türkiye'nin toprakları

TOPRAK TİPLERİ

TOPRAK TİPLERİ

Ülkemizde gerek iklim koşullarının gerekse ana materyalin çok çeşitlilik göstermesinden dolayı pek çok toprak türünü görmek mümkündür. Bu toprakları oluşumlarına göre başlıca iki gruba ayırıp inceleyebiliriz.

• Yerli topraklar (ana kaya üzerinde oluşmuş topraklar)

• Taşınmış topraklar

1. YERLİ (ANA KAYA ÜZERİNDE OLUŞMUŞ)TOPRAKLAR

Bu topraklar adında da anlaşılacağı gibi, oldukları yerde iklim ve zemin özelliklerine göre oluşmuş topraklardır. Ülkemizde oldukça yaygın olan bu toprakların başlıca tipleri şunlardır:

Kahverengi Orman TopraklarıÜlkemizde orman örtüsünün yaygın olduğu yerlerde

gözlenir. Organik maddenin fazla olmasından dolayı toprağın rengi kahverengileşmiştir. Bu topraklar genellikle 1200-2200 m yükseltiler arasında görülmekle birlikte, lokal olarak Karadeniz ve İç Anadolu bölgelerinde, Güneydoğu Toroslarda, iç Batı Anadolu ve Trakya'da görülmektedir.

Bu toprakların oluşmasında iklim ve ana kayanın yanı sıra eğim de önemli rol oynamaktadır. Bu topraklar genelde eğimin fazla olduğu yerlerde taşınmasına paralel kireçsiz orman toprakları oluşur. Ülkemizde bu topraklar Kuzey Anadolu Dağları ve Yıldız Dağları'nın Karadeniz'e bakan kuzey yamaçlarında yağışların fazla olmasına paralel oldukça yaygındır.

Kahverengi Topraklar

Ülkemizde, yıllık ortalama yağış miktarının 400 mm altında olduğu, yıllık ortalama sıcaklığı 10oC civarında bulunduğu, yarı kurak, ılıman-serin iklim koşullarında görülür. Bunlar fazla kireç içeren, grimsi kahverengi ile kahverengi arasında olan topraklardır.

Bu toprakların bitki örtüsü genellikle seyrek, kısa-orta boylu çayırların yayıldığı step alanlar oluşturur. Bu nedenle bu topraklara kahverengi step toprakları da denir. Bu topraklar genel olarak Anadolu'da yaygın olmakla birlikte İç Anadolu Bölgesi'nde, Güneydoğu Anadolu da ve Doğu Anadolu'daki depresyon alanlarında, yaygın olarak görülürler. Bu topraklarda genelde tahıl tarımı yapılmaktadır.

Kireçsiz Kahverengi Topraklar

Yıllık yağış ortalamasının 500-700 mm olduğu ılıman iklim sahalarında yaygın olmakla birlikte ülkemizde İç Anadolu'nun kuzey ve doğu kesiminde, İç Batı Anadolu'da ve en fazla Trakya'da görülmektedir. Yani kahverengi orman topraklarının bulunduğu sahalarda, yağışın biraz fazla olduğu yerlerde gözlenirler. Kireçsiz kahverengi topraklar, granit, silisli şist, andezit kayaları üzerinde gözlenirler.

Ana kayanın kireçsiz oluşu, topraklarında genel yapısında etkili olmuştur. Genelde 1000-2000 metreler arasında yer alan bu topraklar üzerindeki bitki örtüsü, yayvan ve iğne yapraklı ağaçlar, çalılıklar ve otlardır. Bu topraklarda tahıl, baklagiller ayçiçeği gibi tarım ürünleri yetiştirilir.

Kırmızı Renkli Akdeniz (Terra Rossa) Toprakları

Ülkemizde bu topraklar, yıllık ortalama sıcaklığı

14oC 'nin üzerinde, yıllık ortalama yağışın 500 mm'ninüstünde seyrettiği, kışların yağışlı ve ılıman, yazların ise sıcak ve kurak olduğu Güney Marmara Bölümü ve Ege kıyılarını içeren Ege Bölümü ve Akdeniz Bölgesi'nde görülür. Bu topraklar genelde kil, kireç taşı konglomera, metamorfik şistler üzerine gelişmiş daha çok kalker veya kireççe zengin materyalden oluşan kırmızı renkli topraklardır.

Yüksek Dağ Çayırı Toprakları

Bu topraklar yazların kısa, kışların uzun, kari kaplı gün sayısının fazla olduğu 1800 m'den yükse dağlık kesimlerde görülür. Doğal bitki örtüsü Alp çayırları olan bu topraklar üzerinde genelde hayva otlatmacılığı yapılır. Üzerlerinde oldukça yaygı olan çayırlar nedeniyle toprakta organik madde bir kimi oldukça fazladır.Lokal olarak I gaz, Kaçkar, Allahüekber, Mescit dağlarında bu topraklar yaygın olarak görülür.

Kestane Renkli TopraklarÜlkemizde yıllık yağış miktarının 400-600 mı

aralarında olduğu, yıllık ortalama sıcaklığın 8QC olduğu, ılıman veya serin iklim şartlarının, hakim olduğu genelde kalker, volkanik kayalar Neojen g çökelleri üzerinde oluşan koyu kahverengi ile grimsi kahverengi arasında renk alabilen topraklarda Bu topraklar Doğu Anadolu'da, İç Anadolu'nun platoluk alanlarında, İç Batı Anadolu'da görülmektedir.

