Ankundigung der

öffentlichen frühlingsprüfung im herzoglich Nassauischen Gymnasium

zu

Weilburg

am 9. und 10. April 1862 von

Dr. Heinrich Ludwig Schmitt, Director .

Inhalt: 1) Vom Professor Krebs: Reliquiae libri XXXVII biblioth. Diodori Siculi. De bello Marsico.

2) Schulnachrichten com Director.

Weilburg.

Gedruckt bei L. E. Lanz.

881 D71862

Reliquiae libri tricesimi septimi bibliothecae Diodori Siculi·

De bello Marsico.

S i quis quaerat, cur, quum antehac libri septimi et octavi bibliothecae Diodoreae reliquias exposuerim, nunc in reliquiis libri tricesimi septimi explicandis pericliter, cogitet ille velim non totam seriem reliquiarum hac subsiciva opera me mihi proposuisse melius, quam factum est, digerendam et illustrandam; sed unum illud me sequi, ut occasione oblata interdum aliquid conferam, quo qui utantur, ordinem rerum a Diodoro proditarum ipsasque res facilius possint perspicere. hac in re si etiam orationi Diodori aliquid curae impertiam, qui noverit, quem locum Diodorus in scriptoribus graecis sui temporis ob-tineat, id non mirabitur. dolendum est in Dindorfii et Bekkeri libris non omnem additam esse singulorum codicum scripturam. quas verbis scriptoris subiiciam adnotationes, eis non admiscebuntur, quae aut Valesius aut Wesselingius aut quisquis alius adnotavit, nisi ubl

aut aliquid refutabitur aut novis rationibus confirmabiturl neque enim discipulis haec scribo, sed viris doctis, qui aut Diodoro operam suam impendant, aut historiae illius temporis studeant. egregie has res tractavit Mommsenius in libris rerum Romanarum, nee pauca üle debet Diodoro: quare qui hanc partem Diodorei libri leget, eum non alienum fuerit Mommsenii narrationem comparare.

1. c'On l) τον Μαρσικον όνομασ&έντα πόλεμον επί τις αντου ηλικίας Διόδωρος μεί­ζονα πάντων των προ γεγονότων αποφαίνεται2). ώνομασ&αι δε φησι Μαρσικον εκ των αρ-ξαντων της αποστάσεως3), έπεί σύμπαντες γε ^Ιταλοί κατά Ρωμαίων τούτον εξηνεγκαν τον πόλεμον. αίτίαν δε πρωτην γενέσ&αι του πολέμου το μεταπεσεΐν τους Ρωμαίους απο της ευτάκτου και λιτι,ς αγωγής και εγκρατούς, δι ης επι τοσούτον ηυξήΰ-ησαν, εις όλε-&ριον ζήλον τρυφής και ακολασίας4), εκ γαρ της διαφθοράς ταύτης στασιασαντος του δημοτικού προς την συγκλητον^ είτα εκείνης επικαλεσαμένης τους εκ της Ιταλίας επικού­ρησα ι καϊ υποσχόμενης ττς πολυεραστου 'Ρωμαϊκής πολιτείας μεταδονναι και νομφ κυρώ-σαι, επεϊ ουδέν των ύπεσχημένων τοις Ίταλιωταις έγένετο5), ο εξ αυτών πόλεμος προς

Adnotatio. Cap. Ι. 1) Primo loco posui Photii verba, quia summam quandam continent earum rerum, quae Photio tricesirnum septimum librum et proxirnum historiarum legenti maxime memorabiles visae sunt, non Diodori ille refert orationem, sed suis verbis eius orationis quasi argumentum proponit, ita ut etiam-nunc singulas quasdam disceVptae illius partes animadvertere atque notare possimus. — 2) In praefatione huius libri ΧΧΧΥΠ, quae ineipit a cap. II. — 3) Cap. II extr. Cf. Strab. V. 4 Μαρσικον δε wvouaaav τον πόλεμον απο των α^'ξάντων της αποστάσεως. — 4} Cap. I I I — X I I . — 5) Cap. X V I . Quae antecedunt, ϋτασιάσαντος του δηιιοτικοΰ etc, eis significantur illae Diodori argumentationes, ex quibus sumptae sunt

1

2

^Ρωμαίους έξεκαυθη ύπατενόντων εν τη Ρωμγι Λευκίου Μαρκίου6*) Φιλίππου καϊ 2έξτον ^Ιουλίου. Ολυμπιάς δ* ηχθη δευτέρα'7) προς ταϊς εκατόν εβδομηκοντα. εν τούτω τψ πολέμω ποικίλα και πολύτροπα πάθη καϊ πόλεων αλώσεις εκατέρψ μέρει των διαπολεμησάνιων συνέβη ταλαντευομένης ωσπερ επίτηδες 8) παρά μέρος της νίκης κα) μηδετέροις εν βε­βαιώ διαμενουσης. όμως απείρου πλήθους εκατέρωθεν πεσόντος όψέ και μόλις ιΡωμαίοις έξενίκησε βεβαιωθήναι το κράτος, έπολέμουν δε Ψωμαίοις Σαυνϊται, ^Ασκολανοϊ, Αευκανοϊ, Πικεντηνοι 9), ΝωλανοΙ και ετεραι πόλεις και έθνη, εν οίς επισημότατη κάΙ μεγίστη και κοινή πολις άρτι σνντετελεσμένη τοις Ιταλιώταις το Κορφίνιον ην, εν -η τα τε άλλα, οσα μεγά-λην πόλιν και αρχήν κρατυνουσι, σννεστήσαντο και άγοράν ευμεγέθη καϊ βουλευτηριον και τα άλλα τά προς πολεμον άφθονως άπαντα και χρημάτων πλήΰος και τροφής δαψιλή χορηγίαν. συνεσττσαντο δε καϊ συγκλητον κοινήν πεντακοσίων ανδρίον, εξ ών οϊ τε της πατρίδος άρχειν άξιοι προαχθησεσθαι ε μέλλον και οι προβονλενεσ θαι δυνάμενοι περϊ της κοινής σωτηρίας, καϊ τούτοις επέτρεψαν τα κατά τον πολεμον διοικεϊν αυτοκράτορας ποιησαντες τους συνέδρους, ούτοι δ' ενομο$έτησαν δυο μεν υπάτους κατ1 ένιαυτον αϊρεΐσθαι, δώδεκα δε στρατηγούς, και κατεστάλησαν ύπατοι μεν Κοιντος Πομπαίδιος Σίλων, Μάρ-σος10) μεν το γένος, πρωτεύων δε των ομοεθνών, και δεύτερος εκ του Σαυνιτών γένους Γάιος ^Απώνιος Μοτνλος 11), καϊ αυτί ς δόξη καϊ πράξεσι του έθνους προέχων, την δ' ολην Ιταλίαν εις δυο μέρη διελοντες ύπατικάς επαρχίας ταύτας καϊ μερίδας απέδειξαν, και τφ μεν Πομπαιδίω προσωρίσαν χωράν από των Κερκωλωννί) καλουμένου μέχρι της Αδριατικής θαλασσιάς, τά προς δυσμάς και την άρκτον νευοντα μέρη, καϊ στρατηγούς έταξαν αντφ εξ. το δε λοιπόν της Ιταλίας, την προς ε ω καϊ μεσημβρίαν νευουσαν προσ­ωρίσαν Γαΐω Μοτυλω στρατηγούς ομοίως συζευξαντες εξ 13). οΰτω. πάντα δεξιώς και κατά

capp. X I I I — X V ; quae sequuntur, ο ε'ξ αυτών πόλεμος εζεκαύ&η. comprehendunt capp. XVII— ΧΤΧ, quae sunt partes eins narrationis, qua Diodorus actiones Philippi cos. adversus Drusum eiusque factionem et violentiam deficientium Italicorum descripserat. — 6) Scripsi Μαρκίου, non ut est in codicibus Μάρκου. idem fecerant Wesselingius et Dindoriius. non enim puto in hoc nomine aut Photium aut Diodorum errare potuisse. — 7) In codicibus est ηχΟ-η προς ταϊς. ante praepositionem excidisse numerum ordinalem. quem vocant, ratio verborum docet; hunc esse B, ut sit δευτέρα, iam Rhodomanus et Scaliger et Wesselingius viderunt et Dindoriius, qui uncis inclusum adiecit. — 8) Diodorus ipse cap. II simili modo, η τύχη χαίϊάη?υ επίτηδες τούτους είς διάοτασιν αγαγοΰσα, — 9) Apud Photium videntur esse Πικεντηνοί, apud Diodorum Πικεντινοϊ, ut est in cod. Vat. cap. XVIII, non ΠικεντΙνοι, quam scripturam habent excerpta de virt. et vit. cap. XIX et XXII. — 10) Photio sunt Μάρσοι, Diodoro Μαρσοι; cf. lib. XX. c. 101 et infra capp. I I et XIX et XXI. — 11) C. Papium Mutilum vocant Romani scriptores et Appianus. — 12) Nomen hoc quem locum indicet, Wesselingius se nescire fatetur, sed addit Abr. Ortelium putare eum fuisse circa Galliam togatam. is igitur fortasse de Vercellis cogitavit, quam urbem Strabo V. 1 extr. Ουερκέλλονς ap-pellat. mihi potius in confinio Umbriae et Etruriae et Sabinorum ille locus quaerendus videtur, ubi sunt *>Οκρίχλοι1 ut apud Diodorum fuerit των *Οκρίκλων καλουμένων, cf. Strab. V. 2 extr. haec enim urbs optime designat fines excitatorum ad defectionem populorum Italicorum spectantes inter occasum solis et septem-triones, et nominat eam Florus in descriptione belli socialis III. 18. — 13) Duodecim illos praetores haud iacile est enumerare. Appianus de bell. civ. I. 40 T. L a f r e n i u m nominat, qui apud Florum III. 18 est A f r a n i u s , apud Eutropium V. 2 T. Herennius, apud Orosium V. 18 Francus; C. P o n t i l i u m , qui haud scio an scribendus sit P o n t i d i u s , quo nomine Velleius II. 16 unum de Italicorum ducibus appellat (Cicero in disertis hominibus sui temporis nominat M. Pontidium Arpinatem Brut. 70, orat. II. 68,); M a r i u m E g n a t i u m , quem etiam Velleius habet et epitome Livii lib. 75, ubi dicitur occisus esse a Cosconio in ea pügna, qua Appianus b. c. I. 52 Trebatium Samnitium ducem cecidisse memorat, si quidem sana est scriptura; deinde M. L a m p o n i u m , cuius nomen est etiam apud Photium in hoc capitö et apud Diodorum

