ang sulo magazine 2015 (vol. 67 no. 9)
DESCRIPTION
ÂTRANSCRIPT
larawan ni benjamin villarico
Ilang presIdente na ang akIng Inabot. pero pInakamasahol Itong sI noynoy...ang mga maralIta, lagIng ItInataboy. bakIt, hIndI ba atIn ang bayan na Ito? bakIt hIndI unahIn ang Interes ng mahIhIrap?
-Carmen “nanay mameng” deunIdasipi mula sa panayam ng pinoy Weekly
larawan ni John Javellana
1 editoryal2 10 Commandments4 musikang makabayan6 Financial report7 samakatuwid8 banghay-aralin10 kulapu11 siglo12 Chaos Corporation14 abnormal
28 Mente Abierta 29 Pitik B 15 lente16 hlIX18 Feature picture20 kabute21 dagitab22 si ka albert24 #hugot26 seenzoned
mga tipong ginamit: skolasans bebas neou gotham dolce Vita disco Vita tw Cen mt ostrich sans elkwood Code
30 Maselang Bahaghari32 Si Nanay Lolita34 10 Utos ng Among Kano36 Kanser38 Sapantaha40 Pilipinas sa Hapag ng mga Mandaragit42 Pampilipit-dila44 Boses na Walang Boses48 KM@50
the torCh publICatIonsang opisyal na pahayagang pangmag-aaral ng pamantasang normal ng pilipinas
miyembro:College editors guild of the philippines (Cegp)progresibong lupon ng mga manunulat ng pnu (pluma-pnu)room c 2/f student Center building,pamantasang normal ng pilipinasdaang taft, maynila
facebook.com/[email protected]
@thetorchpnu
editoryal1
the torCh publICatIonsang opisyal na pahayagang pangmag-aaral ng pamantasang normal ng pilipinas
miyembro:College editors guild of the philippines (Cegp)progresibong lupon ng mga manunulat ng pnu (pluma-pnu)room c 2/f student Center building,pamantasang normal ng pilipinasdaang taft, maynila
palyadoSa pagtatapoS ng taong pampanuruang 2014-15, tinuSok nang Sunod-Sunod na tinik Sa
lalamunan ang pnuan gamit ang mga poliSiyang Sapilitang iSinuSubo Sa mga SuSunod na guro ng bayan na nagdudulot Sa kanila ng lubhang kahirapan.
Isa ang pamantasan sa mga punong-abala sa pagbu-buo ng K to 12, walang dudang pinangungunahan din nito ang iskemang nagpapahirap sa mga mag-aaral–ang Out-comes-Based Teacher Educa-tion Curriculum (OBTEC) na sinimulang ipatupad noong nakaraang pampanuruang taon sa mga nasa unang taon. Dahil nakabatay ang kuriku-lum sa pangangailangan ng K to 12 na kasalukuyang ipina-patupad sa lahat ng paaralan sa bansa mula Kindergarten hanggang hayskul, ginagawa raw “competent” ang kaguru-an at mga kumukuha ng kur-song edukasyon upang hasain ang kasanayan. Pangunahing sagot daw ang OBTEC upang gawing bihasa ang mga ku-mukuha ng pagkaguro sa mga magiging mag-aaral ng K to 12 subalit kabaliktaran ito sa tunay na nangyayari sa pamantasan kung saan sina-sanay ang mga mag-aaral na makabuo ng mga produkto o ‘outcomes’ mula sa mga nag-ing pag-aaral nila sa tatlong termino.
Halinhinan namang naka-daragdag sa pasanin ng mga mag-aaral sa unang taon ka-sabay ng OBTEC ang pagka-karoon ng tatlong semestre o mas kilala bilang ‘trimester’ kung saan ipinilit na isiksik sa dati nang siksik na kurikulum ang mga asignaturang naka-paloob sa Grades 11 at 12. Sa ganitong sitwasyon, ang dating regular na 30 units ng isang PNUan ay katumbas na ng 36 units sa mga nasa un-ang taon sa loob isang ter-mino. Magiging normal na lang para sa mga mag-aaral ang 12 terms o katumbas ng 432 units sa dating walong sem (240 units) na gugugulin nila sa apat na taon. Hindi na nakapagtataka na maraming mag-aaral na ang sumusuko’t sinusuka ang kurikulum at ang implementasyon ng tri-
mester gamit ang mga buhol-buhol na dahilan na binibigay ng mga mag-aaral upang ibas-ura ang nasabing mga iske-ma. Mula sa 744 na bilang ng mga pumasok na mag-aaral mula sa unang taon sa un-ang term, bumulusok sa 690 ang nananatili at itinatayo ang sarili sa pasanin na dulot ng mga iskema. Hindi masi-sisi na idaraan sa satirikal na paraan ang pagbubulalas ng daing ng nasa unang taon sa isang social networking site sa hirap na pasanin gamit ang pag-status ng #ILoveOBTEC. Ito ang nagsilbing propagan-da ng mga mag-aaral upang idaing sa administrasyon ni PEBO ang dismaya sa kuriku-lum dahil sa kawalan nila ng aksyon sa lumalalang prob-lema na pinagdaraan ng mga mag-aaral na nakaapekto sa aspektong pisikal kung saan apektado ang kalusugan, emosyonal, intelektwal at so-syal.
Gamit ang mga sit-wasyong ito, napakalaking posibilidad na bumaba ang magiging rate ng PNU sa Licensure Examination for Teachers (LET) at mga hilaw na propesyonal naman ang mabubuo ng mga umiiral na iskema dahil sa may kalikasan ito na madaliin sa pinaiksing oras ang pag-aaral ng mga estudyante. Tulad ng nauna nang paliwanag, mas naka-pokus ang mga mag-aaral sa mabubuo nilang produkto mula sa sinasabing natutuhan nila sa kanilang naging pag-aaral. Hindi na nalalaman ng mga estudyante ang esensya kung bakit sila nag-aaral bag-kus nagiging sunod-sunuran na lamang sa mga kahingiang gawain ng asignatura upang pumasa.
Ang OBTEC at iskemang trimester ay bunga ng ibi-nibida ni BS Aquino na K to 12 na inilinya rin sa panahon ni PEBO upang maisakatu-
paran ang plano na maupo sa puwesto bilang pangulo ng pamantasan sa ikalawang pagkakataon. Sa pagtatapos ng termino ni Aquino sa 2016, siya namang simula ng pagka-karoon ng senior high school na nagsasaad na maaari nang makapagtrabaho ang isang estudyante matapos makaku-ha ng diplomang nakadisenyo upang tugunan ang ‘demand’ ng malalaking kompanya sa loob at labas ng bansa. Kaya naman sa kasalukuyang siste-ma ng trimester, nakapaloob dito ang mga asignaturang ituturo sa Grades 11 at 12.
Ang sektor ng edukasyon ang isa sa mga apektadong sektor nang pagpapabaya ni Aquino sa mga guro at ma-giging guro ng bayan. Ilan
lamang na patunay dito ang OBTEC, trimester at K to 12 kasama ng iba pang kapa-bayaan ng pamahalaan na ikinintal sa loob ng limang taon niyang panunungkulan. Habang nananatiling palyado ang mga programa’t polisiya ng edukasyon, magluluwal ang mga institusyon tulad ng PNU ng mga gurong hindi ganap ang kasanayan. Sa ka-bilang banda, kung magpapa-tuloy ito, huhubog naman ang mga guro ng mga mag-aaral na hindi buo ang pagkatuto. Kung kaya dapat nang mag-karoon ng mas malalim pang pagsusuri ukol dito at mga pagkilos upang tutulan ang ‘di maka-mamamayang polisi-yang ito.
guhit ni John paul a. orallo
10co
mm
andm
ents
na
nil
ab
ag
ng
Co
mm
an
de
at
h-i
n-C
hie
f
IBIG
IN M
O A
NG
DIy
OS
HIG
IT S
A L
AH
AT
tayo
an
g “
bo
ss”
na
bin
ub
usa
bo
s n
i bS
aq
uin
o. m
ula
20
10
, u
ma
bo
t n
a s
a 9
0,0
00
pa
mily
a a
ng
na
gin
g b
ikti
ma
ng
ma
rara
ha
s,
iliga
l at
di-
ma
kata
on
g d
em
olis
yon
sa
bu
on
g b
an
sa. S
am
pu
an
g
na
pa
tay.
pa
ran
g b
asu
ra k
un
g it
uri
ng
niy
a a
ng
ka
nya
ng
mga
bo
ss
na
tin
ata
po
n k
un
g s
aa
n-s
aa
ng
re
loka
syo
n n
a t
ina
gu
ria
ng
‘de
ath
zo
ne’
da
hil
sa k
aw
ala
n n
g h
an
ap
-bu
ha
y a
t d
i-m
aka
tao
ng
ka
la-
gaya
n. #
Wh
ere
ist
he
lo
ve?
01H
Uw
AG
KA
NG
SA
SA
MB
A S
A M
GA
DIy
OS
-DIy
OS
AN
W
ala
ng
du
da
, “k
an
o a
ng
bo
ss n
iya
.” p
atu
na
y d
ito
an
g
taks
il n
a p
ag
pir
ma
ng
pa
pe
t n
a p
an
gu
lo s
a e
nh
an
ced
d
efe
nse
Co
op
era
tio
n a
gre
em
en
t (e
dC
a),
pa
gp
ap
ab
aya
n
ito
sa
ka
so n
i Je
nn
ife
r l
au
de
at
pa
gp
ap
atu
pa
d s
a o
pe
-ra
syo
ng
ma
ma
sap
an
o s
a n
gala
n n
g p
ag
sam
ba
sa
ka
nya
ng
b
ig b
oss
. 02
zH
EN
LE
E M
. BA
LLA
rD
mga
lara
wan
mul
a sa
bs a
quin
o -
bula
tlat
.com
, saf
-mar
k na
vale
s, h
acie
nda
luis
ita-g
reen
mag
git.f
iles.
wor
dpre
ss.c
om, ,
tofi-
bula
tlat
.com
, edc
a-nu
sp, y
olan
da a
niv.-
zhen
lee b
alla
rd, l
rt/
mrt
- ebt
enor
io.fi
les.w
ordp
ress
.com
, aqu
ino
resi
gn-p
inoy
wee
kly
2
IPA
NG
ILIN
MO
AN
G A
rA
w N
G S
AB
BA
TH
p
rese
nt
sa m
mf
f s
ho
win
g n
g m
ovi
e n
i bim
by,
pa
gb
ub
u-
kas
ng
Jo
llib
ee
Sin
gap
ore
, pa
g-a
take
ng
ma
rtily
o g
an
g s
a
Sm
, ka
sala
ng
do
ng
yan
, in
terb
yu k
ay
Vic
e g
an
da
, in
ag
u-
rasy
on
ng
mit
sub
ish
i pla
nt.
ab
sen
t sa
an
ibe
rsa
ryo
ng
yo
lan
da
at
pa
gsa
lub
on
g s
a f
alle
n 4
4, k
ah
it p
an
ala
ng
in
ma
n la
ng
– w
ala
. ‘ya
n a
ng
pa
ng
ulo
ng
“m
aka
kara
tin
g k
ah
it
saa
n, p
we
ra k
un
g s
aa
n k
aila
nga
n.”
#n
asa
an
an
gp
an
gu
lo?
0304
GA
LA
NG
IN M
O A
NG
IyO
NG
AM
A A
T IN
Ap
ara
sa
ka
nya
ng
am
a, “
fili
pin
os
are
wo
rth
d
yin
g f
or.
” p
ara
sa
Co
mm
an
de
ath
-in
-Ch
ief,
“f
ilip
ino
s a
re w
ors
t d
yin
g p
oo
r.”
Sa
lib
ro,
an
g k
an
yan
g in
a a
y “i
na
ng
de
mo
kra
sya
.”
Sa
to
too
ng
bu
ha
y, p
am
ilya
sila
ng
ha
ci-
en
de
ron
g d
em
ora
lisa
syo
n a
t d
isg
rasy
a
an
g d
ulo
t sa
mga
ma
gsa
saka
ng
ha
cie
nd
a
luis
ita
. #a
na
kan
yare
Sa
yo?
05H
Uw
AG
KA
NG
PA
PA
TAy
m
ula
hu
lyo
20
10
-no
bye
mb
re 2
01
4, m
ay
22
6
bik
tim
a n
g e
kstr
a-h
ud
isya
l na
pa
gp
ata
y a
t 2
6
an
g d
esa
pa
raci
do
s. k
rist
el t
eja
da
(20
13
) at
ro
san
na
Sa
nfu
eg
o (2
01
5),
kap
wa
na
gb
igti
sa
lu
bid
ng
ma
taa
s n
a m
atr
iku
la. S
a 2
01
5, p
20
0
bily
on
inila
an
sa
op
lan
ba
yan
iha
n s
am
an
ta-
lan
g p
44
.4 b
pa
ra s
a S
tate
un
ive
rsit
ies
an
d
Co
llege
s (S
uC
s). #
bu
dge
tto
kill
#d
ina
na
tuto
06H
Uw
AG
KA
NG
MA
KIK
IAP
ID
SA
HIN
DI M
O A
SA
wA
Sin
gle
bu
t re
ad
y to
min
gle
si p
rexy
. h
an
da
ng
iala
y a
ng
lah
at
ng
bu
ha
y,
ma
pa
ng
iti l
an
g a
ng
love
of
his
life
. a
no
ba
na
ma
n y
un
g b
uh
ay
ng
44
n
a S
af,
18
na
mil
f a
t 6
na
sib
ilya
n?
ma
liit
na
ba
gay.
#n
ob
am
af
ore
vs
07H
Uw
AG
KA
NG
MA
GN
AK
Aw
k
un
g p
ag
na
na
kaw
an
g in
a n
g la
ha
t n
g k
asa
lan
an
, si p
ork
ba
rre
l kin
g
aq
uin
o n
am
an
an
g a
ma
. Si b
utc
h
ab
ad
bo
y a
ng
ark
ite
ktu
ra, m
ga p
ili-
pin
o a
ng
ta
ya. a
no
nga
ulit
, #k
un
gW
ala
ng
ka
yoW
ala
ng
ma
hir
ap
?
08H
Uw
AG
KA
NG
MA
GS
ISIN
UN
GA
LIN
G
I do
n’t
rem
em
be
r h
er
(na
po
les)
. t
ige
r e
con
om
y. h
an
da
na
po
ta
yo s
a
ba
gyo
ng
yo
lan
da
. ma
taa
s n
a g
dp
. Ze
ro
ba
cklo
g.
ala
m k
o p
o g
an
ito
an
g p
lan
o,
bin
ola
niy
a la
ng
ako
(na
pe
ña
s). k
ayo
a
ng
bo
ss k
o. #
pa
no
tpe
roh
ind
ipa
ng
o
#pn
occ
hio
09H
Uw
AG
KA
NG
MA
GN
AN
AS
A
SA
HIN
DI M
O P
AG
-AA
rI
ma
tin
di a
ng
pa
gn
an
asa
niy
an
g ip
au
ba
ya s
a m
ga p
rib
ad
on
g
sekt
or
an
g m
ga p
am
pu
blik
on
g s
erb
isyo
. pa
bo
rito
niy
an
g
mo
tto
an
g “
di m
o n
a g
ina
gam
it?
ibe
nta
na
‘ya
n!”
kin
aka
li-m
uta
n n
iya
ng
hin
di s
iya
ku
nd
i ta
um
ba
yan
an
g m
ay-
ari
ng
l
rt
/mr
t, m
ga o
spit
al a
t m
ga p
aa
rala
n a
t h
ind
i ito
pw
e-
de
ng
ibe
nta
ba
sta
-ba
sta
sa
mga
ne
go
sya
nte
da
hil
ba
yad
‘y
an
ng
bu
wis
, du
go
at
pa
wis
ng
sa
mb
aya
na
ng
pili
pin
o.
10H
Uw
AG
KA
NG
MA
GN
AN
AS
A S
A H
IND
I MO
AS
Aw
Ak
ab
et
ng
ka
be
t sa
mga
ne
olib
era
l na
po
lisiy
a g
aya
n
g d
ere
gu
lasy
on
, lib
era
syo
n, p
rib
ati
sasy
on
, k t
o 1
2,
min
ing
ac
ts, l
ab
or
exp
ort
po
licy,
ch
ea
p la
bo
r, fr
ee
tr
ad
e s
a h
alip
na
fa
ir t
rad
e –
mga
po
lisiy
an
g k
ap
aki
-p
aki
na
ba
ng
sa
ma
yaya
ma
ng
ba
nsa
at
hin
di s
a p
ilip
i-n
as.
ka
ya s
ab
et-
sab
et
at
wa
lan
g p
atu
tun
gu
ha
n a
ng
b
uh
ay
ng
pin
oy
sa p
an
un
un
gku
lan
ni p
no
y.
#@rh
ayq
uo
b3
h
mga
lara
wan
mul
a sa
bs a
quin
o -
bula
tlat
.com
, saf
-mar
k na
vale
s, h
acie
nda
luis
ita-g
reen
mag
git.f
iles.
wor
dpre
ss.c
om, ,
tofi-
bula
tlat
.com
, edc
a-nu
sp, y
olan
da a
niv.-
zhen
lee b
alla
rd, l
rt/
mrt
- ebt
enor
io.fi
les.w
ordp
ress
.com
, aqu
ino
resi
gn-p
inoy
wee
kly
3
JUAN DELA CRUZ BAND: TINIG NG MAMAMAYAN
“Ang himig natin/ Ang inyong awitin/ Upang tayo’y magsa-ma-sama/ Sa langit at pag-asa,” mula sa sumikat nilang kan-tang “Himig Natin” na tumatalakay sa hindi pantay na pagtingin sa mga mahihirap. Taong 1968 nang narinig ng mga Pilipino ang mga awiting tumatalakay sa pagiging makabayan sa pamamagitan ng Juan Dela Cruz (JDC) Band na tinaguriang “The Legend.” Kina-bibilangan ang banda nina Pepe Smith, Mike Hanopol, wally Gon-zales at Chino de Dios na nagpasikat ng pinoy rock at masining nilang naiugnay sa kanilang mga awit ang mga u-sapin hinggil sa isyung panlipunan.
JOEY AYALA: KATUTUBONG HIMIG
“Hindi maiwasang maalipin sa papel/ Diwa mo’t damdamin ay linawin sa papel/ Ka-pag ang iyong hangarin ay sa papel itapat/ Ito ang susundin ng kaga-napang iikot sa papel,” saad ng isang awit ni Ayala at Gloc 9 na itinatampok si Denise Barbecena kung saan pinunto na sa papel lahat nabubuhay at umiikot ang lipunan. Pinapaksa ng mga kanta ni Ayala ang pag-mamalasakit sa kapa-ligiran at sa mga ganid na nagsasamantala sa kalikasan. Gumagamit siya ng mga katutu-bong instrumentong pangmusika sa pag-likha ng mga makaba-yang awit na nakatutu-long sa pagpapaunlad ng wika at kalinangang Pilipino. Isa siya sa hali-gi ng bandang “Bagong Lumad” na nagdulot ng mga alternatibong musika ng Pilipinas.
BAYANG BARRIOS:TINIG NG KABABAIHAN
“Guro, guro itinuro mo ang ganda ng bu-hay/ Sa aking kama-layan ikaw ang tunay kong gabay/ Sa buhay na makulay, guro.” Bilang isa sa mga ba-baeng nagtataguyod ng musikang maka-bayan at lumalaban sa karapatan ng mga kababaihan, sumikat si Barrios sa paglikha ng mga kanta na tumata-lakay sa kalagayan ng mga mahihirap, kaba-baihan, guro, musikang may pagmamahal sa bayan at awiting lag-ing nakatuntong sa lupa na buong-buo ang sensibilidad. Ayon sa kanya, bilang lunsaran ng malayang kritisismo sa mga isyung panlipu-nan, ang musika ay da-pat madaling maintin-dihan at humahaplos sa puso ng kabataan.
DANNY FABELLA: iLANTAD ANG KABALINTUNAAN
“Mga kriminal ay malaya, ang nakaku-long walang sala/ Ang tama ay mali, ang masama’y mabuti/ Si-nungaling ang pinanini-walaan, magnanakaw ang pinagtitiwalaan/ Sa lipunang ito sila’y pinararangalan,” sipi sa kanta ni Fabella na “Baligtad na ang Mundo” na tumutuligsa sa korapsiyon at kaba-lintunaan sa lipunang pinagdamutan ng ka-tarungan. Si Fabella ay isang mang-aawit ng Musikang Bayan at Sin-ing Bulosan – grupong pangkultura ng Mi-grante. Matalas ang kritisismo ng kanyang mga awitin sa mga katiwalian at kawalan ng hustisya sa bansa. Lakas-loob din niyang inaawit ang mga paksa ng karalitaan, kawalang kapayapaan dahil sa militarisasyon sa ka-nayunan at higit sa la-hat – ang paggamit ng lakas paggawa bilang produkto o kalakal pan-luwas ng gobyerno.
habang patuloy ang pag-unlad ng IndustrIya ng musIkang banyaga, patuloy namang nasa laylayan nIto ang mga musIkang makabayang tumatalakay sa mga Isyung panlIpunan.
MUS
IKAN
G M
AKA
SA P
AGLA
YA N
GBA
YAN
4
JOEL MALABANAN: MUSIKERO NG NORMAL
“Sariling wika ang siyang magpapalaya/ Sa sambayanang ga-pos ng tanikala,” sabi ng awit niyang “Speak in English zone.” Kilala bilang isang ulirang guro at manunulat ngunit kilala ring may isang gitara at harmon-ica. Tagahanga ni Gary Granada, bilib kay Joey Ayala, nakikinig ng kan-ta ni Heber Bartolome at umiidolo sa musika ni Bobby Balingit. Siya ay kasalukuyang guro sa Pamantasang Normal ng Pilipinas (PNU) at nagsusulat ng mga kantang hindi pinatutugtog sa radyo tulad ng maraming mang-aawit ng mga progresibong awitin. Tinutuligsa ng kanyang mga kanta ang pagka-karoon ng kolonyal na edukasyon sa Pilipi-nas, pagkalulong sa social media ng mga kabataang itinuturing na pag-asa ng bayan at pamamahal sa wikang Filipino.
KARL RAMIREZ: BAGONG BOSES NG MASA
“Ngayon na ang panahon/ Upang isu-long ang pangarap/ Na ang simpleng tao/ Ay magkakaroon ng pagbabago/ Pagba-bago para sa karani-wang tao.” Sa kantang “Pagbabago sa Karani-wang Tao,” tinalakay ni ramirez ang pa-ngangailangan para sa tunay na pagbabago sa bansa na marapat maranasan di lamang ng iilan kundi maging ng karamihang karani-wang tao. Masidhing pag-asa ng bayan at pagbabagong huhubog sa lipunan ang isinusu-long ni ramirez sa kan-yang mga awit na may estilong rock, pop at elektronik na kagiliw-giliw sa pandinig ng ka-bataan.