Çernozyomlar (Kara Topraklar)

Dünyadaki en verimli toprakları oluşturmaktadırlar. Ülkemizde, yıllık ortalama sıcaklığın 5oC, yağışın ise 600 mm olduğu killi ve bazaltlardan oluşan sahalar üzerinde oldukça yaygındır. Bu topraklar, özellikler Erzurum-Kars Plâtosu'nda ortalama 1900 m'lerdeyayılmıştır. Organik madde birikiminin yoğun olduğu bu topraklarının doğal bitki örtüsü uzun boylu çayırlarıdır.

RendzinaBu topraklar genel olarak, ılıman, ve yağışlı iklim

şartları altında kalker, marn, killi kireç taşı ana materyalinden, orta ve çok eğimli sahalarda oluşmuşlardır. Ülkemizde Trakya, Marmara'nın güneyi, Toroslar da, İç Anadolu, Ege ve Doğu Anadolu'da yaygın olarak görülmektedir. Kil ve organik maddenin karışmasından dolayı koyu renkli olan rendzinalar, yüzeysel topraklar olup, oluşumlarında kalsifikasyon etkili olmuştur.

Podzolik Topraklar

Yıllık yağış miktarı 1000 mm'nin üstünde olduğu yıllık sıcaklık ortalamasının 7°C'nin altında olduğu, soğuk ve serin iklim koşullarında görülen topraklardır. Bu topraklar, yağışın fazlalığı dolayısıyla fazla yıkanmış ve asitik özellik kazanmıştır. Genelde gri-kahverengi ve kırmızı renginde görülen bu topraklar ülkemizde Karadeniz Bölgesi'nde dağların yüksek kesimlerinde, Uludağ'da ve Akdeniz Bölgesi'nde görülmektedir.

Gri Çöl Toprakları (Sierozem)

Ülkemizde yarı kurak bölgelerde, yıllık ortalama yağışın 250 mm olduğu iklim koşullarının hüküm sürdüğü yerlerde görülür. Genelde düz ve az eğimli sahalarda, kireçli alüvyal malzeme, kalker ve kalker kabuk (kaliş) üzerinde oluşan kalsiyum karbonat bakımından zengin, organik madde bakımından fakir, açık renkli topraklardır.

Vertisol (Gromusol)Bu topraklar koyu renkli, killi, çokça kireç içeren, yaz

kuraklığında ortalama 4 cm genişliğinde, 1 m uzunluğunda çatlayan, yağışların bol olduğu kış aylarında suya doyunca şişen topraklardır. Bu şişme neticesinde hafif engebeli bir alan oluşabilir. Bu topraklar daha çok yıllık ortalama yağışın 600 mm olduğu, sıcak-ılıman iklim şartlarında yazların kurak ve sıcak geçtiği iklim koşullarında görülür.

Çorak (Halomorfik) Topraklar

Bu topraklar yağışın az, buharlaşmanın fazla olduğu kapalı havzalarda, taban arazilerde, deniz suyunun etkisindeki delta sahalarında görülmektedir. Yüksek oranda çözünebilir tuz ve sodyum içeren bu toprakların, doğal bitki örtüsü oldukça cılız, tuzlara dayanabilen çorakçıl otlar ve çalılardır.

2-TAŞINMIŞ TOPRAKLAR

Bu topraklar, eğimli ve bitki örtüsünün zayıf olduğu alanlarda ana kayadan kopartılan malzemenin dış etmenlerle taşınıp bir yerde biriktirmesi ile oluşan topraklardır. Bu toprak tipleri şunlardır:

Alüvyal Topraklar

Alüvyal topraklar, akarsuların geçtiği yerlerde yataklarından aşındırdıkları malzemeleri, eğimin azaldığı yerde taşıma gücünün azalması ile yayarak biriktirmesi sonucunda oluşan genç topraklardır. Bu topraklar genel olarak, birikinti koni ve yelpazeleri üzerinde, taşkın sahalarında, eski akarsu yataklarında, dağların arasındaki alüvyal topraklarda görülebilir.

Bu topraklar, içlerinde pek çok yararlı elementleri içerirler. Bu nedenle bunlar ülkemizin en verimli topraklarıdır. Sulu ve kuru tarımın yaygın olarak yapıldığı topraklarda genelde tahıl, sebze, meyve ve çapa bitkileri yetiştirilir. Alüvyonların doğal bitki örtüsü ise iklim koşullarına göre orman, çalı, çayır olabilir.

Kolüvyal Topraklar

Dağların yamaçlarında, gerek yağmur sularının etkisiyle taşınan, gerekse yerçekimi etkisiyle kopan malzemeler yamaçların eteklerinde toplanır. Bu malzemeye genel olarak yamaç deposu, bunun üstündeki toprağa da kolüvyal toprak ya da yamaç toprağı denir.

Bu toprakla genelde çakıllı olup, tarımsal etkinlik için uygundur. Üzerinde orman, üzüm ve meyve bahçeleri oldukça yaygındır. Toroslar'ın eteklerinde yamaç topraklarında yetiştirilen turunçgiller, Ege'deki grabenlerin kenarında yetiştirilen zeytin, incir, tütün gibi topraklar üzerinde yapılan tarımsal etkinliklerin en güzel örnekleridir.