wyniki badania przeprowadzonego w województwie warmińsko ... · instytucjonalna”, 3....
Post on 28-Feb-2019
216 Views
Preview:
TRANSCRIPT
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Obserwatorium Integracji Społecznej 10-447 Olsztyn ul. Głowackiego 17
T: +48 89 523 51 19 F: +48 89 512 55 09 E: rops@warmia.mazury.pl W: www.wrota.warmia.mazury.pl
Certyfikat Systemu Zarządzania Jakością ISO 9001:2008 Nr 388/2006
Olsztyn, 2014 r.
Współpraca instytucji pomocy społecznej z innymi instytucjami
na terenie gminy, powiatu, województwa zajmującymi się
pomocą i wsparciem rodzin i jej wpływ na skuteczność działań
pomocy społecznej Wyniki badania przeprowadzonego
w województwie warmińsko-mazurskim
2 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Raport powstał w ramach Projektu 1.16 „Koordynacja na rzecz aktywnej integracji”
współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Działania 1.2 Wsparcie systemowe instytucji pomocy
i integracji społecznej Priorytet I Zatrudnienie i integracja społeczna Programu
Operacyjnego Kapitał Ludzki.
W ramach Projektu „Koordynacja na rzecz aktywnej integracji”, w 2014 roku, realizowane są
badania społeczne w 16 województwach.
Tytuły badań: 1. „Efektywność pomocy społecznej w gminach wiejskich”, 2. „Profilaktyka
instytucjonalna”, 3. „Współpraca instytucji pomocy społecznej z innymi instytucjami na
terenie gminy, powiatu, województwa zajmującymi się pomocą i wsparciem rodzin
i jej wpływ na skuteczność działań pomocy społecznej”, 4. „Kontrakt socjalny w praktyce”.
Realizacja badań w każdym z województw odbywa się w oparciu o tę samą metodologię
wypracowaną dla każdego z badań przez Obserwatoria Integracji Społecznej z całej Polski
we współpracy z Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich w Warszawie.
W ramach niniejszego projektu badawczego dla każdego z 4 badań powstaną raporty
wojewódzkie oraz (na ich podstawie) 4 raporty ogólnopolskie.
W województwie warmińsko-mazurskim badania regionalne realizowane są przez
Obserwatorium Integracji Społecznej działające w strukturze Regionalnego Ośrodka Polityki
Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.
Niniejszy raport prezentuje wyniki badania ilościowego CAWI, w którym uczestniczyli
Dyrektorzy/Kierownicy ośrodków pomocy społecznej i powiatowych centów pomocy rodzinie
z województwa warmińsko-mazurskiego lub wyznaczone przez nich osoby.
Olsztyn, sierpień 2014 r.
Cytowanie oraz wykorzystywanie danych jest dozwolone z podaniem źródła.
3 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Wykaz skrótów
CAS
Centralna Aplikacja Statystyczna – system informatyczny służący
jednostkom organizacyjnym pomocy społecznej do przekazywania m.in.
sprawozdań resortowych
CAWI
Metoda zbierania informacji w ilościowych badaniach, w której respondent
jest proszony o wypełnienie ankiety w formie elektronicznej (ang. Computer-
Assisted Web Interview)
CIS Centrum Integracji Społecznej
CRZL Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich w Warszawie
GKRPA Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych
GUS Główny Urząd Statystyczny
JOPS Jednostki Organizacyjne Pomocy Społecznej
KIS Klub Integracji Społecznej
MOPR Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie
MOPS Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej
MPiPS-03
Sprawozdanie półroczne i roczne z udzielonych świadczeń z systemu
pomocy społecznej – pieniężnych, w naturze i usługach dla Ministerstwa
Pracy i Polityki Społecznej
N Liczba uczestników badania ankietowego (N=127)
n Liczba uczestników badania ankietowego, którzy odpowiadali na wybrane
pytania ankiety (n<N)
OIS Obserwatorium Integracji Społecznej
OPS Ośrodek Pomocy Społecznej
OZPS Ocena Zasobów Pomocy Społecznej
PCPR Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie
PEAD Europejski Program Pomocy Żywnościowej
PFRON Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
PUP Powiatowy Urząd Pracy
ROPS Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego
Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie
ŚDS Środowiskowy Dom Samopomocy
ZAZ Zakład Aktywności Zawodowej
4 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Spis treści
Wykaz skrótów ........................................................................................................... 3
Wstęp ......................................................................................................................... 5
1. Założenia metodologiczne .............................................................................. 14
1.1. Cel badania ................................................................................................ 14
1.2. Problemy badawcze .................................................................................. 14
1.3. Charakterystyka badanej próby ............................................................... 15
1.4. Techniki i narzędzia badawcze ................................................................. 15
2. Wyniki badania ................................................................................................. 17
2.1. Analiza danych zastanych ........................................................................ 17
2.2. Analiza wyników badania ankietowego ................................................... 22
3. Wnioski i rekomendacje .................................................................................. 37
Spis tabel, wykresów i map ...................................................................................... 40
Bibliografia ................................................................................................................ 41
Aneks 1. Lista wskaźników ....................................................................................... 42
Aneks 2. Narzędzie badawcze – kwestionariusz ankiety .......................................... 43
5 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Wstęp
Niniejszy raport stanowi prezentację wyników badania „Współpraca instytucji pomocy
społecznej z innymi instytucjami na terenie gminy, powiatu, województwa zajmującymi się
pomocą i wsparciem rodzin i jej wpływ na skuteczność działań pomocy społecznej”. Badanie
było realizowane z inicjatywy Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej przez Centrum
Rozwoju Zasobów Ludzkich (CRZL) we współpracy z Obserwatoriami Integracji Społecznej
(OIS) działającymi w ramach projektu systemowego „Koordynacja na rzecz aktywnej
integracji”, współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego.
Koncepcję badawczą, w tym pytania badawcze oraz narzędzie badawcze,
opracowano w ramach cyklu spotkań przedstawicieli OIS zorganizowanych przez Centrum
Rozwoju Zasobów Ludzkich w pierwszej połowie 2014 roku.
Głównym źródłem informacji wykorzystanym do opracowania niniejszego raportu była
ankieta skierowana do ośrodków pomocy społecznej i powiatowych centrów pomocy
rodzinie. Dodatkowo zebrane w trakcie badania informacje uzupełniono danymi
pochodzącymi m.in. z formularza Oceny zasobów pomocy społecznej na rok 2013 dla
województwa warmińsko-mazurskiego, bazy danych organizacji pozarządowych dostępnej
na stronie internetowej www.ngo.pl1, a także Banku Danych Lokalnych GUS2.
W raporcie ujęto informacje dotyczące w szczególności: instytucji, z którymi w 2013
roku współpracowały badane jednostki; problemów społecznych, które najczęściej były
wspólnie rozwiązywane; form współdziałania oraz czynników mających wpływ na zakres
prowadzonego współdziałania. Ponadto w opracowaniu uwzględniono zagadnienia oceny
skuteczności działań podejmowanych w ramach współpracy z poszczególnymi rodzajami
instytucji.
Wiedza na temat współpracy instytucji pomocy społecznej z innymi instytucjami
zajmującymi się pomocą i wsparciem rodzin, stanowi ważny element w procesie wytyczania
kierunków dalszego rozwoju systemu pomocy i integracji społecznej. Autorzy niniejszego
opracowania – dziękując ośrodkom pomocy społecznej oraz powiatowym centrom pomocy
rodzinie, które wzięły udział w badaniu – mają nadzieję, że okaże się ono źródłem informacji
pomocnym w realizacji powyższych założeń.
Czym jest współpraca?
Pojęcie współpracy rozumiane jest w różny sposób. Według W. Okonia współpraca
jest „współdziałaniem ze sobą jednostek lub grup ludzi wykonujących swoje cząstkowe
zadania, aby osiągnąć jakiś wspólny cel; opiera się na wzajemnym zaufaniu i lojalności oraz
na podporządkowaniu się celowi, należycie uświadomionemu sobie przez wszystkie
jednostki lub grupy”3. Natomiast Słownik PWN współpracę określa jako „działalność
prowadzoną wspólnie przez jakieś osoby, instytucje lub państwo4.
Aby podjęta współpraca przebiegała prawidłowo niezbędne jest określenie tego,
w jakiej formie będą podjęte działania, do jakiego obszaru tematycznego się odnoszą,
a także prawne aspekty współdziałania określone w poszczególnych ustawach. Mając na
1 http://bazy.ngo.pl/, [dostęp: 15.07.2014 r.].
2 http://stat.gov.pl/bdl/app/strona.html?p_name=indeks, [dostęp: 25.07.2014 r.].
3 W. Okoń, Nowy słownik pedagogiczny, Wydawnictwo Żak, Warszawa 1996, s. 318.
4 Słownik PWN, http://sjp.pwn.pl/szukaj/wsp%C3%B3%C5%82praca, [dostęp: 25.06.2014 r.].
6 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
uwadze zakres tematyczny niniejszego badania dotyczącego współpracy
międzyinstytucjonalnej do ustaw tych należą w szczególności: ustawa o działalności pożytku
publicznego i o wolontariacie5, ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej6,
ustawa o pomocy społecznej7, ustawa o zatrudnieniu socjalnym8, ustawa o promocji
zatrudnienia i instytucjach rynku pracy9 oraz ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej
oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych10.Szerzej tematyka regulacji prawnych zostanie
omówiona w dalszej części raportu.
Formy współpracy
Współpraca powinna przejawiać różne formy. Najczęściej są to:
działania informacyjne i promocyjne dla osób wykluczonych i/lub zagrożonych
wykluczeniem społecznym,
realizacja i/lub uczestnictwo we wspólnych projektach finansowanych z funduszy
unijnych,
realizacja i/lub uczestnictwo we wspólnych programach aktywności lokalnej,
szkolenia pracowników,
działania na rzecz rozwoju ekonomii społecznej,
prowadzenie zintegrowanych baz danych,
wymiana informacji i doświadczeń,
prowadzenie analiz/badań wybranych problemów społecznych.
Tematyka problemów podejmowanych podczas współpracy
Poszczególne instytucje oraz organizacje pozarządowe podejmują działania
w obszarach:
przemocy w rodzinie,
bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych,
ubóstwa,
bezrobocia,
niepełnosprawności,
uzależnienia (alkohol, narkotyki),
sieroctwa,
bezdomności,
długotrwałej i ciężkiej choroby,
potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi oraz macierzyństwa i wielodzietności,
trudności w integracji cudzoziemców,
trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego,
zdarzeń losowych i sytuacji kryzysowych,
klęsk żywiołowych, ekologicznych11.
5 Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. 2010, Nr 234, poz. 1536, ze
zm.). 6 Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. 2013, poz. 135, ze zm.).
7 Ustawa z dnia12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. 2013, poz. 182, ze zm.).
8 Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 roku o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. 2011, Nr 43, poz. 225, ze zm.).
9 Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. 2013, poz. 674, ze zm.).
10 Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. (Dz. U.
1997 nr 123 poz. 776, ze zm.). 11
Ustawa z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (Dz. U. z 2013 r. poz. 182, ze zm.).
7 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Pozytywne strony podejmowania współpracy
Czynniki, które wpływają na przebieg podjętej współpracy z instytucjami lub
organizacjami pozarządowymi:
sprawny i właściwy przepływ informacji,
kompetentni pracownicy,
znajomość zadań realizowanych przez inne instytucje,
dyspozycyjność i szybkość reakcji,
konsekwencja i skuteczność w działaniu,
bliskie sąsiedztwo współpracujących instytucji,
określenie wspólnych celów dla współpracujących instytucji i organizacji
w dokumentach (np. w programach bądź strategiach) przyjmowanych przez
samorządy wszystkich szczebli.
Korzyści, jakie wynikają z podjętej współpracy między poszczególnymi jednostkami,
instytucjami i organizacjami pozarządowymi:
sprawniejsze załatwianie spraw,
integracja działań pomocowych na rzecz rozwiązania konkretnego problemu -
zwiększenie skuteczności pomocy,
dostęp do wypracowanych standardów,
wymiana wiedzy i doświadczeń pomiędzy jednostkami,
zwiększenie kontroli społecznej nad działaniami pomocowymi prowadzonymi przez
podmioty życia publicznego,
formalne i merytoryczne zbliżenie do siebie instytucji, których współpraca nabiera
szczególnego znaczenia w sytuacji, gdy pogłębiony zostanie proces
deinstytucjonalizacji systemu pomocowego.
Przeszkody towarzyszące współpracy z innymi instytucjami
Podczas każdej współpracy możliwe jest wystąpienie przeszkód, które wpływają
na jej jakość. Wiązać się to może z:
brakiem społecznej akceptacji i przyzwolenia na stosowane formy i wielkość
udzielanej pomocy,
brakiem odpowiednio przygotowanych wolontariuszy,
niewystarczającym przepływem informacji,
niewystarczającą znajomością zadań realizowanych przez inne instytucje,
dużą ilością formalności koniecznych do podjęcia współpracy,
niespójnymi i nieprecyzyjnymi przepisami prawnymi,
konfliktami interpersonalnymi,
presją czasu i różnymi godzinami pracy,
nadmiarem obowiązków,
niechęcią do współpracy ze strony innych instytucji,
niewystarczającą liczbą instytucji wspierających rodzinę,
brakiem środków finansowych bądź niedostateczna ich ilość na zakup podstawowych
materiałów biurowych, pokrycie kosztów transportu (bilety), łączności (telefony)
i wynagrodzenia dla osób aktywnie uczestniczących w działaniach pomocowych.
