaaluwduimennietvanhetsternumaf.
• Dethoraxcompressie:ventilatieverhoudingbijpasgeborenenis3:1.• Geef90thoraxcompressiesen30beademingen,dus120handelingen
perminuut).Echter,dekwaliteitvandeventilatieendethoraxcom-pressiesisbelangrijkerdandeexactefrequentie.
• Controleerdehartslagelke30seconden.Indiendehartslagbovende60/minstijgtkunnendethoraxcompressiesgestaaktworden.
Reanimatievanpasgeborenen93
5 medicatie
Medicatieiszeldennodigbijneonatalereanimatie.Incidenteelzijninflatiebeademingenenhartmassagenietvoldoendeomdecirculatieopgangtekrijgen.Indezesituatiedienthettoedienenvanmedicatieoverwogenteworden,bijvoorkeurviaeennavelvenekatheter.• Adrenaline(epinefrine)dientbijvoorkeurintraveneustoegediendte
worden,ineendosisvan10tot30microgram/kg.Vergeetnietdenavelvenekatheternateflushenmet2mlNaCl0.9%.
• Indiengeenintraveneuzetoegangmogelijkis,kanadrenalineendotra-cheaaltoegediendtewordenineendosisvan50-100microgram/kg.
• Bijverdenkingophypovolemischeshockenonvoldoendereactieondanksadequatereanimatiehandelingen,dienteenvloeistofbolusgegeventeworden.Indiengeschiktbloednietsnelvoorhandenis,fysiologischzoutineendosisvan10mlperkgin1-5minuten.Herhaalzonodig.
• Erisonvoldoendebewijsomnatriumbicarbonaataantebevelenbijkortdurendereanimatievanpasgeborenen.Bijlangdurigereanimatiekanlangzametoedieninginminimaal2minutenvannatriumbicarbo-naatoverwogenwordenineendoseringvan1tot2mmolperkg(2-4ml4,2%natriumbicarbonaatoplossing).
• Controleerenmonitorzospoedigmogelijkdebloedglucoseenstarteencontinuglucose-infuus(4-6mg/kg.min).
ThuisbevallingInNederlandvindtmeerdan20%vandebevallingenthuisplaats.Eenvandevoorwaardenvooreenthuisbevallingisdatdekwaliteitvandeopvangeneventuelereanimatievandepasgeborenegegarandeerdis.Idealitermoeten2getraindehulpverlenersaanwezigzijnwaarvan1voldoendevaardigisinmaskerenballonbeademingenthoraxcompressiesengetraindisinNewbornLifeSupport.
94 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
Naderetoelichtingbijderichtlijnen
medicatie
Medicatiewordtbijvoorkeurintraveneusviaeennavelvenekathetergegeven.Hetinbrengenvaneenperifeerinfuuswordtafgeradentijdenseenreanimatiei.v.m.delageslagingskanseneffectiviteit.Indiendetechniekvanhetinbrengenvaneennavelvenekatheternietbeheerstwordt,kaneenbotnaaldgebruiktworden.Ermoetrekeninggehoudenwordenmetrisico’svanbotnaalden(o.a.subcutanenecrosedoorextravasatie,osteomy-elitis,huidinfectie,vetembolie,fracturen,compartimentsyndroombijlangdurigeintraossaleinfusie)metnamebijpretermepasgeborenen.Meconium Bijmeconiumhoudendvruchtwaterwordthetintrapartumuitzuigen,datishetuitzuigenvanneusenmondvandezuigelingdirectnageboortevanhethoofd,nietmeeraanbevolen.Bijeenslappe,nietademendepasgeborenemetdikmeconiumhoudendvruchtwaterwordtgeadviseerdomdepasgeborenenietdirectaftedrogenentestimuleren.Depasgeborenewordtalleentoegedektmeteendrogewarmedoek,waarnadeorofarynxwordtgeïnspecteerdeneenmogelijkeobstructieverwijderd.Bijvoldoendeervaringwordtendotrachealeintubatieenuitzuigengeadviseerd.Echter,indiendeintubatiepoginglangduurtofnietlukt,dientventilatiegestartteworden.
Zuurstof of kamerlucht?
