BAĞIMLILIK NEDİR?BAĞIMLILIK NEDİR?

Kontrolünü;öz güvenini yitirip BİR MADDE ye bağlanma durumudur.

Alışkanlıkla başlar bağımlılıkla devam eder ve tutsaklıkla sona eren insan sağlığını psikolojik, sosyal ve fiziksel olarak olumsuz etkileyen maddeler

Alışkanlıkla başlar bağımlılıkla devam eder ve tutsaklıkla sona eren insan sağlığını psikolojik, sosyal ve fiziksel olarak olumsuz etkileyen maddeler

Bağımlılık Yapan Maddeler

• Sigara• Esrar• Eroin• Kokain

• Kafein

• Lsd/ghb/pcp/ice• Bazı kaktüsler

• Alkol

• Uçucu maddeler

• Ecstasy• Morfin• Akineton• Rohypnol

• Mantarlar

NİKOTİ N

METANOL

(FÜZE YAKITI)

CO

(EGSOZ GAZI)

PİREN

NAFTALİN(GÜVE KOVUCU)

HİDROJEN SİYANÜR

(GAZ ODALARI ZEHİRİ)

ARSENİK(KAN ZEHİRİ)DDT

BENZEN

SİGARADA YAKLAŞIK 4000 KADAR ZEHİR VARDIR.

–KADMİYUM

(AKÜ METALİ)

Sigara içindeki kimyasal maddeler

• Sigara dumanında kanserojen, irritan özelliklere sahip 4000’den fazla kimyasal madde vardır

• Bu maddelerden NİKOTİN, bağımlılık yapıcı özelliğe sahiptir

NikotinNikotin• Bağımlılık yapıcı, psikoaktif bir ilaçtır

• Beyinde norepinefrin ve dopamin düzeylerini direkt olarak yükseltir

• Stimülan ve öforik etki oluşur

BEYNİMİZ VE SİGARA

• Beyin damarlarında daralma ve tıkanmalar, kanamalarSONUÇTA;

• kaslarda kuvvet azalması, • felçler • yatalak kalma

SİGARA ZİHİN YORGUNLUĞU VE UNUTKANLIK YAPAR

Nikotinin fizyolojik ve davranış üzerine etkileri

• Norepinefrin ve dopamin salgısını,

• Enerjiyi,

• Konsantrasyonu,

• El - göz koordinasyonunu artırır

• Öfori yapar

• İştahı azaltır

Nikotinin istenmeyen etkileri

• Fizyolojik ve psikolojik bağımlılık yapar

• Nikotin kan konsantrasyonu azalınca yoksunluk belirtileri ortaya çıkar

• Bu etkiler nedeniyle sigara içimi bağımlılık düzeyinde devam eder

Nikotin yoksunluk belirtileri• Huzursuzluk• Anksiyete• Uykuda bozukluk• Konsantrasyon güçlüğü• Göz- el koordinasyonunda bozulma• İştahda artış• Depresyon• Halsizlik• Aşırı sigara içme isteği

Nikotin bağımlılığının doğal seyri

• Nikotin yan etkilerine karşı tolerans,

• Nikotin kan düzeyinin sürdürülmesi için 2-3 sigaradan- 15- 50 sigaraya,

• Alışkanlığın 20- 30 yıl sürmesi,

• Sigaraya bağlı bir hastalık gelişmesi ve ölüm.

Sigara

• ABD’de yılda 400.000 kişi sigara kullanımı nedeniyle yaşamını kaybetmektedir.

• Sigaranın neden olduğu hastalıklar:– Kalp damarlarında tıkanıklık,– Bronşların daralması sonucu akciğer rahatsızlıkları, – Beyin damarlarında tıkanma ve buna bağlı felç, – Ayak ve bacak damarlarında tıkanma,

Sigara• Sigara içenlerde;

– Akciğer kanseri olma riski 22 kat, – Mesane kanseri riski iki kat,– Bronşit riski 10 kat, – Kalp hastası olma olasılığı 3 kat daha fazladır.

