türkiye'nin plato ve ovaları

PLATO

• Akarsular tarafından derince parçalanmış, hafif engebeli, genelde yüksekliği fazla olan geniş düzlüklere Platodenir.

• Plato ile yayla kavramlarını birbirinden ayrı tutmak gerekir.

• Yayla daha çok yaz aylarında hayvan otlatılan, ya da turizm amaçlı kullanılan geçici bir yerleşme şekli iken; plato bir yeryüzü şeklidir.

• Platolar Türkiye’nin önemli ve yaygın bir yeryüzü şeklidir.

• Neden?

• Ülkemizin büyük bir kısmı aşınım sahası iken IV. Zamanda oluşan toptan yükselmeye uğraması akarsuların eski aşınım düzlüklerini yarmalarına ve platoların çoğalıp, yaygınlaşmasına neden olmuştur.

TÜRKİYE’NİN PLATOLARI

Oluşumuna göre

platolar

Peneplenleşme

yoluyla oluşan

platolar

Tabaka Düzlüğü

PlatolarıLav Platoları Karstik Platolar

Çatalca –

Kocaeli

Perşembe

platosu

Safranbolu

platosu

Gaziantep

platosuBozok platosu

Obruk platosuHaymana

platosu

Cihanbeyli

platosu

Erzurum-Kars

platosu

Ardahan

platosu

Taşeli Platosu

Teke Platosu

Uzunyayla

platosu

Şanlıurfa

platosu

Yazılıkaya

Platosu

Yatay Duruşlu

Platolar

Oluşumlarına göre platolar:

• 1. Peneplenleşme yoluyla oluşan platolar

• 2.Tabaka Düzlüğü Platoları

• 3. Lav Platoları (Volkanik Platolar)

• 4.Karstik Platolar

• Platolar farklı yükseltilerde bulunur ve batıdan doğuya gidildikçe yükseltiler artar…

• Marmara’da 150 – 200 m.lere,

• Güneydoğu’da 600 – 700 m.lere,

• İç Anadolu’da 1000 – 1500 m.lere,

• Doğu Anadolu’da 1800 – 2000 m.lere kadar çıkmaktadır.

• İç bölgelerimizde genelde yatay duruşlu platolar bulunur.

CİHANBEYLİ PLATOSU

• Doğu Anadolu’da lav platoları

KARS PLATOSU

• Akdeniz Bölgesi’nde karstik platolar

TEKE PLATOSU (ELMALI)

• Karadeniz ve Marmara Bölgeleri’nde aşınım platoları yer alır.

ÇATALCA – KOCAELİ PLATOSU

İÇ ANADOLU BÖLGESİ

• Tuz Gölü çevresinde platolara yaygın olarak rastlanır.

• Tuz Gölü ile Konya Ovası arasında OBRUK ,

• Tuz Gölü’nün batısında CİHANBEYLİ,

• Tuz Gölü’nün kuzeybatısında HAYMANA,

• Kızılırmak yayı içerisinde BOZOK,

• İçbatı Anadolu eşiği üzerinde YAZILIKAYA,

• İç Anadolu ile Doğu Anadolu arasında UZUNYAYLA Platoları yer alır.

• Niğde, Kayseri, Nevşehir arasında kalan saha Türkiye'deki lav platolarına örnek alanlardır.

OBRUK PLATOSU

AKKUYU OBRUĞU

ACIGÖL

KIZÖREN OBRUĞU

CİHANBEYLİ PLATOSU

HAYMANA PLATOSU

BOZOK PLATOSU

YAZILIKAYA PLATOSU

YAZILIKAYA PLATOSU

UZUNYAYLA PLATOSU

DOĞU ANADOLU BÖLGESİ

• Kuzeydoğu’da Erzurum – Kars ve

• Ardahan Platoları yer alır.

• Allahuekber ve

• Yalnızçam Dağları üzerinde 2000 – 2500 m.lerde platolar yer alır.