8 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Instytucje działające na terenie gmin, powiatów i województwa w zakresie pomocy i wsparcia
rodzin.
Do instytucji działających na terenie gmin, powiatów i województwa w zakresie
pomocy i wsparcia rodzin należą:
miejskie, miejsko-gminne i gminne ośrodki pomocy społecznej,
powiatowe centra pomocy rodzinie,
ośrodki wsparcia, w tym dzienny dom pomocy, środowiskowy dom samopomocy,
klub samopomocy, noclegownie, jadłodajnie,
ośrodki interwencji kryzysowej,
uniwersytety trzeciego wieku,
warsztaty terapii zajęciowej,
podmioty ekonomii społecznej, w tym KIS, CIS, spółdzielnie socjalne, ZAZ,
Policja, w tym policyjna izba dziecka,
organizacje pozarządowe – działające w obszarze pomocy społecznej,
placówki szkolne, wychowawcze, opiekuńcze, kuratorium oświaty, poradnie
psychologiczno-pedagogiczne,
placówki opiekuńczo-wychowawcze,
sąd rodzinny, kuratorska służba sądowa,
ośrodki kultury,
gminne komisje rozwiązywania problemów alkoholowych, gminne zespoły
interdyscyplinarne,
kościoły, związki wyznaniowe,
placówki ochrony zdrowia,
ośrodki adopcyjne,
urzędy pracy,
służba więzienna,
wolontariusze.
Uregulowania prawne i strategiczno-programowe dotyczące współpracy
Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego
i o wolontariacie zgodnie z art. 1. ust. 1 reguluje zasady prowadzenia działalności pożytku
publicznego przez organizacje pozarządowe w sferze zadań publicznych oraz współpracy
organów administracji publicznej z organizacjami pozarządowymi, uzyskiwania przez
organizacje pozarządowe statusu organizacji pożytku publicznego oraz funkcjonowania
organizacji pożytku publicznego, sprawowania nadzoru nad prowadzeniem działalności
pożytku publicznego, a także tworzenia i funkcjonowania rad działalności pożytku
publicznego. Ustawa reguluje również warunki wykonywania świadczeń przez wolontariuszy
oraz korzystania z tych świadczeń12.
Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy
zastępczej wyznacza jednostki samorządu terytorialnego oraz organy administracji rządowej
jako odpowiedzialne za wspieranie rodziny. Obowiązek ten realizowany jest między innymi
we współpracy ze środowiskiem lokalnym, sądami, Policją, podmiotami oświaty
i leczniczymi, kościołami czy organizacjami społecznymi. Poza tym, zgodnie z art. 15. ust. 1,
12
Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536, ze zm.)
9 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
do zadań asystenta rodziny należy współpraca z jednostkami administracji rządowej
i samorządowej, właściwymi organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami
i osobami specjalizującymi się w działaniach na rzecz dziecka i rodziny13.
Zgodnie z ustawą z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej, z art. 17. ust.
5, do zadań własnych gminy należy między innymi współpraca z powiatowym urzędem pracy
w zakresie upowszechniania ofert pracy oraz informacji o wolnych miejscach pracy,
upowszechniania informacji o usługach poradnictwa zawodowego i o szkoleniach. Istotną
rolę pełni tu dobranie partnera trzeciego sektora. „Dobrze dobrany partner pomoże w
kwestiach, w których urząd nie jest kompetentny bądź nie posiada doświadczenia”14.
Natomiast do zadań pracownika socjalnego należy w szczególności współpraca
i współdziałanie z innymi specjalistami w celu przeciwdziałania i ograniczania patologii
i skutków negatywnych zjawisk społecznych, łagodzenia skutków ubóstwa (art. 119. ust. 7.
ustawy o pomocy społecznej). Na podstawie art. 120. ust. 1 i 3, pracowników socjalnych
mogą również zatrudniać inne instytucje, a w szczególności jednostki organizacyjne
właściwe w sprawach zatrudniania i przeciwdziałania bezrobociu, szpitale, zakłady karne, do
wykonywania zadań tych jednostek w zakresie pomocy społecznej oraz zatrudniani przez
podmioty realizujące zadania określone w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy
zastępczej15.
Społeczną płaszczyznę współpracy stwarza ustawa dnia 13 czerwca 2003 roku
o zatrudnieniu socjalnym. Punktem wyjścia może być art. 3, ust. 2, który w odniesieniu do
prawa powoływania centrów integracji społecznej na jednakowym poziomie znaczeniowym
stawia jednostki samorządu terytorialnego i organizacje pozarządowe oraz podmioty,
o których mowa w art. 3 ust. 3 pkt 1 i 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności
pożytku publicznego i o wolontariacie, z zastrzeżeniem, że w przypadku spółdzielni
socjalnych Centrum mogą tworzyć spółdzielnie zakładane przez podmioty, o których mowa
w art. 4 ust. 2 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych (Dz. U.
2006, Nr 94, poz. 651, ze zm.) – zwane dalej „instytucjami tworzącymi”. Szczególnym
wyrazem konieczności prowadzenia współpracy pomiędzy różnymi podmiotami działającymi
na rzecz rozwiązywania problemów społecznych jest art. 12, ust. 2 ww. ustawy, który
zobowiązuje Centrum Integracji Społecznej do opiniowania kandydata przez pracownika
socjalnego ośrodka pomocy społecznej właściwego dla miejsca zamieszkania lub pobytu
osoby kierowanej do uczestnictwa w Centrum po uprzednim przeprowadzeniu wywiadu
środowiskowego (rodzinnego)16.
Art. 108, ust 1 pkt 40 i 41 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji
zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, daje szczególnie duże możliwości na
prowadzenie współpracy pomiędzy podmiotami tworzącymi centra integracji społecznej,
spółdzielnie socjalne a powiatowymi urzędami pracy. Jak widać, centra integracji społecznej
oraz spółdzielnie socjalne są tymi instytucjami, które wymuszają na różnych podmiotach
działających w obszarze pomocy społecznej współpracę i integrację sił organizacyjnych
i finansowych możliwości17.
13
Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 roku o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2013 r. poz. 135, ze zm.). 14
M. Jarzyna, Projekty partnerskie realizowane w ramach funduszy unijnych,[w:] Podmioty Ekonomii Społecznej. Różne formy współpracy z podmiotami ekonomii społecznej, red. I. Gosk, A. Pyrka, Fundacja Inicjatyw Społeczno – Ekonomicznych, Warszawa 2008, s.10.
15 Ustawa z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (Dz. U. z 2013 r. poz. 182, ze zm.).
16 Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. z 2011 r. Nr 43, poz. 225, ze zm.).
17 Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2013 r. poz. 674, ze zm.).
10 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Istotną ustawą, której zapisy realizowane są w jest ustawa z dnia 29 lipca 2005 r.
o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Zgodnie z zapisami ustawy w każdej gminie
powinien powstać i funkcjonować przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta zespół
interdyscyplinarny ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie (działający w ramach zespołu
interdyscyplinarnego), który powinien być elementem tworzonego przez gminę systemu
przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Zespół powoływany jest przez wójta, burmistrza,
prezydenta, działa na podstawie porozumień zawartych między wójtem, burmistrzem albo
prezydentem miasta z podmiotami, których przedstawiciele wchodzą w skład zespołu.
Członkowie zespołu interdyscyplinarnego wykonują zadania w ramach obowiązków
służbowych lub zawodowych. Obsługę organizacyjno-techniczną zespołu ma zapewniać
ośrodek pomocy społecznej. Art. 9a ust. 3 i 4 ww. ustawy wskazuje podmioty, których
przedstawiciele wchodzą w skład zespołu: jednostek organizacyjnych pomocy społecznej,
gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, Policji, oświaty, ochrony zdrowia,
organizacji pozarządowych, a także kuratorzy sądowi. W skład zespołu mogą wchodzić
również: prokuratorzy i przedstawiciele podmiotów innych niż określone w Art. 9a ust.
3 ustawy, działających na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie18.
Ponadto należy wspomnieć o innych ustawach, w których zawarte są zapisy
dotyczące podejmowania współpracy w ramach rozwiązywania ważnych kwestii
społecznych. Do tych ustaw należą m.in.:
Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz
zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (DZ. U. 2011, Nr 127, poz. 721, ze zm.),
Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu
alkoholizmowi (Dz. U. 2012, poz. 1356, ze zm.).
Zapisy dotyczące podejmowania współpracy w obszarze pomocy i wsparcia
społecznego znajdują się również w dokumentach strategiczno-programowych
opracowanych na poziomie Europy, kraju, województwa oraz gmin i powiatów. Do istotnych
strategii i programów należą m.in.:
Strategia Europa 2020,
Strategia Rozwoju Kraju 2020,
Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020,
Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego 2020,
Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020,
Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego województwa warmińsko-mazurskiego
do roku 2025,
Regionalny Program Operacyjny Województwa Warmińsko-Mazurskiego na lata
2014-2020,
Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku;
Roczne Programy współpracy Samorządu Województwa Warmińsko-Mazurskiego
z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust.
3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie,
Gminne i powiatowe dokumenty strategiczne i programowe.
18
Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. 2005, Nr 180, poz. 1493, ze zm.).
11 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Współpraca z organizacjami pozarządowymi
Organizacje pozarządowe są ważnym elementem realizacji polityki społecznej
państwa. „Dają one możliwość rozwijania aktywności obywatelskiej, ale także pozwalają na
efektywną realizację zadań publicznych, w tym również zadań własnych jednostek
samorządu terytorialnego”19. Działalność organizacji pozarządowych w społeczności lokalnej
odgrywa bardzo ważną rolę. Pozwala osobom najbardziej zaangażowanym w życie lokalnej
społeczności podjąć działania na jej korzyść. Współpracę jednostek samorządu
terytorialnego z organizacjami pozarządowymi określa ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 roku
o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Zdarza się jednak, że współpraca nie
przebiega we właściwy sposób. Głównych przeszkód należy poszukiwać w braku wiedzy
oraz zaufania. Podjęta współpraca pozwala efektywnie zaspokajać potrzeby wszystkie
dziedziny życia lokalnego środowiska.
Mając na uwadze zasady obowiązujące przy obopólnej współpracy, za najważniejsze
uważa się:
pomocniczość, która wraz z suwerennością uznaje odrębność zorganizowanych
wspólnot lokalnych, które posiadają prawo do samodzielnego definiowania
i przezwyciężania barier,
partnerstwo, w którym organizacje pozarządowe zgodnie z ustawą i przepisami
prawnymi rozpoznają oraz określają problemy społeczne, sporządzają plan oraz
metody ich rozwiązania, a także biorą udział w realizowaniu zadań publicznych,
efektywność, która istotna jest przy zlecaniu zadań publicznych trzeciemu sektorowi
przez organy administracji publicznej, przy czym należy pamiętać o uczciwej
konkurencji oraz o ustawie o finansach publicznych,
jawność dotyczy informowania organizacji pozarządowych o zamiarach, celach
i środkach przeznaczonych na wykonanie zadań publicznych. Umieszczane
informacje odnośnie konkursów powinny ukazywać się w Biuletynie Informacji
Publicznej (BIP)20.
Współpraca z organizacjami pozarządowymi może przybrać formę finansową bądź
pozafinansową. Pierwsza forma – finansowa – dotyczy realizacji zadań publicznych przez
organizacje pozarządowe. Zadania te mają postać:
powierzania tzn. wykonywanie zadania publicznego łącznie z udzieleniem dotacji na
sfinansowanie jego realizacji,
wspierania, czyli wykonywania zadania publicznego wraz z udzieleniem tylko
częściowego dofinansowania jego realizacji,
inicjatywy lokalnej,
umowy partnerstwa wynikającej z ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju21.
Druga forma – pozafinansowa odnosi się głównie do:
wzajemnej wymiany informacji o planowanych kierunkach działalności między
jednostkami samorządu a organizacjami pozarządowymi. Do narzędzi, które służą
wzajemnemu informowaniu należą m.in. tablice ogłoszeniowe, Biuletyny Informacji
Publicznej, lokalna prasa czy strona internetowa. Wymiana informacji odbywa się
19
J. Kosowski, Współpraca jednostek samorządu terytorialnego z organizacjami pozarządowymi, Wyd. LEX, Warszawa 2012, s. 9. 20
Zasady tworzenia programu współpracy jednostek samorządu terytorialnego z organizacjami pozarządowymi oraz z podmiotami, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Metodologia i zalecenia, Warszawa 2004, s. 5-6. 21
http://www.poznan.pl/mim/ngo/zasady-wspolpracy, [dostęp: 20.06.2014 r.].
12 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
również poprzez osobiste spotkania przedstawicieli trzeciego sektora i administracji
lokalnej,
konsultacji z trzecim sektorem projektów aktów normatywnych w dziedzinach
dotyczących jego działalności statutowej,
konsultacji projektów aktów normatywnych odnośnie sfery pożytku publicznego
z radami pożytku publicznego,
powoływania wspólnych zespołów doradczych i inicjatywnych, w skład których
wchodzą przedstawiciele trzeciego sektora i jednostek.
Zlecanie zadań publicznych odbywa się na zasadzie otwartych konkursów ofert bądź
w procedurze małych grantów22.