A terme pasgeboreneRecentonderzoekheeftaangetoonddatinitiëlebeademingmet100%zuurstofgeenvoordeelbiedtbovenkamerluchtenzelfsleidttoteenhogeremortaliteit,tragerherstelvandehartslagenademhaling,eneenlagereApgarscorebij5minuten.Omdezeredendientdereanimatiegestarttewordenmetkamerlucht.Bijvoorkeurwordtdezuurstofsaturatiegemetenmeteenpulseoximeterenkanextrazuurstoftoegediendwordenopgeleidevandebeschikbarezuurstofsaturatiecurves(ziefiguur).Preterme pasgeborenePretermepasgeboreneninhetbijzondermeteenzwangerschapsduurvanminderdan32wekenbereikenmetkamerluchtsomsnietdezelfdezuurstof-verzadigingalsàtermepasgeborenen.Omdezeredenkanmetbeleidextrazuurstofgegevenwordenopgeleidevanzuurstofsaturatiesgemetenmetpulseoximetrie,waarbijhypoxemieenhyperoxemievermedendienenteworden.
Alsgeenmengkraanvoorzuurstofenkamerluchtbeschikbaaris,dientgestarttewordenmetkamerluchtennietmet100%zuurstof.
Reanimatievanpasgeborenen95
intubatie van de trachea
Intubatieiszeldennodigbijdeopvangvandepasgeboreneenvereisttrainingenervaring.Intubatiekanopverschillendemomententijdensdereanimatiewordenoverwogen:• tijdensuitzuigenvandikmeconiumbijeenslappenietademende
pasgeborene;• indienmaskerenballonbeademingnieteffectiefis;• indienlangdurigebeademingnodigis;• Indienlangdurigthoraxcompressieswordengegeven• bijspecifiekeziektes:bv.herniadiaphragmatica.Dejuistepositievandeendotrachealetubemoetnaintubatiegecontro-leerdworden.Naastdeklinischebeoordeling(hartfrequentiestijging,thoraxexcursies)wordthetregistrerenvanuitgeademdeCO2geadviseerdterbevestigingvanendotrachealetubeplaatsing.Dezelaatstemethodeisnietbetrouwbaarindienersprakeisvaneencirculatiestilstand.
larynxmasker
Uitstudiesblijktdatlarynxmaskerseffectiefkunnenzijnvoorhetbeade-menvanpasgeborenenmeteengewichtvanmeerdan2000geneenzwangerschapsduurvanmeerdan34weken.Bijpretermepasgeborenenonder2000gramofmeteenzwangerschapsduuronderde34weken,bijmeconiumhoudendvruchtwater,bijthoraxcompressiesenbijhettoedienenvanendotrachealemedicatieishetgebruikvaneenlarynxmaskernietonderzocht.
Starten met en stoppen van reanimatie
InNederlandstartenprofessionelehulpverlenersdereanimatiemeestalnietindienersprakeisvaneenofmeervandevolgendecriteria:• eenvastgesteldezwangerschapsduur<24weken;• eengeboortegewichtvan<500g;• anencefalie;• vastgesteldetrisomie13of18.
Hetiszeeronwaarschijnlijkdatdereanimatievaneenpasgeborenena10minutenzondereigencirculatienogzalleidentotoverlevingofoverlevingzonderernstigehandicap.Eenervarenlidvanhetreanimatieteamneemtdebeslissingomdereanimatietestaken.
96 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad
Postreanimatie zorg
MonitoringPasgeborenenkunnennaeensuccesvollereanimatieopeenlatertijdstipalsnogverslechteren.Daaromdienenpasgeborenennaeenreanimatieopgenomentewordenopeenafdelingvoormonitorbewakingvanhartfre-quentie,ademhaling,zuurstofverzadigingenbloeddruk.Verdermoetenbloedglucoseenzuur/baseevenwichtgevolgdworden.
therapeutische hypothermie
Therapeutischehypothermiekanneurologischeschadenaverdenkingophypoxischeschadebeperken.Bijpasgeborenenmeteenzwangerschapsduurvantenminste36wekenenmatigetoternstigehypoxisch-ischemischeencefalopathiedient,indienmogelijk,binnen6uurnadegeboorteopbasisvanspecifiekecriteriatherapeutischehypothermiegestartteworden.Dezebehandelingwordtalleentoegepastingespecialiseerdecentraenbestaatuitafkoelingtot33,5°Cgradengedurende72uur.
Verschillent.o.v.ERCrichtlijn
• Decriteriavoorhetnietstartenvanreanimatiebijextremeprematuri-teit.InNederlandwordtnietgestartmetdereanimatiebijpasgebore-nenmeteenzwangerschapsduurvanminderdan24wekenen/ofeengeboortegewichtvanminderdan500g.
• HetgebruikvaneenbotnaaldalstoegangvoormedicatieenvochtisindeNRRrichtlijntoegevoegd.
top related