3

μίμησιν το σύνολον ψάναι της Ψωμαϊκής καΐ εκ παλαιού τάξεως την εαυτών αρχήν δια­θεμένοι κατά το σφοόρότερον λοιπόν ειχοντο και του εφεξής πολέμου την κοινήν πόλιν ^Ιταλίαν έπονομάσαντες. και διζπολέμησαν ιΡωμαίοις τα πλείστα κατά το επικρατέστερον14), εως Γναΐος Πομπήιος ύπατος αίρεθεις και στρατηγός τον πολέμου και Έύλλας στρατηγός υπό τψ έτέρω υπατω Κατωνι επιφανεστάταις μάχαις τους Ιταλιωτας ουχ άπαξ αλλά και πολλάκις νικήσαντες τά πράγματα αυτών εις το συντρίβεσθαι περιέστησαν15). έπολέ-μησαν δ^ ούν και ετι, αλλά Γαΐου Κοσκονίου16 σταλέντος ειςΎαπυγίαν στρατηγού πολλάκις ήττήθησαν. είτα ελαττωθέντες και εκ πολλών ολίγοι καταλειφθέντες κοινή γνώμη την κοινήν έκλείπονσι πόλιν, το Κορφίνιον, διά τό τους Μαρσους και πάντα τά γειτνιώντα ιών εθνών προσκεχωρηκέναι τοΊς 'Ρωμαίοις. εις δε τήν εν 2αυνίταις Αϊσερνίαν καθιδρν-θησαν πέντε στρατ?]γους αύτοΊς ίπιστήσαντες, ων ένι μάλιστα Κοΐντίρ Πομπαιδίω Έίλωνι τήν πάντων ήγεμονίαν έπίστευσαν διά τήν περί αυτόν εν τ$ στρατηγεΐν άρετην τε και δόξαν. ούτος δε μετά της κοινής τών στρατηγών γνώμης κατεσκενασε μεγάλην δΰναμιν, ώς τους σι μπάντας μετά τών προϋπαρχόντων περί τρισμύριους γενέσθαι, χωρίς δε τούτων τους δούλους έλευθερώσας και, ώς ο καιρός έδίδου^ καθοπλίσας συνήγεν ου πολύ λεί­ποντας τών δισμυρίων, ιππείς δε χίλιους, συμβαλών δε Ψωμαίοις Μαμερκου στρατηγοΰντος αυτών 'Ρωμαίους μεν αναιρεί ολίγους, τών f)' οικείων υπέρ εξακισχιλίους αποβάλλει, καϊ Μέτελλος κατά τήν ^Απουλίαν τήν Ονενουσίαν πόλιν άξιολογον ούσαν και στρατιωτας πολ­λούς εχουσαν εξεπολιόρκησε κατά καιρόν τον αυτόν και πλείους τών τρισχιλίων αιχμα­λώτους είλεν. έπικρατουντωι δ' επι μάλλον και μάλλον τών Ρωμαίων πέμπουσινΛη) οι ^Ιταλοί προς Μιθριδάτην τον βασιλέα Πόντου ακμάζοντα τότε πολεμική χειρι και παρα­σκευή άξιονντες έπι τήν Ιταλίαν κατά^Ρωμαίων άγειν τας δυνάμεις' ούτω γάρ ραδίο)ς αν συναφθέντων τό ^Ρωμαϊκόν καταβληθησεσθαι κράτος, ο δε Μιθριδάτης αποκρισιν δίδωσιν

infra cap. ΧΧΧΙΠ et in Plutarchi vita Sullae; tum C. I u d a c i l i u m Asculanum, euius mentionem facit Orosius; et H e r i u m A s i n i u m a Yelleio, Eutropio, epitomatore Livii nominaturu; et P. V e t t i u m Ca­t o n e m , quem Cicero Phil. XII. 11 S c a t o n e m vocat, Velleius Insteium Catonem, Eutropius T. Vettium. praeterea "habet Appianus b. c. I. 41 P. P r e s e n t a e u m et L. C l u e n t i u m c* 50, qui Eutropio est A. Cluentius, Orosio Juventius. Velleius addit P o n t i u m T e l e s i n u m , Photius ex Diodoro T i b . C l e p i -t i u m vel Cleptium et Pompeium, qui fortasse est idem ille Pontius, his accedit O b s i d i u s , qui cum Pompaedio cecidisse dicitur ab Orosio, et A g a m e m n o Cilix archipirata, cuius mentio fit infra cap. XXII et apud Orosium. nam Guttam Capuanum, quem cum Lamponio et Pontio Telesino Marianis auxilium tulisse narrat Appianus b. c. I. 90, iam a principio belli socialis in ducum numero fuisse vix possis affirmare. Plotius autem, quem Jalmius sibi visus est Jac. Tollio auctore restituisse Floro III. 18 (II. 5 ed. Jahn.), per magnum quendam errorem illuc irrepsit. neque enim Tollius fortuit. cap. 22 de mutanda scriptione Yocabuli corrupti loquitur, sed de glossemate delendo, cuius originem se putat invenisse apud epitomatorem Livii, qui Plotium dicit Umbrorum v i c t o r e m , non d u c e m . Ceterum quomodo corrigendus sit ille Flori locus, etiammmc reputandum est, nam quamvis speciosa sit Lipsii coniectura verba illa t o t u s s e n a t u s e t c o n s u l e s commutantis in T i t u s E g n a t i u s E t r u s c o s , tarnen non sine causa Titi praenomen suspectum habuit Graevius; nee Marium Egnatium quisquam nominavit in Marsorum dueibus, sed in Samnitium, qui longius absunt ab Etruria. Etruriae excitandae munus multo melius videtur cadere in P. Vettium Sca­tonem, quem Appianus b. c. I. 47 cum Judacilio et Lafrenio (Afranio) coniungit. quare magis assentiar Tanaq. Fabro Vettium Catonem in Flori verba inducenti; malim autem ita scribere: P o m p e d i u s M a r -sos e t L a t i n o s , A f r a n i u s U m b r o s , V e t t i u s S c a t o E t r u s c o s , S a m n i u m L u c a n i a m q u e T e l e s i n u s . — 14) His verbis continentur capp. XX — XXXIV. — 15) Huc spectat cap. XXXV. — 16) Apud Appianum b. c. I. 52 scribitur Κοαχωνιος. Idem videtur esse, qui anno 78 et proximo pro consule Dalmatas subegit, cf. Cic. Cluent. 35 , Eutrop. VI. 4, Oros. V. 23 extr. — 17) Capta Venusia anno 88

4

αξειν τάς δυνάμεις εις την Ύταλίαν, έπειδάν αύτφ καταστηοη την ^Λσίαν τούτο γαρ και έπραττε, διο παντελώς οι αποσταται τεταπεινωμένοι άπεγίνωσκον λοιποί γαρ ύπήρχον 2αννιτών ολίγοι και Έαβελλοι όιατρίβοντες εν τγ\ Νωλα και προς γε τούτοις οί περί Ααμπώνιον και Κλεπίτιον*8) έχοντες λείψανα των Λενκανών. όιο και τον Μαρσικού πο­λέμου σχεόον ηδη διαλυομένου πάλιν αϊ προγεγενημέναι στάσεις εμφύλιοι κατά την LΡω μην κινήσεις ελάμβανον άντιποιουμένων πολλών ενδόξων [το]19) τνχεΐν της κατά Μι&ριδάτον στρατηγίας δια το μέγε&ος των έπα&λων. Γάιός τε γάρ ^Ιούλιος20) και Ταιος Μάριος ο εξάκις νπατευσας άντεφιλονείκουν, και το πλη&ος ην έκατέροις συμμεριζόμενον ταΐς γνώ-μαις. συνέβησαν δε και ί'τεραι ταραχαί'21). 6 μέντοι Σΰλλας ύπατος ων χωρισθείς της ^Ρωμης προς τάς περί Νώλαν η$ ροισ μένας παρεγένετο δυνάμεις καΐ πολλούς τών πλησιο-χωρων κατ απληξά μένος ηνάγκασε παραδούναι σφάς αυτούς και τάς πόλεις, του δε 2υλλα στρατευσαντος μεν έπϊ την Λσίαν κατά Μι&ριδατου, της δε ι Ρώμης μεγάλαις ταραχαΐς και φόνοις εμ(ρυλίοις περισπωμένης Μάρκος Λαμπώνιος11'1) και Τιβέριος Κλεπίτιος ετι δε Πομ-πήιος23), οί τών υπολοίπων Ιταλιωτών στρατηγοί διατρίβοντες έν τη Βρεττία Ίσιας'1*) μεν πόλιν οχυραν έπϊ πολύν χρονον πολιορκτραντες ουκ ίσχυσαν έλεΐν, μέρος δ^έπϊ της πολιορκίας του στρατεύματος καταλιποντες τη λοιπή το ιΡηγιον Ισχυρώς έπολιόρκουν έλπίζοντες, ει ταύτης κρατησαιεν^ ραδίως εις την Ί,ικελίαν διαβιβάσειν τάς δυνάμεις και κρατησειν της εύδαιμονεστάτης τών υπό τον ηλιον νψων. αλλ' ό ταύτης στρατηγός Γάιος Νωρβανός'2*) πολλή δυνάμει και παρασκευή και προ&νμία χρ^σάμενος και καταπλ//ξάμένος τοΐ>ς Ίταλι-