LOLITA CARBON: AwIT SA LUpANG TINUBUAN
“Bayan ko nasan ka?/ Ako ngayo’y nag-iisa/ Nais kong mag-balik/ Sa iyo bayan ko/ Patawarin mo ako/ Kung ako’y nagkamali/ Sa landas na aking tinahak.” Pagmama-hal sa lupang kinagis-nan ang tinatalakay ni Carbon sa kanyang mga awit. Sinisim-bolo ng kanyang awit na “Pagbabalik” ang pagmamalasakit sa pamamagitan ng pag-talakay sa kalagayan ng mga Pilipinong tumutungo ng ibang bansa dahil sa kahira-pan sa sariling bayan. Naniniwala si Carbon na mabisang kasang-kasapan ang musika sa mabilis na pakikipag-ugnayan sa karaniwang mamamayan.
Unti-unting namamatay ang in-dustriya ng musikang makabayan at naghih-ingalo ang mga mang-aawit nito dahil sa mga musikang banyaga na mas tinatangkilik ng masa na higit na mamamasid sa sektor ng kabataan. Idagdag pa ang epekto ng main-stream media na halos tungkol sa pag-ibig ang tema sa kasalukuyan. Tanging mga Pilipino lamang ang magsasalba sa sariling kultura sa larangan ng pag-awit ng musikang makabayan at lubusang magpapalaya sa tanikalang dulot ng labis na kahirapan.
PAGKAMULAT, PAGKI-LOS AT PAGBIBIGKIS LAMANG NG SAMBAy-ANANG PILIPINO ANG SUSI UPANG MAKAMIT ANG TUNAy AT MAKAB-ULUHANG PAGBABAGO GAMIT ANG MGA PrO-GrESIBONG AwIT NA PAPANDAy AT HIHINOG SA ATING LIPUNAN NA KABALIKAT ANG SINING BILANG KASANGKAPAN SA PAGBUBUO NG HUK-BONG PANGKULTUrA.
GLOC 9: RAp pARA SA MAHIRAp “Kayo po na nakaupo/ Subukan niyo namang tumayo/ At baka matanaw/ At baka matanaw ninyo/ Ang tunay na kala-gayan ko,” masusing dinarikot ng kantang ito ni Gloc 9 na “Up-uan” at pinunto ang pagiging korap ng mga taong nasa gobyerno. Paksain ng mga awitin ni Aristotle Pollisco o mas kilala bilang Gloc 9 ang korapsyon at kahirapan sa bansa. Madaling naiparara-ting at naipauunawa ni Gloc 9 sa kabataan ang kanyang mga awit dahil hango ito sa tu-nay niyang karana-sang pinaghuhugutan bilang galing din sa kasalatan. Matalas ni-yang sinusuri sa kan-yang mga awitin ang mga isyung panlipunan habang mapangahas na nakikipagsabayan sa mainstream kahit na progresibo ang estilo ng kanyang mga awit.
MUSIKA
MAKAMASAMAKABAYAN
SIYENTIPIKO
-JOHN CArLO D. EvANGELISTA
Sanggunian:_____. (n,d). Si Danny Fabella ng Sining Bulosan at Musikang Bayan. www.panitikantbp.wordpress.com. Nakuha noong Hunyo 16, 2014 sa http://paniti-kantbp.wordpress.com/tag/musikang-bayan/
Andang Juan. (2012). Ang Problema sa ‘Sirena’ ni Gloc 9. www.andangjuan.blogspot.com. Nakuha noong Agosto 4, 2014 sa http://andangjuan.blogs-pot.com/2012/08/ang-problema-sa-sirena-ni-gloc-9.html
5
INK yOUr PEN, SErvE THE PEOPLE!
6
Cash Beginning Balance: 5, 758.25
Cash received: 360,000
Cash from Liyab’14 (IGP): 33,636.20
Total Cash Available: 399,394.45
EXPENSES 389,334.82
Printing: 217,600
Operational Expenses: 5,857
Staff Development: 17,023.27
Office Supplies: 26,983.75
Liyab’14: 93, 879.55
Lunduyan ’14: 10,885
Literary Seminar: 17,106.25
Cash Ending Balance: 10,059.63
FIN
AN
CIA
L r
EP
Or
T F
IrS
T S
EM
ES
TE
r A
.y. 2
01
4-1
5
SAMAKATUWIDKonsehong Bayan elaIne I. JaCob
punong patnugot
7
Cash Beginning Balance: 5, 758.25
Cash received: 360,000
Cash from Liyab’14 (IGP): 33,636.20
Total Cash Available: 399,394.45
EXPENSES 389,334.82
Printing: 217,600
Operational Expenses: 5,857
Staff Development: 17,023.27
Office Supplies: 26,983.75
Liyab’14: 93, 879.55
Lunduyan ’14: 10,885
Literary Seminar: 17,106.25
Cash Ending Balance: 10,059.63
kaSaySayan na ang nagpatunay na hindi Sapat ang pagpapalit lang ng mga politikong mamumuno Sa banSa. bagkuS, may pangangailangang baguhin ang kaSalukuyang umiiral na SiStema na pinag-uugatan nang paSakit Sa mamamayan.
Higit na lumala ang kala-gayan ng iba’t ibang sektor sa lipunan sa limang taong panunungkulan ni BS Aquino. Ayon sa Center for women resources (Cwr), nasa 45 kaso bawat araw ang naitata-lang kaso ng karahasang pan-tahanan na tumaas ng 43% mula noong 2012. Tumaas din ang bilang ng naitalang kaso ng panggagahasa sa ba-bae at bata mula 5,180 noong 2012 tungong 6,432 sa 2013. Samantala, paparami at pa-palubha ang kalagayan ng mga OFw nabibiktima tulad ni Mary Jane veloso bunga nang puwersahang migrasyon at mapagsamantalang pata-karan sa pag-eksport ng pag-gawa ng gobyerno. Sa isang banda, patuloy rin sa pag-tataas ng matrikula ang mga pampubliko at pribadong pamantasan sanhi upang madagdagan pa ang bilang ng mga Tejada at Sanfuego sa lipunan na kinitil ng kom-ersyalisadong edukasyon. Kaugnay nito ang kolonyal na uri ng edukasyong hatid ng K to 12 na sumusuporta sa interes ng dayuhan. Kontrak-tuwalisasyon at di nakabubu-hay na dagdag sahod (15php) sa mga manggagawa habang nagmamahal ang presyo ng bilihin at singil sa mga batay-ang serbisyo sa kuryente, tubig at mataas na pasahe sa LrT/MrT; Laganap na milita-risasyon sa mga komunidad at paaralan sa kanayunan; Lubusang panggigipit sa lupa ng mga magsasaka ng mga Panginoong May Lupa (PML); at, lumalalang kahirapan sa bansa.
Ang ganitong patuloy na pambubusabos ng gobyer-nong BS Aquino sa mamama-yan ang naghalaw ng daan na
buuin ang NoyNoy Out Now! (NOw!)—isang pormasyong multi-sektoral na nananawa-gang mapatalsik si BS Aquino sa puwesto. Tunguhin nito na magtayo ng “Transition Coun-cil”—isang konseho na bubu-uin ng lahat ng organisasyon, sektor at grupong nakiisa sa pagpapatalsik kay BS Aquino at nag-aasam ng tunay na pagbabago sa sistema ng pamamahala sa bansa. Layun-in ng NOw! na: (1) Lumikha ng isang komisyon upang siyasatin at usigin ang mga may pananagutan sa ‘suicide mission’ sa Mamasapano; (2) Maglatag ng mga kinakailan-gang reporma para sa malinis at kapani-paniwalang halalan na pipigil sa pandaraya sa eleksyon; (3) Buwagin ang sis-temang pork barrel at ilantad
ang mga taong sangkot sa DAP at PDAF, pagsasabatas ng Freedom of Information (FOI) Law at whistleblowers’ protection law; (4) Pagpapa-tupad ng reporma sa lupa, pambansang industriyal-isasyon, mas mataas na sa-hod, seguridad sa pagkain at batayang serbisyo sa mahihi-rap at gitnang-uri; (5) Muling pagsusuri sa makaisang-pan-ig na mga kasunduan—visit-ing Forces Agreement (vFA) at Enhanced Defense Coop-eration Agreement (EDCA) sa pagitan ng Pilipinas at US; at, (6) Pagpapaigting ng usap-ing pangkapayapaan sa MILF at NDFP sa pamamagitan ng paggalang sa mga pinagkaisa-hang kasunduan at pag-ugat sa mga suliranin dulot ng ar-madong labanan.
Mabisang malulutas lamang ang paulit-ulit na su-liranin kung tatanggalin ang pinakainuugatan nito. Ang pangulong nagtaksil sa bayan mapaglingkuran lamang ang interes ng among US, ay lan-tarang nagpapakita nang ka-pabayaan sa mamamayang Pilipinong nagluklok sa kanya sa puwesto. Sa ganitong kala-gayan, tanging kapangyari-han ng mamamayan (sover-eign will of the people) ang maaasahan upang makamit ang pagbabagong panlipunan na inaasam sapagkat isa itong lehitimong paraan upang palitan ang kasalukuyang go-byerno at isulong ang tunay na pagbabago. Sa prosesong ito, napapalakas ang tinig ng mamamayan habang napip-ilayan at napapahina naman ang sistemang umiiral dahil nasa kolektibong pagkilos ng mamamayan nakasalalay ang pagtataguyod ng alternatibo-ng sistema—isang sistemang magsusulong ng mga repor-mang pang-ekonomiya at tu-nay na kalayaan at demokra-sya ng bansa.
Sa kasaysayan ng Pilipinas, kailanman hindi nakaaagapay ang kakarampot na sahod ng mga guro sa papataas nang papataas na presyo ng mga bilihin. Lalo pang pinaigting ang paghihikahos ng mga guro nang tanggalin ang kanilang Cost of Living Allow-ance (COLA) at City Share noong 1989 nang aprubahan ni dating Pang. Corazon Aquino ang rA 6758 o Salary Standardization Law I. Bagamat may mga pagtaas ng sahod sa ilalim ng mga sumunod na rehimeng Pang. Fidel ramos (P8,605) at Pang. Gloria Arroyo (P18,549), nananatiling humigit kumulang 50% lamang ito ng daily cost of living (DCOL). Samantala, nanatili pa ring halos naghihin-galong 3% lang ng Gross Domestic Product (GDP) ang inilalaan sa badyet ng edukasyon, malayo sa internasyunal na pamantayan na 6% ayon sa UNESCO.
Sa kasalukuyan, umabot na sa P1,050 ang DCOL para sa pamilyang may limang miyembro subalit sa loob ng limang taong panunungkulan ng rehimeng BS Aquino, ni katiting walang pagtaas ng sahod. Sa halip na dinggin ang lehitimong panawagan na pagtaas ng sahod, ipinatupad ng rehimen ang results-based Performance Management System (rPMS) na pumipiga sa lakas-paggawa at pinupwersa ang mga guro at kawani na magtrabaho ng higit pa sa kanilang kapasidad. Sa rPMS, para magkaroon ang isang guro ng insentibo, kinakailangan niya ng 130% na awtput sa mga gawain. Bukod sa pag-uuwi at pagtse-tsek ng mga awtput ng mga estudyante na labas sa otso-oras na trabaho, dagdag pasakit din sa mga guro ang Learner’s Information System (LIS) kung saan
gumigising pa sila ng madaling araw upang matapos at mai-send lamang ang dokumento. Sa ganitong gana, ipinapasa ng pamahalaan sa abang guro ang gawaing kleriko tulad ng LIS
sa ilalim ng ‘rationalization plan’ upang makatipid.
Sa kabila ng buwis buhay na pagtatrabaho, walang pagtaas ng sahod at pagbabawas ng mga benepisyo ang tinugon ng rehimeng BS Aquino.
Sa halip na dagdag sahod, ginawang P5,000 na lamang ang dating P10,000 Performance Enhancement Incentive (PEI) sa ilalim
ng mapanghating iskema ng Performance-Based Bonus. Nagbubunsod ang ganitong mga polosiya ng lalong
pagkakabaon ng mga guro sa utang na nagiging mitsa ng kanilang buhay. Nitong 2014 lamang, sunod-
sunod ang napabalitang mga guro na binaril dahil hindi makabayad ng utang. Marami
rin sa mga guro ang pinipili na lang maging katulong sa ibang bansa
sa halip na magbahagi ng kahusayan sa kabataang
Pilipino dahil sa mababang sahod.
BALIK-ARAL: SWELDO NG MGA GURO
Paksa: Kalagayan ng mga guro
II
III
ILAYUNINI. LAyUNIN: (A) NATUTUKOy KUNG PAANO NAGSIMULA ANG MGA SULIrANING PANGGUrO;
(B) NAIPALILIwANAG ANG KALA-GAyAN NG MGA GUrO SA BANSA; AT,
(C) NAKABUBUO NG MGA HAK-BANGIN UPANG MAIANGAT ANG ESTADO NG MGA GUrO AT SISTE-MA NG EDUKASyON SA PILIPINAS.
8
May mga batas na inihain sa mataas at mababang kapulungan bilang pagtugon sa mga suliraning narara-nasan ng mga guro ng bayan. Isa dito ang ipinanukala ni Senador Antonio Trillanes Iv na Senate Bill (SB) 487 na naglalayong itaas ang Salary Grade (SG) ng mga guro patungo sa SG20 kung saan makatatanggap ang mga ito ng 36,567php. Ngunit sa kabila nito, ipinanukala rin ni Trillanes Iv ang SB 1689 o ang “Salary Standardization Law Iv” na naglalayong itaas din ang sahod ng mga nasa katungkulan sa gobyerno tulad ng sa pangulo na mula sa kasalukuyang 120,000php kada buwan ay gagawin ng 500,000php. Kung susuriin, tanging mga nasa matataas na posisyon lamang ang may pinakamalaking ganansya sa iskemang SSL. Sa panukalang SSL Iv tulad ng mga nau-nang SSL i-III, halos 60-80% lamang ang itataas ng sahod ng mga nasa Salary Grade 1-20 habang umaabot naman sa 200-300% ang itataas ng sahod ng mga nasa matataas na posisyon sa pamahalaan tulad ng mga mambabatas at pangulo. Samakatuwid, isa lamang pagpapakitang-tao ang panukala ni Trillanes Iv na itaas ang sahod ng mga guro dahil ang tunay niyang hangarin ay itaas ang sahod ng may katungkulan sa gobyerno.
Sa kabilang banda, ayon kay rep. Antonio Tinio ng Alliance of Concerned Teachers (ACT), hindi naayon sa Magna Carta ang kasalukuyang sahod ng mga guro. Insul-to ring maituturing ang pananatili ng ‘noble profession’ bilang isa sa may pinakamababang sahod (P18,549) na natatanggap, mas mababa pa sa P21,709 kada buwan na natatanggap ng isang nagtapos ng hayskul at pumasok sa Philippine Military Academy. Kaya naman, inihain ng ACT ang House Bill (HB) 245 na nagmumungkahi na itaas ang sahod sa 25,000php para sa mga guro at 15,000php para sa mga kawani ng gobyerno nang matamasa ng magigit-ing na manggaawa ang disenteng pamumuhay. Kaugnay nito, layunin naman ng isa pang panukalang batas— ang HB246 na itaas ang sahod ng mga guro mula SG12 patun-gong SG16.
Sa loob ng limang taon, ang tanging sagot lamang ng rehimeng BS Aquino ay ‘walang sapat na pondo’ at/o ‘pag-aaralan pa’ sa mga nakahain na batas kahit na mal-inaw na malaking bahagdan ng pondo ng bayan ang nalu-lustay lamang sa korapsyon sa ilalim ng DAP at PDAF.
Hindi biro ang trabaho ng isang guro dahil sa boses, pagod, dugo’t pawis ang inilalaan nila upang mabigyan ng kalidad na edukasyon ang kabataan. Ngunit sa kabila nito, nagbibingi-bingihan ang pamahalaan sa mga hinaing ng mga guro sa mga kakulangan sa silid-aralan, libro at na-kabubuhay na sahod na mga problemang kinahaharap ng mga paaralan taon-taon na lalong nagpapaigting sa mga guro ng bayan upang tumindig at ipaglaban ang kanilang mga karapatan.
“hindi makaaapekto ang pagtaaS ng Sahod ng mga guro Sa pagbabaWaS ng kabuuang badyet ng banSa,” Wika ni franCe CaStro, SeCretary-general ng aCt. kung tutuuSin, barya lamang ito Sa mga naibubulSa ng mga korap na opiSyaleS ng pamahalaan. marapat lamang na kilalanin at pangalagaan ng pamahalaan ang karapatan at kapakanan ng mga guro dahil Sila ang tagapagtaguyod ng mga SuSunod na heneraSyon. marapat lamang ibigay ng pamahalaan ang lehitimong panaWagan na dagdagan pa ang badyet Sa edukaSyon upang mapunan ang mga pangangailangan hindi lamang ng mga guro kung hindi maging Sa kabuuang SiStema ng edukaSyon Sa banSa.
BALIK-ARAL: SWELDO NG MGA GURO
PAGTALAKAY:MGA PANUKALANG BATAS
PAGLALAGOM: ANG GURO NG BAYAN
BANGHAY-ARALIN SAKALAGAYAN
NG MGA GUROSA PILIPINAS
IV
V
takdang-aralin: sapat na pondo sa edukasyon at dagdag na sahod para sa mga guro
-JOHN rEINz r. MArIANO
Sanggunian:Bacani, L. (2014). Senate bill raises salaries of President, lawmakers to curb corrup-tion. Philippine Star. Nakuha noong Hunyo 12, 2014 sa from: http://www.philstar.com/2017/04/30/1317823/senate-bill-raises-salaries-president-lawmakers-curb-curruption/
_____ (2014). The True Abandonment. Philippine Daily Inquirer. Nakuha noong Hunyo 11, 2014. sa http://opinion.inquirer.net/75280/the-true-abandonment/
9
vi
kulapuJOLLy M. LUGOD
hinggil sa uri ng sining na marapat mamayani sa pnu
Samu’t saring patim-palak sa pagsulat, pagkanta, pagsayaw at pagguhit ang si-nasalihan ng mga mag-aaral sa PNU. Iba’t ibang organ-isasyong panteatro na ang na-kapagtanghal sa loob at labas ng pamantasan. Hindi mabi-lang ang mga pagkilalang na-tatanggap ng pamantasan da-hil sa talent ng mga mag-aaral na nagkakamit ng karangalan sa mga kompetisyon sa iba’t ibang larangan. Kaya, hindi na mainam na tanungin pa kung may umiiral na sining sa loob ng pamantasan, sa halip, isang kahingian na sagutin na lamang ang isang tanong na susukat sa kalagayan ng sin-ing sa PNU:
Anong uri ng sining ang mara-pat na mamayani sa PNU?
A) Sining na laan sa sining.
B) Artipisyal
C) Sining na naglilingkod
Kung ang sagot ay letrang A— sining na laan sa sining. Ba-likan natin ang panunuligsa ni Gelacio Guillermo, makata at aktibistang tubong Hacienda Luisita na sumibol sa panahon ng batas militar, sa pahayag ni virgilio Almario na ‘bagahe ang politika sa pagtula.’ Ayon kay Guillermo, “Ang kanyang (Almario) pagpapauna sa mga konsiderasyong pansining ay may epektong pakitirin ang halaga ng malalaking kat-egorya tulad ng linyang pam-politika at islogang ‘mula sa masa, tungo sa masa’.”
Pinabubulaanan ng dis-
DEADLINE. noVember 24, 2014 ang huling araW ng pag-papaSa ng entri at ang lahat ay nagkukumahog Sa pag-likha at pagkikiniS ng mga akda. type. reViSe. edit. print. buntong-hininga. kinakabahang iSiniSilid Sa broWn enVelop ang yaring produkto ng kanilang Sining. hu-ling inilagay ang pormularyo na pagkakakilanlan ng kanilang eye bagS, kalyo, tagyaWat at puyat. at habang hinihintay ang araW ng paghuhukom, nakalutang Sa ere ang hininga ng lahat.
ngunit tatlo lang ang itinatanghal na pinakama-huSay at maliit na halaga lamang ang napapanalunan. taon-taon ay dumadami ang mga lahok na akda. ito ba’y indikaSyon ng pag-unlad ng kamalayang panSining ng pnuan o ito ay manipeStaSyon ng paglahok Sa ngalan ng Sertipiko?
kurso ni Guillermo ang inila-lakong kahulugan ng mga modernista na ang sining ay laan lamang para sa sining. Marapat itong iwaksi sa isip dahil bago pa man maging ar-tista ang isang PNUan, siya ay iskolar ng bayan. May bahagi ng buwis ng mamamayan ang ibinabayad sa kanyang pag-aaral sa PNU, kaya, marapat na ang pinaglilingkuran ng sining niya ay ang kapwa, hin-di lamang ang sarili at sining.
Kaya dadako tayo sa le-trang B— artipisyal. Taliwas
sa wasto nitong kahulugan bilang sining na naglalarawan sa kalagayan ng lipunan o ‘so-cial realism’, lumaganap ang konotasyon ng tao sa salitang ‘artipisyal’ bilang sintetikong anyo ng sining. Mapupuna natin ang kakulangan sa “pag-iinternalize” ng aktor, makata, pintor, mananayaw at mang-aawit kung babatay lamang ang artista sa kanyang iske-ma. Kung pagbabatayan ang uring kinabibilangan ng mga PNUan— mga anak ng prope-syonal, manggagawa at iilang magsasaka, ang danas ng isang artistang PNUan ay hin-di sasapat kung wala siyang aktwal na paglubog sa mga batayang sektor na hindi niya pinagmulan. Sa pamamagitan ng malalim na pagsusuri sa krisis ng mahihirap na paksa ng inihahain nating sining, madaling maipapaloob ang kanyang mensahe sa looban ng damdamin ng kanyang pinag-aalayan, sa pamamagi-
tan nito, maiaalis natin sa pagpipilian ang artipisyal na paglikha.
Sa huli, bigyang pan-sin ang letrang C— sining na naglilingkod. Tumindig ang alyansang Sining ng mga Nag-kakaisang Guro (SINAG) sa pangunguna ni zainorah Od-zong, Socio-Cultural Commit-tee Chair ng PNU-SG (2014-15) upang yakapin ang mga organisasyong nagtataguyod ng sining sa pamantasan. Ma-tatandaang kaisa ang SINAG sa pangkulturang pagta-tanghal ng sining na inalay sa mga biktima ng militarisasyon at pagpapalayas sa mga Man-obo, dagliang pagtatanghal sa luncheonette tungkol sa pagtuligsa sa LrT/MrT fare hike at sama-samang pag-in-dak sa One Billion rising for Justice and Accountability. Ayon kay Odzong, “Layunin ng SINAG na itaas ang antas ng sining sa PNU, hindi upang maging abstraktong hindi na-uunawaan kundi upang maga-gap ng mga pinaglilingkurang PNUan at upang buhayin ang nagkakaisang makabayang talento ng mga kasapi sa iba’t ibang larangan.”