Realizowane zadania poprzez inicjatywę lokalną w szczególności dotyczą:
infrastruktury,
działań charytatywnych, wolontariatu,
podtrzymywania tradycji narodowej oraz rozwoju świadomości narodowej,
obywatelskiej i kulturowej,
działania na rzecz mniejszości narodowych, etnicznych, a także ochrony dóbr kultury,
edukacji,
sfery kultury fizycznej, turystyki i rekreacji,
ochrony przyrody,
bezpieczeństwa społecznego – w tym szczególnie działań pomocowych osobom
i grupom społecznym zagrożonym wykluczenie społecznym,
bezpieczeństwa publicznego23.
Podstawowe zasady tworzenia programów współpracy administracji rządowej
i samorządowej z trzecim sektorem
Współpraca opiera się na pięciu podstawowych normach:
współpracy wszystkich organizacji trzeciego sektora, łącznie z organizacjami pożytku
publicznego,
charakteru współpracy,
cykliczności współpracy,
procesu budowania partnerstwa,
różnorodności współpracy24.
Zakres podmiotowy organizacji pozarządowych
Zakres podmiotowy dotyczący programów tworzonych w ramach współpracy między
administracją publiczną i samorządową a trzecim sektorem ujęto w ustawie o działalności
pożytku publicznego i o wolontariacie. Zgodnie z zapisami ustawy, do podmiotów takich
zaliczamy jednostki samorządu terytorialnego na szczeblu gminy, powiatu oraz
województwa, organizacje trzeciego sektora, a także podmioty wymienione w art. 3 ust.
3 ww. ustawy. Istotny jest tu zakres działalności jednostek samorządu w stosunku
do działalności pożytku publicznego. Zakres zadań musi odpowiadać partnerom współpracy.
22
Tamże. 23
I. Raszeja-Ossowska. Zasady współpracy organizacji pozarządowych z jednostkami samorządu terytorialnego. Poradnik, http://ww.org.pl/data/Zasady%20wspolpracy%20NGO%20z%20JS.pdf, [dostęp: 20.06.2014].
24 Zasady tworzenia programu współpracy jednostek samorządu terytorialnego z organizacjami pozarządowymi oraz z podmiotami, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Metodologia i zalecenia, Warszawa 2004, s. 2.
13 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Do podstawowych obszarów podmiotowych najczęściej należą:
stowarzyszenia,
fundacje,
grupy charytatywne, zakłady opiekuńcze,
stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego,
fundacje, gdzie jedynym fundatorem jest Skarb Państwa bądź jednostka samorządu
terytorialnego.
Wśród pozostałych, zgodnie z art.3 ust. 4 ustawy o działalności pożytku wymienia
się:
związki zawodowe,
organizacje pracodawców,
partie polityczne,
samorządy zawodowe,
fundacje utworzone przez partie polityczne,
spółki działające na podstawie przepisów o kulturze fizycznej.
Należy zaznaczyć, że współpraca z wymienionymi wyżej podmiotami nie może
przyjmować formy zlecenia zadań publicznych. Wynika to z przepisów działu II Działalność
Pożytku publicznego przedmiotowej ustawy25.
25
Tamże, s. 8-9.
14 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
1. Założenia metodologiczne
1.1. Cel badania
W ramach projektu systemowego Koordynacja na rzecz aktywnej integracji
zaplanowano przeprowadzenie w 2014 roku 4 badań ogólnopolskich. Ich celem było
pogłębienie wiedzy z różnych obszarów pomocy społecznej.
Celem głównym niniejszego badania dotyczącego współdziałania instytucji był opis
i charakterystyka zakresu i form współpracy jednostek organizacyjnych pomocy społecznej
na poziomie gminy, powiatu oraz województwa z instytucjami publicznymi i organizacjami
społecznymi w zakresie pomocy i wsparcia rodzin, jak również wpływ tego rodzaju
współpracy na skuteczność26 działań pomocy społecznej. Do celów szczegółowych
należały natomiast:
1. Identyfikacja instytucji publicznych i organizacji pozarządowych, z którymi
ośrodki pomocy społecznej i powiatowe centra pomocy rodzinie nawiązują
i utrzymują współpracę w zakresie pomocy i wsparcia rodziny;
2. Opis charakteru tej współpracy – celów, form i stosowanych metod;
3. Identyfikacja czynników ułatwiających i utrudniających nawiązywanie
i utrzymywanie współpracy w zakresie pomocy i wsparcia rodzin;
4. Ocena skuteczności współpracy OPS i PCPR z instytucjami publicznymi oraz
organizacjami pozarządowymi w zakresie pomocy i wsparcia rodzin.
1.2. Problemy badawcze
Na potrzeby realizacji celu głównego i celów szczegółowych sformułowano siedem
problemów badawczych w następującym brzmieniu:
1. Jakie są obszary współpracy OPS i PCPR z innymi instytucjami w zakresie
pomocy i wsparcia rodziny?
2. Z jakimi instytucjami współpracują OPS i PCPR w zakresie pomocy i wsparcia
rodziny?
3. Jakie są formy współpracy OPS i PCPR z innymi instytucjami w zakresie pomocy
i wsparcia rodziny?
4. Z jakimi innymi instytucjami najczęściej, a z jakimi najrzadziej podejmowana jest
przez OPS i PCPR współpraca w zakresie pomocy i wsparcia?
5. Jakie czynniki utrudniają współpracę OPS i PCPR z innymi instytucjami
w zakresie pomocy i wsparcia rodziny?
6. Jakie czynniki ułatwiają współpracę OPS i PCPR z innymi instytucjami
w zakresie pomocy i wsparcia rodziny?
7. Jakie są korzyści ze współpracy OPS i PCPR z innymi instytucjami w zakresie
pomocy i wsparcia rodziny?
26
Na potrzeby badania skuteczność zdefiniowano jako osiągnięcie wyznaczonych celów w zakresie pomocy i wsparcia rodziny.
15 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
1.3. Charakterystyka badanej próby
Badaną populację stanowiły wszystkie działające w województwie warmińsko-
mazurskim ośrodki pomocy społecznej i powiatowe centra pomocy rodzinie, tj. łącznie 135
jednostek - 116 ośrodków pomocy społecznej oraz 19 powiatowych centrów pomocy rodzinie
(2 miejskie ośrodki pomocy społecznej w Olsztynie i Elblągu, realizujące zadania powiatów
wypełniły po jednej ankiecie). Jako minimalny oczekiwany poziom zwrotów wypełnionych
ankiet przyjęto 60%27. Poziom zwrotów w realizowanym badaniu w województwie
warmińsko-mazurskim wyniósł 94,1%, co oznacza, że wypełnione ankiety nadesłało 127
jednostek. Szczegółową strukturę populacji tj. OPS i PCPR, działających na terenie
województwa warmińsko-mazurskiego i strukturę próby badawczej tj. jednostek biorących
udział w badaniu, przedstawia poniższa tabela.
Tabela nr 1. Struktura badanej próby w badaniu CAWI w województwie warmińsko-mazurskim
*2 miejskie ośrodki pomocy społecznej w mieście Olsztyn i Elbląg, realizujące zadania powiatów wypełniły po jednej ankiecie.
Źródło: opracowanie własne
1.4. Techniki i narzędzia badawcze
Przeprowadzenie badania składało się z dwóch etapów: analizy danych zastanych
(desk research) oraz właściwego badania ilościowego. W pierwszym etapie analizy danych
zastanych wykorzystano następujące źródła informacji:
Ocena zasobów pomocy społecznej na rok 2013 dla województwa warmińsko-
mazurskiego,
Sprawozdawczość MPiPS-03 za 2013 rok,
Dokument Problemy społeczne województwa warmińsko-mazurskiego w latach 2001,
2005-2013 w ujęciu statystycznym. Materiały porównawcze na podstawie
sprawozdań MPiPS-03 opracowany przez Obserwatorium Integracji Społecznej
funkcjonujące w strukturze Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej Urzędu
Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie,
baza danych organizacji pozarządowych dostępną w Internecie pod adresem
http://bazy.ngo.pl,
27
Dokumenty przetargowe, http://crzl.gov.pl/images/01-ZPC/2014/ZPC_28_1.16_2014/zmiana2.pdf, [dostęp: 14.07.2014 r.].
Wyszczególnienie Powiatowe
Centra Pomocy Rodzinie
Ośrodki Pomocy Społecznej
RAZEM JOPS ogółem
w tym w gminach:
wiejskich miejsko-wiejskich
miejskich
Liczb jednostek funkcjonujących w województwie w 2013 r.
19* 116 67 33 16 135
Jednostki biorące aktywny udział w badaniu
liczba 18 109 62 31 16 127
% 94,7 94,0 92,5 93,9 100 94,1
16 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Bank Danych Lokalnych GUS dostępny w Internecie pod adresem
http://stat.gov.pl/bdl/app/strona.html?p_name=indeks,
opracowania i dane własne Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej Urzędu
Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.
Właściwe badanie ilościowe przeprowadzono metodą CAWI za pomocą
kwestionariusza ankiety zamieszczonego w Centralnej Aplikacji Statystycznej (CAS)
w formie sprawozdania jednorazowego. Proces zbierania danych obejmował okres od
27 czerwca do 15 lipca 2014 roku.
17 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
2. Wyniki badania
2.1. Analiza danych zastanych
Województwo warmińsko-mazurskie leży w północno-wschodniej części kraju
i zajmuje obszar 24.174 km².
Poniższa mapa przedstawia podział administracyjny województwa w 2013 roku.
Mapa nr 1. Podział administracyjny województwa warmińsko-mazurskiego
Źródło: Urząd Statystyczny w Olsztynie
Województwo warmińsko-mazurskie podzielone jest na 21 powiatów, w tym
19 powiatów ziemskich oraz 2 miasta na prawach powiatu – miasto Olsztyn i Elbląg. Na
terenie województwa znajduje się 116 gmin, w tym: 16 miejskich, 33 miejsko-wiejskie
i 67 wiejskich.
Według danych Urzędu Statystycznego w Olsztynie na koniec 2013 roku
województwo warmińsko-mazurskie zamieszkiwało 1.446.915 osób, co stanowiło 3,76%
mieszkańców Polski.
Województwo warmińsko-mazurskie należy do jednego z najbiedniejszych w kraju.
Ubóstwo wielu rodzin, pomimo coraz większych nakładów finansowych przeznaczanych na
pomoc społeczną i realizacji wielu projektów finansowanych z EFS, należy do największych
i najpowszechniejszych problemów społecznych występujących w regionie. Jest ono w dużej
mierze wynikiem najwyższego w Polsce wskaźnika stopy bezrobocia. Brak zatrudnienia nie
pozwala wielu rodzinom i osobom zaspokoić potrzeb niezbędnych do ich samodzielnej
egzystencji. Jest on również przyczyną powstawania dysfunkcji w rodzinach oraz degradacji
społecznej środowisk rodzinnych. Z uwagi na to, że województwo warmińsko-mazurskie
18 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
obejmuje swym zasięgiem rozległe tereny popegeerowskie, jego mieszkańcy w szczególnym
stopniu narażeni są na występowanie negatywnych zjawisk społeczno-ekonomicznych,
począwszy od degradacji społecznej osób ubogich oraz ich rodzin, poprzez ich
marginalizację i wykluczenie społeczne, a skończywszy na zachowaniach takich, jak np.
alkoholizm czy narkomania28.
Realizacja działań polegająca na współpracy różnych instytucji w obszarze pomocy
i wsparcia rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej, wpisuje się w zakres
przedsięwzięć pomocy i integracji społecznej. Działania te prowadzone są przez jednostki
samorządu terytorialnego, zarówno w wymiarze lokalnym, jak i regionalnym i stanowią
element realizacji szeroko rozumianej polityki społecznej państwa.
Aby skutecznie i efektywnie realizować działania na rzecz rodzin doświadczających
różnych problemów społecznych, należy dokonać dogłębnej diagnozy skali i charakteru
problemów występujących wśród mieszkańców regionu. W 2013 roku ze świadczeń
z systemu pomocy społecznej (bez względu na rodzaj, formę i źródło finansowania)
w województwie warmińsko-mazurskim korzystało 211.625 osób (liczba osób w rodzinach),
co stanowiło 14,63% wszystkich mieszkańców województwa. Szczegółowy wykaz liczby
rodzin i osób korzystających z pomocy społecznej w 2013 r. z powodów zawartych w art.
7 Ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2013 r., poz. 182, ze zm.)
znajduje się w tabeli poniżej.
Tabela nr 2. Struktura korzystania z pomocy społecznej w województwie warmińsko-mazurskim w roku 2013 r.
Powody udzielenia świadczeń
z systemu pomocy społecznej
Liczba rodzin, którym
udzielono pomocy
Liczba osób w rodzinach,
którym udzielono pomocy
% osób, którym udzielono pomocy,
w stosunku do ogólnej liczby mieszkańców województwa
% osób, którym udzielono pomocy w ramach danego
powodu, w stosunku do ogólnej liczby osób objętych pomocą
społeczną
Bezrobocie 49.645 142.369 9,84 67,27
Ubóstwo 43.378 114.399 7,91 54,06
Niepełnosprawność 24.423 52.774 3,65 24,94 Długotrwała lub ciężka choroba
22.173 47.432 3,28 22,41
Bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego
13.505 48.957 3,38 23,13
Potrzeba ochrony macierzyństwa
8.786 41.956 2,9 19,83
Alkoholizm 5.028 8.943 0,62 4,23
Bezdomność 1.703 2.061 0,01 0,97 Trudności w przystosowaniu do
1.493 2.117 0,15 1
28
Problemy społeczne województwa warmińsko-mazurskiego w latach 2001, 2005-2013 w ujęciu statystycznym. Materiały porównawcze na podstawie sprawozdań MPiPS-03, Obserwatorium Integracji Społecznej, Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn 2014, http://portal.warmia.mazury.pl/pl/polityka-spoleczna/obserwatorium-integracji-spolecznej/badania-i-analizy, [dostęp: 18.07.2014 r.].