a. Ch. η. Quatuordecim annis post Mithridates eodem consilio legatos ad Sertorium misit. — 18) Est Cle-ptius dux auxiliorum Lucanoruna apud Luculi um praetorem in Sicilia anno 103 a. Ch. cf. Phot. excerp. Diod. p. 390 a. Bekk., quem eundem esse arbitrere. idem infra Tiberius yocatur. — 19) Uncis inclusi ut suspectum. ratio gramniatica poscit aut του τυχεϊν, quod habent Stephanus et Wesselingius ex coniectura, ut videntur, aut τυχεϊν. Dindorf. et Bekk. retinent articulum το. — 20) C. Julius L. i?\ Sex. N. Caesar Strabo, L. Julii cos. 90 a. Ch. et Q. Lutatii Catuli cos. 102 a. Ch. frater, orator urbanitate et facetiis omnibus praestans, quum anno 90 a. Ch. aedilis fuisset, anno 88 consulatum extra ordinem petebat, sed depulsus est magis P. Antistii quam P. Sulpicii tribunorum pl. actionibus. cf. Yellei. II. 9. 2, Cic. Brut. 48, Orat. IL 11, 3, 7, III. 3, Fast. Cap., Cic. Brut. 89, 63. — 21) P. Sulpicii Run trib. pl. actiones dicit Photius. quem hominem cur Nauckius in adnot. ad Cic. Lael. I. § 2 b e l l i d u c e m appellet, nescio. Cicero Brut. 89 initia sua describens dicit: E r a t H o r t e n s i u s in b e l l o p r i m o a n n o [90 a. Ch.] m i l e s a l -t e r o t r i b u n u s m i l i t u m ; S u l p i c i u s l e g a t u s a b e r a t , e t i a m M. A n t o n i u s , ut concedamus lega-tionem illam fuisse militarem, quis narravit de rebus gestis P. Sulpicii? Servius est Sulpicius acerrimus illius belli dux et felicissimus. — 22) Λαμπώνιος supra scribitur a Photio, quare ^Λπωνιον, qui est in ma-nuscriptis, mutavi Wesseling. et Dindorf. auctoribus. cf. adnot. 13. — 23) Pontium pro Pompeio scribendum esse "Wesseling. et Dindorf. putant, quibus assentior; cf. adnot. 13; sed Photiusne ita scripserit, incertum Yidetur. — 24) Wesseling. ex Appiani Hann. 44 et Stephano T i s i a m urbem profert ita sitam, ut, qui inde profugerint, Rhegium se contulerint; quare etiam hoc loco Τιοίας scribendum putat. cui assentiri videtur Dindorf., neque ego dissentio, quamquam in eiusmodi nominibus oppidorum et fluviorum et montium ignobilium non facile est dijudicare, quid fuerit, quid numquam fuerit. — 25) Norbanum scripsi, quum sit in codicibus Όρβανός. de eodem nomine Wesseling. et Dindorf. cogitarunt. Cic. Yerr. II . 5. 4. E r g o h i s i n s t i t u t i s p r o v i n c i a e i a m t u m , q u u m b e l l o s o c i o r u m t o t a I t a l i a a r d e r e t , h o mo n o n a c e r r i m u s n e e f o r t i s s i m u s C. N o r b a n u s in s u m m o o t i o fui t . p e r f a c i l e en im s e s e S i c i l i a t u e b a t u r , n e q u o d in i p s a b e l l u m p o s s e t e x i s t e r e . qui locus non fugit Mommsenium; narrat enim plane hist. Rom. II. p. 244 C. Norbanum impetum oppugnantium repulisse. sed quod hanc ineursionem anno 88 ante Chr. tribuit, neque enim alium adscripsit annum, in eo mihi videtur errasse. nam Photius hanc narrationem ineipit a verbis του Ss Σΰ17.α ατ^ατενοαντος u\v ln\ την "Άαίαν κατά Μι&ςιδάτου, της (Vt ''Ρώμης μεγάλαις ταςαχαΐς και φόνοις εμιρυλίοις πεςιαπωμένης. quare Norbani praetura Sicijiensis potius anno

5

ώτας τφ μεγέ&ει της παρασκευής εξήρπασε τους 'Ρηγίνονς. είτα 26) της περί Συλλαν και Μάριον εμφυλίου στάσεως άναρριπισ&είσης ^Ρωμαίοις οι μεν Σνλλα, οί δε Μαρίω σννε-μάχησαν, καΐ το μεν πλέον αυτών έπεσε τοις πολέμοις, το δ' νπο λοιπόν επικρατήσαντι Σνλλα προσεχωρησε. και ούτω τέλεον τη έμφνλαο σνναπέσβη στάσει μέγιστος γεγονώς και 6 Μαρσικός έπικλη&εϊς πόλεμος. — Phot. bibl. ρ. 391a — 392b. Bekk.

Π. ^Αφ1 ων χρονών αϊ τών αν&ρωπων πράξεις δια της ιστορικής αναγραφής εις αιώνων μνήμην παρεδόθησαν, μέγιστον \σμεν πόλεμον τον Μαρσικον ονομασ&έντα από Μαρσών.1) ούτος γαρ παντας τους προγεγονότας νπερεβαλετο ταϊς τών στρατηγών άνδρα— γαΰίαις και το) μεγέ&ει τών πράξεων, τον γαρ Τρωικόν πολεμον και τάς τών ηρώων άρε— τάς 6 επιφανέστατος τών ποιητών 'Όμηρος είς νπερβολην δόξης έτραγψδησεν εν ψ της Ευρώπης προς την ^Ασιαν διαπολεμοΰσης και τών μεγίστων ηπείρων υπέρ της νίκης δια— φιλότιμο υ μεν ων τοιαύτα ι πράξεις υπό τών αγωνιζομένων αννετελέσΰησαν, ώστε τοΐς επι-γενομένοις άν&ρώποις εμπλησ&ήναι τά &έατρα μν&ικών και τραγικών αγωνισμάτων. άλΧ όμως εκείνοι μεν έτεσι δέκα τάς εν τη Τρφαδι πόλεις κατεπολέμησαν, ''Ρωμαίοι δε τοίς 2) ύστερον χρόνοις μια παρατάξει νικήσαντες ^Ανιίοχον τον μέγαν της ^Ασίας κύριοι κατέ­στησαν, μετά δε τά Τρωικά τον Περσών βασιλέως στρατενσαντος επί την 'Ελλάδα καϊ δια την νπερβολην τον πλη&ονς τών ακολον&ονντων αυτφ στρατιωτών άναξηραινομένων 3) τών άενάων4) ποταμών ή Θεμιστοκλέονς στρατηγική συνεσις μετά της τών "Ελλήνων αρε­τής τους Πέρσας κατεπολέμησεν. κατά δε τους αυτονς καιρούς Καρχηδονίων τριάκοντα μνριασιν επι την Σικελίαν ατρατευσαντων Γέλων ό Συρακούσιων αφηγούμενος ενϊ στρα— τηγήματι καϊ άκαρεΐ χρόνίρ διακοσίας νανς ενέπρησε και δεκαπέντε μυριάδας πολεμίων εν παρατάξει κατακοψας τας ίσας εζώγρησεν. άλΧ1 όμως οί τον Μαρσικον πολεμον δια-πολεμησαντες 'Ρωμαίοι τονς απογόνους τών τας τηλικαυτας πράξεις επιτέλεσα μένων κατ-επολέμησαν. εξής δε ^Αλέξανδρου του Μακεδονος υπερβαλλονση συνέσει και ανδρεία τών Περσών την ήγεμονίαν καταπολεμησαντος "Ρωμαίοι κατά τονς νεωτερικονς καιρούς δορί— κτητον 5) έποιήσαντο την Μακεδονίαν. Καρχηδων δε περί της Σικελίας έτη τέσσαρα καϊ είκοσι πολεμησασα τη "Ρώμη και πλείστας και μεγίστας άγωνισαμένη παρατάξεις καϊ νανμαχησασα τότε μεν τψ βαρεί τής τών 'Ρωμαίων ηγεμονίας κατεπολεμη&η, μετ ολίγον δε τον Αννιβιακόνβ~) κληΰέντα πόλεμον σνστησαμένη παραταξεσι και νανμαχίαις και πολλαΐς περιβοητοις πραξεσι νικήσασα, στρατηγον εχονσα πρωτεύοντα κατ' άρετήν Αννίβαν τελενταίον νπο τε τών "Ρωμαίων και τής τών ^Ιταλών άνδραγαϋίας καϊ τής Σκιπίωνος αρετής κατεπολεμη&η. Κίμβρους δε ταίς1) μεν όψεσι γίγασι παρεμφερείς ταϊς δε άλκαίς άννπερβλήτονς6)· ούτοι γάρ πολλάς καϊ μεγάλας "Ρωμαίων δννάμεις κατακόψαντες καϊ

87 a. Chr. adsignanda erit — 26) His verbis Photius ea, quae de bello sociali apud Diodorum legerat, eon-cludit non satis luculenter. videtur autem indicare bellum Sullae cum Mario filio et Marianis, de quo plu-ribus disserit proxima, quam ex Diodoro excerpsit, particula, quae non est huius loci. —

II. 1) Ab hoc capite librum XXXVII bibliothecae Diodoreae incipere certum videtur. nam est exor-dium, cuius modi complura extant in libris superstitibus, Photiique summarium, quod primo loco posui, nu-merum libri plane inscriptum habet. — 2) τοϊς addidit Dindorf. ex m<>re Diodori, cuius haec manus est. potuit etiam scribere εν τοϊς ΰστεςον, sed non opus est. — 3) Apud Maium fuit άναξηςαιμένων', Dindorf. correxit. — 4j άεννάων est apud Mai. et Bekk., Dindorf. scripsit άενάων, ut est lib. XI. c. 5. — 5) lta Dind., Mai. ediderat ΰοςυκτητυν. — 6) ^Αννιβιακον est in codice, item in excerp. Tales, lib. XXXIV et XXXY. c. 60 Bekk.; sed ex Hoeschel. ecb lib. XXV. c. 20 Bekkerus scripsit Άννιβαίκόν, quod etiam hoc loco vult Dindorf. — 7) Mai. Κυμβςούς δε τους —; Dind. corr, — 8) Dind. deesse aliquid

6

μνριααι τεσσαρακοντα την επι 'Ιταλιαν ατρατείαν στειλάμενοι ταΐς των 'Ρωμαίων άνδρα-γαθίαις άρδην κατεκόπησαν. διό του πρωτείου κατά τάς εν τοΊς πολέμοις άνδραγα&ίας έκ των αποτελεσμάτων κριθέντος υπαρχειν πάρα ^Ρωμαίοις και τοις την Ιταλιαν οικονσιν εθνεσιν η τύχη καθαπερ επίτηδες τούτους εις διάστασιν άγαγουσα τον υπερβάλλοντα τφ μεγέθει πολεμον έξέκαυσεν. επαναστάνιων γάρ των κατά την Ιταλιαν εθνών τη της ι Ρώμης ηγεμονία και των εξ αιώνος άρίοτων κεκριμένων έλθόντων εις αϊρεσιν και ψιλοτιμίαν ο γενόμενος πόλεμος εις ύπερβολην μεγέθους κατήντησεν, ος ώνομάσθη Μαρσικός άπό των αρχηγών γενομένων της αποστάσεως Μαρσόίν. — Excerpt. de sen t Vatic. Mai. ρ. 112 — 114. —