Muli, mabuting balikan ang esensya ng sining na na-glilingkod higit sa sining at sarili. Isang hakbang lamang ang gugugulin upang yakapin ang sining ng mamamayang pinagsasamantalahan, at dito dapat pumanig ang sining na malilikha ng mga artista at iskolar ng bayan.
10
kulapu SIGLOBlanK spaCe IAN HArvEy A. CLArOS
ano ang naramdaman kong konkretong ginaWa ng legiSlatiVe body?
11
CHAOSDeStruCtiOn
beHinD COnStruCtiOn
WASAK nA tAHAnAnWAKAS nAKinAbuKASAn.
BULDOSEr NA SUMASAGASA SA KArAPATAN AT wUMAwASAK SA KA-BAHAyAN, KABUHAyAN AT PANGArAP NG TAUMBAyAN ANG DEMOLISyON SA AGHAM rOAD, BrGy. NOrTH TrI-ANGLE, SAN rOqUE, qUEzON CITy. TINATAyANG 65B PHP ANG NAGAS-TOS PArA SA 11.3 METrONG DAAN AT PAGPAPALAwAK NG MGA KANAL ANG ISINASAGAwA NG qC CENTrAL BUSINESS DISTrICT NG AyALA LAND, INC. (ALI) AT NATIONAL HOUSING AUTHOrITy (NHA). HABANG PATULOy NA TUMATAAS ANG BILANG NG MGA wALANG TAHANAN, PATULOy NAMAN ANG PAGTATAyO NG MALALAKING GUSALING NAGPAPALAyAS SA MGA MArALITANG LUNGSOD.
Plano ng ALI at NHA, mga panginoong may lupa (PML) na gawing sentro ng industriyalisasyon ng kapitalismo ang lungsod ng quezon tulad ng Makati sa pamamagitan ng pagpapatayo ng mga opisina, hotel, kondominyum at iba pang negosyo sa loob ng sampung taon. Makatutulong daw ito upang mabig-yan ng oportunidad ang 200,000 manggagawa sa bansa. Subalit, iilan lamang ang makikinabang dahil kakaunti lang ang mga nakapagtapos ng kolehiyo na maaaring makapasok sa trabahong hahanapin ng kompanya. Samakatwid, dahilan lamang ito ng mga kompanya upang kumita at matuloy ang kanilang plano upang hindi makatulong sa mga nawalan ng tahanan ang ipatatayong mga establisyemento.1
1 Bagama’t isinasaad ng Artikulo XIII Seksyon 10 ng Urban reform and Land Housing (UrLH)
ng 1987 Konstitusyon ng Pilipinas na hindi maaaring magkaroon ng demolisyon sa lugar ng maralita, maliban na lang kung iniuutos ito ng batas sa paraang makatarungan at makatao, kabaligtaran naman ito ng nagaganap sa mga lugar na dinedemolis nang dahil sa kalupitang naranasan ng mamamayan sa kamay ng mga pulis, Special weapons and Tactics (SwAT) at grupo ng mga nagde-demolis. Kabilang na rito ang pagpapasabog ng tear gas at kanister laban sa bari-kada ng mga residenteng pinoprotektahan ang kanilang mga tahanan. Kapansin-pansin din ang layunin ng mga grupong itong padanakin ang dugo ng mamamayan habang binabalewala ang hinaing ng mga ito. Tinatayang 13 ang inaresto, 44 ang sugatan at 309 ang nanganib ang buhay kabilang ang mahigit 100 kabataan na walang pakundangang pinakitaan at tinutukan ng baril at pangingikil ng 500 php sa pagpapaayos ng kanilang mga tahanan.Samantala, 100 gwardya ang nananakot at nanggugulo sa buong komunidad sa mga residente ng North Triangle na maitutur-ing na labag sa batas at karapatang pantao. Manipestasyon lamang ng karahasan ng mga pulis laban sa mamamayan ang uri ng gobyernong pinamumunuan ni BS Aquino.
-JOANAH PAULINE L. MACATANGAy
12
COrPOrA
tiOnPatuloy na nasisira ang tiwala ng mamamayan sa ‘tu-
wid na daan’ ni BS Aquino. Unti-unting inilalayo ang tra-baho ng mamamayan at edukasyon ng kabataan dahil sa relokasyong malayo sa kabuhayan ng naapektuhan ng demolisyon. Kakarampot na barya lamang ang kinikita ng manggagawa sa araw-araw at hindi sasapat sa pan-gangailangan ng kani-kanilang pamilya dahil sa distansya nito sa kanilang kabuhayan. Dagdag pa rito, daan-daang kabataan ang napipilitang lumipat ng paaralan sa alangan-ing sitwasyon at panahon. Lalo pang nagpapasidhi sa kala-gayan ng mamamayan ang hindi makatarungang paglilipat ng kabahayan sa Bulacan at rizal dahil bukod sa mahina ang kalidad ng mga tahanan, niyayanig din ang kaligtasan ng mga pamilya sa walang maayos na linya ng kuryente at tubig.
Ayon kay Sevillano Luna, Jr. ng Anakpawis Partylist, iligal ang planong demolisy-on sa North Triangle sapagkat lumampas na sa takdang panahon na dapat maiabot sa mga residente ang babala ukol dito at wala ring utos mula sa korte ang ibinaba sa mga residente. Isinasaad sa republic Act 7279 o ang Urban Poor Development and Housing Act (UDHA) ang pagsulong ng kapakanan at karapatan ng mamamayan sa komunidad ngunit ito pa ang ginamit na kasangkapan ng PML upang apihin ang mga pamilyang sakop ng demolisyon.
Patuloy mang tinatapalan ng aspalto ni BS Aquino ang ipinagmamalaking ‘tuwid na daan,’ nananatili pa ring nakalubog sa kanal ang mga paa ng libo-libong maralitang pamilya sa bansa. Kung totoo ang pangako ni BS Aquino sa malinis na pamamalakad sa bayan, nararapat niyang iangat ang antas ng pamumuhay ng taumbayan. Mamamayan muna bago ang interes ng mga kaalyado niyang negosyante. Hindi nararapat na palayasin ang mamamayang hikahos sa ngalan lamang ng industriya ng kapitalismo. Nararapat pagtuunang pansin ng pamahalaan ang pag-bibigay ng mga programang pangkabuhayan sa mahihirap upang matugunan ang kanilang mga pangangailangan. Dahil kung hindi kikilos ang rehimen ni BS Aquino, taumbayan ang kikilos upang tibagin ang tuwid na dahas upang tumindig at hindi matakot na ipaglaban ang karapa-tang pantao.
SANGGUNIAN:Janess Ann J. Ellao. North Triangle residents lose homes to demolition, decry overkill. Nakuha noong Hulyo 25, 2014 sa http://bulatlat.com/main/2014/01/27/north-triangle-residents-lose-homes-to-demolition-decry-overkill/ . North Triangle residents say ‘It’s payback time’.Nakuha noong Hulyo 25, 2014 sa http://kadamay-natl.blogspot.com/2014/02/north-triangle-resi-dents-say-its.html.
13
mga larawan mula sa pinoy weekly
abnOrmal
BaKWet zHEN LEE M. BALLArDPatnugot sa Pamamahala
Sa kaSaySayan, Sila ang natatanging bayaning nagtagumpay Sa paglaban at pagtaboy Sa mananakop Sa loob ng haloS apat na Siglo. ngunit Sa kaSalukuyan, Sila ang tinataboy at binababoy ng kapWa pilipino Sa baSbaS ng mga dayuhang monopolyo kapitaliSta.
“Bakwet” na nag-ugat sa salitang ‘evacuate’ ang ta-wag sa mga katutubong nag-aalsabalutan dala ng matind-ing militarisasyon sa kanilang lugar. Madalas mapanuod sa mga dokumentaryo ang ka-nilang masigasig na paggising nang maaga, paglalakad ng ki-lo-kilometrong layo sa loob ng tatlo hanggang anim na oras, at pagtawid sa mga ilog at bundok para lang makapasok sa paaralan. Kabilang dito ang 13 batang Manobo na naglak-bay mula Talaingod, Davao Del Norte tungong Maynila bitbit ang panawagang “Libro hindi bala, edukasyon hindi gera” sa ilalim ng “Og iskwela puron!” o “I wish to go to school” cultur-al caravan noong Nobyembre 2014.
Sa kasawiang palad, walang ginawang aksyon ang gobyerno upang magtayo ng mga paaralan malapit sa ka-nilang komunidad kung kaya’t nagsumikap ang mga katu-tubo sa tulong ng iba’t ibang non-government organiza-tions (NGOs) na magtayo ng sariling paaralan sa iba’t ibang bahagi ng Mindanao. At isa sa mga matagumpay na naitayo ang Salugpungan Ta ‘Tanu Ig-kanugon (Unity to Defend Our Ancestral Land) Community Learning Center (STTICLC) kung saan nag-aaral ang 13 batang Manobo.
Sa kabila ng matinding pagsusumikap ng mga katu-tubo na magtamo ng edukasy-on, matinding militarisasyon sa kanilang komunidad ang tinugon ng manhid at pa-bayang administrasyong BS
Aquino. Sa halip na bigyan ng paaralan, libro at serbisyong pangkalusugan, dineploy nito ang 60% pwersa ng sundalong Pilipino sa Mindanao upang maghatid ng ‘kapayapaan’ at ‘kaunlaran.’
Ngunit hindi kapayapaan ang hatid ng Oplan Bayani-han, bagkus matinding ta-kot at tiyak na kamatayan para sa mga katutubo. Ayon mismo sa 13 batang Manobo na nagtungo sa PNU noong Nobyembre 2014, madalas hindi sila nakapapasok o na-kapagpopokus sa mga aralin dahil sa takot sa mga militar sa kanilang paaralan. Malinaw na paglabag ito sa interna-tional humanitarian law, re-public Act 7610, sa mismong panuntunan ng operasyong militar (Letter Directive No. 25 of 2013) at ng mismong Memorandum No. 221 ng De-partment of Education – mga batas na nagbabawal sa pag-gamit ng mga paaralan sa ka-hit anong operasyong militar. At nitong Marso 2014, bunga ng pagkakampo ng mga mili-tar sa mismong eskwelahan na ginagawang mistulang barracks, muling napilitan na pansamantalang lisanin ng mga batang Manobo ang kanilang paaralan kasama ang 1,700 katutubo tungong Davao City upang iligtas ang mga sarili sa tiyak na kapa-
hamakan. Ngunit hindi na-kaligtas ang isang sanggol at matandang binawian ng bu-hay na hindi kinaya ang hirap ng malayong paglalakbay. Sa kasalukuyan, may 214 naital-ang kaso ng paglabag sa kara-patang pantao ng mga militar sa Mindanao pa lamang kasa-ma rito ang kaso ng dinukot na isang volunteer teacher noong Marso 27, 2014. Bukod pa rito, matinding dusa rin ang dinaranas ng mga bakwet sa mga evacuation center. Maraming bata ang nagkaka-sakit at namamatay dahil sa diarrhea at nakakaranas ng matinding trauma.
Lalong hindi kaunlaran ang hatid ng mga militar sa ilalim ng Oplan Bayanihan. Sa katunayan, ito pa ang sanhi ng pagkawala ng kanilang kabu-hayan. Hindi makapagsaka at makapangaso ang mga katu-tubo dahil sa pagbabawal ng mga militar na abutin ng dilim sa bukid ang mga katutubo, agad na binabaril at parara-tangang NPA o taga-suporta ng mga rebelde ang sinumang mahuhuling magsaka ng gabi. Tila malawakang masaker din ang ginagawang pambobo-mba sa kanilang komunidad. Pinakahuling pambobomba na naitala sa Talaingod noong Marso 20, 2014 na sumira sa tahanan at taniman ng mga Manobo.
Hindi maikakailang saga-na ang Mindanao sa likas na yaman. Hindi na rin maikuku-bli ang tunay na mukha at layunin ng Oplan Bayanihan – ang tuluyang palayasin ang mga katutubo sa kanilang komunidad upang magbigay daan sa mga malalaking day-uhang kompanya ng mina-han. Taong 2008 pa lamang, marami nang kompanya ang nagsumite ng aplikasyon para galugarin ang Pantaron range sa Davao – isa sa natiti-rang mayabong na kabundu-kan sa Pilipinas na hanggang ngayon, hindi pa rin lubusang nagagalugad dahil sa sama-sama at matinding pagtutol ng mga katutubo.
Mahaba na ang listahan ng inutang na dugo ng mga nagdaang rehimen at ni BS Aquino. Ipinapakita lamang ng listahang ito, na kailanman hindi hinangad ng gobyerno na maghatid ng ‘kapayapaan’ at ‘kaunlaran’ sa magigiting nating katutubo. Ngunit mas mahaba ang kasaysayan ng pakikipaglaban ng mga tina-guriang ‘bakwet’ sa ngalan ng tinubuang lupa. Kung kinaya ng mga katutubong itaboy ang mga dayuhan noon, ka-kayanin din nilang pagtagum-payan ang laban ngayon kahit gaano kahaba at kalayo pa ang kanilang lakbayin kung kasama nila ang mas malawak na hanay ng sambayanan.
14
abnOrmal
15
SINUG-ANGKataga para sa maralita
ma. nataSCha dhonna fe C. CruZkawaksing Patnugot sa Pamamahala
kapal ng mukha at lakaS ng loob ang taglay ng adminiStraSyong aquino Sa pagSalubong kay pope franCiS, di nito alintana ang mga aral at katagang iniWan ng Santo papa Sa pagpapataaS ng moral ng Sambayanang naghihirap at pagpukSa Sa mga korap na opiSyaleS na naSa kapangyarihan.
“We can’t act towards change without seeing things from the eyes of the poor.”
Kinilala bilang “Pope of the Poor” si Pope Francis dahil malapit ang kanyang puso sa mga maralita. Ayon sa IBON foundation, sa ilalim ni BS Aquino, 2.6M katao sa Metro Manila ang kabilang sa maralitang taga-lungsod at makikita ang kawalan ng sinseridad ng pamahalaan sa pagsupil sa kahirapan dahil noong kasagsagan nang nag-bisita si Pope Francis sa ban-sa, itinaboy ng Department of Social werlfare and Devel-opment (DSwD) sa pangungu-na ni Dinky Soliman ang mga pamilyang nakatira sa lansan-gan kasama ng paghahanda sa pagdating ng Santo Papa at dinala sa isang eksklusib-ong resort sa Batangas. Ayon kay Soliman, parte raw ito ng proyekto ni BS Aquino na Pantawid Pamilyang Pilipino Program (4P’s) ngunit naka-pagtatakang itinaon ito sa
araw ng pagdating ng Santo Papa.
“Break the bonds of injus-tice and oppression which give rise to social inequalities”
Maraming batas at polisiyang ipinatupad sa kasalukuyang administrasyon ang lumilikha at patuloy na nagpapahirap sa mamama-yan. Isa ang K to 12 sa mga polisiyang naglalayon na magluwal ng mga ‘semi-skilled’ workers at ikakalakal ang mga gradweyt sa ibang bansa. Sa kabilang banda, iilan lamang ang nakakapag-aral at makakapagtapos sa kolehiyo dahil sa patuloy na pagkakaltas ng mga badyet sa state universities at col-leges (SUCs’) habang patuloy rin ang labis na pagtaas ng matrikula at iba pang baya-rin sa mga pribadong uniber-sidad. Dahil dito, iilan lamang ang nakakapagtapos sa pag-aaral samantalang patuloy na
nasasadlak sa kahirapan ang mga hindi nakakatungtong sa paaralan.
“Corruption is something everyone must fight against.”
Lumikha ng ingay ang Pork Barrel scam ng ad-ministrasyong Aquino sa ban-sa. Sa paglabas ni Janet Lim Napones at pagsisiwalat ng maanomalyang paggastos ng mga politiko sa pamamagi-tan ng Disbursement Ac-celeration Program (DAP) at Priority Development Assistance Program (PDAF). Ayon sa IBON foundation, si BS Aquino ang kasalukuyang may pinakamalaking Pork Barrel na may halagang Php 21.5 bilyon na inilaan sa mga kwestyunableng proyekto at ang paggastos sa Malampaya Fund.
“Collective Action is the key to change the society”
Pagwaksi sa korapsyon at kahirapan – Ito ang malaking hamon sa Pilipinas at sa ad-ministrasyong BS Aquino sa pagbisita ng Santo Papa sa bansa. Hindi maipagkakaila at maitatago sa Santo Papa at buong sambayanan ang kahirapan sa bansa.
Ayon sa Santo Papa, “Collective action is the key to change the society”, na sa isang lipunang puno ng inhus-tisya at pang-aapi, marapat lamang na tumindig at luma-bas sa likod ng mga barong-barong ang mamamayan upang isiwalat ang tangan na baho ng adminstrasyong BS Aquino na patuloy na su-musupil sa mga karapatan ng mamamayan.
vesi publisquam romni te, comne cae, comanum e
SA PILAS NG KASAySAyAN, NAGING MADILIM NA BAHAGI PArA SA MGA MAGSASAKA AT MANGGAGAwANG BUKID ANG NAGANAP NA MASAKEr SA HACIENDA LUISITA NOONG 2004, PITO ANG NAGBUwIS NG KANILANG BUHAy PArA SA 6. 453 EKTAryANG LUNSArAN NG PAwIS AT DUGO. NAGING HUDyAT ITO NG SUNOD-SUNOD NA SEryE NG PAKIKIBAKA NG MGA MAGSASAKA LABAN SA PAMILyA COJUANGCO¬−AqUINO NA PATULOy NA NAGKAKAIT SA LUPANG KANILANG HINA-HANGAD.
Noong 1957, binili ni Jose Cojuangco Sr. ang Azucarera de Tarlac at Hacienda Luisita sa TABACALErA (isang korpo-rasyong Espanyol) na binubuo ng 6,453 ektarya ng lupain
na may 11 barangay. Nagmula ang pera mula sa pautang ng Bangko Sentral ng Pilipinas at GSIS na may kondisyong ip-amamahagi ang nasabing lupain sa mga maliliit na mangg-gagawang bukid pagkalipas ng 10 taon. Ngunit halos tatlong dekada na ang nakararaan, pagmamay-ari pa rin ng Cojuang-co ang Hacienda Luisita.
Nagwagi noong 1985 ang mga manggawang bukid sa Hacienda Luisita sa pagsampa ng kaso sa pamilya Aqui-no-Cojuangco sa regional Trial Court ng Maynila. Ngu-nit lalong humigpit ang kapit ng kanilang angkan nang
maluklok noong 1986 si Cory Cojuangco-Aquino sa pagkapan-gulo na isang inkorporador ng Tarlac Development Company (TADECO) at nagpatupad ng batas na Comprehensive Agrar-ian reform Program (CArP) na nagsasaligal ng pag-aangkin nila ng lupa. Samantalang ipagkakaloob sa mga mangga-wang magbubukid ang Stock Distribution Option (SDO) na sapilitang nagtutulak sa kanila sa paggawa at pagbabayad ng upa bilang banta sa pagkawala ng trabaho sa tubuhan pero tanging kasunduang papel lamang ang natanggap sa halip na lupa. Nakasaad din sa SDO na 4, 915 ektaryang lupaing pang-agrkultural lamang ang idineklara nito samantalang may kabuuang bilang itong 6, 453 ektarya upang maipatayo ang kanilang mahigit 1, 000 libong ektaryang lawak ng korpora-syon tulad ng TADECO, Luisita realty Corporation (LrC) and Central Azucarera de Tarlac (CAT).
Panahon din ito ng patuloy na pagpapalusot ng pamilya Cojuangco-Aquino ng land conversion na lalong nagdulot ng pagbabawas ng trabaho sa paggawa ng mga mangga-
gawang bukid at 1 o 2 na lamang ang pasok sa isang linggo na kumikita ng P194.50 kada araw na pumapatak na lamang bilang P9.50 dahil sa kaltas at utang na pagkakasyahin ng 4 o higit pang miyembro sa pamilya.
Bunsod nito, sa halip na kausapin ng pamilyang Cojuangco-Aquino ang dalawang unyon, ipinalaganap nito ang union busting o pag-bubuwag ng unyon sa pamamagitan ng pagpapatalsik ng 326 man-
ggagawang bukid kasama ang presidente ng ULwU, bise presidente at pito pang opisyal nito.
Ika-6 at 7 ng Nobyembre, 2004 nang magwelga ang pinagsanib na CATLU at ULwU sa Gate 1 at 2 ng Azucarera. Pilit binuwag ng daan-daang pulis sa pamumuno ng Northern Luzon Command Di-
rector Gen. De la Torre at Police Superintendent Sunglao ang libo-libong manggagawang bukid ngunit nanatiling matatag ang piket ng mamamayan. Sumuporta ang 10 barangay sa welgang bayang ito. Sa halip na kausapin, kinatuwang ang dating Department of Labor and Employment (DOLE) Secretary na si Patrcia Santo Tomas upang ibaba ang Assumption of Jurisdiction para pigilin ang anumang welga, ma-layang makapaggamit dahas at pagsagasa sa karapatang magwelga, due process at kalayaan sa pagtitipon.
Dahil sa maanomalyang batas, nabuo at natutong luma-ban ang Central Azucarera de Tarlac Labor Union (CATLU) na binubuo ng 600 manggagawang bukid at United Luisita
workers Union (ULwU) na binubuo ng 5,000 miyembro. Ilan sa inilatag nilang pangangailangan sang-ayon sa binuong Collec-tive Bargain Agreement (CBA) ay ang nakabubuhay na sahod, mga benepisyo, dagdag na araw ng paggawa, pagrepaso sa SDO at pagsasatigil ng land conversion.
I
II
III
IV
V
VI
16
Ika-15 ng Nobyembre, 2004, sa ikatlong pagkakataon, muling nabigo ang pamilya Cojuangco-Aquino sa pagbu-wag sa hanay ng mga manggagawang bukid. Kaya nang sumunod na araw, matapos makipagnegosasyon ni Jose
“Peping” Cojuangco Jr. sa mga lider ng CATLU at ULwU, nag-padala ng 10 trukckload, at 2 armored personnel si Peping bilang pagsalungat pinagkasunduan sa pagitan ng mga lider ng unyon. Matapos muling maipakita ang katatagan ng mga manggagawang bukid, alas tres noon nang magpaputok mula sa hanay ng pulisya at mga militar habang mga nakatakip ang mga bibig ng bimpo, panyo at naka-bonnet ang karamihan sa manggagawang bukid at wala ni anumang armas o baril. Sa pagpapaputok ng mga pulis at militar, 7 ang ikinamatay, 40 ang tinamaan ng bala, tear gas at pamalo. mahigit kumulang ng 112 ang inaresto.
Makalipas ang 8 taon, naglabas ng pinal na hatol ang Ko-rte Suprema noong ika-24 ng Abril, 2012 na nagtatakda sa pamilyang Cojuangco-Aquino na ipamahagi ang ma-
higit na 4,000 libong ektarya sa mga manggagawang bukid. Makalipas ang dalawang taon, nagbigay ng 125 na diskwalipi-kang benepisyaryong manggagawang bukid ang Department of Agrarian reform (DAr) sa pangunguna ng Katuwang na Ka-lihim na si Dennis Barrantes dahil hindi pumirma at nagsumite ang mga ito ng Affidavit of Purchase at Farmer’s Undertaking (Afpu) bilang isa sa obligasyong nakasaad sa CArP na pagba-bayad ng amortisasyon.
