ANKARA ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİJEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

GEO402/JEM306 JEOLOJİK HARİTA ALIMI

ARAZİ ÇALIŞMASIARAZİDE KULLANILAN EKİPMAN

GÜVENLİK

Dr. Koray ULAMIŞ

Kaya düşmesi: Askıda duran ve/veya düşen bloklardan uzak durulmalıdır. Kask veya sert bir koruyucu ileçalışılarak kaya parçalarının diğer insanlara gelme riski de gözetilmelidir. Aşırı yapışlar sonrasında veyakuzeye bakan yamaçlarda yosunların varlığına dikkat edilerek çalışılmalıdır.

Düzensiz yüzeyler / Bloklu yüzeyler: Çalışma esnasında yüzeylere sıkı tutunabilecek tabanlı ve yüksekboğazlı ayakkabılar tercih edilmelidir. Gerekirse güzergah uzatılmalıdır.

Beklenmedik Hava Koşulları: Ani değişen hava koşulları sonucunda hipotermi, günş çarpması veyadehidrrasyon geçekleşebilir. Vücut ısısının ve enerjinin çalışma boyunca yaklaşık eşit oranlardatutulmasına ve harcanmasına dikkat edilerek, özellikle susuz kalma engellenmelidir.

Arazide Çalışma Etiği : Kendi hareketlerinizden kendiziniz sorumlu olduğunu unutmayınız. Yerel halk ileiletişimde hassas ve ölçülü olmalısınız. Çalışma sonrasında arazide herhangi birşey unutulmadığına veçevre temizliğine dikkat ediniz. Gerekmeyen yerlerde örnek almayınız. Kalabalık gruplar halinde çalışmayapılıyorsa yerel idarenin haberdar olmasını sağlayınız. Çevrenizdeki canlı hayatına özen gösteriniz.

Arazideki Potansiyel Tehlikeler

Harita Nedir

Yeryüzünün tümünün ya da bir parçasının belirli oranlarda küçültülüp işaretleştirilerekbir düzlem üzerinde gösterimidir (http://tr.wikipedia.org/wiki/Harita). Latin kökeni"Mappa mundi" den gelmektedir. Tarihi gelişim sürecinde denizcilik, astronomik vecoğrafik amaçlı haritalar üretilmiştir. Jeoloji amaçlı harita ve haritacılık çok farklı birdisiplin haline gelmiştir.

Haritada Ölçek Kavramı

Ölçek; kısaca haritadaki uzaklığın arazideki uzaklığa oranıdır. Farklı amaçlar için büyükölçekli planlardan küçük ölçekli dünya haritalarına kadar değişen haritalarkullanılmaktadır. Ölçek birimsiz olup; rakam büyüdükçe "Küçük Ölçekli", rakamazaldıkça "Büyük Ölçekli" harita adını alır.

Örneğin; 1/500 lük harita büyük ölçekli, 1/50000 ölçekli harita küçük ölçeklidir. Jeolojikçalışmalarda genellikle tercih edilen haritalar 1/100000 ve 1/25000' lik topoğrafikharita (pafta) dır. 1/25000 lik bir paftada toplam 154 km2, 1/500000 lik haritada ise59136 km2 lik alan gösterilebilmektedir.

Ölçek Örnek Pafta No

1/100000 H29

1/50000 H29-A

1/25000 H29-A1

1/10000 H29-A-09

1/5000 H29-A-09-C

1/2000 H29-A-09-C-3

1/1000 H29-A-09-C-3-A

Haritaların Açıklamaları ve Lejand Kavramı

Haritada Ölçek Kavramı

Ölçek; kısaca haritadaki uzaklığın arazideki uzaklığa oranıdır. Farklı amaçlar için büyük

ölçekli planlardan küçük ölçekli dünya haritalarına kadar değişen haritalar

kullanılmaktadır. Ölçek birimsiz olup; rakam büyüdükçe "Küçük Ölçekli", rakam

azaldıkça "Büyük Ölçekli" harita adını alır. Örneğin; 1/500 lük harita büyük ölçekli,

1/50000 ölçekli harita küçük ölçeklidir. Jeolojik çalışmalarda genellikle tercih edilen

haritalar 1/100000 ve 1/25000' lik topoğrafik harita (pafta) dır. 1/25000 lik bir paftada

toplam 154 km2, 1/500000 lik haritada ise 59136 km2 lik alan gösterilebilmektedir.

Topoğrafik harita ile Pusula Ayarlaması

Grid Kuzeyi: GKManyetik Kuzeyh : MKCoğrafi Kuzey : Yıldızlı çizgiManyetik sapmaya göre pusulanın çalışma yapılmadanönce ayarlanması gereklidir.