19 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Powody udzielenia świadczeń
z systemu pomocy społecznej
Liczba rodzin, którym
udzielono pomocy
Liczba osób w rodzinach,
którym udzielono pomocy
% osób, którym udzielono pomocy,
w stosunku do ogólnej liczby mieszkańców województwa
% osób, którym udzielono pomocy w ramach danego
powodu, w stosunku do ogólnej liczby osób objętych pomocą
społeczną
życia po zwolnieniu z zakładu karnego
Przemoc w rodzinie 969 3.204 0,22 1,51
Sytuacja kryzysowa 404 1.205 0,08 0,57
Zdarzenie losowe 296 796 0,06 0,38
Narkomania 221 319 0,02 0,15
Sieroctwo 108 206 0,01 0,1 Potrzeba ochrony ofiar handlu ludźmi
30 96 0,01 0,045
Klęska żywiołowa lub ekologiczna
23 92 0,01 0,04
Trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy
7 27 0,002 0,01
Źródło: opracowanie własne na podstawie MPiPS-03
Do dominujących problemów społecznych występujących w województwie
warmińsko-mazurskim należą: bezrobocie, ubóstwo, niepełnosprawność, długotrwała lub
ciężka choroba, bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia
gospodarstwa domowego, potrzeba ochrony macierzyństwa oraz alkoholizm. Specyfika tych
problemów decyduje o tym, że ich konsekwencje zawsze dotykają nie tylko pojedynczych
osób, ale całych rodzin. Dlatego podejmując działania w obszarze rozwiązywania problemów
społecznych, wskazane jest, aby w orbicie zainteresowań współpracujących podmiotów
pomocy i wsparcia znalazły się całe rodziny, a nie tylko jej pojedynczy członkowie.
Szczegółowe zasady udzielania pomocy i wsparcia osobom i rodzinom
w przezwyciężaniu trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać,
wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości określone są w ww. ustawie
o pomocy społecznej. Ustawa ta dodatkowo wyznacza podmioty, które tę pomoc organizują.
Są to organy administracji rządowej i samorządowej, współpracujące w tym zakresie, na
zasadzie partnerstwa, z organizacjami społecznymi i pozarządowymi, Kościołem Katolickim,
innymi kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi (art. 2, ust.
2).
Znaczący akcent w powyższej definicji podmiotów odpowiedzialnych za realizację
pomocy społecznej położony został na współpracę różnych podmiotów i instytucji, jako
czynnika determinującego skuteczność podejmowanych działań. Należy zaznaczyć, że
współpraca ta może obejmować różne podmioty, m.in. jednostki organizacyjne pomocy
i integracji społecznej, instytucje rynku pracy, lokalne władze, przedsiębiorców oraz
organizacje pozarządowe. Może ona również przybierać różnorodne formy, opierające się na
zapisach ustaw regulujących działania danych podmiotów, podpisanych porozumieniach
pomiędzy instytucjami lub też na nieformalnych kontaktach między pracownikami. W związku
z tym, argumentem przemawiającym za promowaniem wzajemnej współpracy ww.
podmiotów jest efekt synergii, który polega na większej efektywności i skuteczności
zorganizowanej pracy zespołowej niż działań indywidualnych.
20 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Do ważnych partnerów w podejmowaniu współpracy należą organizacje
pozarządowe. Są one ważnym elementem funkcjonowania państwa. Według danych
z Urzędu Statystycznego w Olsztynie, na dzień 31 grudnia 2013 r. w województwie
warmińsko-mazurskim zarejestrowanych było 4.307 stowarzyszeń i 333 fundacji – łącznie
4.640 podmiotów (dla por. w 2012 r.: w regionie było 4.238 stowarzyszeń i 318 fundacji –
łącznie 4.556 podmiotów). Natomiast według portalu www.bazy.ngo.pl, prowadzonej przez
stowarzyszenie Klon/Jawor, w województwie funkcjonowało 1.879 organizacji
pozarządowych działających w obszarze przezwyciężania trudnych sytuacji życiowych,
przeciwdziałania bezrobociu oraz rozwoju gospodarczego29. Obszary i zasady współpracy
instytucji zaangażowanych w proces pomocy i integracji społecznej z organizacjami
pozarządowymi określa Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku
publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536, ze zm.). Z zapisów ustawy
wynika, że współpraca powinna obejmować m.in.: „zlecanie organizacjom pozarządowym
realizacji zadań publicznych, wzajemne informowanie się o planowanych kierunkach
działalności i współdziałanie w celu zharmonizowania tych kierunków, konsultowanie
z organizacjami pozarządowymi (odpowiednio do zakresu ich działania) projektów aktów
normatywnych w dziedzinach dotyczących działalności statutowej tych organizacji, tworzenie
wspólnych zespołów o charakterze doradczym i inicjatywnym” (art. 5, ust. 2).
W 2013 r. w województwie warmińsko-mazurskim w zakresie pomocy i integracji
społecznej podejmowano inicjatywy w następujących obszarach:
pomoc społeczna, w tym pomoc rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz
pomoc w lepszym funkcjonowaniu w społeczeństwie tych rodzin i osób;
wspieranie rodzin i systemu pieczy zastępczej;
działalność na rzecz integracji i reintegracji zawodowej i społecznej osób
zagrożonych wykluczeniem społecznym;
działalność na rzecz osób niepełnosprawnych;
przeciwdziałanie uzależnieniom i patologiom społecznym.
Zlecanie realizacji ww. zadań w trybie działalności pożytku publicznego odbywa się
najczęściej po przeprowadzeniu otwartego konkursu ofert lub w trybie zamówień
publicznych, chyba że przepisy odrębne przewidują inny tryb. W roku 2013 w województwie
warmińsko-mazurskim zawarto 376 umów z 274 organizacjami pozarządowymi na realizację
zadań w ww. obszarach w ramach otwartych konkursów ofert. Jednak na 135 jednostek
organizacyjnych pomocy i integracji społecznej, tylko 53 z nich wykazały współpracę ich
samorządów lokalnych z organizacjami pozarządowymi w formie zlecania zadań
(40 samorządów gminnych i 13 samorządów powiatowych). Ponadto z uzyskanych danych
wynika, że w 2013 r. dziesięć samorządów lokalnych zleciło pojedyncze zadania w trybie
zamówień publicznych (9 samorządów gminnych i 1 samorząd powiatowy), z czego
zdecydowana większość zadań polegała na zleceniu usług opiekuńczych. Ważnym jest fakt,
że współpraca jednostek samorządu terytorialnego oraz jednostek organizacyjnych pomocy
i integracji społecznej w województwie warmińsko-mazurskim z organizacjami
pozarządowymi często przybiera postać pozafinansową i polega m.in. na działaniach
w zakresie dostarczania i dystrybucji żywności z programu PEAD, zabezpieczenia
29
Por. Aneks nr 1. Źródło: www.bazy.ngo.pl, [dostęp: 23.07.2014 r.].
21 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
podopiecznych w odzież, leki, środki opatrunkowe i higieniczne, współorganizowaniu
konferencji, szkoleń, spotkań integracyjnych oraz pikników30.
Aby realizować działania w obszarze współpracy podmiotów i instytucji zajmujących
się wsparciem i pomocą społeczną, niezbędne są odpowiednie zasoby instytucjonalne.
Szczegółowy wykaz infrastruktury społecznej województwa warmińsko-mazurskiego
przedstawia tabela poniżej.
Tabela nr 3. Infrastruktura pomocy społecznej w województwie warmińsko-mazurskim, stan na 31.12.2013 r.
lp. Rodzaj placówek
Liczba placówek na terenie województwa
warmińsko-mazurskiego
Liczba miejsc
1. Domy pomocy społecznej 44 + 2 filie 3.828
2. Rodzinne domy pomocy 10 50
3. Placówki zapewniające opiekę całodobową osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub w podeszłym wieku
11 367
4. Ośrodki adopcyjne31
1 + 2 filie -
5. Placówki świadczące usługi w zakresie interwencji kryzysowej
26 152
6. Jednostki i punkty poradnictwa specjalistycznego, w tym rodzinnego
37 -
7. Mieszkania chronione 53 -
8. Mieszkania rówieśnicze 5 21
Ośrodki wsparcia
9. Środowiskowe domy samopomocy, w tym: 62 + 4 filie 2.799
a) Ponadgminne środowiskowe domy samopomocy 26 + 1 filia 1.224
b) Gminne środowiskowe domy samopomocy 36 + 3 filie 1.575
10. Dzienne domy pomocy 21 930
11. Domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży 4 + 2 filie 58
Placówki opiekuńczo-wychowawcze
10. Całodobowe placówki opiekuńczo-wychowawcze:
a) socjalizacyjne 37 962
b) rodzinne 10 75
c) interwencyjne 7 63
d) specjalistyczno-terapeutyczne - -
11. Placówki wsparcia dziennego:
a) opiekuńcze, w tym: - koła zainteresowań - świetlice - kluby
106 2.732
30
Ocena zasobów pomocy społecznej na rok 2013 dla województwa warmińsko-mazurskiego, Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn 2014, http://portal.warmia.mazury.pl/pl/polityka-spoleczna/pomoc-i-integracja-spoleczna/2701-ocena-zasobow-pomocy-spolecznej-na-rok-2013, [dostęp: 21.07.2014]. Zobacz także Aneks nr 1 – wskaźnik 1. 31
Zgodnie z Ustawą z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2012 r., uległy likwidacji z dniem 31 grudnia 2011 r. publiczne ośrodki adopcyjno-opiekuńcze oraz te z ośrodków niepublicznych, które nie spełniły wymogów wynikających z powyższej ustawy (czyli w województwie warmińsko-mazurskim wszystkie siedem placówek).
22 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
lp. Rodzaj placówek
Liczba placówek na terenie województwa
warmińsko-mazurskiego
Liczba miejsc
- ogniska wychowawcze
b) specjalistyczne (świetlice terapeutyczne i socjoterapeutyczne)
23 782
c) praca podwórkowa 1 100
12. Specjalistyczne ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie
3 65
Źródło: opracowanie własne ROPS/OIS na podstawie danych otrzymanych z OPS i PCPR
Odsetek gmin województwa warmińsko-mazurskiego, w których funkcjonują inne niż
OPS i PCPR instytucje pomocy i wsparcia, w tym prowadzone przez organizacje
pozarządowe, w 2013 r. wyniósł 38,79%32. Opierając się na zapisach ustawowych oraz
strategiczno-programowych, a także biorąc pod uwagę z jednej strony dane dotyczące
natężenia i specyfiki problemów społecznych występujących w województwie warmińsko-
mazurskim, a z drugiej strony analizując liczbę podmiotów i instytucji publicznych oraz
organizacji pozarządowych działających w województwie, można stwierdzić, że występuje
potrzeba realizacji działań w ramach podejmowanej współpracy, a także istnieje zaplecze
instytucjonalno-organizacyjne do jej realizacji. Oczywiście należy stwarzać coraz to lepsze
warunki podejmowania takiej współpracy poprzez rozwój bazy podmiotów i instytucji, ale
przede wszystkich poprzez stworzenie całej kultury współpracy (szkolenie kadry, tworzenie
kanałów komunikacji i partnerstwa, wspomaganie działań wspólnotowych itp.). Aby jednak
precyzyjnie określać potrzeby w zakresie podejmowanej współpracy, a także pożądane
i efektywne formy jej realizacji, należy pogłębiać badania dotyczące diagnozy, zasad
i sposób podejmowania współpracy na poziomie lokalnym i regionalnym. Odpowiedzią na
powyższe jest realizowane badanie.
2.2. Analiza wyników badania ankietowego
Zrealizowane badanie ankietowe skierowane było do kadry kierowniczej ośrodków
pomocy społecznej i powiatowych centrów pomocy rodzinie ze wszystkich województw
w kraju. W województwie warmińsko-mazurskim ankieta w systemie CAS skierowana była
do przedstawicieli 116 OPS oraz 19 PCPR (łącznie 135 podmiotów33). W badaniu udział
wzięło łącznie 127 respondentów – 109 przedstawicieli kadry kierowniczej OPS (w tym
dwóch przedstawicieli MOPS – reprezentujących ośrodki pomocy społecznej w miastach na
prawach powiatu) oraz 18 przedstawicieli kadry kierowniczej PCPR. Poziom zwrotów wyniósł
94,1%. Zebrane i przedstawione poniżej dane prezentują informacje uzyskane od
uczestników badania.
Jednym z celów badania była identyfikacja instytucji publicznych i organizacji
pozarządowych, z którymi współpracują jednostki reprezentowane przez respondentów.
Deklaracje uczestników badania dotyczące podejmowania współpracy zostały przedstawione
w tabeli poniżej.
32
Por. Aneks nr 1. Źródło Ocena zasobów pomocy społecznej na rok 2013 dla województwa warmińsko-mazurskiego, Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn 2014, http://portal.warmia.mazury.pl/pl/polityka-spoleczna/pomoc-i-integracja-spoleczna/2701-ocena-zasobow-pomocy-spolecznej-na-rok-2013, [dostęp: 21.07.2014 r.]. 33
2 miejskie ośrodki miejskie ośrodki pomocy społecznej w mieście Olsztyn i Elbląg, realizujące zadania powiatów wypełniły po jednej ankiecie.