Bilang pamasko ng pamilya Cojuangco-Aquino sa mga manggagawang bukid sa Hacienda Luisita bago magta-pos ang taong 2013, binuldoser nito ang mga tubuhan
kanilang ginagapas na tanging pinagkukunan ng hanapbu-hay ng kanilang pamilya at patuloy sa pagsesemento ng mga malalawak na tubuhan upang pagtayuan ng mga commercial complex at commercial centers.
Sa dekadang lumipas, daan taon ding pakikibaka ang tu-gon ng mga magsasaka at manggagawang bukid ng Haci-enda Luisita na bahagi ng kabuuang kalagayan ng bansa
sa usapin ng tunay na reporma sa lupa na ‘di natutugunan magpalit-palit man ng mukha ang namumuno sa pamaha-laan hangga’t hindi inuugat ang tunay na problema ng mga mamamayan. Mga hasyenda at tanimang dahilan ng di ma-bilang na karahasan at pamilyang naulila sa mga buhay na pinaslang. Tiyak patuloy pa ang paghihirap ng mga magsa-saka at manggagawang bukid kung walang titibag sa tigang at matigas na lupang humahadlang sa pagkamit ng katarun-gan para sa kanila na nagmulat at nagpikit ng mga mata sa lupang ipinangako. At darating din ang panahon na sa mga tubuhan at palayan ding ito babangon ang malaon nang nakaumang na karit na nakahimlay sa bawat dibdib ng mga magsasaka’t manggagawang bukid.
VII
VIII
iX
X
SANGGUNIAN:________.(2014). The Truth about Hacienda Luisita and the Cojuangco-Aquino Family (in Simple English). Nanuha noong Hulyo 22, 2014 sa http://truthsayer.tumblr.com/post/437345866/the-truth-about-hacienda-luisita-and-the Cojuanco-Aquino FamilyArador,russell.(2014). Life once ‘sweeter’ at Hacienda Luisita. Nakuha noong Hulyo 22, 2014 sa http://newsinfo.inquirer.net/inquirer-headlines/nation/view/2007050464019/Life_once_%91sweeter%92_at_Hacienda_Luisita quijano, Ilang-Ilang,(2014). Hindi pa tapos ang laban’ para sa Luisita. Nakuha noong Nobyembre 28, 2014 sa http://pinoyweekly.org/new/2012/05/hindi-pa-tapos-ang-laban-para-sa-luisita/.
larawan mula sa IBON FOUNDATION
-MArySILDEE v. rEyES-KEvIN P. ArMINGOL
17
ATE JULIE
FE
AT
Ur
E P
ICT
Ur
EL
Ar
Aw
AN
AT
KA
LA
GA
yAN
NG
MG
A M
AN
GG
AG
Aw
A S
A P
AM
AN
TAS
AN
MANG BOy
ATE SUSAN
ATE MArIE
ATE LyDIA
-MG
A IS
TAP
18
mga larawan ni arbie lucky tan
SUSAN TAUTO-AN 37 taong gulang Hotcake and siomai vendor BSE Filipino – College of Manila (UDM)
Naging guro ng isang taon sa probinsya si Ate Susan sa isang eskwelahan kung saan punong-guro ang kan-yang lolo. Bagamat nagtapos sa kolehiyo, mas pinili na lamang niyang alagaan at tutukan ng pansin ang kanyang mga anak. Ayon sa kanya, napilitan lamang siyang magturo dahil sa pamilya. Kagawad ang kan-yang asawa na sumusuweldo ng P39,000 kada tat-long buwan at may dalawang anak na tinutustusan ang pag-aaral. Nagkaroon ng Gall Bladder disease ang kanyang asawa at nangangailangan ng P120,000 upang maoperahan ito. Limang daang piso lamang ang pinakamataas na kita niya kada araw na madalas na P250 lamang na bumabalik sa kanyang puhunan na P2,500 kada linggo. Dahil sa liit ng kita, hindi pa rin ito sumasapat sa pang-araw araw at kulang din upang maipagamot ang kanyang asawa.
LyDIA UrBAyON PENIT 56 taong gulang Tindera sa isang stall
Taong 2014 nang magsimulang magtinda sa PNU si Ate Lydia. May anim siyang anak at isa dito ang nag-aaral sa PNU na nasa ikatlong taon. At kahit pa biyuda na siya, pilit niyang iginagaod ang pagpapa-aral sa kanyang anak. Ito raw ang naging daan upang makapagtinda siya sa loob ng pamantasan at para rin mapalapit ito sa kanya. Sa Cavite naninirahan si Ate Lydia at dito siya nagtitinda ng balot bago pa man siya tumungo sa PNU. Bagamat bago pa lamang si ate Lydia sa pamantasan, napagpasiyahan niyang bumalik sa pagtitinda ng balot dahil sa hirap ng tra-baho.
MErLy “MArIE” C. DELA CrUz37 taong gulangTaga-photocopy
Kumikita lamang ng higit-kumulang P6,000 bu-wan-buwan si Ate Marie. Sa halos 19 taon niyang pag-tatrabaho sa sarili niyang photocopy business, masas-abi niyang sapat naman ang kanyang kinikita.
walang anak si Ate Marie at ginagamit niya ang kanyang kita para suportahan ang 2 anak na la-laki ng kanyang asawa. Nagbibigay siya dito ng tulong kapag nangangailangan. Subalit maituturing na napa-panahon lamang ang kanyang trabaho dahil hindi siya kumikita tuwing bakasyon dahil matumal ang mga nagpapa-photocopy.
JULIE ANN GONAO 27 taong gulang Dyanitor
Taong 2011 nang pumasok si Julie sa PhilCare bilang tagalinis ng palikuran at iba pang pasilidad sa PNU. Kada buwan siyang tumatanggap ng suweldo at depende pa ang taas ng sweldo sa araw na kanyang ipapasok. Kada araw, tumatanggap siya ng P466 sa loob ng walong oras niyang pagta-trabaho mula 12 ng tanghali hanggang ika-siyam ng gabi. Ayon kay ate Julie, “Mahirap pagsabihan ang mga estudyante, makukulit. Minsan, hindi nagbubuhos at kahit na-kalagay na cleaning time, pinipilit pa ring buksan ang pinto.”
LABINLIMANG BAHAGDAN NG BUMUBUO SA LIPUNAN ANG MGA MANGGAGAwA. NArArAPAT LAMANG NA HINDI ISANTABI ANG KANILANG KALAGAyAN. ILAN LAMANG ANG MGA MANGGAGAwANG ITO SA MILyON-MILyONG NABUBU-HAy SA KAKArAMPOT NA SAHOD NA MAS MABABA PA SA MINIMUM. SILA ANG TUNAy NA NAGPAPANATILI NG LAKAS-PAGGAwA SA LOOB NG PAMANTASAN AT SA MAS MALAwAK PANG BAHAGI NG BANSA, KUNG KAyA MArAPAT NA IPATU-PAD ANG P16,000 MINIMUM NA SAHOD.
HINDI LAMANG ANG MGA ESTUDy-ANTE ANG PUMAPASOK SA PAMAN-TASAN KUNDI MAGING ANG MGA MANGGAGAwANG SA PNU NAPIL-ING MAGHANAPBUHAy. KUNG ANG ISANG MAG-AArAL Ay GUMUGUGOL LAMANG NG APAT NA TAON NG PAG-AArAL, ANG MGA MANGGAGAwA NA ITO’y HINDI NAKATITIyAK KUNG HANGGANG KAILAN TITIGIL SA PAG-GAwANG KONTrAKTwAL.
ArNULFO “MANG BOy” PINEDA 51 taong gulang Administrative Assistant
Taong 1980 nagsimulang magtrabaho bilang manggagawa sa PNU si Mang Boy. Isa siyang Adminis-trative Assistant dahil sa mandato ng DBM na nagla-layong gawing maalam sa lahat ng aspekto ang lahat ng manggagawa. “Na-assign ako sa records, ‘yung iba sa technical at messenger. Pinantay lahat ng gawain at pinagsama-sama at ginawa na lang na administra-tive aid para multi-skill.” Tatlo ang anak na lalaki ni Mang Boy at kahit kapos, napagtapos niya sa PNU ang dalawa dito. “Alam mo naman ang salary ng gobyer-no, kung ‘di ka madiskarte, kakapusin ka. Lalo na sa panahon ngayong tumataas ang bilihin.”
19
HELL-O, PHIANDyOUONES! PAGPUPUGAy SA MGA NAGSIPAGTAPOS SA TAONG 2014-15 AT PAGLALAMAy SA MGA UNANG BATCH NA FrESHIES NA NAKArANAS NG HELL SA LOOB NG LOvE NA LOvE KONG PAMANTASAN. AT HETO NA NGA ANG MGA rEKLAMONG PUMIPITIK SA TAINGA KO, NAKU, NAKU! ISANG TAON PA LANG ANG CUrrICULUM NA ITEy, HELL NA HELL NA ANG DINArANAS NG MGA BEBEKO. GAAAAHD! EDI wOw! O ETO, SINCE ANG PrETTy KO THIS yEAr, I’LL GIvE yOU 5 rEASONS KUNG PAANO PINA-HIHIrAPAN NG OBTEC NA ITEy ANG MGA BEBEKO.
Overload sa units ang mga ishtudents under OB-TEC. As compared with other Universities na tri-mester na may 15 units lang kada term, 24 units ang pinapasan ng freshies ditey sa pamantasan. Heavy itey dahil mabilis ang phasing every term!
At dahil kulang sa pro-fessors, there are times na maraming beses magiging prof ang isa at pagsasa-bayin ang subjects kahit pa maaapektuhan ang vacant ng ishtudents. And FyI, part-timers pa karamihan sa mga prof na madalas pang late mula sa ibang planet and worst, hindi pa puma-pasok. Kawawa naman ang mga bebeko!
Hindi effective ang on-line tool for learning like Learning Management Sys-tem (LMS) na madalas na may technical problem. Gaaahhhd! Itong mga prof na itey na mula sa planet apes ay puro pagpapapasa na lang ng outputs at hin-di na nagtuturo. Naku ha. Masyadong na-enjoy ang online tool at dito na lang binabase ang grades. At ang sumbong pa sa’kin, sunod-sunod daw ang pagpapasa ng output na parang forev-ermore! How about those ishtudents naman na nahi-hirapan mag-access online? Tsk.
Since outcome-based nga ang curriculum na itey, sinagad-sagad naman ang pagpapapasa ng output ng mga prof and to the point na nagkakasakit na ang mga PhiAndyouOnes dahil sa puyat. Eh pa’no pa kaya ‘yung mga GC kong bebe? Baka naman sa halip na double degree ang makuha, double eyebags na may bo-nus na triple pimples ang reward ha.
Lastly, katiting lang ang oras mayroon ang mga ish-tudents under OBTEC dahil mabilis ang phasing. It’s like yesterday’s prelims, to-morrow’s midterms at ‘wag na matulog, finals naman. Ganern! At para lang masa-bi na competitive ang mga ishtudents, kahit kapos sa oras, madalas cramming at higit sa lahat extensive ang mga pinapagawa tu-lad ng music video making, documentary,sabayang pagsigaw, cheerdance na deadly at tambak na paper works. Itey na ba ang maka-bagong paraan ng pagka-tuto? Paano na ang kalidad ng edukasyon for my future teachers? Duuuuh!
HOw DAAAArE yOU, OBTEC? ITONG MGA BEBEKO, HINDI NA PUMAPASOK PArA MATUTO, PU-MAPASOK NA LANG PArA PUMASA! KINAKAwAwA MO SILA, OBTEC! HINDI KA MAKA-ISHTUDENTS! AND TO THINK NA THrICE NAGBABAyAD ANG MGA ISHTUDENTS NG KANILANG TUITION EvEry yEAr, SIGUrO NGA wE HAvE TO CALL FOr AN ACTION THAT OBTEC MUST BE JUNKED! KKLK! HELL wITH yOU ANG PEG! EwAN KO NA LANG KUNG ANONG GAGAwIN NG PHIANDyOU ADD-ME-NI-STrAy-SHOwN THIS INCOMING ACADEMIC yEAr HA? BAKA NAMAN I-ECHAPwErA LANG ANG KALAGAyAN NG ISHTUDENTS DAHIL SA EXPErIMENTAL CUrrICULUM NA ‘yAN! PUHLEEEEEASE DO SOMETHING FOr A qUALITy EDUCATION! I DON’T wANT US TO BE rENAMED AS THE NATIONAL CENTEr FOr CAPITALIST EDUCATION. GE NA NGA, ENOUGH NA MUNA, wArNING NA ITEy HA? EvALUATE THE CUrrICULUM wELL. NEXT TIME ULIT. BABUSH. I LOvE OBTEC. HAHAHA. GE.
KABUTEYLOR SWIFT
#ILoveOBTEC20
guhit ni John paul a. orallo
DAGITABeduKasyon hindi negosyo
ISABELLA KrIzIA r. BArrICANTEPatnugot sa Balita
Walang ibang dapat SiSihin Sa pagkamatay nina kriStel teJada at roSanna Sanfuego at ng iba pang mag-aaral Sa miSerable nilang SitWaSyon kung hindi ang mga poliSiya ni aquino Sa deregulaSyon Sa edukaSyon. Walang ibang dapat SiSihin Sa hindi matapoS-tapoS na laban ng kabataan at mag-aaral Sa maS lalong tumataaS na tuition and other SChool feeS (toSf) kung hindi ang kapa-bayaan ni aquino na gaWing komerSyaliSado ang edukaSyon.
wala pang dalawang taon ng anibersaryo ng pag-kamatay ni Kristel Tejada ay nagkaroon na naman ng pani-bagong kaso ng pagpapa-kamatay ng isang estudyante dahil sa hindi nito mabayaran ang mga gastusin sa paman-tasan at hindi na kayang tus-tusan ng kanyang pamilya ang kanyang pag-aaral. Mas pinili pa ni rosanna San-fuego, 16, mag-aaral mula sa unang taon ng Cagayan State University (CSU) na kitilin ang sariling buhay noong Pebrero 25 dahil sa mga hindi maka-tarungang polisiyang ipina-patupad sa kanilang paman-tasan gaya ng walang habas na taas-singil sa iba pang bayarin o mas kilala bilang ‘other school fees’ (OSF) na di hamak na mas mataas pa sa matrikula niya sa nasabing pamantasan.
Sa tala ng National Union Students of the Philip-pines (NUSP), napag-alaman na ang OSF na sinisingil sa iba’t ibang state universities at colleges (SUCs) kada enrol-ment ay “other, other, other school fees” pa na nanganga-hulugang lagpas-lagpas pa sa miscellaneous fees. Kabilang dito ang hindi maipaliwanag na cultural, athletics at en-ergy fees ng Unibersidad ng Pilipinas – Manila (UPM) kung saan hindi naman ito nakikita at nagagamit ng mga mag-aaral. Sa ilang unibersidad
din gaya ng University of the east (UE) ay naniningil ng den-tal fee kung saan magkaka-roon lamang ng doktor kung kailan may gawain ang paara-lan (walang palagiang doktor ang UE, nurse lang ang may-roon sila) at laboratory fee sa University of San Carlos (USC) sa Cebu ngunit wala namang laboratory na nakatayo sa kanilang eskwelahan, kaya naman naniningil daw ng lab fee ay dahil sa ang mga si-lid ng nasabing paaralan ay may air conditioned. Dahil sa mga hindi maipaliwanag na OSF, mas pinahihirapan nito ang kalagayan ng maraming magulang sa kakaisip kung saan kukuhanin ang perang kinakailangan ng kanilang mga anak dahil kulang na kulang pa ang kanilang kini-kita sa pang-araw-araw na kinakailangan para mabuhay (cost of living allowance).
Habang nagpapatuloy ang pagpapatupad ng mga polisiya tulad ng Education Act of 1982 at Higher Mod-ernization Act of 1997, mas pinahihintulutan nito ang rehimeng Aquino kasabwat ang Commission on Higher Education (CHEd) na hayaang magmanipula sa magiging matrikula at iba pang bayar-ing maipapataw sa mga es-tudyante ng unibersidad na pinapasukan niya dahil wala naman talaga sa prayoridad ng gobyerno na punan ng
malaking pondo ang edukasy-on. Mas nakapokus si Aquino na ilaan ang mas malaking bahagdan ng pondo bilang pambayad-utang at para sa militarisasyon. Pinatutunay-an lamang ng kampus ng CSU kung paanong ang kulang na subsidyo na ibinibigay ng go-byerno ay nakapaglilikha ng pagtaas at pagpataw pa ng lumolobong OSF, hindi pa ka-bilang dito ang usapin ng bu-lok na pasilidad, pagkaunti ng mga ineempleyong kawani ng paaralan at pagtaas ng bilang ng drop-out rate sa bansa.
Ika nga ni Marc Lino Abila, Pambansang Pangulo ng College Editors Guild of the Philippines (CEGP), “Mag-papatuloy na dadaluyong sa lansangan ang kabataan at mamamayan para igiit ang karapatan para sa dekalidad at abot-kayang edukasyon at pananagutin ang mga nagha-
hari-hariang pilit umaagaw ng ating karapatan sa edu-kasyon.” Hindi na hahayaan ng kabataang Pilipino na du-mami ang bilang ng rosanna at Kristel dahil hindi na ha-hayaan pang muling dadanak ang dugo sa mismong mga kamay ni Aquino.
21
ISA SI KA ALBErT SA ISTAP NG PAG-KAKAISA NG MGA MANGGAGAwA SA TIMOG KATAGALUGAN NG KILUSANG MAyO UNO (PAMANTIK-KMU) SA MGA MANGGA-GAwANG APEKTADO NG ILEGAL NA PAG-PAPASArA NG PHILIPPINE STEEL COATING COrPOrATION (PHILSTEEL) NA PAG-AArI NI ABETO Uy – ISANG PILIPINO-INTSIK SA CABUyAO, LAGUNA. KANyANG IBINAON SA LIMOT AT SINArHAN NG PINTO ANG MGA MANGGAGAwA SA KANILANG KABUHAyAN AT KINABUKASAN.
Nakasaad sa ‘Herrera Law’ ang karapatan ng mga manggagawa sa Collective Bargaining Agree-ment (CBA) o pakikipag-negosasyon sa kompanya ukol sa oras at araw ng paggawa, karapatan sa pag-kakaroon ng mga benepisyo at makatarungang sa-hod. Nakapaloob sa CBA ng taong 2010-11 ang pag-daragdag ng 20 piso sa sahod ng mga manggagawa sa unang taon at 15 piso naman sa ikalawang taon. Ngunit sa labing-isang beses na naging pagtitipon ,pinaliliguy-ligoy lamang ng abogado ni Uy ang us-apin kaya walang nangyayaring progreso sa mga pu-long at nabibinbin ang negosasyong ukol sa ibibigay na 5.5 milyong piso na reward mula sa Department of Labor and Employment (DOLE) para sa 66 na man-ggagawa. Hanggang sa nagpang-abot na ito sa su-munod na CBA 2011-12 kung saan idinulog na ito sa kataas-taasang hukuman.
Hindi humaharap si Uy sa mga isinampang kaso sa kanya sa korte kaya nagsampa ang mga mangga-gawa ng Motion for Break-Open Order (BO Order) upang obligahing ilabas ang lahat ng ari-ariang nasa loob ng pabrika bilang ultimatum kung hindi mailala-bas ng PhilSteel Corp. ang perang iginawad ng DOLE sa mga manggagawa. Ngunit dahil hindi matalim ang pangil ng batas, nalusutan pa rin ito ng kompanya sa pamamagitan ng paghingi ng ‘motion for reconsid-eration’ kung saan ibibinbin ng dalawang buwan ang BO Order upang kunwaring mapag-aralan ito ni Uy. Ang lalong panggigipit ni Uy ang gumising sa diwa ng mga manggagawa upang magkaisa’t yanigin ang
-JOHN THIMOTy A. rOMErO
22
mapagsamantalang kompanya.
Agosto 2, 2012 nang tinanggal ng kom-panya ang 21 manggagawang opisyales ng unyon. Lalong umigting ang pakikibaka noong Agosto 21 kung saan tuluyang pi-naalis ang mga manggagawa sa pabrika at ilegal itong isinara. Sa araw ring ito iti-nayo ang piket ng mga manggagawa sa PhilSteel. Narito ang mga pahayag ni Ka Al-bert ukol sa naganap na ilegal na pagsasara ng kompanyang PhilSteel:
PAANO TUMUGON ANG PHILSTEEL MANAGEMENT SA ITINAyO NINyONG PIKET?
Ka Albert: Panggigipit at pandarahas ang tanging naging sagot ng kompanya sa aming mga hinaing. Nagkaroon ng tang-kang pagwasak sa piket noong Oktubre 3, 2012, alas dos ng umaga, 40 bayarang mga armado ang ipinadala ng kompanya para sirain ang aming piket at apat ang nasu-gatang nagbabantay. Ang pinakagrabeng naranasan naming mga manggagawa ay noong Disyembre 5, 2012 nang dumating ang 200 kapulisan na binayaran ng kapi-talista para harasin kami at sapilitang ila-bas ang mga produktong naipit sa pabrika. Parte ng protesta namin ang harangan ang mga produktong ilalabas ng PhilSteel. Ginawaran sila ng DOLE-NLrC ng Tempo-rary restraining Order. Binigyan sila ng 20 araw na palugit upang ilabas ang lahat ng nabinbin na produkto sa loob ng paga-waan. Disyembre 25 umalis ang kapulisan.
Naulit ang masalimuot na karahasang naranasan noong ikalawang linggo ng Pebrero, 2013. Muling naging sunud-sunu-ran ang kapulisan sa negosyante upang mailabas at maipasok ang mga kagami-tan ng pabrika sa ngalan ng ‘Temporary Injunction Order’. Ayon kay Ka Gil, pinuno ng PhilSteel workers Union (PwU), tuluyan nang itinigil ang mga pag-uusap ukol sa CBA. Nang dumating ang unang linggo ng Marso 2014, nagpatawag ng usapin ukol sa Comprehensive Settlements kung saan pag-uusapan na ang hinaing ng mga man-ggagawa ng PhiSteel, ngunit hindi dinirinig ng kompanya ang mga manggagawa nito. Sa halip, gumagawa sila ng paraan upang manatiling tahimik ang mga manggagawa kahit na buhay pa nila ang kapalit.
NAISAKATUPArAN BA ANG PAGKAKArOON NG IrEGULArIDAD SA SAHOD DALA NG TwO-TIErED wAGE SySTEM SA PHILSTEEL?