• Bu bölgemizdeki Bingöl platosu bir lav platosudur.

ERZURUM – KARS PLATOLARI

ARDAHAN PLATOSU

DAMAL

GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ

• Gaziantep ve

• Şanlıurfa Platoları yer alır

• Güneydoğu Anadolu'daki Karacadağ

Platosu bir lav platosudur

• Diyarbakır Havzası, Mardin Eşiği ve Mazıdağı çevresi de akarsular tarafından parçalanmıştır.

GAZİANTEP PLATOSU

ŞANLIURFA PLATOSU

MARDİN EŞİĞİ - MAZIDAĞI

MARDİN EŞİĞİ - MAZIDAĞI

AKDENİZ BÖLGESİ

• Kireçtaşı üzerinde Teke ve

• Taşeli Platoları yer alır.

TEKE PLATOSU

TAŞELİ PLATOSU

MARMARA BÖLGESİ ÇATALCA – KOCAELİ PLATOSU

KARADENİZ BÖLGESİPERŞEMBE PLATOSU

KARADENİZ BÖLGESİSAFRANBOLU PLATOSU

SAFRANBOLU PLATOSU

Bu platoların dışında dağlık alanların üst

kısımlarında, küçük parçalar halinde çok

sayıda plato bulunmaktadır.

TÜRKİYE’NİN OVALARI• Akarsular tarafından parçalanmamış, çevrelerine göre

alçakta olan geniş düzlüklere Ova denir.• Ovalarda eğim çok az olduğundan buralarda yer alan akarsular

menderesler oluşturur.

Ovaların Özellikleri

• 1-) Çevrelerine göre alçak alanlardır.

• 2-) Akarsular tarafından yarılmamıştır.

• 3-) Düz bir yapıya sahiptirler.

• 4-) Toprakları genel olarak verimlidir.

• 5-) Nüfus, yerleşme ve ekonomik faaliyetlere uygun sahalardır.

Oluşumlarına göre ovalar:

• Ülkemizdeki ovaların oluşumunda tektonik, volkanik, karstik olaylar ve akarsu biriktirmesi etkili olmuştur.

• En etkili olanı tektonik olaylardır.

• Tektonik ovalar genelde 3.ve 4. zamanda çöken sahalarda oluşmuştur.

1.Çöküntü ovaları (Tektonik Ovalar):

• Yeryüzündeki çöküntü hendeklerinin dış kuvvetlerin taşıyıp getirdiği tortullarla dolması sonucu oluşurlar.

2.Birikinti Ovaları:• İç kesimlerde yada

kıyılardaki çukur alanların dış kuvvetlerin taşıyıp getirdiği tortullarla dolması sonucu oluşurlar.

• Akarsuların taşıyıp getirdiği malzemeleri deniz yâda gölün sığ yerlerinde biriktirmesi ile de DELTALARoluşur.

• Bafra, Çarşamba, Silifke, Çukurova gibi.

3.Karstik ovalar:

• Karstik alanlarda suyun çözücü etkisiyle oluşan çanakların tabanının tortullarla dolup düzleşmesi ile oluşurlar.

Türkiye’de ovalar farklı yükseltilerde görülür

Delta ve taban seviyesi ovaları deniz seviyesinde,

GEDİZ DELTASI

BERGAMA OVASI

Türkiye’de ovalar farklı yükseltilerde görülür

Batı Anadolu ve Trakya’da 200 m. civarında

BURSA OVASI SİMAV OVASI

Türkiye’de ovalar farklı yükseltilerde görülür

İç Anadolu ve Güneydoğu’da 800 – 1200 m.

KONYA OVASI HARRAN OVASI

Türkiye’de ovalar farklı yükseltilerde görülür

Doğu Anadolu’da 700 m. den 2400 m. ye kadar çıkar.