23 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Tabela nr 4. Podejmowanie współpracy przez jednostki biorące udział w badaniu – OPS i PCPR łącznie (N=127)
Źródło: opracowanie własne
Z analizy danych wynika, że profil podmiotów, z jakimi podejmowana jest współpraca
zależy od problemów, jakich doświadczają klienci jednostek organizacyjnych pomocy
społecznej. Do podmiotów, z którymi najwięcej OPS i PCPR podejmuje współpracę
w zakresie działań na rzecz klientów pomocy społecznej należą inne ośrodki pomocy
społecznej oraz powiatowe centra pomocy rodzinie, placówki oświaty i wychowania, sądy
rodzinne, powiatowe urzędy pracy oraz policja. Zdecydowanie mniej OPS i PCPR podejmuje
współpracę z placówkami wsparcia dziennego, ośrodkami adopcyjnymi czy Uniwersytetami
III Wieku. Dodatkowo respondenci wskazywali inne podmioty, z którymi współpracują. Do
nich należały: Bank Żywności, dom dziecka, Zespoły Interdyscyplinarne ds. Przeciwdziałania
Przemocy w Rodzinie, Izba Celna oraz PFRON. Należy zauważyć, że jednym z czynników
mających wpływ na strukturę podejmowanej współpracy jest dostępność danych instytucji
publicznych i organizacji pozarządowych w obszarze działań jednostek organizacyjnych
pomocy społecznej.
Specyfika działań ośrodków pomocy społecznej i powiatowych centrów pomocy
rodzinie determinowana jest nałożonymi na nie ustawowo odrębnymi zadaniami w zakresie
wsparcia rodzin. W związku z powyższym w tabelach zaprezentowane zostały dane na
temat podejmowania współpracy oddzielnie przez PCPR i przez OPS z województwa
warmińsko-mazurskiego.
Czy współpraca występuje?
Z jaką instytucją?
Tak
Liczba respondentów
%
OPS/PCPR/MOPR/MOPS 127 100
Placówki oświaty i wychowania, (w tym szkoły, poradnie psychologiczno-pedagogiczne); kuratorium oświaty
127 100
Sąd rodzinny; kuratorska służba sądowa 127 100 PUP 127 100 Policja, w tym policyjna izba dziecka 126 99,2 Gminna komisja rozwiązywania problemów alkoholowych 123 96,8 Placówki ochrony zdrowia 123 96,8 Ośrodek wsparcia, w tym: dzienny dom pomocy, ŚDS, Klub samopomocy, noclegownie, jadłodajnie
117 92,1
Organizacje pozarządowe 106 83,5 Placówka opiekuńczo-wychowawcza 101 79,5 Ośrodek kultury 94 74 Kościoły, związki wyznaniowe 89 70,1 Warsztaty Terapii Zajęciowej 81 63,8 Podmioty ekonomii społecznej, w tym: KIS, CIS, spółdzielnie socjalne, ZAZ
76 59,8
Służba więzienna 74 58,3 Ośrodek interwencji kryzysowej 73 57,5 Placówki wsparcia dziennego 65 51,2 Ośrodek adopcyjny 34 26,8 Uniwersytet trzeciego wieku 29 22,8
24 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Tabela nr 5. Podejmowanie współpracy przez PCPR biorące udział w badaniu (n=18)
Źródło: opracowanie własne
Z uwagi na przypisane PCPR zadania, główne działania tych pomiotów skupiają się
wokół wsparcia rodzin i działania systemu pieczy zastępczej, przeciwdziałania przemocy
w rodzinie i wsparcia osób niepełnosprawnych. W związku z powyższym podmioty te
współpracują z instytucjami i organizacjami, które podejmują działania na rzecz osób i rodzin
doświadczających ww. problemów. Należy tu wymienić m.in. inne ośrodki pomocy
społecznej i powiatowe centra pomocy rodzinie, placówki oświaty i wychowania, sądy
rodzinne, urzędy pracy, policję, placówki opiekuńczo-wychowawcze, ośrodki adopcyjne czy
warsztaty terapii zajęciowej. W dużo mniejszym zakresie współpraca ta jest podejmowana
z uniwersytetami trzeciego wieku czy ośrodkami kultury.
Tabela nr 6. Podejmowanie współpracy przez OPS biorące udział w badaniu (n=109)
Czy współpraca występuje?
Z jaką instytucją?
Tak
Liczba respondentów
OPS/PCPR/MOPR/MOPS 18
Placówki oświaty i wychowania, (w tym szkoły, poradnie psychologiczno-pedagogiczne); kuratorium oświaty
18
Sąd rodzinny; kuratorska służba sądowa 18
PUP 18
Policja, w tym policyjna izba dziecka 18
Placówka opiekuńczo-wychowawcza 18
Warsztaty Terapii Zajęciowej 18
Ośrodek adopcyjny 18
Organizacje pozarządowe 17
Placówki ochrony zdrowia 16 Ośrodek wsparcia, w tym: dzienny dom pomocy, ŚDS, Klub samopomocy, noclegownie, jadłodajnie
16
Gminna komisja rozwiązywania problemów alkoholowych 14
Służba więzienna 14
Kościoły, związki wyznaniowe 13
Podmioty ekonomii społecznej, w tym: KIS, CIS, spółdzielnie socjalne, ZAZ
12
Ośrodek interwencji kryzysowej 11
Ośrodek kultury 10
Placówki wsparcia dziennego 10
Uniwersytet trzeciego wieku 7
Czy współpraca występuje?
Z jaką instytucją?
Tak
Liczba respondentów
%
OPS/PCPR/MOPR/MOPS 109 100
Placówki oświaty i wychowania, (w tym szkoły, poradnie psychologiczno-pedagogiczne); kuratorium oświaty
109 100
Sąd rodzinny; kuratorska służba sądowa 109 100 PUP 109 100
25 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Źródło: opracowanie własne
Zakres działań podejmowanych przez ośrodki pomocy społecznej oraz specyfika
i rodzaj problemów, z jakimi mają do czynienia pracownicy tych instytucji, w oparciu o zapisy
ustawy o pomocy społecznej, jest dużo szerszy niż powiatowych centrów pomocy rodzinie.
Ma to wpływ na różnorodność i wielość podmiotów, z jakimi OPS podejmują współpracę.
Najwięcej przedstawicieli kadry kierowniczej OPS wskazało na podejmowanie współpracy
z: innymi ośrodkami pomocy społecznej i powiatowymi centrami pomocy rodzinie,
placówkami oświaty i wychowania, sądami rodzinnymi, urzędami pracy, policją, gminnymi
komisjami rozwiązywania problemów alkoholowych oraz placówkami ochrony zdrowia.
W dużo mniejszym zakresie współpraca ta jest podejmowana z ośrodkami adopcyjnymi oraz
Uniwersytetami III Wieku.
W ankiecie, po wskazaniu podmiotów, z którymi podejmowana jest współpraca,
respondenci zostali poproszeni o jej ocenę. Jednym z poruszonych zagadnień było
występowanie ograniczeń i trudności pojawiających się w ramach podejmowanych wspólnie
działań.
Gminna komisja rozwiązywania problemów alkoholowych 109 100 Policja, w tym policyjna izba dziecka 108 99,1 Placówki ochrony zdrowia 107 98,2 Ośrodek wsparcia, w tym: dzienny dom pomocy, ŚDS, Klub samopomocy, noclegownie, jadłodajnie
101 92,7
Organizacje pozarządowe 89 81,7 Ośrodek kultury 84 77,1 Placówka opiekuńczo-wychowawcza 83 76,1 Kościoły, związki wyznaniowe 76 69,7 Podmioty ekonomii społecznej, w tym: KIS, CIS, spółdzielnie socjalne, ZAZ
64 58,7
Warsztaty Terapii Zajęciowej 63 57,8
Ośrodek interwencji kryzysowej 62 56,9 Służba więzienna 60 55,0 Placówki wsparcia dziennego 55 50,5 Uniwersytet trzeciego wieku 22 20,2 Ośrodek adopcyjny 16 14,7
26 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Wykres nr 1. Występowanie ograniczeń/trudności we współpracy z instytucjami i podmiotami wskazanymi na wykresie (N=127)
Źródło: opracowanie własne
Z danych zaprezentowanych na wykresie powyżej można wywnioskować, że
zdecydowana większość jednostek organizacyjnych pomocy społecznej nie wskazuje zbyt
wielu trudności występujących w ramach podejmowanej współpracy. Większość
respondentów wskazuje na całkowity ich brak lub występowanie tylko w niewielkim stopniu.
Najwięcej trudności uczestnicy badania dostrzegają we współpracy z sądami rodzinnymi
(19,7% respondentów), placówkami oświaty i wychowania (17,3% respondentów), ośrodkami
kultury (14,9% respondentów), placówkami ochrony zdrowia (14,6% respondentów) oraz
organizacjami pozarządowymi (14,2% respondentów)34.
Respondenci wypowiedzieli się także na temat skuteczności działań podejmowanych
we współpracy ze wskazanymi przez siebie podmiotami.
34
Wyliczenie % respondentów nastąpiło poprzez zsumowanie % osób, które zaznaczyły odpowiedź 4 i 5 w danym pytaniu.
27 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Wykres nr 2. Ocena skuteczności działań podejmowanych w zakresie współpracy z instytucjami i podmiotami wskazanymi na wykresie (N=127)
Źródło: opracowanie własne
Analizując dane zawarte na powyższym wykresie, najwięcej respondentów za bardzo
skuteczną ocenia współpracę podejmowaną m.in. z ośrodkami wsparcia (83,8%
respondentów), powiatowymi urzędami pracy (76,4% respondentów), placówkami
opiekuńczo-wychowawczymi (75,2% respondentów) oraz innymi OPS i PCPR (73,2%
respondentów)35. Natomiast za najmniej skuteczną oceniają współpracę m.in.
z Uniwersytetami III Wieku (37,9% respondentów) oraz placówkami ochrony zdrowia (13,8%
respondentów)36. Należy jednak zaznaczyć, że decydujący wpływ na skuteczność
podejmowanych działań ma charakter podejmowanych przez dane podmioty działań
i realizowanych zadań oraz wzajemne wpisywanie się w swoje potrzeby i oczekiwania.
Jednym z czynników mających wpływ na chęć podejmowania wspólnych działań jest
zadowolenie z podejmowanej już współpracy i dobre doświadczenia w kontaktach w ramach
realizowanych zadań. W związku z powyższym respondenci zostali poproszeni o ocenę tego
zadowolenia.
35
Wyliczenie % respondentów nastąpiło poprzez zsumowanie % osób, które zaznaczyły odpowiedź 4 i 5 w danym pytaniu. 36
Wyliczenie % respondentów nastąpiło poprzez zsumowanie % osób, które zaznaczyły odpowiedź 1 i 2 w danym pytaniu.
28 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Wykres nr 3. Stopień zadowolenia respondentów z podejmowanej współpracy z instytucjami i podmiotami wskazanymi na wykresie (N=127)
Źródło: opracowanie własne
Z odpowiedzi udzielonych przez respondentów wynika, że najwięcej respondentów
było zadowolonych ze współpracy z ośrodkami wsparcia (85,5% respondentów),
powiatowymi urzędami pracy (79,5% respondentów), placówkami opiekuńczo-
wychowawczymi (76,2% respondentów), placówkami oświaty i wychowania (76,2%
respondentów) oraz policją (74,6% respondentów)37. Natomiast najwięcej respondentów było
niezadowolonych ze współpracy z uniwersytetami trzeciego wieku (27,6% respondentów),
placówkami ochrony zdrowia (17,1% respondentów), służbą więzienną (14,9%
respondentów), ośrodkami adopcyjnymi (14,7% respondentów) oraz sądami rodzinnymi
(13,4% respondentów)38.
Ważną kwestią w tym temacie jest kwestia składowych wpływających na poziom
zadowolenia, które decydują o ocenach przyznanych przez respondentów. Można stwierdzić,
że w tym obszarze ważna jest nie tylko skuteczność realizowanych działań, ale również
stosunki interpersonalne między pracownikami, poziom zaangażowania, czas przeznaczony
na realizację zadań oraz czynniki zewnętrze leżące zarówno po stronie otoczenia, jak
37
Wyliczenie % respondentów nastąpiło poprzez zsumowanie % osób, które zaznaczyły odpowiedź 4 i 5 w danym pytaniu. 38
Wyliczenie % respondentów nastąpiło poprzez zsumowanie % osób, które zaznaczyły odpowiedź 1 i 2 w danym pytaniu.
29 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
i w podmiotach objętych działaniami. Te zagadnienia, w kontekście analizowania
zadowolenia z podejmowanej współpracy, nie były przedmiotem niniejszego badania.
W kolejnej części raportu zostaną zanalizowane dane na temat współpracy
w rozwiązywaniu problemów społecznych, podejmowanej przez OPS i PCPR z innymi
instytucjami.
Ważnym zagadnieniem objętym badaniem było przeanalizowanie w ramach jakich
problemów ujętych w ustawie o pomocy społecznej, OPS i PCPR podejmują współpracę
z innymi instytucjami. W związku z powyższym respondenci zostali poproszeni
o uszeregowanie pięciu problemów, na potrzeby rozwiązywania których podejmują działania
z innymi podmiotami. Zebrane dane przedstawia tabela poniżej.