II I . *Ότιι) το παλαιόν ol ^Ρωμαίοι νομοις τε και άγωγαΐς άρίστοις χρωμενοι κατ ολίγον ηύξηθησαν επι τοσούτον, ώστε ήγεμονίαν επιφανεστατην και μεγίστην των μνη­μονευομένων κατακτήσασθαι. εν δε τοις νεωτέροις καιροΐς καταπεπολεμη μένων μεν τών πλεί­στων εθνών, πολυχρονίου2) δ1 ειρήνης γενομένης μετέπεσεν εν τη ^Ρωμη το της αρχαίας αγωγής εις όλέθριον ζήλον. έτραπησαν γαρ οί νέοι μετά την εκ τών πολέμων άνεσιν εις τρυφήν και άκολασίαν χορηγόν έχοντες τον πλοΰτον ταΐς επιθυμίαις. προεκρίνετο γάρ κατά την πόλιν της μεν λιτότητος η πολυτέλεια, της δε τών πολεμικών έργων μελέτης ή ραστώνη' μακάριος (Γ ύπείληπτο τοϊς πολλοίς ου χ ο ταϊς άρεταΐς κεκοσμημένος, αλλ* ο τάϊς προσηνεσταταις ήδοναϊς πάντα τον του ζην χρονον έπαπολαυων. διο και δείπνίον πολυδάπανων παραθέσεις έπεπολασαν και μύρων θαυμαζομένων ευωδίαι και στρωμνής άνθινης και μεγαλοπλούτου παρασκευαί τρίκλινων και ελέφανιος και αργυρού καί τών άλλων τών πολυτελέστατων υλών περιττώς δεδημιουργημένων κατασκευαί. τών δε ο\νων ο μεν μετρίως τέρπων την γεϋσιν άπεδοκιμάζετο, Φαλέρνος δε και Χίος και πάς ο τού­τοις εφαμιλλον έχων ήδονην, ιχθύων τε καϊ τών άλλων χρηστών τα πρωτεύοντα προς άπόλαυσιν άνέδην3) άνηλίσκοντο. ακολούθως δε τούτοις οί νέοι κατά την αγοράν εφορονν έσθήτας διαφόρους μεν ταϊς μαλακότησι, διαφανείς δε καϊ κατά την λεπτότητα ταΐς γυναι-κείαις παρεμφερείς, και πάντα τά προς ήδονήν καϊ άλαζονείαν ολέθρων ανήκοντα παρασκευαζό­μενα ταχύ τάς τούτων τιμάς εις απ ιστό ν ύπερβολην ήγαγεν. του μεν γαρ οίνου το κεραμιον έπωλεΐτο δραχμών εκατόν, τών δε Ποντικών ταρίχων 4) το κεραμιον δραχμών τετρακοσίων, τών δε μαγείρων οι διαφέροντες οψαρτυτικαΐς φιλοτεχνίαις τάλαντων τεττάρων, οί δε ταΐς ενμορφίαις έκπρεπεϊς5) παράκοιτοι πολλών**) ταλάντων, αδιόρθωτου δ' ούσης της έπϊ το κακόν ορμής έπεβάλοντό τίνες τών τάς αρχάς λαμβανόντων εν ταΐς έπαρχίαις1) μετα-

arbitratur, neque ego negaverim; etiamsi euim haec verba possunt explicari, tarnen Diodori non est eius-modi enuntiationes fingere in exordiis. —

111. 1) Ante inventum ab Ang. Maio librum de sententiis hoc caput et VI — VIII et XI et XII et XIV libro XXXVI adscribebantur. Causas Marsici belli enarrans Diodorus addit exordio descriptionem corruptorum apud Romanos morum, quidque singuli yiri eximii fecerint, ut eos, quantum fieri posset, emendarent saltem in provinciis. Eadem iam questus erat Salustius. — 2) Saepe hano causam afferunt historici scriptores. at post bellum Antiochinum fuit bellum Persicum et Punicum III et Achaicum et Lusi-tanum et Jugurthinum et Cimbricurn, ne dicam de Hispanis fere numquam quietis et de Gallis et Thra-cibus et de Gracchaniö seditionibus et de Apuleiana deque bello Fregellano et de servili. — 3) αναίδψ Vales.; άνέδην iam yoluit Wessel., scripsit Dind. — 4) Cf. cap. IV. — 5) ol δε ταΊς ευμορφίαις εκ παράκοιτοι Vales., quod Wessel. explevit εκπρεπεΐς scribendo prudenter, ut yidetur. Dind. lacunae Signum subiecit; Bekk. ascivit εκπςεπεϊς. — 6) Vales. πολλαπλασίων, sed πολλών est in libro scripto. — 7) Cf. capp. VII—XII. aut praeposuit haec verba Diodorus particulis proximis, aut contraxit epitomator et decurtavit, quum apud Diodorum reliqua essent intermixta. —

7

riSeaöai τον της προειρημένης αγωγής ζήλον χα) τον εαυτών βίον περίοπτον οντά δια τψ έξουσίαν άρχέτυπον εις μίμησιν τιΰέναι των καλών επιτηδευμάτων. — Excerpt. de virt. et vit. Vales. p . 390.

IV. Xhi*) Μάρκος Κάτων άνήρ σώφρων καϊ αγωγή καλή διαφέρων εν συγκλητω2) καττγγορών της επιπολαζούσης εν τη Ρώμη τρυφής εφησεν εν3) μόνη τη πολει ταύτη τα μεν κεράμια των Ποντικών ταρίγων*) ύπάρχειν τιμιωτζρα τών ζευγηλατών, τους <F ερω­μένους5) τών αγρών, — Excerp. de sent. Vat. Mai. ρ. 114. —

V. Ότι φηαιν ο ιστορικός Λιοδωρος* Μνησ&ησομαί τίνων παραδείγματος ένεκα και επαίνου δικαίου και τψ κοινφ βίφ συμφέροντος, 5V οί μεν πονηροί τών άν&ρωπων δια της κατά την ίστορίαν βλασφημίας ι) άποτρέπωνται2) της έπϊ την κακίαν3) ορμής, οί δε άγαμοι δια τους4) εκ της αιωνίου ζωής επαίνους άντέχεσ&αι τών καλών επιτηδευμάτων ορέγωνται5). — Indidem.

VI. "Οτι Κοιντος Έκαιουολας1) μεγίστην είσηνέγκατο σπουδήν διά τής ίδιας αρετής διορ&ώσασ$αι την φαυλότητα του ζήλου, εκπζμφ&είς γαρ εις την Ασίαν στρατηγός επι— λεξάμένος τον άριστον τών φίλων συμβουλον Κοιντον ^Ροτίλιον μετ αντοΰ συνηδρευε βον— λευόμενος και πανιά διαταττων και κρίνων τα κατά την επαρχίαν, καϊ πάσαν την δαπανην εκρινεν εκ τής ίδιας ουσίας ποιεϊσ$αι τοΊς τε συνεκδημοις και αυτφ2). είτα λιτοτητι και αφέλεια χρώμενος και άκεραίφ τη δικαιοσύνη την επαρχίαν άνέλαβεν εκ τών προγεγονοτων άκληρηματων3)* οί γαρ προγεγονοτες κατά την Ασίαν δημοσιώναι4) κοινωνούς έσχηκό— τες τους εν τη 'Ρω μη τάς δημοσίας κρίσεις δικάζοντας ανομηματων επεπληρωκεσαν την επαρχίαν. — Exe. de virt. et vit. Vales. p . 393.

VII. Οτι Μουκιος *) ό Σκαιονόλας ταϊς μεν δικαιοδοσίαις άδιαφΰοροις καϊ άκρι-

ΙΥ. 1) Hanc narrationem Diodorus ex Polybio sumpsisse videtur, eandemque iam supra retulit lib. XXXI. c. 34 Bekk. Servavit eam epitomator Polybii Yatic. lib. XXXI. 24 Bekk., Athen. 1. VI extr. of. Stob. XVIII. p. 167, A. Gell. N. A. XI. 2. — 2) Lib. XXXI. 34 est εν τω δήμω, apud Polyb. προς τον δημον. — 3) Deest in Maii libro, Dind. addidit certa coniectura, nam proxime antecedens vocabulum in eandem syllabam cadit, et ratio grammatica poscit praepositionem. Simili ratione lib. XI. c. 77 verba oi δε στρατηγοί των Περαών ''Λρτάβαζος καϊ Άϊεγάβυζος ορώντες την υπερβολην της ευτολμίας των πολεμίων xa\ λογιαάμενοι του πολλάς μυριάδας άποβαλεϊν τών Ιδίων οπονδάς ε&εντο προς °Λ.&ηναίους, Tibi articulum του Rhodomanus et Dind. in το commutant, ita fortasse reiicias, ut scribas καϊ λογισάμενοι αμεινον αν βουλεύοασ&αι διαλυαάμενοι του πολλάς μυριάδας άποβαλεϊν τών Ιδίων, nam etiamsi priore anno multi Persae in proelio ceciderunt aliis dueibus, Artabazus tarnen et Megabyzus nulla dum clade affecti sunt. — 4) Mai. ταρύχων, Dind. corr. — 5) Sic Dind., cod. δε ρωμαίους, Mai. δε ερωμένους. —

Υ. 1) Haec verba non ita aeeipienda videntur, ut Diodorus praeter bonorum exempla virorum etiam malorum hoc loco attulerit; sed citavit meo iudicio neminem, nisi quos duos nobis servarunt excerpta, Q. Mucium et L. Asellionem vel Asellium cum eorum legatis Rutilio et Longo. — 2) Mai. αποτρέπονται, Dind. corr. — 3) Sic Dind., Mai. άπο της κακίας, — 4) Sic Mai., cod. της. — 5) Mai. ορέγονται. Dind. corr. —

VI. 1) Hunc esse Q. Mucium P. F. P. N. Scaevolam, L. Licinii Crassi oratoris in consulatu collegam pluribus docui abhinc annos XXXIV in Allg. Schulzeit. 1828 Abth. II. 43. p. 345 — 351, quam disputa-tionem Orellius in Onomast. Cicer. repetendam curavit. praeturam illam Asiaticam referendam esse ad annum 99 vel 98 a. Ch. quamquam Diodori verba non testaittur quippe aliud hoc loco speetantia, tarnen ex eis, quae illic disputavi, certum esse satis videtur. — 2) Sic Dind. et Bekk., Wessel. αύτω. — 3) Cod. άκληρωμάτων) Wessel« corr. — 4) Sic Dind. et Bekk., Wessel. δημοοιώνας. —

VII. 1) Cod. 'Ότι Λεύκιος ο Σκαιουόλας, quod Wessel., Dind., Bekk. retinuerunt, quamquam Wesßel. errorem perspexit Diodorumque putat scripsisse Κόιντος Σκαιουόλας\ Dind. de Mucio eogitavit, quem Bho-

8

βίοι χρησαμενος ου μόνον πάσης συκοφαντίας άπηλλαξε τους κατά την επαρχίαν, αλλά και τα των δημοσιωνών'2) άνομηματα διωρθώσατο. πάσι γαρ τοις ήδικημένοις ακριβή κριτήρια προστατεύων κατάδικους εν απασιν έποίει τους δημοσιώνας, και τας μεν αργυ— ρικας βλαβας τόΐς νδικημένοις εκτίνειν ήναγκαζε, τά δε φανατικά των εγκλημάτων ηξίου κρίσεως θανατικής' οτε δη τον κορυφαϊον τούτων οίκονόμον3) δίδοντα μεν υπέρ της ελευ­θερίας πολλά χρήματα και συμπεψωνηκοτα προς τους κυρίους φθασας την άπολυτρωσιν και θάνατον καταδικάσας άνεσταύρωσεν. — Indid. ρ. 394.