Ka Albert: Hindi ito naigawad sa mga manggagawa ngunit patuloy naman ang panggigipit sa mga manggagawa sa pamamagitan ng Compressed work Days kung saan nababawasan ang araw ng pag-gawa namin. Sa isang linggo, magiging tat-lo na lamang ang araw ng paggawa namin. Bukod pa rito, ipinatupad din ang Multi-Skilling sa mga manggagawa kung saan maaaring maraming gampanin ang isang
manggagawa, ngunit mananatili pa rin ang orihinal na halaga ng aming sahod.
Sa Timog Katagalugan sumibol ang ‘Two-tiered wage System’ na naglalayong gawing iregular ang sahod ng mga man-ggagawa. Mayroon itong dalawang bahagi: (1)floor wage na tinagurian ring minimum wage at (2) flexible wage na nakabatay sa pagiging produktibo ng manggagawa. Umabot mula dalawa hanggang 90 piso ang halaga ng ikalawang bahagi. Hindi ito tugma sa 16,000 pisong minimum wage na daing ng mga manggagawa bilang dagdag pasahod sa buong kapuluan. Nagawa pa rin ng kompanya na gipitin ang mga mangga-gawa nito sa pamamagitan ng pagbawas sa araw ng paggawa na lumalabas na isang paglumanay lamang upang pagtakpan ang mga tunay nilang pakay na bawasan ang kanilang sahod, sapilitang pagtanggal kung hindi susunod, at pagdaragdag sa gampa-nin ng mga naiwang manggagawa.
SA KASALUKUyAN, KAMUSTA ANG KALAGA-yAN NG MGA MANGAGAwA NG PHILSTEEL?
Ka Albert: 43 out of 66 na manggagawa pa rin ang nananatiling lumalaban. Nagpa-pabayad na lamang ang iba ng separation pay; 50% ng buwanang sahod nila kada taon. Sa kabila nito, hanggang ngayon ay hinihintay pa rin namin na maisakatuparan ang Break-Open Order. At hanggang hindi ito naisasakatuparan, patuloy pa rin kam-ing makikipaglaban. Mananatiling mati-bay ang pundasyon ng piket sa harapan ng PhilSteel.
Mayorya, manggagawa ang si-yang nagpapaunlad sa bansa. Ngunit hindi pinakikinggan ng pamahalaan ang hinaing ng kanilang sektor. Hindi naging epektibo ang panunungkulan ni BS Aquino sa pag-tugon sa batayang pangangailangan ng mga manggagawa, kundi interes lang ng mga negosyante’t kapitalista ang kanyang pinapaburan. Kaya naman nananatiling na-katindig si Ka Albert kasama ang mga man-ggagawa ng PhilSteel upang ipaglaban ang kanilang mga karapatan bilang integral na mga manggagawa nitong bayan. Tuloy ang laban ng mga manggagawa sa Timog Kata-galugan.
*Alay kay Ka Albert (tumangging magbigay ng buong pangalan para sa kanyang seguridad) ng PAMANTIK-KMU at sa iba pang manggaga-wa ng PhilSteel na patuloy na lumalaban para sa kanilang mga karapatan. Hulyo 12, 2014.
23
24
25
“wALANG KAPANGyArIHAN ANG MGA MANUNULAT SA ILALIM NG CJA OF 1991.”– Jon Callueng, The National.
Isang kabalintunaan na sa loob ng labinlimang taong implementasyon ng Campus Journalism Act (CJA) of 1991 na dapat sana’y mangangalaga sa mga pahayagang pang-kam-pus, dumarami ang bilang ng paglabag sa karapatan ng mga mamamahayag tulad ng pandarahas sa mga istap, hindi pag-papahawak sa badyet, hindi mandatong paniningil ng publi-cation fee, suspensyon at pagpapasara ng mga publikasyon. Bunsod ito ng kawalan ng probisyon sa CJA na maglalaan ng karampatang parusa na siyang susupil sa mga administrasyon ng bawat paaralang humahadlang sa malayang pamamahay-ag. Matagal nang inihain nina dating Bayan Muna rep-resentative Teddy Casiño at dating Kabataan Party-list rep-resentative raymond Palatino ang House Bill 4287 o ang CPF Bill noong ika-28 ng Pebrero, 2011. Nilalayon nitong isu-long ang karapatan ng mga mamamahayag pang-kampus sa paglalathala ng mga isyung may direktang kaugnayan sa mga mag-aaral tulad ng pagtaas ng matrikula, maliit na pondong inilalaan sa badyet pang-edukasyon at pagnanakaw sa pondo ng mamamayan. Ngunit sa loob ng limang taong panunung-kulan ni BS Aquino, bigo at patuloy niyang binibigo ang mga
SEENzONE: KArAPATAN SA PAMAMAhAYAg
mamamahayag pang-kampus na maipatupad ang CPF Bill dahil ang mga pahayagang pang-kampus ang nagsisilbing al-ternatibong midya. Takot ang gobyernong mailantad ang kati-walian nito kung kaya’t patuloy nitong sinusupil ang karapatan ng mga alternatibong midya.
“LAHAT TAyO Ay MAy KArAPATANG MAGPAHAyAG AT ANG KArAPATANG ITO Ay DAPAT NATING IPAGLABAN.”–Sarah Mae Palos, The Dawn
Lumolobo ang kaso ng Campus Press Freedom viola-tions sa buong kapuluan na umabot sa 254 insidente noong 2010 at ayon sa panibagong sarbey ng College Editors Guild of the Philippines (CEGP) noong 2014, naitala ang 185 kaso ng represyon sa 54 na eskwelahan sa buong Pilipinas. Patu-nay dito ang insidente ng represyon sa mamamahayag ng De La Salle Araneta University (DLSAU) na sina Lloyd Garcia, na sinuspende matapos ang pahayag niya laban sa pagtaas ng matrikula at vincent quejada na hindi pinayagang makapasok nang malamang may kaugnayan ito sa mga makabayang or-ganisasyon tulad ng National Union of Students of the Philip-pines (NUSP) at Kabataan Party-list.
SA LOOB AT LABAS NG BIrTwAL NA DAIGDIG, MArAMING KArAPATAN ANG PATULOy NA ISINASANTABI NG rEHIMENG BS AqUINO TULAD NG PAGSI-SEENzONE SA KAPAKANAN NG MGA MAMAMAHAyAG PANG-KAMPUS BILANG ALTErNATIBONG MIDyANG TANGLAw NG MGA MAG-AArAL AT MAMAMAyANG BINUBULAG NG PAMAHALAAN.
-ANDrEA P. DASOy
26
KArAPATAN SA PAMAMAhAYAg
Samantala, muling nabuksan ang The National (2012), publikasyon ng National University sa tulong ng CEGP, na higit 40 taong pinatahimik mula noong Martial Law. Sa pahayag ni Jon Callueng, aktibong miyembro ng The National, “Ang aming publikasyon ay nasa kamay ng administrasyon at minamanipu-la nila ang inilalabas naming mga isyu. Kung kaya’t nagkakaisa kaming mga manunulat ng NU na dapat ipasa ang CPF Bill na magbibigay ng kapangyarihan sa mga estudyante na magsulat at magmulat.” Noong Abril 2014, gumawa naman ng hakbang ang EArIST Technozette upang tutulan ang di maka-estudyanteng hakbangin ng administrasyon ng paaralan na ipasara ang ka-nilang publikasyon bilang tunay na boses ng mga mag-aaral. Naglabas ang administrasyon ng EArIST ng blacklist na kina-bibilangan ng mga estudyanteng hindi pinapayagang mag-enrol, tulad ng punong patnugot na si Hannah Pelayo at iba pang istap. Ayon kay Pelayo, “Ang pananahimik ay kasalanan sa bayang ninanakawan ng kalayaan.” Kung kaya’t hindi sila na-tinag sa pagkilos kasama ang CEGP, NUSP at suporta ng mga mag-aaral ng EArIST Technozette, nakamit nito ang kalayaan sa pamamagitan ng pagkakaroon ng dialogue at panawagang hindi dapat pigilan ang karapatan sa pamamahayag.
“ANG CEGP KASAMA NG LIBONG PUBLIKASyON SA KAPULUAN Ay NANANAwAGAN NA DINGGIN ANG PAGPAPASA NG CPF BILL.” –Marc Lino Abila, Tagapangulo ng CEGP
Sa kabila ng hindi pagbibigay-pansin ng rehimeng BS Aquino na ipasa ang CPF Bill, patuloy na isinusulong ng CEGP at ng mga estudyanteng mamamahayag ang tunay at maka-bayang pamamahayag. Hindi lamang laban sa pambubusal sa bibig ng mga manunulat ang isinusulong ng CEGP at mga pahayagang pang-kampus, kundi maging sa mas malawak na perspektibo, ang kalayaang makapagpahayag ng mga isyung panlipunan. Kaiba sa CJA, kinakampanya ng CPF ang tuwirang pagbibigay ng aksyon at karampatang parusa sa mga lumala-
bag sa karapatan ng mga mamamahayag pang-kampus. Sa loob ng limang taong pagsasantabi ng rehimeng BS Aquino sa karapatan ng mga mamamahayag pang-kampus, tila sini-seenzone na rin ng pamahalaan ang kapakanan ng mamamayan dahil sa pagtatanggal nito sa karapatan ng sam-bayanang Pilipino na marinig, mabasa at makita ang tunay na larawan ng lipunan. walang balak si BS Aquino, sa piling ng pamahalaang kontra sa mamamayan na ipasa ang CPF Bill da-hil alam niyang mas magiging malaya ang mga mamamahayag pang-kampus na isiwalat na siya ang nasa likod ng mga kati-waliang tulad ng pananamantala sa mga biktima ng yolanda, pangangamkam ng yaman sa pamamagitan ng DAP at PDAF, pribatisasyon ng mga batayang serbisyong panlipunan at pag-kamatay ng SAF 44. Kung hindi siya kikilos na ipasa ang CPF Bill, ang mamamahayag sa piling ng mamamayan ang kikilos para pababain siya sa puwesto at marinig ang tunay na daing ng mamamayang Pilipino.
SANGGUNIAN: ________. (2008) CEGP reports 279 cases of campus press freedom violations. Nakuha noong Agosto 25, 2014 sa http://www.gmanetwork.com/news/story/99878/news/nation/cegp-reports-279-cases-of-campus-press-freedom-violations
Olea, ronalyn v. (2013). Cebu City – Student publications experience various forms of attacks. Nakuha noong Agosto 25, 2014, sa http://bulatlat.com/main/2013/04/18/campus-press-under-siege/#slash.txwyws0P.dpuf
larawan mula sa PINOY WEEKLY
27
mente abiertasoCial media revolution ELAINE GrACE A. qUINTO
Patnugot sa Lathalain
Sa panahon kung Saan teknolohiya na ang pangunahing Salalayan ng komunikaSyon, malaki ang maaaring maging impluWenSiya ng iSang taong gumagamit nito Sa pamamagitan lamang ng Simpleng pag-update ng pag-tWeet o StatuS Sa faCebook.
Tinatayang 41 M ang Pili-pinong gumagamit ng inter-net sa bansa. Ayon sa Social Media Stats 2014, 62% ng kabuuang bilang ng gumag-amit ng Facebook ang may akses gamit ang cellphone. Ito marahil ang dahilan kung bakit tinaguriang ikalawa ang Pilipinas sa mga bansang pinakamarami ang gumag-amit ng ganitong uri ng social media.
Mahalaga ang paggamit ng social media sa pagpapa-hayag subalit mas magig-ing makabuluhan ang pag-gamit nito kung naipaaabot ang tunay na kaganapan sa lipunan. Sa milyong bilang ng gumagamit at may akses nito, milyon din ang maaar-ing mahikayat at mamulat sa kalagayan ng bansa. Isang halimbawa na lamang ang paghikayat ni Ito rapadas, dating lead singer ng ban-dang Neocolors. Iminungkahi niya na magkaroon ng Million People March para isulong ang pagbabasura ng pork barrel na sinundan naman ng pagre-repost at share ng Netizens. Dagdag pa, maaar-ing maglahad ng panawagan ang mga gumagamit ng so-cial media para magprotesta at labanan ang kabulukan ng sistema. Tulad na lamang ng #SelfieProtest na inilunsad ng iba‟t ibang progresibong organisasyon na naglalayong magpahayag ng protesta gamit ang patok na selfie at mai-post sa kani-kaniyang social media account bilang panawagan. Nagpapakita la-mang na malaki ang sakop nang mararating ng bawat impormasyon sa simpleng pag-like, comment at share.
Sa kabilang banda, hindi natatapos ang paglalahad ng panawagan gamit lamang ang social media, mas maka-totohanan ang panawagan kung lumalahok ang tao mis-mong nagpo-post nito sa mga pagkilos sa lansangan. Ayon nga kay Propesor Danilo Arao, “Ang hamon lamang sa ating lahat ay tingnan ang social media bilang paraan ng mabilis na pagbibigay ng mahahalagang impormasyon. Kailanman ay hindi nito pu-wedeng palitan ang aktwal na pagkilos, gayundin ay hindi natin dapat paghiwalayin ang aktwal sa virtual.”
Gamit ang social media, bukod sa naipapahayag ang panawagan sa mas mabilis na paraan, malaki ang impluwen-siya nito sa mga mambabasa na hindi lamang mamulat kundi maaari ring makasama sa pagkilos upang labanan ang katiwalian. Sa ganitong paraan, maaaring mapakilos ang malaking bilang ng taong
mapupukaw ang atensyon upang kumilos at baguhin ang baluktot na sistemang umiiral sa lipunan.
28
mente abiertasoCial media revolution
Hey yah PhiAndyouOnes, I’m here again, your ever since nagmamagandang bae, Kabuteeeeee! Did you miss meh? ‘Coz opkorz, na-miss ko ang samahan ng Kheiiinatics kong mula sa mahiwagang gasul. (Eheeeem! Marami na namang magre-react sa aking beauty. Hays! Uso umintindi ng figure of speech, pwede?!) Saan mang sulok ng Earth ay pinagbabangayan kung may poreberrr nga ba talaga o mula lang ito sa malilikot na isip ng aking fans pero hindi na kailangang lumayo, dito lang sa ever beloved Inang P. ay matatagpuan na ang poreberrr, with emphasis on ‘r.’ rawr sa the list of poreberrr. #MayPoreberrSaPNU
#PoreberrrPahirapSupercalifragilisticex-
pialidociously pahirap to the nth level talaga ang love na love ng mga freshie na Ohhh BTEeeeCH, kitang-kitang na-man sa status nila sa Fezbuk, may pa- #ILoveOBTEC pa! Ku-lang na lang isama pa nilang i-post ang mga nangangayayat nilang body, pangang nag-o-overflow na and worst mga matang namamaga at lumu-luwa na, like my pet Goldie, dahil sa kapupuyat para sa pagtapos ng super-duper-hyper-mega requirements up to the point na marami nang nao-ospital dahil sa iba’t ibang sakit na nararanasan ng aking beloved ishtudents. Di pa ba ito na-hear up there? Oh nagmanhid-bingi mode lang din sila sa daing ng ish-tudents? Puhlease lang! Isipin niyo rin ang kalagayan ng ish-tudents! ‘wag puro tira-pasok dahil my beloved PNUans ang nagsa-suffer! Can’t you guys see? Poreberrr pahirap ang mga polisiyang ipinatupad ninyo! Kaya, le’z make, JUNK, JUNK OBTEC!
#PoreberrrPaasaOpkorz, hindi na ma-
tatanggal sa listahan ng poreberrr ang amoy fish na aquarium na ‘to! Boom fan-ish! Biruin mo ba naman, pati ishtudent activities eh pinipili sa pangunguna ng bruhildang mashondang reyna ng aquari-um. On the first arrangement of plans with one of the orgis na nangangalaga sa demo-cratic rights ng ishtudents, di pwedeng magkaroon ng activity every school days, if tatapat ng Tuesday or Fri-day. Pwede lang basta hapon gaganapin ang event pero walang excuse letter. Saman-talang nang Akbayad na ang nakipag-usap, ginawang man-
pitik b poreberrr edition 2.0
dated pati sa mga colleagues na prof ni reyna ang pagpunta sa seminar ng political eklav-er-baklesh-dynasties. How I wish di rin sana nanggaling ang angkan ng guest speakers sa political dynasty nu! Pero ayuuun… langaw ang naging audience, kasi naman dear! Bakit kapag malapit lang ang elex nagpaparamdam ang orgi/party ninyo? Aga-agahan ninyo next time! Napaghaha-lataan tuloy ang sticky-fishy relationship mo at ng big fish-es out there! Sisid pa more!
#PoreberrrNagmamahalFood is something we in-
take to have the necessary en-ergy we need for the day pero kung kaunti lang ang magig-ing serving sa’yo at sobrang mahal pa ng babayaran mo, Poorita Corales ang lang ang peg mo, azar da buh? Lahat na ng bagay ay nagmamahal, ‘ikaw’ na lang ang hindi </3. #Tigang Pero super OA na-man kasi ang pagkamahal ng bilihin sa lunch-o-magnette sa anda ng ishtudents, hindi makatarungan ang serving sa presyong ibinibigay. FyI, ini-tiative ng ishtudents ang pag-papatayo ng Ishtudent ve-randa kung saan nakatindig ang Lunch-o-magnette since this came sa piso-pisong in-ipon ng ishtudents, kahit con-sultation man lang sa presyo ng bilihin sa ishtudents ay wapakels. Super laki kasi ng binabayarang upa ng Chinese pipolet sa All-Purpose Cream-corp. Ang ending… tiis-tiis na lang muna ang mga iskolar ng bayan. HUSTISyA!
#Poreberrr SuloteroAheeem, for the record,
di ko knows na hindi pa pala tapos ang panunulot ninyo, pati mga dyaryo na para sa estudyante eh su-sulo-tin
din. Kalerkey! di na kinaya ng bangs ko! Di naman na na-kapagtataka dahil ang mga alagad ni Squidward ay nakita ko using mah tantalizing eyes with mah dolly contact lenses na nagpakalat-kalat with their black paper bag para lagyan ng mga nakulimbat na news-paper. Anong gagawin ninyo, ipakikilo sa junk shop o may itinatago kayong ayaw ma-basa? Mahiya naman kayo sa ishtudents dahil ang mga ipinambayad nila sa tuition ay galing sa pocket of their mother-father. Hmmm, may-be, di pa yata nabayaran kaya nagpakilo. Huli ka Balbon!
#PoreberrrBiasAnd last but not the least
poreberrr awardee, he/she/it ay napasama na naman for two consecutive years ng Ang Sulo mag. (Go! Palit na DP!) In your huling-nganga na sa 2015 SG Executive Body Erec-tion, bitchesa mode on na naman ang peg mo ng wala sa lugar! Pwede ba, bago ka magmaganda/maggwapo (which part?), know the dif-ference muna between ‘relay’ and ‘rely’ HAHAHA! It’s just so happened ba talaga na ok magbigay ng ‘staple wire’ sa
isang political party dahil sa pagpapatanggal mo ng staple sa ready-made erection para-phernalia? Ikaw pa talaga ang sumuway sa ipinagbabawal ng banal na erection-code! And regarding sa pinaka-latest happening, hindi na-man makapapayag ang aking mother pub na mawala lalo na sa oras ng erection. I know you know what’s check and balance, paalala ko na lang sa’yo kapag nakalimutan mo ha? Last na last na NGANGA mo na ‘yan!
Kalerkey da buh? Lahat sila may poreberrr, forevs na magbibigay pasakit sa bangs ng my beloved PhiAndy-ouOnes. Kung hindi talaga mawawala ang kanilang mga ginagawa, tawagin niyo lang ang aking magical name for another pitik sa mga hitik na makakapal na nilalangs, room or orgis out there. For now, let me bid my good bye, ha-hanapin ko pa ang forever ko na bumalik sa London at hindi nakapunta sa recent concert nila here in Phi, ako na lang mag-aalaga sa’yo baby zayn! Pa-Malik nga! waaaait! Ba-bush!
29
guhit ni John paul a. orallo
unti-unting dumidilim ang kalan-gitan at tila may matinding unoS ang nagbabadyang dumating. ang kaSo ni Jennifer laude na di inaaSahang mangyari ay naging iSang matinding unoS. kaSabay nito, ang rumaragaSang pamba-batikoS, diSkriminaSyon at kriti-SiSmong SumuSubok Sa tulad nilang may piniling kaSarian.
PAgkUlimlim Ng UlAP
Makulimlim pa rin ang kalangitang nasa tanawin ng Lesbian, Gay, Bisexual at Transgender (LGBT). Bagamat maluwag na ang pagtang-gap ng mga Pilipino sa may mga piniling kasarian sa loob at labas ng birtwal na daig-dig, malaki pa rin ang bilang ng ‘hate crimes’ sa Pilipinas. Ayon sa The Philippine LGBT Hate Crime watch (PLHCw), 164 na ang bilang ng mga na-paslang na LGBT mula 1996 hanggang 2012. Taong 2014 lumalabas, 62.2% mga pam-bibiktima nito ay nagaga-nap sa Metro Manila habang 38.8% sa iba pang panig ng bansa. Ayon kay Kenneth Evangelista, Pangalawang Tagapangulo ng Kapedera-syon, sa kada 72 oras na lu-milipas, may isang LGBT na nabibiktima ng hate crime sa Pilipinas.
Dahil sa paglobo ng bi-
lang ng nabibiktima sa hanay ng LGBT, nais ng Commission on Human rights (CHr) na
BAHAGDAN NG MGA NABIBIKTIMANG LGBT
-ArBIE LUCKy r. TAN -MArIA FrANCESCA A. MArTIN
gumawa ng pag-aaral tungkol sa mga kaso ng hate crime na nagaganap sa loob ng bansa. Isang kabalintunaan na sa mabilis na paglaganap ng mga krimen at pang-aabuso, wala pa ring batas na magta-tanggol sa mga may piniling kasarian. “Dahil panguna-hing biktima ang LGBT Com-munity ng diskriminasyon sa konserbatibong lipunan, nal-alabag ang kanilang batay-ang karapatan bilang tao, magpapatuloy lang din ang diskriminasyon na ito kung walang batas na magtatang-gol sa kanilang karapatan,” pagbibigay-diin ni Princess Liann quiñones, vice-chair ng GABrIELA youth-PNU.
PAgbUhos Ng UNos
Isang unos para sa mamamayan ang kagimbal-gimbal na trahedyang nagan-ap sa kasaysayan ng sektor ng LGBT. Noong ika-11 ng Oktu-bre taong 2014, natagpuang nakalublob sa isang inidoro
30
ang transgender na si Jeffrey ‘Jennifer’ Laude, matapos ang ilang minutong panana-tili sa motel kasama ang US Marine Private First class na si Joseph Scott Pemberton sa Olongapo City. Bagamat sa Pilipinas nagkasala si Pem-berton, hindi lubusang mali-tis ang kaso dahil sa umiiral na visiting Forces Agreement (vFA) sa pagitan ng Pilipinas at ng Estados Unidos (US). Ang vFA na isang kasundu-ang pang-militar sa pagitan ng dalawang bansa ang si-nasabing magiging depensa ng Pilipinas laban sa Tsina sa usapin pangteritoryo. Ito ang dahilan kung bakit mistulang malaking base-militar ng US ang Pilipinas at patuloy na dumarami ang bilang ng mga napagsasamantalahan.