• Gebelikte sigara ya da tütün kullanımı; – Erken doğuma – Bebek ölümüne – Düşük doğum ağırlığına neden olmaktadır.

• Sigara içenlerde içmeyenlere göre esrar kullanma riski 8 kat fazladır.

Alkolün Etkileri

• Bağımlılık,• Midede gastrit ve ülser,• Karaciğerde büyüme, yağlanma ve siroz,• Bağırsaklarda vitamin emiliminin azalması ve

beslenme bozuklukları,• Sinir hücrelerinde hasar ve felç,• Kas güçsüzlüğü ve• Bunama

Esrar

• Kahverengi, preslenmiş tabakalar halinde satılır. • Ot, joint, marihuana, gubar gibi isimlerle anılır ve sigara

gibi içilir.• Gevşeme, rahatlama, görme ve duyma duyularında

artış, reflekslerde bozukluk ve dikkat dağınıklığına yol açar.

• Akciğer kanseri, bronşit ve unutkanlığa sebep olur. • Bağımlılık yapar

• Genellikle diğer uyuşturuculara geçiş maddesidir.

Uçucu Maddeler

• Ev ve endüstri: Yapıştırıcı, çamaşır suyu, saç boyası, tırnak cilası, aseton, duvar boyası, tiner, ayakkabı boyası, tüpgaz, benzin, çakmak gazı, saç spreyi, oda spreyi, deodorant

• Sanat/ofis malzemeleri: Daksil, işaretleyici kalem ve boyalar

• En sık kullanılanlar: Tiner-Bali ve benzeri yapıştırıcılar.

• Ciddi bir sarhoşluk, denge bozukluğu, yürüme güçlüğüne neden olabilirler.

• Baş ağrısı, bulantı, kusma, tıkanma ve boğulma, ani ölümler meydana gelebilir.

• Dikkat eksikliği, öğrenme güçlüğü, kavrama yeteneğinde bozulma gibi olumsuz etkileri vardır.

• Beyinin yapısını değiştirirler.

Uçucu Maddeler Nasıl Kullanılır?

Tiner: Kumaşa emdirilir ve koklanır

Bali ve benzeri yapıştırıcılar: Torba içerisinde buharının içe çekilmesi yoluyla.

Uçucu Maddelerin Etkileri

• Toluen adlı kimyasal bir madde içerirler. Toluen toksik bir maddedir.

• Zehirlenme ve bedensel zararlara yol açar.

• Uçucu Maddelerin Etkilediği Organlar– Beyincik– Beyin hipocampus bölgesi– Dolaşım sistemi– Karaciğer ve böbrek hasarı

MADDE KULLANIMININ SONUÇLARI

ESRAR

Ruhsal bozukluklar, akciğer kanseri ve bronşite neden olur.

EROİN

Şiddetli bağımlılık, hepatit, AIDS

KOKAİN

Uzun süreli kokain kullanımı sonucu burun kanamaları, beyin damarlarında tıkanma, beyin kanaması, cinsel iktidarsızlık ortaya çıkar

UÇUCU

Baş ağrısı, bulantı, kusma, tıkanma ve boğulma, ani ölümler meydana gelebilir.

ECSTASY

Kalp rahatsızlığı, yüksek tansiyon, sara hastalığı olanların bu maddeyi kullanmaları ciddi sorunlara neden olabilir.

Ecstasy

• Tablet ya da kapsüller halinde satılır. Üstünde kuş, fil, gülen surat, Mitsubishi amblemi gibi resimler vardır.