VI I I . 'Οτι ο αυτός!) τους δημοσιών ας κατεδίκαζε και τοϊς ηδικημένοις ένεχείριζε. και συνέβαινε τους ολίγω πρότερον δια την κατα^ρόνησιν και πλεονεξίαν πολλά παράνο­μο ΰντας παρ ελπίδας υπό των ηδικημενων άπάγεσθαι2) προς τους κατάδικους, καΐ τας συνήθεις τοις στρατηγούς και τοΊς συνεκδημοις δαπανάς έκ της Ιδίας ουσίας ποιούμε­νος ταχύ τας εύνοιας των συμμαχούντων3) εις την 'Ρω μην ανεκτησατο. — Indid. —

IX. Ότι το προΰπαρχαν εις την ήγεμονίαν μίσος ή του στρατηγού *) σννεσις και άρετη τοις ενδεχομένοις βοηθημασι διωρθώσαντο, και παρά μεν τοις εύεργετηθείσι τιμών Ισοθεων έτυχε 2) , πάρα δε των πολιτών πολλάς άμοιβάς των κατορθωμάτων άπέλαβεν.3) — Exe. de sent. Vat. Mai. ρ. 114 — 115. —

Χ. "Ρητέον δε ημϊν και περί των έκ ταπεινοτέρας μεν δόξης1') ορμηθεντων ορε-χθεντων δε της ετέρας2) επιβολής των προειρημένων. επίσης γάρ τοις εν αξιώμασι μέγα— λοις και τοίς ύποδεεστέροις της αρετής ζήλος έγκειται. — Indid. —

X I . Οτι Λεύκιος Ασυλλιος ' ) πατρός μεν υπάρχων τεταμιενκοτος έκπεμφθείς δε στρατηγός εις Σικελίαν κατέλαβε την έπαρχίαν διεφθαρμένην, ανεκτησατο δε την νήσον

domanus posuerat in interpretatione latina. Pergit Diodorus de eadem administi atione provinciali narrare. — 2) Apud Bipontinos est δημοσιωνών, ut opinor, errore typothetarum. — 3) Rhodomanus dixit d i s p e n s a -t o r e m , de quo vide Cic. rep. Y. 3 ; sed malim p r o c u r a t o r em, cf. Cic. ep. ad Q. fr. I. 2. 3. —

ΥIII. 1) Q. Mucius. — 2) Cod. υπάγεσΰαι, inepte, nee probarunt editores. — 3) Ita cod., Bipont. συμμάχων. —

IX. 1) Q. Mucii. — 2) In eius honorem instituta sunt Mucia; cf. disp. meae, quam supra memoravi, p. 349, Cic. Verr. II . 21. — 3) Yal. Max. YIII. 15. 6: S e n a t u s d e i n e e p s in A s i a m p r o v i n c i a m i t u r i s m a g i s t r a t i b us e x e m p l u m a t q u e f o r m a m off ic i i S e a e v o l a m d e c r e t o suo p r o p o s u i t . Consul factus est cum L. Licinio in annum 95 a. Ch ; deinde Cn. Domitio Ahenobarbo Ρ. Μ. mortuo in eius locum successit circa annum 88 a. Ch.; sed. a C. Fimbria vulneratus est in funere C. Marii anno 86 a. Ch. et a Damasippo ante simulacrum Yestae trueidatus C. Marii filii inssu anno 82 a. Ch. —

X. 1) Haesit olim in hoc yocabulo Dind. τύχης se exspeetasse dicens. — 2) Miror Dind. et Muellerum ut alia multa interpretum peccata, ita etiam in Maii interpretatione intactum reliquisse foedum illud Yitium et d i s s i m i l i p r a e d i c t o r u m c u r s u u s i , quod quam pugnet cum sententia scriptoris, vix est, quod moneam. neque enim de dissimilitudine consilii Diodorus loquitur, sed de summa et consensione et concor-dia studiorum.quam vim inesse in τώ βτδΌω i. e. a l t e r o e o d e m nemo est, qui nesciat. Maius cogitaverat de Mario sed dubitans, quia is temporibus posterior esset. De Mario iam in rebus Iugurthinis et Cimbricis Diodorum dixisse non est, quod neges. non igitur ille posterior est, etiamsi infra in descriptione belli Mar-sici et in discordiis civilibus eiusdem mentio fiat. sed haec verba sunt transeuntis a Mucio et Rutilio viris nobilissimis ad Asellionem et Longum et Publium illum equitem longe ignobiliores, sed paribus studiis cum illis coniunetos. —

XI. 1) "Άσύλλιός ne, an cum Dind. "Άού.λιος scribatur, non multum refert; utrumque enim nomen vide-tur vitiosum esse, nam quem Cicero Cluent. 61 et 62 nominat M. Asellium, qua is ciyitate usus sit ante Sullam et Pompeium consules, plane ignoramus. band scio an Lucius hie fuerit A s e l l i o , frater fortasse A. ^mpronii Asellionis praetoris urbani anno 89 a. Ch., qui quuni pari consilio debitoribus opem ferret, a

9

χρησάμενος τοις καλλίστοις επιτηδευμασι. παραπλησίιος γαρ τφ Έκαιουόλα προεχειρίσατο τον άριστον των φίλων πρεσβευτή ν τ ε καϊ σύμβονλον, ο ς ην Γα ω ς, επικαλούμενος δε Λόγγος 2)? ζηλωτής της αρχαίας και σώφρονος αγωγής, και Ποπλιον συν τούτω πρωτεύοντα τϊ] δο'ξη των εν Συρακουσαις κατοικονντων ιππέων χωρίς γαρ των εκ της τύχης αγαθών και ταϊς κατά ψνχήν αρεταΐς διέφερε, σημεΐον δε της ευσέβειας αι θυσίαι καϊ αϊ εν τοις ιεροί ς κατασκευαΐ και τα ανάμματα) της δε3) σωφροσύνες το τας αισθήσεις μέχρι vt]G εσχάτης τον βίου γραμμής οσινεΐς έ'χειν, της δε4) παιδείας τε και φιλανθρωπίας το προτιμάσθαι παρ^ αυτφ περιττότερον τους πεπαιδευμένους, καθόλου δε τους από τίνος επαίνουμένης μουσης ορμώμενους ευεργετεί συλλαμβάνων εκ της Ιδίας ουσίας αφειδώς, οίς δυσϊν Ιάσνλλιος6) προσαναπανομένος όμοτοίχονς μεν οικίας εις καταλνσιν πάρε— σκευασατο, σννηδρενε δε μετά τούτων τα κατά την δικαιοδοσίαν επακριβου μένος και πάντα φιλοτέχνων και6) προς επανόρΰωσιν της επαρχίας. — Exe. de virt. et vit. Vales. p. 394.—

XII. °Οτι ό αυτός κατά ι~) την δικαιοδοσίαν προς τα συμφέροντα φιλοτιμηθείς την σνκοφαντίαν εκ της αγοράς εφυγάδευσε, της δε των ασθενέστερων βοηθείας μεγίστην εποιησατο φροντίδα, των γάρ άλλων στρατηγών είωθοτων διδοναι προσταταζ τοΐς ορφανοϊς και γυναιξιν έρημοις συγγενών2) ούτος εαυτόν τούτων ανέδειξε φροντιστην δια τε της ιδίας σκέψεως και φροντίδος διακρίνων τάς εν τούτοις αμφισβητήσεις πάσιν απένειμε την πρέπουσαν τοΐς καταδνναστευομένοις έπικουρίαν. καθόλου δε πάντα τον της αρχής χρόνον διατελέσας εις έπανόρθωσιν τών βιωτικών και τών δημοσίων αδικημάτων απεκατ— έστησε την νήσον εις την πάλαι ποτέ μακαριζομένην ευδαιμονίαν. — Indid. ρ. 397. —

XIII. Οτι άπειλοοσης της συγκλήτου πόλεμον τφ Γράκχψ*) διά την μεταθεσιν τών

foeneratoribus in foro occisus est. cf. Liv. epit. 74, Appian. b. e. I. 54, Val. Max. IX. 7. 4. Pater horum fortasse fuit Sempronius ille Asellio, quem saepe memorat A. Gellius in Ν. Α., trib. mil. in bello Numan-tino, quod deinde scripsit, C. Marii patris et P. Rutilii Run aequalis, quem 0. L. Rothius in veterum hi-storicorum reliquiis p. 323 cum A. Sempronio praetore anni 89 a. Ch. confundere videtur. nam qui anno 134 a. Gh. trib. mil. fuit, vix iudicandus est anno 89 a. Ch. praetor fuisse, sed fieri potest, ut pater fuerit eius praetoris. Lucius Asellio quando praetor Siciliae fuerit, incertum est; videtur autem post Q. Mucii prae-turam Asiaticam illam provinciam administrasse. nam quod Diodorus παραπληαίως τω Σκαιουόλα dicit, haud scio an Mucii administrationem eum imitatum esse indicet. fuit igitur praetor post M\ Aquillii tempora, et si statum illius provinciae reete perpundimus, post L. Domitium et post Claudium Pulchrum, qui Siciliam obtinuit anno 95 a. Ch. cf. Cic. Verr. Y. 3, II. 49. — 2) C. Longus Jegatus Asellionis et Publius eques Romanus qui homines fuerint, nescio. — 3) Sic Wessel, Dind , Bekk.; cod. Peiresc. το δε της. — 4) Cod. Peiresc. το δε της, ut supra, quod Wessel., Dind., Bekk seryarunt. — 5) Cod. 6 Σόλλιος, quod Wessel., Dind» Bekk. retinuerunt. — $) Hanc particulam, quam, si abesset, sane non desideraremus, Dind. uncis inclusit., Fieri potest, ut eam librarius oculo aberrante repetierit; quod autem lib. XII. 1 scriptum est του δε πόλε-uou naqa την π^οαδοκίαν το τέλος λαβόντος παοάδο'ξον, postremum vocabulum pro glossemate habendum videtur. —

XII. 1) Κατά a Yalesio profectum a Bekkero servatum non est in codice, ut Dindorfio verbum potius videatur excidisse cum φιλοτιμηθείς coniungendum. possis eius loco ponere περί. si desit praepositio mancam esse orationem nemo negabit. sed lib. XI. c. 11 in verbis και την τών Περσών κατάπλη'ξιν ουκ αν τις άπι-ατησαι γενε'αθ-αι non fuisse, qui haereret, equidem miror. qui totam orationem perspexerit, desiderabit το-σαύτην. — 2) De hac re cf. Valesii et Wesselingii adnotationes. — 3) βιωτικών si cum αδικημάτων voca-bulo coniungas, eas videtur indicare Diodorus praetorum Romanorum iniurias, quibus singulorum vita homi-num provincialium impeditior et intolerabilior facta erat. —

XIII. J) Maius miratur sub Julio et Philippo consulibus mentionem fieri C. Gracchi. Diodorus loqui-ur de iudieiis ab senatu ad equites translatis, quae ut restituerentur senatoribus, his auetoribus Drusus factus

2

10

κριτηρίων τε&αρρηκότως ούτος είπεν*}, ότι Καν άπο&άνω, ου διαλείψω το ξίφος από της πλευράς των συγκλητικών διηρμένος3). ο δε ρη&εις λόγος ώσπερ τις &εοϋ χρησμός άκόλου&ον έσχε τοις ρη&εΐσι το αποτέλεσμα' 6 γαρ Γράκχος τυραννον εαυτόν άναδεδειχώς άκρίτως άνηρέ&η. — Exe. de sent. Vat. Mai. ρ. 115. —

XIV. °Οτι^ Μάρκος Λιουιος2) Λροϋσος άνηρ νέος μεν3) την ηλικίαν κεκοσμημένος δε πάσι τοις πρωτείοις. πατρός τε γαρ ην επιφανέστατου και παρά τοΊς πολίταις δ£ ευ-γένειαν και άρετήν d-αυμαστώς άγαπωμένου4), αυτός τε5) υπήρχε λόγω μεν δεινότατος των ήλικιωτών, πλούτψ δε πάντας τους πολίτας υπερβάλλων, μεγάλην δε άξιοπιστίαν έχων και κατά τάς υποσχέσεις ων βεβαιότατος, έτι δε πλήρης ευγενούς φρονήματος, διό και μονός εδοξεν εσεσ&αι προστάτης της συγκλήτου. — Exe. de virt. et vit. Vales. p. 397.

