anyong lupa at tubig sa asya

10 AngAsyanosaKanyangKapaligiran

Ang Pisikal na Kapaligiran ng AsyaAralin 1

Kabanata 1 Ang Kapaligiran at ang Likas na Yaman ng Asya

1. SaanmatatagpuanangkontinentengAsya?

2. Anu-anoangmgaanyong-lupaatanyong-tubignamatatagpuansaAsya?

1. heograpiyaisanglaranganngsiyentipikong

pag-aaralukolsakatangiangpisikalatkultural

ngmundo

2. lunasngilog (river basin)isangmababanglugar

kungsaanumaagosangmalalawaknailog

Ang AsyaNahahati ang daigdig sa pitong kontinente.

AngmgakontinentengitoayangAsya,Antarctica,

Oceania,Europe,Africa,NorthAmerica,atSouth

America. Ang Asya ang pinakamalaki sa pitong

kontinentengdaigdig.SaklawngAsyaanghalos

sangkatlong bahagi (13) ng kabuuang lupain ng

mundo. Aabot sa halos 44 936 000 kilometro

kwadrado(km)anglawakngAsya.

Kung ang pagbabatayan ay ang Europe,

masasabingangAsyaaynasasilangan.Parasamga

Griyego,angsalitangasyanahangosasalitang

Griyegonaasuaynangangahulugangpagsikatng

arawosilangan.Samatagalnapanahon,hindi

malinaw samga heograpong Europeo kung ano

angsaklawnglupaingtinatawagnasilangan.

Tradisyunal na hangganan na humahati

sa Europe at Asya ang Bulubunduking Ural na

Ang lokasyon ng Asya sa mapa ng mundo

PagtanawatPag-unawa:Asya 11

matatagpuansaRussia.Sakasalukuyan,angmga

anyong-tubig na nagsisilbing hangganan ngAsya

ay ang mga sumusunod: Karagatang Arktiko sa

hilaga;KipotngBeringatKaragatangPasipikosa

silangan;KaragatangIndiansatimog;atangmga

dagatngRedatMediteraneosatimog-kanluran.

Nahahati sa limang rehiyonangAsyabatay sa

pagkakatuladngkatangiangheograpikal,kultural,at

historikal.AngmgaitoayangTimog-silangangAsya

(Southeast Asia),TimogAsya (South Asia),Silangang

Asya (East Asia), Kanlurang Asya (West Asia), at

HilagangAsya (North Asia).Samgasumusunodna

aralinaypag-aaralanangmgarehiyongito.

Ang Heograpiya ng Asya

Mga Anyong-lupaBilang pinakamalaking kontinente sa buong

mundo, matatagpuan sa Asya ang ibat ibang

anyong-lupa.

1.Bundok at Bulubundukinangbundokay

ang anyong-lupa na nakaangatmula sa lebel

ngdagat(sea level)atmaytaasnaumaabotsa

mahigit 2 000 talampakan. Ang mahabang

hanay ng mga bundok ay tinatawag na

bulubundukin. Matatagpuan sa Asya ang

naglalakihang bulubundukin. Pinakatanyag

sa mga ito ang Himalayas na bumabagtas

mula Pakistan hanggang Myanmar. Sa

bulubundukingitomatatagpuanangBundok

Everest, ang itinuturing na pinakamataas na

bundoksamundo.KatabingHimalayasang

Bulubunduking Karakoram. Sa dalawang

bulubunduking ito matatagpuan ang halos

lahatngpinakamatataasnabundoksadaigdig.

Angibapangmahahalagangbulubundukinsa

AsyaayangAltai,Kunlun,TienShan,Hindu

Kush,Zagros,Caucasus,atUral.

Ang tuktok ng Bundok Everest

2.Bulkan ito ay biyak sa ibabaw ng lupa

kung saan dumadaloy ang maiinit at tunaw

na mga bato na tinatawag na lava o kung

saannagmumulaangmakapalnaalikaboksa

pagsabognito.Dahil samgapagsabog,daloy

nglava,atpagtataponngalikabok,karaniwan

sa mga bulkan ay nakabubuo ng hugis-

balisungsong o hugis-apa na bundok, tulad

ngFujisaJapanatMayonsaPilipinasdalawa

samgakilalangbulkansaAsya.Angibapang

tanyag na bulkan sa Asya ay ang Krakatoa

at Tambora sa Indonesia. Ang Bulkang

Pinatubo naman sa Pilipinas ang nagtala ng

pinakamapanirang pagsabog nitong huling

siglo.