MUŞ OVASI YÜKSEKOVA

OVALAR BULUNDUĞU YERE GÖRE DE 2 ANA

GRUBA AYRILIR:1.Kıyı ovaları

2.İç ovalar

1.Kıyı ovaları (Deltalar)

• Akarsuların taşıdığı malzemeleri denize döküldüğü yerde biriktirmesi sonucu oluşan ovalardır.

1.Kıyı ovaları (Deltalar)

• Deltaların meydana gelebilmesi için gerekli şartlar;

• 1.Akarsuyun belli bir büyüklükte olması.

• 2.Akarsuların getirdiği alüvyon miktarının bol olması.

• 3.Kıyının çok derin olmaması.

• 4.Kıyılardaki güçlü akıntıların olmaması.

• 5.Kıyıda gel-gitin etkili olmaması gerekir.

Kıyı ovaları (Deltalar)

• Türkiye’nin deltaları oldukça genç oluşumludur

• 100.000 yıl önce son buzul döneminden sonra deniz seviyesinin yükselmesine bağlı olarak bugünkü görünümlerini almışlardır

• Deltalar oldukça hızlı gelişirler ( Menderesler –Söke ovası, Gediz, Efes Antik şehri)

• 11. yüzyıl sonlarında Selçuklular Anadolu'yu işgal etmeye başlamışlar ve Türkmen göçmenler Ege kıyılarına da yerleşmeye başlamışlardır. Selçuklular zamanında Miletos limanı yine Venediklilerle ticaret için liman olarak kullanılmıştır….

• Sonunda Osmanlıların eline gecen Miletos limanının kullanılmasına devam edildiği bilinmektedir. 1494'te Menteşe Beyleri soyundan İlyas Bey Miletos'ta bir camii, medrese ve oluşan bir külliye yaptırmıştır Fakat liman dolmasıyla Miletos terkedilmiş sehirharabeleri bugün deniz kıyısından 10km kadar icerde kalmistir. Fakat yine de bir koy ismi olarak Balat (Palatia'dan alınma) koyu bulunmaktadır

2-İç Ovalar

• İç ovalarımızın çoğu 3.Zamanda tektonik hareketle çöken sahalardaki çanaklar içinde oluşan göllerin içine akarsuların taşıdığı malzemelerin birikmesiyle meydana gelmiştir.

• Bunlar bazen fay hatlarında diziler halinde bazen de tek tek bulunurlar.

• Bunların çoğunun yükseltileri fazladır.

• Bundan dolayı bunlara yüksek ovalar da denir.

Ovaların Ekonomik Önemi:

• 1.Tarımın en yoğun yapıldığı verimli alanlardır.

• 2.Ulaşım en kolay olduğu alanlardır.

• 3. Yerleşmeler kurulduğu ve nüfusun en yoğun yaşadığı yerlerdir.

• 4-Kıyı ovaları başta olmak üzere su kaynaklarının en bol olduğu yerlerdir.

• Genel olarak ovalar fay hatlarında olduğu için deprem riskinin en yüksek olduğu yerlerdir.

• Ayrıca alçak oldukları için de sel ve taşkın tehlikesi fazla olan alanlardır.

• Genel olarak ovalar fay hatlarında olduğu için deprem riskinin en yüksek olduğu yerlerdir.

• Ayrıca alçak oldukları için de sel ve taşkın tehlikesi fazla olan alanlardır.

Söke Ovası- Söke Ovası Denize Döndü Söke Ovası’nda bu kışta binlerce dönüm arazi sular altında kaldı.25 Ocak 2012 Çarşamba Nazilli.com.tr

TÜRKİYE’NİN OVALARI

TÜRKİYE’NİN OVALARI

Yükseltileri azdır.Sıcaklık ortalamaları yüksektir.Verimleri yüksektir. Ürünlerin vejetasyon süresi uzun, olgunlaşma süresi kısadır.Tarım ürünü çeşidi fazladır.Delta ovaları: Akarsuların denize döküldükleri yerlerde oluşmuştur.Bakırçay, Gediz, Büyük ve Küçük Menderes, Bafra (Kızılırmak), Çarşamba (Yeşilırmak), Çukurova (Seyhan-Ceyhan), Silifke (Göksu)Taban seviyesi ovası: Sakarya nehrinin oluşturduğu Adapazarı ovası