XV. *Οτι πλείστον ισχυεν η των Λρουσων οικία διά την ευγένειαν των ανδρών καϊ δια την προς τους πολίτας επιείκειαν και φιλαν&ρωπίαν. διό και νόμου τινός προκει­μένου και προσφάτως κεκυρωμένου των πολιτών τις εν παιδιφ τψ νόμω προσέγψαψεν, ότι Όδε *) νόμος κύριος εστί των πολιτών πλην δυοΐν /ίρούσων. 2) — Exe. de sent. Vat. Mai. ρ. 115.

XVL 'Ότι1) 6 /ίροϋσος της συγκλήτου τους νομούς αυτοΰ άκυρούσης έ'φη εαυτόν εξον-σίαν έχοντα πάσαν των νομών δυναμενόν τε εαυτόν κωλϋσαι δόγματα γράφειν τοντο μεν εκουσίως μη ποιήσειν καλώς είδοτα τους έξαμαρτησαντας ταχύ τευξομένους της προσηκού­σης δίκης, ακυρουμένων δε τών νφ* αυτοί)2) γραφέντων νόμων άκυρον εσεσ&αι και τον περί τών κριτηρίων νομον, ου συντελεσ&έντος τον μεν άδωροδοκήτως βεβιωκότα μηδεμιάς τεύ— ξεσ$αι κατηγορίας, τους δε τάς επαρχίας σεσυληκότας άχ&ήσζσ&αι προς τάς της δωρο­δοκίας ευ&ννας' ώστε τους δια φ&ονον κα&αιρονντας την εαυτόν δόξαν τοΤς Ιδίοις δόγμασι κα&απερ αντοχζιρας κινδυνευειν. — Indid. ρ. 116, ~—

XVII. "Ορκος Χ) Φιλίππου^). Όμνυμι τον Λία τον Καπετωλιον και την ^Έστίαν της ίηΡωμης και τον πατρ^ον αυτής νΑρην καϊ τον γενάρχην "Ήλιον3) καϊ την ευεργέτιν ζώων

est tribunus plebis. — 2) Mai. είπε, Dind. corr. — 3) Cod. et Mai. δι^ρημενον, Dind. δ ψημένος, Bekk. διχρμένον άπο της πλευράς si minus yidetur esse graecum vel atticum, Diodorus multa habet in oratione sua a consuetudine Eomanorum profeeta, et antecedit verbum διαλείψω. Egregie usus est et Diodoro melius hac Gracehi voce Mommsen. hist. Rom. II. p. 210. ceterum Diodorus hoc loco respicit ad ea, quae in descri-ptione caedis Gracehi dixerat, quorum fragmentum servatum est in titulo περϊ επίβουλων Scorialensi c. 27 p. 267 Bekk.

XIV. 1) Huic capiti Muellerus Vaticanum excerptum praeposuit. mihi videtur Diodorus prius eius Drusi, qui hoc anno tribunus fuit, mentionem fecisse, deinde in laudanda eius excellentia etiam de Dru-sorum domo aliqua verba addidisse. quid sibi velit illud πατρός τ ε γαρ ην επιφανεατάτου καϊ παρά τοις πολίταις δι"1 ευγένειαν καϊ άρετην &αυμαστώς άγαπωμένου, si iam antecesserint ea, quae Vaticanus epitomator excerpsit, ego non dispicio. — 2) Vales. et Dind. Λίβιος; Bekk. ου diphthongum, ubi est consonantis loco, in unum contraeta litterarum nota scribere solet, accentum ponit in prima syllaba. — 3) μεν * Dind., ut excidisse videatur ήν. — 4) Vales. άγαπωμένου, sed mavult αγαπώ μένος, quod Dind. et Bekk. posuerunt. utrum sit in cod. Peir., non patet. —• 5) αυτός δε cod., quod servarunt editores. —

XV. 1) Ita cod., Mai., Bekk. — "Οδε ο Dind.; haud scio an scribendum sit cO δε. — 2) Cod. τρόπων ; Mai. corr. —

XVI. 1) Cf. Mommsen. hist. Eom. II. p. 215. — 2) Cod. αυτόν; Mai. corr. XVII. 1) Mai. όρκος. — 2) Hanc inscriptionem Dind. uncis inclusit; addit non Philippi illud sed

Italicorum Druso fidem obstringentium esse iusiurandum. Mommsen. h. ß . II . p. 222 ex oratione Philippi iumptum esse putat, cui assentior. — 3) Preller, Mythol. Korn, p, 81 pro Sole vult "Ενυάλιον i. e. Qui-

11

τ$ και φυτών Γήν, έτι δε τους κτίστας γεγενημένους της ^Ρωμης ημιθέους και τους συναυ— ξήσαντας την ήγεμονίαν αυτής ήρωας, τον αυτόν φίλον και πολέμων ήγΓσεσ&αι Λρου— wp και μήτε βίου μήτε τέκνων και γονέων μηδεμιας φείσεσ&αι4) ψυχής, εάν μή5) συμ-φέρη Λρούσω τε και τοις τον αυτόν ορκον ομόσασιν. εάν δε γένωμαι πολίτης τφ /ίροΰσου νόμψ, πατρίδα ήγήσομαι την 'Ρώμην και μέγιστον ευεργέτην Λρονσον. και τον ορκον τονδε παραδώσω, οίς6) αν μάλιοτα πλείστοις δυνωμαι7) των πολιτών, και ευορκοΰντι μεν μοι επίκτησις ειη τών άγα&ών, έπιορκοϋντι δε τάναντία. — Indid. ρ. 116 —117, —

XVIII» O r t 1 ) συντελουμένων κατά τυχην αγώνων και του θεάτρου πεπληρωμένου τών έπϊ τήν &έαν κατηντηκοτων Ρωμαίων'1) κωμιρδόν έπϊ τής σκηνής άγωνιζομενον4) κατ έσφαξαν εν τφ &εατρω φηααντες ουκ ακολου&ως αυτόν ύποκρίνασ&αι τή περιστασει. τής δε πανηγυρικής d-έας εις πολεμικήν σκυΰρωποτητα και φόβων ύπερβολήν έκτραπείσης ή τύχη σατυρικόν τφ καιρφ τούτω πρόσωπον επεισηγαγεν. ην γαρ τις /Ιατΐνος όνομα μεν Σαυνίων, γελωτοποιός δε και χαριτας υπερβάλλουσας έχων εις ιλαρότητα' ου γάρ μόνον έν τοις λόγοις έκίνει γέλωτας αλλά και κατά τήν σιωπήν και πα σαν 5) σώματος έπιστρο— φήν απαντάς έποίει τους 3-εω μένους μειδιάν φυσικής τίνος επιτρεχουσης πι$ανότητος. διό και παρά 'Ρωμαίοις μεγάλης αποδοχής εν τοις ΰεάτροις εκληροϋτο6). οι δε Πικεντινοϊ τήν άπόλαυσιν και τέρψιν τ αυτήν τών Ρωμαίων αφελέσ&αι βουλομενοι τούτον διέγνωσαν άποκτείναι, ο δε προαισ&όμένος το μέλλον τελεϊσ&αι προήλ&εν έπϊ τήν σκηνήν καϊ τής του κωμψδοΰ σφαγής άρτι γεγενημένης ^Άνδρες, είπε, ΰεαταϊ, καλλιεροϋμεν επ1 άγαΰφ δ'' ειη συντετελεσμένον το κακόν* ου γαρ είμι 'Ρωμαίος, αλλ* όμοιος υμών υπό ράβδοις τεταγμένοςη) περινοστώ τήν Ιταλίαν και χάριτας εμπορευόμενος ήδονάς και γέλωτας &ηρώμαι. διό φείσασ&ε 8) τής κοινής απάντων χελιδονος, η το &εΐον εδωκεν έν ταΐς απάντων οίκίαις εννεοττευειν ακινδύνως* ου γαρ δίκαιον υμάς πολλά κλαίειν. ουκ ολίγα δε καϊ άλλα προς διαλυσιν 9) και γέλωτα διελΰών καϊ τή πι$ανοτητι καϊ χαριτι τής ομιλίας το πικρόν τής τιμωρίας παραίτησα μένος άπελι d-η τών κίνδυνων. — Indid. ρ. 117 — 118. - -

rinum. sed quum Diodorus sit, qui haec verba nobis servavit, nescio cur non pari iure ab eo possit no-minari 'Ήλιος γενάρχης, quo deinde sequitur Γη ευεςγέτις ζώων τ€ και φυτών. 'Ήλιος ei potuit esse Janus. nam quae de soJemni ördine deorum in eiusmodi carminibus disputat Prellerus p. 57, ea certe in hoc car-mine Diodorus non servavit, quoniam Vestae non ultimum sed secundum loeum tribuit post Jovem ante Martern. — 4) Mai. φρ.ίααο&αι, in quo reliqui editores acquieverunt. — 5) Dind. uncis inelusit. scribas illud an deleas nihil interest. — 6) Dind., qui prius hanc scripturam tuebatur, nunc ώς scribit; Bekk. nihil mutat. — 7) Cod. $υνωμι, Mai. emendavit. —

XVIII. 1) Exemplum superbiae Romanorum apud Asculanos editum paullo ante, ut videtur, quam seditio sociorum erupit, animis eorum iam ad ultionem indignatione inclinantibus. — 2) Ita eod.; Dind. *Ρωμαϊον. putat igitur uno histrione Romano interfecto Picentes non fuisse contentos, iudicasse duobus tantura caesis posse litari. at interfecerunt certe- et interfecturi erant, ut Romanos speetatores dolore afficerent. ubi autem sunt Romani speetatores, nisi Diodorus scripsit του &ε<ίτςον πεπληρωμένου τών επϊ την &έαν κατ-ηντηκότων *~ΡωααίωνΊ. non solos Romanos speetatum venisse locus docet. reliqui speetatores et quidem plures erant Picentes. Romani speetatores, qua« erat eorum insolentia illis temporibus (cf. Mommsen. h. R. II. p. 218), futilem ob eausam histrionem unum in ipsa scena obtruncant; Picentes exsilire hoc faeinore excitati, coneurrere, minari Romanis, scelus seelere ulcisci velle. — 3) Cod. Κόμοδον, Mai. corr. — 4) Cod. αγωνιζομένων, Mai. corr. — 5) Ita Dind., Mai. ποίαν, Bekk. ποιχίν.,— 6) Mai. et Bekk. επλη^οΰτο, Dind. ηξιοΰτο, — 7) Cf. Mommsen. h R, IL p. 218 s. — 8) Cod, φζίσαβΰαι, Mai. corr. — 9) Dind. διάχυβιν speciosa, sane eoniectura. —