• Ex, İx, kanat, uçuş, balık gibi sokak adları vardır.• Enerji artışı, canlılık, algıda artış, karşı cinse yakınlık hissi ortaya

çıkar. • Koordinasyon bozukluğu, vücut ısısında artış, kan basıncında artış,

böbreklerde hasar, kalp ritminde bozukluğa neden olur. • Ölüm vakaları genellikle yüksek ateş ve aşırı sıvı kaybından

olmaktadır.• Kişi bir süre sonra onsuz eğlenemediği için bağımlı hale gelir.

Eroin• Açık kahverengi renkte, toz halinde satılır• Toz, beyaz, H (eyç) adı verilir.• Buruna çekilerek, damardan enjekte ederek (shot), buharını içe

çekerek (kaydırma) ve sigara biçiminde (koreks) kullanılabilir.• Gevşeme, hareket ve konuşmada yavaşlama, göz bebeklerinde

küçülme, yüzde kızarıklık gözlenir.• Etkisi 6-8 saatte geçtiği için gün içinde 3-4 kez kullanma

zorunluluğu ortaya çıkar.• Yüksek dozda alındığında solunum yavaşlar, koma hali başlar

ve kişiyi öldürür.• Alınmadığı zaman burun akıntısı, halsizlik, uykusuzluk, kas

ağrıları ve kramplar görülür.

• Eczanelerde yeşil ve kırmızı reçete ile satılan ilaçlardır.• Diazem, Nervium, Xanax, Tranxilene, Ativan, Rivotril,

Akineton, Rohypnol ve Lomotil gibi...

• Alındıkları zaman rahatlama ve gevşemeye yol açarlar.

• Reflekslerde zayıflama ve uyku hali belirir. • Alkol ile alındıklarında etkileri daha da artar.

İlaç Olarak Kullanılan Ancak Bağımlılık Yapabilecek Maddeler

Ruhsal sorunları ya da bağımlılığı olan ebeveynin bulunduğu kaotik aileler,

Doğru olmayan yetiştirme yolları,

Ebeveyn-çocuk arasında bağlanma ve ilgi eksikliği,

Sınıfta aşırı utangaçlık ya da şiddet içeren davranışlar,

Okul başarısında düşüş,

Sosyal becerilerin zayıf olması,

Sapkın davranışlar sergileyen arkadaşlarla “takılma”,

Okul, iş, aile ortamlarında uyuşturucu kullanımının onaylanması.

Risk Yaratan Faktörler

Güçlü ve pozitif aile bağları,

Ebeveynlerin çocuklarının arkadaşlarından ve neler yaptıklarından haberdar olması,

Aile içi kuralların açık olması ve herkesin bunlara uyması,

Ebeveynlerin çocuklarının yaşamlarına ilgili olmaları,

Okulda başarılı olma; okul, klüpler gibi kurumlarla kurulmuş güçlü bir bağ,

Uyuşturucu kullanımı ile ilgili doğru bilgilenme.

Önleyici Faktörler

Sigaraya başlama nedenleri...

• Büyümenin bir sembolü olarak görülmesi• Reklam ve filmlerin özendirici etkisi• Kız çocuklarında erkeksi olma hevesi• Meydan okuma tarzı• Arkadaş grubuna ayak uydurma çabası

Madde kullanmaya başlama nedenleri

• Arkadaş baskısı % 23.3

• Merak % 29.4

• Sorunlara çözüm aramak % 27.1

• Sorunlardan kaçmak % 26.0

• Beğeni toplamak % 24.3

• Eğlenmek % 25.9

Bağımlı kişide...

• Madde kullanımını kontrol etmekte güçlük çekme,• Giderek kullanılan maddenin dozunun artırma, • Zarar vermesine rağmen madde kullanmaya devam

etme,• Aile, iş ve çevre ilişkilerinde bozulma,• Başarısız bırakma girişimleri,• Bıraktığı zaman ruhsal ya da fiziksel yoksunluk

belirtilerinin ortaya çıkması (huzursuzluk, uykusuzluk vb) gözlenebilir.

Madde kullanan kişiyi aile nasıl anlar?

• En kesin yöntem kan ve idrar testleridir.