Kudret GÜL

Çukurova

Silifke

GedizBakırçay

Sakarya

Bafra

Çarşamba

Küçük Menderes

Büyük Menderes

Kıyı ovaları

DELTALAR ve KIYI OVALARIYEŞİLIRMAK ( ÇARŞAMBA )

DELTASI KIZILIRMAK ( BAFRA) DELTASI

DELTALAR ve KIYI OVALARI

MERİÇ DELTASI

SAKARYA DELTASI

DELTALAR ve KIYI OVALARI

BAKIRÇAY (DİKİLİ OVASI) GEDİZ( MENEMEN OVASI)

DELTALAR ve KIYI OVALARIKÜÇÜKMENDERES

(SELÇUK OVASI)BÜYÜKMENDERES

( BALAT OVASI)

DELTALAR ve KIYI OVALARI

GÖKSU (SİLİFKE) DELTASISEYHAN-CEYHAN(ÇUKUROVA)

DELTASI

DELTALAR ve KIYI OVALARI

ASİ DELTASI

Bunların dışında kıyı ovası olarak bilinen tavan seviyesi ovaları da bulunur

KÖYCEĞİZ OVASI DALAMAN OVASI

DELTALAR ve KIYI OVALARI

EŞEN ÇAYI OVASI

DELTALAR ve KIYI OVALARI

EŞEN ÇAYI OVASI FİNİKE OVASI

DELTALAR ve KIYI OVALARIFİNİKE OVASI

DELTALAR ve KIYI OVALARI

ANTALYA OVASI

SERİK OVASI

ANTALYA OVASI

DELTALAR ve KIYI OVALARI

MANAVGAT OVASI

Oluşturan Akarsu Ova Adı

Kızılırmak Bafra Ovası

Yeşilırmak Çarşamba Ovası

Sakarya Adapazarı Ovası

Meriç Meriç Ovası

Bakırçay Dikili Ovası

Gediz Menemen Ovası

Küçük Menderes Selçuk Ovası

Büyük Menderes Balat Ovası

Göksu Silifke Ovası

Seyhan ve Ceyhan Çukurova

İÇ BÖLGE OVALARI

• Tektonik ve karstik süreçlerin etkisiyle oluşmuşlardır

• Tektonik çanaklar içinde göl ve akarsu depolarının birikmesi ile ortaya çıkmışlardır

• Çöken sahada çeşitli tortulların birikmesi ve akarsuların getirdiği alüvyonların yayılması ile tektonik ovalar oluşmuştur

• Önemli fay kuşaklarına bağlı olarak oluşan havzaların alüvyonlarla dolması sonucu tektonik ovalar ortaya çıkmıştır.

• Kireçtaşlarının çözülmesiyle oluşan çanakların içinde polyeovaları oluşmuştur.

• Kuzey Anadolu Fay Hattı üzerinde yer alan ovalar;• , Manyas, Ulubat, Biga, Gönen, Bursa, İnegöl, İznik, Yenişehir, Orhangazi,

Gemlik, Bolu, Düzce, İlgaz, Ladik, Suluova, Taşova, Vezirköprü, Turhal, Kargı, Eleşkirt, Kaynaştı, Zile, Erbaa, Suşehri, Niksar, Erzincan, Erzurum, Pasinler ve Ağrı ovalarıdır.