12

XIX* 'Ότι1) 6 των Μαρσών ηγούμενος Πομπαίδιος2) επεβάλετο μεγάλη και παρα-βόλω πράξει, μύριους γαρ άναλαβών εκ των τάς εύ&ύνας φοβούμενων*) έχοντας υπό τοις ιματίοις ξίφη προήγεν επί της Ήωμης. διενοεϊτο δε περιστψαι τη σνγκλήτω τα όπλα καΐ την πολιτείαν αίτεΐσ&αι, η μη πείαας πυρί και Οιδηρψ την ήγεμονίαν διαλνμήνασ&αι. άπαντησαντος δ' αντφ Γαΐου Λομιτίου*^ και ερομένον Ποϊ προάγεις, Πομπαίδιε, μετά τοσούτον πλήθους; είπεν Εις Ψωμην επι την πολιτείαν κεκλημένος υπό των δημάρχων. 6 δε Λομίτιος νπολαβών έ'φησεν άκινδννότερον αυτόν και κάλλιον τεύξεσθαι της πολιτείας, αν μη πολεμικώς επι την σϋγκλητον παραγένηται' ταντην γάρ βονλεσθαι την χάριν δούναι τοις ανμμάχοις μη βιασθεΐσαν αλλ νπομνησθεϊσαν. ο δε ιεράν τίνα την Ονμβονλην τάν-δρός θέμενος και πεισθείς τοίς λογοις έπανηλθεν επι την οΐκείαν. Λομίτιος μεν ουν φρονίμοις λόγοις εκ μεγάλων κίνδυνων εξήρπασε την πατρίδα πολλφ κρείττονα την όμι-λίαν ποιησάμενος της γενομένης Σερονιλίψ τφ στρατηγφ προς Πικεντινους5). εκείνος γαρ ου χ ως έλενθέροις και συμμάχοις ομιλών, αλλ'' ως δονλοις ένυβρίζων και φόβων μεγάλων απειλαΐς παρώξυνε τους συμμάχους επι την καθ'1 εαυτού και των άλλων τιμωρίαν ού­τος δε πεφρονηματισμένων αποστατών άλογους ορμάς έπιεικέσι λόγοις εις ευνοιαν προ— ετρέιρατο. — Exe. de virt, et vit. Vales. p. 398. —

X X . της δε λείας τοις στρατιωταις μετέδωκαν1), όπως της εκ τών πολέμων ωφε­λείας οι διακινδννεΰσαντες γευσαμενοι τους υπέρ της ελευθερίας2) αγώνας έθελοντήν άναδέχωνται. — Exe. de sent. V a i Mai. ρ. 118. —

X X I Ότιl) ο Μάριος ήγαγε την δυναμιν επι το Έαυνιτών πεδίον και τοίς πόλε— μίοις άντεστρατοπέδενσε. Πομπαίδιος δε την τών όλων ήγεμονίαν παρειληφως παρά τοις Μαρσοΐς και αυτός προηγε την δυναμιν. και πλησίον αλλήλων γενομένων το σκνθρωπόν του πολέμου εις είρηνικήν μετέπεσε διάθεσιν εις έπίγνωσιν γάρ όψεως έλθόντες οϊ παρ άμφοτέροις στρατιώται πολλούς μεν ίδιοξένονς επεγίνωσκον, ουκ ολίγους δε σνσιρατιωτας άνενεοϋντο, συχνούς δε οικείους και συγγενείς κατενοονν, ους 6 της επιγαμίας νόμος επε— ποιήκει κοινωνήσαι της τοιαύτης φιλίας, διό καϊ της συμπαθείας αναγκαιούσης προίεσθαι

XIX. 1) Haec Mommsen. h. R. II . ρ. 224 ante Servilium Asculi occisum facta esse putat, quod secus videtur. quam enim Diodorus in iine posuit comparationem Domitii et Servilii, ea Servilii factum iam prius narratum esse docet, animosque sociorum ante Servilii caedem nondum tanta audacia tantoque furore excitatos fuisse indicat, quanto fuerunt eo tempore, quo Pompaedius tarn atrocis facinoris consilium animo coneepit. quare hac narratione Mommsenio utendum potius erat p. 226. — 2) Cod. ΙΙομπαϊος et infra ΙΓομπαϊβ frequenti in codieibus huius nominis depravatione; Yales. corr. — 3) Propter coniurationem ad-versus Imperium Romanum faetam caedemque Servilii et reliquorum Asculi Romanorum. nam lege Varia tum quaerebatur de soeiis coniurationis. — 4) C. Domitium apud alium scriptorem non invenio. virum nobilem fuisse consentaneum est. fieri potest, ut erratum sit in praenomine, quae apud Diodorum saepe confunduntur, ut lib. XYII. c. 62 est C. Domitius, qui debet esse Cn. Suspicari licet, quum Cn. Domitius Cinnae gener, quem proscriptum Pompeius in Africa oeeidit anno 81 a. Chr., aetate inferior esse videatur, Cn. Domitium Ahenobarbum P. M. fuisse, si quidem is etiamtum in vivis fuit; nam anno 88 a. Ch. Q. Mucius iam videtur eius magistratum tenuisse, quum Cicero (Deiot. 11) Domitium Ρ. Μ. puer viderit, non adolescentulus, et Q. Mucio augure mortuo ad Q. Mucium pontificem se contulerit (Lael. 1) certe adole-scentulus, quo eodem iam usus erat augure vivo anno 89 a. Ch. (Brut. 89); augur autem vixit etiam extremo anno 88 a. Ch. of. Yal. Max. III. 8. 5. — 5) Πικεντίνους cod. et edd. cf. supra cap. I. adn. 9. —

XX. 1) Duces Italicorum. — 2) Libertatem dicit imperii Romani eversionem. nam de servorum exer-citu manumissorum, quibus pro libertate pugnandum fuerit, sub initium belli sermo esse non potest. —

XXI. 1) Nihil de eiusmodi congressu Marii et Silonis reliqui harum rerum scriptores. quod Plutarchus Mar. c. 33 narrat Marium a Pompaedio ad manus conserendas provocatum recusasse, paullo post factum

13

φωνήν φιλανθρωπον αλλήλους εξ ονόματος προσηγορευον καϊ παρεκάλουν απέχεσθαι της των αναγκαίων μιαιφονίας. τάς δε εν προβολή πολεμικώς διακειμένας πανοπλίας υπο­τιθέμενοι τάς δεξιάς έξέτεινον άσπαζομενοι και φιλοφρονούντες αλλήλους, α δη κατανο— ήσας ο Μάριος και αυτός προήλθεν εκ της παρατάξεως' ποιησαντος δε και τον Πομπαι— δίου το παραπλήσιον διελέχθησαν άλληλοις συγγενικως. πολλών δε λόγων γενομέιων τοις ήγεμοσι περί της ειρήνης και της έπιθυμουμένης πολιτείας και των στρατευμάτων αμφοτέρων χαράς και καλών ελπίδων πληρουμένων ή πασά συνοδός έκ πολεμικής τάξεως εις πανηγυρικήν διάθεσιν μετάπεσε, και τών στρατηγών2) τοις οίκείοις λογοις επί την ειρήνην π ροκ άλεσα μένων άπαντες ασμένως της άλληλοφονίας άπελυθησαν. —Indid. ρ. 118 s.

XXII. Οτι Ο ην τις εν ^σκλφ παραδεδομένος υπό *Ρωμαίων εις φυλακήν όνομα 2) μεν Αγαμέμνων, Κίλιξ δε το γένος, δια δε τίνα περιπέτειαν και συμμάχων φόνους εζω— γρημένος, ός υπό τών Πικεντινών απολυθείς έκ της φυλακής δια την ενεργεσίαν προθυ— μως εστρατευετο. ληστείας δε πολλήν έμπειρίαν έχων την πολεμίαν χωράν κατετρεχε μετά στρατιωτών ομοίων ταΐς παρανομίαις. — Exe* de virt. et vit. Vales. p* 398.

XXIII. Ούτος1} γαρ ου προγονικήν δόξαν ου δ1 άφορμήν ιδίαν έχων εις προκοπής μέγεθος παραδόξως ήλθεν εις ύπερβολήν αξιώματος τε καϊ δόξης, έπιστρέφειν2) δε ε\— ωθ-εν ή τύχη προς το δέον και τους καθ"1 ετέρων άδικον τι μηχανησαμένονς τοις αυτοΐς περιβάλλειν συμπτώμασι. κατά το παρόν Ίσως τυραννοΰσιν, αλλ' ύστερον υφέξουσι τ ας τών τυραννικών άνομημάτων εύθύνας. — Exe. de sent. Vat. Mai. ρ. 119. —

XXIV. 'Ότι1) Κρής ο έλθών προς Ίονλιον τον ϋπατον έπι προδοσίαν ειπεν2). ^Αν δι1 έμοϋ κράτησης τών πολεμίων, τίνα δώσεις μισθόν της ευεργεσίας; ο δε3) στρατηγός είπε Ποιήσω σε πολίτην 'Ρωμαΐον% και ε ση παρ' έμοι τίμιος. 6 δε Κρής διαχυθείς έπι τφ ρηθέντι Πολιτεία, φησϊ, παρά ΚρησΙν εύφημου μένος έστι λήρος. τοξευομεν5) γαρ ημείς έπι το κέρδος και πάν βέλος ημών χάριν [και]6) αργυρίου νεμόμενοι πάσαν χωράν και θαλατταν. διό κάγώ νυν αργυρίου χάριν ηκιυ. τα δε τής πολιτείας τίμια τοις περί ταύτης νυν διαφερομένοις παραχωρεί, οϊτινες αίματος άγοράζουσι λήρον περιμαχητον.

videtur. si vera est narratio, post Caepionis cladem res ponenda est, quamquam quod Diodorus de agro Samniti et de summo imperio a Pompaedio suseepto loquitur, de tempore licet dubitari yel potius de fide scriptoris. •— 2) Mai. στρατιωτών; Dind. corr. —