• Aile ilişkilerini azaltır ve evde daha az vakit geçirir.

• Her zamankinden daha fazla para harcamaya başlar.

• Yeni arkadaşlar edinmeye başlar.

• Kendisine olan özeni azalır.

• Çevre ve arkadaşlar eski önemlerini yitirir.

• Hafif uykulu ve yorgun gözükebilir.

• Okula devamı azalmaya, başarısı düşmeye başlar.

• Sözel iletişiminde farklılaşma gözlenebilir.

• Yeme alışkanlıkları bozulur, kilo kaybedebilir.

• Daha sinirli olabilir.

Tedavi

Sigarayı bırakmada birkaç yöntem vardır:

• Kendi kendine bırakma • Bağımlıların bir kısmı sigarayı birden, kendi

kendine bırakabilir• Kendi kendine bırakmakta zorlanan kişilerde

en etkili tedavi, hekim gözetiminde bilimsel yöntemlerin kullanılmasıdır

• Etkinliğini kanıtlamış tıbbi tedavi

TIBBİ TEDAVİ

İLAÇ TEDAVİSİ

• İlaç tedavisi hekim kontrolü ve danışmanlığında uygulanmalıdır• Nikotin yerine koyma tedavisi

• Bupropion HCl tedavisi

NİKOTİN TEDAVİSİ

• Nikotin yerine koyma tedavisi bağımlılarda sigara bırakırken oluşan yoksunluk belirtilerini giderir

• Farklı formları vardır• nikotin bandı• nikotin sakızı• nikotin burun spreyi• nikotin kartuşu

• Bırakmak için kendinize bir gün belirleyin ve o gün bırakma konusunda kararlılığınızı koruyun.

• Sigarayı bırakmayı isteme nedenlerinizi listeleyin• Bırakma nedenleri listesini her zaman

görebileceğiniz yerlerde bulundurun• yanınızda taşıyın• çevrenize asın

• Bırakma kararınızı arkadaşlarınız ve ailenizle paylaşın ve size destek olmalarını isteyin.

• Evinizde ve işyerinizde sigara ve sigarayı hatırlatacak eşyaları kaldırın

• Çakmak

• Sigaralık

• Küllük

• Cebinizde veya çantanızda sigara, çakmak taşımamaya çalışın.

• yeni günlük etkinlikler geliştirin

• Yaşınıza uygun egzersiz programına başlayabilirsiniz• Yürüyüş • Aerobik

• Yapmak istediğiniz hobi ve zevkleriniz varsa bunlara zaman ayırmaya çalışın.

• Bıraktıktan sonra tekrar başlama riskiniz ilk haftalarda en yüksek düzeydedir

• Kararlılık ve azminizi kullanmanız gereken bu en önemli dönemde, size yardım eden hekiminizden destek alabilirsiniz.

İlk deneme başarısız olursa

• kendinize olan güveninizi yitirmeyin

• hayal kırıklığına uğramayın

• mücadelenize devam edin

• Bıraktığınız gün gerginliğinizi giderecek uğraşılar bulun

• Bu uğraş yürüyüşe çıkmak, alışverişe gitmek, sigara içmeyen bir arkadaşınızla sohbet etmek olabilir.

• Aile ve arkadaşlarınızın desteğini isteyin• Bu aynı zamanda eğer sigara içiyorlarsa, sizin

yanınızda içmelerini engelleyecektir• Bıraktığınız günü kutlayabilirsiniz• Kendinize hediye alabilir ya da özel bir şey

yapabilirsiniz

BIRAKTINIZ

• Sigarayı bıraktıktan sonra bol su, meyve suyu için

• Çay ve kahve içmek sigarayı hatırlatıyorsa bir süre bu içeceklerin miktarını azaltın.