• Batı Anadolu Fay Hattı üzerinde yer alan ovalar;• Bakırçay vadisinde; Bergama, Soma ve Kırkağaç • Gediz vadisinde; Manisa, Akhisar, Turgutlu, Salihli ve Alaşehir• Küçük Menderes vadisinde; Torbalı, Tire, Ödemiş ve Bayındır• Büyük Menderes vadisinde; Söke, Koçarlı, Aydın, Yeni pazar, Nazilli ve

Sarayköy ovalan bulunur.• Güney Anadolu Fay Hattı üzerinde yer alan ovalar;• Amik, Malatya, Elazığ, Hınıs, Muş, Varto, Elbistan, Göynük, Afşin, Ardahan,

Karlıova, Kahramanmaraş, Iğdır, Bingöl ve Bulanık ovalarıdır.• Bu üç fay hattı dışında;• Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde; Nizip, Suruç, Ceylanpınar, Harran

(Altınbaşak) ve Viranşehir• İç Anadolu'da; Eskişehir, Akşehir, Mürted, Ankara, Çubuk ve Develi ovaları

teknotik ovalardır.

Büyük bir bölümü tektonik oluşumludur. Yükseltileri bulundukları bölgeye göre değişir.Bir bölümü kırık hatlarının üzerindeki çukurlardadır.

Tektonik Ovalar: Erzincan, Erzurum, Pasinler, Muş, Iğdır, Erbaa, Niksar, Merzifon, Bolu, Düzce, Amik, Elazığ, Kahramanmaraş, Adıyaman, Küçük ve Büyük Menderes, Gediz, Bakırçay…

Kudret GÜL

Erzincan

Erzurum

Pasinler

Muş

Iğdır

ErbaaNiksar

Elazığ

MerzifonBolu

Düzce

Amik

Kahramanmaraş

Adıyaman

Küçük Menderes

Büyük Menderes

Gediz

Bakırçay

TÜRKİYE’NİN OVALARIİç ovaları

Karstik: Acıpayam, Tefenni, Elmalı, Bozova

Kudret GÜL

Tefenni

Elmalı

BozovaAcıpayam

TÜRKİYE’NİN OVALARIİç ovaları

Çökme aşınma ve birikme faaliyetleri ile oluşanlar: Nizip, Suruç, Ceylanpınar, Altınbaşak (Harran), Konya Ovası…

Kudret GÜL

Ceylanpınar

HarranKonya

Suruç

Nizip

TÜRKİYE’NİN OVALARI

Trakya

Ergene

Kuzey Anadolu Fay hattındaki ovalar:

Manyas Ovası Uluabat Ovası

Kuzey Anadolu Fay hattındaki ovalar:

Gönen Ovası Bursa Ovası

Kuzey Anadolu Fay hattındaki ovalar:

Bursa Ovası

Kuzey Anadolu Fay hattındaki ovalar:

İnegöl Ovası Mustafakemalpaşa Ovası

Kuzey Anadolu Fay hattındaki ovalar:

Karacabey Ovası Balıkesir Ovası

Kuzey Anadolu Fay hattındaki ovalar:

Yenişehir Ovası Orhangazi Ovası

Kuzey Anadolu Fay hattındaki ovalar:

Adapazarı Ovası Düzce Ovası

Kuzey Anadolu Fay hattındaki ovalar:

Bolu Ovası

Kuzey Anadolu Fay hattındaki ovalar:

Çerkeş Ovası

Kuzey Anadolu Fay hattındaki ovalar:

Kurşunlu Ovası Tosya Ovası

Kuzey Anadolu Fay hattındaki ovalar:

Merzifon Ovası Suluova

Kuzey Anadolu Fay hattındaki ovalar:

Taşova Erbaa Ovası

Kuzey Anadolu Fay hattındaki ovalar:

Niksar Ovası Suşehri Ovası

Kuzey Anadolu Fay hattındaki ovalar:

Erzincan Ovası Aşkale Ovası

Kuzey Anadolu Fay hattındaki ovalar:

Erzurum Ovası Pasinler Ovası

Kuzey Anadolu Fay hattındaki ovalar:

Horasan Ovası

Doğu Anadolu Fay hattındaki ovalar:

Amik Ovası Kahramanmaraş Ovası

Doğu Anadolu Fay hattındaki ovalar:

Adıyaman Ovası Malatya Ovası

Doğu Anadolu Fay hattındaki ovalar:

Elazığ Ovası Bingöl Ovası

Doğu Anadolu Fay hattındaki ovalar:

Karlıova Ovası Muş Ovası

Doğu Anadolu Fay hattındaki ovalar:

Varto Ovası Hınıs Ovası

Doğu Anadolu Fay hattındaki ovalar:

Elbistan Ovası Afşin Ovası

Doğu Anadolu Fay hattındaki ovalar:

Batı Anadolu Fay kuşağı ovaları

Bergama Ovası Soma Ovası

BAKIRÇAY GRABENİ

Batı Anadolu Fay kuşağı ovaları

Kırkağaç Ovası

Batı Anadolu Fay kuşağı ovaları

Manisa Ovası Akhisar Ovası

GEDİZ GRABENİ

Batı Anadolu Fay kuşağı ovaları

Turgutlu Ovası Salihli Ovası

Batı Anadolu Fay kuşağı ovaları

Alaşehir Ovası

Batı Anadolu Fay kuşağı ovaları

Torbalı Ovası Tire Ovası

KÜÇÜKMENDERES GRABENİ

Batı Anadolu Fay kuşağı ovaları

Ödemiş Ovası

Batı Anadolu Fay kuşağı ovaları

Söke Ovası Koçarlı Ovası

BÜYÜKMENDERES GRABENİ

Batı Anadolu Fay kuşağı ovaları

Aydın Ovası Yenipazar Ovası

Batı Anadolu Fay kuşağı ovaları

Sarayköy Ovası

Batı Anadolu ovaları

Kütahya Ovası Simav Ovası

Batı Anadolu ovaları

Afyon Ovası Sandıklı Ovası

Akdeniz Ovaları

• Ovaların büyük bölümü karstik kökenli polyeovalarıdır.

• Oluşumlarında hem faylanma sonucu çökme, hem de kireç taşlarının çözülmesi etkili olmuştur.

• Polyeler daha çok Orta ve Batı Toroslar’da bulunur

• Bu ovaların tabanında yer yer sığ göllere rastlanır.

Akdeniz Ovaları

Elmalı Ovası Korkuteli Ovası

Akdeniz Ovaları

Kestel Ovası Gembos Ovası

Akdeniz Ovaları

Suğla Ovası Bozova

Akdeniz Ovaları

Tavas Ovası Acıpayam Ovası

Akdeniz Ovaları

Seki Ovası (Mendan) Isparta Ovası

Akdeniz Ovaları

Çeltikçi Ovası Tefenni Ovası

Akdeniz Ovaları

Kızılova Muğla Ovası

İç Anadolu Bölgesi’ndeki Ovalar

• Çoğu tektonik çöküntü ovalarıdır.

• Konya- Ereğli ve Tuzgölüçevreleri, Develi-Yahyalı-Yeşilhisar arasında kalan düzlük alanlar ile bu sahaların çevrelerindeki Neojen dolgu alanları ise ülkemizde eski göl tabanı ovalarına örnek olurlar.

İç Anadolu Bölgesi’ndeki Ovalar

Konya Ovası

İç Anadolu Bölgesi’ndeki Ovalar

Eskişehir Ovası Akşehir Ovası

İç Anadolu Bölgesi’ndeki Ovalar

Ereğli Ovası Mürted Ovası ( Akıncılar Ovası)

İç Anadolu Bölgesi’ndeki Ovalar

Çubuk Ovası Aksaray Ovası

İç Anadolu Bölgesi’ndeki Ovalar

Yukarı Sakarya Ovaları

Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki ovalar

• Tektonik kökenlidirler

• Diğer iç bölge ovalarına göre yükseltileri daha azdır

Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki ovalar

Nizip Ovası Suruç Ovası

Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki ovalar

Altınbaşak (Harran) Ovası Ceylanpınar Ovası