Tabela nr 7. Częstość współpracy OPS i PCPR z innymi instytucjami, w ramach rozwiązywania problemów społecznych ujętych w ustawie o pomocy społecznej
(N=127) Częstość podejmowanej współpracy Problemy społeczne
5 - najczęściej
podejmowano współpracę
%*
4
%*
3
%*
2
%*
1 – najrzadziej
podejmowano współpracę
%*
Bezrobocie 35,4 16,5 11,8 9,4 7,9 Przemoc w rodzinie 29,9 22,0 15,0 8,7 9,4 Bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domowego
11,8 18,9 11,8 17,3 13,4
Ubóstwo 7,1 6,3 4,7 6,3 7,9 Uzależnienia (narkomania, alkoholizm) 3,9 15,0 21,3 11,8 7,9 Niepełnosprawność 3,9 8,7 18,1 16,5 7,1 Zdarzenia losowe i sytuacje kryzysowe 2,4 0,8 1,6 3,1 3,9 Długotrwała i ciężka choroba 1,6 4,7 9,4 9,4 11,0 Sieroctwo 1,6 1,6 0,0 0,0 2,4 Potrzeba ochrony macierzyństwa i wielodzietności
0,8 3,1 0,8 4,7 4,7
Bezdomność 0,8 1,6 3,1 6,3 12,6 Trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego
0,8 0,0 0,8 2,4 5,5
Potrzeba ochrony ofiar handlu ludźmi 0,0 0,8 0,8 0,0 3,1 Klęski żywiołowe lub ekologiczne 0,0 0,0 0,8 2,4 0,8 Trudności w integracji cudzoziemców 0,0 0,0 0,0 1,6 2,4 * w tabeli dane % odnoszą się do % respondentów, którzy udzielili danej odpowiedzi
Źródło: opracowanie własne
Z danych zaprezentowanych w tabeli wynika, że podmioty najczęściej podejmują
współpracę w ramach rozwiązywania problemów bezrobocia i przemocy w rodzinie (po
51,9% respondentów)39, natomiast najrzadziej – w ramach rozwiązywania problemów
bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa
domowego (30,7% respondentów), niepełnosprawności (23,6% respondentów) oraz
uzależnień (19,7% respondentów)40. Należy jednak zauważyć, że duży wpływ na
podejmowanie współpracy w ramach rozwiązywania danych problemów społecznych ma
39
Wyliczenie % respondentów nastąpiło poprzez zsumowanie % osób, które zaznaczyły odpowiedź 4 i 5 w danym pytaniu. 40
Wyliczenie % respondentów nastąpiło poprzez zsumowanie % osób, które zaznaczyły odpowiedź 1 i 2 w danym pytaniu.
30 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
występowanie w najbliższym otoczeniu podmiotów i instytucji działających w danym
obszarze, a także kompetencje i zakresy zadań odpowiednich instytucji i organizacji.
Jednym z celów szczegółowych badania było opisanie charakteru podejmowanej
współpracy, w tym m.in. form kontaktu i wspólnych działań. Zebrane dane zostały
zaprezentowane poniżej.
Tabela nr 8. Formy współpracy podejmowane przez OPS i PCPR w zakresie wsparcia rodziny (N=127)
Częstość podejmowanej współpracy Formy współpracy
3 - najczęściej
podejmowano współpracę
%*
2
%*
1 – najrzadziej
podejmowano współpracę
%*
Wymiana informacji i doświadczeń 46,5 18,9 14,2
Działania informacyjne i promocyjne dla osób wykluczonych i/lub zagrożonych wykluczeniem społecznym
16,5 25,2 18,9
Realizacja i/lub uczestnictwo we wspólnych projektach finansowanych z funduszy unijnych
14,2 12,6 8,7
Szkolenia pracowników 11,8 24,4 20,5
Działania na rzecz rozwoju ekonomii społecznej 3,9 6,3 11,0
Inne 3,1 0,8 0,0 Realizacja i/lub uczestnictwo we wspólnych programach aktywności lokalnej
2,4 5,5 5,5
Prowadzenie analiz/badań wybranych problemów społecznych
0,8 3,1 11,8
Prowadzenie zintegrowanych baz danych 0,8 3,1 9,4 * w tabeli dane % odnoszą się do % respondentów, którzy udzielili danej odpowiedzi
Źródło: opracowanie własne
W opinii uczestników badania, najczęściej podejmowanymi formami współpracy są
działania informacyjne polegające z jednej strony na wymianie informacji i doświadczeń
pomiędzy instytucjami, a z drugiej strony wspólne działania informacyjne i promocyjne dla
osób wykluczonych i/lub zagrożonych wykluczeniem społecznym. Najrzadziej współpraca ta
opiera się na wspólnym prowadzeniu badań i analiz wybranych problemów społecznych oraz
prowadzeniu zintegrowanych baz danych.
Aby możliwe było efektywne i skuteczne podejmowanie współpracy niezbędne jest
przeprowadzenie diagnozy czynników ułatwiających i utrudniających nawiązywanie
i utrzymywanie współpracy w zakresie wsparcia rodzin i rozwiązywania problemów
społecznych. W związku z powyższym respondenci zostali poproszeni o wskazanie takich
właśnie czynników.
31 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Wykres nr 4. Czynniki ułatwiające współpracę OPS i PCPR z innymi instytucjami w zakresie wsparcia rodziny (N=127)
Źródło: opracowanie własne
Do czynników w największym stopniu ułatwiających współpracę respondenci zaliczyli
kompetentną kadrę, sprawny i właściwy przepływ informacji oraz sąsiedztwo
współpracujących instytucji. W ramach odpowiedzi „inne” podawano następujące propozycje:
nawiązanie współpracy z ogólnopolskimi fundacjami, znajomość pracowników zatrudnionych
w poszczególnych instytucjach, upór pracowników, wspólny udział w spotkaniach
i szkoleniach, jasno określony cel podejmowanych działań przez poszczególne jednostki
i nastawienie na osiągnięcie zamierzonych celów. Z analizy danych wynika, że czynniki te
można podzielić na dwie grupy: czynniki wewnętrze leżące po stronie instytucji
podejmujących współpracę oraz czynniki zewnętrze leżące w otoczeniu tych instytucji.
W celu skuteczniejszego współdziałania należy rozwijać wszystkie składowe udanej
współpracy.
Aby współpraca była udana, należy również rozpoznać te czynniki, które utrudniają
jej funkcjonowanie i podejmować działania na rzecz ich minimalizowania. W związku z tym
poproszono respondentów o wskazanie elementów, które stanowią przeszkodę w realizacji
wspólnych działań.
32 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Wykres nr 5. Bariery utrudniające współpracę OPS i PCPR z innymi instytucjami w zakresie wsparcia rodziny (N=127)
Źródło: opracowanie własne
Respondenci, określając bariery, które w ich opinii najbardziej utrudniają
podejmowanie współpracy, wskazali nadmiar obowiązków, niespójne regulacje prawne oraz
niewystarczający przepływ informacji jako najistotniejsze. W ramach odpowiedzi „inne”
podawano następujące bariery: trudność w spotkaniu się w jednym miejscu i czasie
w przypadku współpracy z kilkoma instytucjami, brak dodatkowej kadry do realizacji zadań
w obszarze współpracy oraz niewystarczająca znajomości przepisów prawa.
Pomimo różnych trudności wynikających z podejmowanej współpracy, respondenci
zauważają płynące z niej korzyści.
Wykres nr 6. Korzyści płynące ze współpracy OPS i PCPR z innymi instytucjami w zakresie wsparcia rodziny (N=127)
Źródło: opracowanie własne
33 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Wśród korzyści płynących z podejmowanej współpracy, najwięcej respondentów
wskazało zwiększenie skuteczności pomocy, a także sprawniejsze załatwianie spraw.
Dodatkowo uczestnicy badania wymienili większe możliwości pozyskiwania środków
pozabudżetowych na dodatkowe zadania, różnorodność form świadczonej pomocy oraz
spójność w podejmowanych działaniach.
Dane zaprezentowane i omówione powyżej dotyczyły doświadczeń i opinii na temat
dotychczas podejmowanej współpracy z innymi instytucjami publicznymi. Ostatnie pytanie
w ramach tego bloku pytań dotyczyło wyzwań, jakie stoją przed OPS i PCPR w ramach
współpracy z innymi instytucjami w zakresie wsparcia rodziny – było to pytanie otwarte,
w którym respondenci mogli się swobodnie wypowiedzieć. Zebrane dane zostały
zaprezentowane w poniższej tabeli.
Tabela nr 9. Wyzwania stojące przed OPS i PCPR, dotyczące współpracy z innymi instytucjami w zakresie wsparcia rodziny (N=127)
Odpowiedzi Liczba
respondentów %
Nawiązanie, poszerzenie, wzmacnianie i utrzymywanie współpracy z innymi instytucjami
51 40,2
Standaryzacja wspólnie realizowanych usług oraz wypracowanie wspólnych metod działania 23 18,1
Większa i efektywniejsza wymiana informacji 20 15,7 Wzmocnienie kadry - zatrudnienie, szkolenie, wsparcie, superwizja 18 14,2
Poprawa efektywności i skuteczności wspólnie realizowanych działań
12 9,4
Podejmowanie wspólnych działań na rzecz rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej
8 6,3
Podejmowanie wspólnych działań na rzecz różnych grup społecznych: osób starszych, bezrobotnych i in.
6 4,7
Rozwój infrastruktury wspierającej działania na rzecz osób i rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej 4 3,1
Pozyskiwanie środków na realizację wspólnych działań, projektów, inicjatyw
3 2,4
Brak wyzwań 1 0,8 Brak danych 23 18,1
Źródło: opracowanie własne
Znaczna część respondentów za cel główny na nadchodzącą przyszłość stawia sobie
nawiązywanie, utrzymywanie, wzmacnianie i poszerzanie współpracy z innymi instytucjami,
a także wypracowanie i wdrożenie standardu usług na rzecz wsparcia rodzin oraz
wypracowanie wspólnych metod działania. Za ważne uznano również wzmocnienie kadry
pracującej w danych instytucjach oraz poprawę wymiany i przepływu informacji.
Kolejnym ważnym zagadnieniem objętym analizą w ramach niniejszego badania było
przyjrzenie się kwestii współpracy jednostek organizacyjnych pomocy społecznej
z organizacjami pozarządowymi, w związku z powyższym w dalszej części raportu zostaną
zanalizowane dane na ten temat.
Kolejna część kwestionariusza ankiety skierowana była do przedstawicieli OPS
i PCPR, którzy w pytaniu nr 1 zadeklarowali podejmowanie współpracy z organizacjami
pozarządowymi. Dalszej analizie poddane zostaną informacje udzielone przez
106 respondentów (83,5% wszystkich uczestników badania).
34 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Respondenci udzielający odpowiedzi na pytania dotyczące współpracy
z organizacjami pozarządowymi zostali poproszeni o wskazanie czynników ułatwiających
i utrudniających współpracę z organizacjami tzw. III sektora.
Wykres nr 7. Czynniki ułatwiające współpracę OPS i PCPR z organizacjami pozarządowymi w zakresie wsparcia rodziny (n=106)
Źródło: opracowanie własne
Wykres nr 8. Czynniki utrudniające współpracę OPS i PCPR z organizacjami pozarządowymi w zakresie wsparcia rodziny (n=106)
Źródło: opracowanie własne
35 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Do czynników usprawniających współpracę zaliczono m.in. dysponowanie
kompetentną kadrą, bliskie sąsiedztwo współpracujących podmiotów, konsekwencję
i skuteczność działania, a ponadto wymieniono chęć podtrzymywania kontaktu między
pracownikami, oraz specjalizację i branżowość poszczególnych organizacji pozarządowych.
Natomiast wśród barier wymieniono m.in. niewystarczającą liczbę organizacji wspierających
rodzinę, utrudniony przepływ informacji, nadmiar obowiązków pracowników realizujących
zadania, a także niewielkie zasoby finansowe i lokalowe do utworzenia organizacji oraz brak
zaufania do nowo powstających organizacji. Identyfikacja czynników ułatwiających
i utrudniających współpracę oraz wzmacniania tych pierwszych, a niwelowanie drugich,
może stanowić element decydujący o większej chęci do podejmowania współpracy oraz
może gwarantować większą skuteczność wspólnie podejmowanych działań.
Respondenci zauważają także korzyści płynące ze współpracy z organizacjami
pozarządowymi. Przede wszystkim wskazują na większą skuteczność podejmowanych
działań pomocowych, a także poszerzenie wachlarza dostępnych usług w zakresie wsparcia
rodziny.
Wykres nr 9. Korzyści płynące ze współpracy OPS i PCPR z organizacjami pozarządowymi w zakresie wsparcia rodziny (n=106)
Źródło: opracowanie własne
Podobnie, jak w przypadku pytania o wyzwania dotyczące współpracy z instytucjami
publicznym, respondenci zostali także zapytani o wyzwania stojące przed ich jednostkami
w zakresie współpracy z organizacjami pozarządowymi. Zestawienie odpowiedzi udzielonych
przez respondentów w ramach pytania otwartego przedstawia poniższa tabela.