Ang Bundok Fuji sa Japan


3.Burolitoayisangnakaangatnaanyong-lupa

namasmababa kaysa bundok at karaniwan

aybilugan.AngrehiyonngKwangsisaTimog

China ay kilala dahil sa kamangha-mangha

nitong mga burol. Tanyag din ang Chota

Nagpur sa India dahil sa mga burol nito

na inukit ng ulan mula noong panahong

prehistoriko.

Larawan na nagpapakita ng mga sundalong Amerikano na nakahimpil malapit sa burol ng Old Baldy noong Digmaang Koreano

Dahil naman sa trahedyang dulot ng

Digmaang Koreano, ang mga burol sa mga

liblib na lugar sa Tangway ng Korea ay

nagkaroon ng mga pangalang tulad ng mga

sumusunod:BunkerHill,OldBaldy, Sniper

Ridge, Capitol Hill, Triangle Hill, Pikes

Peak, Jackson Heights, at Jane Russell Hill.

Nagsilbing dambana ang mga burol na ito

ng libu-libong sundalong Amerikano na

nakipaglabansaDigmaangKoreano.

4.Kapatagan ito ay pantay at malawak na

anyong-lupa. Karaniwan sa mga kapatagan

ay malapit sa mga baybayin. Ang mga

kilalang kapatagan sa Asya ay matatagpuan

sa kanluran at hilaga ng Siberia (Russia),

silangang baybayin ng China, silangang

bahagi ng Tangway ng Arabia, at gitnang

bahagingIndochina.

5.Talampas ito ay malawak na kapatagan

sa tuktok ng isang mataas na anyong-lupa.

Angmahahalagang talampas ngAsya ay ang

mga talampas ng gitnang Siberia (Russia),

Mongolia,Tibet,Deccan(India),atTurkey.

6.Lambak at Lunas ng Ilog ang lambak

ay kapatagang halos napalilibutan o

napagigitnaanngbulubundukin.Karaniwan

samga lambak aymga lunas ng ilog o river

basin, isang mababang lugar kung saan

umaagosang ilog.Angmahahalagang lunas

ng ilog ng Asya ay ang Indus sa India at

Pakistan; Huang He at Yangtze sa China;

Irrawaddy sa Myanmar; Chao Phraya sa

Thailand; at Mekong na dumadaloy mula

TibethanggangVietnam.

Larawan ng Ilog Huang He na kilala rin bilang Yellow River


7. Interyor ng kontinente kalakhan ng

kalupaanngAsyaaymatatagpuansainteryor

ng kontinente.Halos lahat ngmatatayog na

bulubundukin ng Asya ay nasa interyor o

malayosabaybayin.Sakatunayan,maraming

bansang Asyano ang hindi napalilibutan o

hinahanggananngdagatokaragatantuladng

Laos,Mongolia,atNepal.

8.Baybayinitoangtawagsamgaanyong-lupa

namalapit sadagat.Maramingkapatagan sa

Asyaangmalapitsabaybayin.

9.Tangway ito ay kalupaang nakausli sa

dagat at halos napalilibutan ng tubig. Ang

mahahalagang tangway ng Asya ay ang mga

tangwayngArabia, India,Malay, Indochina,

atKamchatka.

10. Isthmus ito ay isang makitid na lupain na

nagsisilbingtulaynanagdurugtongsadalawang

malalaking kalupaan. Isang halimbawa nito

angIsthmusngSueznanagdurugtongsamga

kontinentengAsyaatAfrica.

11. Pulo ito ay isang lupaing napalilibutan

ng tubig. Maraming pulo ang matatagpuan

sa Asya. Kabilang sa mga ito ang Honshu

at Hokkaido sa Japan; Sumatra at Java sa

Indonesia; Luzon at Mindanao sa Pilipinas;

atBorneonapagmamay-aringmgabansang

Indonesia,Malaysia,atBrunei.

12.Kapuluan o Arkipelago itoaypangkatng

mgapulo.AngmgabansangJapan,Pilipinas,

Indonesia, at Maldives ay mga kapuluan.

Pinakamalaking arkipelago sa buongmundo

angbansangIndonesianatinatayangmayroong

mahigit13000pulo.

Mga Anyong-tubigAng mundo ay may mahigit na 70%

katubigan. Ang kontinente ng Asya ay hindi

lamangnapalilibutanngmalalawaknakaragatan,

marami ring anyong-tubig na matatagpuan sa

loobannito.