Sa kabilang banda, patu-loy na isinusulong ng mga progresibong organisasyon sa pangunguna ng GABrIELA at Kapederasyon na mapunta sa Pilipinas ang kustudiya ni Pemberton upang maparusa-han siya sa ilalim ng pamban-sang batas ng Pilipinas. Dagd-ag pa, nakasaad sa Artikulo 5 Seksyon 3(c) at 3(e) ng vFA na may karapatan ang parehong bansa na hingiin ang hurisdik-syon ng isang kaso. Subalit, nakasaad din dito na pag-uulat lamang ang magagawa ng gobyerno ng Pilipinas sa militar ng US upang ang ban-sang Amerika lamang ang makabubuo ng desisyon para sa karampatang aksyon kay Pemberton. Patunay lamang ang kaso ni Laude na dehado ang mamamayang Pilipino sa umiiral na vFA lalo pa’t nalagdaan na ng parehong pangulo ng Pilipinas at US ang Enhanced Defense Co-operation Agreement (EDCA) na nagsasaad na malayang makadadaong ang militar ng Estados Unidos sa PIlipinas.
PAgsibol Ng bAhAghAri
Matapos ang unos at mga trahedya sa sektor ng LGBT, lilitaw ang isang makulay na bahaghari na magiging sim-bolo ng bagong pag-asa. Pa-
tunay nito ang pag-usbong ng iba’t ibang militanteng grupong layunin ang pag-kakapantay-pantay para sa may mga piniling kasarian.
Taong 1993, nabuo ang Progressive Organization of Gays in the Philippines (ProGay-Philippines), ang pinakaunang grupo na isinu-sulong ang kalayaan sa pang-aapi at ang pagtatangi-tangi ng may mga piniling kasarian. Niyakap din ng GABrIELA— pinakamalaki at malawak na alyansa ng kababaihan at iba pang kasarian sa bansa ang pagtatanggol sa may mga piniling kasarian. Isa na dito ang Anti-Discrimination Bill 2.0 o Anti-Discrimination Act of 2013 (House Bill 3432) na naglalayong protektahan hin-di lamang ang may mga pinil-ing kasarian na nabibiktima ng iba’t ibang uri ng pang-aabuso at diskriminasyon kundi maging ang mga taong may kapansanan, may piniling relihiyon o paniniwala. Tumu-tuligsa rin ang GABrIELA sa kahit anong porma ng pangy-uyurak na karapatang pantao at nagsusulong ng pagkaka-pantay-pantay ng mamama-yang Pilipino. Sa kasalukuyan, ang Kapederasyon ang pinak-abagong grupong naitaguyod noong Mayo taong 2014 na sumusuporta sa anumang larangang nais tahakin ng mga LGBT. Ang mga organ-isasyong ito ang nanguna sa mga pagkilos upang itaguyod at makamit ang hustisya para kay Jennifer Laude.
Bilang tugon naman sa panawagan ng iba’t ibang progresibong grupo para sa sektor ng LGBT, naglabas ang Makabayan Bloc—grupo ng mga kongresistang nag-susulong ng mga hinaing at panawagan ng masang Pili-pino sa kongreso ng House resolution 1625 o Anti-Hate Crime resolution noong Oktubre ng 2014 na dapat maipatupad sa Pilipinas upang maproteksyonan hindi lang ang mga LGBT kundi maging ang iba pang sektor na biktima ng diskriminasyon at pang-aabuso.
Tulad ng isang baha-ghari, maselan man ang ka-nilang kalagayan sa lipunan, patuloy pa rin silang sisibol gaano man kadilim ang ka-nilang kalagayan. Ang kaso ni Laude ay simbolo hindi la-mang ng pakikibaka ng mga LGBT kundi maging ng sam-bayanang Pilipino tungo sa mapagpalayang lipunan.
BAHAGDAN NG MGA NABIBIKTIMANG LGBT
larawan mula sa inquirer.net
sanggunian:Bernal, B. (2013). ‘CHr Documentation of Hate Crimes will Protect LGBT Interest. Nakuha noong Pebrero 7, 2015, sa www.rappler.com.
Pamorada, E. (2014). LGBT hate Crimes: Statis-tics and Figures. Nakuha noong Pebrero 7, 2015, sa www.therainbowprojectph.wordpress.com
ridon, T. (2014). Makabayan bloc files Anti-Hate Crime resolution. Nakuha noong Pebrero 19, 2015, sa http://www.con-gress.gov.ph/ .
Ubalde, J.H. (2011). Afraid: ‘Killings of LGBTs in Philippines on the rise. Nakuha noong Pebrero 7, 2015, sa www.interaksyon.com.
31
SI NANAY LOLITAat pakikibaka Sa pagSalanta at bulok na pamamahala
“sapat na ang Isang taon na sInayang nIla [gobyerno], hIndI na Ito makatao. panahon naman namIn Ito upang tulIgsaIn sIla at sIn-gIlIn sa pagpapabaya nIla sa amIn.”-NaNay LoLita
MAKULIMLIM ANG PANAHON NOON AT NAPAKALAKAS NG HANGIN SUBALIT HINDI ALINTANA NI NANAy LOLITA ANG MANAKA-NAKANG BUHOS NG ULAN SA HArAP NG KAPITOLyO NG PrOBINSyA NG LEyTE. MAITIM, KULUBOT ANG BALAT AT PINAPANDUNGAN NG PULANG DAMIT ANG ULO NI NANAy LOLITA NA TUMATAKIP SA PAPAPUTI NA NITONG BUHOK. HALATA MAN ANG PAGKAHAPO SA KANIyANG MUKHA NA PINATANDA NG PANAHON, NANANATILI PA rIN SIyANG NAKATINDIG KASAMA ANG LIBO-LIBONG NASALANTA NG BAGyONG yOLANDA.
-JOHN CArLO P. CABILAO
Sanggunian:_____________. Official Gazette. (2013). Official list of casualties: Typhoon yolanda. Nakuha noong Hunyo 11, 2014, sa http://www.gov.ph/crisis-response/updates-typhoon-yolanda/casualties/Pasion, Pher. Pinoy weekly. (2013). Bagyong yolanda: Ang mga iniwang bakas. Nakuha noong Hunyo 11, 2014, sa http://pinoyweekly.org/new/2013/12/bagyong-yolanda-ang-mga-iniwang-bakas/
32
mga larawan ni zhen lee m. ballard
SI NANAY LOLITAat pakikibaka Sa pagSalanta at bulok na pamamahala
-JOHN CArLO P. CABILAO
Nobyembre 8, 2014, anibersaryo ng pananalanta ng bagyong yolanda, nakiisa si Nanay Lolita at ang kaniyang mga kanayon sa ginanap na malawa-kang kilos-protesta sa Tacloban upang kundenahin ang kriminal na kapabayaan ng pamahalaan. Noong nakaraang taon, ayon kay Nanay Lolita, walang kuryente sa tahanan nila kaya hindi sila gaanong nakabalita sa paparating na bagyo. Bag-amat malakas ang hangin at ulan, wala silang kaalam-alam na higit pa pala roon ang delubyong kanilang mararanasan. At nang tuluyang humagupit ang bagyo, takot at pangamba ang namayani sa ka-nilang kalooban. Kasabay ng pagbuhos ng ulan ang pag-agos ng mga luha ni Na-nay Lolita. Nasawi ang libo-libong resi-dente sa Tacloban kasama ang kanyang asawa at anak. Nakaligtas man si Nanay Lolita, mahirap nang magpatuloy dahil wala na ang kaniyang pamilya.
Isa lang ang pamilya ni Nanay Loli-ta sa libo-libong namatay matapos ang bagyo. Sa tala ng National Disaster risk reduction and Management Council (NDrrMS), umabot sa 6,300 katao ang nasawi, 1,300 ang nawawala at 28,700 naman ang bilang ng mga nasugatan. Sa kabuuan, tinatayang 891,000 ang nawa-lan ng tirahan at umabot sa P104.6 B ang halaga ng pinsalang pang-ekonomi-ya dulot ng bagyong yolanda.
Sa kasalukuyan, lugmok pa rin ang kalagayan nina Nanay Lolita at ng libo-li-bong mamamayan sa Silangang visayas. Dumagdag sa pasanin ang mga polisi-yang ipinatupad ng pamahalaan tulad ng ‘No-build zone’ at ‘No-dwelling zone’ na dahilan upang palayasin ang daan-daang pamilya sa mga pinagtagpi-tag-ping bahay at lugar ng rehabilitasyong malapit sa dagat sa halip na agarang tu-gunan ang mga batayang pangangailan-gan. Napilitang umalis sina Nanay Lolita at bakwet upang maghanap ng matu-tuluyan malayo man sa kanilang kinal-akhan at kabuhayan. Ayon sa rehimeng BS Aquino, ito lamang daw ang solusyon upang hindi na muling maulit ang saku-na. Subalit, naging kapansin-pansin ang pagtatayo ng mga komersyal na gusali at negosyo malapit sa mga ‘No-build zone’ areas. Kaya, gayon na lamang ang galit ni Nanay Lolita nang malamang pinagt-ayuan lang pala ng mga establisyimento ang lugar na sapilitan nilang nilisan.
Ayon din kay Nanay Lolita, naging pulitikal ang gobyerno sa pagtulong da-hil naging mabagal ang pagtulong nito sa nasabing lungsod na pinamumunuan ng oposisyon– ang mga romualdez na mahigpit na kaaway ng mga Aquino. Bukod pa rito, ikinagalit din ni Nanay Lolita ang mahigit 7,527 balot ng mgha pagkain na nagkakahalaga ng P2.8 M na nabulok lamang sa imbakan ng Depart-ment of Social welfare and Develop-ment (DSwD) habang nagugutom silang
Sa huli, nag-iwan siya ng mga katagang hindi ko malilimutan kailanman:
“HINDI AKO TITIGIL SA PANININGIL SA PAMAHA-LAAN HANGGAT HINDI NAMIN NAKAKAMIT ANG HUSTISyA AT KATArUNGAN, PArA NA rIN SA ASAwA AT MGA ANAK KO AT SA LIBO-LI-BONG MAMAMAyANG PINA-BAyAAN NG PAMAHALAAN. PATULOy AKONG MAKIKIISA SA PAGLABAN. PATULOy AKONG MANININDIGAN.”
mga nasalanta.
Hindi lubos maisip ni Nanay Lolita na hindi man lamang sila naambunan ng tulong sa bily-on-bilyong pondo at donasyon mula sa lokal at internasyu-nal na organisasyon gaya ng UNICEF, European Union at mga bansa tulad United King-dom (UK), Japan, Malaysia at Netherlands.
Sa tala ng Post-Disaster Needs Assessment ng goby-erno, aabot sa P104.6 B ang kakailanganin para sa lubusang rehabilitasyon ng labing-isang probinsya na kinabibilangan ng Tacloban. Sa datos ng Foreign Aid Transparency Hub (FaiTH), umabot sa P34.1 B ang tulong panlabas na natanggap ng bansa. P65-B naman ang nakuha ng administrasy-on mula sa 2013 at 2014 pambansang badyet. Idagdag pa rito ang tinatayang P100-B na inilaan ng Committee on Public Expendi-tures ng kon-greso para sa mga biktima ng bagyong yolanda at P46 M ang halaga na natanggap ng Office of the Presidential Assistant for reha-bilitation and recovery (OPArr) mula sa pribadong sektor. Kung tutuusin, sapat na sana ang napakalaking pondo upang lubusang makabangon ang mga nasal-anta. Subalit wala naman silang na-tanggap na tulong at magpahanggang ngayon ay hindi pa rin lubos na nakaba-bangon. Tila pagong ang gobyerno sa pag-aksyon at walang naging maayos na programa upang agarang tugunan ang pangangailangan ng mga nasalanta.
Matapos ang programa, nagpaalam si Nanay Lolita dahil dadalaw daw siya sa puntod ng kaniyang asawa’t anak. Nag-pasalamat siya sa sandaling panahon ng aming pag-uusap. At bago kami tuluy-ang naghiwalay ng landas, ipinangako ko sa kanya na lagi siyang mananatili sa ak-ing mga panalangin at pagkilos.
33
I. LAGdAAN ANG EdCAAbril 28, araw nang dumating si
Barack Obama sa Pilipinas, agad na pi nirmahan ni BS Aquino ang Enhanced Defense
Cooperative Agreement (EDCA) o ang bagong kasunduang magpapatibay daw sa pagkakaibigang US-
Pilipinas. Layunin daw ng kasunduan na mamodernisa ang Armed Forces of the Philippines (AFP), sanayin ang mga sun-
dalong Pilipino at matutukan ang seguridad pandagat ng bansa. Pangunahing adyenda rin ng imperyalistang bansa na marebisa ang konstitusyon ng Pilipinas ngunit nagkaroon ng diskresyon ang Pangulo nang gawin niyang ‘executive agreement’ lamang ang kasunduan at hindi na isinangguni sa senado na isang malinaw na di paggalang sa kapangyarihan ng kongreso.
II. IPAKALAt ANG MGA BASE-MILItARSa ilalim ng EDCA, malayang makapapasok ang puwersang
militar ng US sa mga kampo ng AFP at libre nilang maipoposisyon ang kanilang mga sasakyan at kagamitang pandigma. Nagsisilbi itong estratehikong planong ‘Asia Pivot’ ng US na idineklara noong 2011 na layuning magpakalat ng hanggang 60% ng pwersang na-bal at militar sa ibayong dagat ng Asya-Pasipiko. Pinopormalisa rin ng EDCA ang pagbabase ng 700-katao mula sa ‘Joint Special Operations Task Force-Philippines’ (JSOTF-P) ng US sa eksklusi-bong punong himpilan nito sa loob ng Camp Navarro sa Lungsod ng zamboanga mula pa noong 2003. Lumalabas na dahan-dahang binabakuran ng US ang mga teritoryong sakop ng bansa na dahilan ng pagtapak sa soberanya ng Pilipinas.
III. LABANAN N’YO ANG tSINA PARA SA USUpang kunin ang suporta ng mamamayang Pilipino, pinalabas
ni BS Aquino na palalakasin ng EDCA ang kakayahan ng Pilipinas na ipagtanggol ang teritoryo nito sa South China Sea. Ngunit ang katotohanan, ginagamit ng US ang Pilipinas upang mapigilan ang kapangyarihang militar ng Tsina. Hindi totoong tutulungan ng US ang Pilipinas at ipagtatanggol kung magkaroon man ng digmaan sa pagitan ng Tsina at Pilipinas dahil sa malaking pang-ekonomi-yang interes na utang ng US sa Tsina na aabot sa $1.28 trilyon.
IV. PALAKASIN ANG PANG-EKONOMIYANG INtERES NG USSinisiguro ng kapitalistang US ang pagpasok ng mga labis na
produkto o ‘surplus’ sa bansang mahihirap tulad ng Pilipinas. Isi-nusulong ng US ang ‘Trans Pacific Partnership Agreement’ (TPPA) na nag-aalis ng proteksyon sa lokal na ekonomiya ng Pilipinas upang paboran ang dayuhang kapital. Nagdudulot ito ng atrasa-dong ekonomiya at nagpapanatili sa mga dayuhang negosyante sa bansa upang mabaon ang Pilipinas sa dayuhang pautang at pa-mumuhunan.
V. GAHASAIN ANG PAMBANSANG SOBERANYA NG PILIPINASIsinuko ni BS Aquino ang pambansang interes sa pamamagi-
tan ng pagtatali sa patakarang panlabas ng Pilipinas sa mga pata-karan ng US. Bunga nito, hinahawakan sa leeg ng imperyalistang US ang Pilipinas upang direktang pamunuan at pakinabangan ang mayaman na mga lupain sa bansa. Isang patunay ang hindi pag-babayad ng US ng danyos sa nawasak nitong 2,000 sq.m. na Tub-bataha reef noong Enero taong 2013. Hindi rin binayaran ng US ang pinsala sa kalikasan sa dating mga kampong nitong naka-base sa Subic at Clark dahil wala daw obligasyon sa naunang Military Bases Agreement ang US.
VI. M A G - I M B A K NG MGA KAGAMItAN
Kailangan ng US ng lugar na pag-iimbakan ng mga kagamitang pandigma
upang maging handa sa anomang digmaan sa loob at labas ng bansa. Malaking panganib sa kalu-
sugan at sa kalikasan ang dulot ng paglalagak ng mga nukleyar na kagamitan at sasakyang pandagat ng US dahil
sa mga toxic waste na hatid ng mga ito sa karagatan man o sa kapatagan. Dagdag pa rito, maaaring maghatid ng takot o ligalig sa mamamayan ang mga kagamitang pandigmang ito.
VII. BILHIN ANG MGA ANtIGONG KAGAMItANG PANG-MILItARBulok na mga kagamitang pandigma ang ipinagbibili ng US sa
Pilipinas. Halimbawa nito ang ‘Hamilton Class Cutter’, isang uri ng sasakyang pandagat na binili ng Pilipinas sa US na ginamit noong panahon pa ng vietnam war. Binili ito sa halagang P423 M na mula sa Malampaya Fund, samantalang umabot na ng P881 M ang pag-papaayos dito na doble pa sa orihinal na presyo nito. Bukod sa luma na ang barko at malaki ang gastos para sa pagsasaayos at gasolina, tinanggal din ng US ang lahat ng mga hi-tech na kagami-tan na dati ng bahagi ng barko bago ibigay sa Pilipinas.
VIII. PABAYAAN ANG MGA NASALANtA NG KALAMIdAdNang pumutok ang bulkang Pinatubo, walang naging pagki-
los ang mga sundalong Kano at hindi man lang nag-abot ng kahit kakarampot na tulong sa mga nasalanta. Dagdag pa, maaalalang matapos ang pagtatalaga ng mga sundalong Kano sa visayas sa panahon ng bagyong yolanda, ginamit agad na katwiran ng DFA ang pangkalamidad na tulong para sa pagpapatibay ng bagong kasunduang militar. Nasasayang ang paghihirap ng mamamayan sa pagsasanay ng mga sundalong Pilipino at sundalong Kano tu-wing Oplan Bayanihan dahil kasing bagal pa rin ng pagong ang pa-gresponde sa mga nasalanta tuwing kalamidad. IX.HUwAG PANAGUtIN SA BAtAS ANG MGA SUNdALONG KANO
Sa bagong kasunduan, hindi panghihimasukan ng pamaha-laan ang paghahatol sa mga sundalong Kano na magkakasala. Sa ganitong pamamaraan, malaya na ang mga Kano na alipustahin at gawan ng karahasan ang mamamayang Pilipino. Isa itong paglapa-stangan sa karapatang pantao katulad ng sundalong si Daniel Smith na naharap sa kasong panggagahasa sa isang Pinay na si Nicole sa Subic, zambales noong Nobyembre taong 2005 at ang kaso ay nauwi lamang sa wala. Nakagigimbal na ngayong Oktubre ng taong ito, natagpuan namang patay si Jeffrey ‘Jennifer’ Laude sa isang motel sa Olongapo na biktima ng ‘hate crime’ at ang pan-gunahing suspek sa pagpatay na si Joseph Scott Pemberton ay isa ring US Marine Service Man.
X.APRUBAHAN ANG CHACHASimulain ng pag-abruba sa EDCA ang pagtutulak ng Charter
Change o Cha-Cha sa kongreso na naglalayong amyendahan ang mga probisyon at nilalaman ng Saligang Batas ng Pilipinas. Hak-bang ang Cha-cha upang tanggalin ang mga probisyon sa Konsti-tusyon na nagbibigay ng proteksyon sa lokal na ekonomiya. Pina-hihintulutan nito ang 100% na makakapagmay-ari ng negosyo at lupain ang mga dayuhang negosyante. Paiigtingin nito ang pan-darambong ng malalaking dayuhang korporasyon sa mga likas na yaman ng Pilipinas habang nagdarahop ang mga mamamayan.
Sanggunian: ____. (Mayo 7, 2014). Labanan ang EDCA!. Nakuha noong Hulyo 19, 2014 sa http://www.philippinerevolution.net/publications/ang_bayan/20140507/labanan-ang-edca>____. (Marso 31, 2014). Salubungin ng protesta ang pagbisita ni Obama. Nakuha noong Hulyo 19, 2014 sa <http://www.bayan.ph/2014/03/31/salubungin-ng-protesta-ang-pagbisita-ni-obama/>
34
hIndI kaIlangan ng pIlIpInas ng ayudang mIlItar, pampolItIka, at pang-ekonomIyang gabay mula sa us lalo na’t nagsusulong Ito ng mala-kolonyal at mala-pyudal na relasyon. nagpapatIbay lamang ng re-lasyong amo-tuta ang pagpIrma sa edCa na magpapanatIlI ng pagIgIng sunud-sunuran ng bansa sa makapangyarIhang estado ng us. lalong hIndI sagot ang pagkapIt sa kapa nI unCle sam upang Itaguyod ang pambansang Interes ng bansa. masasay-ang lamang ang buhay na Inalay ng mga magIgItIng na bayanI tulad nI gat andres bonIFaCIo kung magpapatuloy pa ang kul-turang ImperyalIsmo. hangad ng mamama-yan na magkaroon ng nagsasarIlIng bansa kaugnay ng patakarang panlabas para sa tunay na pag-unlad at paglaya ng bansa mula sa tanIkala ng dantaong pagkakalu-pIg sa ImperyalIstang us.
UTOS NG AMONG KANO10 -KrISTINE JOy B. ALIMPOyO
Sanggunian: ____. (Mayo 7, 2014). Labanan ang EDCA!. Nakuha noong Hulyo 19, 2014 sa http://www.philippinerevolution.net/publications/ang_bayan/20140507/labanan-ang-edca>____. (Marso 31, 2014). Salubungin ng protesta ang pagbisita ni Obama. Nakuha noong Hulyo 19, 2014 sa <http://www.bayan.ph/2014/03/31/salubungin-ng-protesta-ang-pagbisita-ni-obama/>
35
laganap na ang kanser sa serbIsyong pangkalusugan na dahan-dahang
PUMAPATAY SA MAMAMAYAN AT LUMALASON SA LIPUNAN.
-ENrICO NOrMAN G. BALOTABOT
larawan ni Dr. Iggy Agbayani
36
MANHID NAPAMAHALAAN
Tila comatosed ang nag-tutulog-tulugan na pamaha-laan dahil binabalewala nito ang hinagpis ng mamama-yan. Kilala ang Philippine General Hospital (PGH) bi-lang ospital ng mahihirap sapagkat napupunan nito ang pangangailangan ng mamamayan sa murang ser-bisyong pangkalusugan ngu-nit naisapribado ito nang sang-ayunan ni BS Aquino ang Public Private Partner-ship (PPP) sa Pilipinas taong 2010 sa kabila ng mariing pagtutol ng mamamayan. Lalong nanganib ang mga pampublikong ospital gaya ng Philippine Orthopedic Center (POC) na matulad sa kalagayan ng PGH na isa sana sa mga sinasandalan ng mga maralita dahil sa epidemyang kumakalat sa sambayanan — ang PPP.