ZORLANIYORSANIZ

• El ve ağız alışkanlığınız sizi zorluyorsa

• Kalem ya da stres topu ile oynayabilir

• Ağzınızda kürdanla oynayabilir

• Şekersiz sakız çiğneyebilirsiniz

• Ya da elinize bir bardak su alarak sigara aradığınızda içebilirsiniz

• İlk 2-3 hafta sigaranın yoğun içildiği ortamlara girmemeye çalışın

• Bir süre sigarayı hatırlatıcı günlük alışkanlıklarınızdan vazgeçmeyi deneyin

• Bırakmaya çalıştığınız dönemde diğer bağımlıların çabalarınızı engellemesine izin vermeyin

ZORLANDIĞINIZDA

• Eğer sabretmeyi başarırsanız, istek geldiğinde 3-5 dakika sürüp geçtiğini göreceksiniz

• Bu kısa süreyi atlatmak sizin elinizde• Meyve ya da çiğ yenebilen sebzeler (havuç, salatalık

gibi) atıştırın• 10 kez derin nefes alıp verme egzersizi uygulayın

• Basit egzersiz hareketleri yapın

• Duş alın• Yemek sonrası istek geldiğinde sofrada oyalanmayın,

hemen kalkıp dişlerinizi fırçalayın.

• O anda bir işle meşgul iseniz, kısa bir süre yaptığınız işi bırakıp başka bir şeyle ilgilenin

• Bu aşırı istek gelen dönemlerde• Bırakmaya hazırlık aşamasında önerilen

hobilerinizle uğraşabilir• Evde oturuyorsanız dışarı çıkabilir• İş başındaysanız kısa bir süre odanızdan

çıkıp bir arkadaşınızla kısa bir sohbet yapabilir

• Gazete okumayı deneyebilirsiniz

NELER YAPABİLİRSİNİZ

• Huzursuzluk, gerginlik ve sinirlilik durumlarında yürüyüşe çıkabilir, spor yapabilir, duş alabilir müzik dinleyebilirsiniz

• Uykusuzluk çekiyorsanız, • Akşam 18:00’den sonra çay, kahve gibi kafeinli

içecekleri olabildiğince az içmeniz yada bir süre içmemeniz

• Ilık duş almanız • Ilık süt içmeniz yararlı olabilir

• Baş ağrısı varsa• Duş almak• Yürüyüş ya da hafif egzersizler yapmak

• Kabızlık oluştuysa• Bol su ve meyve suyu içmek • Posa bırakan lifli yiyeceklere ağırlık vermek

• Ağız kuruluğu olursa• Su içmek• Sakız çiğnemek

• Bu sorunlar geçicidir• Vücudunuz nikotinsizliğe alışmaya çalışmaktadır

SİGARAYI BIRAKIRKEN

• İştah artması ve kilo alma, sigarayı bırakanlarda sık karşılaşılan bir durumdur

• Genellikle yaklaşık 3-5 kg’lık kilo artışı beklenir

• Pek çok kişi bundan korkmakta ve yeniden sigaraya başlamak için bunu gerekçe olarak kullanmaktadır

• Düzenli ve düşük kalorili beslenmek

• Egzersiz yapmak

• El alışkanlığını geçiştirmek için yenilen kuruyemiş, cips, bisküvi gibi yağlı, kalorisi yüksek gıdalardan uzak durmak

KİLO ALINMASINI ENGELLER

• Egzersiz kilo almayı engellediği için kendinizi daha iyi hissetmesini sağlar

TEDAVİDE NELER UYGULANMAKTADIR?

• Öncelikle bedenin maddeden arındırılması gerekir.

• Kişinin kendini tanıması, maddeyi kullanma davranış ve nedenlerini anlaması, tekrar başlamamak için neler yapması gerektiğini öğrenmesi amaçlanır.

• Maddeyi bırakan kişilerin tekrar madde kullanmaya başlaması, sık gözlenen bir durumdur.

• Uzun süre kontrollere gelmesi, tedavi programına devam etmesi gereklidir.