1. Karagatan at Dagat ang mga ito ay

malalawak na katubigang-alat. Sa hilaga ng

Asya matatagpuan ang Karagatang Arktiko.

Malaking bahagi ng Karagatang Arktiko

ang permanenteng nagyeyelo. Karugtong ng

karagatang ito ang mga dagat ng Silangang

Siberia,Laptev,Kara,Chukchi,atBarents.

Sa katimugan ng Asya matatagpuan ang

KaragatangIndian.KarugtongngKaragatang

Indian ang Red Sea. Makikita naman sa

silangan ng Asya ang Karagatang Pasipiko,

ang pinakamalawak at pinakamalalim na

karagatansabuongmundo.Itoaymaylawak

na165384000km2.KarugtongngKaragatang

Pasipiko ang mga dagat ng Timog China,

SilangangChina, Japan,Okhotsk, at Bering.

Sa hilagang-kanlurang bahagi ng Karagatang

PasipikomatatagpuanangMarianasTrench.Ito

angpinakamalalimnabambangsadaigdig.

2. Ilogitoanganyong-tubignadumadaloymula

samataasnalugartuladngbundokpababasa

lawaodagat,okayaaysumasanibsa ibapang

masmalakingilog.SaAsya,angmgakilalangilog

ayangOb,Yenisei,atLenasaRussia;Yangtzeat

HuangHesaChina;GangessaHilagangIndia

atBangladesh;IndussabandangTibet,India,at

Pakistan;BrahmaputrasaBangladesh;Tigrissa

bahagingTurkeyatIraq;Euphratessabahaging

Turkey,Syria, at Iraq; IrrawaddyatSalween sa

Myanmar;atJordansaSyria,Israel,atJordan.


Isang bahagi ng kahabaan ng Ilog Huang He

3. Lawa ito ay malawak na anyong-tubig na

nakukulong ng lupa. May dalawang uri ng

lawa, ang maalat at ang tabang. Maraming

malalawak na lawa na may tubig-alat at

napagkakamalang dagat.Halimbawa ngmga

itoangmgadagatngDead,Aral,Caspian,at

Black.Samantala,angLawangBaikalnaman

sa Siberia sa Russia ang pinakamalawak at

pinakamalalimnalawangtabangsamundo.

Isang bahagi ng Lawa ng Baikal sa Russia

4. Kipotisaitongmakitidnakatubigannanag-

uugnay sa dalawangmasmalalaking anyong-

tubig. Ang Kipot ng Bering (Russia) ay nag-

uugnay samga dagat ngBering atChukchi.

Ang Kipot ngMalacca (Malaysia) naman ay

nag-uugnay sa Karagatang Indian at Dagat

Java.

5. Golpo ito ay malawak na katubigan na

karugtong ng dagat. Ang kabuuan ng golpo

ay halos napaliligiran ng kalupaan. SaAsya,

tanyagangGolpongPersiadahilsalangisna

nakukuha rito. Ang iba pang kilalang golpo

sa Asya ay ang Tonkin, Aden, Oman, at

Thailand.

Isang bahagi ng Golpo ng Persia

6. Lookitoangkabaligtarannggolpo.Anglook

ay hindi gaanong napaliligiran ng kalupaan.

AngpinakamalakinglooksaAsyaayangLook

ngBengalnahumahatisarehiyonngTimog

atTimog-silangangAsya.


1. Paano mailalarawan ang kinaroroonan ng

Asya?

2. Paanomailalahadangibatibanganyong-lupa

atanyong-tubigngAsya?

3. Ipaliwanag ang kaibahan ng dagat sa

karagatan,ngbundoksabulkan.

1. Siyasatin ang mahalagang papel na

ginagampananngkapaligiransapaghubogng

lipunan.Bumuongisangpangkatatmagtalaga

ng pinuno, kalihim, at tagaulat. Pumili ng

isangbarangaynasusuriin.Magmasidukolsa

pisikalnakapaligiranngbarangayatangbisa

nitosapamumuhayngmgataongnaroroon.

Kumuhangdatostungkolsamgaitomulasa

talangbarangay hall.Suriinangmganakalap

naimpormasyonatsagutinogawinangmga

sumusunod:

a. Anoangkatayuanngmgaanyong-lupaat

anyong-tubigngbarangay?

b. May kaugnayan ba ang pisikal na

kapaligiran ng barangay sa karaniwang

gawaingpangkabuhayanngmamamayang

nakatirarito?

c. Bilang isang pangkat, magpanukala

kung paano mapangangalagaan ang

pisikal na kapaligiran ng barangay at

mapahahalagahanangbisanitosabuhay

ngmamamayangnaroroon.

d. Iulat sa klase ang kinalabasan ng pag-

aaral. Magbigay rin ng kopya ng mga

rekomendasyonsapunongbarangay.