XXIT. 1) Hoc caput cur Muellerus post c. XXYI reieeerit, non yideo. Orosius Ύ. 18 Agamemnonem statim ab initio belli nominat. eiusque opera Cn. Pompeium superatum esse ex illius verbis possis suspicari. certe latrocinando rem Italicorum ita adiuvit, ut magnum eius nomen esset apud socios. quum autem a Picentibus aut Marsis praefectus esset latronum potius copiis quam militum, etiam a Diodoro in priore parte descriptionis nominandus erat eius belli, quum ille prius de Marsorum proeliis deinde de Samnitium Lu-canorumque videatur locutus esse. — 2) In scripto ante όνομα est o, quare fortasse τοΰνομα scribendum est,

XXIII. 1) Ang. Maius de Mario haec dieta esse negat propter verbä άφοςμην IcUav. Pompaedium non significari concludas ex cap. I , ubi πρωτεύων τών ομοεθνών dicitur, et ex Yal. Max. III. 1. 2 et Plut. Cat. min. 2. Sed possunt cadere in Agamemnonem, de quo priore cap. dictum est, et cuius exitum nescio quem fortasse hoc loco narravit Diodorus. possunt etiam in C Judacilium, si quidem eius mentionem fecit Diodorus. nam hie quin auetor fuerit crudelium illorum facinorum, quae Picentes in eos cives suos edi-derunt, qui nolebant deficere a societate Romanorum (cf. Jul. Obs. 54, Dion. Oass. fragm. Peiresc. 113), vix est, quod dubites, si reputes, quid ipse se interempturus fecerit Asculi sub finem huius anni aut primo anno sequenti. cf. Appian. b. c. I. 48, Oros. V. 18. — 2) Mai. επιστςέ-ψειν-εϊωΰε; Dind. corr. —

XXIV. 1) Haec ante eam pugnam facta esse yidentur, qua L. Caesar Samnites yieit, ita ut Romae saga ponerentur. cf. Liv. epit. 73, Oros. Y. 18. — 2) Ita Dind., Mai. είπε. — 3) Non est in cod., nee in edd. — 4) Ita Dind., Mai. 'Ρωμαίων. — 5) Mai. τευ'ξόμενοι, Dind. corr, — 6) Cod. καϊ, Mai. τοι7, Dind.

14

προς ον γελάσας ό άνθρωπος7') είπε Γενομένης ήμΐν της επιβολής χαρίσομαί Cot χιλίας όραχμάς. — Indid. ρ. 119 —120. —

XXV. 'Ότι1) τοις δούλους δια τίνος έπινοίας2) ol Λίσερνϊται λιμφ πιεζόμενοι εκ ττς πόλεως εξήγαγον τταντοί γαρ ή της περιστάσεως ίδιοτης ηναγκαζε πραττειν και τή των άλλων απώλεια την Ιδίαν περιποιεϊσ&αι σωτηρίαν. οι δε οίκέται δεινή και παρηλ— λαγμένη συμφορά περιπεσοντες άναχωρήσαντες3) την των δεσποτών ωμότητα τή των πο­λεμίων επιείκεια διωρθ·ώσαντο, — Indid.

XXVI. Οτι τους κννας και τάλλα ζώα οι Αίσερνϊται εσιτοΰντο' πάντα γαρ ή της φύσεως ανάγκη πάρα το καθήκον ποιεϊν ηναγκαζε βιαζομένη την άπεγνωσμένην καϊ α­συνήθη τροφήν προσφέρεσ&αι. — Indid.

XXVII. "Οτι*) αϊ αν^ρώπιναι ψνχαι μετέχουσι &είας τίνος φύσεως ενίοτε προκατα— μαντευομεναι τα μέλλοντα καϊ κατά τινας φυσικάς ειδωλοποιίας προορώνται το συμβη— σόμενον. όπερ και ταϊς τών Πιννηιών γυναιξί συνέβη γενέσθαι, προκατωδΰροντο γαρ την έσομένην συμφοραν. — Indid. —

XXVIII. Οτι τών ^Ιταλιωτών τα τέκνα τών ΤΙιννητών πάντα προ τών τειχών της πόλεως άγαγοντων καϊ απειλουντων ταύτα κατασφαττειν, έαν μη άποστώσιν απο *Ρώμης, οί Πιννήται έγκαρτεροΰντες τοΊς δεινοΐς έδωκαν άποκρισιν, οτι τέκνων στερη— τέντες έτερα ραδίως ποιήσουσιν εάν τηρήσωσι *) την προς * Ρωμαίους συμμαχίαν. — Indid. ρ. 120—121. —

XXIX. Οτι οι αντοι Ιταλιώται απογνοντες την εκ της πει&ονς σνλλυσιν1) έπετε— λεσαντο πράξιν ώμοτητι διαφέρουσαν προσαγαγόντες γαρ εγγνς του τείχους τους παϊδας προσέταττον τοις μέλλουσιν άναιρεϊσΰαι δεϊσ&αι τών πατέρων έλεήααι τους εξ αυτών'1) γεγονοτας και τάς χείρας εις τον οιιρανόν άνατείνοντας επικαλεϊσΰαι τον πάντων εφο— ρώντα τον βίον ηλιον σώσαι ψυχας νηπίων παίδων. — Indid. ρ. 121. —

XXX. Ότι οι Πιννήται δειναΐς συνείχοντο συμφοραΐς. άμεταπειστον ι) δ έχοντες την προς ^Ρωμαίους συμμαχίαν ήναγκαζοντο κατεξανίστασ&αι τών περί ψυχην*) πα&ών καϊ περιοραν τα τέκνα στερισκομενα του ζην εν οφΰαλμοΐς τών γεγεννηκοτων. — Exe. de virt. et vit. Vales. p. 398. —

XXXI. τοιαύτα*) γαρ ην αυτοί ς τα τής "ψυχής παραστήματα κατά τους αγώνας^ ώστε μηδεμίαν υπερβολήν άλλοις υπολείπεσ^αι κατά τας τών δεινών υπομονάς, πολλά— πλασίων δε όντων τών πολιορκουντων το του πλή&ους ελλιπές τή τής αρετής υπερβολή προσανεπλήρουν. — Exe. de sent. Vat. Mai. ρ. 121» —

uncie inclusit. malim τοζεΰομεν γαρ ημείς Ιπϊ το κε'ρδυς καϊ πάν βέλος ημϊν χάριν αργυρίου νεμομενοις πάααν χωράν καϊ θ-άλατταν. — 7) Dind. addit hoc vocabulum esse eclogarum scriptoris non Diodori. —

XXV et XXVI. 1) Haec capita posita erant in descriptione obsidionis et expugnationis Aeserniae coloniae. — 2) Fortasse άπονοίας. — 3) Malim αποχωρήσαντες. —

XXVII. *) Huic capiti Muellerus excerptum illud Vales. praeposult, quod inira locum cap. XXX obtinet. sed ibi sermo est de caede liberorum, capp. XXVII—XXIX de minis Italicorum, quas antecedere necesse est. —

XXVIII. *) Sic Bekk.; Mai. et Dind. τηρήαοναι. — XXIX. 1) Mai. σνλησιν; Dind. corr. — 2) Mai. et reliqui αυτών. — XXX. 1) Cod. άμετάπιστον, Vales. corr. — 2) Ita cod. et Dind., reliqui ψυχής. — XXXI. *) Ut priora capita quattuor ita hoc in descriptione Pinnensium obsidionis ponendum videtur.

ceterum haec verba cum cap. XXX coniunxerat Mai., Dind. recte seiunxit. —

15

XXXII. "Οτι*) οι μεν ^Ιταλιώται πολλάκις υπέρ της των "Ρωμαίων ηγεμονίας αγω­νισμένοι λαμπρώς τότε περί της ιδίας κινδυνευοντες υπερέβαλλον τάΐς άνδραγαΰίαις τάς προγεγενημένας νίκας, ουδέ "Ρωμαίοι προς τους πρότερον ύποτεταγ μένους αντοίς αγωνι­ζόμενοι δεϊν ήγοϋντο φανήναι των ήττονων ήττους. — Indid. —

XXXIII. °Οτι*) ο δε Ααμπώνιος ωρμησεν επί τον Κράσσον νπολαμβάνων προσήκειν μη τους πολλούς υπέρ των ηγεμόνων αλλά τους ηγεμόνας ι)πέρ τον πλη&ους διαγωνίζε­σαι. — Indid. —

XXXIV. *Ότιι) οι "Ρωμαίοι και οι Ιταλιώται περί της των καρπών συγκομιδής ηγωνίζοντο. επιδέσεων δε γενομένων και συμπλοκών άλληλοκτονοΰντες'2) ου διέλιπον. μετά χείρας έχοντες τον &εριζομενον σταχυν διεκρίνοντο προς αλλήλους αϊματι περί της αναγ­καίας τροφής* ουδείς δε ανέμενε παρακλησιν ήγεμόνος, αλλ1 ή φύσις αυτή προετρέπετο προς την άλκήν προβάλλουσα την της ένδειας ανάγκην, ύπέμενεν έκαστος ευψυχως τήν διά σιδήρου γινομένην3) του βίου καταστροφήν δεδιώς τον εκ της ένδειας θάνατον. — Indid. ρ. 121 — 122. —

XXXV. 'Οτι]) ο Συλλας τάς πράξεις καλώς έχείριζε και ενεργώς και δόξης και καλής φήμης έν "Ρώμη κατηξιοϋτο, και το πλήθος έδοκίμασεν'1) αυτόν άξιον ύπάοχειν νπατον αίρεϊσ&αι, και περιβόητος ην έπ1 ανδρείοι τε και στρατηγική συνέσζι, και καθόλου φανερός ύπήρχεν εις μείζον πρόσχημα δόξης προαχ&ησόμζνος. — Exe. de virt. et vit. Vales. p. 401.

XXXII. *; Hoc caput ad eam pugnam videtur speetare, qua quum Marius Marsos in vineta com-pulisset, Sulla eos inde erumpentes cecidit. cf. Appian. b. c. I. 46. aut cum sequenti cap. ita olim con-iunetum fuit, ut si deleas ort vocabulum, quod est in prineipio posterioris capitis, oratio continua re-stituatur.

XXXIII. *) Lamponius Crassum ad Grumentum vicit. cf. Appian. b. c. I. 41. errat autem Maius Crassum Marcum appeilans, qui est Publius, et eum postea absumptum esse dicens incendio, quem Frontin. strat. YII. 4. 1 incendio castrorum bello sociali p r o p e cum copiis omnibus i n t e r e e p t u m es se narrat. Periit anno 87 a. Ch. Marianis eum persequentibus sua manu interemptus. —

XXXIY. 1) Haec sub finem anni 90 a. Ch. a Diodoro posita fuisse, ut calamitas belli describeretur res ipsa docet. — 2) Sic Dind., Mai. αλληλοκτανοΰντες. — 3) Mai. γενομένην, Dind. corr. —

XXXY. 1) Hoc caput ex altero belli anno sumptum videtur; nisi tertio anno mavis adscribere, ut in consulatus Sullae mentione positum fuisse dicas. — 2) Ita Dind. ex cod., perperam Yales. ceterique Ιδοκίμαζεν. —