Örn:

Yıllık sapma açısı +5’ (Grid Kuzeyi Coğraki Kuzeyin Doğusunda)

2018 için;

(2018-1955) x 5 + 1°00’= 5°15’+1°00’ =6° 15’

Yıllık sapma açısı -5’ (Grid Kuzeyi Coğraki Kuzeyin Batısında)

2018 için;

(2018-1955) x (-)5 + 1°00’= -5°15’+1°00’ = -4° 15’6° 15’

6° 15’

Jeolog Pusulası ve Kulllanımı

Uygulamada Kullanılan Diğer Pusula Türleri

Cocla eğim/eğim yönü ölçer

Freiberg eğim/eğim yönü ölçer

ARAZİ ÇALIŞMASI ÖNCESİNDE YAPILACAKLAR

Çalışılacak alandaki verileri toplama (DSİ, MTA, İlbank, Afet İşleri, HGK)

Çalışılacak alanın ölçeğini belirleyerek genel ve detay jeolojisinin haritalanacağıÜst Grup, Grup, Formasyon veya Üyelerden hangisi olduğunu belirleme. Maden, suveya mühendislik jeolojisi çalışmalarında farklı ölçekler ve detaylar haritalanmakdurumundadır.

Haritadan arazideki topoğrafyayı okumak önemlidir. Çalışma esnasında proje amacınagöre süre ve güzergah belirlenmesi verimli çalışma yapmada faydalı olacaktır.

Haritalama yapılacak alana ulaşım, yerleşim yerlerine yakınlık gibi parametrelerin deplanlanması özellikle acil durumlarda problem yaşamamak adına faydalı olacaktır.

Bu hazırlığın sonraki aşamasında en çok bilgi sağlayacak olan Hava Fotoğrafları veUydu Görüntüleri olacaktır.

HAVA FOTOĞRAFLARI ve UYDU GÖRÜNTÜLERİ

Hava fotoğrafları belirli bir program dahilinde hava durumu ve gün içindeki ışıkdoygunluğuna göre bindirmeli olarak çekilmektedir.

HGK tarafından üretilen hava fotoğrafları genellikle 1/35000 ölçeklidir ve SB tonlardadır.

Hava fotoğrafları kullanılarak;

-Morfoloji

-Drenaj ağı

-Vejetasyon

-Yerleşim alanları

-Erozyon

-Formasyon sınırları

-Fay ve kırık tespiti

gibi birçok veri araziye çıkmadan önce belirlenebilecektir.

2005 Kuzulu (Sivas) Heyelanı

UYDU GÖRÜNTÜLERİ ve CBS

Topoğrafya, yerleşim alanları ve insan ürünü yapılar

Veri işleme ile vejetasyon, mineral ve maden yatakları

Fay ve kırıklar

İran- Zagros tuz domu ve antiklinal yapısı

Avustralya-Pasifik plakası sınırı

Uydu görüntüsünde alterasyon zonlarının haritalanması

ARAZİDE KULLANILAN EKİPMAN

Altimetre

ARAZİDE KULLANILAN EKİPMAN

El tipi GPS

Dikkat : GPS verisinin sapma miktarını dikkate alarak (yaklaşık 3-10 m arası)haritanın datumu (ED50, WGS84) ile GPS’in uyumlu olması gerektiğini hatırlayınız.Haritanızın hangi koordinat sisteminde olduğuna dikkat ediniz (Derece-Dakika / UTM

Çekiç ölçek olarak çok sık kullanılır

Not : Arazide En Çok Unutulan Çekiçtir. Lütfen Çalışma Yaptıktan Sonra Pusulave Çekiçlerinizi Kontrol Ediniz !!!!!!!

Lup Hidroklorik asit (Karbonat???)

ARAZİ ÇALIŞMASI ve EMNİYET

Harita ile coğrafik kuzey

Haritada yer bulma (pusula, gps, gözlem)

Formasyonların ve içerdikleri litolojik birimlerin tanımlanması. Gözlem noktaları.

Kayaç/Kayaç gruplarının genel tanımı (mağmatik, sedimanter…) ve detaylı incelenmesi(Doku, renk, tane boyu, süreksizlikler, fosil içeriği)

Tabaka düzlemleri ile çizgisellikler ve yönelimleri

Doğrultu/Eğim ve Gidiş/Dalım

Kıvrımlar, antikinal, senklinal, fay ve fay çiziklerinin tanımlanması. Aynı formasyon içindetabaka düzlemlerinin yöneliminin yorumlanması daha geniş ölçekte yapılarıntanımlanması ve yorumunda önemlidir

Arazide her türlü kütle hareketinin konumu ve yaklaşık boyutları

Formasyon sınırlarının belirlenmesi ve takip edilmesi

ARAZİ ÇALIŞMASI ve EMNİYET

Arazide tek başına veya ekiple yapılan çalışmalarda şahıs ilk önce kendi emniyetindensorumludur

En temel emniyet kıyafet seçimi ile başlar. En çok yaşanan problem, yüksek boğazlı botgiymemekten dolayı yaşanan burkulmalardır.

Mostrada çalışma yaparken çekiç darbelerinin size ve çevrenizdekilere zarar vermemesineözen gösteriniz

Çok dik yamaçlarda tek başınıza çalışmamaya özen gösteriniz. Hızlı hareketlerdenkaçınarak, toprak yamaç ise çekiçle kendinize basamak oluşturabilirsiniz.

Tarla, dere yatağı yakını gibi yerlerden geçerken hem yabani hayvanlara dikkat ediniz, hem de çamura saplanmamaya özen gösteriniz

Çantanızda en azından büyük bir mendil ve kolonya bulundurmaya çalışınız.