2. Magpangkat-pangkat.Gamitangmga recycled

na bagay, gumawa ng mapang topograpikal

ng isang rehiyon saAsya na nagpapakita ng

kapaligirangpisikalnito. Ipakita angumbok

ng mga bundok at lalim ng mga karagatan

at lawa. Kung maaari, lagyan ng tubig ang

nilikhang karagatan at lawa. Ang tagaulat

angmagtatanghalsaklasesapamamagitanng

pagtukoysamgapangalanatkinaroroonanng

mgaanyong-lupaatanyong-tubig.


Ang mga Pinaka sa Asya

Ang Asya ay punung-puno ng mga kamangha-manghang katangiang pisikal. Ang ilan sa mga ito ay itinatampok natin ngayon sa Samut-saring Kwento.

Pinakamalalim at pinakamatanda: Lawa ng BaikalAng malalaking lawa sa Asya ay may tubig-alat kaya napagkakamalan ang mga itong

dagat, gaya ng Dagat Aral at Dagat Caspian. Pero iba ang Lawa ng Baikal (Russia) dahil tubig-tabang ang matatagpuan dito. Sa lalim na isang milya, ang Lawa ng Baikal ang pinakamalalim na lawa sa mundo. Ang lawang ito ay tinatayang 25 milyong taon na. Dahil dito, ito na rin ang pinakamatandang lawa ng mundo. Tahanan ito ng mahigit sa 2 400 uri ng mga halaman at hayop. Sa katunayan, karamihan sa mga hayop at halaman na ito ay matatagpuan lamang sa Lawa ng Baikal.

Pinakamababa at Pinakamaalat: Dead Sea

Isang bahagi ng Dead Sea


Batay na rin sa pangalan, ang Dead Sea ay itinuturing na isang patay na anyong-tubig. Ang tubig nito ay apat na ulit na mas maalat kumpara sa karaniwang tubig-dagat. Sa dami ng asin at mineral na natunaw sa tubig nito, hindi kayang mamuhay ng mga hayop o halamang-dagat dito. Dahil sa lalim na 400 metro, ang Dead Sea ang maituturing na rin na pinakamababang bitak sa mundong ibabaw. Noon namang 1947, natagpuan sa isang kweba malapit sa lawa ang Dead Sea Scroll na naging batayan sa pagpapatunay sa Bibliya bilang akdang historikal.

Pinakamataas: Bundok Everest

Isang bahagi ng Bundok Everest

Pangarap ng bawat mountaineer na makaakyat sa tuktok ng Bundok Everest, ang pinakamataas na bundok sa buong mundo. Matatagpuan ito sa Himalayas, sa mga bansang Nepal at China. Ang taas nitong 29 028 talampakan mula sa lebel ng dagat, matatarik na dalisdis, nagyeyelong taluktok, at baku-bakong daanan ang tunay na hamon sa mga mountaineer.

Noong 1953, unang narating ang tuktok ng Bundok Everest ni Sir Edmund Hillary ng New Zealand kasama ang kanyang giya na isang katutubong Sherpa na si Tenzing Norgay. Kinikilala ang yumaong si Sir Edmund na isang bayani sa kanyang bansa. Simula noon, marami na ang nakaakyat sa tuktok ng Bundok Everest. Sa pagharap sa hamon ng bagong milenyo, narating ng mga mountaineer na Pilipino ang tuktok ng Himalayas bilang tanda ng pagsisikap ng lahing Pilipino na mapagtagumpayan ang anumang pagsubok.


Isang Sulyap sa mga Bansang AsyanoAralin 2

1. Anu-anoangmgabansangmatatagpuansakontinentengAsya?

2. Anu-anoangmgabansangpangkontinente,pangkapuluan,attranskontinental?

3. Anoangestadongmgabansangtranskontinental?

1. Association of Southeast Asian Nations

isang organisasyon ng mga bansa sa Timog-

silangangAsya

2. UnitedNations samahanngnagkakaisang

mga bansa namay layuning panatilihin ang

kapayapaansabuongmundo

Mga Bansa sa AsyaSakasalukuyan,mayapatnaputwalong (48)

bansa angmatatagpuan saAsya.Angmga ito ay

angmgabansangpangkontinente,pangkapuluan,

attranskontinentaloyaongmganasahangganan.