Ayon kay BS Aquino, tu-tugon daw ang PPP sa kaku-langan ng pondong pang-kalusugan. Kung sisipatin, 5% mula sa Gross National Product (GNP) ang dapat ilaan sa kalusugan ayon sa United Nations Educational, Scientific and Cultural Or-
ganization (UNESCO) ngu-nit 3% lamang ng GNP ang inilalaan dito ng pamaha-laan taon-taon. Hindi sagot ang pagiging ‘self-sufficient’ ng mga ospital na pina-pangarap ng pamahalaan dahil sa halip na tugunan ang kakulangan at pangan-gailangan, ipinapasa nito ang kanilang responsibilidad sa mamamayan.
NAGHIHINGALONGMAMAMAyAN
Lalong sumisikip ang paghinga ng mamamayang Pilipino sa pagpapatupad ng pamahalaan sa PPP. Ka-karampot na nga ang pon-dong inilalaan sa serbisyong pangkalusugan sinasabayan pa ng hindi patas na polisiya. Sa kalagayan ng UP Manila-PGH, sinang-ayunan ng UP Board of regents ang “Class D” para sa Undeserved and Unprivileged Patients dito na nagsasabing sisingilin na rin sa mas mababang halaga ang mga pasyenteng kabi-lang sa Class D na walang ka-kayanang tustusan ang saril-ing pampagamot. Kahit na may nakukuhang benepisyo ang mga pasyente, mayroon pa rin silang binabayaran sa eksaminasyon, operasyon at mga bayarin sa nirereko-mendang gamot. Samanta-la, kung sakaling mabawian naman ng buhay ang pasy-ente, walang pampublikong puneraryang nakalaan dahil lahat ay pribado. Tila nag-ing usapin ng pera ang lahat kaya maraming mamama-yan ang hindi nakapupunta ng ospital upang maipaga-mot ang kanilang mga kara-mdaman. Isang kabalintu-naan na ang ospital na sana ay nagdadala ng pag-asa
sa naghihingalong buhay ang tuluyan pang kumikitil sa mamamayan. . Higit sa usaping pangkalusugan, mas malaki ang inilalaan sa utang panlabas ng bansa, kakaunti ang inilalaan sa serbisyong panlipunan kaya habang nahihirapan naman ang mamamayan sa pagsa-sakripisyo na makapagbay-ad ng malaking halaga para sa mga gastusin sa ospital.
Ayon kay Julie Caguiat ng Network to Oppose Pri-vatization (NOP), anim sa bawat sampung mga nag-kakasakit ang namamatay nang hindi man lamang na-kapagpapatingin sa ospital. Samantalang 80% ng mga batang nagkakasakit ang namamatay sa mga kara-mdamang maaari namang malunasan, kung maaaga-pan. Nagpapakita lamang ito ng tunay na nararanasan ng mamamayang kapos sa buhay at kawalang aksyon dito ng pamahalaan sa-pagkat responsibilidad ng mga nasa kapangyarihan na tugunan ang pangan-gailangan ng mamamayang nasasakupan nito dahil sa bilyon-bilyong buwis ang binabayaran ng taumbayan taon-taon. Hindi lamang pagsilbihan ng pamahalaan ang mga dayuhan at pay-amanain ang sariling bulsa habang patuloy na hirap ang mamamayan.
KANSEr SA SEKTOrPANGKALUSUGAN
Sa patuloy na paglala ng kanser sa loob at la-bas ng mga pampublikong ospital, nahaharap din sa panganib ang mga kawan-ing pangkalusugan tulad ng posibilidad na pagkatanggal sa trabaho at pagkakaltas sa kanilang benepisyo. Ayon sa pag-aaral ni Pher Pasion ng Pinoy weekly, nagkakaroon ng pagkakaltas sa “subsist-ence allowance” o paunang bayad at “hazard pay” o karagdagang kita matapos sumuong sa mapanganib na trabaho, sinasabing ka-hit mahirap at mapanganib ang gawain ng isang doktor,
hindi siya makatatanggap ng dagdag na sahod na isa rin sa mga nagpapahirap sa kawaling pangkalusugan. Maliban sa mga pagkakaltas, mayroong karagdagang su-liraning kinakaharap ang mga hindi benepisyaryo ng iba’t ibang tulong pangkalu-sugan tulad ng PhilHealth dahil ang mga miyembro lang ng PhilHealth ang may akses sa mga silid ng ospital dahil sa pondong inilalaan para sa mga miyembro nito. Tiyak na bunga nito ang pagpapahirap sa mga kapos na hindi miyembro.
Salat na nga sa sweldo, kanser pang da-han-dahang pumapatay sa mamamayan ang pagpa-patupad ng PPP. Pinatu-tunayan nito ang pagta-likod ng gobyerno sa mga obligasyon sa mamamayan na ibigay ang wastong ser-bisyo, sa halip ginagawang negosyo na lamang ang mga serbisyong pangkalusugan. Ang unti-unting pagpatay sa serbisyong pampubliko ng bansa ay wala ring ipinag-kaiba sa dahan-dahang pag-patay sa mga mamamayang Pilipinong nangangailangan nito sapagkat hindi lamang sariling bulsa at pitaka ang dapat na pinatataba ng pamahalaan kundi maging ang kalusugan ng kanyang mga nasasakupan.
SANGGUNIAN:Pasion, Pher. PPP, magpapalalasa ‘sakit’ ngsektorpangkalusugan. Nakuha noong Hu-nyo 15, 2014, sa <http://pinoyweekly.org/new/?p=20697_____ (2014).Pribatisasyonng 26 naospitalsaban-sa. Nakuha noong Hunyo 15, 2014, sa <http://www.philippinerevolution.net/publica-tions/ang_bayan/20120707/pribatisasyon-ng-26-na-ospital-sa-bansa>
-ENrICO NOrMAN G. BALOTABOT
larawan ni Rick Loomis
37
kriStine Joy b. alimpoyopatnugot sa panitikanBagong gaBriela
nilimot na ng mga naSa kapangyarihan ang papel ng kababaihan Sa kaSaySayan dahil ipinagkakait Sa kanila ang karapatang umuSbong at makilala Sa lipunan.
Tulad na lamang ng isang bilanggong politikal na si An-drea rosal, anak ng yumaong si Gregorio “Ka roger” rosal na nakaranas ng pagmamal-trato ng pamahalaan habang nasa bilangguan. Kinonde-na ng GABrIELA – grupong pangkababaihan, ang di-makataong pagtrato ng mga ahente ng Administrayong Aquino sa kalagayan ni rosal na pitong buwang buntis nang makulong noong March 27, 2014 dahil sa gawa-ga-wang kaso ng pagkidnap at pagpatay.
Ayon sa salaysay ni rosal, natutulog siya sa sahig ng selda kasama ang 30 pang mga bilanggo. Mayo nang siya ay makapanganak, dalawang araw matapos nito, namatay ang anak ni rosal na si baby Diona dahil sa sakit na hypox-emia o kakulangan ng oxygen sa dugo. Nagdalamhati ang buong sambayanan dahil sa pagkawala ng anak ni rosal ngunit doble ang naramda-mang kirot ni rosal sapagkat binigyan lamang siya ng dala-wang oras upang dumalo sa burol ng anak. Dahilan ng ko-rte, pinapangalagaan lamang daw nila ang seguridad ni rosal maging ang kondisyong medikal nito. Ngunit, kaba-lintunaan ito nang ilantad ng GABrIELA na halos kaladkarin si rosal ng mga warden mula sa Philippine General Hos-pital (PGH) pabalik sa Camp Bagong Diwa.
Iginiit nina Maria Kristina
C. Conti at Sandra Gill San-tos, mga abogado ni rosal na parehong nagmula sa Nation-al Union of Peoples’ Lawyers (NUPL) na nilabag ng mga ahente ng bilangguan ang ‘Standard Minimum rules for the Treatment of Prisoner,’ partikular ang Seksyon 22 ng batas na ito na nagpapahayag na nararapat na magkaroon ng espesyal na tratong pang-medikal ang mga bilanggo.
Dahil sa patuloy na kilos-protesta at panawagan ng mga grupo na nagsusulong ng karapatang-pantao at ka-pakanan ng mga kababaihan, napawalang-sala si rosal at nagmistulang sapantaha la-mang ang mga kasong ipina-taw sa kanya. “Napatunayan ng hukumang ito na walang alegasyon o kahit anong nag-papatunay na si Andrea rosal ay naging kabahagi ng kasong pagkidnap o pagpatay,” pa-hayag ni Judge Toribio Ilao Jr. ng Pasig regional Trial Court.
Hindi lamang si rosal ang naging biktima ng kara-hasan at pagyurak sa karapa-tan, daan-daan na ring mga mamamayan ang lumuha at
nawalan bunga ng paglapas-tangan sa kanila. Naaalarma ang GABrIELA sa pagtaas ng bilang ng kababaihan at batang nabibiktima ng tina-guriang ‘persons of authority’ o mga may kapangyarihan, kasama ang militar at ka-pulisan. Sa datos ng GABrI-ELA, 42 kaso ng mga alagad ng PNP ang salarin, 20 kaso sa AFP, 14 ang mga opisyal ng local government units, 13 naman ang mga politiko, siy-am ang tropang Amerikano at dalawa ang miyembro ng Presidential Security Group (PSG) mula 2010 hanggang 2014.
Pinatutunayan la-mang ng mga datos na ito ang kawalang aksyon ng gob-yerno sa lumalalang kalagay-an ng kababaihan sa lipunan. Tila kanser kung lumaganap ang mga kaso ng pagmaltrato at pambubusabos sa kaba-baihan ng mga nasa posisyon. Si rosal bilang bagong Gabri-ela ang isa sa kababaihang handang lumaban para sa karapatan ng mamamayan. Dapat nang bigyang-pansin ang kababaihan upang mul-ing tumindig at payabungin ang kanilang mga karapatan at gampanin sa lipunan.
SAPANTAH38
kalatas
KEvIN P. ArMINGOLPatnugot sa Panitikan
What?! Wattpad sa haysKul?!malaki ang naiambag ng Wattpad (online WebSite
na malayang makapaglalathala at makababaSa ng mga akda Sa Computer at SoCial appS ang mga uSerS) upang muling ilapit Sa pagbabaSa at pagSuSulat ang kabataan Sa pagitan ng Walang humpay na dahaS at digmaan Sa daigdig. gayumpaman, di maikakailang di napapanahong gamitin ang mga nakapaloob dito bilang panaWagang gaWing alternatibong kagamitang panturo Sa haySkul dahil magrereSulta lamang ito ng higit na paglabnaW ng kamalayan ng kabataan Sa hinaharap.
Nag-umpisa ang pag-kakatatag nito sa Canada noong 2006 ng mobile gam-ing publisher at negosyan-teng si Allen Lau at Ivan yuen bilang chief technology of-ficer para sa pagmimintina at pagpapaunlad ng website. Nagsimula sa paglalathala ng mga klasikong nobela tu-lad ng Pride and Prejudice, mga libro ni Charles Dickens at Shakespeare. Di magla-laon, maglalathala rin ang kabataan sa iba’t ibang panig ng daigdig ng mga kuwen-tong halaw sa kanilang kara-nasan at pinapangarap na “lipunang masaya at masa-gana” dahilang marami ang
nahikayat na sumulat at magbasa nito. Kaya mula sa libo-libong nahumaling dito sa buong daigdig, nanganak ang wattpad ng 30 milyong users sa kasalukuyan at may layuning umabot hanggang 1 bilyon sa hinaharap. Sa pag-ugat nito sa Pilipinas noong 2008, pumangalawa ito ngayon sa US na may 5 mi-lyon bilang ng nagsusulat at mambabasa. Ipinapakita ng malaking pagkita sa pagsasa-pelikula ng “Diary ng Panget” at makailang reprinting ng li-bro sa viva-Psicom Publishing Corp.; bukod pa ang pagpa-palabas sa Tv5 ng ilang serye ng mga kuwentong mula rin
sa wattpad tulad ng A House Full of Hunks, Almost a Cin-derella Story at Diary ng Hindi Malandi‟na namamayagpag ngayon bilang gahum o domi-nanteng kultura sa larangan ng Panitikang Pilipino. Dahil din sa kabi-kabilang pagla-bas ng mga lathalain, balita, patalastas at rebyu ng mga dilawang mainstream media at pagpopondo ng mga dayu-hang kumpanya, ang sining na dapat sana’y pampubliko ay naisasapribado at pinag-kakakitaan. Di na lamang sining ang sining bagkus ‘commodity’ o produktong inilalako sa mga Pilipinong itinuturing na konsumer na walang-palag at ubos-lakas na ginagatasan ng mga dayu-hang negosyante.
Kaugnay nito, bago mag-tapos ang 2014, lumabas ang isang artikulong nananawa-gan sa paggamit ng wattpad bilang kagamitang panturo sa hayskul. Ikinumpara rin ang bisa ng kahusayan nito sa dalawang nobela ni rizal: ang Noli at El Fili. walang du-dang ito’y isang pagbibigay impormasyon (pagpopropa-ganda) para sa higit pang pagtangkilik sa mga kuwen-tong nakapaloob dito. Malayo
rin ang sinasalaming kultura nito na pamumuhay ng mga nasa gitnang uri ng mayay-amang bansa sa kalagayan ng bayan. Kung tuluyan itong ga-gamiting panturo, lalaki ang bilang ng mga estudyante at mamamayang may ilusyon sa buhay na tulad sa mga naba-basa at napapanood nila—pagkakaroon ng mansyon at magagarang sasakyan; pag-wawaldas ng labis na damit, bag at sapatos; maluhong kasalan; at, pagkain sa mga mamahaling restawran bilang sabjek ng istatus na kanilang
pinapangarap. Sa kabilang banda, di
dapat sisihin ang kabataang naghahangad na ipahayag ang kanilang sarili sa pagsu-sulat ng mga kwento, nobela o tula tungkol sa pagkasawi sa pag-ibig, paghahangad ng maganda at mayamang ma-papangasawa; at maluhong pamumuhay sa lipunan sa-pagkatbiktima lang din sila ng baluktot na sistema na mai-uugat sa sistemang pang-edukasyon ng nagha-haring uri sa bansa. Hangga’t nananatiling pribilehiyo la-mang ang pag-aaral sa iilan sa halip na karapatan ng lahat; hangga’t isang malak-ing pamilihan ang bawat pa-mantasan at mga konsumer ang mga estudyante nito na binibili ang de kalidad na edukasyon sa mataas na matrikula; at hangga’t walang bakod na pinapangi-noon ang mga makadayu-hang gawi, kultura, tradisyon at pag-uugali na malayang iwinawagayway ng mga dil-awang midya, patuloy na aanihin ng kasalukuyang henerasyon ang mga dati nang problema ng bansa hanggang sa hinaharap.
Sa huli, maganda ang
adbokasiya ng wattpad na il-apit ang mga nagsusulat nito sa mga mambabasa ngunit di napapanahong ituro ang mga nakapaloob dito bilang alter-natibong kagamitang pan-turo sa hayskul. Mas nangan-gailangan ang bansa ng mga panitikang magpapalaya ng isipan at sasalamin sa tunay na mukha ng lipunang Pilipi-no bilang armas sa pagpapa-laya ng sarili at ng bayan.
SAPANTAH39
DrAGONG MANDArAGIT
Patuloy ang agresyong Tsina sa pagdagit ng iba’t ibang isla na sumasaklaw sa 90% na bahagi ng South China Sea hanggang 80% ng Exclu-sive Economic zone (EEz) ng Pilipinas. Kabilang dito ang reed Bank at Malampaya na sagana sa yamang-dagat at mineral. Umalma ang Pilipi-nas at nagsampa ng kaso laban sa Tsina alinsunod sa United Nations Convention in the Law of the Sea (UNC-LOS) ngunit, tumanggi ang Tsina na lutasin ang gusot sa ilalim ng ‘arbitral tribunal’ o ang konseho na nagtatalakay sa mga isyung pangteritoryo ng UNCLOS sa kadahilanang: (1) ‘Territorial disputes’ ang pinag-aagawang teritoryo, (2) batay sa aspektong historical ang pag-aangkin, at (3) hindi sakop ng UNCLOS ang pag-aangkin sa mga pinag-aaga-wang teritoryo.Kung pag-uusapan ang his-torikal na batayan, ayon kay Senior Justice Antonio Car-pio ng Korte Suprema, hindi maitatangi na ‘maritime dis-putes’ at walang karapatan ang Tsina na mang-angkin ng mga isla. Sang-ayon kay Car-pio, may apat na kondisyon para masabing may kara-patang historiko ang nang-aangkin ng teritoryo: (1) da-pat pormal na inanunsyo ng estado sa buong mundo ang sakop at hangganan ng teri-toryo, (2) dapat may matibay na awtorisasyon o soberanya ang estado sa teritoryo, (3) tuloy-tuloy ang pangangalaga ng awtoridad sa teritoryo, at (4) dapat nirerespeto ng ibang mga bansa ang aw-torisasyon sa teritoryo. Sa
batayang ito, masasabing hindi natupad ng Tsina ang mga nabanggit na kondisy-on. Bagamat nailathala sa buong mundo ang mapang 9-dashed line (mapang ginawa ng Tsina na nagpapakita ng kanilang mga na-sasakupan) noong 2009 nang ipasa ito ng Tsina sa ka-lihim ng UN, wala pa ring bansa ang kumikilala sa pag-aangkin ng Tsina. Hindi epektibong napanindigan at napamahalaan ng Tsina ang sakop ng 9-dashed line mula nang mailathala ito sa loob ng ban-sa noong 1947 na epektibo hanggang sa kasalukuyan. Sa-makatuwid, sa pang-kalahatang prinsipyo ng internasyunal na batas, walang basehan at karapatan ang Tsina na angkinin ang mga na-turang teritoryo.Sa kabila nito, patuloy ang agresibong pandaragit ng hi-ganteng Tsina sa pamamagi-tan ng patuloy na paglabag sa UNCLOS. Noong Mayo 6, 2014, may mga nahuling 11 Tsino na ilegal na nangingisda sa karagatang sakop ng ban-sa. Sinundan ito ng pagpapa-tag ng lupa at pagpapatayo ng Tsina ng mga oil derrick sa EEz ng Pilipinas na binaban-tayan ng maliliit na barkong pandigma. Nagkaroon din nang pagtatayo ng mga pasi-lidad, tulad ng paliparan at daungan upang magsilbing base habang mayroong sirang mga barko at kulang-kulang
Pilipinas sa Hapag ng mga Mandaragit
“THE MAJOrITy OF THE SO-CALLED GrEAT POwErS HAvE LONG BEEN EXPLOITING AND ENSLAvING A wHOLE SErIES OF SMALL AND wEAK PEOPLES. AND THE IMPErIALIST wAr IS NOTHING OTHEr THAN A wAr FOr THE DIvISION AND rEDIvISION OF THIS KIND OF BOOTy.— vladimir Lenin, The State and revolution
JOHN rEINz r. MArIANO,JENNy D.C. FrANCO
40
na mga kagamitang pandigma.ang Pilipinas.
BANTAy-SALAKAy
Samantala, tila isang nakangising buwi-tre na nakadapo sa Pilipinas ang US habang
binabantayan ang bawat galaw ng Tsina. Nagpapanggap na pinoprotektahan ang
Pilipinas laban sa Tsina sa pagpapatayo ng sariling base militar ngunit bantay-
salakay kung kumilos sa pamamagi-tan ng pagpapatayo ng mga baseng
militar sa Pilipinas.Sa pag-aakalang tutulungan
ng US ang Pilipinas laban sa Tsina, nakipagsabwatan ang rehimeng BS Aquino sa US sa pamamagitan ng pagpirma ng mga kasunduan tulad ng Enhanced Defence Coop-erative Agreement (EDCA). Nakasaad sa kasunduang ito na maaaring makapag-padala ang US ng mga sundalo at warship sa mga daungan at base sa zam-bales at Pampanga. Kung susuriin, masasabing poli-tikal na pagmamaniobra ito ng US sa Pilipinas dahil sa pagpapalawak ng pre-sensyang militar nito sa re-hiyon ng Timog- Silangang Asya.
Ngunit ayon sa pahay-ag ni Obama, “we welcome China’s peaceful rise. we
have a constructive relation-ship with China.... our goal is
not to counter China. Our goal is not to contain China. Our goal
is to make sure that internation-al rules and norms are respected
and that includes the area of mari-time disputes.” Samakatuwid, walang
balak ang US na tulungan ang Pilipinas laban sa Tsina kahit na sinabi nito na ires-
peto na lamang ang internasyunal na batas dahil di pa ito handing magpasimula ng dig-
maan kung saan kikita sila. Malaki ang utang ng US sa Tsina na ayon kay renato reyes, Secretary-
General ng Bayan, nagkakahalaga ng $1.28 Trilyon na nagreresulta sa pag-iingat ng US na hindi kalaba-
nin ang Tsina. Kung kaya’t pagpapalawak ng teritoryo sa Pilipinas ang pokus ng US upang makapagpalakas.Isama pa ang kasunduang Trans Pacific Partnership Agree-
ment (TPPA) na nagpapahintulot ng malayang pagpasok ng mga produkto ng ibang bansa sa Pilipinas. Kung susuriin, isa itong uri ng makabagong pangongolonya kung saan tinatangka ng US na impluwensiyahan ang pang-ekonomikong polisiya ng Pilipi-nas upang makapaglagak ng mga sobrang produkto o sarplas at
makapagpalawak ng baseng teritoryo.
PAGSUPIL SA MGA MANDArAGIT
Sa kasaulukuyan, walang ipinagkaiba ang Tsina at ang imperyalistang US. Parehong tuso at ganid na mga mandaragit ng mga ma-hihinang bansa. Ang pinagkai-ba lang, ang Tsina, lantaran ang agresyon nito sa Pilipinas habang nagkukubli naman bi-lang isang tagapagtanggol at kabigan ng Pilipinas ang US ngunit sa katotohanan, di-nadagit na nito ang ekonomi-ya at politikal na aspeto ng bansa. Gayundin, ayon kay reyes, kailangang umunlad ang ekonomiya ng Pilipinas para magkaroon ito ng ka-pasidad na depensahan ang teritoryo nito. Sa pag-unlad ng ekonomya na makakamit lamang sa pagkakaroon ng pambansang industriyalisasy-on na malaya sa pambaban-sot ng dayuhang monolpo-lyo kapitalista, kakayanin ng Pilipinas na magkaroon ng barko at iba pang gamit para depensahan ang teritoryo at soberanya nito. Subalit hindi rin ma-labong maulit ang ganitong sigalot sa pagitan ng kahit anong mga bansa sa mundo hangga’t may mga ganid na imperyalistang naghahangad na maghari ang hegemonya sa buong mundo. Kaya na-man bukod sa kailangang magkaisa ang sambayanang Pilipino upang igiit ang sobe-ranya ng bansa laban sa Tsina, higit lalong kailangang mag-kaisa ng mga Pilipino upang supilin ang naghaharing mga mandaragit sa buong mundo tulad ng imperyalistang US.