36 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Tabela nr 10. Wyzwania stojące przed OPS i PCPR dotyczące współpracy z organizacjami pozarządowymi w zakresie wsparcia rodziny (n=106)
Odpowiedzi Liczba
respondentów %
Nawiązanie, poszerzenie, wzmacnianie i utrzymywanie współpracy z organizacjami pozarządowymi
34 32,1
Podejmowanie wspólnych działań na rzecz rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej
17 16,0
Wzmacnianie organizacji pozarządowych i tworzenie warunków do ich rozwoju
11 10,4
Standaryzacja wspólnie realizowanych usług oraz wypracowanie wspólnych metod działania
5 4,7
Większa i efektywniejsza wymiana informacji 5 4,7 Poprawa efektywności i skuteczności wspólnie realizowanych działań
5 4,7
Wzmocnienie kadry – zatrudnienie, szkolenie, wsparcie, rozwój wolontariatu
4 3,8
Podejmowanie wspólnych działań na rzecz różnych grup społecznych: osób starszych, niepełnosprawnych, bezdomnych
3 2,8
Zwiększenie wiedzy na temat działających organizacji 2 1,9 Brak wyzwań 2 1,9 Inne 3 2,8 Brak danych 24 22,6
Źródło: opracowanie własne
Za najważniejsze uznano dalsze nawiązywanie, poszerzenie, wzmacnianie
i utrzymywanie współpracy z organizacjami pozarządowymi, a także wzmacnianie
organizacji pozarządowych i tworzenie warunków do ich rozwoju. Ponadto podkreślono
znaczenie sprawnej wymiany informacji i wypracowania standardów wspólnie realizowanych
usług.
Omówione powyżej wyniki badania ankietowego będą stanowiły podstawę do
wyciągnięcia wniosków i zaproponowania rekomendacji, których wdrażanie może przyczynić
się do zwiększenia podejmowanej współpracy i osiągania wyższej skuteczności działań
realizowanych na rzecz wsparcia rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej.
37 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
3. Wnioski i rekomendacje
Analiza zebranego materiału w ramach badania ankietowego pozwoliła na dokonanie
następującego podsumowania wyników badania, wyciągnięcia wniosków oraz sformułowania
rekomendacji.
Lp. Wniosek Rekomendacja
Identyfikacja instytucji publicznych i organizacji pozarządowych, z którymi OPS
i PCPR nawiązują i utrzymują współpracę w zakresie pomocy i wsparcia rodzin:
1.
Do podmiotów, z którymi najwięcej OPS i PCPR
podejmuje współpracę w zakresie pomocy
i wsparcia rodzin należą: inne OPS i PCPR,
placówki oświaty i wychowania, sądy rodzinne,
powiatowe urzędy pracy, policja. Najmniej OPS
i PCPR podejmuje współpracę z: uniwersytetami
trzeciego wieku, ośrodkami adopcyjnymi,
placówkami wsparcia dziennego.
Podejmowanie współpracy
pomiędzy jednostkami
organizacyjnymi pomocy
i integracji społecznej
(w szczególności na poziomie
gminy i powiatu tj. przez OPS
i PCPR) a instytucjami i
organizacjami działającymi
w zakresie pomocy i wsparcia
rodzin.
2.
Zdecydowana większość jednostek
organizacyjnych pomocy społecznej nie
dostrzega zbyt wielu trudności występujących
w ramach podejmowanej aktualnie współpracy.
Większość respondentów wskazuje na całkowity
ich brak lub występowanie tylko w niewielkim
stopniu. Najwięcej trudności uczestnicy badania
dostrzegają we współpracy z sądami rodzinnymi,
placówkami oświaty i wychowania, ośrodkami
kultury, placówkami ochrony zdrowia oraz
organizacjami pozarządowymi.
Realizacja inicjatyw mających na
celu identyfikację i rozwiązywanie
problemów oraz przezwyciężanie
trudności we współpracy OPS
i PCPR z innymi instytucjami (np.
spotkania dla uczestników różnych
instytucji, wizyty studyjne).
3.
Najwięcej respondentów za bardzo skuteczną
ocenia współpracę podejmowaną m.in.
z ośrodkami wsparcia, powiatowymi urzędami
pracy, placówkami opiekuńczo-wychowawczymi
oraz innymi OPS i PCPR. Natomiast za najmniej
skuteczną oceniają współpracę m.in.
z uniwersytetami trzeciego wieku oraz
placówkami ochrony zdrowia.
Wypracowywanie, utrwalanie
i promowanie skutecznych
mechanizmów współpracy
międzyinstytucjonalnej na rzecz
rozwiązywania problemów
społecznych oraz wsparcia
rodziny.
4.
Najwięcej respondentów było zadowolonych ze
współpracy z ośrodkami wsparcia, powiatowymi
urzędami pracy, placówkami opiekuńczo-
wychowawczymi, placówkami oświaty
i wychowania oraz policją. Natomiast najwięcej
z nich było niezadowolonych ze współpracy
z uniwersytetami trzeciego wieku, placówkami
ochrony zdrowia, służbą więzienną, ośrodkami
Promowanie i realizacja większej
liczby projektów we współpracy
i partnerstwie różnych podmiotów
w zakresie rozwiązywania
lokalnych problemów społecznych
i wsparcia rodziny (np. projekty
szkoleniowe, aktywizacyjne,
doradcze).
38 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Lp. Wniosek Rekomendacja
adopcyjnymi oraz sądami rodzinnymi. Można
stwierdzić, że w tym obszarze ważna jest nie
tylko skuteczność realizowanych działań, ale
również stosunki interpersonalne między
pracownikami, poziom zaangażowania, czas
przeznaczony na realizację zadań oraz czynniki
zewnętrze leżące zarówno po stronie otoczenia,
jak i po stronie podmiotów objętych działaniami.
Współpraca podejmowana przez OPS i PCPR z innymi instytucjami.
5.
Najczęściej podmioty podejmują współpracę
w ramach rozwiązywania problemów bezrobocia
i przemocy w rodzinie, natomiast najrzadziej –
w ramach rozwiązywania problemów bezradności
w sprawach opiekuńczo-wychowawczych
i prowadzeniu gospodarstwa domowego,
niepełnosprawności oraz uzależnień. Duży wpływ
na podejmowanie współpracy w ramach
rozwiązywania danych problemów społecznych
ma występowanie w najbliższym otoczeniu
podmiotów i instytucji działających w danym
obszarze, a także kompatybilność kompetencji
i zakresów zadań potencjalnych partnerów.
Kontynuacja istniejącej współpracy
i zawiązywanie nowych partnerstw
przez podmioty i instytucie
działające w obszarze pomocy
i integracji społecznej w celu
rozwiązywania lokalnie
występujących problemów
społecznych.
6.
Najczęściej podejmowanymi formami współpracy
są działania informacyjne polegające z jednej
strony na wymianie informacji i doświadczeń
pomiędzy instytucjami, a z drugiej strony wspólne
działania informacyjne i promocyjne w zakresie
pomocy i wsparcia rodzin. Najrzadziej
współpraca ta opiera się na wspólnym
prowadzeniu badań i analiz wybranych
problemów społecznych oraz prowadzeniu
zintegrowanych baz danych.
Promocja dobrych praktyk
współpracy międzyinstytucjonalnej
(promocja na poziomie lokalnym,
regionalnym i krajowym) na
spotkaniach, konferencjach,
poprzez informacje na stronach
internetowych, publikację broszur
i biuletynów.
7.
Do czynników w największym stopniu
ułatwiających współpracę respondenci zaliczyli
kompetentną kadrę, sprawny i właściwy przepływ
informacji oraz sąsiedztwo współpracujących
instytucji. Natomiast do czynników utrudniających
współpracę respondenci zaliczyli nadmiar
obowiązków, niespójne regulacje prawne oraz
niewystarczający przepływ informacji.
8.
Wśród korzyści płynących z podejmowanej
współpracy, najwięcej respondentów wskazuje na
zwiększenie skuteczności pomocy, a także
sprawniejsze załatwianie spraw.
Kontynuacja działań realizowanych
we współpracy z innymi
instytucjami i wzmacnianie jej
poprzez realizację wspólnych
szkoleń i spotkań tematycznych dla
39 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Lp. Wniosek Rekomendacja
kadry różnych instytucji
działających lokalnie na rzecz
rozwiązywania problemów
społecznych oraz wsparcia
rodziny.
9.
W ramach wyzwań stojących przed jednostkami
pomocy społecznej wymienić należy:
nawiązywanie, utrzymywanie, wzmacnianie
i poszerzanie współpracy z innymi instytucjami,
wypracowanie i wdrożenie standardu usług na
rzecz wsparcia rodzin, wypracowanie wspólnych
metod działania, wzmocnienie kadry pracującej
w danych instytucjach oraz poprawę wymiany
i przepływu informacji.
Współpraca podejmowana przez OPS i PCPR z organizacjami pozarządowymi.
10.
Do czynników usprawniających współpracę
zaliczono m.in. dysponowanie kompetentną
kadrą, bliskie sąsiedztwo współpracujących
podmiotów, konsekwencję i skuteczność
działania. Natomiast wśród barier wymieniono
m.in. niewystarczającą liczbę organizacji
wspierających rodzinę, utrudniony przepływ
informacji, nadmiar obowiązków pracowników
realizujących zadania, a także niewielkie zasoby
finansowe i lokalowe do utworzenia organizacji
oraz brak zaufania do nowo powstających
organizacji.
Realizacja inicjatyw mających na
celu identyfikację i rozwiązywanie
problemów oraz przezwyciężanie
trudności we współpracy OPS
i PCPR z organizacjami
pozarządowymi (np. spotkania dla
uczestników różnych instytucji,
wizyty studyjne, wspólne
szkolenia).
11.
Do korzyści płynących ze współpracy
z organizacjami pozarządowymi należą: większa
skuteczność podejmowanych działań
pomocowych, poszerzenie wachlarza dostępnych
usług w zakresie wsparcia rodziny.
Kontynuacja skutecznych działań
realizowanych we współpracy
z organizacjami pozarządowymi.
12.
Za najważniejsze wyzwania w zakresie
współpracy z organizacjami pozarządowymi
uznano dalsze nawiązywanie, poszerzenie,
wzmacnianie i utrzymywanie współpracy
z organizacjami pozarządowymi, wzmacnianie
organizacji pozarządowych, tworzenie warunków
do ich rozwoju.
Szersze włączanie organizacji
pozarządowych w realizację zadań
z zakresu pomocy społecznej
(zlecanie zadań) oraz
upowszednianie informacji przez
samorządy lokalne o konkursach
dotyczących realizacji zadań.
40 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Spis tabel, wykresów i map
Spis tabel
Tabela nr 1. Struktura badanej próby w badaniu CAWI w województwie warmińsko-mazurskim .......................... 15
Tabela nr 2. Struktura korzystania z pomocy społecznej w województwie warmińsko-mazurskim w roku 2013 r. 18
Tabela nr 3. Infrastruktura pomocy społecznej w województwie warmińsko-mazurskim, stan na 31.12.2013 r. ... 21
Tabela nr 4. Podejmowanie współpracy przez jednostki biorące udział w badaniu – OPS i PCPR łącznie (N=127)
.............................................................................................................................................................................. 23
Tabela nr 5. Podejmowanie współpracy przez PCPR biorące udział w badaniu (n=18) ........................................ 24
Tabela nr 6. Podejmowanie współpracy przez OPS biorące udział w badaniu (n=109) ........................................ 24
Tabela nr 7. Częstość współpracy OPS i PCPR z innymi instytucjami, w ramach rozwiązywania problemów
społecznych ujętych w ustawie o pomocy społecznej (N=127) ............................................................................. 29
Tabela nr 8. Formy współpracy podejmowane przez OPS i PCPR w zakresie wsparcia rodziny (N=127) ............ 30
Tabela nr 9. Wyzwania stojące przed OPS i PCPR, dotyczące współpracy z innymi instytucjami w zakresie
wsparcia rodziny (N=127) ...................................................................................................................................... 33
Tabela nr 10. Wyzwania stojące przed OPS i PCPR dotyczące współpracy z organizacjami pozarządowymi w
zakresie wsparcia rodziny (n=106) ........................................................................................................................ 36
Spis wykresów Wykres nr 1. Występowanie ograniczeń/trudności we współpracy z instytucjami i podmiotami wskazanymi na
wykresie (N=127)................................................................................................................................................... 26
Wykres nr 2. Ocena skuteczności działań podejmowanych w zakresie współpracy z instytucjami i podmiotami
wskazanymi na wykresie (N=127) ......................................................................................................................... 27
Wykres nr 3. Stopień zadowolenia respondentów z podejmowanej współpracy z instytucjami i podmiotami
wskazanymi na wykresie (N=127) ......................................................................................................................... 28
Wykres nr 4. Czynniki ułatwiające współpracę OPS i PCPR z innymi instytucjami w zakresie wsparcia rodziny
(N=127) ................................................................................................................................................................. 31
Wykres nr 5. Bariery utrudniające współpracę OPS i PCPR z innymi instytucjami w zakresie wsparcia rodziny
(N=127) ................................................................................................................................................................. 32
Wykres nr 6. Korzyści płynące ze współpracy OPS i PCPR z innymi instytucjami w zakresie wsparcia rodziny
(N=127) ................................................................................................................................................................. 32
Wykres nr 7. Czynniki ułatwiające współpracę OPS i PCPR z organizacjami pozarządowymi w zakresie wsparcia
rodziny (n=106)...................................................................................................................................................... 34
Wykres nr 8. Czynniki utrudniające współpracę OPS i PCPR z organizacjami pozarządowymi w zakresie wsparcia
rodziny (n=106)...................................................................................................................................................... 34
Wykres nr 9. Korzyści płynące ze współpracy OPS i PCPR z organizacjami pozarządowymi w zakresie wsparcia
rodziny (n=106)...................................................................................................................................................... 35
Spis map Mapa nr 1. Podział administracyjny województwa warmińsko-mazurskiego ......................................................... 17
41 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Bibliografia 1. GOSK I., PYRKA A. (red.), Różne formy współpracy z podmiotami ekonomii społecznej,
Fundacja Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych, Warszawa 2008
2. KOSOWSKI J., Współpraca jednostek samorządu terytorialnego z organizacjami
pozarządowymi, Wyd. LEX, Warszawa 2012
3. Obserwatorium Integracji Społecznej funkcjonujące w strukturze Regionalnego Ośrodka
Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego w
Olsztynie, Problemy społeczne województwa warmińsko-mazurskiego w latach 2001,
2005-2013 w ujęciu statystycznym. Materiały porównawcze na podstawie sprawozdań
MPiPS-03,
http://portal.warmia.mazury.pl/images/Departamenty/Regionalny_Osrodek_Polityki_Spole
cznej/badania_analizy/ujecie_statystyczne.pdf
4. Ocena zasobów pomocy społecznej na rok 2013 dla województwa warmińsko-
mazurskiego, http://portal.warmia.mazury.pl/pl/polityka-spoleczna/pomoc-i-integracja-
spoleczna/2701-ocena-zasobow-pomocy-spolecznej-na-rok-2013
5. OKOŃ W., Nowy słownik pedagogiczny, Wydawnictwo Żak, Warszawa 1996
6. RASZEJA-OSSOWSKA I., Zasady współpracy organizacji pozarządowych z jednostkami
samorządu terytorialnego. Poradnik, http://ww.org.pl/data/Zasady%20 wspolpracy % 20
NGO %20z%20JS.pdf
42 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Aneks 1. Lista wskaźników
Lp. Wskaźnik Status
41 Źródło Wielkość
(2013 r.)