Mga Bansang Pangkontinente Tatlumput walo (38) sa mga bansa sa Asya

ang matatagpuan sa mismong kontinente ng

Asya o samainland. Angmga ito ay tinaguriang

bansang pangkontinente. Ang bawat bansang

pangkontinente ay maaaring tawaging bansang

baybayin o bansang looban. Ang mga bansang

baybayinayyaongmgabansanamaydalampasigan

oangbahaging teritoryoaynakaharapsadagat.

Halimbawangmga ito angmgabansangChina,

India,Myanmar,Pakistan,atTurkey.

Angmgabansang loobanolandlockednaman

ayyaongmgabansangnapagigitnaanngkalupaan

at malayo sa dalampasigan. Halimbawa ng mga

itoangmgabansangAfghanistan,Bhutan,Laos,

Mongolia,atNepal.

Pagdating sa lawak ng teritoryo, ang

pinakamalakingbansasaAsyaayangRussia.Kung

isasamaangbahagingteritoryongRussiananasa

kontinentengEurope,aabot sa17098242km

ang sukat nito. Pumapangalawa sa Russia ang

Chinanamaysukatna9596961km.

Mga Bansang PangkapuluanMay mga bansa rin sa Asya na biniyayaan

ng maraming pulo bilang bahagi ng kanilang

topograpiya. Ang mga ito ay tinatawag na

mga bansang pangkapuluan. Ang kapuluan o

arkipelago ay isang pangkat ng mga pulo kung

saan ang mga dagat sa pagitan ng mga pulo ay

itinuturingnamgadagat-panloob.

Sa ilalim ng United Nations Convention

on Law of the Seas (UNCLOS), isinabatas ang

mga tuntunin sa pagmamarka ng teritoryo ng

mga bansang pangkapuluan. Ipinahintulot


angpaglagayngmga tuwidna imaginary line na

dumurugtongsamgapinakadulongdakongmga

puloatanimoypadernapumapalibotsabuong

kapuluan. Ang mga karagatang nakapaloob sa

arkipelagoay itinuturingnamahahalagangbahagi

ng teritoryo ng nasabing bansa. Halimbawa

ng mga bansang pangkapuluan sa Asya ang

Indonesia,Pilipinas,atJapan.

Mga Bansang TranskontinentalTinagurian namang transkontinental

ang mga bansang matatagpuan sa Asya na ang

teritoryo, pamanang lahi, kapaligirang pisikal,

o pakikipag-ugnayang pulitikal ay umaabot

hanggang sa ibangkontinente.Kabilang samga

bansangAsyanonamay teritoryong lumalagpas

saAsyaatumaabothanggangsaibangkontinente

angAzerbaijan,Georgia,Kazakhstan,Turkey,at

Russia. Sa katunayan, mahigit 23% ng Russia,

kasama ang kabisera nito, ay matatagpuan sa

Europe.

Samantala, bagamat Asyano ang bansang

Turkey,malakingbahaginamanangginampanan

ng bansang ito sa kasaysayan ng Europe. Ito ay

dahilsakopngimperyongmgaTurkongOttoman

ang Silangang Europe ng mahigit tatlong siglo.

Sa kasalukuyan, pinaghahandaan ng Turkey ang

pagigingganapnakasapinitosaEuropeanUnion

(EU).

1. Paanomailalahadangbatayangpagkakaibang

mgabansangpangkontinente,pangkapuluan,

attranskontinental?

2. Bakit itinuturing na transkontinental ang

bansangTurkey?

3. Paano itinatakda ang mga teritoryo ng

mga bansang pangkapuluan sa ilalim ng

UNCLOS?

1. Pagtalunan sa klase ang mga sumusunod

na paksa.Gawingmalalim at kawili-wili ang

debate.

Nagtagumpay ba ang UNCLOS sa

pagtatakda ng mga hangganan ng mga

bansangpangkapuluan?

Bilang isang makasaysayang bansang

Asyano,nararapatbangibasuraanghiling

ngbansangTurkeynamagingkasaping

EuropeanUnion?

Ang Moscow, na kabisera ng Russia, ay bahagi sa 23% lupain ng Russia na nakapaloob sa kontinente ng Europe.


2. Pag-aralangmuliangmapangAsyaatpunanangmgapatlang.Huwagnangisamaangmgabansang

nabanggitnasaunanghanay.