Sanggunian:
_____. (2009). Scarborough Shoal Standoff: A His-torical Timeline. Nakuha noong Pebrero 18, 2015, sa http://inq.ph/globalnation/index;pos=top;sz=728X90;dcopt=ist;tile=1;ord=1234/.
Carpio, Antonio T., (2014) what’s at stake in our case vs, China. rappler.com. Nakuha noong Pebre-ro 22, 2015, sa http://www.rappler.com/thought-leaders/52540-philippines-case-china-carpio.
Pilipinas sa Hapag ng mga Mandaragit JOHN rEINz r. MArIANO,JENNy D.C. FrANCO
41
ITINUTUwID NANG PILIT ANG KATwIrANG DI TUwID SA NGALAN NG MAKITID NA DAANG MATUwID
Nakasaad sa Kon-stitusyong 1987, Artikulo XIv Seksyon 6, “…it [Filipino] shall be further developed and enriched on the basis of existing Philippine and other languages”. Sa madaling sabi, tungkulin ng pamahalaan na magsagawa ng mga hak-bangin upang payabungin ang pag-aaral at pagpapaun-lad ng wikang Filipino at iron-ikong Ingles ang ginamit sa Konsitusyon kahit pa malinaw nang nakasaad na ito’y dapat gamitin at linangin. At noong ika-27 ng Nobyembre, 2014, tuluyan nang nagdesisyon ang Commission on Higher Education (CHEd) na tangga-lin ang asignaturang Filipino sa kolehiyo kahit pa matindi ang pagtutol ng sambay-anang Pilipino dahil taliwas ito sa konstitusyon.
Ayon sa CHEd, sapat na ang sampung taong pag-aaral ng Filipino sa primarya at sekondaryang paaralan ngunit taliwas ito sa ipina-pakitang resulta ng Nation-al Achievement Test (NAT) noong 2004-2012. Batay dito, naglalaro lamang sa pang-huli at pangalawa sa may pinakamababang resulta ang asignaturang Filipino. Patu-nay lamang na hindi sapat ang pag-aaral ng wikang Fili-pino sa mababang antas kaya higit na kinakailangang pag-aralan ito sa kolehiyo. Sabi nga ni Aurora Batnag, Pangu-lo ng Pambansang Samahan sa Lingwistika at Literaturang
Filipino (PSLLF), sa antas ng tersarya nagaganap ang in-telekwalisasyon ng wika o ang paggamit ng wika sa bawat antas at lahat ng disiplina.
Kung uunawain, hindi pa intelekwalisado ang wikang Filipino sa iba’t ibang larangan. Halimbawa, Ingles pa rin ang ginagamit bilang midyum sa pagdinig ng kaso sa korte, sa pulong ng mga ahensya ng pamahalaan at maging sa mga programang pampaaralan. Hindi rin nasu-sunod ang mandato ng r.A. 10533 S4 na gamitin ang -Lin-gua Franca o ang mga katutu-bo at rehiyonal na mga wika sa pagtuturo ng lahat ng asig-natura mula kinder hanggang baitang 3 dahil maraming ter-mino ang nanatiling walang salin sa Filipino.
Samantala, iginigiit na-man ng CHEd na hindi tinang-gal ang Filipino sa kolehiyo kundi ibinaba lamang sa grade 11 at 12. Ngunit kung susuriin ang bagong General Education Curriculum (GEC), ‘di tulad ng Ingles, Matema-tika at Agham na may kahalil-ing kurso tulad ng Mathemat-ics in the Modern world at Natural Science, tanging ang asignaturang Filipino lamang ang walang katumbas na asig-natura sa kolehiyo.
Dagdag pa, magdudulot ng pasakit sa libo-libong guro ang CHEd memo 20 batay sa pananaliksik ng PSLLF, may higit 30,000 guro at propesor ang maapektuhan nang pag-papatupad nito na magdudu-lot ng una:pagkalipat ng mga guro sa ibang departamento o ibang eskwelahang pinagtuturuan;
Pampilipit-Dilalaban sa mga
PILIT NA PINIPILIPIT ANG DILA NG KABATAAN NG MGA PILIPIT ANG DILA SA PAMAMAGITAN NG PAGTANGGAL NG wIKA.
larawan ni benjamin villarico
42
ikalawa, pagtatrabaho sa ibang bansa na hindi saklaw ng kanilang propesyon; at ikatlo, tuluyan nang pag-kawala ng kanilang trabaho.
MINIMIKANIKO NG KOLON-yAL NA GOByErNO ANG wIKANG PILIPINO NANG MAGING GLOBALISADONG MEKANIKO SA MErKADO.
Kung susuriing mabuti ang mga pahayag ng CHEd, lumalabas na kinakailan-gang itaya ang sariling wika, kultura at pagkakakilanlan ng bansa sa ngalan ng pagyakap sa globalisasyon. Salungat ang mga ito sa kung paano pahalagahan ng mga ‘globali-sado’ at mauunlad na ban-
sang napapailalim din sa K-12 ang kanilang sariling wika. Sa mga bansang China, Japan at Singapore ang nan-
gunguna sa larangan ng edukasyon sa Asya kung
saan, mandatong inaaral ang pambansang wika hanggang kolehiyo. Dagdag pa, isang kabalintunaan ang pagta-tanggal ng wikang Filipino gayong 46 na unibersidad sa buong mundo ang nag-aaral ng Filipino tulad ng University of washington, Osaka Univer-sity at Stanford University.
Kung uugatin, naka-angkla sa kurikulum na K-12 ang pagpapatupad ng CHEd Memo no.20. Layunin ng mga bagong polisiya na makaang-kop ang Pilipi- nas sa globalisasy- on at
maging “ g l o b -
a l ly com-pet i t i ve”
a n g bawat Pilipinong
nakapagtapos. Subalit, ayon sa pagsusuri ng Alliance of Concerned Teachers (ACT), malinaw na magluluwal la-mang ang bagong kurikulum ng semi-skilled workers at cheap labor na may maliit na sahod dahil sa ganitong sit-wasyon. Malabo ring kumuha ang kabataan ng propesyon sa kolehiyo sapagkat karag-dagang pahirap lamang ang dulot ng karagdagang dala-wang taon sa paghahanap ng trabaho. Isama pa ang hilaw na implementasyon ng K-12 kung saan iilang pribadong mga paaralan lamang ang nag-aalok ng grades 11 at 12 na magreresulta ng mas mataas na matrikula. Isa ring kabalintunaan na sa isang ag-rilkultural na bansa na mga technical at vocational cours-es ang inaalok sa kabataan kahit pa malaking usapin pa rin ang kawalan ng industriya ng ating bansa.
Kung gayon, binubulag ang mga Pilipino na ekonomi-ya ang pangunahing pundasy-on ng bansa dahil sumususog ito sa layon ng K-12 at CHEd Memo na lumikha ng mga lakas paggawa na tutugon sa pandaigdigang merkado. Kung kaya, malinaw lamang na paghahanda sa pagiging kalakal na laman ng bawat kabataan ang hakbang na pagtatanggal ng Filipino da-hil isa sa mga kwalipikasyon ang kaalamang Ingles upang makapagtrabaho sa labas ng bansa. Kung ganito lamang ang layunin ng bagong K-12 at CHEd memo 20 na papatay sa wikang pambansa at lulu-saw sa makabayang edukasy-
on, nagpapatuany na kontra sa sektor ng edukasyon ang pamahalaang Aquino.
PILIPITIN ANG NAMIMILIPIT, NANGGIGIPIT AT NAGTA-TANGGAL NG PILIT SA wIKA
Pilipino ang dehado sa kolonyalisadong sistema ng edukasyon na nagdudulot lamang ng sakuna sa bawat estudyante na sa pag-aaral umaasa ng karunungan at kaginhawaan. Talo ang mamamayan sa sugal ng pamahalaang alipustahin ang wika at ipusta ang sektor ng edukasyon. Sa ganitong sit-wasyon, bago mapilipit ng mga mamimilipit ng dila ang wika ng kabataan sa ngalan ng tuwid na daan, kinakailan-gan ipagtanggol at matayog na itaguyod ng mga tagapag-tanggol ng wika ang laban sa tagapagtanggal nito at patu-loy na isulong ang wikang Fili-pino bago pa patayin ng mga mamamatay-wika.
Sangunian: San Juan, D.M (2014). Tanggol wika. Face-
book.com. Nakuha noong Enero 15, 2015 sa htt-ps://www.facebook.com/lastrepublic/notes
Tima, r. (2015). Tanggol wika, nanawa-gang dagdagan ang units sa aralin ng wikang Filipino. Balitanghali. Nakuha noong Enero 15, 2015. Sa http://www.gmanetwork.com/news/video/210454/balitanghali/tanggol-wika-nana-wagang-dagdagan-ang-units-sa-aralin-ng-wikang-filipino
Umil, A.M (2014). Ched has yet to decide on calls to retain Filipino as college subject. Bulatlat. Nakuha noong enero 15, 2015 sa http://bulatlat.com/main/2014/07/16/ched-has-yet-to-decide-on-calls-to-retain-filipino-as-college-subject/
Pampilipit-Dila pilipit dilaang
-CEDrIC T. BErMISO
43
BOSES ANG PUHUNAN NG MGA CALL CENTEr AGENTS NGUNIT ANG MGA BOSES NA ITO ANG PILIT NA PINIPIPI KASAMA NG KANILANG MGA KArAPATAN AT KALAyAAN BILANG MGA EMPLEyADONG PINAGSASAMANTALAHAN SA SOBrANG PAGGAMIT NG KANILANG LAKAS-PAGGAwA.
12 BAGAy TUNGKOL SA PH CALL CENTEr INDUSTry
Ang industriya ng ‘call center’ ay produkto ng Business Process Outsourcing (BPO) ng mga malalaking dayuhang kompanya na lumilikha ng mga sangay-opisina sa maliliit na bansa tulad ng Pilipinas dahil sa mu-rang lakas-paggawa.
1Ayon sa National Statistics Office (NSO), tumaas mula sa 141,630 noong taong 2006 hanggang 364,454 noong taong 2012 ang kalakhang populasyon ng mga empleyado sa call center.
2
44
12 BAGAy TUNGKOL SA PH CALL CENTEr INDUSTry
Accenture (76), Convergys (117), Telus (274) at iba ang mga kompanyang mula sa US na Top 1,000 corporations sa Pilipinas ang mga nangungu-nang nagtatayo ng call center dito sa bansa.
3‘Sunshine industry’ kung ituring ng pamahalaan ang BPO sa bansa dahil nag-dadala ito ng trabaho sa bansa ngunit ayon sa IBON Foundation, nananatili pa ring una ang bansa (7%) sa may pinakamataas na un-employment rate sa Timog silangang Asya.
4Mga tawag tungkol sa fast-food chains, cash loaning, real estate, at gadgets ang kadalasang sinasagot na tanong ng mga empleyado ng call center dito sa bansa.
5
Ayon sa artikulo 234-240 ng Labor Code of the Philippines, karapatan ng empleyado ang pagbuo at pagsali sa mga un-yon na nangangalaga sa in-teres at karapatan ng bawat kasapi.
10Kontraktwal ang mga em-pleyado ng call center at kapag nagkaroon ng proble-mang pinansyal ang ‘Parent company’ ng mga opisina, malaki ang posibilidad na magbawas ng mga empley-ado na maaaring mauwi sa tuluyang pagkasara ng kom-panya at kawalan ng trabaho ng mga empleyado.
11
Ngunit sa loob ng 6 na taon, hindi pa naipapasa ang House bill 6921 o “BPO workers’ welfare and Pro-tection act of 2009” sa pan-gunguna ni raymond Pala-tino, dating kinatawan ng Kabataan Partylist. Layunin ng naturang batas na pan-galagaan ang karapatan ng mga empleyado ng BPO at mga pananagutan ng kom-panya.
12
618 taong gulang hanggang 40 ang taon ang dapat na edad upang makapagtraba-ho sa call center. Bihasa da-pat sa wikang Ingles at paki-kipag-usap dahil kadalasang amerikano ang kostumer.
7Malaking porsyento ng popu-lasyon ng call centers ay na-kapagtapos ng kursong com-puter science, engineering, psychology, nursing, pre-law, education at ang iba naman ay kasalukuyang na sa kole-hiyo habang nagtatrabaho.
8Graveyard shifts ang pag-tatrabaho nila tuwing gabi na umaabot sa 8-12 oras at pagsagot sa daing ng mga dayuhan. Sa trabaho ng mga call center agents, 15 minuto lamang ang pana-hon para sa break at pag-ihi na lubhang nakaaapekto sa kanilang kalusugan.
9Sa Pilipinas, P15,000 lamang ang natatanggap ng Pili-pinong empleyado sa call center na malayo kung iku-kumpara sa P70,000-P75,000 na panimulang sweldo sa call center agent ayon sa Bureau of Local Employment sa US.
-MA. NATASCHA DHONNA FE C. CrUz
Hangga’t ang sistemang pang-ekonomiya ay nakasandig sa US at ibang bansa, patuloy na maghihirap ang Pilipinas na magdudulot ng atrasadong pamumuhay ng mamama-yan. At kung patuloy naman na sumusulong ang globalisasyon at industriya ng call center, unti-unting namang maisasantabi ng pamahalaan ang pambansang industriya na maaaring makapagbigay ng sapat na trabaho sa mga Pilipino. Ang boses na walang boses sa loob ng mga nagtatayugang gusali habang binubusalan, ay mas lumalaban. May tinig ang mga call center agents na nararapat marinig ng sunod-sunurang at pa-laasang pamahalaan ng Pilipinas sa Amerika.
sanggunian:
_______ (2009). House bill No. 6921. Nakuha noong Marso 15, 2015, sa
http://kabataanpartylist.com/files/2009/10/hb-6921-bpo-workers-welfare-protection-act.pdf
Macaspac, M. (2012). Baliktad na mundo sa industriyang BPO. Nakuha noong Marso 15, 2015
mula sa http://pinoyweekly.org/new/2012/03/baliktad-na-mundo-sa-industriyang-bpo-2/
IBON Foundation (2009). Is the call center a new bright spot for graduates? Nakuha noong
Marso 15, 2015 sa http://www.ibon.org/ibon_features.php?id=34
45
Tinunghayan ng mahigit 4,000 katao ang pagsasadula ng maningning na kasaysayan ng Kabataang Makabayan (KM) noong ika-30 ng Enero 2015 sa University Theater ng Unibersidad ng Pilipinas Diliman. Itinanghal ang “Kabataang Makabayan@50: Paglingkuran ang Sambayanan” sa panulat ni Charisse Bañez at sa direksyon ni Donna Dacuno. Isinabay rin sa pagtatanghal ang pagdiriwang ng ika-45 taong anibersaryo ng Sigwa ng Unang Kwarto (First quarter Storm) na nag-ugat noong 1970. Pinangunahan ng mga progresibong organisasyon na Anakbayan, Karatula, Institute for Nationalist Studies, at UP Ugnayan ng Manunulat sa pakikipagtulungan ng UP Diliman Office of the Chancellor at PUP Office of the President. Itinatag ang KM noong ika-30 ng Nobyembre, 1964, sa pangunguna ng Tagapangulong Tagapagtatag nito na si Jose Maria “Joma” Sison hindi lamang bilang tagapagtaguyod sa interes ng kabataan, kundi maging ng mga manggagawa at magsasaka sa ka-nilang pagkamit ng minimithing nakabubuhay na sahod, tunay na repormang agraryo at hustisyang panlipunan hanggang makamit ang pambansang demokrasya.
KM@50: pAGLINGKURAN ANG SAMBAYAN
-KEvIN P. ArMINGOL
46
KABATAANG MAKABAyAN ANG HUMAwAN AT NAG-BUKAS NG PANIBAGONG LANDAS SA KASAySAyAN NG PILIPINAS AT NAGING MArKANG-BATO PArA SA KABATAAN AT ESTUDyANTE NOONG DEKADA ’60 NA MAKIISA SA PAMBANSA-DEMOKrATIKONG KILUSAN TUNGO SA PAMBANSANG DEMOKrASyA.
LARAwAN MULA SA pHILIppINE COLLEGIAN
47
gapoS
Umaapuhap sa paghingaAng musmos mong pag-iral1896 nang isinilang kaKakambal ng sandaang putok ng digmaAt alingawngaw ng katapangan ng katipunan‟Ng mga anak ng bayan.Marka ka ng diwang makabayan.Ngunit nilalason ang bawat dilaat diwa ng iyong gunita.Ikaw ang ‘di maibigkasNa himig sa mga taludtod ni Balagtas.Tungkong bato ni quezon sa pag-alpas.Pinanday ng panahon,Ngunit ngayon,Pinagsasabong sa wikaNg iba’t ibang nasyon.Pinuno ng dura ang iyong mukhaNg CHEdAt mga rehiyonalistaMata mo’y pugad ng pighatiPagka’t dila’y pinilipitAt binusalan ang bibig.
Palakasin ang agos ng iyong mga berso,Palakihin ang daluyong ng mga kwentoSa nakaumang na gatilyoNg mga dakila mong epiko,Ang tao at ang bayan ang kakalag Ng lubid Na sa iyo’y nagbuhol.
Lumipad ka.Ika’y tatak ng isipang nagkakaisaIkaw ang wikang kakalagSa gapos ng tanikala.
-ANDrEA P. DASOy
ryA
N P
AB
ALI
NA
S .
JOH
N G
Ar
ry
ALC
AN
TAr
A E
rA
NA
. C
yr
US
PA
LEyA
N A
NN
IBA
N .
GE
DN
AT
G. T
AB
DI .
JO
Ey
SA
Cr
ISTA
N G
AM
UTA
N .
rE
N-
NIE
TA
yr
US
. L
Ov
Er
L.
INO
CE
NC
IO .
rO
Dr
IGO
F.
AC
OB
Jr
. .
vIr
GE
L S
. v
ILL
AN
UE
vA
. A
ND
rE
S v
IEr
NE
S D
Uq
UE
Jr
. .
vIT
Or
IAN
O N
AC
ION
A
CA
IN .
NO
EL
ON
AN
GE
y G
OLO
CA
N .
JUN
rE
L N
Ar
vA
S K
IBE
TE
. JE
D-I
N .
AB
UB
AK
Ar
AS
JALI
. r
OB
Er
T D
OM
MO
LOG
ALL
AG
A .
JOH
N L
LOy
D
SU
MB
ILL
A .
AM
MA
N M
IS .
Ar
I E
SM
UL
A .
PE
TE
rS
ON
I.
CA
rA
P .
rO
GE
r C
. C
Or
DE
rO
. N
ICK
y D
C N
AC
INO
Jr
. .
GLE
NN
. B
Er
EC
IO B
ED
UA
.
CH
UM
GO
C-O
NG
AG
AB
ON
. r
ICH
ELL
E S
AL
AN
GA
N B
ALU
GA
. N
OE
L N
. . B
rID
A B
AL
AC
A .
JOE
L B
IMID
AN
G D
ULN
UA
N .
GO
DO
Fr
ED
O B
AS
AK
C
AB
AN
LET
. F
rA
NK
LIN
. C
AD
AP
DA
NA
O .
wA
LNE
r F
AU
ST
INO
DA
NA
O .
JE
rr
y D
AIL
Ay
KA
yO
B .
NO
BLE
SU
NG
Ay
KIA
NG
AN
. E
PH
rA
IM G
. M
EJI
A .
OM
Ar
AG
AC
Er
NA
CIO
NA
LES
. r
OD
EL
Ev
A r
AM
AC
UL
A .
rO
ME
O v
ALL
ES
SE
NIN
II .
rU
SS
EL
BA
wA
AN
BIL
OG
. A
NG
EL
C. K
OD
IAM
AT
.
wIN
DE
LL L
LA
NO
CA
ND
AN
O .
LO
rE
TO
GU
yAB
CA
PIN
DIN
G .
Gr
ING
O C
HA
rA
G C
AyA
NG
-O .
rO
ME
O C
UM
AN
Oy
CE
MP
rO
N .
MA
rK
LO
ry
C
LEM
EN
CIO
. J
. SE
PH
GU
MA
TAy
SA
GO
NO
y .
OLI
EB
ET
H L
IGU
TAN
vIE
rN
ES
. B
AD
rU
DIN
LA
NG
AL
AN
. S
Ar
AH
PA
NA
NG
GU
LON
DIO
NA
rO
SA
L
JEN
NIF
Er
LA
UD
E
rO
SS
AN
A S
AN
FU
EG
O
CH
Er
yLL
BO
NIF
AC
IO
Ar
NE
L LE
ON
Or
SA
LLy
Or
DIN
Ar
IO-v
ILL
AN
UE
vA
MABUHAy KAyONG MGA DI PANGKArANIwAN!
48
-MUSIKANG BAyAN
elaine i. Jacob, PUNONG PATNUGOT; Jolly m. lugod, KAwAKSING PATNUGOT SA FILIPINO; ian harvey a. Claros, KAwAKSING PATNUGOT SA INGLES; Zhen lee m. ballard, PATNUGOT SA PAMAMAHALA; ma. natascha dhonna fe C. Cruz; KAwAKSING PATNUGOT SA PAMAMAHALA, isabella krizia r. barricante, PATNUGOT SA BALITA; elaine grace a. quinto, PATNUGOT SA LATH-ALAIN; kevin p. armingol, PATNUGOT SA PANITIKAN; kristine Joy b. alimpoyo, PATNUGOT SA PANANALIKSIK; Catherine b. bacuño, Cedric t. bermiso, andrea p. dasoy, mitzi marie C. dolorito, Jenny d.C. franco, Sofia loren C. golloy, Camille grace a. loyola, John reinz r. mariano, maria theresa n. morta, marysildee V. reyes, Jessa bernadette a. romilla, ISTAP; martin p. aguilar, ma. Cristina l. barrera, John Carlo b. Cabilao, mariesol Curiba, maria hazel d. dela Cruz, Vincent d. deocampo, John Carlo d. evangelista, diamond a. gare, haziel b. guarte, don James indefenzo, marlou m. larin, margaux anne C. llanes, Joanah pauline l. macatangay, kristine C. manaloto, maria francesca u. martin, kaye ann oteyza, mary alyza o. ponce, danielle Samantha l. quinto, romina reyes, maricris b. taguinod, arbie lucky r. tan, Jayson p. Vergel de dios, Joana marie d. yumang, KOrESPOND-ENT; John paul a. orallo, PINUNO NG ArTS AND MEDIA TEAM (AMT); marijoe S. gemparo, KAwAKSING PINUNO NG AMT; enrico norman g. balotabot, precious g. daluz, John thimothy a. romero, ArTS AND MEDIA TEAM; Joshua t. Veluz, LITrATISTA; Jolly m. lugod, TAGAANyO; prof. Joel Costa- malabanan, KrITIKO SA FILIPINO; dr. Jennie V. Jocson, KrITIKO SA INGLES; prof. Victor rey fumar, TAGAPAyONG TEKNIKAL.
THE TORCH pUBLICATIONS 2014-15ang opiSyal na pahayagang pangmag-aaral ng pamantaSang normal ng pilipinaS