Dane dodatkowe/pomocnicze
1 Liczba gmin, które
zleciły organizacji
pozarządowych
zadania w trybie
działalności pożytku
publicznego (pomoc
społeczna) i /lub w
trybie zamówień
publicznych (pomoc
społeczna) do
ogólnej liczby gmin w
województwie
obowiązkowy OZPS/GUS 42,24% liczba gmin, które zleciły
organizacji pozarządowych
zadania w trybie działalności
pożytku publicznego (pomoc
społeczna) – 40
liczba gmin, które zleciły
organizacji pozarządowych
zadania w trybie zamówień
publicznych (pomoc społeczna) –
9
ogólna liczba gmin w
województwie – 116
2 Liczba organizacji
pozarządowych
obowiązkowy www.ngo.pl
(dział:
przezwycię
żanie
trudnych
sytuacji
życiowych,
przeciwdzia
łanie
bezrobociu
i rozwój
gospodarcz
y)
1.879
(ogółem)
dział: przezwyciężanie trudnych
sytuacji życiowych – 1.515
dział: przeciwdziałanie bezrobociu
i rozwój gospodarczy – 605
Uwaga: niektóre organizacje
działają w ramach dwóch działów.
W obliczaniu sumy całkowitej nie
dublowano liczby organizacji
(suma całkowita jest mniejsza, niż
suma z poszczególnych działów;
suma całkowita została wyliczona
przez stronę internetową)
[dostęp: 28.07.2014 r.]
3 Odsetek gmin, w
których funkcjonują
instytucje pomocy i
wsparcia, w tym
prowadzonych przez
organizacje
pozarządowe (do
wszystkich gmin) –
OZPS tab. 5 -
wskaźnik
obowiązkowy
obowiązkowy OZPS
(tabela 5)
38,79% gminy, w których funkcjonują
instytucje pomocy i wsparcia – 45
liczba gmin – 116
41
Wskaźniki mające status „obowiązkowy” są prezentowane i analizowane we wszystkich raportach regionalnych, prezentacja i analiza wskaźników „dowolnych” nie jest w raportach obligatoryjna.
43 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Aneks 2. Narzędzie badawcze – kwestionariusz ankiety
Szanowni Państwo, Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich w ramach projektu systemowego Koordynacja na rzecz aktywnej integracji, realizuje badanie „Współpraca instytucji pomocy społecznej z innymi instytucjami na terenie gminy, powiatu, województwa zajmującymi się pomocą i wsparciem rodzin i jej wpływ na skuteczność działań pomocy społecznej”. Liczymy na Państwa pomoc i współpracę w ramach niniejszego badania. Prosimy o szczere odpowiedzi, uzyskane informacje są poufne i posłużą wyłącznie do celów badawczych i analiz statystycznych. Wszystkie pytania w ankiecie dotyczą 2013 roku. Skuteczność – w niniejszym badaniu rozumiana jako osiągnięcie wyznaczonych celów w zakresie pomocy i wsparcia rodziny. 1. Proszę w poniższej tabeli wskazać wszystkie instytucje, z którymi w 2013 roku,
Państwo współpracowali oraz wypełnić poszczególne kolumny zgodnie z opisem. Proszę postawić znak „X” w odpowiednim miejscu.
42
W treści ankiety, w niniejszym sformułowaniu pojawiła się nieścisłość. Kuratorium oświaty nie jest placówką oświaty i wychowania, jest organem administracji zespolonej, który w imieniu Wojewody kieruje realizacją polityki oświatowej państwa na terenie województwa, sprawuje nadzór pedagogiczny nad szkołami i placówkami oświatowymi. W treści raportu, w analizie danych ankietowych, błąd ten został poprawiony. 43
Kuratorska służba sądowa nie jest częścią sądu rodzinnego. Realizuje zadania, które są związane z orzeczeniami sądu. W treści raportu błąd ten został poprawiony.W treści raportu, w analizie danych ankietowych, błąd ten został poprawiony.
Instytucje
Bra
k w
sp
ółp
racy
Występowanie ograniczeń/trudności
we współpracy
Ocena skuteczności działań podejmowanych w zakresie współpracy
Ocena zadowolenia ze współpracy
1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5
1 – w ogóle nie występują
5 – występują w bardzo dużym stopniu
1 – w ogóle nieskuteczne
5 – bardzo skuteczne
1 – w ogóle niezadowolony
5 – bardzo zadowolony
OPS/PCPR/MOPR/MOPS Ośrodek wsparcia, w tym: dzienny dom pomocy, ŚDS, Klub samopomocy, noclegownie, jadłodajnie
Ośrodek interwencji kryzysowej Uniwersytet trzeciego wieku Warsztaty Terapii Zajęciowej
Podmioty ekonomii społecznej, w tym: KIS, CIS, spółdzielnie socjalne, ZAZ
Policja, w tym policyjna izba dziecka
Organizacje pozarządowe
Placówki oświaty i wychowania, w tym: szkoły, kuratorium oświaty, poradnie psychologiczno-pedagogiczne
42
Placówki wsparcia dziennego Sąd rodzinny, w tym kuratorska służba sądowa
43
Ośrodek kultury Gminna komisja rozwiązywania problemów alkoholowych
44 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
2. Jakie problemy wymienione w ustawie o pomocy społecznej, były przez Państwa
jednostkę najczęściej rozwiązywane w ramach współpracy z innymi instytucjami? (Proszę wybrać 5 i uszeregować od 1 do 5, gdzie 1 oznacza ten, gdzie najrzadziej podejmowano współpracę, a 5 ten, gdzie najczęściej podejmowano współpracę).
Nazwa problemu ocena
a) przemoc w rodzinie
b) bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domowego
c) ubóstwo
d) bezrobocie
e) niepełnosprawność
f) uzależnienia (narkomania, alkoholizm)
g) sieroctwo
h) bezdomność
i) długotrwała i ciężka choroba
j) potrzeba ochrony ofiar handlu ludźmi
k) potrzeba ochrony macierzyństwa i wielodzietności
l) trudności w integracji cudzoziemców
m) trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego
n) zdarzenia losowe i sytuacje kryzysowe
o) klęski żywiołowe lub ekologiczne
3. Jakie były formy współpracy Państwa jednostki z innymi instytucjami w zakresie wsparcia rodziny? (Proszę wybrać 3 i uszeregować od 1 do 3, gdzie 1 oznacza ten, gdzie najrzadziej podejmowano współpracę, a 3 ten, gdzie najczęściej podejmowano współpracę).
Formy współpracy ocena
a) działania informacyjne i promocyjne dla osób wykluczonych i/lub zagrożonych wykluczeniem społecznym
b) realizacja i/lub uczestnictwo we wspólnych projektach finansowanych z funduszy unijnych
c) realizacja i/lub uczestnictwo we wspólnych programach aktywności lokalnej
d) szkolenia pracowników
e) działania na rzecz rozwoju ekonomii społecznej
f) prowadzenie zintegrowanych baz danych
g) wymiana informacji i doświadczeń
h) prowadzenie analiz/badań wybranych problemów społecznych
i) inne, jakie? ……………………………………………..
4. Jakie, zdaniem Pana/i, wystąpiły bariery, utrudniające współpracę Państwa jednostki z innymi instytucjami w zakresie wsparcia rodziny? (prosimy wybrać maksymalnie 3 odpowiedzi).
a) niewystarczający przepływ informacji b) niewystarczająca znajomość zadań realizowanych przez inne instytucje c) duża ilość formalności koniecznych do podjęcia współpracy d) niespójne i nieprecyzyjne przepisy prawne e) konflikty interpersonalne f) presja czasu g) nadmiar obowiązków h) czasowe (różne godziny czasu pracy) i) niechęć do współpracy ze strony innych instytucji j) niewystarczająca liczba instytucji wspierających rodzinę
Kościoły, związki wyznaniowe Placówki ochrony zdrowia Ośrodek adopcyjny Placówka opiekuńczo-wychowawcza
PUP
Służba więzienna
Inne – jakie?
45 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
k) inne, jakie? ……………………………………………………………..
5. Jakie czynniki ułatwiały współpracę Państwa jednostki z innymi instytucjami w zakresie wsparcia rodziny? (prosimy wybrać maksymalnie 3 odpowiedzi).
a) sprawny i właściwy przepływ informacji b) kompetentni pracownicy c) znajomość zadań realizowanych przez inne instytucje d) dyspozycyjność i szybkość reakcji e) konsekwencja i skuteczność w działaniu f) bliskie sąsiedztwo współpracujących instytucji g) inne, jakie? ……………………………………..
6. Jakie są korzyści ze współpracy Państwa jednostki z innymi instytucjami w zakresie wsparcia rodziny? (proszę wybrać jedną odpowiedź).
a) sprawniejsze załatwianie spraw b) zwiększenie skuteczności pomocy c) dostęp do wypracowanych standardów d) wymiana wiedzy i doświadczeń pomiędzy jednostkami e) inne, jakie? ……………………………………..
7. Jakie wyzwania stoją przed Państwa jednostką w ramach współpracy z innymi
instytucjami w zakresie wsparcia rodziny? ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ Uwaga! Pytania 8-11 uzupełniają te ośrodki, które współpracują z organizacjami pozarządowymi
8. Jakie są bariery utrudniające współpracę Państwa jednostki z organizacjami pozarządowymi w zakresie wsparcia rodziny? (prosimy wybrać maksymalnie 3 odpowiedzi).
a) niewystarczający przepływ informacji b) niewystarczająca znajomość zadań realizowanych przez inne instytucje c) duża ilość formalności koniecznych do podjęcia współpracy d) niespójne i nieprecyzyjne przepisy prawne e) konflikty interpersonalne f) presja czasu g) nadmiar obowiązków h) czasowe (różne godziny czasu pracy) i) niechęć do współpracy ze strony innych instytucji j) niewystarczająca liczba instytucji wspierających rodzinę k) inne, jakie?
9. Jakie czynniki ułatwiają współpracę Państwa jednostki z organizacjami pozarządowymi w zakresie wsparcia rodziny? (prosimy wybrać maksymalnie 3 odpowiedzi).
a) sprawny i właściwy przepływ informacji b) kompetentni pracownicy c) znajomość zadań realizowanych przez inne instytucje d) dyspozycyjność i szybkość reakcji e) konsekwencja i skuteczność w działaniu f) bliskie sąsiedztwo współpracujących instytucji g) inne, jakie
10. Jakie są korzyści ze współpracy Państwa jednostki z organizacjami pozarządowymi
w zakresie wsparcia rodziny? (proszę wybrać jedną odpowiedź). a) sprawniejsze załatwianie spraw b) zwiększenie skuteczności pomocy c) dostęp do wypracowanych standardów d) wymiana wiedzy i doświadczeń pomiędzy jednostkami e) zwiększenie wachlarza dostępnych usług w zakresie wsparcia rodziny f) inne, jakie…………………………………………………………
46 | S t r o n a
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
11. Jakie wyzwania stoją przed Państwa jednostką w ramach współpracy z organizacjami pozarządowymi w zakresie wsparcia rodziny? ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................
METRYCZKA 1. Rodzaj instytucji
a. OPS b. PCPR c. MOPS/MOPR (miasta na prawach powiatu)
2. Rodzaj gminy
a. wiejska b. miejsko-wiejska c. miejska d. nie dotyczy (PCPR)
3. Osoba do kontaktu w sprawie ankiety imię i nazwisko ............................................. e-mail ............................................................ telefon ...........................................................
Bardzo dziękujemy za poświęcony czas i uwagę. Jednocześnie przypominamy, że udzielone przez Państwa odpowiedzi zostaną wykorzystane jedynie do celów badawczych i opracowań statystycznych.
top related