Mga Bansang Baybayin Mga Bansang Looban Mga Bansang Pangkapuluan Mga Bansang Transkontinental

India Afghanistan Maldives Cyprus

Agawan sa Teritoryo

Sino nga ba ang mas may karapatan sa Palestine, ang mga Hudyo o ang mga Arabe?

Ang mga Hudyo at Arabeng Palestino ay parehong may makasaysayang kaugnayan sa rehiyon ng Palestine na matatagpuan sa pagitan ng Dagat Mediteraneo at Dagat Jordan. Ang mga Arabe ang siyang unang nanirahan sa rehiyong ito sa loob ng maraming siglo. Nakasaad naman sa kasaysayan ang pandarayuhan dito ng mga ninuno ng mga Hudyo sa pagitan ng 1900 at 1700 bce. Nang lumaon ay kinilala ang mga Hudyong ito bilang mga Hebreo.

Noong 586 bce, nagapi at sinakop ng mga taga-Babylonia ang mga Hudyo. Mula noon, nagkawatak-watak ang mga Hudyo at napadpad sa ibat ibang lugar. Noong pagpasok ng taong 1882, nagkalat ang halos sampung milyong Hudyo sa buong mundo. Ang ilan sa kanila ay nanirahan sa Palestine at determinadong buuing muli ang kanilang bansa. Bago maganap ang Unang Digmaang Pandaigdig, umabot sa 85 000 ang mga Hudyong naninirahan sa Palestine.

Noong 1917, ipinahayag ng Britain ang suporta nito sa pagtatatag ng isang matatawag na tahanan ng lahing Hudyo sa rehiyon ng Palestine. Umalma rito ang mga Arabeng Palestino dahil nais din nilang magkaroon ng kasarinlan.


Noong 1933, nang mailuklok sa kapangyarihan ang Aleman na si Adolf Hitler na kilala sa kanyang pag-uuri sa mga tao, nagsimula ang diskriminasyon laban sa mga Hudyo. Tinawag ni Hitler ang mga Hudyo na parasitiko at intermenschen, o nabibilang sa uring mas mababa pa sa tao. Para kay Hitler at sa kanyang mga tagasunod na mga Nazi, ang paglipol sa mga Hudyo ang siyang tanging paraan upang malinis ang kulturang Aleman. Pagkatapos ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig, halos anim na milyong Hudyo ang namatay sa piitan. Ang pangyayaring ito ay tinaguriang holocaust.

Gayunman, lalo pang sumidhi ang pagnanais ng mga Hudyo na makabalik sa lupain ng kanilang mga ninuno lalo na nang matapos ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Nais nilang magkaroon ng sariling teritoryo subalit okupado ng mga Arabe ang Palestine, at ang pagpupumilit ng mga Hudyo ay nagdulot ng kaguluhan.

Iminungkahi ng United Nations na hatiin ang Palestine sa dalawang rehiyon para sa dalawang lahi at ang Jerusalem, na isang

mahalagang bayan, ay gawing pandaigdigang lungsod. Tinanggap ng mga Hudyo ang mungkahi. Ibinasura naman ito ng mga Arabe dahil mas malaki ang bahaging mapupunta sa mga Hudyo kahit na higit na kaunti ang bilang ng mga ito sa rehiyon.

Noong ika-14 ng Mayo 1948, idineklara ang pagtatatag ng bansang Israel. Ilang oras lamang ang nakalipas matapos ang deklarasyon, inatake na ng mga karatig-bansang Arabe mula sa halos lahat ng direksyon ang Israel. Isang digmaan sa pagitan ng mga Israeli at ng mga Arabe ang nangyari. Pagkatapos ng digmaan, nahulog sa mga kamay ng mga Israeli ang halos ikatlong bahagi ng Palestine. Ang natira ay pinaghati-hatian ng mga bansang Egypt at Jordan. Ang mga Arabeng Palestino ay nawalan ng tahanan.

Ang agawan sa teritoryo ang siyang dahilan ng mga digmaang Israeli-Arabe na sumiklab noong 1948, 1956, at 1967. Hanggang sa kasalukuyan, patuloy pa rin ang digmaan ng mga Hudyo at Arabeng Palestino para sa teritoryo at kasarinlan.

Sanggunian: Michael Berenbaum (ed.), Witness to the Holocaust (1997) Conor Cruise OBrien, The Siege: The Saga of Israel and Zionism (1988)

Isang larawan ng lungsod ng Jerusalem. Ito ay itinuturing na banal na lunsod ng mga Hudyo.

anyong lupa at tubig sa asya

Documents